Professional Documents
Culture Documents
C S TI THNH PH H CH MINH
KHOA VIN THNG II
_______________
N
TT NGHIP I HC
CHUYN NGHNH: IN T - VIN THNG
H I HC CHNH QUY
NIN KHO: 2008-2013
ti:
NGHIN CU K THUT M HO TING
NI TRONG DI NG
M s ti: 12 408160072
NI DUNG:
- CHNG 1: GII THIU S LC V X L TN HIU TRONG DI NG
- CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
- CHNG 3: CC PHNG PHP C S M HO TING NI
- CHNG 4: M HO V GII M TING NI TRONG H THNG GSM
- CHNG 5: M PHNG
Sinh vin thc hin: Nguyn i Ho
MSSV: 408160072
Lp: 08VTA2
Gio vin hng dn: Phm Thanh m
MC LC
LI M U .................................................................................................................... 1
CHNG 1: GII THIU S LC V X L TN HIU TRONG DI NG . 2
1.1 S ho v m ho ting ni .................................................................................... 2
1.2 M ho knh .......................................................................................................... 3
1.3 T chc cm .......................................................................................................... 4
1.4 Ghp xen ................................................................................................................ 5
1.5 Mt m ho ............................................................................................................ 6
1.6 iu ch ................................................................................................................. 7
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI........................................................... 9
2.1 Chui thoi ............................................................................................................ 9
2.2 Pht m ................................................................................................................ 10
2.2.1 Kch thch ..................................................................................................... 11
2.2.2 Vocal tract .................................................................................................... 12
2.2.3 m v ............................................................................................................ 13
2.2.3.1 Nguyn m ............................................................................................. 13
2.2.3.2 Ph m xt ............................................................................................. 15
2.2.3.3 Ph m dng .......................................................................................... 17
2.2.3.4 Ph m mi ............................................................................................ 18
2.3 Dng b lc ngun ............................................................................................... 18
2.3.1 Vocal tract .................................................................................................... 18
2.3.2 Kch thch ..................................................................................................... 18
2.3.3 Dng b lc ngun tng qut ........................................................................ 19
CHNG 3: CC PHNG PHP C S M HO TING NI..................... 20
3.1 Cc phng php c s m ho ting ni ............................................................ 20
3.1.1 Phng php m ho ting ni dng sng .................................................... 21
3.1.1.1 PCM (Pulse Code Modulation) ............................................................ 21
3.1.1.2 DM (Delta Modulation) ......................................................................... 22
3.1.1.3 DPCM (Differential PCM) .................................................................... 22
3.1.1.4 ADPCM (Adaptive Differential PCM)-G.726 ...................................... 23
3.1.2 Phng php m ha ting ni kiu Vocoder ............................................... 23
3.1.3 Phng php m ha lai (Hybrid) ................................................................ 24
3.1.3.1 M ho phn tch AbS ........................................................................... 25
a, D on ngn hn STP (Short Term Predictor) ................................................... 26
b, D on di hn LTP (Long Term Predictor)...................................................... 32
3.2. ng dng cc phng php c s m ha m thanh trong truyn thng. .......... 33
3.2.1 . Cc yu c u i v
i mt b m ha m thoa i ............................................ 33
3.2.2. Cc tham s lin quan n ch t lu
ng thoa i ................................................ 34
3.2.3. Cc phu
ng php nh gi ch t lu
ng thoa i co
ba
n ................................... 34
3.2.3.1. Phng php nh gi chu quan (MOS) .............................................. 35
3.2.3.2. Cc phu
ng ngu
i s
du ng
cc phu
i s pht tri n cu
a cng ngh
truy n thng qua cp quang lm cho ba ng thng khng cn l v n l
n trong cc
cuc go i i n truy n th ng . Tuy nhin, bang thng trong cc cu c go i u
ng di , cc
cuc go i qu c t , cc cuc go i qua v tinh hay cc cuc go i di ng th cn phi duy tr
bang thng m t m
c nh t i nh . Chnh v th vi c m ha ti ng ni l r t c n thi t ,
gip gia
m thi u s lu
ng tn hi u c n truy n i trn u
ng truy n nhu
ng v n a
m ba
o
ch t lu
ng cuc go i.
Xu t pht t
nh
ng yu c u
i
(t iT)
i
(1.3)
Trong , chui bit a ln iu ch l {d
i-1
, d
i
, d
i+1
,)
k
i
= 1 nu d
i
= d
i-1
k
i
= -1 nu d
i
d
i-1
i
(t)=
2T
b
t
, T
b
l khong thi gian cua bit
Ta thy, MSK nu bit iu ch thi im xt ging nh bit thi im trc
, (t) s thay i tuyn tnh t 0 n /2, ngc li nu bit iu ch thi im xt
khc vi bit trc th (t) s thay i tuyn tnh t 0 n -/2.
S thay i gc pha iu ch MSK cng dn n thay i tn s theo quan h
sau = d(t)/dt. Trong : (t) = (
0
(t) + (t) +
0
)
Nu chui bit a ln iu ch khng i (ton s 1 hoc s 0) ta c tn s sau:
1
= 2f
1
=
0
+ /(2T
b
)
Nu chui bit a ln iu ch thay i lun phin (1, 0 , 1, 0, 1, 0, ) th ta c
tn s sau :
2
= 2f
2
=
0
- /(2T
b
)
thu hp ph tn cua tn hiu iu ch, lung bit a ln iu ch c a
qua b lc Gauss. GSM, b lc Gauss c s dng tch di thng chun ho
BT=0.3 , trong , B l rng bang tn.
Mc ch dng GMSK l to ra tn hiu bang thng nh, dch tn nh.
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 9
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
hiu c cc phng php m ho thoi, iu u tin l ta cn phi hiu
cu trc c quan pht m v c quan thnh gic cua con ngi, hiu v ngn ng, sinh
l, cc mc m thanh cng nh vic ng dng n vo trong cc k thut m ho thoi
hin nay.
M ho thoi c u im l c to ra da vo cu trc vocal tract (tuyn m)
cua con ngi. c im ny cng xc nh v gii hn cu trc cua tn hiu thoi.
2.1 Chui thoi
r hn ta xt qu trnh hai ngi hi thoi vi nhau, mt ngi ni v mt
ngi nghe. Chui thoi c to ra v truyn n tai ngi nghe nh trong hnh 2.1.
u tin, ngi ni s sp xp cc suy ngh cua mnh, xc nh xem th anh ta mun
ni g v t nhng suy ngh vo trong mt dng ngn ng bng cch chn cc t,
cm t, nhm t chnh xc v t chng vo ng cu trc ng php cua ngn ng
mnh ni.
Hnh 6Hnh 2.1 Qu trnh to thoi
Qu trnh ny kt hp vi no ngi ni, ni s a ra cc lnh di dng cc
xung. Cc xung ny theo cc dy thn kinh iu khin c v c quan pht m nh
li, mi, quai hm v dy thanh chuyn ng lm p sut khng kh xung quanh thay
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 10
i to ra sng m truyn trong khng kh. Sng m ny truyn n tai ngi nghe v
kch hot c quan th gic. C qua thnh gic cng to ra cc xung thn kinh a n
no ngi nghe v no s gip nhn bit, hiu c cc thng tin t ngi ni.
Cc dy thn kinh thnh gic cua ngi ni cng c hi tip li no. No s
tip tc so snh vi m thanh ni c nhng iu chnh thch hp. S hi tip ny
l rt cn thit gip cho ngi ni c th d on c ngi nghe c nghe r rng
v chnh xc hay khng ?
2.2 Pht m
Do hot ng v v tr cua c quan pht m nn m thanh cua mi ngi khc
nhau. Khi chng ta ni kh t phi s i qua vocal tract v ra ngoi to thnh ting ni.
Tn hiu thoi l tn hiu ng c dng sng rt phc tp. Bng cch phn tch tn
hiu, ngi ta thy rng phn b nang lng theo tn s trong mt on thoi ngn c
nhiu dng khc nhau. Nang lng phn b theo tn s c gi l ph cng sut. Ph
cng sut c th tp trung tn s cao, tn s thp hoc hai bn mt di tn s no
. Cu trc cua ph c th ngu nhin hoc xc nh iu ho. Ph cua cua thoi lun
thay i lm cho m ho cng thm phc tp. khc phc iu ny, ngi ta sp xp
thnh cc mc vt l khc nhau. Bng cch nghin cu c quan pht m v hot ng
cua n, cc dng tn hiu thoi khc nhau c xt ring l.
Hnh 2.2 cho thy s n gin hot ng cua vocal tract. Khng kh t phi
y vo kh qun, i qua dy thanh v cui cng vo hc mi v ming. Thanh mn
cho php mt lng khng kh va u t phi i qua hoc c th ngt lung khng kh
thnh cc xung tun hon.
