n thi cui mn Vn ha doanh nghip Cu 1: Hy gii thch cc khi nim gi tr (values); ( espoused values: s ng v cc gi tr) cc chun mc hnh x (norms);

lp trnh tm thc (mind programming) ? underlying assumptions quan nim n v cho v d minh ha? Gi tr (Values): l nhng i tng, iu c xem l ng, ph hp, hu ch, p, l quan trng, ng c mong c, cn phi c cao, c gi gn, v c tha nhn hoc chia s bi mt cng ng ngi. Gi tr mang tnh tng i v thi gian v khng gian, theo cng ng ngi v t chc. V d: Cng ty UPS cao gi tr l M nhng chn tri mi. Akio Morita ca Sony th cao gi tr Hy bit nhc Cc gi tr c ng thun (espoused values): Cc gi tr chia s ca cng ty khi u t nim tin, quan nim gi tr ca ngi sng lp hoc ca ngi lnh o ni tip. cho rng iu g l ng, hiu qu c p dng trong t chc, c th thch, chng minh trn thc t l ng, c chia s cho ton th nhn vin, c nhn trong t chc v c ton th mi ngi ng thun v tin tng.Cc gi tr c ng thun bao gm s mng, tm nhn, cc gi tr ct li, mc tiu, chin lc v trit l ca t chc V d: Sony a ra tm nhn l Tri nghim nim vui ca s pht trin v ng dng cng ngh cho li ch cng ng. Phillip Morris a ra tm nhn nh bi RJR tr thnh cng ty thuc l hng u th gii (1950). Gi tr ct li ca Disney l s tng tng v s lnh mnh. Mc tiu ct li ca Nike l Tri nghim nhng cm xc cnh tranh, chin thng, bp i th. Cc chun mc hnh x (Norms): Gi tr c vai tr quy nh ra cc chun mc hnh x ca con ngi l iu g c xem l cho php, iu g l khng nn hoc cm k v cc chun mc ny trn thc t iu chnh hnh x (behaviors) ca con ngi. V d: Hnh vi n cp l vi phm chun mc o c, ngoi vic b x hi phn ng mt cch mnh m, lut php cn quy nh nhng hnh pht c tnh cht cng ch. Chun mc o c l ci m x hi Vit Nam ci t t rt lu trong tm tr mi ngi, khi hnh ng iu g ngi ta thng b chun mc o c chi phi. Lp trnh tm thc (mind programming): l qu trnh cc gi tr c ci t vo tm tr ca con ngi, quy nh v iu chnh hnh vi ng x ca con ngi t lc nh ti lc trng thnh qua qu trnh tng tc vi cc nh ch x hi: cc cu chuyn c tch, ng ngn, gia nh, nh trng, tn gio, truyn thng, m nhc

Quan nim n (underlying assumptions): l sau khi cc gi tr c ci t trong tm tr c nhn th s iu chnh hnh ng ca c nhn mt cch t nhin, mc nh m c nhn khng bit c ch mc nh . Cc quan nim n ny bt r rt su t tm l dn tc, rt kh nhn bit v kh thay i. V d: vn trng nam khinh n tn ti lu i t thi phong kin v vn cn chi phi hnh vi ng x ca con ngi trong thi hin i, mc d ngi ta khng ni ra v x hi cng khng cn cao vic trong nam khinh n nhng trong tim thc con ngi ta vn b quan im ny nh hng, Cu 2 2.1 Phn tch nh ngha vn ha doanh nghip: Cc gi tr c chia s trong cng ty, nhng iu c th thch, p dng trn thc t cho l ng, thnh cng, hiu qu, c p dng cho ton th nhn vin, ng dng lp li trong cng ty. Sau , c chia s trong ton b cng ty v tr thnh cc gi nh c s (basic assumption), n c khm ph bi mt nhm ngi khi h hc cch ng ph v thch nghi, x l nhng vn ny sinh t s tng tc vi mi trng bn ngoi ( th trng, khch hng, cnh tranh..), v trong ni b; khi u t nim tin, quan nim gi tr ca ngi sng lp hoc ca nhng ngi lnh o tip ni, th hin ra cc chun mc v hnh x ca cng ty, trong khi cc gi tr, nim tin ca ngi sng lp li chu nh hng bi tnh cch (personality) ca h v bi cc gi tr vn ha dn tc. Vn ha t chc c xem l phng thc hot ng hiu qu, hiu lc truyn t cho nhng thnh vin mi nh cch thc ng x ng n, kim ch nam nhn thc, suy ngh, cm nhn, nh hng cho cc mc tiu v hot ng ca mnh i vi nhng vn tng t. Nhn vin trong cng ty khng ch bit m cn cm v ng cc gi tr ct li tc l gi tr ngm vo mu v thc s iu chnh hnh x ca h mt cch t nguyn th cc gi tr mi thc s c chia s tc pht huy c ch t iu chnh mc nh ca n v rn luyn cch ng x cho cc thnh vin mi . 2.2. Kt lun: Cc gi tr chia s (share values) l vn trung tm ca vn ha t chc. Ngi ch doanh nghip phi lm sao xy dng nhng gi tr hi ho vi a s thnh vin bin chng thnh gi tr c tht s chp nhn, cao v ng x theo cc gi tr

