HC VIN CNG NGH BU CHNH VIN THNG

www.ptit.edu.vn

LU HNH NI B

BI GING MN HC

PHNG PHP NGHIN CU KHOA HC

PGS.TS. V CAO M

H NI, 7/2012

CHNG I I CNG V NGHIN CU KHOA HC

1.1. KHI NIM NGHIN CU KHOA HC

Nghin cu khoa hc l s pht hin bn cht s vt, pht trin nhn thc khoa hc v th gii; hoc l sng to phng php mi v phng tin k thut mi lm bin i s vt phc v cho mc tiu hot ng ca con ngi. V mt thao tc, c th nh ngha, nghin cu khoa hc l qu trnh hnh thnh v chng minh lun im khoa hc.
1.2. PHN LOI NGHIN CU KHOA HC

C nhiu cch phn loi nghin cu khoa hc. Thng dng, c th xem xt 2 cch phn loi sau. 1. Phn loi theo chc nng nghin cu Nghin cu m t, l nghin cu nhm a ra mt h thng tri thc v nhn dng mt s vt, nh gi mt s vt. Nghin cu gii thch, l nhng nghin cu nhm gii thch ngun gc; ng thi; cu trc; tng tc; hu qu; quy lut chung chi phi qu trnh vn ng ca s vt. Nghin cu gii php, l loi nghin cu nhm sng to cc gii php, c th l gii php cng ngh, gii php t chc v qun l. Nghin cu d bo, l nhng nghin cu nhm nhn dng trng thi ca s vt trong tng lai. 2. Phn loi theo cc giai on ca nghin cu Theo cc giai on ca nghin cu, ngi ta phn chia thnh: - Nghin cu c bn, l nhng nghin cu nhm pht hin thuc tnh, cu trc, ng thi cc s vt. Kt qu nghin cu c bn c th l cc khm ph, pht hin, pht minh, dn ti hnh thnh mt h thng l thuyt mi .
1

- Nghin cu ng dng, l s vn dng quy lut c pht hin t nghin cu c bn gii thch mt s vt hoc to ra nhng nguyn l mi v cc gii php.
1

Y. De Hemptinne: Questions-cl des politiques scientifiques et technologiques nationales, UNESCO, Paris, 1981.

-2-

- Trin khai, cn gi l trin khai thc nghim, l s vn dng cc l thuyt a ra cc hnh mu (prototype) vi nhng tham s kh thi v k thut . Hot ng trin khai gm 3 giai on:
2

+ To vt mu (prototype), l giai on thc nghim nhm to ra c sn phm, cha quan tm n quy trnh sn xut. + To cng ngh cn gi l giai on lm pilot, l giai on tm kim v th nghim cng ngh sn xut ra sn phm theo mu va thnh cng trong giai on th nht. + Sn xut th lot nh, cn gi l sn xut Srie 0 (Lot 0). y l giai on kim chng tin cy ca cng ngh trn quy m nh. Trn thc t, trong mt ti c th ch tn ti mt loi nghin cu, chng hn, nghin cu v mt bin c x hi, mt hin trng cng ngh; cng c th nghin cu nhng l do v mt nguyn nhn ca s suy thoi kinh t; cng c th l nghin cu v mt gii php k thut hoc gii php x hi, song cng c th tn ti c mt s loi nghin cu no .

Xin lu : D y khng dich l Pht trin, bi vi tuy vit l D, nhng thc ra thut ng ny c tn goi y l Technical Experimental Development, v sau cng goi l Technological Experimental Development, gi tt l Technological Development hoc Development. Nm 1959, Gio s T Quang Bu t thut ng ting Vit l Trin khai k thut, goi tt l Trin khai. Mt s vn bn gi D l Pht trin l khng ung. S khc nhau l ch Pht trin cng ngh Development of Technology l s M mang cng ngh, c th ca chiu rng (Extensive Development) ln chiu su (Intensive Development). Cn Trin khai l Thc nghim mt l thuyt khoa hoc cho n thnh cng ngh, m san phm rt c trng ca n gm 3 loi: Prototype, Quy trnh cng ngh v Sn xut Srie 0. Thut ng ny ngi Trung Quc goi l Khai pht, ngi Nga gi l Razrabotka. Ho u khng dich l Pht trin. Chnh sch ti chnh cng khc nhau c bn: Trin khai c cp vn theo ngun Nghin cu v Trin khai (R&D), bn sn phm Trin khai c min thu. Cn Pht trin th phi phi dng vn vay v phi chu thu.

-3-

CHNG II TRNH T LOGIC CA NGHIN CU KHOA HC

Nghin cu khoa hc, bt k trong nghin cu khoa hc t nhin, khoa hc x hi hoc khoa hc cng ngh u tun theo mt trt t logic xc nh, bao gm cc bc sau y: 1. Pht hin vn (Problem), la chn ch (topic) nghin cu 2. Xc nh mc tiu (objective) nghin cu 3. Nhn dng cu hi (question) nghin cu 4. a lun im, tc gi thuyt (hypothesis) nghin cu 5. La chn cc phng php (methods) chng minh gi thuyt 6. Tm kim cc lun c (evidence) chng minh lun im
2.1. LA CHN CH V T TN TI

ti l mt hnh thc t chc nghin cu khoa hc , trong c mt nhm ngi cng thc hin mt nhim v nghin cu. ti c la chn t mt s kin khoa hc. 1. Pht hin vn (Problem) nghin cu Pht hin vn nghin cu (Research Problem) xc nh ch nghin cu (Research Topics). Trn c s t tn ti. Vn nghin cu c pht hin nh cc s kin thng thng, trong cha ng nhng mu thun gia l thuyt vn tn ti v thc t. Loi s kin nh th c gi l s kin khoa hc (Scienctific Fact). Mt s th thut pht hin vn nghin cu c th l: 1) Tm kim nguyn nhn ca nhng bt ng trong tranh lun khoa hc 2) Nhn dng nhng vng mc trong thc t, m cc l thuyt hin hu khng ct ngha c. 3) Lng nghe kin ca nhng ngi khng bit g v lnh vc m mnh quan tm 4) Ngh ngc li quan nim thng thng 5) Nhng cu hi hoc ngh bt cht ca ngi nghin cu.

-4-

2. Xc nh nhim v nghin cu Nhim v nghin cu l mt ch m ngi nghin cu (hoc nhm nghin cu) thc hin. Nhim v nghin cu c th xut hin trc hoc sau vn nghin cu. C nhiu ngun nhim v: Ch trng pht trin kinh t v xa hi ca quc gia c ghi trong cc vn kin chnh thc ca cc c quan c thm quyn. T ch trng pht trin kinh t - x hi, m ngi nghin cu i su phn tch pht hin vn nghin cu Nhim v c giao t c quan cp trn ca c nhn hoc t chc nghin cu. Cp trn giao l xut pht t nhu cu kinh t - x hi. Cn c nhim v cp trn giao, ngi nghin cu mi phn tch xem, Vn nghin cu nm u? Nhim v c nhn t hp ng vi cc i tc . i tc c th l cc doanh nghip hoc t chc x hi hoc c quan chnh ph. Thng thng, cc i tc c th ch ng nu ra cc vn nghin cu k hp ng, song cng c th h ch quan tm n nhu cu nghin cu ca h, m khng h quan tm ti ci vn nghin cu theo ngha khoa hc m ngi nghin cu s phi phn tch sau ny. Nhim v do ngi nghin cu t t cho mnh xut pht t tng khoa hc ca bn thn ngi nghin cu. Vic la chn ti c th da trn nhng cn c c xem xt theo cc cp sau: 1) ti c ngha khoa hc hay khng? 2) ti c mang mt ngha thc tin no khng? 3) ti c cp thit phi nghin cu hay khng? 4) C iu kin m bo cho vic hon thnh ti khng? 5) V ti c ph hp s thch khng? 3. Mc tiu nghin cu. Mc tiu nghin cu l nhng ni dung cn c xem xt v lm r trong nghin cu. Mc tiu tr li cu hi Nghin cu ci g? 4. Phm vi nghin cu Phm vi nghin cu lun c gii hn trong mt khun kh nht nh: 1) Phm vi v ni dung nghin cu. 2) Phm vi v khng gian ca s vt cn quan tm trong nghin cu, c th y l gii hn phm vi mu kho st 3) Phm vi thi gian ca tin trnh ca s vt, phm vi ni dung nghin cu.
-5-

5. Mu kho st trong qu trnh nghin cu. Mu kho st c th c chn trong: mt khng gian, mt khu vc hnh chnh, mt qu trnh, mt hot ng, mt cng ng. 6. t tn ti Tn ti phi phn nh c ng nht ni dung nghin cu ca ti. Tn mt ti khoa hc khc vi tn ca tc phm vn hc hoc nhng bi lun chin. Tn mt tc phm vn hc hoc mt bi lun chin c th mang nhng n d su xa. Cn tn ca mt ti khoa hc th ch c mang mt ngha, khng c php hiu hai hoc nhiu ngha. lm c iu ny, ngi nghin cu cn lu mt vi nhc im cn trnh khi t tn ti: Th nht, tn ti khng nn t bng nhng cm t c bt nh cao v thng tin. V d: V ...; Th bn v...; Gp bn v ... Suy ngh v ...; Vi suy ngh v...; Mt s suy ngh v ... Mt s bin php ...; Mt s bin php v ... Tm hiu v ...; Bc u tm hiu v ...; Th tm hiu v ... Nghin cu v ...; Bc u nghin cu v ...; Mt s nghin cu v ... Vn ...; Mt s vn ...; Nhng vn v ... Th hai, cng cn hn ch lm dng dng nhng cm t ch mc ch t tn ti. Cm t ch mc ch l nhng cm t m u bi nhng t , nhm, gp phn, v.v.. Ni lm dng, ngha l s dng mt cch thiu cn nhc, s dng tu tin trong nhng trng hp khng ch r c ni dung thc t cn lm, m ch a nhng cm t ch mc ch che lp nhng ni dung m bn thn tc gi cng cha c c mt s hnh dung r rt. V d: (...) nhm nng cao cht lng..., (...) pht trin nng lc cnh tranh. (...) gp phn vo..., S l khng t yu cu khi t tn ti bao gm hng lot loi cm t va nu trn y, v d: "Th bn v mt s bin php bc u nhm nng cao cht lng sn phm gp phn to ra nng lc cnh tranh trn th trng" Th ba, cng s l khng t yu cu khi t nhng tn ti c dng nh: Lm pht Hin trng, Nguyn nhn, Gii php. ng nhin, khi nghin cu ti Lm pht, tc gi no chng phi tm hiu hin trng, phn tch nguyn nhn v xut gii php chng lm pht. Tuy nhin loi tn ti ny cn c mt li ht sc
-6-

nghim trng, nu ta din gii tn ti ny l ti nghin cu v 3 ni dung: Hin trng lm pht, Nguyn nhn lm pht v Gii php lm pht.
2.2. XY DNG LUN IM KHOA HC CA TI

Lun im khoa hc l mt phn on v bn cht s vt. Qu trnh xy dng lun im khoa hc bao gm cc bc: Pht hin cu hi nghin cu; t gi thuyt nghin cu. 1. Cu hi nghin cu Cu hi nghin cu (Research Question) l cu hi c t ra khi ngi nghin cu ng trc mu thun gia tnh hn ch ca tri thc khoa hc hin c vi yu cu pht trin tri thc trnh cao hn. Pht hin c vn nghin cu l giai on quan trng trn bc ng pht trin nhn thc.
3

Tuy nhin, nu cu hi li chnh l cng vic kh nht i vi cc bn ng nghip tr tui: nhiu bn sinh vin mi bt tay lm nghin cu khoa hc lun phi t nhng cu hi vi thy c i loi nh nghin cu mt ti khoa hc nn bt u t ci g. Cu tr li trong trng hp ny lun l: Hy bt u t t cu hi nghin cu. Trong nghin cu khoa hc lun tn ti hai lp cu hi: Cu hi v bn cht s vt cn tm kim, v cu hi v phng php nghin cu lm sng t, v l thuyt v v thc tin nhng cu hi thuc lp th nht. Cu hi nghin cu t cho ngi nghin cu mi quan tm: "Cn chng minh iu g?". Nh vy, thc cht vic a ra c nhng cu hi s to c s cho vic tm kim cu tr li. Tng t nh pht hin vn nghin cu, nhng cu hi nghin cu nhm chi tit ha vn nghin cu. Cng c th s dng nhng phng php tng t t cu hi nghin cu. C th nu c th hn nh sau: Nhn dng nhng bt ng trong tranh lun khoa hc Khi hai ng nghip bt ng kin, c th l h nhn ra nhng mt yu ca nhau. y l c hi thun li ngi nghin cu nhn dng nhng vn m cc ng nghip pht hin. Nhn dng nhng vng mc trong hot ng thc t Nhiu kh khn ny sinh trong hot ng sn xut, hot ng x hi, khng th s dng nhng l thuyt hin hu l gii, hoc nhng bin php thng thng x l. Thc t ny t trc ngi nghin cu nhng cu hi phi tr li, tc xut hin vn , i hi ngi nghin cu phi xut nhng gii php mi.
3

Robert K. Yin: Case study research, Design and Methods, Second Edition, Applied Social Research Methods Series, Volume 5, SAGE Publications, London, 1994, pp. 5-8.

-7-

Ngh ngc li quan nim thng thng Xt v d, chng hn, trong khi nhiu ngi cho rng tr em suy dinh dng l do cc b me km hiu bit v dinh dng tr em, th c ngi nu cu hi ngc li: "Cc b me l tr thc chc chn phi hiu bit v dinh dng tr em hn cc b me nng dn. Vy ti sao t l tr suy dinh dng trong nhm con ci cc b me l tr thc li cao hn trong nhm cc b me l nng dn?" Lng nghe li phn nn ca nhng ngi khng am hiu i khi nhiu cu hi nghin cu xut hin nh li phn nn ca ngi hon ton khng am hiu lnh vc m ngi nghin cu quan tm. Chng hn, sng ch xe in ca Edison chnh l kt qu bt ng sau khi nghe c li phn nn ca mt b gi trong m khnh thnh mng n in chiu sng u tin mt th trn ngoi ca thnh ph New York: "Ci ng Edison lm ra c n in m khng lm c ci xe in cho ngi gi i y i ". Pht hin mt mnh, mt yu trong nghin cu ca ng nghip Mt mnh trong lun im, lun c, phng php ca ng nghip s c s dng lm lun c hoc phng php chng minh lun im ca mnh; cn mt yu c s dng pht hin vn (tc t cu hi nghin cu), t xy dng lun im cho nghin cu ca mnh. Nhng cu hi bt cht xut hin khng ph thuc l do no y l nhng cu hi xut hin ngi nghin cu do bt cht quan st c mt s kin no , cng c th xut hin rt ngu nhin, khng ph thuc bt c l do, thi gian hoc khng gian no. 2. Gi thuyt nghin cu Gi thuyt nghin cu (ting Anh l Hypothesis), l mt kt lun gi nh v bn cht s vt, do ngi nghin cu a ra chng minh hoc bc b . Xt trong quan h gia gi thuyt vi cu hi nghin cu, th gi thuyt chnh l cu tr li vo cu hi nghin cu nu ra. Ngi nghin cu cn cn c vo phn loi nghin cu a ra nhng gi thuyt ph hp vi bn cht ca nghin cu khoa hc. Theo chc nng ca nghin cu khoa hc, gi thuyt c phn chia thnh gi thuyt m t, gi thuyt gii thch, gi thuyt d bo, gi thuyt gii php. Gi thuyt l mt phn on, cho nn vit gi thuyt khoa hc, xt v mt logic l vit mt phn on. Phn on l mt thao tc logic lun c thc hin trong nghin cu khoa hc. Phn on c cu trc chung l "S l P", trong , S c gi l ch t ca phn on; cn P l v t (tc thuc t) ca phn on.