Hnh 7Hnh 2.2 Pht m ca vocal tract
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 11
2.2.1 Kch thch
Tn hiu thoi l do khng kh t phi c bin i thnh dng nang lng kch
thch vocal tract rung v ta xem y l tn hiu kch thch trong b m ho. Dy thanh
rung to ra cc xung truyn n mi v ming. V vy, nang lng kch thch nhiu
tn s v cng cua cc tn s ny ph thuc vo tc chuyn ng cua vocal
tract.
Tng qut, kch thch c chia lm hai dng: hu thanh (voice) v v thanh
(unvoice). m thanh to ra do s rung ng cua dy thanh c gi l hu thanh. Tt
c cc nguyn m v mt s ph m l m hu thanh. m thanh c to ra khng
phi do s rung cua cc dy thanh m do khng kh b vocal tract co tht th c gi
l m v thanh, v d nh m s, p. c im cua m hu thanh v m v thanh
ph thuc vo:
- Kch thc chia nh lung khng kh t phi to thnh cc xung ta tun hon.
Nang lng thc hin iu ny l kch thch m hu thanh nh l cc nguyn m.
- Lung khng kh t phi n mi, ging nh l nhiu lon to ra do s co tht
vocal tract. Nang lng thc hin qu trnh ny l kch thch m v thanh nh m
s.
Ngoi hai dng trn cn c mt dng hn hp cua n v d nh z. Tuy nhin, ta
ch xt hai loi l hu thanh v v thanh da vo s c mt hay vng mt cua kch
thch tun hon. Do , z cng c xem l m hu thanh.
Pich
Tn s cua kch thch tun hon (hoc ta tun hon) c gi l pitch. Khong
thi gian gia im bt u cng nh im kt thc cua dy thanh n im tng ng
trong chu k k tip c gi l chu k pitch.
Hnh 8Hnh 2.3 Dng sng ting ni ca on thoi (m hu thanh) ngn
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 12
Hnh 2.3 cho ta dng sng thi gian cua mt on thoi di 40 ms cua m hu
thanh. Trc x l trc thi gian (ms). Trc y l bin . Gi tr bin cao im bt
u xung pitch, chu k pitch l 10 ms v tn s pitch l 1/10ms bng 100 Hz.
2.2.2 Vocal tract
Kch thch l mt trong hai h s quan trng tc ng n ting ni. Cho kch
thch l m hu thanh hoc m v thanh, khi vocal tract thay i s cho cc m thanh
khc nhau. Khi hnh dng v v tr cua vocal tract thay i th s lm cho tn s cng
hng cua vocal tract thay i theo.
Cc tn s cng hng ny cho cc nh ph nm cc tn s ng vi tng dng
vt l cua vocal tract. Tn s cng hng c gi l formant v v tr tn s cua
chng c gi l tn s formant.
Hnh 9Hnh 2.4 Log cng ph ca mt on thoi (m hu thanh) ngn
Hnh 2.4 cho ph trong mt on ngn cua tn hiu m hu thanh. Trc x t 0
n 4000 Hz. Trc y l log cng cua p ng tn s. nh hp cch u nhau 120
Hz l ho m hc pitch. Ba formant u tin v tr 400, 900, 2600 Hz.
Cch pht m
Trong vocal tract, s co tht v ng dn khng kh s to nn cch pht m.
to ra cc m khc nhau th kch thch c to ra bi vocal tract phi khc nhau. V
d nguyn m c to ra bi kch thch tun hon v lung khng kh i qua vocal
tract c tc khng b hn ch. Tuy nhin, tc ny khng u, n cn ph thuc
vo tn s formant. Ngc li, m v thanh khng c cc thnh phn tun hon v
c to ra do mt s s co tht.
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 13
Ph m dng hay cn gi l m bt, c to ra do p sut lung khng kh b
chn t ngt. Ph m dng c th l m hu thanh nh b hoc m v thanh nh m
p.
Ph m mi c to ra do lung khng kh qua vm ming, mi b gim
chuyn sang mi nh cc m m, n.
V tr pht m
Cch pht m xc nh nhm m thanh v v tr pht m xc nh chnh xc im
co tht. V tr chnh xc cua vocal tract s to nn m thanh c trng cua tng ngi.
Nguyn m c phn bit nh li to nn s co tht, v d:
- Mt nguyn m trc nh trong t beet
- Mt nguyn m gia nh trong t bet
- Mt nguyn m sau nh trong t boot
Trong t beet li s chm ln phn trn cua ming v phn sau cua rang, cn
boot th li li li pha sau gn quai hm to ra s co tht. Cc m p, t, k
c to ra do v tr khc nhau trong vocal tract ni s co tht c thc hin dng
lung khng kh trc khi ni.
p: ng mi.
t: li gia hai hm rang.
k: li sau ming
2.2.3 m v
Cht lng cua kch thch, v tr v cch pht m s to nn c im cua m v.
V vy, mc ch cua m ho thoi l nhm gip ta hiu c cc m khc nhau trong
cng mt ngn ng.
2.2.3.1 Nguyn m
Nguyn m l dng m hu thanh c pht m thay i khng ng . Bng
2.1 l danh sch cc nguyn m da trn co tht v v tr cua li.
Bng 1Bng 2.1 co tht v v tr li ca cc nguyn m trong ting Anh
Hnh 2.5 v 2.6 hin th dng sng log cng ph cua nguyn m /I/ (bit) v
/U/ (foot). Dng sng thi gian cho thy tn s cua /I/ cao hn nhiu so vi /U/.
V tr
Co tht
Trc Gia Sau
Cao /i/ beet /ER/ bird /u/ boot
Trung bnh /E/ bet /UH/ but /OW/ bought
Thp /ae/ bat /a/ father
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 14
Hnh 10Hnh 2.5(a) Dng sng thi gian ca /I/ trong t bit
Hnh 11Hnh 2.5(b) Log cng ph ca /I/ trong t bit
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 15
Hnh 12Hnh 2.6(a) Dng sng thi gian ca /U/ trong t foot
Hnh 13Hnh 2.6(b) Log cng ph ca /U/ trong t foot
2.2.3.2 Ph m xt
Ph m chu yu to nn do nhiu lon cua lung khng kh c gi l ph m
xt. Ph m xt c to ra do lung khng kh b vocal tract co tht, bao gm c m
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 16
hu thanh ln m v thanh. Bng 2.2 l danh sch ph m xt. Nhng t lit k trong
bng cho ta v d chung cua m v.
Hnh 2.7 l dng sng theo thi gian v log cng ph cua mt mu /sh/. m
l m hu thanh v dng sng thi gian ging nh l nhiu ngu nhin. Ph c dng
xc nh, khng bng phng. cao nh ph khong 2800 Hz.
Hnh 14Hnh 2.7(a) Dng sng thi gian ca /sh/ trong m bt u t shop
Hnh 15Hnh 2.7(b) Log cng ph ca /sh/ trong m bt u t shop
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 17
Co tht m v thanh m hu thanh
Rang/mi /f/ fit /v/ vat
Rang /THE/ thaw /TH/ that
Vm ming /sh/ sap /zh/ vision
Thanh mn /h/ help
Bng 2Bng 2.2 V tr co tht v ph m xt trong ting Anh
2.2.3.3 Ph m dng
Ph m dng hay m bt l dng khng kh b ngt t ngt do co tht. Chng
ch l nhng m ngn xut hin nhanh. Tn hiu dng c th l m hu thanh hay l
m v thanh. Ph m dng trong ting Anh c cho trong bng 2.3. S co tht xc
nh v tr cua mi, rang v vm ming. Bng 2.3 l nhng t thng gp m m u
tin l ph m dng.
Co tht m v thanh m hu thanh
Mi /p/ pat /b/ bat
Rang /t/ tap /d/ dip
Sau vm ming /k/ cat /g/ good
Bng 3Bng 2.3 V tr co tht v ph m dng trong ting Anh
Hnh 2.8 l gin dng sng cua /t/ khi pht m tap. m bt chu yu nh mt
xung kim. Do ch dng trong khong thi gian ngn nn n nh hng ln n cc m
trc v sau. Nu xut hin cui mt t th n cn c thm m bt do khng kh to
ra.
Hnh 16Hnh 2.8 Dng sng thi gian ca /t/ khi pht m t tap
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 18
2.2.3.4 Ph m mi
m mi to ra do vocal tract ng lung khng kh v a n ra ngoi bng mi. m
mi l ph m m hu thanh. Bng 2.4 lit k ba ph m mi trong ting Anh. Do
ming ng kn nn m mi c nang lng thp hn so vi cc ph m m hu thanh
khc. Lung khng kh i qua hc mi, kt hp vi ng ming nn c ph cng khc
vi cc dng trc.
Co tht m hu thanh
Mi /m/ map
Rang /n/ no
Sau vm ming /ng/ hang
Bng 4Bng 2.4 V tr co tht i vi ph m mi trong ting Anh
2.3 Dng b lc ngun
d dng phn tch tn hiu thoi, hu ht b m ho ting ni u c dng
vocal tract. Dng ny thng c dng hu ht cc qu trnh m ho v gii m.
Khi m ho, cc kiu thng s c xc nh miu t chnh xc thoi ng vo. i
vi gii m, cng c cu trc tng t v da vo cc thng s ny ti to li thoi
ban u.
