You are on page 1of 10

Nhit ng lc ha hc

(nhit ng ha hc Nhit ng hc)

I. Mt s khi nim c bn I.1. Nhit ng hc ha hc - Nhit ng hc: mn khoa hc nghin cu s trao i v bin ha nng lng; nghin cu kh nng, hng v mc xy ra ca cc qu trnh. - Nhit ng ha hc: ng dng cc nh lut ca nhit ng hc kho st cc qu trnh ha l khc nhau. + Tnh ton nng lng ca cc qu trnh ch yu l hiu ng nhit. + Xc nh kh nng, hng v mc xy ra ca cc phn ng ha hc, cc qu trnh chuyn pha, + Xc nh iu kin cn bng ca cc qu trnh: cn bng ha hc, cn bng pha, Vn trung tm ca Nhit ng lc Ha hc l mi quan h gia nng lng v cc qu trnh ha hc, vt l. C s ca Nhit ng lc Ha hc l ba nguyn l. Ni dung ca cc nguyn l ny l nhng nh lut chung nht c khi qut t thc tin. Do khng t vn chng minh nguyn l m ch vn dng nguyn l.
(Ngi ta phn bit nhit ng hc thnh nhit ng hc i cng, nhit ng hc k thut v nhit ng hc ho hc. Trong , nhit ng hc ho hc da trn cc nh lut c bn ca nhit ng hc kho st cc hin tng ho hc m ch yu l: - nhit ho hc (nghin cu hiu ng nhit ca cc qu trnh ho hc v ho l nh phn ng ho hc, cc qu trnh trung ho v ho tan, nhit dung n cht, nng lng lin kt v mi lin h gia hiu ng nhit v phn ng ho hc),

- cn bng pha (nghin cu iu kin v tnh cht ca cn bng pha trong cc h d th, nhng qui lut ca qu trnh kt tinh, nng chy, ho hi, thng hoa, chuyn ho th hnh), - cn bng ho hc(nghin cu nhng iu kin cn bng v din bin ca cc phn ng ho hc, cc yu t nh hng n cn bng).

I.2. H nhit ng - nh ngha: Mt h nhit ng l tp hp nhng vt th xc nh trong khng gian. Tt c nhng g khng thuc vo h lm thnh mi trng bn ngoi. - H kn: khi lng khng i. H m: khi lng bin i do s trao i cht gia h v mi trng ngoi. H c lp l h khng trao i cht v nng lng vi mi trng xung quanh v c th tch khng i. - Quy c v du: H nhn: dng H mt (cung cp cho mi trng ngoi): m - H ng th: c cng tnh cht mi im h gm mt pha. H d th gm nhiu pha. I.3. Trng thi nhit ng v thng s nhit ng - Trng thi nhit ng: l trng thi v m ca mt h c xc nh bng tp hp cc tnh cht vt l v ho hc ca n c th o mt cch trc tip hay gin tip nh khi lng, th tch, nhit , p sut, .... S thay i d rt nh ca mt tnh cht v m cng a h t trng thi ny sang trng thi khc. - Thng s nhit ng: bao gm thng s trng thi v thng s qu trnh. + Thng s trng thi l nhng i lng ho l v m c trng cho trng thi ca mi h, nh nhit (T), p sut (P),

th tch (V), khi lng (m), nng (C), khi lng ring (d), nhit dung (C),... Nhng i lng c trng cho mi trng thi ca h v thng c th biu din di dng mt hm s ca ca cc thng s trng thi gi l cc hm trng thi, nh ni nng U = U(T,P, ...), entropy S = S (T, P, ...)... S bin thin ca cc hm trng thi khng ph thuc vo ng i hay cch tin hnh qu trnh, m ch ph thuc v trng thi u v trng thi cui. + Cc i lng vt l hoc ho l c trng cho qu trnh nh nhit Q hay cng A l cc thng s qu trnh. - Thng s khuch : cc i lng t l vi lng vt cht. V d: khi lng, s mol, th tch, Thng s cng : cc i lng c lp vi lng vt cht. V d: khi lng ring, t trng, p sut, nhit . I.4. Nng lng : - Nng lng l i lng c trng cho s vn ng ca vt cht v l thc o mc vn ng ca vt cht. Tng ng vi cc hnh thc vn ng khc nhau ca vt cht, tn ti cc dng khc nhau ca nng lng nh ng nng (ng vi chuyn ng c hc ca ton h trong khng gian E = 1/2 mv2), th nng (xc nh bi v tr ca h trong trng trng Et = mgh), ni nng U (phn nng lng bn trong, gm tng ng nng chuyn ng nhit hn lon ca cc phn t, th nng tng tc gia cc phn t, nng lng ca nguyn t, nng lng ht nhn,...) I.5. Nhit v cng - Nhit l thc o s trao i nng lng lm bin i mc chuyn ng nhit ca cc phn t bn trong vt. - Cng l thc o s trao i nng lng (bao gm s chuyn nng lng hay chuyn ho nng lng) lm bin i mc chuyn ng c hng (c trt t) ca h.