-8-

Phn on c s dng trong trng hp cn nhn nh v bn cht mt s vt, trnh by gi thuyt khoa hc, trnh by lun c khoa hc, v.v... Mt s loi phn on thng dng c lit k trong Bng 1.
2.3. CHNG MINH LUN IM KHOA HC

Mun chng minh mt lun im khoa hc, ngi nghin cu phi c y lun c khoa hc, Mun tm c cc lun c v lm cho lun c c sc thuyt phc ngi nghin cu phi s dng nhng phng php nht nh. Phng php y bao gm hai loi: phng php tm kim lun c v phng php sp xp cc lun c chng minh lun im khoa hc. l nhng vic lm cn thit ca ngi nghin cu trong qu trnh chng minh lun im khoa hc ca mnh. Bng 1: Phn loi cc phn on
Phn on khng nh Phn on ph nh Phn on xc sut Phn on hin thc Phn on tt nhin Phn on chung Phn on ring Phn on n nht Phn on lin kt (php hi) Phn on la chn (php tuyn) Phn on c iu kin Phn on tng tng S l P S khng l P S c l l P S ang l P S chc chn l P Mi S l P Mt s S l P Duy c S l P S va l P1 va l P2 S hoc l P1 hoc l P2 Nu S th P S khi v ch khi P

1. Cu trc logic ca php chng minh Cu trc logic ca php chng minh c nghin cu trong logic hc, gm 3 b phn hp thnh: Lun im, Lun c v Phng php. Gi thuyt, l iu cn chng minh trong mt nghin cu khoa hc. Gi thuyt tr li cu hi: Cn chng minh iu g? V mt logic hc, gi thuyt l mt phn on m tnh chn xc ca n cn c chng minh.
4

Trong logic hoc hinh thc c mt cp khi nim c s dung bng nhng thut ng ting Vit khc nhau: mt s tc gia dng "chn xc/phi chn xc", mt s tc gia khc dng "chn thc/gia di". Trong sch ny dng cp thut ng th nht, vi n mang ngha thun tu khoa hoc. Khi ni "chn thc/gia di" thng mang ngha o c. Trong khoa hoc, thng khi nh nghin cu rt chn thc, nhng kt qua thu nhn

-9-

Lun c l bng chng c a ra chng minh lun im. Lun c c xy dng t nhng thng tin thu c nh c ti liu, quan st hoc thc nghim. Lun c tr li cu hi: Chng minh bng ci g?. V mt logic, lun c l phn on m tnh chn xc c chng minh v c s dng lm tin chng minh lun im. Phng php, l cc cch thc c s dng tm kim lun c v t chc lun c chng minh lun im (lun ). Trong logic hc c mt khi nim tng ng, l Lun chng. Tuy nhin, ban u khi nim ny trong logic hc ch mang ngha l Lp lun. 2. Lun c chng minh lun im khoa hc, ngi nghin cu cn c hai loi lun c: Lun c l thuyt, l cc lun im khoa hc c chng minh, bao gm cc khi nim, cc tin , nh l, nh lut, quy lut, tc cc mi lin h, c khoa hc chng minh l ng. Lun c l thuyt c khai thc t cc ti liu, cng trnh khoa hc ca cc ng nghip i trc. Vic s dng lun c l thuyt s gip ngi nghin cu tit kim thi gian, khng tn km thi gian chng minh li nhng g m ng nghip chng minh. Lun c thc t, c thu thp t trong thc t bng cch quan st, thc nghim, phng vn, iu tra hoc khai thc t cc cng trnh nghin cu ca cc ng nghip. V mt logic, lun c thc tin l cc s kin thu thp c t quan st hoc thc nghim khoa hc. Ton b qu trnh nghin cu khoa hc, sau khi hnh thnh lun im, l qu trnh tm kim v chng minh lun c. Mt gi thuyt c chng minh hay b bc b u c ngha l mt chn l c chng minh. iu c ngha rng, trong khoa hc tn ti hoc khng tn ti bn cht nh nu trong gi thuyt. 3. Phng php xy dng v s dng lun c Nhim v ca ngi nghin cu phi lm 3 vic: tm kim lun c, chng minh ng n ca bn thn lun c v sp xp lun c chng minh gi thuyt. lm 3 vic phi c phng php. Phng php tr li cu hi: Chng minh bng cch no?. Ngi nghin cu cn nhng loi thng tin sau: C s l thuyt lin quan n ni dung nghin cu. Ti liu thng k v kt qu nghin cu ca ng nghip i trc. Kt qu quan st hoc thc nghim ca bn thn ngi nghin cu. Mun c lun c, ngi nghin cu phi bit la chn cc hng tip cn thu thp thng tin. Nhng loi thng tin trn y c th c thu thp qua cc tc phm
c thi li phi chn xc

- 10 -

khoa hc, sch gio khoa, tp ch chuyn ngnh, bo ch v cc phng tin truyn thng, hin vt, phng vn chuyn gia trong v ngoi ngnh. C cc hng tip cn c bn sau: Th nht, tip cn phng php chung. C hng lot cp cc hng tip cn v phng php. Chng hn: Tip cn H thng/Cu trc Tip cn Lch s/Logic Tip cn L thuyt/Thc tin Tip cn Phn tch/Tng hp Tip cn C bit/So snh Th hai, tip cn l thuyt. Trong tip cn l thuyt, ngi nghin cu tm kim cc l thuyt hnh thnh lun c. Chng hn: Mt nghin cu v nng cao nng lc cnh tranh ca sn phm Vit Nam trong kinh doanh, tc gi tm kim lun c t lnh vc iu khin hc kinh t (Economic Cybernetics), t L thuyt tr chi (Game Theory), v.v... Mt nghin cu v mng in, cc tc gi tm kim c s l thuyt t l thuyt mng (Graph Theory), t l thuyt h thng (Systems Theory), v.v.. Mt nghin cu v ci cch qun l gio dc, cc tc gi tm kim c s l thuyt t gio dc hc, x hi hc, tm l hc, v.v... Th ba, tip cn thc tin. C th c 3 hng tip cn thc tin: Kho st trc tip bng cc hot ng quan st hin trng, chng hn: iu tra a cht, iu tra rng, thm nhp th trng, v.v... Phng php chuyn gia thng qua cc cuc phng vn, iu tra bng bng hi, m hi tho nghe kin chuyn gia. Phng php thc nghim bng cch tin hnh cc th nghim trong labo hoc trong cc xng thc nghim (cng nghip), cnh ng thc nghim (nng nghip), cc khu rng thc nghim (lm sinh) hoc cc c s ch o th im (thc nghim x hi), v.v...

- 11 -

CHNG III PHNG PHP THU THP THNG TIN

Nghin cu khoa hc l qu trnh thu thp thng tin v ch bin thng tin. Khng mt nghin cu no l khng cn thng tin. Khng mt khu no trong ton b qu trnh nghin cu l khng cn thng tin. Thng tin cn thit trong tt c cc trng hp sau: Tm kim ch nghin cu Xc nhn l do nghin cu Tm hiu lch s nghin cu Xc nh mc tiu nghin cu Nhn dng vn nghin cu t gi thuyt nghin cu Tm kim lun c chng minh gi thuyt

3.1. I CNG V THU THP THNG TIN

C nhiu phng php thu thp thng tin: 1) Nghin cu ti liu hoc phng vn k tha nhng thnh tu m cc ng nghip t c trong nghin cu. 2) Trc tip quan st trn i tng kho st ngay ti ni din ra nhng qu trnh m ngi nghin cu c th s dng lm lun c. 3) Tin hnh cc hot ng thc nghim trc tip trn i tng kho st hoc trn m hnh tng t cc qu trnh din ra trn i tng nghin cu. 4) Thc hin cc trc nghim trn i tng kho st thu thp cc thng tin phn ng t phi i tng kho st. Trong nhiu trng hp ngi nghin cu khng th trc tip thu thp thng tin trn i tng kho st, v d, ni la tt, trn ng t ngng, mt s kin lch s li vo qu kh, v.vKhi , ngi nghin cu phi thu thp thng tin mt cch gin tip qua nhng ngi trung gian. Ngi ta gi chung l phng php chuyn gia.

Phng php chuyn gia bao gm:

- 12 -

 Phng vn nhng ngi c am hiu hoc c lin quan n nhng thng tin v s kin khoa hc. Gi phiu iu tra (bng hi) thu thp thng tin lin quan ti s kin khoa hc. Tho lun di cc hnh thc hi ngh khoa hc. 1. Chn mu kho st. Mu, tc i tng kho st, c la chn t khch th. Bt k nghin cu trong lnh vc no, ngi nghin cu u phi chn mu: Chn a im kho st trong hnh trnh iu tra ti nguyn Chn cc nhm x hi iu tra d lun x hi Chn mu vt liu kho nghim tnh cht c, l, ha trong nghin cu vt liu Chn mt s mu bi ton nghin cu phng php gii v.v Vic chn mu c nh hng quyt nh ti tin cy ca kt qu nghin cu v chi ph cc ngun lc cho cng cuc kho st. Vic chn mu phi m bo tnh ngu nhin, nhng phi mang tnh i din, trnh chn mu theo nh hng ch quan ca ngi nghin cu. C mt s cch chn mu thng dng sau 5: Ly mu ngu nhin (Random sampling), l cch chn mu sao cho mi n v ly mu c mt c hi hin din trong mu bng nhau. Ly mu h thng (Systematic sampling). Mt i tng gm nhiu n v c nh s th t. Chn mt n v ngu nhin c s th t bt k. Ly mt s bt k lm khong cch mu, cng vo s th t ca mu u tin. Ly mu ngu nhin phn tng (Stratified random sampling). Trong trng hp ny, i tng c chia thnh nhiu lp, mi lp c nhng c trng ng nht. Nh vy, t mi lp, ngi nghin cu c th thc hin theo k thut ly mu ngu nhin. Cch ly mu ny cho php phn tch s liu kh ton din, nhng c nhc im l phi bit trc nhng thng tin phn tng, phi t chc cu trc ring bit trong mi lp. Ly mu h thng phn tng (Stratified systematic sampling) . i tng iu tra gm nhiu tp hp khng ng nht lin quan n nhng thuc tnh cn nghin cu.
5

Cristina P. Parel et al.: Sampling Design and Procedures, IDRC, Ban dich ting Vit ca Nguyn Tr Hng, Nxb.i hoc Kinh t Tp. H Ch Minh, 1991.

- 13 -

Ly mu c thc hin trn c s phn chia i tng thnh nhiu lp, mi lp c nhng c trng ng nht. i vi mi lp, ngi nghin cu thc hin theo k thut ly mu h thng. Ly mu tng cm (Cluster sampling). i tng iu tra c chia thnh nhiu cm tng t nh chia lp trong k thut ly mu phn tng, ch c iu khc l mi cm khng cha ng nhng n v ng nht, m d bit. 2. t Gi thit nghin cu Gi thit (ting Anh l Assumption) l iu kin gi nh ca nghin cu. Ni iu kin gi nh l nhng iu kin khng c thc trong i tng kho st, m ch l nhng tnh hung gi nh do ngi nghin cu t ra l tng ha iu kin thc nghim, vi mt gi thit t ra, ngi nghin cu gt b bt cc yu t nh hng ti nhng din bin v kt qu nghin cu. Gi thit khng phi chng minh. V d 1, trong mt th nghim to ging la mi, mun chng minh gi thuyt Ging la A tt hn ging la B v mt ch tiu no , ngi nghin cu lm trn 2 tha rung, mt tha trng la thc nghim; mt tha trng loi la thng dng so snh, gi l i chng. so snh c, ngi nghin cu phi t gi thit rng: 2 tha rung c nhng c im ging ht nhau v th nhng; c chm bn theo cng mt iu kin, v.v Trn thc t khng bao gi c c iu kin . V d 2, trong mt th nghim sinh hc, ngi nghin cu lm th nghim ng thi trn 2 con vt X v Y chng minh gi thuyt l Cht P c tc dng kch thch sinh trng mnh hn cht Q. Ngi nghin cu t gi thit l, 2 con vt c cng th trng v cng c nhng bin i cc thng s v th trng nh nhau. V d 3, trong nghin cu m hnh ti sn xut m rng, Marx xem xt mt h thng gm hai khu vc, Khu vc I, sn xut t liu sn xut, v Khu vc II, sn xut t liu tiu dng. Marx t gi thuyt l Khu vc I c vai tr quyt nh i vi Khu vc II, vi gi thit l cc h ny c lp vi nhau, ngha l khng c ngoi thng. Quan h gia gi thuyt v gi thit trong nghin cu Gi thuyt l nhn nh s b, l kt lun gi nh ca nghin cu, l lun im khoa hc m ngi nghin cu t ra. Gi thuyt cn c chng minh hoc bc b; Cn gi thit l iu kin gi nh ca nghin cu. Gi thit c t ra l tng ha iu kin thc nghim. Gi thit khng cn phi chng minh, nhng c th b bc b, nu iu kin gi nh ny qu l tng, n mc lm cho kt qu nghin cu tr nn khng th nghim ng c. t gi thit nghin cu Gi thit nghin cu l nhng iu kin gi nh nhm l tng ha cc iu kin chng minh gi thuyt.

- 14 -

Gi thit, tc iu kin gi nh c hnh thnh bng cch lc b mt s iu kin (tc mt s bin) khng c hoc c t mi lin h trc tip vi nhng lun c chng minh gi thuyt nghin cu. 3. Bin lun kt qu nghin cu Bin lun kt qu l iu bt buc trong nghin cu, bi v, khng bao gi c c iu kin l tng nh gi nh trong gi thit nghin cu. C hai hng bin lun: (1) Hoc l kt qu thc nghim hon ton l tng nh trong gi thit; (2) Hoc l kt qu s sai lch nu c s tham gia ca cc bin gi nh l khng c trong nghin cu.
3.2. PHNG PHP NGHIN CU TI LIU

1. Mc ch nghin cu ti liu Nghin cu ti liu l thu thp c nhng thng tin sau: C s l thuyt lin quan n ch nghin cu. Thnh tu l thuyt t c lin quan n ch nghin cu. Kt qu nghin cu ca ng nghip cng b trn cc n phm. Ch trng v chnh sch lin quan ni dung nghin cu. S liu thng k. Trong cng vic nghin cu ti liu, ngi nghin cu thng phi lm mt s cng vic v phn tch ti liu v tng hp ti liu. Ngun ti liu cho nghin cu c th rt a dng, c th bao gm mt s th loi nh tp ch v bo co khoa hc trong ngnh; tc phm khoa hc trong ngnh, sch gio khoa; tp ch v bo co khoa hc ngoi ngnh; ti liu lu tr; s liu thng k; thng tin i chng. 2. Phn tch cc ngun ti liu Ngun ti liu c phn tch t nhiu gic : chng loi, tc gi, logic, v.v 1) Xt v chng loi Tp ch v bo co khoa hc trong ngnh c vai tr quan trng nht trong qu trnh tm kim lun c cho nghin cu, bi v n thuc chnh lnh vc nghin cu chuyn ngnh v mang tnh thi s cao v chuyn mn. Tc phm khoa hc l loi cng trnh hon thin v l thuyt, c gi tr cao v cc lun c l thuyt, nhng khng mang tnh thi s.

- 15 -

Tp ch v bo co khoa hc ngoi ngnh cung cp thng tin nhiu mt, c ch cho vic pht trin chiu rng ca nghin cu c th c nhng gi c o, thot khi ng mn ca nhng nghin cu trong ngnh. Ti liu lu tr c th bao gm cc vn kin chnh thc ca cc c quan nh nc, cc t chc chnh tr - x hi, cc h s thuc loi thng tin khng cng b trn bo ch. Thng tin i chng gm cc bo ch, bn tin ca cc c quan thng tn, chng trnh pht thanh, truyn hnh, v.v.., l mt ngun ti liu qu, v n phn nh nhu cu bc xc t cuc sng. Tuy nhin, v thng tin i chng thng khng c i hi chiu su nghin cu nh chuyn kho khoa hc. Cc loi ngun lit k trn y lun c th tn ti di 2 dng: Ngun ti liu cp I, gm nhng ti liu nguyn gc ca chnh tc gi hoc nhm tc gi vit. Ngun ti liu cp II, gm nhng ti liu c tm tt, x l, bin son, bin dch, trch dn, tng quan t ti liu cp I. Trong nghin cu khoa hc, ngi ta u tin s dng ti liu cp I. dn khoa hc trong cc ti liu phi c xem l ti liu cp Ch trong trng hp khng th tm kim c ti liu cp I, ngi ta mi s dng ti liu cp II. Ti liu dch, sch dch, v nguyn tc phi c xem l ti liu cp II. Khi s dng ti liu dch phi tra cu bn gc. Trch II, khi mun trch dn phi tra cu bn gc. Trch dn li m khng tra cu c th dn n nhng thng tin sai lch v nhiu l do khc nhau, chng hn, ngi trch dn hiu sai tc gi, ngi trch dn thm, bt, b st tng v li vn ca tc gi, ngi trch dn c trnh by sai tc gi, v.v 2) Xt t gic tc gi C th phn tch cc tc gi theo mt s c im sau: Tc gi trong ngnh hay ngoi ngnh. Tc gi trong ngnh c am hiu su sc lnh vc nghin cu. Tc gi ngoi ngnh c th c ci nhn c o, khch quan, thm ch c th cung cp nhng ni dung lin ngnh, lin b mn. Tc gi trong cuc hay ngoi cuc. Tc gi trong cuc c trc tip sng trong s kin. Tc gi ngoi cuc v tc gi ngoi ngnh, c th c ci nhn khch quan, c th cung cp nhng gi c o. Tc gi trong nc hay ngoi nc. Tng t nh trng hp tc gi trong cuc v ngoi cuc. Tc gi trong nc am hiu thc tin trong t nc mnh, nhng khng th c nhng thng tin nhiu mt trong bi cnh quc t. Tc gi ng thi hay hu th. Cc tc gi sng cng thi vi s kin c th l nhng nhn chng trc tip. Tuy nhin, h cha kp c thi gian thu thp ht cc thng tin lin quan, hn na, c th b nhng hn ch lch s. Tc gi hu th c k
- 16 -

tha c mt b dy tch lu kinh nghim v nghin cu ca ng nghip, do vy, c iu kin phn tch su sc hn nhng s kin. 3. Tng hp ti liu Tng hp ti liu bao gm nhng ni dung sau: B tc ti liu, sau khi phn tch pht hin thiu, sai lch. La chn ti liu, ch chn nhng th cn xy dng lun c. Sp xp ti liu, theo lch i, tc theo tin trnh ca cc s kin quan st ng thi; sp xp theo ng i, tc ly trong cng thi im quan st tng quan v sp xp theo quan h nhn - qu quan st tng tc Lm ti hin quy lut. y l bc quan trng nht trong nghin cu t liu, chnh l mc ch ca tip cn lch s. Gii thch quy lut. Cng vic ny i hi s dng cc thao tc logic a ra nhng phn on v bn cht cc quy lut ca s vt hoc hin tng.
3.3. PHNG PHP PHI THC NGHIM

Phng php phi thc nghim (non-empirical method) l tn gi chung cho mt nhm phng php thu thp thng tin, trong ngi nghin cu khng gy bt c tc ng no lm bin i trng thi ca i tng kho st v mi trng bao quanh i tng kho st. Nhm phng php phi thc nghim rt phong ph: quan st, phng vn, hi ngh, iu tra. 1. Quan st Quan st l phng php c s dng c trong nghin cu khoa hc t nhin, khoa hc x hi v cc nghin cu cng ngh. Trong phng php quan st, ngi nghin cu ch quan st nhng g v ang tn ti, khng c bt c s can thip no gy bin i trng thi ca i tng nghin cu. Tuy nhin, quan st c nhc im c bn ca quan st khch quan l s chm chp v th ng. Cc phng php quan st thng dng c p dng trong nhiu b mn khoa hc c th hnh dung theo phn loi nh sau: Theo mc chun b, quan st c phn chia thnh quan st c chun b trc v quan st khng chun b (bt cht bt gp). Theo quan h gia ngi quan st v ngi b quan st, quan st c phn chia thnh quan st khng tham d (ch ng vai ngi ghi chp) v quan st c tham d (kho lo ho nhp vo i tng kho st nh mt thnh vin).