Mt dng to thoi thng c s dng nht l dng b lc ngun. B lc
ngun ny c dng ging nh vocal tract. Ngun tn hiu cung cp cho b lc ngun
ny l tn hiu kch thch.
2.3.1 Vocal tract
C hng, mi, li v ming l hc cng hng khng kh to nn ting ni
cua con ngi. Vocal tract c cu trc khc nhau th s c cc tn s cng hng khc
nhau. Tn s cng hng cng vi tn hiu kch thch l hai h s chnh iu khin
vocal tract to ra cc m v.
2.3.2 Kch thch
i vi ting ni m hu thanh, dng sng tun hon to kch thch n vocal
tract. Dng sng tun hon t cc xung thanh mn s lm cho dy thanh s rung. Dng
n gin v hay dng cho m v thanh l nhiu trng. Nhiu trng thng ngu nhin
v c ph bng phng mi tn s c cng cng sut. Gi s nhiu trng c to ra
khi khng kh i qua b phn co tht. Mt s m nh m /z/ c to ra va bi mt
kch thch tun hon v vocal tract co tht khng kh. iu ny c gi l kch thch
pha trn. V vy, nhim v chnh cua m ho thoi l phi phn bit u l m hu
thanh, m v thanh hay l pha trn cua n.
CHNG 2: QU TRNH TO TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 19
2.3.3 Dng b lc ngun tng qut
S hnh 2.9 chng minh rng lung tn hiu v thng tin cua mt b lc ngun
tng qut. Thng tin pitch thng c cha trong gi tr chu k pitch. Gi tr ny thay
i tu theo s thay i cua tn hiu thoi. Da vo chu k pitch, khi kch thch tun
hon to ra mt dng sng xung i din cho cc xung thanh mn. Khi nhiu kch
thch c ng ra l nhiu lin tc vi p ng ph bng phng. Hai kch thch ny
c cho vo b quyt nh trn. Thoi cng s cho vo mt ng vo khc. Da vo
cc mc cua thoi gc, khi quyt nh trn kt hp vi kch thch tun hon v
nhiu kch thch s to ra tn hiu kch thch ph hp.
Hnh 17Hnh 2.9 Dng b lc ngun tng qut
Thng c 2 dng, b lc ngun s kt hp quyt nh cng m hu thanh/m v
thanh i vi mi on thoi. Trong trng hp ny, chc nang cua khi quyt nh
trn nh mt chuyn mch vi kch thch l m hu thanh/m v thanh. Thng tin
vocal tract c cung cp vo khi vocal tract to ra mt b lc vocal tract. B
lc s lm cho ph cua kch thch ging nh cua tn hiu thoi gc. Thc t, thng tin
vocal tract c to ra bng mt s phng php bao gm mt d on tuyn tnh v
gi tr Fourier. Kch thch c lc bi vocal tract to ra thoi tng hp n tai
ngi nghe sao cho ging tn hiu thoi ban u nht.
Kch thch
tun hon
Quyt nh
trn
Nhiu kch
thch
Vocal tract
Pitch
Thng tin
ting ni
Kch thch
Thoi c
tng hp
Thng tin
vocal tract
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 20
CHNG 3: CC PHNG PHP C S M HO TING NI
3.1 Cc phng php c s m ho ting ni
V co
ba
n b m ha ti ng ni c 3 loi:
M ha da ng sng (waveform).
M ha ngu n (source).
M ha lai (hybrid): l s k t h p cu
a ti ng ni theo
cch thch h p. Ti pha pht, b m ha se
nh n cc tn hiu ni tu
ng t lin tu c v
chuy n thnh tn hi u s tru
c la i
khi phc tn hi u ti ng ni . Khi khng c l i truy n d n th da ng sng cu
a ti ng
ni khi phu c r t gi ng v
i da ng sng cu
a ti ng ni g c. u im cua loi m ha ny
l: ph
n gia
c ti ng ni ch t lu
ng cao , t c
di 16kbit/s.
B m ha ngu n kha c phu u
c nhu
c i m ny . Nguyn l cu
a m ha l m
ha ki u pht m (vocoder), v du nhu
c ta i t c bit ln
hn 1kbps. Hn ch chu yu cua m ha kiu pht m LPC l vi c m pho
ng ngu n
kch thch cn o
n gia
n nn ti ng ni ti ta o u
c l ti ng ni da ng t ng h p, ch t
lng khng cao v kh c th nh n ra gio ng ngu
i v kch thch , u
c xem l m h
c m hnh ha b
i m t s xung c bin v vi tr u
c x c nh ba ng vi c c c
ti u ha sai l ch, c tnh n tro ng s thu ca
m , gi
a ti ng ni g c v ti ng ni t ng
h p. Vic u
a m t th h
m
i cu
c t i u
u ha mt cch ky
lu
ng v ngu
i ta s
du ng k thut m
ha da ng sng m ha tn hiu kch thch ny mt cch c hiu qua
.
Ch tiu nh gi thut ton m ho:
- Hai mc tiu quan trng t ra l : t i thi u ha t c bit v t i u
u ha ch t
lng. Hai mu c tiu ny thu
ng c mu thu n v
i nhau . T c bit u
c tnh ba ng
bps. Ch t lu
ng u
c nh gi
vi c u
c ti ta o la i da ng tu
ng t v
i m t sai s
cang nho
nh hu
ng n ch t lu
ng . Cn lu
ng t
ha
th c th gy ra nh
ng sai s lm m t mt th ng tin so v
i tn hi u ban u u
c go i
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 21
l nhi u lu
ng t
c dung nh gi ch t lu
ng
ti ng ni. N u ti
s ny th p ngu
i nghe se
thu u
c ti ng ni khng t t .
- Ch t lng chp nh n u
c c SNR khoa
ng t
se
lm ta ng SNR ln khoa
ng 6dB, tng t s
gim 1 bit lm SNR gia
m xu ng 6dB.
- Ngi ta thng dng mt tiu chu n go i l MOS (Mean Opinion Score) so
snh ch t lu
ng m ho ti ng ni , v
i thang gi tri t
1 n 5, cho ta bi t m t thut
ton i u ch a t u
c ch t lu
ng c g n v
,
dng n gin l iu ch xung m PCM , ngoi ra cn c cc thut ton khc c th
lm gia
m t c bit ho
n n
ng cho ti ng ni ch t
lng tt vi bang thng 16kbps tr
ln.
trnh hi n tu
ng ch ng ph , ti ng ni tu
ng t u
c lo c tru
c khi s ha
loi tr cc thnh ph n tn s cao khng mong mu n . Ph ti ng ni c th g m ca
nh
ng thnh ph n t n s t
c lo c i loa i bo
thnh
ph n ngoi khong tn s y.Theo i nh lut l y m u th t n s l y m u se
l 8 kHz. H
th ng nhu
i ta cho n
t c l y m u l 8 kHz v s bit lu
ng t
n=8, t
c l t c truy n se
l 64 kbps. Cc
bit m ha u
c truy n tu n t trn u
ng truy n.
3.1.1.1 PCM (Pulse Code Modulation)
PCM u (uniform PCM):u vo cua b lng t l tn hi u tu
ng t u
c
u
a qua b l y m u.V
m,mi n gi tri lu
ng t
c
chia thnh 2
N
m
c, m i t
m N bit tu
ng
ng v
n nh t cu
ng t
cch u
nhau.Bc lng t phi c chn sao cho u nh c th ti thiu nhiu lng
t
n thch h p.V
i
mt b lng t N bit c bc lng t l S,th mi n gi tri l R=2
N
*S.
N u N khng u
n th vi c ca t xn tn hi u vu
t qua mi n gi tri se
xa
y ra
nhi u ho
n v l di
a nhi u lu
ng t
.
Phng php ny c nhc im l SNR ,t
c l ch t lu
ng khng chi
phu thu c
vo bu
c lu
ng t
m cn phu thuc v ca
11 bit tr
ln c th a
m ba
o ch t
lng ting ni.i u ny lm t c bit l
n nn chng t u
c s
du ng trong th c t .
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 22
Lng t ha Logarithm (logarithmic PCM):Mc tiu cua phng php ny l
duy tr mt ty
ng t
ha gi tri tu
ng t cu
ng
gi tri r i m
i lu
ng t
ha chng .SNR se
chi
phu thu c vo bu
c lu
ng t
.Lng t
logarithm l mt qu trnh nn, chng lm gia
m mi n gi tri u vo mt cch ng k
ty thuc vo da ng hm logarithm u
c la i l
m ha c s dng ti to li tn hi u nguyn thu
c go i l Companding(Compressing/expanding).
Hai tiu chu n u
ng phu
cc th
i i m tru
c ,v
th ta c th d on tn hi u ta i th
i i m hi n ta i,v chi
c n lu
u tr
gi tri khc bi t
gi
a gi tri th c v gi tri d on cu
cao.
tu
ng cu
a phu
a tn hi u ta i th
i i m li n k nhau m ta tnh
u
i i m t +1 l l
n ho
n hay nho
hn tn hiu ta i th
i i m t.