II. Nguyn l I v nhit phn ng II.1. nh lut bo ton v chuyn ho nng lng Nng lng khng t sinh ra m cng khng t mt i, n ch c th chuyn t h ny sang h khc hoc bin i t dng ny sang dng khc. II.2. Nguyn l I nhit ng lc hc Nguyn l I nhit ng lc hc l mt trng hp ring ca "nh lut bo ton v chuyn ho nng lng". Nguyn l mt c nhiu cch pht biu, trong phn ny ch cp n cch pht biu m h qu ca n l cc nh lut c ng dng trong nghin cu hiu ng nhit v trng thi cn bng ho hc: nng lng khng t sinh ra, khng t bin mt m ch bin i t dng ny sang dng khc. Cch pht biu di dng biu thc nh lng: U = Q - A V d: Xt trng hp khi truyn mt lng nhit cho kh ng trong xilanh di mt pittong, mt mt kh c t nng (ni nng tng) v mt khc kh s gin n (sinh cng c hc). Trong trng hp chung c th ni, nu truyn nhit lng Q cho mt h no , lng nhit ny s dng lm tng ni nng ca h mt lng U v sinh mt cng A. Theo nh lut bo ton v chuyn ho nng lng: Q = U + A U = Q - A Trn c s ny nguyn l I nhit ng lc hc c th pht biu n gin nh sau: "Trong mt qu trnh bt k, bin thin ni nng U ca h bng nhit Q m h nhn c tr cng A m h sinh ra". i vi h ch sinh cng c hc (cng gin n) th A = P. V, ta c : Q = U + P. V (*)

II.3. Nhit phn ng Trong qu trnh din bin, mt h phn ng thng xy ra cc hin tng nhit. Nhit phn ng l lng nhit trao i gia h phn ng v mi trng ngoi. - Phn ng ta nhit khi h gii phng nhit: Q <0 - Phn ng thu nhit, nu h nhn nhit ca mi trng ngoi: Q > 0 i tng ca nhit ha hc l nghin cu v tnh ton nhit ca phn ng. Tt c cc cht trong qu trnh phn ng ha hc cu thnh h nhit ng hc nghin cu, nn p dng nguyn l th nht ca nhit ng hc, cn phi xc nh ng cc trng thi u v cui cng nh s bin i chuyn t trng thi u sang trng thi cui. II.4. p dng nguyn l cho mt s qu trnh a. Qu trnh ng tch Trong qu trnh ng tch V = const, V = 0 Qv= U Nh vy nhit ng tch ca mt qu trnh bng bin thin ni nng. V ni nng l mt hm trng thi, nh vy nhit ng tch cng l mt hm trng thi. b. Qu trnh ng p Trong qu trnh ng p, P = const Qp = U + P V = (U + PV) t H = U + PV Qp = H H c gi l entanpi v H c gi l bin thin entanpi ca qu trnh, v U l mt hm trng thi v P, V l cc thng s trng thi nn H l mt hm trng thi.

Nh vy, nhit ng tch ca mt qu trnh bng bin thin entanpi, nhit ng p ca mt qu trnh cng l mt hm trng thi. II.5. Mt s h qu ca nguyn l I nhit ng lc hc a. nh lut Hess Nguyn l I cho thy nhit dung ng tch bng bin thin ni nng, cn nhit ng p bng bin thin entanpi. Nh vy nhit ca ca qu trnh ng p v ng tch l hm trng thi. y chnh l c s ca nh lut Hess (H.I.Hess, 18021850, vin s Nga): "trong qu trnh th tch hoc p sut khng i, nhit ca mt phn ng ho hc ch ph thuc vo trng thi u v trng thi cui m khng ph thuc vo cch tin hnh qu trnh". Bi tp: Th d 8.1, 8.2 trang 7 sch Mt s vn chn lc ca ha hc_T2 - Ch : + mi v d trn, trng thi cc cht u v cui phi c xt cng nhit v p sut. + Phng trnh ha hc c nhit km theo c gi l phng trnh nhit ha hc. trnh s khng ng gi, nhit km theo phn ng thng c vit cch cng thc cui cng trong phng trnh phn ng ha hc bng du (,) hay (;), trnh vit du (+) hay (-). + C th lm ton vi phng trnh nhit ha hc. b. Tnh nhit phn ng t nhit sinh (Chn lc ha hc T2 trang 9-13) - Nhit sinh (nhit hnh thnh) ca mt hp cht l nhit ca phn ng to ra 1 mol hp cht t cc n cht trng thi bn nht hay thng gp nht ca nhng nguyn t t do ca hp cht trong nhng iu kin cho v nhit , p sut. Thc t thng s dng nhit sinh tiu chun, Ho.