- 17 -

Theo mc ch nm bt bn cht i tng quan st, quan st c phn chia thnh quan st hnh thi, quan st cng nng, quan st hnh thi-cng nng. Theo mc ch x l thng tin, quan st c phn chia thnh quan st m t, quan st phn tch. Theo tnh lin tc ca quan st, quan st c phn chia thnh quan st lin tc, quan st nh k, quan st chu k, quan st t ng theo chng trnh. Trong quan st, ngi nghin cu c th quan st bng nhiu cch trc tip xem, nghe, nhn; s dng cc phng tin ghi m, ghi hnh; s dng cc phng tin o lng. 2. Phng vn Phng vn l a ra nhng cu hi vi ngi i thoi thu thp thng tin. Thc cht, phng vn ta nh quan st gin tip bng cch "nh ngi khc quan st h", sau hi li kt qu quan st. Trong phng vn, trc ht cn chn ngi i thoi. Ngi i thoi c th l ngi rt am hiu, t am hiu, hoc hon ton khng am hiu lnh vc nghin cu. H c th cho kin v nhng kha cnh rt khc nhau. Sau khi la chn c ngi i thoi, cn phn tch tm l i tc. Trc mi i tc, ngi nghin cu cn c nhng cch tip cn tm l khc nhau. Chng hn: ngi c nhiu hiu bit v iu tra thng sn sng cng tc; ngi nht nht thng khng dm tr li; ngi c qu kh phc tp thng d dt; ngi khi hi thng cho nhng cu tr li c tin cy thp; ngi ba hoa thng hay a vn i lung tung; ngi c bn lnh t tin thi qu thng rt kn k, bit du mt cch nht qun mi suy ngh. Trong phng vn ngi ta chia ra cc loi, nh phng vn c chun bi trc; phng vn khng chun b trc; trao i trc tip; trao i qua in thoi; c loi phng vn bit;c loi phng vn su khai thc chi tit hn v mt ch . Tuy nhin, d phng vn th no, th cch t cu hi cng l iu cn c bit coi trng, v n c nh hng quyt nh ti kt qu phng vn. C my im lu trong cch t cu hi: Nn hi vo vic ngi ta lm, trnh i hi ngi ta nh gi hoc hi vo nhng vn nhy cm. 3. Hi ngh Ni dung phng php hi ngh l nu cu hi trc mt nhm chuyn gia nghe h tranh lun, phn tch. c im chung ca hi ngh khoa hc l nu vn , tho lun, ghi nhn m khng kt lun di hnh thc mt ngh quyt. u im ca phng php hi ngh l c nghe nhng kin phn bc nhau. Song, nhc im ca phng php hi ngh l kin hi ngh thng hay b chi phi bi nhng ngi c ti hng bin v nhng ngi c a v x hi cao tng i so vi nhm.
- 18 -

 khc phc mt nhc im, ngi ta thng dng phng php tn cng no (brainstorming), l phng php do A. Osborn (M) khi xng. Ngi t chc tn cng no cn to bu khng kh t do t tng, thoi mi tinh thn, khng ai c th hin khch l, tn thng hoc chm bim, ch trch. nng cao hiu qu tn cng no, ngi ta tn cng no phn nhm bng cch chia nh nhm tn cng no, ly kt qu tn cng no nhm trc lm d liu tn cng no cho nhm sau. Gi l phng php Delphi. 1) Cc loi hi ngh Tu tnh cht ca vic a mt ni dung c tho lun m c nhiu loi hi ngh khoa hc c t chc: Bn tron (roundtable), l hnh thc sinh hot khoa hc thng xuyn v thng thn nht ca ti nhm tho lun v tranh lun nhng vn khoa hc. Hi tho khoa hc, l cm t c s dng tng ng vi seminar trong ting Anh, l loi hi ngh khoa hc khng ln vi mc ch a ra mt s vn khoa hc nht nh tho lun, tranh lun. Cn mt loi hi tho khc, ting Anh gi l symposium. l mt loi seminar, nhng l loi hi tho c t chc trong nhiu hi tho k tc nhau, khng nh k, tho lun nhng vn gn nhau hoc ging nhau, nhng ang cn cn tip tc tho lun. Lp hun luyn (ting Anh: workshop hoc school workshop, cng gi l school seminar, ting Nga: shkol-seminar), l mt sinh hot khoa hc, trong , nhng chuyn gia c uy tn c mi trnh by cc chuyn . Ngi tham gia c mi n ch yu l hc tp, song cng c th c yu cu thc hin mt s sinh hot khc, chng hn, trnh by bo co kinh nghim hiu su sc thm vn c trnh by ti lp hun luyn; tho lun nm vng v bit cch vn dng nhng chuyn c nghe. Hi ngh khoa hc, l cm t c s dng tng ng vi conference trong ting Anh, l loi seminar a ch , c t chc khong t 3 n 5 nm mt ln, vi s lng ti hang trm ngi, gm cc nh nghin cu, cc nh cng ngh v cc nh qun l. Ngoi ra cng c th c cc nh hot ng x hi, cc t chc x hi, cc nh lnh o hoc cc chnh khch ln. Ti hi ngh c mt s bo co c ch nh. C th c nhng phin hp ton th, cng c th chia thnh cc phn ban (session) tho lun su mt s chuyn . Hi ngh khoa hc thng c nhiu mc tiu, nh tng kt mt giai on nghin cu; ra tuyn b v mt hng nghin cu; tp hp lc lng cho nhng nghin cu mi v quan trng. Ti hi ngh khoa hc c mt s bo co c ch nh trc. C th c nhng phin hp ton th, cng c th chia thnh cc phn ban (session) tho lun mt s
- 19 -

chuyn . Phn ban cng c th c t chc di dng cc seminar, workshop, dialogue, symposium, v.v Tin trnh hi ngh . Thng thng hi ngh khoa hc thng n gin, t hoc khng c cc nghi l ngoi giao. Sau phn cc th tc khai mc l n cc bo co. Cng vic lin quan bo co thng bao gm: Thuyt trnh ca bo co vin.. Cu hi ca hi ngh v tr li ca tc gi. Bnh lun ca cc thnh vin hi ngh v ca ch to. B sung ca cc thnh vin. Khuyn ngh ca cc thnh vin i vi bo co. Ghi nhn ca ch to v nhng kin v cha nht tr. 3) K yu khoa hc K yu khoa hc l n phm cng b cc cng trnh, cc bi tho lun trong khun kh cc hi ngh khoa hc hoc trong mt giai on hot ng ca mt t chc khoa hc. K yu c cng b nhm mc ch ghi nhn hot ng ca mt hi ngh hoc mt t chc, to c hi ngi nghin cu cng b kt qu nghin cu v thit lp quan h vi ng nghip. C cu chung ca k yu c th bao gm: Phn I. PHN BA Ba chnh Tn hi ngh (K yu hi ngh) a danh, ngy, thng, nm t chc hi ngh. Ba lt Ba lt l mt trang trng, ch ghi mt-hai dng ch tn ca k yu. Ba ph Tn hi ngh (K yu hi ngh) a danh, ngy, thng, nm t chc hi ngh. C quan ch tr/C quan ng cai/C quan ti tr/C quan u. Ban t chc/Ban iu hnh Phn II. PHN H S T CHC HI NGH H s t chc hi ngh
- 20 -

 Giy triu tp ln I, ln II Th t ca cc c quan hu quan: C quan u, c quan ti tr, c quan cam kt tham gia Chng trnh hi ngh Chng trnh chnh thc Chng trnh cc chuyn hoc cc phn ban Cc chng trnh t chn Danh sch thnh vin: Thnh vin chnh thc Thnh vin d thnh Khch mi Phn nghi thc: Li khai mc Pht biu kin ca cc nhn vt quan trng Pht biu kin ca cc khch mi Phn III. PHN CC BO CO V THNG BO KHOA HC Bo co khoa hc: Bo cochnh v cc bo co chuyn /bo co phn ban Tm tt cc bo co khng kp gi trc hoc khng c iu kin in ton vn Thng bo khoa hc Cc thng bo c ngha chung Cc thng bo theo chuyn /thng bo phn ban Phn IV. PHN PH NH Bin bn hi ngh Th ghi nh sau hi ngh Cc vn kin chuyn kho sau hi ngh Tho thun chung v hp tc sau hi ngh (nu c)

- 21 -

 a ch cc thnh vin tham gia hi ngh 4). iu tra bng bng hi iu tra bng bng hi vn l phng php ca x hi hc, nhng c p dng ph bin trong nhiu lnh vc. V mt k thut ca phng php iu tra bng bng hi c ba loi cng vic phi quan tm: chn mu, thit k bng cu hi v x l kt qu. Th nht: Chn mu Vic chn mu phi m bo va mang tnh ngu nhin, va mang tnh i din, trnh chn mu theo nh hng ch quan ca ngi nghin cu. Th hai: Thit k bng cu hi C hai ni dung c quan tm trong khi thit k bng cu hi: (1) Cc loi cu hi; v (2) Trt t logic ca cc cu hi. Mt s loi cu hi thng dng trong cc cuc iu tra c trnh by trong Bng 2: 1. Bng 2(a) Cu hi km phng n tr li "c" v "khng". Anh/Ch tng tham gia nghin cu khoa hc C Khng Nu cu tr li l khng, xin tr li cu 2 Nu cu tr li l c, xin tr li t cu 3 Bng 2(b) Cu hi km nhiu phng n tr li Nu cu tr li l khng, xin Khng thuc c quan khoa hc cho bit l do C quan khng c ti Khng c c hi nghin cu Khng quan tm Nu cu tr li l c, xin cho Lm theo ti ca c quan bit Anh/Ch nghin cu khoa K hp ng vi mt i tc hc trong trng hp no? Theo ti ca thy/c gio T lm theo s thch Bng 2(c) Cu hi km phng n tr li c trng s 4. Anh/Ch c ng tnh vi kin cho rng vic cp pht ti chnh cho khoa hc cn nhiu bt hp l hay khng? C Khng

2.

3.

5.

Nu c, th kh khn l g. Xin cho bit mc bng vic cho im vo cc phng n tr li, trong im cao nht th hin mc kh khn nht: 5.1. 5.2. 5.3. Kinh ph khng Cp pht khng kp thi 1 1 2 2 2 3 3 3 4 4 4 5 5 5

Ch quyt ton khng ph hp 1 c im ca nghin cu khoa hc

Bng 2(d) Nhng cu hi m, ngi in phiu tr li ty

- 22 -

6.

Nu c th, xin Anh/Ch xut mt s kin v cc bin php chnh sch m Anh/Ch cho l cn thit nht cho nghin cu khoa hc: ....................................................................................................................

Cc loi cu hi phi m bo khai thc cao nht kin ca c nhn tng ngi c hi. Tt nht, phi t cu hi vo nhng cng vic c th lin quan n c nhn mi ngi, chng hn: "Thu nhp ca bn" hoc "T l phn trm thu nhp dnh cho ba n trong gia nh?" Trnh t nhng cu hi yu cu ngi ta nh gi v ngi khc, chng hn, Nhn vin y c yn tm cng tc khng?, hoc nhng cu hi tm qu khi qut, chng hn: "Chnh sch i vi gio vin hin nay c hp l khng?". Ngoi ra, mt b phn nht thit khng th thiu, l phn phn tch c cu x hi. Phn ny gip ngi nghin cu phn tch kin ca cc tng lp x hi khc nhau. Bng 13 l v d v mt mu pht hin c cu x hi. Cch t chc cu hi va mang tnh k thut, va mang tnh ngh thut vn dng cc php suy lun logic trong cc cuc iu tra. Th ba: X l kt qu iu tra Kt qu iu tra c x l da trn c s thng k ton. C nhiu cch tip cn. Hoc l mi ngi nghin cu t hc cch x l ton hc, nu cm thy t mnh hng th. Song cng c th tm kim s cng tc ca cc ng nghip v thng k ton, hoc nhng chuyn gia chuyn v cc phng php x hi hc. Hin nay chng trnh x l thng k trn my c s dng mt cch ph bin. l chng trnh SPSS (Statistic Package for Social Studies). Chng trnh ny s gip gim nhe rt nhiu cng vic x l cc kt qu iu tra.
3.4. PHNG PHP THC NGHIM

1. Khi nim chung Thc nghim l mt phng php thu thp thng tin c thc hin bi nhng quan st trong iu kin gy bin i i tng kho st v mi trng xung quanh i tng kho st mt cch c ch nh. Phng php thc nghim c p dng ph bin khng ch trong nghin cu t nhin, k thut, y hc, m c trong x hi v cc lnh vc nghin cu khc. Bng vic thay i cc tham s, ngi nghin cu c th to ra nhiu c hi thu c nhng kt qu mong mun, nh: Tch ring tng phn thun nht ca i tng nghin cu quan st. Bin i mi trng ca i tng nghin cu. Rt ngn c thi gian tip cn trong quan st.
- 23 -

 Tin hnh nhng thc nghim lp li nhiu ln kim tra ln nhau. Khng b hn ch v khng gian v thi gian. D phng php thc nghim c nhng u im nh vy, nhng n khng th p dng trong hng lot trng hp, chng hn, nghin cu lch s, a l, a cht, kh tng, thin vn. Nhng lnh vc nghin cu ny ch c th thc hin bng quan st; cn nghin cu lch s, vn hc, v.v... li ch c th thc hin bng phng php nghin cu ti liu. 2. Phn loi thc nghim Qu trnh thc nghim c th c tin hnh nhiu mi trng khc nhau tu theo yu cu ca nghin cu: Ty ni thc nghim, thc nghim c chia thnh: 1) Thc nghim trong phong th nghim 2) Thc nghim ti hin trng 3) Thc nghim trong qun th xa hi Ty mc ch quan st thc nghim c phn loi thnh: Thc nghim thm d c tin hnh pht hin bn cht ca s vt hoc hin tng. Loi thc nghim ny c s dng nhn dng vn v xy dng gi thuyt. Thc nghim kim tra c tin hnh kim chng cc gi thuyt. Thc nghim song hnh l nhng thc nghim trn cc i tng khc nhau trong nhng iu kin c khng ch ging nhau. Thc nghim i nghch c tin hnh trn hai i tng ging nhau vi cc iu kin ngc nhau, nhm quan st kt qu ca cc phng thc tc ng ca cc iu kin th nghim trn cc thng s ca i tng nghin cu. Thc nghim so snh l thc nghim c tin hnh trn hai i tng khc nhau, trong c mt trong hai c chn lm i chng nhm tm ch khc bit gia cc phng php, gia cc hu qu so vi i chng. Ty din trnh thc nghim c phn loi thnh: Thc nghim cp din, xc nh tc ng hoc nh hng ca cc tc nhn ln i tng nghin cu trong mt thi gian ngn. Thc nghim trng din, xc nh s tc dng ca cc gii php ln i tng nghin cu lu di, lin tc. Ngoi ra cn thc nghim bn cp din nh mt mc trung gian gia hai phng php thc nghim ni trn.
- 24 -

Trong thc nghim, ngi nghin cu phi tun th cc nguyn tc sau: ra nhng chun nh gi v phng thc nh gi. Gi n nh cc yu t khng b ngi nghin cu khng ch. Mu c la chn trong thc nghim phi mang tnh ph bin cho kt qu thc nghim c khch quan. a ra mt s gi thit thc nghim loi bt nhng yu t tc ng phc tp. 3. Cc loi thc nghim Xt trn quan im truyn thng ca phng php thc nghim trong nghin cu khoa hc, chng ti tm phn chia 3 nhm phng php thc nghim: Thc nghim Th v Sai; Thc nghim Heuristic v Thc nghim trn m hnh. 1) Thc nghim th v sai Ni dung phng php th v sai (trial-and-error method) ng nh tn gi: l "th"; th xong thy "sai"; tip "th li"; li "sai"; li "th", cho n khi t c kt qu cui cng, l hon ton ng, hoc hon ton sai so vi gi thuyt thc nghim. 2) Thc nghim Heuristic Phng php "th v sai" thng tn km nhiu thi gian v hiu qu thp. V vy, ngi ta tm kim nhng phng php c hiu qu hn. Mt trong s l phng php Heuristic. Bn cht Heuristic l mt phng php th v sai theo nhiu bc, mi bc ch thc nghim trn mt mc tiu. Ni dung c th tm tt nh sau: Chia thc nghim thnh nhiu bc, mi bc ch a ra mt mc tiu thc nghim. Pht hin thm cc iu kin ph cho mi bc thc nghim. Nh vy, cng vic thc nghim tr nn sng t hn, gim bt m mm.
3.5. PHNG PHP TRC NGHIM

Trc nghim l mt phng php bn thc nghim. Ni trc nghim l mt phng php bn thc nghim l v, s vt khng b bt c tc ng no lm bin i trng thi, m ch c cc tnh hung ca mi trng hot ng ca s vt b thay i. Qua trc nghim, ngi nghin cu nhn bit c cht lng ca i tng kho st. Trc nghim c s dng trong nhiu lnh vc nghin cu. Chng hn: Trong lnh vc cng ngh, ngi ta c th lm nhng trc nghim nh th nghim nh hng vt liu; th nghim bn c hc ca vt liu; th

- 25 -

nghim cc iu kin lm vic: thi gian ngn, cng lao ng cao; ti trng thng xuyn bin i; iu kin vt l bt n nh, v.v.. Vi nhng trc nghim tm l, cn tc ng trn con ngi, ngi ta c th t nhng cu hi nh: trc nghim "c-khng"; trc nghim vi cu hi tr li sn; trc nghim vi cu hi m.
3.6. PHNG PHP X L THNG TIN