ch khng phi l gi tr p t. chnh l phn hn v ng lc tinh thn cho ton nhn vin. Hnh x ca t chc c c im l theo mt m hnh c quy nh bi cc gi tr c lp trnh tm thc (mind propramming), ci t vo t chc trong qu trnh hnh thnh v pht trin ca n m tin quyt l vo tm thc ca ngi sng lp v th h ngi lnh o, khng bao gi c nn vn ha doanh nghip tt nu n khng c khi ngun t nhng ngi lnh o tt, xy dng vn ha t chc phi thay i cc gi tr ci t tht su trong tm thc ngi lnh o, trnh sc , v phi bit qun tr s thay i trong t chc, nhn bit trng thi ca vn ha doanh nghip mnh nhm iu chnh hoc thay i cho ph hp. Cu 3: 3 lp VHDN Cu trc ca vn ha t chc bao gm 3 mc :

Lp th nht, l cc i tng hu hnh hay to tc hu hnh (artifacts): thit k vn phng, logo, ng phc, cch thc cho hi, cc quy trnh lm vic, cc quy nh v hnh vi ng x, ting lng, bu khng kh, cc cu chuyn k, truyn thng, nghi thc, nghi l Khi nhn hoc nghe nhng i tng ny (v d bu khng kh trang nghim, thn thin) ngi ta ch c th cm nhn phn no v vn ha ca t chc y ch cha th bit thc cht vn ha ca t chc y. Theo Edgar H Schein: tt c cc khi nim nm trong lp th nht ny c lin quan n vn ha hoc phn nh vn ha t chc nhng khng c yu t no k trn l vn ha t chc c Vn ha t chc bao gm truyn thng, cc chun mc hnh x, cc gi tr c tnh su sc, n nh, v c chia s bi tt c cc thnh vin ca t chc. y cn lu cc thut ng: su sc deep, n nh stable v chia s shared nhng im sau: Th nht, khng nn nhm ln mt hnh x bt pht, ngu nhin ca mt nhn vin mi no ca t chc m vi vng kt lun l vn ha ca t chc y. Tng t, cng ng vi vng, hi ht xem mt cu khu hiu rt hay, rt ku, hoc nghe li pht biu