3.1.1.3 DPCM(Differential PCM)
y l phu
ng php cu
a tn
hiu ta i hai th
i i m k nhau l t v t +1.Khc v
i DM chi
i
m,DPCM dng N bit c th bi u di n gi tri sai khc ny .Ch t lu
ng iu ch kh
t t v
i lu
ng bit c n dng t ho
n so v
i PCM.
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 23
3.1.1.4 ADPCM (Adaptive Differential PCM)-G.726
L phu
ng php m
r ng cu
a tn hi u ta i 2 th
i i m k nhau,nhng bc lng t c th
u
c i u chi
nh ta i cc th
i i m khc nhau t i u
u ha vi c i u ch .
V
i mu c tiu lm gia
m t c bit ho
n n
a m ch t lu
ng tn hi u tu
ng
u
a bu
c lu
ng t
tru
c
nh
ng thay i cu
i mi n gi tri cu
a tn hi u vo .y u
c go i l phu
ng php Adaptive
PCM(APCM).Thch nghi bu
c lu
ng t
c th p du ng cho ca
ki u lu
ng t
u v
khng u.Tiu chu n thay i bu
c lu
ng t
d a vo m t s th ng k v tn hi u c
lin quan n bin cua n.C nhi u bu
. Thng
thng c 2 ki u l feedforward APCM v feedback APCM .Trong ca
2 ki u ngu
i ta
u da trn nhng tnh ton lin quan n m t kh i (block) m u thu u
c trong mt
th
i giannga n,v na ng lu
ng ,s bi n i v nh
ng o a c khc.Ta cn go i l block
companding.Trong ki u feedback ,vic tnh ton bu
c lu
ng t
c th c hi n trn
m i cu khi n u
c u
a vo x
l (v n dng gi tri bu
c lu
ng t
tru
c ),th cho ra
k t qua
l mt gi tri bu
c lu
c lu
ng t
l pha
i c n
t
i mt b m ch
a kh i d
u i m l
r t nha y ca
m v
i nhi u lu
ng t
v n c tnh ton bu
c lu
ng t
v s
du ng ngay cho
chnh block m t
ng b my pht
m,khc v
i m ha da ng sng cu
a ti ng ni tu
ng t , gi l m ha ngun
(Vocoder).Nguyn l d a trn vi c cho ra ng tuy n m thanh thay i t
,trng thi
v c u hnh cu
a chng ta i b t c
th
i i m no c th u
c m pho
ng m t cch g n
ng ba ng mt tp nho
cc tham s .Nh
vi c tuy n m c t c thay i t
cho
php m i t p tham s c th a i di n cho tra ng thi cu
a n qua m t khong th
i gian
25 ms.H u h t cc Vocoder bi u di n c tnh cu
ba ng mt tp tham s .N g m khoa
ng 10 n 15 h s cu
a b lc nh ngha cc
c tnh cng hu
ng cu
n gia
n chi
ra ngu n pht
m l v thanh hay h
ra na ng lu
ra chu k co
ba
ng th
li u) ti phn c u i cu
a khoa
ng th
i
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 24
gian .Khung d
na ng chuy n gi
i m v thanh.Bn pha t ng h p se
dng 1 trong 2
ngu n ny cho i qua b lc gm cc h s cua khung d liu t ng h p ti ng ni.
Ngoi vic a t u
c t c bit th p,Vocoder cn c u
u i m l phn tch u
c
cc tham s ngu n kch thch .Bit bi u thi m s c, m lu
ng v m h u thanh/m v
thanh. Bn thn n l cc bit trong khung d
liu, nn cc s thay i cu
a chng c th
u
c s
a i tru
u
thanh thnh mt l
a bit m hu thanh/m v
thanh.Cng c th thay i bn thn cu ni bng cch sa i cc tham s c ng
hng.
Nhc im cua phng php ny l cho ting ni c dng tng hp , kh c kha
nang nhn da ng u
c ngu
i ni.
M ta
b my pht m cu
c ta o ra nhu
sau:
- Khng kh u
a d y
thanh nhanh hay chm quy t i nh m s c (pitch) cua ting ni . Ph n v tre
em
thng c ging thanh (m sa c cao-dao ng nhanh ho
i thu
ng c
ging trm (dao ng chm).
- m thanh c to ra khng phi do s rung cua cc dy thanh m do khng kh b
dy thanh co tht th c gi l m v thanh.
- Hnh da ng cu
a tuy n m thay i
mt cch t
ng ti ng ni t t
t c
bit du
c t c bit r t th p ,tuy
nhin phu
ng php ny t ng h p la i ti ng ni nn c nhu
c i m l r t kh nh n din
u
c ngu
i ni v thu
ng xuyn g p v n v
i nhi u n n .M ha lai c ga ng t n
dng u im cua c hai phu
ng php i u ch trn.N m ha ti ng ni
t c th p,
m la i cho k t qua
ti ng ni ti ta o la i t t ,c th nh n da ng u
c ngu
i ni . Bang
thng yu c u thu
ba
n i v
c m pho
ng mt cch o
n
gin:tn hiu ti ng ni u
u thanh ,n lm cho ti ng ni nh n
u
c c da ng u
c nhn ta o ho
n l v t nhin.Cc phu
ng php m ha lai c ga ng
ci thin i u ny ba ng cch thay i ngu n kch thch ti ng ni theo cc cch khc .
M ho lai ph bin nht l m ho phn tch bng tng hp AbS (Analysis by
Synthesis), RPE-LTP, CELP, ACELP, CS-CELP, Hu ht cc tiu chun m ho
ting ni trong lin lc di ng u s dng m ho kt hp m ho lai AbS. Do ,
phn ny s trnh by chi tit m ho lai AbS.
3.1.3.1 M ho phn tch AbS
Hnh 18Hnh 3.1 M hnh chung b m ho phn tch bng tng hp AbS
Cu trc c bn cua m hnh chung b m ho ting ni phn tch bng tng hp
AbS c m t nh hnh 2.1. M hnh trn bao gm ba phn chnh. Phn u tin l
b lc tng hp, thng c gi l b lc tng quan ngn hn bi cc h s c
tnh ra da trn d on mt mu ting ni bng cc mu ting ni trc (thng l
8 n 16 mu, do gi l ngn hn). B lc tng hp cng c th l b lc tng
quan di hn ni tng b lc tng quan ngn hn. Cc on ting ni hu thanh c
dng sng tun hon v s tun hon ny c th c khai thc tr gip cho qu
trnh d on ting ni. Cng nh cc b d on ngn hn l cc b d on tuyn
tnh nhng trong khi b d on ngn hn thc hin vic d on da trn cc mu k
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 26
nhau trc th b d on di hn da trn cc mu t mt hay nhiu chu k pitch
trc (do , gi l di hn). Phn th hai cua m hnh l b to xung kch thch,
to ra chui kch thch a vo b lc tng hp to ra ting ni ti to bn pha thu.
Cui cng l b gim thiu sai s cung cp thng tin cn thit cho b to tn hiu kch
thch. Trong phn sau, ta s trnh by v b lc tng hp LPC v tng hp pitch cng
nh cch tnh ton cc thng s.
a, D on ngn hn STP (Short Term Predictor)
D on ngn hn m hnh ho ng bao ph ngn hn cua ting ni. ng
bao ph ngn hn cua on ting ni c di L mu c th c m hnh ho bi b
lc s ton im cc c dng sau:
H(z)
1
1 P
s
(z)
1
1 a
k
z
k
k1
p
(3.1)
vi P
s
(z) a
k
z
k
k1
p
(3.2)
l b d on ngn hn. Trong , cc h s a
k
c tnh ton theo phng php d
on tuyn tnh (LP). Tp cc h s a
k
c gi l cc tham s LPC hay cn gi l cc
h s d on, p l s lng cc h s d on hay cn gi l bc d on. Nh vy,
tng cua phn tch tuyn tnh l cc mu ting ni c th xp x bng t hp tuyn
tnh cua cc mu ting ni trong qu kh (8-16 mu)
s(n) a
k
s(n k)
k1
p
(3.3)
Trong , s(n) l mu ting ni ti thi im ly mu n, s(n) l mu ting ni d
on ti thi im n. Sai s gia gi tr d on v gi tr thc e(n) l:
e(n) s(n) s(n) s(n) a
k
s(n k)
k1
p
(3.4)
Bin i Z biu thc (3.4) ta c:
E(z) S(z) - a
k
S(z)z
- k
k1
p
S(z) 1- a
k
z
- k
k1
p
S(z)A(z) (3.5)
vi A(z) 1 a
k
z
k
k1
p
(3.6)
l nghch o cua H(z). V vy, A(z) c gi l b lc o.
Cc h s d ona
k
c tnh bng cc tiu ho sai s bnh phng trung bnh
trn on ngn (10-20 ms) cua dng sng ting ni.