Kt qu thu thp thng tin t cng vic nghin cu ti liu, s liu thng k, quan st hoc thc nghim tn ti di hai dng: Thng tin nh tnh v Thng tin nh lng. Cc thng tin nh tnh v nh lng cn c x l xy dng cc lun c, phc v cho vic chng minh hoc bc b cc gi thuyt khoa hc. C hai phng hng x l thng tin: X l ton hc i vi cc thng tin nh lng. y l vic s dng phng php thng k ton xc nh xu hng din bin ca tp hp s liu thu thp c. X l logic i vi cc thng tin nh tnh. y l vic a ra nhng phn on v bn cht cc s kin, ng thi th hin nhng lin h logic ca cc s kin. 1. X l thng tin nh lng Ngi nghin cu khng th ghi chp cc s liu di dng nguyn thu vo ti liu khoa hc, m phi sp xp chng lm bc l ra cc mi lin h v xu th ca s vt. Tu thuc tnh h thng v kh nng thu thp thng tin, s liu c th c trnh by di nhiu dng, t thp n cao gm: Con s ri rc; Bng s liu; Biu ; th. Con s ri rc Nhng con s ri rc l hnh thc thng dng trong cc ti liu khoa hc. N cung cp cho ngi c nhng thng tin nh lng c th so snh c cc s kin vi nhau. Con s ri rc c s dng trong trng hp s liu thuc cc s vt ring l, khng mang tnh h thng, khng thnh chui theo thi gian. V d, "n thng 91994 Chnh ph Vit Nam cp 1000 giy php u t vi tng vn php nh khong 10 t -la M, trong cng nghip chim 57,4%..." Bng s liu Bng s liu c s dng khi s liu mang tnh h thng, th hin mt cu trc hoc mt xu th. V d, on sau y hon ton c th thay th bng mt bng s liu nh trnh by trn Bng 3: "Trong c cu cng nghip nm 1992 th x nghip quc
- 26 -

doanh chim 70,6% gi tr tng sn lng, 32,5% lao ng, 78,9% vn sn xut; t trng tng ng ca tp th l 2,8%, 10,1%, 2,0%; ca x nghip t doanh l 2,8%, 2,3%, 3,1% v ca h c th l 23,8%, 55,1%, 16,0%". Bng 3: C cu cng nghip nm 1992 (%) TT 1 2 3 Gi tr tng sn lng Lao ng Vn sn xut Biu i vi nhng s liu so snh, ngi nghin cu c th chuyn t bng s liu sang biu (Hnh 1) cung cp cho ngi c mt hnh nh trc quan v tng quan gia hai hoc nhiu s vt cn so snh. Chng hn, biu hnh ct, cho php so snh cc s vt din bin theo thi gian; biu hnh qut, cho php quan st t l cc phn ca mt th thng nht; biu tuyn tnh quan st ng thi ca s vt theo thi gian; biu khng gian, cho php hnh dung s bin ng ca nhng h thng s liu c to khng gian; biu bc thang, cho php quan st tng quan gia cc nhm c ng cp. Quc doanh 70,6 32,5 78,9 Tp th 2,8 10,1 2,0 T doanh 2,8 2,3 3,1 C th 23,8 55,1 16,0

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1st Qtr 2nd Qtr 3rd Qtr

East West North

1st Qtr 2nd Qtr 3rd Qtr 4th Qtr

4th Qtr

Biu hnh ct
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1st Qtr East West North 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2nd Qtr 3rd Qtr 4th Qtr 1st Qtr

Biu hnh qut

East47 46.5 West 46 North 45.5 45 44.5 44 43.5 43 42.5 42 4th Qtr

2nd Qtr

3rd Qtr

- 27 -

Biu tuyn tnh

North West 200 150 100 50 0 1st Qtr 2nd Qtr 3rd Qtr 4th Qtr East 3rd Qtr 2nd Qtr 1st Qtr 0 4th Qtr

Biu phi hp
North West East

20

40

60

80

100

Biu khng gian

Biu bc thang

Hnh 1: Mt s dng biu c th xy dng t s liu thu thp th th c s dng khi quy m ca tp hp s liu ln, c th t cc s liu ngu nhin, nhn ra nhng lin h tt yu. 2. X l cc thng tin nh tnh Mc ch ca x l nh tnh,ni cho cng, l nhn dng bn cht v mi lin h bn cht gia cc s kin. Kt qu s gip ngi nghin cu m t c di dng cc s hoc biu thc ton hc (xem phn L thuyt khoa hc). S cho php hnh dung mt cch trc quan cc mi lin h gia cc yu t trong cu trc ca mt s vt m khng quan tm n kch thc thc hoc t l thc ca chng. M hnh ton cho php khi qut ha cc lin h ca s vt, tnh ton c cc quan h nh lng gia chng. 3. Sai s quan st Bt c php o no cng phm nhng sai s. Vn dng khi nim sai s trong k thut o lng, ta c th xem xt ba cp sai s sau y: 1) Sai s ngu nhin. y l loi sai s do s cm nhn ch quan ca ngi quan st. Trong trng hp quan st bng cc phng tin o lng th y l sai s php o, l sai s xut hin do nng lc quan st ca mi ngi. 2) Sai s ky thut. y l loi sai s xut hin do cc yu t k thut gy ra mt cch khch quan, khng do nng lc cm nhn ch quan ca ngi quan st. 3) Sai s h thng.
- 28 -

y l loi sai s do h thng quyt nh. H thng cng ln th sai s quan st cng ln. 4. Phng php trnh by chnh xc ca s liu Khng phi mi s liu u c biu din vi mt yu cu v chnh xc nh nhau, cng khng phi mt s liu c trnh by vi nhiu con s sau du phy mi l khoa hc. chnh xc ca s liu c trnh by khc nhau tu thuc mt s yu t: 1) chnh xc ph thuc kch thc ca h thng Khng phi khi mt s liu cng chi tit v cng nhiu s l sau du phy mi l mt s liu chnh xc. Ngc li, c khi cng lm nh vy, cng chng t ngi nghin cu khng hiu y khi nim v chnh xc. Chng hn, Cc nh kho c hc ch cn cng b, chng hn tui trng khong 4800 nm, ngha l chnh xc ti hng trm nm. Tnh tui ca mt a tr ang cn c b trn tay me, th chnh xc li phi n ngy, v d, "chu c ba thng ba ngy". cng l nguyn tc biu din s l trong khi x l cc s liu thu thp c qua quan st, thc nghim. 2) chnh xc ph thuc phng tin quan st Khi t bao xi mng loi 50 kilgam ln bn cn, ta ch quan tm chnh xc ti vi trm gam. S l hi hc khi ta i cn chnh xc ti gam, bi v d ta c mun nh vy, th phng tin k thut cng khng th tho mn. Nhng khi cn vng th ngi ta i chnh xc ti phn trm gam, c khi cn cao hn na. 3) Tnh nht qun trong khi trnh by chnh xc ca s liu chnh xc phi nht qun trong cng mt h thng v trong cc h thng tng ng. Trong mt cng trnh khoa hc xut bn H Ni, cc tc gi vit: "T l nhp siu gim ng k: nm 1985 gim 2,6 ln; nm 1991 gim 1,12 ln; nm 1992 gim 1,012 ln". Vit nh trn l khng nht qun v chnh xc ca php o, v nm 1985 s o ch tnh chnh xc ti phn mi n v, nhng nm 1991 li tnh n phn trm, v n 1992 li tnh n phn nghn. ng ra phi a v cng mt chnh xc, gi d, tnh chnh xc n phn trm. Khi s phi sa thnh: " nm 1985 gim 2,60 ln; nm 1991 gim 1,12 ln; nm 1992 gim 1,01 ln".

- 29 -

CHNG IV TRNH BY LUN IM KHOA HC

Ngi nghin cu c th trnh by lun im khoa hc bng vit hoc thuyt trnh. Tu yu cu ca tc gi, c quan ti tr hoc c quan ch tr nghin cu m kt qu c th c cng b di dng cc ti liu lu hnh rng ri hoc khng rng ri vi nhiu hnh thc khc nhau, nh bi bo khoa hc, chuyn kho khoa hc, tng lun khoa hc, tc phm khoa hc, v.v...
4.1. BI BO KHOA HC

Bi bo khoa hc c vit cng b trn cc tp ch chuyn mn hoc trong hi ngh khoa hc nhm nhiu mc ch, nh cng b mt tng khoa hc; cng b tng kt qu ring bit ca mt cng trnh di hn; cng b kt qu nghin cu ton b cng trnh; xng mt cuc tranh lun trn tp ch hoc hi ngh khoa hc; tham gia tranh lun trn cc tp ch hoc hi ngh khoa hc. Bi bo khoa hc lun phi cha ng cc tri thc khoa hc da trn kt qu quan st, thc nghim khoa hc. Cc loi bi bo c cu trc logic nh ch trn Bng 4. Mt bi bo khoa hc ch nn vit trong khong 1500-2000 ch (3-4 trang kh A4). Bo co hi ngh khoa hc c th di hn, nhng cng khng nn di qu 3000-4000 ch (6-8 trang kh A4). Bng 4: Cu trc logic ca cc loi bi bo khoa hc TT 1 2 3 5 4 6 7 Cc loi bi bo Cng b tng khoa hc Cng b kt qu nghin cu xng mt cuc tho lun khoa hc trn bo ch Tham gia tho lun trn bo ch Bo co dn hi ngh khoa hc Tham lun ti hi ngh khoa hc Thng bo khoa hc Vn x [ x ] x [x] x [x] Lun im x x [x] [x] [x] [x] Lun c x x x Phng php x x x

Khng c cu trc ny

Ni dung khoa hc ca bi bo c th cu to theo mt s phn tu cch sp xp ca mi tc gi. Tuy nhin, d chia thnh bao nhiu phn th mt bi bo cng c
- 30 -

nhng mun nh nhau. Mi mun l mt khi ni dung hon chnh. Trn i th, cc m un ca mt bi bo c phn chia nh sau: Mun 1: M u L do ca nghin cu c trnh by trong bi bo. ngha l thuyt v ngha thc tin ca nghin cu. Ngi c hng li t kt qu nghin cu. Mun 2: Lch s nghin cu. Tr li cu hi: Ai lm g? M t s lc qu trnh nghin cu; cc thnh tu v tc gi. Mt mnh v yu ca cc nghin cu c. Kt lun v nhng ni dung cn gii quyt. Mun 3: Mc tiu (tc nhim v) nghin cu. Tr li cu hi: Ti s lm g? Nhng cng vic d nh lm lu di Nhng cng vic phi lm trc mt Minh ha trn cy mc tiu Mun 4: Vn nghin cu v lun im ca tc gi . Tr li cu hi: Lun im ca ti l g? Nhng vn (cu hi) ang tn ti trong nghin cu v vn c tc gi cp trong cng trnh nghin cu. Lun im ca cc tc gi khc nhau v lun im ca bn thn tc gi bi bo. Mun 5: Phng php v Lun c chng minh lun im C s l lun, tc cc lun c l thuyt v phng php c s dng. Cc lun c thc tin v phng php c s dng: quan st, phng vn, iu tra, thc nghim hoc trc nghim: Mun 6: Phn tch kt qu S khc bit gia thc t v cc gi thit c t ra trong quan st hoc thc nghim (trng hp ny l gi thit, ch khng phi gi thuyt) chnh xc ca cc php o v sai lch ca cc quan st. Nhng hn ch ca qu trnh thu thp thng tin v kh nng chp nhn. Mun 7: Kt lun v Khuyn ngh

- 31 -

Th nht, Kt lun: nh gi tng hp cc kt qu thu c. Khng nh mt mnh, mt yu ca nhng lun c, phng php; T , khng nh (hoc ph nh) tnh ng n ca lun im. Ghi nhn nhng ng gp v l thuyt. D kin cc kh nng p dng kt qu. Th hai, Khuyn ngh: Trong khoa hc nn dng khi nim khuyn ngh m khng dng kin ngh. Khuyn ngh mang ngha mt li khuyn da trn kt lun khoa hc. Ngi nhn khuyn ngh c th s dng, c th khng, tu hon cnh thc t. Cn kin ngh thng mang ngha sc p i vi ngi nhn kin ngh.
4.2. THNG BO V TNG LUN KHOA HC

Thng bo hoc tng lun khoa hc cung cp mt bc tranh xc thc v mt hoc mt s s kin khoa hc , ang, hoc s din ra. 1. Thng bo khoa hc Thng bo khoa hc c s dng trong mt s trng hp cn a tin vn tt v hot ng nghin cu. C th thng bo trn tp ch, trong hi ngh hoc trong cc bn tin khoa hc. Mc ch thng bo l cung cp thng tin tm tt v hot ng v thnh tu, khng trnh by lun c hoc phng php. Thng bo thng khong 100-200 ch, hoc trnh by ming khng qu 5 pht. ng vi ngha ca mt Thng bo khoa hc, ngi c ch nhn ra y nhng thng bo, nhng s kin khoa hc, khng c bt c mt gi thuyt, mt lun c hoc mt chng minh no. 2. Tng lun khoa hc Tng lun khoa hc l bn m t khi qut ton b s kin,thnh tu v vn lin quan n mt ch nghin cu. Ni dung gm: L do lm tng lun. Trnh by tm lc lch s nghin cu, cc phng hng khoa hc v cc thnh tu c nu trong tng lun. Trnh by cc vn khoa hc, lch s cc vn , nhng vn c gii quyt v nhng vn cn mang tnh thi s.
- 32 -

 Tm lc cc tc gi, lun im ca h, tip cn, phng php v trng phi khoa hc. Nhn xt tng qut v thnh tu, v phng php, nhng mt mnh, mt yu v cc vn cn cn c tip tc quan tm. xut ch kin ca c nhn
4.3. CNG TRNH KHOA HC

1. Chuyn kho khoa hc Chuyn kho gm cc bi vit nh hng theo mt nhm vn xc nh, tp trung vo mt ch c la chn, nhng khng nht thit hp thnh mt h thng l thuyt, ngc li thng khi cn c hng lot lun im khoa hc tri ngc nhau. Cc tc gi gp bi vo chuyn kho khng nht thit kt thnh mt tp th tc gi. Khi ni n tp th tc gi, th n phm khng cn l tp chuyn kho na, m c th mang tnh cht mt cng trnh tp th. Chuyn kho khoa hc cng c th c phn chia thnh cc phn, mi phn c mt tn gi ring. 2. Tc phm khoa hc Tc phm khoa hc phi l s tng kt mt cch c h thng ton b phng hng nghin cu. V mt lun im khoa hc, tc phm khoa hc khc nghin cu chuyn kho ch, gia cc phn c mt lun im nht qun. Tc phm khoa hc c nhng c im sau: Tnh h thng v ton b nhng vn trong phng hng nghin cu. Tnh hon thin v mt l thuyt. Tnh mi i vi nhng vn c trnh by.
4.4. BO CO KT QU NGHIN CU KHOA HC

Bo co kt qu nghin cu l vn bn trnh by mt cch h thng cc kt qu nghin cu, l sn phm cui cng ca nghin cu v l sn phm cng b u tin trc cng ng nghin cu. 1. B cc chung ca bo co V nguyn tc t chc b cc, cc bo co bao gm 3 mun nh sau: 1) Phn khai tp (Front Matter) Phn khai tp gm phn ba, phn th tc v hng dn c. Nhiu nh xut bn nc ngoi s dng cch nh s trang ring cho phn khai tp, thng dng s La m
- 33 -

vit thng (i, ii, iii, iv, ...). Trc kia, sch xut bn nc ta cng s dng cch nh s ny, nhng lu nay nhiu nh xut bn khng gi truyn thng ny na. Ba, gm Ba chnh v Ba ph. Ba chnh v ba ph ca Bo co khoa hc v Tm tt bo co c trnh by theo quy nh ca c quan ch qun, nhng v c bn ging nhau v bao gm nhng ni dung sau: Tn c quan ch tr ti, chng trnh, d n. Tn ti, in bng ch ln. Tn ch nhim ti (Ba chnh); Tn ch nhim ti v cc thnh vin ti (Ba ph). a danh v thng, nm bo v cng trnh. Gia Ba chnh v Ba ph c th cn c Ba lt. Ba lt l mt trang giy trng, ch in tn tc phm hoc bo co khoa hc. Li ni u. Li ni u do tc gi vit trnh by mt cch rt vn tt l do, bi cnh, ngha l thuyt v thc tin ca cng trnh nghin cu. Nu nh khng c mt trang ring dnh cho nhng li ghi n, th trong phn cui ca li ni u, tc gi c th vit li cm n. Mc lc. Mc lc thng c t pha u bo co, tip sau ba ph. Mt s sch t mc lc sau li gii thiu v li ni u. K hiu v vit tt. Lit k theo th t vn ch ci nhng k hiu v ch vit tt trong bo co ngi c tin tra cu. 2) Phn bi chnh (Main Text) Phn bi chnh bao gm mt s ni dung sau: M u. Phn ny l chng tip sau li ni u, bao gm cc ni dung: 1) L do nghin cu (Ti sao ti nghin cu) 2) Lch s nghin cu (Ai lm g?) 3) Mc tiu nghin cu (Ti s lm g?) 4) Mu kho st (Ti lm u?) 5) Phm vi ni dung nghin cu (Gii hn ni dung, ti ch chn ni dung no nghin cu?) 6) La chn khong thi gian quan st bin ng ca s kin (y l thi gian quan st quy lut bin ng ca s kin, khng phi l thi gian lm ti) 7) Vn nghin cu, tc Cu hi no i hi ti phi tr li trong nghin cu?
- 34 -

8) Lun im khoa hc, tc Gi thuyt khoa hc ch o ca nghin cu 9) Phng php chng minh gi thuyt. Phn ny rt quan trng, v nu thuyt minh phng php y v r, chnh l s m bo cho tin cy ca kt qu nghin cu. Mt s bn ng nghip thng xem phn ny l i ph, v vy cc bn vit mt cu cho phi php, chng hn: Phng php h thng, hoc Phng php bin chng duy vt. Cn phi vit c th hn: Kho st bao nhiu mu; Phng vn bao nhiu ngi, Ly mu iu tra th no? Lm thc nghim ra sao? Lm th im u? Trnh by r phn ny c 2 ngha: Chng minh tin cy ca kt qu. Lm c s lp d ton kinh ph. Kt qu nghin cu v phn tch (bn lun) kt qu. Phn ny c th sp xp trong mt chng hoc mt s chng, trong trnh by cc lun c c s dng chng minh lun im khoa hc: 1) Lun c l thuyt, thng gi l c s l lun l cc lun c ly t nhng l thuyt ca cc ng nghip i trc chng minh lun im khoa hc ca tc gi. 2) Lun c thc tin, thu c t kt qu quan st, phng vn hoc thc nghim. 3) Kt qu t c v mt l thuyt v kt qu p dng. 4) Tho lun, bnh lun kt qu v nu nhng ch mnh, ch yu ca quan st v thc nghim, nhng ni dung cha c gii quyt hoc mi pht sinh. Kt lun v khuyn ngh. Phn ny thng khng nh s chng, nhng l mt phn tch ring, bao gm cc ni dung: 1) Kt lun v ton b cng cuc nghin cu. 2) Cc khuyn ngh rt ra t kt qu nghin cu. Ti liu tham kho. C nhiu cch ghi ti liu tham kho nh trnh by Phn 6, hoc l cui trang, cui chng hoc cui sch. Khi ghi ti liu tham kho cui sch cn theo mt mu thng nht (Phn .), song v sp xp ti liu th c nhiu quan im khc nhau, tu thi quen cc tc gi v quy nh ca cc nh xut bn: Xp theo th t vn ch ci theo mu trnh by, chia ra cc ng h khc nhau, nh ting Vit, ting Anh, Php, Nga, Trung Quc (Cn phin m latin theo pht m ting ph thng). Xp theo th t sch kinh in trc, cc vn kin chnh thc, ri n tc phm ca cc c nhn. 3) Mun 3: Phn ph nh (Back Matter)