rt t t ca ngi lnh o i vi ni b v i vi cc gii hu quan m cho l vn ha ca t chc y! Th hai, khi hi cc nhn vin v cc gi tr m cng ty cao h tr li rt thnh thc cng cha th ni rng cc nhn vin y chia s cc ga tr vi lnh o ca t chc . Ch khi no nhn vin khng ch bit m cn cm v ng cc gi tr ct li tc l cc ga tr ngm vo mu ca h v thc s iu chnh hnh x ca h mt cch t nguyn th cc gi tr y mi thc s c chia s. Do , vic thng bo nhn vin bit cc tuyn b vn ha ca t chc ch l bc u ch cha phi l cc gi tr c chia s. Lp th hai, Cc gi tr c tn thnh (espoused values) bao gm s mng, tm nhn, cc gi tr ct li, mc tiu chin lc v trit l ca t chc. S mng (mission). L hoi bo, l sng, l do tn ti ca t chc (em li ci g cho ai). Tnh cht ca s mng l bt bin, nht qun, vt ln trn cc vng i sn phm, tin b cng ngh, phong cch qun tr v cc nh lnh o. Thi gian tn ti ca s mng c th l hng my chc thm ch hng trm nm. Cc nh lnh o ti ba ri s qua i, sn phm s li thi, th trng s thay i, cng ngh mi s xut hin, cc phong cch qun tr mi s n v i nhng s mng ca cc t chc hng u l lun bt bin, l kim ch nam cho s pht trin. N ch c tc dng truyn cm hng, nh ngi sao sng trn tri m khng bao gi t ti . v d: Sony: Tri nghim nim vui ca s pht trin v ng dng cng ngh cho li ch cng ng. Nike: Tri nghim nhng cm xc cnh tranh, chin thng, bp i th. Havard university: Thay i cch ngh ca cc nh qun tr v cc quan chc chnh ph.. Tm nhn: (vision) L cc mc tiu c th nh lng hoc nh tnh (thng thng l nh tnh) m t chc nhm ti trong giai on 30 hoc 40 nm trong khi cc mc tiu chin lc ch trong 5 nm. Cng ty c th t c cc mc tiu ca chin lc kinh doanh v tm nhn ch hon ton khng th t c s mng hay mc tiu ct li (core purpose). V d v tm nhn.

Sony: tr thnh cng ty hng u trong vic thay i quan nim v sn phm ca Nht bn l km cht lng (Sony u thp nin 1950) Honda, thp nin 1970: Yamaha wo tsubusu: (chng ta s bp i th Yamaha). Tr thnh mt i hc Havard ca min ty ( i hc Stanfort 1946) Gi tr ct li ( core values) Nhng nguyn tc dn ng, mt bng cc tiu chun o c trong kinh doanh, nhng phm cht tt p c tnh chun mc m mi thnh vin cn phi qun trit, bo v v gi gn hng ti s mng v tm nhn. c im ca gi tr ct li Mi t chc c th c nhiu gi tr nhng nhng gi tr ct li l khng nn thay i cho ph hp vi mi trng Khng cn dng gi tr ct li khc bit ha so vi t chc khc, chng ch c tc dng thc y i vi cc thnh vin ca t chc ch khng cn gy nh hng g i vi ngi ngoi t chc. N khng bo m thnh cng cho t chc m ch c tnh k lut, s nht qun trong mi hnh ng ca t chc vi s mng v gi tr ct li mi lm nn s khc bit gia nhng t chc hng u vi nhng t chc khc. Trit l ca t chc (philosophy) Tt c s mng, tm nhn v gi tr ct li u l nhng quan nim c c t s khi qut c ng kinh nghim thc tin ca lnh o trong qu trnh vn hnh ca t chc. C th chia ra thnh cc quan nim hoc trit l v nhn s; v khch hng, v marketing, v thng hiu, v phng thc qun l hoc v mc tiu ca kinh doanh ni chung. lp th hai ny cn phn bit vn ha danh ngha (nominal) v vn ha thc cht (real culture). Vn ha danh ngha l vn ha th hin cc tuyn b hoc pht biu vn ha (cultural statements) th hin s mng, tm nhn, gi tr ct li, cu khu hiu.. Tri li, vn ha thc cht l nhng gi tr, chun mc iu chnh nhng hnh x trn t. Hai vn ha ny c th khng nht qun. y l s bt nht gia ni v lm.