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 27
E e
2
(n)
n
s(n) - a
k
s(n- k)
k1
p
2
(3.7)
tm cc gi tr a
k
m E cc tiu, ta t E/ a
i
0 vi i=1, ..., p.
E
a
i
2 s(n) - a
k
s(n- k)
k1
p
s(n- i )
0 (3.8)
s(n)s(n- i )
n
a
k
s(n- k)s(n- i )
k1
p
(3.9)
s(n)s(n- i )
n
a
k
s(n- k)s(n- i )
n
k1
p
(3.10)
t: (i, k) s(n i )s(n k)
n
(3.11)
(3.10) c bin i thnh: a
k
(i, k)
k1
p
th trong khoa
ng
di cu
a th
ng l xc th c chi
trong khoa
ng nga n tn hi u ti ng
ni.
Gi s cc on thoi tin n 0 khi nm ngoi gii hn cho trc 0 n L 1,
vi L l di cua khung phn tch STP. iu ny tng ng vi nhn tn hiu
ting ni u vo vi ca s w(n) c di hu hn v bng 0 nm ngoi khong trn.
Ta xt cng thc (3.7) trong khong 0 n L+ p 1:
(i, k) s(n i )s(n k)
n0
L+p 1
,
i 1,..., p
k 1,..., p
(3.11)
t m n i :
(i, k) s(m)s(m+i k)
m0
L 1 (i k)
(3.12)
(i, k) chnh l hm t tng quan tn hiu cua s(m) vi dch i-k:
(i, k) R(i k) (3.13)
vi R( j ) s(n)s(n+ j ) s(n)s(n j )
n j
L 1
n0
L 1 j
(3.14)
Nh vy, cng thc (3.12) c th vit li thnh:
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 28
a
k
R( i k
k1
p
) R(i ) (3.15)
Biu din di dng ma trn, ta c:
R(0) R(1) R(2) ... R( p- 1)
R(1) R(0) R(1) ... R( p- 2)
R(2) R(1) R(0) ... R( p- 3)
... ... ... ... ...
R( p- 1) R( p- 2) R( p- 3) ... R(0)
a
1
a
2
a
3
a
p
R(1)
R(2)
R(3)
R( p)
(3.16)
Do c cu trc Toepliz (l ma trn i xng), nn phng php quy Levinson-
Durbin c dng gii quyt vi gii thut nh sau:
E(0) R(0)
For i=1 to p do
k
i
R(i ) a
j
i 1
R(i j )
j 1
i 1
E(i 1)
(3.17)
a
i
i
k
i
For j=1 to i-1 do
a
j
i
a
j
(i 1)
k
i
a
i j
i 1
(3.18)
E(i ) (1 k
i
2
)E(i 1) (3.19)
Kt qu cui cng cua gii thut: a
j
a
j
( p)
, j = 1, , p (3.20)
E(i) biu thc (3.19) l li d on cua b d on bc i.
k
i
l h s phn x v nm trong khong 1 k
i
1.
V d cho p=2, khi :
R(0) R(1)
R(1) R(0)
a
1
a
2
R(1)
R(2)
i vi i=1:
E(0) R(0)
k
1
R(1)
R(0)
a
1
(1)
k
1
R(1)
R(0)
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 29
E(1) (1 k
1
)
2
E(0)
R
2
(0) R
2
(1)
R(0)
i vi i=2:
k
2
R(2) a
1
R(1)
E(1)
R(2)R(0) R
2
(1)
R
2
(0) R
2
(1)
a
2
(2)
k
a
1
(2)
a
1
(1)
k
2
a
1
(1)
R(1)R(0) R(1)R(2)
R
2
(0) R
2
(1)
Kt qu:
a
1
a
1
(2)
v a
2
a
2
(2)
Nh cp phn trc, cc mu ting ni s(n) bng 0 nm ngoi on
0 n L 1. S ct xn thnh lnh cua cc khung ting ni c kh nang to ra s thay
i ln trong li d on ti im bt u v kt thc cua khung ting ni c phn
tch. Vn ny c gii quyt bng cch s dng ca s Hamming, c tc ng thu
hp i vi cc ra cua mt khi trong khi n khng c tc ng no trong cc di gia
cua n:
w(n) 0.54 0.46cos(
2 n
L 1
) , 0 n L 1 (3.21)
L l di khung phn tch LPC. di cua ca s Hamming c s dng
thng di hn di cua khung thoi. Cc ca s chng ln nhau s to hiu ng
mt trong phn tch LPC, c ngha l s lm gim s thay i t ngt cc h s phn
tch LPC gia cc khung c phn tch.
H s phn x: Trong thc t, cc h s d on a
k
khng c tnh ton trc
tip. Thay vo , mt s h s phn x c tnh t cc h s t tng quan cua khi
ting ni. Cc h s phn x k
i
thu c trong qu trnh gii cng thc (3.12) bng gii
thut Levinson-Durbin. Khi k
i
tin n 1 th cc im cc cua hm truyn H(z) cng
tin n vng trn n v. S thay i nh v k
i
dn n s thay i ln v ph. Do ,
cc h s phn x c bin i thnh tp cc h s khc gi l cc ty s vng logarit
LAR. V cc ty s vng logarit LAR c nn gin theo lut logarit c cc tnh cht
lng t tt hn cc h s k
i
.
LAR(i ) log
1 k
i
1+ k
i
(3.22)
Hm mt xc sut (PDF) cc tham s LAR cua b lc bc tm c trnh by
nh hnh 2.2. Ta thy rng di ng cua cc tham s LAR(i) gim khi i tang. Do ,
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 30
cc bit c n nh cho cc tham s LAR cng nhiu khi bc cua LAR cng nh.
iu ny, l gii trong trng hp lng t ho 8 LAR trn khi 20 ms ting ni bng
6 bit cho LAR(1) v LAR(2), 5 bit cho LAR(3) v LAR(4), 4 bit cho LAR(5) v
LAR(6) v 3 bit cho LAR(7) v LAR(8).
Hnh 19Hnh 3.2 th hm mt xc sut ca 8 h s LAR u tin
Ni suy cc tham s LPC: Nh ni phn trc, di khung kch thch
thng nh hn di khung LPC. Khung LPC c chia thnh nhiu khung con, v
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 31
cc tham s kch thch c cp nht mi khung con ny. Hnh 2.3 s ch ra mi
quan h gia khung, khung con, v ca s Hamming c s dng tnh ra cc tham
s LPC.
Mi khung thoi bao gm 160 mu (20 ms), khung con gm 40 mu (5 ms) v
ca s Hamming gm 200 mu (25 ms). Trong v d ny, cc tham s LPC s c
truyn i mi 20 ms. lm gim bt cc thay i t bin trong bn cht ng bao
tn hiu ting ni quanh ra khung phn tch LPC, ni suy cua cc tham s LPC gia
cc khung k cn nhau c s dng thu c cc thng s cho mi khung con,
bng cch cp nht chng mi 5 ms trong khi truyn chng mi 20 ms.
Hnh 20Hnh 3.3 Mi quan h gia khung, khung con v ca s Hamming
Cc h s d on a
i
khng c s dng trong ni suy, bi cc tham s ni suy
trong trng hp ny khng m bo cho b lc tng hp c n nh. Ni suy c
s dng bin i cc tham s cc b lc cn s n nh, v d nh LARs.
Gi f
n
l cc tham s LPC trong khung hin ti, f
n-1
l cc tham s khung k
trc , th tham s LPC c ni suy sf
k
ti khung con k c tnh nh sau:
sf
k
k
f
n 1
+(1
k
) f
n
(3.23)
vi
k
thuc on [0,1],
k
gim dn theo ch s cua khung con.
v d di y,
k
= 0.75, 0.5, 0.25 v 0 tng ng vi k= 1, ..., 4. Vi nhng
gi tr ny, tham s LPC c ni suy trong bn khung con nh sau:
sf
1
0.75f
n 1
+0.25f
n
sf
2
0.5f
n 1
+0.5f
n
sf
3
0.25f
n 1
+0.75f
n
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 32
sf
4
f
n
b, D on di hn LTP (Long Term Predictor)
Lc ting ni bng b lc o A(z)c xu hu
ng loa i bo
nhi u th
a ba ng cch
tr
m i m u ti ng ni m t gi tri d on cu
a n dng bi pm u trong qu kh
. Tn
hiu nhn u
c u
c lu
ng chu
k nh t i nh lin quan n chu k pitch cu
a ti ng ni g c khi n u
c pht m . Tnh
chu k ny th hi n m
c du
th
a n
a m ta c th loa i bo
ba ng b d on pitch hay
cn gi l b d on di ha n. Dng tng qut cua b lc d on di hn nh sau:
1
P(z)
1
1 P
l
(z)
1
1 G
k
z
( +k)
k m
1
m
2
(3.24)
Trong :
P
l
(z) G
k
z
( +k)
k m
1
m
2
(3.25)
l b d on di hn; m
1
,m
2
xc nh s im trch b d on; l chu k pitch hay
gi l tr LTP v G
k
l h s khuch i LTP. Cc tham s v G
k
c xc nh
bng cc tiu ho sai s cn d bnh phng trung bnh sau khi d on di hn v
ngn hn trn chu k N mu. i vi d on 1 im trch, sai s d on LTP e(n)
c cho bi:
e(n) r(n) Gr(n )
(3.26)
y, r(n) l phn d to nn sau d on ngn hn. Phn d bnh phng trung bnh
E l:
E e
2
(n)
n0
N- 1
r(n) - Gr n- ( )
2
n0
N- 1
(3.27)
E/ G 0
nn:
G
r(n)r(n )
n0
N 1
r(n )
[ ]
2
n0
N 1
(3.28)
Th G vo(3.27), ta c
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 33
E r
2
(n) -
r(n)r(n- )
n0
N- 1
2
r(n- )
[ ]
2
n0
N- 1
n0
N- 1
(3.29)
Cc tiu sai s E, tc l ti a biu thc th hai v phi a thc (3.29). Ngha
l cc i ho tng quan cho gia STP d r(n) hin ti v phin bn tr cua n. Gi
tr c chn l gi tr ln nht.