- 35 -

Trong phn ny c th c cc ph lc, hnh v, biu , phn gii thch thut ng, phn tra cu theo mc, tra cu theo tc gi, v.v Nu c nhiu ph lc th ph lc c nh s th t bng s La m hoc s A rp. V d, Ph lc I, Ph lc II, hoc Ph lc 1, Ph lc 2. Nu ph lc gm nhiu chng mc, th phn ph lc cn c mc lc ring. Mc lc ny khng ghp vi mc lc chung ca bo co, hoc cun sch. 2. Cch nh s chng mc ca bo co Tu theo quy m ca cng trnh m bo co c th c chia nhiu cp chng mc. Thng thng, mi cng trnh c vit trn trong mt tp bo co. Tp l mt n v hon chnh. Tp c chia thnh Phn. Di Phn l Chng, ri n Mc ln (s La m), Mc v Tiu Mc (s A rp). Di Mc l ln (ch ci vit thng. Sau ln l nh (gch u dng). Tuy nhin, c nhng cng trnh ln, hoc nhng chng trnh ln gm nhiu ti, nhng d n ln gm nhiu hng mc, cn c vit thnh nhiu Tp, trn Tp cn c Quyn. V d T bn lun ca Marx gm nhiu Quyn, mi Quyn li gm mt s Tp (xem Hnh 14) C cu Quyn, Tp, Phn, Chng, Mc, c phn chia da trn c s cy mc tiu. Tp lun l mt ni dung hon chnh. T Tp qua Chng n c ti 9 cp. Nh th qu nhiu cp, khng nn chia nhiu cp hn na. Lu l, Quyn, Tp, Phn, Chng, Mc, phi cng mt cu to d nhn dng, khng th cu to khc nhau gia chng. Cu to chng mc nh ch trn Hnh 14 l trng hp nhng cng trnh nghin cu ln, chng hn, mt chng trnh quc gia hoc mt d n quc t.
4.5. THUYT TRNH KHOA HC

Ngi nghin cu no cng phi thuyt trnh cc cng trnh nghin cu ca mnh. Nhiu ngi cho rng, c nhng din gi c khoa ni lun gy c hp dn trong ni dung trnh by, cn nhng ngi khc th khng. Tuy nhin, thc t cho thy, k nng thuyt trnh c th luyn tp. Sau y l mt s k nng thuyt trnh. Tht vy, ngn ng ni c cu trc logic gm 4 b phn hp thnh nh ch trong Bng 5 Bng 5. Cu trc ca mt thuyt trnh khoa hc TT 1 2 3 CU TRC THUYT TRNH VN thuyt trnh LUN IM ca bn thuyt trnh LUN C chng minh TR LI CU HI a lun im g y? Chng minh lun im no? Chng minh bng ci g?

- 36 -

PHNG PHP thuyt trnh

Chng minh bng cch no?

1. Vn thuyt trnh l cu hi t ra cho mi bn thuyt trnh. Mi khi chun b thuyt trnh, ngi nghin cu phi t tr li cho mnh cu hi: Tc gi nh a lun im no ra trc ng nghip (hoc hi ng)?, chng hn, Tr h ti ai?. Trc khi thuyt trnh, ngi nghin cu lun phi bit nu cu hi cho mnh. Nu cu hi, ch khng ch dng li vic nu ch . Nhiu bn ng nghip thng b ln 2 khi nim Ch (Subject) vi Vn (Problem). Ch c trnh by di hnh thc mt mnh khuyt, cn vn phi c trnh by di dng mt cu nghi vn. V d, trong trng hp ny, ch l Nguyn nhn tr h, Cn vn l Tr h ti ai? Nu c vn , tc cu hi s gip cho bn thuyt trnh c ni dung phong ph v lm xut hin rt nhiu tng hay cho bn thuyt trnh. 2. Lun im thuyt trnh Mi bn thuyt trnh phi c t nht 1 lun im khoa hc ca tc gi. Ngi thuyt trnh lun phi lu rng, mi bn thuyt trnh phi tr li c cu hi: Tc gi nh chng minh iu g y?, chng hn, tr li cu hi nu, tc gi a lun im: Tr h ti cha, ch khng phi ti m l Lun im th phi r rng, khng chung chung. Cc bn ng nghip lu rng, mi lun im ch nu c mt gc cnh ca t duy khoa hc. Lun im nu ln mi lin h ch yu. Chng hn, Tr hin nay h ti b l chnh, ch khng phi tr h ch l ti m, hoc, Tr nghin ru l ti b, tr li lao ng l ti m. Khi trnh by lun im, khng nn ni: Tr h mt mt th ti cha, mt mt th ti m. Ni nh vy, trong nghin cu rt cuc chng thy c nguyn nhn c th no. 3. Lun c ca thuyt trnh Ni lun c ca thuyt trnh l ni lun c chng minh lun im ca bn thuyt trnh. Lun c tr li cu hi: Chng minh bng ci g? Bn thuyt trnh phong ph nh lun c. Ngi nghin cu cng a c nhiu lun c, th lun im cng c sc thuyt phc. Vi mi i tng nghe thuyt trnh, ngi thuyt trnh phi a ra nhng lun c khc nhau. Bi ging thiu lun c l mt bi ging ngho nn. Bi ging ch lp i lp li mt vi lun c l mt bi ging bun t. Khi a mt lun im bo v trc mt hi ng hoc mt i tc, ngi thuyt trnh phi chun b rt nhiu lun c t cc gc cnh khc nhau. Nhng lun c mnh phi dnh n cui bn thuyt trnh, phng lc nhng ngi i thoi tn cng. 4. Phng php thuyt trnh
- 37 -

C 3 phng php thuyt trnh: din dch, quy np, loi suy. Din dch l php suy lun i t ci chung n ci ring. Trong phng php din dch, ngi thuyt trnh i t l thuyt n thc tin. Ngi i thoi l tr thc rt thch nghe lp lun din dch. Quy np l php suy lun i t ci ring n ci chung. Trong phng php quy np, ngi thuyt trnh i t cc s kin thc t khi qut ha thnh l thuyt. i vi nhm c trnh hc vn thp, phng php lp lun quy np t ra hiu qu hn. Loi suy l php suy lun i t ci ring n ci ring. Trong phng php loi suy, ngi thuyt trnh i t nhng cu chuyn n gin tng nh chng c lin quan g n ch thuyt trnh gii thch nhng lun im rt tru tng v mt l thuyt. i vi nhng ch kh, ngi thuyt trnh cn u tin s dng phng php loi suy.
4.6. NGN NG KHOA HC

1. Vn phong khoa hc Li vn trong ti liu khoa hc thng c dng th b ng. Trong ti liu khoa hc khng nn vit "Chng ti thc hin cng cuc iu tra trong 5 thng ", m vit "Cng cuc iu tra c tin hnh trong 5 thng ". Ai iu tra khng quan trng, m quan trng l cng vic iu tra c thc hin trong 5 thng. Tuy nhin, trong trng hp cn nhn mnh ch th tin hnh, th li cn vit th ch ng. V d, "Nhm sinh vin x hi hc thc hin mt t iu tra trong 5 thng". Trong on ny, tc gi mun nhn mnh, chnh l nhm sinh vin x hi hc, ch khng phi l nhm nghin cu vin khng c kin thc v cc phng php ca x hi hc. Vn phong khoa hc phi gip trnh by mt cch khch quan kt qu nghin cu, trnh th hin tnh cm yu ght i vi i tng kho st. C nhng cch th hin rt cn thit cho mt bi bt chin, th li khng hon ton thch hp trong khoa hc. Xt v mt logic hc, ngn ng khoa hc da trn cc phn on hin thc (cn gi l phn on thc nhin hoc phn on minh nhin), l loi phn on thy sao ni vy, khng quy v bn cht khi khng lun c, th hin thi khch quan, khng xen tnh cm yu ght vo i tng kho st. 2. Ngn ng ton hc Ngn ng ton hc c s dng trnh by nhng quan h nh lng thuc i tng nghin cu. Nh trnh by phn trn, ngi nghin cu c th s dng nhiu hnh thc phong ph v ngn ng ton hc, nh s liu ri rc, bng s liu, biu , th ton hc. 3. S

- 38 -

Cc loi s l hnh nh trc quan v mi lin h gia cc yu t trong h thng hoc lin h gia cc cng on trong mt qu trnh. S c s dng trong trng hp cn cung cp mt hnh nh khi qut v cu trc ca h thng, nguyn l vn hnh ca h thng, nhng khng i hi ch r t l v kch thc ca cc b phn cu thnh h thng. 4. Hnh v Hnh v cung cp mt hnh nh tng t i tng nghin cu v mt hnh th v tng quan trong khng gian, nhng cng khng quan tm n t l hnh hc. 5. nh Trong trng hp cn thit ngi nghin cu c th s dng nh. i vi nhng lnh vc nghin cu nh s hc, kho c hc, kin trc, hi ho, nghin cu mi trng th nh ng vai tr rt quan trng.
4.6. TRCH DN KHOA HC

Khi s dng kt qu nghin cu ca ng nghip, ghi r xut x ca ti liu trch dn l mt nguyn tc ht sc quan trng. 1. Cng dng ca trch dn Trch dn c s dng trong nhiu trng hp khc nhau: Trch dn dng lm lun c cho vic chng minh mt lun im. Trch dn bc b khi pht hin ch sai trong nghin cu ca ng nghip. Trch dn phn tch khi nhn dng c ch yu ca ng nghip xut vn nghin cu mi. 2. Nguyn tc trch dn Khi vit trch dn, ngi nghin cu cn tn trng nguyn tc bo mt ca ngun ti liu c cung cp, nu ni cung cp c yu cu ny. Ngi nghin cu cn hi kin ni cung cp ti liu v lm r, ti liu c thuc b mt quc gia, b mt ca mt hng, b mt ca c nhn hay khng, ng thi xin php c s dng trong cc n phm cng b. Ni cung cp thng tin c th cho php s dng ti liu trn nhiu mc , nh: v nguyn tc c c cng b khng? nu c cng b, th cng b n mc no?. 3. ngha ca trch dn

- 39 -

 ngha khoa hc: Vit y , r rng xut x ca trch dn khoa hc l s th hin tnh chun xc khoa hc ca tc gi. N gip ngi c d tra cu li cc t tng, cc lun im, cc tc phm m tc gi trch dn. ngha trch nhim: Vi mt trch dn khoa hc ghi r tn tc gi ca trch dn, ng nghip bit r c trch nhim ca ngi nu ra lun im c trch dn. ngha php l: Ghi trch dn l s th hin thc tn trng php lut v quyn tc gi. Nu khng ghi trch dn, ngi vit hon ton c th b tc gi kin v b x l theo cc lut l v s hu tr tu. ngha o c: Vit y , chun xc cc trch dn khoa hc l th hin s tn trng nhng cam kt v chun mc o c trong khoa hc . Nhng loi sai phm cn trnh trong trch dn khoa hc l chp ton vn mt phn hoc ton b cng trnh ca ngi khc m khng ghi trch dn; ly , hoc nguyn vn ca tc gi m khng ghi trch dn xut x. D c ghi tn tc phm vo mc Ti liu tham kho, nhng khng ch r nhng iu trch dn cng vn l vi phm.
6

4. Ni ghi trch dn Trch dn khoa hc c th ghi cui trang, cui chng hoc cui sch, tu thi quen ca ngi vit v tu nguyn tc do cc nh xut bn quy nh. Mi trch dn c nh s ch dn bng mt con s nh t cao trn dng ch bnh thng. Trong cc chng trnh son tho ca my tnh, ngi ta t sn ch nh s footnote v c th t ng iu chnh trong ton b tc phm.

5. Mu ghi trch dn Cc nh xut bn thng c nhng truyn thng khc nhau. Mt s nh xut bn v c quan khoa hc nc ta c quy nh v cch ghi trch dn. V d, quy nh v cch ghi trch dn ca mt s nh xut bn c ch trong Hp 1:

Hp 1 11. m Vn Ch: Lch s vn ho Vit Nam, Nxb. Tr, Thnh ph H Ch Minh, 1992, tr. 463-464. (Cch trch dn ca Nh xut bn Chnh tr Quc gia) 17. Hertbert Butterfield, The Origins of Modern Science, 1300-1800 (London,
6

V Cao m: cng bi giang X hi hoc Khoa hoc v Cng ngh, Trng i hoc Khoa hoc X hi v Nhn vn, 1997, tr.

- 40 -

1949), pp. 1-7. 21. See Uno Bocknund, A Lost Letter from Scheele to Lavoisier, Lychnos, 1957-1958, pp. 39-62, for o different evaluation of Scheeles role.

6. Vi im lu khi ghi trch dn 1) S dng mt cch nh s trch dn thng nht trong ton b ti liu. 2) Cch ghi s ch dn ti liu tham kho c th nh sau: Khi ghi trch dn cui trang th hoc ghi dy s lin tc t u cho n ht ti liu, hoc bt u li th t theo tng trang. Tuy nhin, nn s dng cch nh s t ng ca chng trnh son tho trn my tnh. Chng trnh ny gip t ng sp xp ti liu tham kho khi tc gi cn thm hoc bt. Khi ghi trch dn cui chng hoc cui sch th mi ti liu c th ch cn lit k mt ln theo th t ch ci, nhng trong s ch dn mi on trch, cn ghi km s trang. V d, on vn c trch dn trang 254 trong ti liu s 15 c ghi trong du ngoc vung l [15,254]. Tuy nhin cch ny ch thun li trong trng hp nh my c kh, khng tn dng c mt u vit trong cch nh s trong phn mm son tho vn bn ca my tnh.

- 41 -

CHNG V T CHC THC HIN TI

T chc thc hin ti c xc nh da trn trnh t logic ca nghin cu. Tuy nhin n c th rt linh hot. Chng hn, i khi ngi nghin cu ny ra tng nghin cu sau khi tch lu c mt s lng ti liu rt ln. Trong trng hp ny, thng tin n trc khi xut hin tng. Ngc li, trong nhiu trng hp, ngi nghin cu c giao nhim v nghin cu trc khi thu thp ti liu. Khi tng nghin cu n trc khi thu thp c thng tin. y l mt c im rt quan trng ca nghin cu khoa hc. Tuy nhin, trong mi trng hp, ngi ta vn c th xc nh (mt cch rt s b) cc bc i cho vic thc hin ti. Trong qu trnh thc hin ti ngi nghin cu hon ton c th cn c tnh hnh c th iu chnh Cc bc thc hin ti khng qu cht ch nh vic iu hnh mt cng ngh sn xut. Mi ngi nghin cu cn tham kho kin cc tc gi khc nhau, cn c c im lnh vc nghin cu ca mnh, cn c nhng iu kin m bo cho nghin cu, v.v... m quyt nh mt trnh t thch hp. Bc 1. La chn ti Vic la chn ti c mt ngha rt quan trng. C th xem xt vic la chn ti theo mt s ni dung sau: Trc ht cn xc nh nhim v nghin cu. Nhim v nghin cu l c th xut pht t nhiu ngun nhim v: Ch trng pht trin kinh t v xa hi ca quc gia. Nhim v c giao t cp trn ca ngi hoc nhm nghin cu. Nhim v c nhn t hp ng vi cc i tc. Nhim v do ngi nghin cu t t cho mnh. Sau , xem xt nhim v nghin cu ca ti theo cc tiu ch: ti c ngha khoa hc hay khng ti c ngha thc tin hay khng? ti c cp thit phi nghin cu hay khng? C iu kin m bo cho vic hon thnh ti khng? ti c ph hp s thch khng?
- 42 -

Bc 2. Xy dng cng v lp k hoch nghin cu cng c xy dng trnh c quan v t chc ti tr ph duyt; l c s lm vic vi cc ng nghip. Trong ni dung cng cn thuyt minh nhng im sau: Tn ti. Cch t tn ti nu trong Phn II. L do chn ti (Ti sao ti chn ti ny nghin cu) . Thuyt minh l do chn ti chnh l trnh by mc ch nghin cu. Lch s nghin cu (Ai lm g?) Phn tch s lc lch s nghin cu. Lm r mc nghin cu ca cc ng nghip i trc ch r ti s k tha c iu g ng nghip. Cn trng mng no cc ng nghip cha lm? v chng minh, xut nghin cu khng lp li kt qu m cc ng nghip i trc cng b. Mc tiu nghin cu (Ti nh lm g?). Trnh by nhng cng vic d nh lm di dng cy mc tiu. Cn c cy mc tiu m xc nh nhim v nghin cu c th. Cy mc tiu rt cn trong vic phn tch, c th ho ni dung v t chc nghin cu. Phm vi nghin cu (Ti gii hn ni dung nghin cu n u?). C 2 loi phm vi c xem xt: Gii hn phm vi ni dung nghin cu.. Gii hn phm vi thi gian din bin ca s kin xem xt. Mu kho st (Ti chn mu no kho st?). y l mu c chn trong khch th, bi v ngi nghin cu khng th c qu thi gian v kinh ph xem xt ton b khch th. Vn nghin cu (Ti phi tr li nhng cu hi no trong nghin cu?) Gi thuyt nghin cu (Lun im khoa hc ca ti l g?) La chn lun c v phng php thu thp thng tin. (Ti dng lun c no v l thuyt v thc tin chng minh lun im khoa hc ca ti?) Phng php thu thp thng tin c phn chia thnh cc nhm phng php nghin cu ti liu, phng php phi thc nghim v phng php thc nghim trnh by trong cc phn trn. Lp danh sch cng tc vin. Lp k hoch nhn lc, bao gm cc loi nhn lc sau: Nhn lc chnh nhim (full time staff), l loi nhn lc lm vic ton thi gian.