Lp th ba: Cc gi nh nn tng hay cc quan nim n hoc cn c gi l cc gi nh ngm (basic underlying assumptions - Unconscious, taken-for-granted beliefs, perceptions, thoughts, and feelings - ultimate source of values and action). y l ci r ca 2 lp cp bn trn. Geert Hofstede v vn ha t chc ging nh c hnh. T lc tr th n trng thnh, thng qua gia nh, trng hc, truyn thng, m nhc, tn gio, chuyn c tch. tm thc con ngi c lp trnh (mind programming) hoc t pht hoc t gic bi v s cc gi tr. Mt khi c lp trnh nh th th cc gi tr s pht huy vai tr iu chnh cc hnh x ca con ngi. C ch iu chnh y mt khi chm vo v thc m ngi ta c th khng nhn bit th c xem l cc gi nh nn tng hay cc quan nim n. Cc gi tr Nho gio l v d in hnh Vit Nam. Cc quan nim n ny bt r rt su t tm l dn tc, rt kh nhn bit v kh thay i.

Cu 4: Hy cho bit cc tiu cc c kh nng xy ra trong qun tr cc Doanh Nghip VN (nht l DN Nh nc) c ngun gc t tnh cng ng v t trtrong DN VN vn ho truyn thng? xut cch khc phc. Tr li: Tnh Cng ng: khi nim v cc tiu cc. Khi nim tnh cng ng: Theo Geert Hofstede th nh hng cng ng, ch ngha trng tp th (Collectivism) gn lin vi nhng x hi m trong con ngi t lc sinh ra c nhn ho nhp mt cch y vo nhm ni b ca mnh m nhm hoc cng ng y s bo v con ngi c c s trung thnh v iu kin ca c nhn. Nhc imca tnh cng ng: Mt l: thc ca con ngi c nhn b th tiu. Trong cng ng khi c mt c nhn ring l bc l ci ti c o hn ngi ca mnh th rt kh c chp nhn. Ngc li, ci xu mt khi tr thnh ci xu tp th th tr nn bnh thng. Do vy, khi nim gi tr trong vn ho Vit ch mang tnh tng i khn c khng bng ngc n. Trong donah nghip v t chc nh nc nhn vin khng dm khng nh ci ti

ca mnh. C nhn khng dm ngc li vi kin tp th. Hp chnh thc khng phn i nhng sau li bn tn, bnh lun. Hai l: Con ngi c tm l i x bnh qun, co bng cho ai cng nh mnh, i lin vi tm l y l s ganh t, k dm pha, xt nt, khng thch ai hn mnh. Ba l: Tm l th ng, da dm, li. Trong Doanh Nghip, nhn vin c tnh an phn, thiu tnh sng to. Bn l: v ch tnh cng ng nn c ch ra quyt nh trong cc t chc doanh nghip nh nc theo theo hnh thc pht huy quyn dn ch tp th. Tuy nhin, suy cho cng thc cht ca ch ngha tp th v truyn thng lnh o tp th l dn ch hnh thc theo kiu co bng, trnh n trch nhim c nhn, ho c lng khi c s c. V hin tng n y trch nhim nh vy nn khi cc v tiu cc trong qun l c phanh phui th khng th ch ra a ch c th ai l ngi chu trch nhim. Nm l: Mun tn ti v pht trin c nhn lun phi ho mnh vo cng ng, phi c gng n Su l: v chu nh hng nng n bi t tng Nho gio nn c hin tng gia tng trong qun l, hin tng cy cao bng c v tm l Sp bao gi cng ng. By l: V tnh cng cng nn ngi Vit rt trng th din. Tuy nhin, khng t trng hp v trng th din thi qu dn n mc bnh s din. Trong doanh nghip, khi sp sai nhng do tnh s din nn khng dm tha nhn li sai, m ngc li tm cch nguy bin bo v v tr ca mnh. Tnh t tr: khi nim, cc tiu cc Khi nim: Tnh t tr vi biu tng ly tre lng gp phn chi phi vn ha ng x v tnh cch ca ngi Vit ni chung v phong cch lnh o trong doanh nghip ni ring. Tnh t tr trong kinh doanh c hiu theo ngha mnh ai ny lm thm ch chp git min sao ti a ha li nhun trc mt ca mnh. Cc tiu cc: Mt l: cn b lnh o c thi quen suy ngh mi vn u c cn nhc sao cho a phng mnh, dng h mnh c li trc khi tin n li ch chung ca c nc. Khng t cn b ich k, t li, vun vn cho li ch ring ca cng ng mnh.