S n nh cua b lc tng hp pitch 1/P(z) khng phi lc no cng n nh.
i vi d on 1 im trch, iu kin n nh l G 1. Do , bo m tnh n
nh cua b lc th t G 1 khi G 1.
3.2. ng dng cc phng php c s m ha m thanh trong truyn
thng.
3.2.1 . Cc yu c u i v
i mt b m ha m thoa i
Trong h u h t cc b m ha m thoa i , tn hiu u
c xy d ng la i se
khc v
i tn
hiu nguyn thu
ng m thoa i se
d n
n vic lm gia
m cc c tnh t t khc cu
a h th ng. Cc yu c u l tu
n g cu
a mt
b m ha thoa i bao g m:
T c bit th p: i v
l thun v
i ba ng thng
c n cho truy n d
li u. T c bit th p se
lm ta ng hi u su t cu
i cc cc c tnh t t khc cu
a h th ng nhu
ch t lu
ng m
thoi. T c thoi cng cao th i hi tc bit cng cao , bo m m thoi ti
pha nhn u
c pht ra v
i t c ba ng v
u lot.
Ch t lu
i m pha
i c ch t lu
ng c th
ch p nhn u
c i v
ng du ng c n a t . C r t nhi u kha ca nh v m t ch t lu
ng
bao g m tnh d hi u , t nhin, d nghe v cu
ng nhu
c th nh n da ng ngu
i ni l
nam hay n
, gi hay tr,
Cng mnh trong knh truyn nhiu : y l y u t quan tro ng i v
i
cc h th ng truy n thng s v
i cc nhi u a
nh hu
ng ma nh n ch t lu
ng cua tn
hiu thoa i.
Kch thu
c b nh
th p v ph
dng c b m ha m thoa i trong th c t . Chi ph th c hin lin quan n vic tri n
khai h th ng pha
i th p , bao g m ca
ch i ph cho b nh
c n thi t h tr khi h
th ng hoa t ng cu
ng nhu
cc yu c u tnh ton.
CHNG 3: CC PHNG PHP C S TING NI
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 34
tr m ha th p : trong qu trnh x
l m ha v gia
i m thoa i , tr tn
hiu lun lun t n ta i . Vic tr qu m
c se
i gian th c.
Kh nang ct b khong l ng: khi ni chuyn khng pha
i m thoa i c pht
ra lin tu c m c nh
ng khoa
ng l ng. l nh
ng lc
ng la i l y ho
i h ay l lc nghe
ngi khc ni. Nh
ng khoa
ng lng ny nu c th u
c nhn ra v ca t bo
c th gip
lm gia
m t c bit h th ng m ha m thoa i.
3.2.2. Cc tham s lin quan n ch t lu
ng thoa i
Cc tham s truy n d n co
ba
n lin quan n ch t lu
ng thoa i l:
- Tham s nh gi cu
ng m lu
i gian truy n d n tn hi u gi
a hai u cu i gy ra nh
ng kh kha n trong vi c
hi thoa i. Tr bao g m: tr chuy n m thoa i , tr m ha knh, tr ma ng v tr x
l tn
hiu thoa i loa i bo
ti ng vo ng v gia
m nhi u
ch Handsfree.
- Ti ng vo ng (echo).
- Ca t ngu
ng (clipping): l hin tu
ng m t ph n u ho c ph n cu i cu
a cu m tn hi u
thoi, do qu trnh x
l khoa
ng lng bi sai.
- Cc tnh ch t lin quan n nhy tn s.
- Xuyn m (sidetone loss).
- Nhi u n n...
3.2.3. Cc phu
ng php nh gi ch t lu
ng thoa i co
ba
n
Vic nh gi ch t lu
ng thoa i trong ma ng c th u
c th c hi n ba ng cch nh
gi cc tham s truy n d n c a
nh hu
ng n ch t lu
ng thoa i v xc i nh tc ng
cua cc tham s ny i vi cht lng tng th . Tuy nhin, vic nh gi tng tham
s r t ph
ng thoa i u
c d a trn
mt tham s ch t lu
ng phu
ng php
s
a
ngi s dng dch v . Tuy vy, chng ta c th phn chia cc phu
ng php nh gi
ch t lu
ng php nh gi chu
a ngu
i s
dng v mc cht lng c thc hin trong th
i gian th c.
- Cc phu
du ng mt s m hnh u
c lu
ng m
c
ch t lu
ng thoa i s
du ng i tu
ng l m t s lu
ng l
n
ngi nghe, s
du ng phu
ng php th ng k tnh i m ch t lu
ng . i m nh gi
bnh qun cu
a nhi u ngu
i u
c nh gi theo MOS c th u
du ng cc m u
thoi chun. Ngi nghe nghe mu truyn qua m t h th ng v nh gi ch t lu
ng
t ng th cu
c.
3.2.3.2. Cc phu
i mt tn
hiu chu n bi t . Tn hiu dng so snh cu
ng cho m thoa i.
- Cc phu
ng php u
c lu
ng tuy t i: da trn vi c u
c lu
ng tuyt i ch t lu
ng
tn hiu thoa i.
- Cc m hnh nh gi truy n d n : phng php ny xc nh gi tr cht lng thoi
mong mu n d a trn nh
i d on di ha n v lin quan t
i 2 b m ha ti ng ni
khc l: RELP (Residual Excited Linear Prediction ) v MPE -LPC (Multi Pulse
Excited LPC). L i th cu
a RELP l khng qu ph
c ta p do s
du ng m ha da
i t n
g c. B m ha MPE-LTP ph
c ta p ho
n nhu
ng n cung c p m
c hiu qua
cao ho
n.
CHNG 4: M HO V GII M TING NI TRONG H THNG GSM
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 37
B m ha RPE-LTP cho mt k t qua
kh t t , cn ba ng gi
a hi u na ng v tnh ph
c
tp.
Bn codec ny c so snh vi nhau v cht lng ting ni, kh nang
khng tp nhiu, cc tr x l v phc tp tnh ton cua chng. T kinh nghim vi
h thng tham chiu iu tn (FM), hai ty l li bit ch tiu c ngh m ti
cc s snh v cht lng c thc hin. im s kin trung bnh MOS (Mean
Opinion Score) tnh trung bnh trn mt thang im 5 trn nhiu iu kin th nghim
khc nhau c tm ra l:
Codec Bit rate (kbps) MOS
FM - 1.95
SBC-APCM 16 3.14
SBC-ADPCM 15 2.92
MPE-LTP 16 3.27
RPE-LPC 13 3.54
RPE-LTP 13 ~ 4.0
Bng 5Bng 4.1
Cc kt qu ny nhn mnh tn vt tri cua cc b codec kch thch xung v
tm quan trng cua b d on di hn LTP. Codec RPE, do th hin cc c tnh a
chung nht, c ci thin hn na bng cch p dng mt LTP; codec RPE-LTP
bo m mt MOS bng khong 4.0 im trn mt di rng iu kin hot ng.
4.2 B m ho ting ni RPE-LTP
S b m ho RPE-LTP c th hin nh trn hnh 4.1. Trong , c cc b
phn chc nang sau:
Tin x l
Lc phn tch STP
Lc phn tch LTP
Tnh ton RPE
4.2.1 Tin x l
Tn hiu ting ni ly mu u tin c cho qua mt b lc loi b bt k
sai lch DC no c th tn ti ri cho qua b lc tin nhn.
M hnh ton ho c cu
ra ra ng na ng lu
ng
suy gia
m d n v
, i 0,1,..., 8
(4.2)
T cc h s t tng quan cua ting ni ACF(i), tm h s phn x c tnh
theo thut ton lp Schur, l phng php tng ng vi thut ton Levision-Durbin
c s dng gii phng trnh then cht LPC tm cc h s phn x r(i), cng
nh cc h s lc STP. Tuy nhin, thut ton Schur ch a n cc h s phn x r(i)
m thi.