- 43 -

 Nhn lc kim nhim (part time staff), l nhn lc ch dnh mt phn qu thi gian tham gia nghin cu. Nhn lc chnh nhim quy i (equivalent full time staff), l loi nhn lc nhn khon vic, tnh qui i bng mt s thng chnh nhim. Trong danh sch cng tc vin, cn d kin ht cc loi nhn lc khc nhau thc hin nhng nhim v thun tu mang tnh k thut: Th k hnh chnh thc hin cc th tc hnh chnh, sm vn phng phm v thit b, iu hnh chi tiu v lm quyt ton vi ti v, lin h vi cng tc vin, t chc hi ngh, in n ti liu, v.v.. Nhn vin ph tr, nh th nghim vin (nu nghin cu trong lnh vc k thut), x l s liu thng k v cc phiu iu tra, v.v... Tin thc hin ti. K hoch tin c xy dng cn c yu cu ca c quan giao nhim v. D ton kinh ph nghin cu. D ton kinh ph nghin cu c th bao gm chi ph lng, chi ph nghin cu, chi ph mua sm ti liu, in n, v.v.. Cc loi chi ph ny c hng dn kh chi tit trong h thng mu biu ca c quan ti tr. Mt vi chi tit cn c hiu nh sau: Chi ph lng: gm lng chnh nhim; lng kim nhim; lng chnh nhim quy i. Chi ph nghin cu: tin tr cc bn phn tch, nghin cu, dch thut; phng vn; in, pht, hng dn v x l kt qu iu tra; chi ph i li, n phc v cc cuc iu tra. Chi ph mua v xut bn ti liu, bao gm mua sch, ti liu, tr cho vic cung cp s liu; xut bn cc bn tin nghin cu. Chi ph hi ngh, bao gm tin th lao bo co; thu phng hp, nc ung, thu nhn vin; in chp ti liu. Chi ph mua sm nguyn liu, thit b v nng lng. Ngoi ra, cn c th c nhng chi ph khng lng c ht trong cc vn bn hng dn hin hnh. Chun b k hoch nghin cu . Vn bn k hoch nghin cu c chun b nhm hai mc ch: Vn bn php l theo yu cu ca c quan ti tr. Loi vn bn ny phi lm theo mu do cc c quan ny quy nh (V d, mu ca B Khoa hc v Cng ngh).

- 44 -

 Vn bn tho lun v s dng ni b trong nhm nghin cu. V ni dung, vn bn ny phi nht qun vi vn bn trn, nhng quy nh c th hn cc quan h ni b gia cc thnh vin ca nhm nghin cu. Chun b phng tin nghin cu. Cc ti trong khoa hc t nhin v k thut thng c nhu cu v thit b th nghim. Ngi nghin cu c th c cung cp mt s phng tin c sn trong phng th nghim ca nh trng hoc vin nghin cu; cng c th phi i thu hoc mua sm. Bc 3. Thu thp v x l thng tin Cng vic ny thng c tin hnh sau khi ti c cp kinh ph hoc bit chc chn s c cp kinh ph. Lp danh mc t liu. Ngi nghin cu cn dnh thi gian lm vic trong cc kho lu tr, cc trung tm thng tin, t liu, th vin v tip xc c nhn. Lp danh mc t liu cn theo h thng phn loi ph hp c kh nng tng hp vi h thng thng tin t liu chung. Lp phiu th mc. Ngi nghin cu phi t lp cc phiu th mc tin tra cu. Phiu th mc nn lm theo mu ca cc th vin tin i chiu, cng c th ci tin theo thi quen tra cu ca c nhn, nhng cn bo m yu cu rt quan trng l ghi rt r ngun t liu, m s ca th vin tin tra cu. Qun l d liu bng my tnh. Lu tr trong USB lm vic trn my tnh. X l kt qu nghin cu, bao gm vic x l cc thng tin nh lng pht hin ng thi v quy lut bin ng ca cc tham s; x l cc thng tin nh tnh tm kim cc mi lin h logic. Bc 4. Vit bo co tng kt ti nghin cu Bo co kt thc ti l mt cng vic h trng, v y l c s cc hi ng nghim thu nh gi nhng c gng ca tc gi, ng thi cng l bt tch ca tc gi li cho cc ng nghip i sau. Nhng ti ln thng c mt tng bin tp gip vic chun b bo co. Ngi tng bin tp c trch nhim xy dng cng, hng dn cc ng nghip trnh by thng nht chng mc, sa b cc, vn phong. Bc 5. nh gi v nghim thu ti Nghim thu ti l s nh gi cht lng ca ti cng nhn hay khng cng nhn kt qu nghin cu. Nghim thu ti l cng vic ca c quan qun l ti hoc bn giao nhim v nghin cu, gi chung l Bn A. Nh vy, c th nghim thu c ti, Bn A phi c cch nh gi cht lng thc hin ti. Th thc nghim thu c thc hin nh sau: Mt hoc hai chuyn gia am hiu lnh vc nghin cu c mi vit nhn xt phn bin theo cc tiu chun m Bn A t ra. Tu mc cn thit, Bn A c th s dng phn bin cng khai hoc phn bin b mt gi khch quan kin phn bin.
- 45 -

 Mt hi ng nghim thu c thnh lp vi mt s l thnh vin do Bn A mi. S lng thnh vin c quyt nh theo quy nh ca Bn A. Hi ng s nghe Bn B trnh by bo co kt qu nghin cu, nghe kin phn bin v b phiu nghim thu ti. Kt qu b phiu ca hi ng l c s Bn A xem xt vic nghim thu. Bc 6. Cng b kt qu nghin cu Tr nhng kt qu nghin cu c tnh h trng v an ninh v quc phng, mi kt qu nghin cu cn c cng b. Mt kt qu nghin cu c cng b mang nhiu ngha, nh ng gp mt nhn thc mi trong h thng tri thc ca b mn khoa hc; m rng s trao i tip tc pht trin lnh vc nghin cu; khng nh v mt s hu ca ngi nghin cu i vi sn phm. Kt qu nghin cu c th c cng b trn bo, tp ch chuyn ngnh, cng c th c cng b trn cc phng tin truyn thng i chng.

TI LIU C THM:

1. V Cao m: Phng php lun Nghin cu Khoa hc, Nxb Gio dc, 2011
- 46 -

2. V Cao m: nh gi Nghin cu Khoa hc, Nxb Khoa hc v K thut, 2006 3. L T Thnh: Nhp mn Logic hc (In ln th hai), Nxb Tr, TP H Ch Minh, 2005 4. Vng Tt t: Logic hc i cng (Xut bn ln th hai), Nxb i hc Quc gia H Ni, 1997

- 47 -

PH LC I BIU MU NG K

NGHIN CU KHOA HC

- 48 -

Mu cng nghin cu khoa hoc Biu 1 - KHCN

Thuyt minh ti nghin cu khoa hc

1 Tn tai 2 Ma s

Thi gian thc hin

Cp quan ly B, NN Tinh CS

Thuc Chng trinh (nu co)

Ho tn chu nhim tai: Hoc ham, hoc vi, chuyn mn: Chc vu: ia chi: C quan: in thoai:

C quan chu quan: C quan chu tri: ia chi: in thoai: Fax:

C quan phi hp chinh

- 49 -

Danh sach nhng ngi thc hin chinh Ho va tn Hoc ham, hoc vi chuyn mn C quan

1 2 3 4 5 6 7 8

10

Tinh hinh nghin cu ngoai nc

- 50 -

11

Tinh hinh nghin cu trong nc

12

Muc tiu cua tai

Trnh by: Mc tiu Nhim v Cu hi Gi thuyt

- 51 -

13

Ni dung nghin cu (co th lam ban chi tit kem theo)

Trnh by: Lun c Tip cn Gi thit

14

Nhu cu kinh t - xa hi, ia chi ap dung

- 52 -

15

M ta phng phap nghin cu 1) Nghin cu tai liu 2) Thi nghim trong phong 3) Khao sat in da 4) Thi nghim ngoai hin trng 5) Phong vn chuyn gia 5) iu tra xa hi hoc

16

Hp tac quc t Tn i tac Ni dung hp tac

a hp tac

D kin hp tac

17

Dang san phm, kt qua tao ra I - Mu (model, maket) - San phm - Vt liu - Thit bi, may moc - Dy chuyn cng ngh - Ging cy trng - Ging gia suc II - Quy trinh cng ngh,ky thut - Phng phap - Tiu chun - Qui pham III - S - Bang s liu - Bao cao phn tich - Tai liu d bao - an - Quy hoach - Lun chng kinh t ky thut - Chng trinh may tinh - Ban khuyn nghi - Khac

- 53 -

18 TT 1

Yu cu khoa hoc i vi san phm (cho tai KHTN va KHXH) Tn san phm Yu cu khoa hoc Chu thich

19 TT

Yu cu ky thut, chi tiu cht lng i vi san phm (cho tai KHCN) Mc cht lng Tn san phm va chi tiu cht lng chu yu 2 n vi o 3 Cn at Mu tng t Trong nc 5 Th gii 6 7 S lng san phm

- 54 -

20 TT

Chi phi cho mt n vi san phm khoa hoc cng ngh tao ra (cho san phm dang I) Tn san phm n vi o 3 D kin chi phi cho 1 n vi san phm (Triu ng) 4 Gia thi trng Trong nc 5 Th gii 6

21 TT

Kinh phi thc hin tai (Triu ng) Ngun kinh phi Tng s Thu khoan chuyn mn Nguyn, vt liu, n. lng Trong o Thit bi, Xy may moc dng, sa cha nho Chi khac

Tng s Trong o: - Ngn sach SNKH - Vn tin dung - Vn t co

Thu hi

- 55 -

22 TT 1 1

Tin thc hin Ni dung cng vic 2 San phm phai at 3 Thi gian Ngi, c quan bt u, kt thuc thc hin 4 5

.. , ngay thang C quan chu tri (Ky tn, ong du)

nm

Chu nhim tai (Ky tn)

C quan chu quan (Ky tn, ong du)

- 56 -

D ton kinh ph ti nm ............, m s ............ ( T ngn sach s nghip khoa hoc ) TT Ni dung cac khoan chi Triu ng 1 2 3 4 5 Thu khoan chuyn mn Nguyn, vt liu, nng lng Thit bi, may moc chuyn dung Xy dng, sa cha nho Chi khac Tng cng Thanh tin Ti l %

Gii trnh cc khon chi ( Triu ng ) Khoan 1. Thu khoan chuyn mn TT 1 2 3 Ni dung thu khoan Thanh tin

Cng

- 57 -

Khoan 2. Nguyn, vt liu, nng lng TT 2.1 2.2 2.3 Ni dung Nguyn, vt liu Dung cu, phu tung Nng lng, nhin liu Than in Xng, Du Nhin liu khac Nc Mua sach, tai liu, s liu Cng Khoan 3. Thit bi, may moc chuyn dung TT 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Cng Ni dung Mua thit bi cng ngh Mua thit bi th nghim, o lng Khu hao thit bi Thu thit bi Vn chuyn lp t n vi o S lng n gia Thanh tin n vi o S lng n gia Thanh tin

2.4 2.5

- 58 -

Khoan 4. Xy dng, sa cha nho TT 1 2 3 4 Ni dung Chi phi xy dng.................m2 nha xng, PTN Chi phi sa cha..................m2 nha xng, PTN Chi phi lp t h thng in, h thng nc Chi phi khac Thanh tin

Cng

Khoan 5. Chi khac TT 4.1 4.2 4.3 Ni dung Cng tac phi i nghin cu iu tra tai cac ia phng Quan ly c s Chi phi anh gia, kim tra, nghim thu Chi phi kim tra Chi phi nghim thu ni b Chi phi nghim thu chinh thc ( cp quan ly tai) Chi khac Hi thao: Hi nghi: n loat tai liu, vn phong phm Dich tai liu Phu cp chu nhim tai Cac chi khac (th t, cng vn, giao dich, in thoai, fax) Thanh tin

4.4

Cng

- 59 -

PH LC II PHN TCH CC SAI LI CA

LUN VN/BO CO KHOA HC

- 60 -

CH : Y KHNG PHI L BN MU TM TT LUN VN M L V D PHN TCH SAI LI CA LUN VN/ BO CO KHOA HC

MT S BIN PHP QUN L NHM NNG CAO CHT LNG DY HC TRNG TRUNG HC PH THNG XXX THNH PH YYY

TM TT LUN VN THC S QUN L GIO DC Chuyn ngnh: Qun l gio dc M s: 60.14.05

H NI 2006

- 61 -

M U 1. L do chn ti Trong thi i ngy nay, pht trin bn vng cc quc gia, dn tc u phi ch trng n cng tc o to, pht trin ngun nhn lc, bn vng nhn ti cho t nc. Hin php ca nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam ti iu 35 quy nh GD T l quc sch hng u. gio dc gi c vai tr , Ngh quyt Hi ngh ln th hai kha VIII ca Ban Chp hnh Trung ng ng ghi r Gio dc v o to hin nay phi c mt bc chuyn nhanh v cht lng v hiu qu o to, v s lng v quy m o to, nht l cht lng dy hc trong cc nh trng nhm nhanh chng a GD T p ng yu cu mi ca t nc. Mc tiu ca gio dc ph thng l gip HS pht trin ton din v o c, tr tu, th cht, thm m v cc k nng c bn nhm hnh thnh nhn cch con ngi Vit Nam x hi ch ngha, xy dng t cch v trch nhim cng dn, chun b cho hc sinh tip tc hc ln hoc i vo cuc sng lao ng, tham gia xy dng v bo v T quc. Nng cao cht lng gio dc, cht lng dy hc t xa n nay l nhim v quan trng nht, l si ch xuyn sut ton b qu trnh dy hc ni ring v qu trnh pht trin ca nh trng ni chung. Trong nhng nm qua c s quan tm ca ng, Nh nc v nhn dn, cht lng gio dc nc ta c mt s tin b, xut hin mt s nhn t mi, song nhn chung vn cn nhiu yu km, bt cp. i ng cn b qun l gio dc nng lc cn hn ch khng theo kp vi s a dng v phc tp ca cc hot ng gio dc, qun l nh trng nng cao cht lng dy hc. Tnh YYY l mt tnh min ni, ang bc vo thi k i mi ton din su sc theo yu cu ca t nc, v ph hp vi xu th ca thi i. Thc hin cc Ngh quyt v ch trng i mi ca ng v gio dc v o to, trong nhng nm gn y cht lng dy hc cc trng THPT c nng ln, nhng cn chm, thiu vng chc v cha ng u cc trng THPT trong tnh. c bit trong lnh vc qun l gio dc, qun l cht lng dy hc cc nh trng THPT ang t ra nhiu vn bc xc cn sm c quan tm nghin cu, gii quyt. T nhng l do trn ang t ra yu cu cp thit i vi ngi lm cng tc qun l gio dc phi tng kt, c rt kinh nghim, tm ra cc bin php ng b, mang tnh kh thi. T c s l lun v thc tin trn y, ti chn vn : Mt s bin php qun l nhm nng cao cht lng dy hc trng THPT XXX Thnh ph YYY nghin cu hy vng gp phn vo vic qun l nhm nng cao cht lng dy hc trng THPT vi yu cu pht trin ca x hi. 2. Mc ch nghin cu Nghin cu thc trng v xut mt s bin php qun l nhm gp phn nng cao cht lng dy hc cc trng THPT tnh YYY. 3. Nhim v nghin cu - Nghin cu c s l lun ca vic qun l qu trnh dy hc v qun l nng cao cht lng dy hc trong nh trng ph thng. - Kho st, nh gi thc trng cht lng dy hc v vic qun l qu trnh dy hc trng THPT XXX, thnh ph YYY, tnh YYY. - H thng ha v xut mt s bin php qun l nhm nng cao cht lng dy hc cc trng THPT tnh YYY. 4. Khch th v i tng nghin cu 4.1. Khch th nghin cu Cng tc qun l qu trnh dy hc trng THPT. 4.2. i tng nghin cu Nhng bin php qun l nhm nng cao cht lng dy hc trng THPT XXX, thnh ph YYY, tnh YYY. 5. Gi thuyt khoa hc Cht lng dy hc cc trng THPT tnh YYY hin nay cn c nhiu hn ch. Nu xy dng v p dng mt cch linh hot, sng to v ng b cc bin php qun l c h thng ha, c tnh kh thi v hiu qu s nng cao c cht lng dy hc cc nh trng THPT.