Th hai: t duy lng x sinh ra tp qun coi trng l hn lut php vua thua l lng Th ba: t duy lng x lm ra cch ph by hnh thc chng minh lng x mnh phi hn nhng lng x khc, lm cho mi vic c nh gi theo hnh thc, khng coi trng ni dung. Th t, t duy lng x to ra tm l d tho mn vi kt qu pht trin min sao a phng mnh hn a phng bn cnh l c, khng cn phi so snh vi phm vi rng hn. Th nm, cc c quan cng quyn, cc t chc nh nc c hin tng vic tuyn chn, b tr, bt lun cn c vo l lch, ng hng, ng phe cnh c u tin. Ngc li nhng ngi xa l khng cng t tng, khng cng xut x d c ti gii v nhit huyt n u u c th b k th, b v hiu ho. S chy mu cht xm t khu vc Nh nc sang khu vc t nhn c nguyn nhn r rt t tm l ny. HIn tng ny c Fons Trompenaars gi tn bng cp phm tr source of status: achievement/ ascription: ngun gc ca quyn lc v a v, do t to (achievement) bng ti nng so vi quyn th c c do ban tng, do ngun gc xut thn (ascription) hay nh xy p tt cc mi quan h. D tho tr lng da trn v tr cng tc ch khng phi da trn cng hin v ti nng ang bn tho Vit Nam nu c thng qua s khng trnh khi lm cho cuc chy ua mua chc quyn tr nn trm trng hn, v iu s ng ngha vi vic lm mt ng lc cng hin t nhng ngi c ti nhng thiu cc mi quan h v thn th. Th su, tnh cng ng v t tr tt yu dn n trng tnh, duy cm hn l thc trng l, thng tn php lut ca cc thnh vin trong cng ng, n trng, bnh vc, thin v (particularism) cho cc cng ng nh b ca mnh nh Trompenaars ch ra trong cp chiu kch: trng gi tr chung v gi tr ring. Cc doanh nghip ngy nay xem quan h giao tip rng nht l vi c quan cng quyn l iu kin thun li cho cc hot ng kinh doanh. H quan nim xoay s vt v nht i vi doanh nghip khng phi l trong quan h giao dch trn thng trng m l trong quan h vi c quan qun l nh nc. Quen bit rng nhiu khi quan trng hn nng lc. H xem u t cho quan h vi c quan cng quyn cng l mt cch t bo him cho doanh nghip khi c s c. H ly l: trng tnh, trng quan h, khng khch quan, c n, thin v dn n kt qu tt yu l khng r rang, tch bch trong quan h i x nhau. Hin tng ny c Fons Trompenaars khi qut thnh cp chiu kch: privacy in relationship: s ring t trong cc mi quan h: (Specific) tch bch vi (diffuse) nhp nhng.

Bin php khc phc tnh cng ng v t tr: Nh lnh o doanh nghip phi l ngi ch ng thay i t tng v hnh vi ca t chc. iu th hin qua cc chnh sch thc tin ca cng ty: i x cng bng, nh gi khch quan, i ng xng ng vi ngi ti, to c hi cho c nhn th hin ht nng lc vn c ca mnh, dm i din v sa cha nhng sai lm/ thin cn trong cch qun l. 5. Hy cho bit cc tiu cc c kh nng xy ra trong qun tr doanh nghip Vn c ngun gc t xu hng trng particularism? Hy xut vi cch khc phc? The universalistic approach is roughly: what is good and right can In particularistic cultures far greater attention is given to the Nn vn ha trng gi tr ring (trng tnh) particularistic Theo kiu php vua thua l lng v l h

be defined and always applied obligations of relationships ang unique circumstances Nn vn ha trng gi tr chung (trng l) universalistic ng dng lut l, nguyn tc hon

ton khch quan theo kiu qun php bt v thn p dng php tr: sn sang kin tng

qu ca trng quan h trong tnh cng ng. Trng th: dng chc v qun l, trng

ra lut php, khng n nang, trng php: thut, trng ti ngh, kho lo lun lch. Nn qun php bt v thn vn ha trng gi tr ring p dng c tr: ch tn lm u, d ha vi qu, trnh mt mt nhau, dn xp tnh cm l quan trng. Mang tnh trng l, duy l: phn ng