Cc h s phn x r(i) c tnh nm trong khong
1 r(i ) 1, i 1,..., 8 (4.3)
Cc h s phn x r(i) c bin i thnh cc ty s vng logarit LAR(i), bi v
cc LAR(i) c nn-gin theo lut logarit c cc tnh cht lng t ho tt hn cc h
s r(i).
LAR(i ) lg
1+ r(i )
1 r(i )
, i 1,..., 8
(4.4)
Tuy nhin, lm n gin ho vic thc thi thi gian thc, mt xp x tuyn
tnh kiu tng on vi 5 on c s dng
LAR(i )
r(i )
sign r(i )
[ ]
. 2 r(i ) - 0.675
sign r(i )
[ ]
. 8 r(i ) - 6.375
sign LAR'(i )
[ ]
. 0.125 LAR'(i ) + 0.796875
,
j 0,..., 3
k
j
k
0
+ j.40
40,...,120
(4.9)
Gi tr tng quan ln nht c tm thy ti tr = N
j
m ti on con
hin ang x l ging nht vi qu kh cua mnh. iu ny c kh nang ng vi chu
k pitch hoc ti bi cua chu k pitch. Do , hu ht d tha c th tch ra khi
STP d.
R
j
(N
j
) max R
j
( ); 40,...,120
{ }
, j = 0, ..., 3 (4.10)
H s khuch i b
j
c tnh bng cch chun ho h s tng quan cho ti
tr N
j
.
b
j
R
j
(N
j
)
s
j
(N
j
)
(4.11)
s
j
(N
j
) d'
2
(k
j
+i N
j
)
i 0
39
, j = 0, ..., 3 (4.12)
Mt khi tham s LTP l N
j
( tr) v b
j
( li) tm c, chng c m
ho thnh N
cj
v b
cj
.
N
j
c gi tr trong on (40, ..., 120) nn ch cn dng 7 bit m ho N
cj
l u.
b
cj
c m ho vi 2 bit nh sau:
b
cj
0
1
2
3
,
b
cj
DLB(0)
DLB(0) < b
cj
DLB(1)
DLB(1) < b
cj
DLB(2)
DLB(2) < b
cj
(4.13)
Trong , DLB(i), (i=0, 1..., 2) l mc quyt nh c cho theo bng 3.4 v b
cj
l h s khuch i c m ho.
i Decision Level
DLB(i)
Quantizing Level
QLB(i)
0 0.2 0.10
1 0.5 0.35
2 0.8 0.65
3 1.00
Bng 8Bng 4.4 Bng lng t cho tham s khuch i LTP
CHNG 4: M HO V GII M TING NI TRONG H THNG GSM
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 43
Cc tham s LTP c m ho (N
cj
vb
cj
) c gii m ti ch thnh cp (N
j
vb
j
) nh sau.
N
j
= N
cj
(4.14)
b
j
= QLB(b
cj
) , j=0, ..., 3
vi QLB(i), i=0, ..., 3 l mc lng t c tnh theo bng 3.4.
Vi cc tham s LTP va tnh c, LTP d c tnh bng sai lch gia STP
d v c lng cua n (tnh c nh s tr gip cua cc tham s LTP gii m
c ti ch N
j
vb
j
) nh sau:
e(k
j
+k) = d(k
j
+k) - d(k
j
+k) ,
j 0,..., 3
k
j
k
0
+ j.40
k 0,..., 39
(4.15)
vi d(k
j
+k) = b
j
.d(k
j
+k-N
j
) ,
j 0,..., 3
k
j
k
0
+ j.40
k 0,..., 39
(4.16)
y, d(k
j
+k-N
j
) biu din mt on bit ri cua qu kh cua d(k
j
+k),
c tr trong b nh m tm kim.
Cui cng, ni dung cua b nh m tm kim c cp nht bng cch s dng
LTP d c gii m ti ch e(k
j
+k) v STP d c c lng d(k
j
+k)
to nn d(k
j
+k) nh di y:
d(k
j
+k) = e(k
j
+k) + d(k
j
+k) ,
j 0,..., 3
k
j
k
0
+ j.40
k 0,..., 39
(4.17)
4.2.4 Tnh ton RPE
Tn hiu d tha di hn c lc bi b lc trng s. th p ng xung v
p ng tn s nh hnh 3.3. B lc trng s l b lc p ng xung hu hn 11 im,
v c bn l mt b lm trn, c tc dng lm trn s thay i gia cc mu, loi b
nhiu tn s cao, v lm cho s chuyn tip gia cc on con tr nn mm mi hn.
Do , cht lng ting ni tng hp c ci thin.
CHNG 4: M HO V GII M TING NI TRONG H THNG GSM
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 44
Hnh 22Hnh 4.3 p ng xung (tri) v p ng tn s (phi) ca b lc trng s
Php chp gia 40 mu trong chui e(k) v 11 mu trong chui h(n) to nn
40+11-1=50 mu c m t theo cng thc 3.18, lu rng ta ch tnh 40 mu cua
php chp.
x(k) h(i )*e(k + 5 i )
i 1
10
(4.18)
vi k= 0, ..., 39
e(k+5-i) = 0 khi k+5-i < 0 hoc k+5-i > 39
Giai oa n kch thch xung u bao g m vi c gia
m 40 m u du
th
a di ha n xu ng
thnh 4 b chu i con 13 bit thng qua s k t h p cu
a ky
m u.
x
m
(i ) x(k
j
+ m+3*i ) ; i = 0, , 12
m = 0, , 3 (4.19)
Ta c th minh ho (4.19) bng hnh sau:
Hnh 23Hnh 4.4 V tr cc mu trong 4 chui con
CHNG 4: M HO V GII M TING NI TRONG H THNG GSM
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 45
Nang lng cua bn chui con c chit ra s c tnh ton, v chui d
tuyn c nang lng ln nht s c chn biu din mt cch tt nht LTP d.
E
M
max
m
x
m
2
(i )
i 0
12
; m = 0, , 3 (4.20)
Theo 4 v tr m cua li ban u c th c, 2 bit l u m ho dch trt ban
u cua li i vi mi on con.
Cc bin xung c chun ho theo bin cao nht cua khi v c lng
t ho bng 3 bit. V gi tr cc i cua khi c lng t ho bng 6 bit.
Cc v tr li, bin xung v gi tr cc i cua chui c gii m ti ch
cho ra LTP d e(k), trong cc xung b thiu trong chui c in vi gi tr 0.
4.3B gii m ting ni RPE-LTP
S khi b gii m RPE-LTP c trnh by trong hnh 3.3, th hin mt cu
trc ngc hnh thnh bi cc b phn chc nang:
Gii m RPE
Lc tng hp LTP
Lc tng hp STP
Hu x l
CHNG 4: M HO V GII M TING NI TRONG H THNG GSM
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 46
Hnh 24Hnh 4.5 B gii m RPE-LTP
4.3.1Gii m RPE
Trong b gii m, li v tr M, cc gi tr cc i kch thch cua on con v cc
bin xung kch thch c lng t nghch o v cc bin xung kch thch c
tnh ton bng cch nhn cc bin gii m c vi cc tr cc i khi tng
ng cua chng. M hnh LTP d e
r
c ti to li bng vic nh v chnh xc cc
bin xung theo theo lng dch M ban u.
4.3.2Lc tng hp LTP
u tin, cc tham s lc LTP (khuch i b
cr
v tr N
cr
) c khi phc to ra
b
r
v N
r
v chng c dng xy dng b lc tng hp LTP. Sau , tn hiu LTP
d khi phc c e
r
c s dng kch thch b lc tng hp LTP ny khi
phc mt on mi c di N=40 cua STP d c c lng d
r
. lm vy,
mt on trong qu kh cua STP d ti to c d c s dng, c lm tr
RPE grid
position
Inverse
APCM
LTP
parameter
decoder
Short term
synthesis
filter 1/A(z)
Reflection
coefficients
LAR
decoder
Interpolation
Deemphasis
z
-N
RPE
decoding
Long Term
Prediction
Short term
synthesis
filtering
Postprocessing
e
r
d
r
d
r
b
r
N
r
r
r
LAR
r
LAR
r
s
r
M
cr
s
ro
x
maxcr
x
mcr
b
cr
N
cr
LAR
cr
x
mr
CHNG 4: M HO V GII M TING NI TRONG H THNG GSM
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 47
ng i N
r
mu v c nhn vi b
r
c c STP d c c lng d
r
. theo
3.16.
Ri sau , d
r
c s dng tnh ton on con gn y nht cua STP d
c ti to theo 3.17.
4.3.3Lc tng hp STP
Cc tham s LAR
r
c gii m bng cch s dng b gii m LAR t cc
LAR
cr
m n nhn c. V mt ln na li c ni suy tuyn tnh v pha cc ra
cua khung phn tch gia cc tham s cua cc khung ln cn nhm trnh cc thay i
t ngt trong c im cua ng bao ph ting ni. Cui cng, tp tham s ni
suy c bin i to thnh cc h s phn x r
r
, trong tnh n nh cua b lc
tng hp STP c bo m nu cc h s phn x c khi phc ri ra ngoi vng
trn n v c phn x ngc vo trong vng trn n v nh thc hin ly gi tr
nghch o cua chng. Cng thc bin i LAR
r
(i) tr li thnh r
r
c cho nh sau
r
r
'(i )
10
LAR
r
'(i )
1
10
LAR
r
'(i )
+1
(4.18)
4.3.4Hu x l
Qu trnh hu x l c thit lp bi vic gii nhn bng cch s dng b lc
H(z) trong biu thc 3.1.