- 62 -

6. Gii hn ti Vi iu kin v kh nng ca bn thn, trong ti ny ch tp trung nghin cu nhng bin php qun l ca ngi hiu trng nhm nng cao cht lng dy hc trng THPT XXX, thnh ph YYY. 7. Phng php nghin cu thc hin mc ch v nhim v ca ti, trong qu trnh nghin cu ti s dng cc phng php chnh sau: Nhm phng php nghin cu l thuyt. Nhm phng php nghin cu thc tin. 8. Cu trc lun vn Lun vn gm: phn m u, phn ni dung khoa hc, phn kt lun v khuyn ngh. Phn ni dung khoa hc gm 3 chng: Chng 1: C s l lun ca vic qun l dy hc v nng cao cht lng dy hc trng THPT. Chng 2: Thc trng cht lng dy hc v qun l cht lng dy hc trng THPT XXX, Thnh ph YYY. Chng 3: Nhng bin php qun l nhm nng cao cht lng dy hc trng THPT XXX Thnh ph YYY. Chng 1 C S L LUN CA VIC QUN L DY HC V NNG CAO CHT LNG DY HC TRNG TRUNG HC PH THNG 1.1. Khi qut v lch s nghin cu vn Trong vi thp nin gn y qun l gio dc l mt vic c nhiu nh nghin cu trong v ngoi nc quan tm nhiu gc v lnh vc khc nhau vi mc ch lm r thm nhng vn l lun, thc tin qun l gio dc. Trong nhng nghin cu mi, nghin cu v bin php qun l nhm nng cao cht lng v hiu qu hot ng dy hc trong cc nh trng c v tr c bit. cp n vn ny nhiu nh nghin cu nc ngoi, nht l Lin X c cho rng: Kt qu ton b hot ng ca nh trng ph thuc rt nhiu vo vic t chc ng n cng tc hot ng ca i ng gio vin v hot ng hc tp ca hc sinh trong nh trng. Trong cc tc phm ca mnh, nhiu tc gi ngoi nc cp n nhng vn ct yu ca qun l ni chung v qun l gio dc ni ring nh: G.Taylor, G.Mayor, D.George, P.Druckev, W.Ouchi... cng c nhng ng gp to ln trong lnh vc l lun v qun l. Trong lnh vc qun l gio dc c nhng ng gp ca nhng tc gi nh: M.I.Knducov v qun l khoa hc Vit Nam nhng nghin cu qun l gio dc c c bit quan tm trong vng hn mt thp k qua. Ngoi nhng ng gp ca cc nh gio dc hc, tm l hc dn u nh: Nguyn Ln; ng V Hot; Phm Ngc Quang, Phm Minh Hc... c nhiu tc gi khc cp n cc lnh vc khc nhau ca qun l gio dc nh: V l lun qun l gio dc c: ng Quc Bo; Nguyn c Chnh, Nguyn Th M Lc... Nht l t khi Vin qun l gio dc; Khoa Tm l gio dc i hc s phm H Ni I; Khoa s phm i hc Quc gia; Khoa Qun l gio dc i hc H Ni m h o to c nhn v thc s chuyn ngnh qun l gio dc c nhiu lun vn thc s, tin s cp n nhng bin php qun l gio dc. Tuy nhin nhng nghin cu v bin php qun l nhm nng cao cht lng dy hc mt nh trng trung hc ph thng cn cha h thng. Ngh quyt TW II kha VIII ca ng ta xc nh mc tiu chin lc pht trin Gio dc o to. c bit ngh quyt TW II kha VIII thc s coi Gio dc o to l quc sch hng u, l s nghip ton ng, ca Nh nc v ca nhn dn. Xut pht t nhng nhim v, nhng yu cu bc thit hin nay, thc hin tt mc tiu o to th vic nng cao cht lng dy v hc

- 63 -

trong mi Nh trng lun coi l nhim v hng u, l nn tng mang tnh quyt nh s pht trin ca mi Nh trng. Lm th no nng cao cht lng dy v hc trong hon cnh hin nay nht l cc trng THPT ca mt tnh min ni. Vi cng v hiu trng trng THPT ti rt trn tr v quan tm n vn ny; cng l l do ti chn ti trn lm lun vn tt nghip h thc s qun l gio dc. 1.2. Hot ng dy hc v mi quan h ca n i vi s pht trin ca ngi hc. 1.2.1. Hot ng dy L s t chc, iu khin ti u qu trnh HS lnh hi tri thc, hnh thnh v pht trin nhn cch HS. Vai tr ch o ca hot ng dy c biu hin vi ngha l t chc v iu khin s hc tp ca hc sinh, gip h nm kin thc, hnh thnh k nng, thi . Hot ng dy c chc nng kp l truyn t thng tin dy v iu khin hot ng hc. Ni dung dy hc theo chng trnh quy nh, bng phng php nh trng. 1.2.2. Hot ng hc L qu trnh t iu khin ti u s chim lnh khi nim khoa hc, bng cch hnh thnh cu trc tm l mi, pht trin nhn cch. Vai tr t iu khin ca hot ng hc th hin s t gic, tch cc, t lc v sng to di s t chc, iu khin ca thy nhm chim lnh khi nim Hot ng hc c hai chc nng thng nht vi nhau l: lnh hi thng tin v t iu khin qu trnh chim lnh khi nim ca mnh mt cch t gic, tch cc, t lc. 1.2.3. V mi quan h gia dy hc v pht trin Gio dc v dy hc trn thc t cho thy c bn cht nh hng, n khng th thuc phm tr t pht, thch ng hay tp nhim. Nh phn tch trn, hot ng dy hc l mt hot ng phc tp, mc tiu ca n l to ra s pht trin ni chung v s pht trin tr tu ni ring ca ngi hc. Chnh v th vn v mi quan h gia dy hc v pht trin t lu tr thnh mt trong nhng vn l lun c bn trong tm l hc s phm v l lun dy hc. Thc t cho thy i khi trong nhiu ti liu, sch gio khoa cn tn ti quan im cho rng vn gia dy hc v pht trin c th quy thnh vn gia dy hc v s pht trin tr tu. Khi cp n vn ny, nh tm l hc ni ting X Vit .B.Encnhin a ra kin ng n v xc ng nht. Theo ng Vn dy hc v pht trin lin t v y hon ton khng c ngha phn chia v mu thun m l s thng nht gia dy hc v pht trin. S pht trin tr tu ch c c nh dy hc v dy hc l iu kin quan trng nht, gi vai tr ch o to nn s pht trin ca ngi hc. 1.2.4. Qu trnh dy hc 1.2.4.1. Khi nim: QTDH l mt qu trnh s phm b phn, mt phng tin trau di hc vn, pht trin nng lc v gio dc phm cht, nhn cch thng qua s tc ng qua li gia ngi dy v ngi hc nhm truyn th v lnh hi mt cch c h thng nhng tri thc khoa hc, nhng k nng v k xo, nhn thc v thc hnh. Ni cch khc QTDH l tin trnh vn ng kt hp cc hot ng dy v hc thc hin c nhim v dy hc. Vy ging dy v hc tp c hiu ng l hai mt ca mt qu trnh b sung cho nhau, ch c ln nhau, tc ng qua li vi nhau, kch thch ng lc bn trong ca mi ch th pht trin, to ra hot ng dy hc vi t cch l mt qu trnh ton vn, tch hp. 1.2.4.2. Bn cht ca qu trnh dy hc + QTDH l qu trnh nhn thc c o ca HS di s t chc, ch o ca GV, l qu trnh c tnh hai mt: dy v hc. QTDH c hai nhn t trung tm: hot ng dy v hot ng hc. Hai hot ng ny thng nht vi nhau v phn nh tnh cht hai mt ca QTDH. + QTDH l mt h ton vn, cc nhn t ca n tc ng ln nhau theo quy lut ring, thm nhp vo nhau, quy nh ln nhau to nn s thng nht bin chng. 1.2.4.3. S thng nht bin chng gia dy v hc trong qu trnh dy hc + QTDH tn ti nh mt h thng pht trin bin chng. N phn nh mi lin h tt yu, ch yu v bn vng gia hai nhn t trung tm: hot ng dy ca GV v hot ng hc ca HS. S tc ng qua li gia dy v hc c phn nh tp trung trong vic t chc iu khin v t iu khin trong h thng: thy - tr.

- 64 -

S tc ng qua li gia dy v hc phi p ng c yu cu: nhn thc r mc ch iu khin, t chc tt cc mi lin h xui ngc, la chn nhng phng php dy hc thch ng trn c s phn tch nhng thng tin thu c. S tc ng qua li gia dy v hc, gia thy v tr, c din ra theo cu trc Algrit. Vy trong QTDH ngi hc l ch th chim lnh tri thc, rn luyn k nng hnh thnh thi ch khng phi l nhn vt b ng hon ton lm theo lnh ca GV. 1.3. Qun l qu trnh dy hc trng trung hc ph thng 1.3.1. Khi nim v qun l, qun l gio dc, bin php qun l gio dc 1.3.1.1. Khai nim v qun l Cho n nay trong cc ti liu chuyn ngnh xut hin nhiu quan nim khc nhau v qun l. * Quan im ca cc tc gi nc ngoi. F.W Taylo (1856 - 1915), ngi xut thuyt Qun l khoa hc cho rng: Qun l l bit c iu bn mun ngi khc lm, v sau thy c rng h hon thnh cng vic mt cch tt nht v r nht. * Quan im ca cc tc gi trong nc: Theo t in Ting Vit thng dng, nh xut bn gio dc nm 1998 qun l c hiu: Qun l l t chc v iu khin hot ng ca mt n v c quan . Nhng quan nim v qun l ca cc tc gi trn tuy c khc nhau v cch tip cn nhng u tot ln mt s im chung nht v Qun l nh sau: Qun l l mt qu trnh tc ng gy nh hng ca ch th qun l ln khch th qun l nhm t c mc tiu chung. Nh vy hiu qu qun l ph thuc vo cc yu t: ch th, khch th, mc tiu, phng php, cng c qun l. * Chc nng qun l: Chc nng qun l l mt hot ng qun l chuyn bit, c bn m thng qua ch th qun l tc ng iu hnh mi cp. Cc cng trnh nghin cu khoa hc qun l tuy c nhiu kin cha tht ng nht trong thut ng ch ra cc chc nng qun l, song v c bn thng nht c 4 chc nng c bn: K hoch ha T chc Ch o Kim tra. * Cc nguyn tc qun l: Qun l cc t chc (Kinh t, chnh tr, vn ha, gio dc...) thc cht l qun l con ngi hot ng trong t chc , i tng ch cc qun l. Khi tin hnh qun l, cc nh qun l u phi a ra nhng nguyn tc qun l nht nh, thng tp trung vo cc nguyn tc c bn sau: m bo tnh php l. m bo tnh Tp trung dn ch. m bo tnh khoa hc v thc m bo tnh ng. 1.3.1.2. Qun l gio dc Qun l gio dc l mt khi nim qun l chuyn ngnh, ngi ta nghin cu n trn nn tng ca khoa hc qun l ni chung. Khi nim qun l cng c nhiu cch tip cn khc nhau. y chng ta ch cp n khi nim qun l gio dc trong phm vi qun l mt h thng gio dc chung m ht nhn l h thng cc trng hc. * Quan nim ca tc gi nc ngoi. Theo M.I.Knacp: qun l gio dc l tp hp nhng bin php k hoch ha nhm m bo s vn hnh bnh thng ca c quan trong h thng gio dc tip tc pht trin, m rng h thng c v s lng v cht lng. Khuminsky trong cun: Qun l gio dc quc dn a bn qun huyn cng a ra khi nim qun l. * Quan im ca tc gi trong nc. Theo tc gi Nguyn Ngc Quang: Qun l gio dc thc cht l tc ng n nh trng, lm cho n t chc ti u c qu trnh dy hc, gio dc th cht theo ng li nguyn l gio dc ca ng, qun trit c nhng tnh cht nh trng x hi ch ngha Vit Nam, bng cch tin ti mc tiu d kin, tin ln trng thi cht lng mi .

- 65 -

Tc gi ng Quc Bo; Phm Minh Hc cng a ra khi nim qun l. Cc quan im trn tuy c nhng cch din t khc nhau, nhng u tot ln bn cht ca qun l gio dc: l s tc ng c t chc, c nh hng, ph hp vi quy lut khch quan ca ch th qun l cc cp ln i tng qun l, nhm a hot ng gio dc c s v ca ton b h thng gio dc t ti mc tiu nh. 1.3.1.3. Bin php qun l gio dc Trong cc t in nc ta, khi nim bin php thng c hiu l cch lm, cch gii quyt mt vn c th. Trong nghin cu khoa hc bin php cn c hiu l cch thc con ng chuyn ti ni dung. Bin php l yu t hp thnh phng php, l biu hin c th ca phng Cc bin php qun l nhn chung c th phn lm 4 nhm: a) Nhm bin php hnh chnh t chc. b) Nhm bin php kinh t. c) Nhm cc bin php gio dc. d) Nhm cc bin php tm l x hi. Bn nhm bin php va nu trn l nhng bin php qun l c bn ch th qun l t c mc tiu qun l. Ty tng trng hp, tng hon cnh, tng i tng m vn dng cc bin php qun l thch hp. 1.3.2. Qun l qu trnh dy hc trng trung hc ph thng Qun l qu trnh GD T ly i tng l qu trnh GD T. Trong trng ph thng, qu trnh GD T c phn ha thnh hai qu trnh b phn: QTDH (Theo chng trnh, k hoch dy hc trn lp); QTGD (ton b cc hot ng gio dc ngoi gi ln lp trong nh trng v ngoi x hi). V vy, qun l qu trnh GD T cng l qun l hai qu trnh c bn: QTDH v QTGD. * Qun l QTDH l mt b phn cu thnh ch yu ca ton b h thng qun l qu trnh GD T trong trng hp. Qun l QTDH thng qua vic ch o thc hin chc nng tng hp: pht trin nhn cch, nng cao dn tr, o to nhn lc v bi dng nhn ti cho t nc. * Qun l QTDH l qun l h thng ton vn bao gm cc nhn t c bn ca QTDH: mc ch, nhim v dy hc, ni dung dy hc, thy v hot ng dy, HS v hot ng hc, cc phng php v phng tin dy hc, cc hnh thc t chc dy hc, kim tra nh gi kt qu dy hc. Tt c cc yu t khng tch ri nhau to thnh mt h thng tng i hon chnh v c hiu lc hin ti cng nh lu di trong qun l QTDH, chng t c s cho vic tm ra bin php qun l QTDH trong nh trng. 1.4. Qun l cht lng dy hc trng trung hc ph thng 1.4.1. Khi nim cht lng gio dc v cht lng dy hc * Cht lng: L ci to nn phm cht, gi tr ca mt ngi, mt s vt, s vic. l tng th nhng thuc tnh c bn khng nh s tn ti ca mt s vt, phn bit n vi s vt khc. * Cht lng GD: Cht lng gio dc l trnh v kh nng thc hin mc tiu gio dc p ng ngy cng cao nhu cu ca ngi hc v s pht trin ton din ca x hi. Vy cht lng GD l s ph hp vi mc tiu GD. Cht lng GD gn lin vi s hon thin ca tri thc k nng thi ca sn phm GD T v s p ng yu cu a dng ca nn KT XH ca n trc mt cng nh trong qu trnh pht trin. Cht lng GD c tnh cht khng gian, thi gian v ph hp vi s pht trin. * Cht lng dy hc: Cht lng dy hc chnh l cht lng ca ngi hc hay tri thc ph thng m ngi hc lnh hi c. Vn hc vn ph thng ton din v vng chc mi ngi l cht lng ch thc ca dy hc. Cht lng dy hc lin quan cht ch n yu cu KT XH ca t nc. Sn phm ca dy hc c xem l c cht lng cao khi n p ng tt mc tiu gio dc m yu cu KT XH t ra i vi gio dc THPT. 1.4.2. Nhng yu t nh hng n cht lng dy hc - Nhng quan im ch o xy dng v pht trin GD. i hi i biu ton quc ln th VIII ca ng Cng sn Vit Nam nh du mt bc ngot quan trng. Ngh quyt i hi khng nh: Mun tin hnh cng nghip ha, hin i ha thng li phi pht trin GD T, pht huy ngun lc con ngi, yu t c bn ca vic

- 66 -

pht trin nhanh v bn vng. ng thi cng nhn mnh: cng vi khoa hc v cng ngh, GD & T l quc sch hng u, nhm nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti. Bo co chnh tr ca BCHTW kha VIII ti i hi i biu ton quc ca ng Cng sn Vit Nam khng nh: Xc nh r hn mc tiu, thit k ni dung, chng trnh, i mi phng php GD T.... Mc tiu gio dc THPT: Gio dc THPT nhm gip HS cng c v pht trin nhng kt qu GD THCS, hon thin hc vn ph thng v nhng biu hin thng thng v k thut v hng nghip tip tc hc i hc, cao ng v trung hc chuyn nghip, hc ngh hoc i vo cuc sng lao ng. Lut gio dc cng xc nh r ni dung v phng php gio dc. - c im ln ca thi i ngy nay l s thay i (thay i KT, thay i chnh tr - x hi, thay i vn ha...). Nhng thay i ny c nhng tc dng tch cc n GD. Trn y l nhng yu t thun li, l tin cho vic nng cao cht lng dy hc v GD. 1.4.3. Bin php qun l cht lng dy hc Qun l cht lng dy hc l qu trnh thit k cc tiu chun v duy tr cc c ch m bo cht lng cc thnh t, trong ch yu nht l cht lng ca ngi hc. Vai tr ca ngi qun l l to ra nhng quy trnh, to iu kin thc hin nhng quy trnh v gim st xem nhng quy trnh c thc hin c khng. Ngi qun l phi xc nh nhng hot ng sau y: Xc nh mc tiu v cc chun mc; xc nh lnh vc cn qun l; xy dng cc quy trnh m bo cht lng; xc nh tiu chun v tin hnh nh gi cht lng dy hc.

Chng 2 THC TRNG CHT LNG DY HC V QUN L CHT LNG DY HC TRNG TRUNG HC PH THNG XXX THNH PH YYY 2.1. Vi nt v trng trung hc ph thng XXX Thnh ph YYY 2.1.1. S mng nh trng + Nhim v chnh tr: trng THPT XXX ng trn a bn Thnh ph YYY, tnh YYY, nh trng c 40 lp vi khong 2000 HS l con em nhn dn trong a bn thnh ph v mt s x ca cc huyn ln cn thnh ph YYY. Nhim v ca nh trng: gio dc ton din cho hc sinh trong trng nhm tng bc nng cao cht lng i tr, tr trng bi dng mi nhn. + Truyn thng nh trng: Trng thnh lp thng 5/1976 do UBND tnh H Bc Quyt nh, n nay c 30 nm, tri qua ba thi k: 1976 1986 trng va hc va lm, 1986 1992 m hnh va hc va dy hng nghip ngh, 1992 1997 m hnh trng Bn cng, 1997 nay m hnh trng THPT. + Tng lai: nh trng tip tc pht huy truyn thng, thi ua dy tt hc tt nhanh chng a nh trng tin ln snh vai cc trng ln trong tnh. 2.1.2. Phn tch bi cnh + Bn ngoi. + Bn trong. 2.1.3. Cc mc tiu trong tm ca nh trng + Nng cao cht lng i ng + Nng cao cht lng dy hc 2.2. Khi qut v cht lng dy hc trng trung hc ph thng XXX giai on 2001 2005 2.2.1. S pht trin ca trng trung hc ph thng XXX - i ng CBGV trong nhiu nm qua thc c vai tr, v tr ca mnh lin tc phn u thi ua t nhiu thnh tch xut sc. Hng nm s GV gii cp c s, cp tnh, chin s thi ua, v t lao ng tin tin c gi vng v tng ln tng bc vng chc. Cc t chc ng, on th trong trng hot ng ng b, gp phn to ln trong vic ch o, gim st, h tr nh trng hon thnh tt nhim v ca mnh. Tp th s phm c cng c vng vng, i ng GV c bi dng, chm sc c v trnh tay ngh, i sng vt cht, tinh thn c nng cao.