Mang tnh trng tnh, duy cm:

thin v ng sai, phi tri; quyt nh c tnh cht l tnh; chn l thc nghim; nh lng, hnh thc, khch quan.

phn ng thin v nn hay khng nn, hay hoc d, tt hoc xu; cc quyt nh da vo trc gic v cm tnh; chn l da vo

kinh nghim; nh tnh, ni dung, ch quan. Nhng tiu cc c th xy ra trong qun tr doanh nghip VN xut pht t nn vn ha Particularistic: Vn ha doanh nghip VN l vn ha trng quan h v da vo quan h quen bit trong kinh doanh. H xem quan h giao tip rng, nht l vi c quan cng quyn l iu kin thun li trong kinh doanh. Xoay x vt v nht i vi doanh nhn khng phi trong quan h giao dch trn thng trng m l trong quan h vi cc c quan Nh nc, bi quan nim nht thn, nh th hay quen bit rng nhiu khi quan trng hn nng lc. H xem vic u t mi quan h vi c quan cng quyn nh l mt cch t bo him cho doanh nghip khi c s c. Ngay c nhng trong quan h giao dch ngi ta cng thng lm n vi nhng ngi quen bit, c quan h thn thuc. Bn cnh , trong ni b doanh nghip, cc c nhn c quyn tc ng v c cu t chc s c gng tm cch a ngi quen bit vo t chc, cho d ngi khng nng lc, trnh , chnh v th c cu Mt ngi lm quan, c h c nh. Thm ch, chnh suy ngh ch quan vi nhng mi quan h c, doanh nhn VN li d c thi coi thng php lut, trn thuv xem vic i em, i ca sau l con ng nhanh nht gii quyt mi vn . Doanh nhn VN cn cho rng: trong kinh doanh, khng bit nh v, chy cht th khng lm c g ht. Ngy nay, hu nh chuyn g ngi ta cng phi chy, t chy trng, chy im, chy ch lm, chy giy t cho n chy chc tc, chy hc ham hc v. V chuyn chy cht li lun i i vi nn hi l v vi vnh ca ca cng chc, dn n cuc chin quyn lc: quyn li v ch ngha c hi. V vi quan nim d ha vi qu, trnh mt mt nhau nn s n nh, on kt trong t chc, tp th c th ch mang tnh hnh thc, gi to, gng p, bng mt khng bng lng; v nhng sai tri trong t chc cng v th m thng c bao che hoc gii quyt mt cch qua qut, c l.

Thi quen tr gi, thay i lch lm vic, thay i iu khon hp ng Khi quyt nh cng vic thng suy ngh n o, thiu quyt on Chn l kinh doanh c qui gn cho s thng thi, kinh nghim ca cc Nhng ngi lm vic lu nm, c a v, kinh nghim c coi trng hn Nhn vin khng dm ni tht, ni thng vi sp v s mt lng, b vi dp. Cn c nhng qui nh trong t chc ht sc r rng v kim sot thc hin Hun luyn, gio dc cho cn b cng nhn vin ngay t khi mi vo t To s cng bng gia cc nhn vin v qun l. Cho nhn vin c quyn a ra nhng quyt nh da trn phn tch thay v da vo nhng kinh To iu kin cho nhng ngi ti pht huy kh nng Tuyn dng ngi c kh nng thay v ngi quen bit To mi trng lm vic c k cng, tn trng qui nh v php lut.

nh lnh o c yu qu, knh trng nhng ngi tr tui, a v thp, cha c kinh nghim. xut cch khc phc: (t thm) qui nh phi cc k nghim khc, c hnh pht khi vi phm chc cc quy nh ni ln kin nghim