Nh vy, i vi mt khong thi gian 20 ms, tng ng vi vic m ho 160
mu, cc bit c phn b trong m ho ting ni RPE-LTP c trnh by theo bng
3.5.
Tham s Tn tham s K hiu S lng bit Bit
STP
Log. Area ratios
1 - 8
LAR 1 6 b1-b6
LAR 2 6 b7-b12
LAR 3 5 b13-b17
LAR 4 5 b18-b22
LAR 5 4 b23-b26
LAR 6 4 b27-b30
LAR 7 3 b31-b33
LAR 8 3 b34-b36
on con th 1
LTP
tr LTP N1 7 b37-b43
Khuch i LTP b1 2 b44-b45
CHNG 4: M HO V GII M TING NI TRONG H THNG GSM
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 48
RPE
V tr li RPE M1 2 b46-b47
Gi tr cc i khi RPE Xmax1 6 b48-b53
Xung RPE th 1 x1(0) 3 b54-b56
Xung RPE th 2 x1(1) 3 b57-b59
... ... ...
Xung RPE th 13 x1(12) 3 b90-b92
on con th 2
LTP
tr LTP N2 7 b93-b99
Khuch i LTP b2 2 b100-b101
RPE
V tr li RPE M2 2 b102-b103
Gi tr cc i khi RPE Xmax2 6 b104-b109
Xung RPE th 1 x2(0) 3 b110-b112
Xung RPE th 2 x2(1) 3 b113-b115
... ... ...
Xung RPE th 13 x2(12) 3 b146-b148
on con th 3
LTP
tr LTP N3 7 b149-b155
Khuch i LTP b3 2 b156-b157
RPE
V tr li RPE M3 2 b158-b159
Gi tr cc i khi RPE Xmax3 6 b160-b165
Xung RPE th 1 x3(0) 3 b166-b168
Xung RPE th 2 x3(1) 3 b168-b171
... ... ...
Xung RPE th 13 x3(12) 3 b202-b204
on con th 4
LTP
tr LTP N4 7 b205-b211
Khuch i LTP b4 2 b212-b213
RPE
V tr li RPE M4 2 b214-b215
Gi tr cc i khi RPE Xmax4 6 b216-b221
Xung RPE th 1 x4(0) 3 b222-b224
Xung RPE th 2 x4(1) 3 b225-b227
... ... ...
Xung RPE th 13 x4(12) 3 b258-b260
Bng 9Bng 4.5 V tr bit cc tham s ng ra ca b m ho ting ni RPE-LTP
trong khung thoi 20ms
CHNG 4: M HO V GII M TING NI TRONG H THNG GSM
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 49
Tm li, tng s bit truyn dn trong mt khung l 36+ 4x(2+7+2+6+13x3) =
260 bit.
CHNG 5: M PHNG
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 50
CHNG 5: M PHNG
Matlab l mt mi trng tnh ton s v lp trnh, c thit k bi cng ty
MathWorks, Inc. Matlab cho php tnh ton s vi ma trn, v thhm s hay biu
thng tin, thc hin thut ton, to cc giao din ngi dng v lin kt vi nhng
chng trnh my tnh vit trn nhiu ngn ng lp trnh khc.
Chng trnh m phng qu trnh nn v gii nn ting ni c vit trn
Matlab, da trn k thut m ho RPE-LTP trnh by chng trc.
Ngi s dng s chn file ting ni c m ho PCM 13 bit u vo.
Chng trnh s m phng qu trnh nn v gii nn, cui cng ta s thu c ting
ni gii nn ng ra.
So snh kt qu ng vo v ng ra ta thy kt qu cht lng vn m bo tt.
Giao din chng trnh m phng nh sau:
Hnh 25Hnh 5.1 Giao din chng trnh m phng
Trong :
File l tn hiu ting ni ng vo.
CHNG 5: M PHNG
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 51
Thi gian l di thi gian tn hiu ting ni ng vo.
Start l nt bt u thc hin chng trnh m ho v gii m ting ni.
Sau khi click vo Start, i mt thi gian, ta s thu c th dng sng cua
ting ni ng vo v ng ra.
Nhn nt Play tng ng nghe file ting ni ban u v file ting ni sau khi
thc hin m ho v gii m.
KT LUN
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 52
Kt lun
V can bn chng ta c th thy b m ho ting ni trong GSM l mt b m
ho ting ni dng lai (hybrid) gia LPC vocoder v m ho dng sng. Trong m
hnh lc t cu hnh vocoder c gi nguyn song cc tham s kch thch li c ci
thin. iu ny ngha l phn chu yu cua cc tham s c truyn i lin quan ti
chui kch thch. B m ho lai san c h ngan cch gia cc b m ho vocoder
v cc b m ho dng sng.
Quy trnh m ho ting ni trong b m ho ting ni c th tm tt li nh sau.
Tn hiu ting ni li vo c chia thnh tng khung 20 ms bin i thnh tn hiu
s. Cc bc c bn cua qu trnh m ho bao gm: Lc d on tuyn tnh LPC, Lc
d on di hn LTP v m ho kch thch xung u RPE. Cc thng s c m ho
do vy cng bao gm bit m cua cc thng s LPC, LTP v RPE.
V mt thc hnh, em cng c gng m phng c k thut m ho ting ni
chy c trn PC. Trc tin, chng trnh s thc hin nn tn hiu ting ni file
mu c sn di nh dng .wav bng codec RPE-LTP. Sau , s tng hp cc thng
s li to thnh tn hiu ting ni ng ra. Vi chng trnh m phng ny, em hy
vng chng trnh ny phn no gip ta c th hnh dung c k thut m ho ny.
Em xin cm n s gip tn tnh cua thy Phm Thanh m hng dn em
thc hin bi bo co ny. Do thi gian v kin thc c hn nn bo co thc hin vn
cn nhiu thiu st, em rt mong s nhn xt, nh gi, ng gp t thy c v bn b.
Em s c gng tm hiu thm. Mt ln na, em xin chn thnh cm n.
TI LIU THAM KHO
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 53
Ti liu tham kho
[1].A. M. Kondoz, Digital Speech Coding for Low Bit Rate Communication
Systems, 2nd, John Wiley & Sons, Ltd, 2004.
[2]. Raymond Steele and Lajos Hanzo, Mobile Radio Communication 2nd, John
Wiley & Sons, Ltd, 1992.
[3]. GSM 06.10, ETSI, 1997.
[4]. Randy Goldberg and Lance Riek, A Practical Handbook of Speech Coders,
CRC Press LLC, 2000.
[5]. Wai C. Chu, Speech coding algorithms, John Wiley & Sons, Ltd, 2003.
[6]. Phm Thanh m, Thng tin di ng, Hc vin Cng ngh Bu chnh Vin
thng Tp.HCM, 2010.
CH VIT TT
SVTH: NGUYN I HO LP: 08VTA2 Trang 54
Ch vit tt
A/D Analog to Digital
AB Access Burst Cm truy xut
AbS Analysis by Synthesis Phn tch bng tng hp
ADPCM Adaptive Differently PCM iu ch m xung vi sai thch ng
DB Dummy Burst Cm gi
DM Delta Modulation iu ch Delta
DPCM Differential PCM iu ch m xung vi sai
FC Frequency Correction Burst Cm iu chnh tn s
FEC Forward Error Correction M sa li hng i
GMSK Gaussian Minimum Shift Keying iu ch kho chuyn pha cc tiu
GSM
Global System For Mobile
Communications
H thng thng tin di ng ton cu
LAR Logarithm Area Ratio T s vng logarith
LP Linear Prediction D on tuyn tnh
LPC Linear Prediction Coding M ho d on tuyn tnh
LTP Long Term Predictor D on di hn
MOS Mean Opinion Score im s kin trung bnh
MPE-LTP
Multi-Pulse Excited LPC Codec
with Long term Predictor
D on tuyn tnh kch thch a xung
vi b d on di hn
NB Normal Burst Cm thng
PCM Pulse Code Modulation iu ch xung m
PDF Probability Density Function Hm mt xc sut
QMF Quadrature Mirror Filter B lc gng cu phng
QoS Quality of Service Cht lng dch v
RELP Residual Excited Linear Prediction
D on tuyn tnh kch thch bng tn
hiu sau d on
RPE Regular Pulse Excitation Kch thch xung u
RPE-LTP
Regular Pulse Excited - Long
Term Prediction
Kch thch xung u - D on di hn
SB Synchronization Burst Cm ng b
SNR Signal to Noise Ratio T s tn hiu trn nhiu
STP Short term Predictor D on ngn hn