- 67 -

- HS ca trng hng nm tng thm c v s lng v cht lng, t l o c, vn ha, thi tt nghip, HS gii cc cp ngy cng tng. B phn HS ngoan, chm hc tng dn. Cht lng GD ton din ngy cng ch thc, tip cn c quan im, ng li gio dc ca ng v Nh nc. CSVC TBDH ngy cng hon thin, to mi trng gio dc c cht lng cao phc v tt cho hot ng dy hc. 2.2.2. Thc trng cht lng dy hc trng trung hc ph thng XXX * V i ng GV v tnh hnh ging dy: Trng THPT XXX hin c 57 cn b, gio vin trong c 50 GV ang trc tip ging dy. S GV t chun l 50. T l GV trn lp l 2,1. T l n GV l 77% tui i bnh qun l 41,5 nm; tui ngh bnh qun l 20,1 nm. Tui i cao nht: 59 tui, thp nht l 23 tui. Tui ngh cao nht l 35 nm, thp nht l 1 nm. i ng GV p ng c cc yu cu c bn ca ging dy. * V HS v tnh hnh hc tp. Cc bng thng k phn nh s lng, cht lng hc tp v o c ca HS trong 5 nm lin tc va qua, chng t c s tin b r nt c v hc tp v rn luyn phm cht o c. Tuy nhin, hc sinh ca trng cn c nhng kh khn v bc l cc vn cn tn ti. Cht lng i tr m bo nhng ch s pht trin cha cao. HS yu vn cn chim t l ng k, trong khi HS gii ton din v HS t gii cao trong cc k thi HS gii cc cp cha nhiu. Cht lng mi nhn cha tht vng chc, cha lin tc. Mt s mn t gii cn t. Nhiu HS cha c thc t hc, o su suy ngh c tnh c lp sng to, nn ch mun hc thm, c tm l trng i thy. 2.2.3. Thc trng qun l cht lng dy hc trng trung hc ph thng XXX * Vi nt v i ng cn b qun l i ng CBQL trong nm qua bao gm cc thy, c gio c kinh nghim ging dy, tm huyt vi ngh. BGH gm 3 ng ch: 1 hiu trng, 2 ph hiu trng, c 01 ng ch ang hc thc s, 2 ng ch c hc chuyn chuyn mn sau i hc. Cc ng ch trong BGH u trng thnh t GV gii cp tnh, vi tinh thn trch nhim cao v s phi hp, cng tc tt nn c kh nng dn dt tp th s phm tin b. * Thc hin cc chc nng qun l: + Cng tc k hoch ha + Cng tc t chc + Cng tc ch o + Cng tc kim tra, nh gi. 2.3. Thc trng cng tc qun l cht lng dy hc trng trung hc ph thng X-TP. YYY i ng cn b qun l cc trng ca tnh YYY l cc thy c gio c qua cc lp bi dng qun l ca ngnh, c kinh nghim qun l, c nng lc v phm cht tt, c uy tn vi tp th s phm, vi chnh quyn v nhn dn a phng. Tuy nhin mi trng cn b qun l c mt phong cch ring, to nn hiu qu qun l khc nhau, v vy vic trao i kinh nghim qun l l mt trong nhng bin php t bi dng nghip v ca ngi qun l. 2.3.1. Cng tc t chc, ch o xy dng i ng gio vin Trong nhiu nm qua nh trng n nh c t chc v xy dng i ng GV sc m ng nhim v chnh tr ca nh trng. Quan im ch o: Xy dng i ng GV c trnh chuyn mn v tay ngh vng vng, c phm cht v nng lc tt, p ng c yu cu i vi GV ngy cng cao. 2.3.2. Cng tc t chc, ch o qu trnh hc tp ca hc sinh + u im: - u nm hc mi trn c s ch tiu tuyn sinh c tnh quy nh, nh trng tin hnh bin ch lp hc. - u nm hc mi, t chc hp ph huynh HS ph huynh nm c k hoch v phng hng, nhim v ca nh trng. - Kim tra nh gi HS. + Nhc im: - Qun l HS cha ng b gia GVCN, GVBM, gim th, x l cc trng hp vi phm k lut cha nghim.

- 68 -

- Lin h gia GVCN, ph huynh HS cha c quan tm ng mc. - Cha a ra cch thc, bin php c hiu qu qun l vic t hc ca HS. - Cha c s ci tin vic kim tra nh gi HS. 2.3.3. Cng tc iu hnh hot ng dy hc BGH phn cng GV ging dy v GVCN, c GV lm t trng, t ph chuyn mn, th k hi ng vic phn cng ny da trn nng lc thc t ca GV v yu cu, nhim v dy hc, ly c s nng ct l cc t chuyn mn va mang tnh n nh, va mang tnh k tha v pht trin. - Cc t trng chuyn mn, chu trch nhim trc hiu trng v iu hnh v qun l hot ng ca t, gii quyt cc vn s v ca t. - Gim th c trch nhim theo di vic ra, vo lp ca GV v HS, cc n np dy hc, x l vi phm khuyt im, xp thi kha biu ca khi mnh ph trch. - GVCN phi chu trch nhim trc hi ng gio dc qun l HS ca lp mnh ph trch. Phi hp vi cha m HS v t chc on trong vic gio dc HS. 2.3.4. Cc hot ng qun l khc phc v cho dy hc - Lp k hoch ngn sch cho nm hc mi, d tr kinh ph cho tt c cc hot ng chuyn mn mt cch hp l, ch trng kinh ph hc tp nng cao trnh , bi dng chuyn mn nghip v, hi tho khoa hc. - T hnh chnh phc v v th vin, th nghim chun b tt cho vic dy v hc ngay t u nm. - Phi hp cht ch vi cng on, on thanh nin CSHCM. Hot ng ca cc t chc ny gp phn to ra sc mnh tp th a hot ng dy hc vo n np v t c kt qu cao. - Thc hin x hi ha s nghip GD. 2.3.5. Mt s vn ang t ra trong qun l cht lng dy hc trng trung hc ph thng XXX, thc trng, nguyn nhn Vi thc t cht lng dy hc trng THPT XXX giai on 2001 2005 v thc trng v cng tc qun l cht lng dy hc trng THPT XXX TP YYY hin nay. c bit chng ti ly kin ca cc nh qun l gio dc cp s, cp trng bng phiu xin kin nh gi v thc trng qun l cht lng dy hc trng THPT XXX (mu xem mc lc 1). T cho thy mt vn cn t ra l tm cc bin php hu hiu trong cng tc qun l nng cao cht lng dy hc trong nh trng l ht sc cn thit. Chng 3 NHNG BIN PHP QUN L NHM NNG CAO CHT LNG DY HC TRNG TRUNG HC PH THNG XXX THNH PH YYY 3.1. Phng hng chung Qun l nng coa cht lng dy hc l nhim v c bn trng tm ca hiu trng, l cng tc trng yu nht ca qun l cc trng THPT. Qu trnh nghin cu c s l lun v QLGD v QLDH, nghin cu cc Ngh quyt nh hng ca ng v Nh nc v GD, qua vic thc t tm hiu, nghin cu QTDH cc trng THPT ca TP YYY, chng ti nhn thy vic nghin cu v xut mt s bin php QLDH trong cc nh trng l ht sc quan trng, cn thit, v n s tc ng n vic nng cao cht lng dy hc cc trng THPT. Nhng bin php qun l nng cao cht lng dy hc trng THPT di y c xc nh trn c s thng nht vi cc yu cu chung ca GD & QLGD, ng thi phi tnh n tnh kh thi ca chng trong cc hon cnh c th ca cc trng THPT Thnh ph YYY. 3.2. Nhng bin php qun l cht lng dy hc 3.2.1. Bin php nng cao nhn thc v chnh tr, t tng cho gio vin v hc sinh trong nh trng Mc tiu ca bin php: Nhm lm cho CBGV, HS nm vng ch trng ng li chnh sch ca ng v Nh nc, ca tnh, ca ngnh t xc nh ng vai tr trch nhim ca mnh : i vi CBGV phi hon thnh tt nhim v c giao; i vi HS khng ngng tu dng phn u tr thnh con ngoan, tr gii. * Ni dung ca bin php:

- 69 -

+ T chc cho CBGV hc tp nm bt cc ch trng chnh sch ca ng, ca Nh nc v gio dc o to. + T chc thc hin tt cc ch nh gio dc, hng ng cc ch trng, cc phong tro do ngnh pht ng. + Gio dc t tng, o c, l sng cho GV v HS thng qua cc hot ng theo ch gio dc truyn thng ca a phng, ca trng. * Cch thc tin hnh: * iu kin thc hin: - Hng nm s GD&T t chc hc chnh tr cho CBGV ton ngnh ngay t u nm hc. - u nm nh trng t chc cho CBGV hc tp chnh tr, trin khai nhim v nm hc mi. - Cc ch nh GD c ngnh cung cp y , t chc cho CBGV hc tp nghin cu kp * Kt qu: CBGV c lp trng t tng chnh tr vng vng, tm huyt vi ngh. - HS ngoan, l php, chm ch hc hnh hn. 3.2.2. Bin php xy dng v qun l i ng gio vin * Mc tiu ca bin php: Nhm nng cao cht lng i ng GV. p ng c nhu cu nng cao cht lng dy hc trong cng cuc i mi s nghip GD p ng yu cu ca t nc. * Ni dung ca bin php: + Xy dng i ng GV v s lng, vng vng v cht lng, ng b v c cu loi hnh sc thc hin mc tiu v k hoch ca nh trng. + Sp xp phn cng lao ng gio vin hp l, s dng lao ng mt cch ti u. + Bi dng chuyn mn nghip v s phm cho gio vin, khuyn khch t hc, t bi * Cch thc tin hnh: * iu kin thc hin: - Hng nm S GD & T u cn i s lng GV ton ngnh iu ng thm GV cho nh trng m bo v cht lng. - Nh trng c n np nh gi cht lng i ng thng xuyn. - Cc cp, cc ngnh v hi ph huynh HS quan tm to iu kin cho vic nng cao cht lng i ng GV trong nh trng. * Kt qu: Vic thc hin bin php thu c kt qu ng k. Cht lng GV hng nm c nng ln mt bc, th hin r l cht lng gio vin gii, hc sinh gii t c hng nm. 3.2.3. Bin php qun l cc hot ng s phm trong nh trng * Mc tiu ca bin php: Lao ng ca GV mang tnh c th. Sn phm lao ng ny khng c php ph phm. V vy qun l cc hot ng s phm ca GV nhm to ra s phn phi ng b thng nht cng hng vo mc tiu l nng cao cht lng dy hc trong nh trng THPT. * Ni dung ca bin php: + Qun l dy hc theo phn phi chng trnh, k hoch, thc hin quy ch chuyn mn. + Qun l hot ng ca cc t chuyn mn. + Ch o vic i mi phng php dy hc. + Qun l vic kim tra, nh gi trong qu trnh dy hc ca gio vin. * Cch thc tin hnh: * iu kin thc hin: + Chng trnh dy hc l php lnh ca nh nc, do B GD & T ban hnh. + Da trn hng dn nhim v nm hc ca S GD & T. + Da trn phng hng, k hoch nm hc ca nh trng c c th ha. * Kt qu: Trn c s thc hin bin php ni trn thu c kt qu ng k.

- 70 -

Gip BGH nh gi ng nng lc, phm cht ca tng GV, t s dng ng nng lc ca h, gip GV rn luyn vn ln hon thin mnh hn trong ngh nghip. 3.2.4. Bin php qun l hot ng hc ca hc sinh * Mc tiu ca bin php: Xy dng mt mi trng gio dc lnh mnh, trn c s a hot ng hc vo n np to iu kin tt nht cho cc em hc tp v rn luyn, nhm nng cao hiu qu hc tp, rn luyn cho * Ni dung ca bin php: + Hnh thnh h thng qun l theo n v lp, gio vin ch nhim, gio vin b mn, cn b lp, cn b t, cn b on, h thng gim th, gio vin trc tit hc, bo v, ph huynh hc sinh. + Qun l vic t hc ca hc sinh, t chc nhm bn cng hc. + Pht hin bi dng hc sinh gii, ph o b sung kin thc cho hc sinh km. + Qun l t chc tt cc hot ng ngoi gi ln lp. + Qun l vic gio dc lao ng hng nghip. + Ch o vic kim tra nh gi hc sinh. * Cch thc tin hnh: * iu kin thc hin: + Da trn mc tiu nhim v nm hc ca ngnh, + Nh trng qun l hot ng hc ca HS thnh n np hng nm. * Kt qu: Vic thc hin bin php ni trn a li kt qu sau: + Gp phn chuyn bin r nt cht lng hc tp ca hc sinh trong nh trng. + Tng cng vai tr trch nhim cho i ng GV. 3.2.5. Bin php to ng lc cho hot ng dy v hot ng hc * Mc tiu ca bin php: Nhm pht huy tnh tch cc, t gic ca thy v tr trong qu trnh dy hc nhm gp phn nng cao cht lng dy hc trong nh trng. * Ni dung ca bin php: + Ci thin iu kin lao ng ca nh gio. + Xy dng mi trng gio dc lnh mnh, thc hin dn ch ha trong nh trng. + Cc bin php kch thch vi ngi dy, ngi hc. * Cch thc tin hnh: * iu kin thc hin: + c ngnh quan tm v to iu kin c s php l. + c cc cp cc ngnh c bit quan tm v vt cht. * Kt qu: p dng bin php trn c hiu qu sau: + Gp phn lm cho i ng GV yu ngh hn. + Lm thay i cht lng cc hot ng trong nh trng gp phn nng cao hiu qu dy hc. 3.2.6. Bin php qun l v c s vt cht * Mc tiu ca bin php: Gp phn nng cao cht lng v hiu qu dy hc trong nh trng. * Ni dung ca bin php: + Tng cng c s vt cht thit b dy. + Tng cng qun l, khai thc v s dng CSVC TBDH. * Cch thc tin hnh: * iu kin thc hin: + c ngnh quan tm to iu kin v CSVC, trang thit b dy hc. + c hi ph huynh hc sinh quan tm v ng h v vt cht. * Kt qu: p dng bin php trn em li hiu qu thit thc:

- 71 -

+ To tm l thoi mi cho CBGV khi n trng lm vic v ging dy. + Gy hng th hc tp cho HS quan mi gi ln lp gp phn nng cao cht lng hc ca HS trong nh trng. 3.3. Th nghim kim chng tnh kh thi v tnh hiu qu ca bin php qun l nng cao v nhn thc v qun l cc hot ng s phm trong nh trng Qua nghin cu c s l lun v thc tin QLQTDH trng THPT XXX, Thnh ph YYY, chng ti h thng ha v xut cc bin php qun l nng cao cht lng dy hc l: Bin php 1: Bin php nng cao nhn thc v chnh tr, t tng cho GV v HS trong nh trng. Bin php 2: Bin php xy dng v qun l i ng gio vin. Bin php 3: Bin php qun l cc hot ng s phm trong nh trng. Bin php 4: Bin php qun l hot ng ca hc sinh. Bin php 5: Bin php to ng lc cho hot ng dy v hot ng hc. Bin php 6: Bin php qun l v c s vt cht. Vi t cch l ngi nghin cu ti ny, sau khi xut nhng bin php qun l trn y, chng ti kho st mc cn thit v tnh kh thi ca vic s dng cc bin php ny bng phng php chuyn gia, ly kin ca cc nh qun l gio dc cp s, cp trng v bng phiu hi kin (mu xem ph lc 2; 3) thu c kt qu nh sau: S ngi c hi: 50 ngi. S ngi tr li: 50 ngi. Kt qu c th (xem ph lc 4). Vi nhng s liu thu thp c thng qua 50 kin c hi, chng t rng nhng bin php qun l c h thng ha v xut trong ti ny l cn thit ph hp vi vic qun l dy hc trng THPT XXX ni ring v hy vng c th p dng i vi cc trng THPT trong tnh YYY v c tnh kh thi. KT LUN V KHUYN NGH 1. Kt lun Qua nghin cu c s l lun v thc tin QTDH cc trng THPT ca tnh YYY. Ti h thng ha v xut cc bin php qun l nhm nng cao cht lng dy hc l: + Nng cao nhn thc v chnh tr, t tng cho GV v HS trong nh trng. + Xy dng v qun l i ng GV. + Qun l cc hot ng s phm trong nh trng. + Qun l hot ng hc ca hc sinh. + To ng lc cho hot ng dy v hot ng hc. + Qun l v c s vt cht. Chng ti xut nhng bin php ny trn c s tm hiu, nghin cu nhng vn l lun, phn tch, tng hp cc vn thc tin dy hc trng THPT XXX Thnh ph YYY. Nhng bin php ny tc ng vo tt c cc thnh t ca qu trnh dy hc, to nn cht lng ca cc thnh t tc l cht lng dy hc.

- 72 -

MC LC
Trang

CHNG I................................................................................................................................2 I CNG V NGHIN CU KHOA HC....................................................................2

1.1. KHI NIM NGHIN CU KHOA HC................................................2 1.2. PHN LOI NGHIN CU KHOA HC...............................................2
CHNG II..............................................................................................................................4 TRNH T LOGIC CA NGHIN CU KHOA HC......................................................4

2.1. LA CHN CH V T TN TI ........................................4 2.2. XY DNG LUN IM KHOA HC CA TI...........................7 2.3. CHNG MINH LUN IM KHOA HC.............................................9
CHNG III...........................................................................................................................12 PHNG PHP THU THP THNG TIN.......................................................................12

3.1. I CNG V THU THP THNG TIN..........................................12 3.2. PHNG PHP NGHIN CU TI LIU...........................................15 3.3. PHNG PHP PHI THC NGHIM..................................................17 3.4. PHNG PHP THC NGHIM.........................................................23 3.5. PHNG PHP TRC NGHIM..........................................................25 3.6. PHNG PHP X L THNG TIN...................................................26
CHNG IV...........................................................................................................................30 TRNH BY LUN IM KHOA HC............................................................................30

4.1. BI BO KHOA HC............................................................................30 4.2. THNG BO V TNG LUN KHOA HC......................................32 4.3. CNG TRNH KHOA HC....................................................................33 4.4. BO CO KT QU NGHIN CU KHOA HC...............................33 4.5. THUYT TRNH KHOA HC...............................................................36 4.6. NGN NG KHOA HC.......................................................................38 4.6. TRCH DN KHOA HC.......................................................................39
CHNG V............................................................................................................................42 T CHC THC HIN TI.........................................................................................42 TI LIU C THM:........................................................................................................46

- 73 -