iu kin tiu chun: t0 = 250C hay 298K; P = 1 atm - Quy tc: Nhit ca mt phn ng bng tng nhit sinh cc cht cui tr tng nhit sinh cc cht u.
0 0 H pu = H 0 j H i j =1 i =1 n n

H
i =1

0 i

: tng nhit sinh cc

cht cui

H
j =1

0 j

: tng nhit sinh cc

cht u Bi tp: Th d 8.3 (tp 2 Mt s vn chn lc) Ngoi cch tnh theo nhit sinh, nhit ca phn ng cn c th tnh theo nhit chy (thiu nhit) nhng s liu thu c khng chnh xc bng. c. Nhit sinh nguyn t. Nng lng lin kt trung bnh: - Nhit sinh nguyn t ca mt hp cht l nhit ca phn ng to ra 1 mol hp cht t cc nguyn t ban u trong nhng iu kin cho v nhit , p sut. Bi tp: Th d 8.4 (tp 2 Mt s vn chn lc) b. Phng trnh Kirchhoff Hiu ng nhit ca phn ng ho hc ph thuc vo nhit v p sut, song nh hng ca p sut thng nh, do vy c b qua. Trn c s ca nguyn l I, nm 1859, Kirchhoff thit lp c quan h gia hiu ng nhit v nhit . y ch xt n hai trng hp gn ng ca phng trnh Kirchhoff: - Trong nhng khong nhit hp, i vi mt s phn ng, bin thin nhit dung ng p Cp rt nh (vi chc calo) th c th xem Cp 0, khi H const v khng ph thuc vo nhit . - Trong khong nhit tng i hp, c th xem H T
1

const v t :

H T1 = H T 2 + C p (T2 T1 )

Tra cu s liu t cc bng ta c H298 v Cp t da trn phng trnh Kirchhoff thit lp c hm s H T = f(t) v
2

tnh c H nhit mong mun. Kt lun: Nguyn l th nht nhit ng hc ch kho st vn bo ton v bin ha nng lng. Khng cp n vn chiu hng, kh nng v mc (gii hn) ca qu trnh. Mt cch gn ng phn ng thng xy ra theo chiu ta nhit ( H <0) nhng cng c nhng phn ng t xy ra theo chiu thu nhit. III. Nguyn l II v chiu t din bin ca qu trnh III.1. Ni dung ca nguyn l II: Cc qu trnh trong t nhin u xy ra theo mt chiu nht nh v cui cng s t n trng thi cn bng: nhit t truyn t vt nng sang vt lnh v s t n trng thi gii hn khi hai vt c nhit nh nhau,... Xt mt s v d : - Nh mt git mc xanh vo cc nc, sau mt thi gian, cc phn t mc s "t" khuch tn trong ton b cc, cc nc lc ny c mu xanh. Chng ta cng quan st c rng qu trnh ngc li khng bao gi xy ra. - Nu trong phng c mt bnh nc hoa m, sau mt thi gian, mi thm ca nc hoa "t" s lan to khp phng, qu trnh ngc li cng khng xy ra. - Chc thng mt qu bng bay, khng kh t trong qu bng s thot ra ngoi, nhng khng h c hin tng khng kh bn ngoi t i vo trong tri bng. Nhng v d trn cho thy, nhng qu trnh t xy ra ny c xu hng i t mt trng thi c trt t cao n trng thi c trt t thp hn. y chnh l vn c nu trong nguyn l II nhit ng lc hc: "Trong iu kin nng lng khng i, h c khuynh hng chuyn mt cch t nhin t trng

thi c hn n thp sang trng thi c hn n cao hn". Cch pht biu khc: tin Clausius nhit khng th t truyn t vt lnh sang vt nng hn - Ch : nguyn l th hai ca nhit ng hc l nguyn l pht biu v chiu hng v mc (iu kin cn bng) ca cc qu trnh . Ngi ta s dng i lng entropy (S) nh gi mc hn n ca h (S cng ln hn n ca h cng cao) v
S c gi l bin thin entropy. Entropy l mt hm trng thi

v l i lng cng tnh. i vi mt qu trnh t xy ra, bin thin entropy ca h v mi trng xung quanh tng ln, do vy
Stng = Sh + Smtxq > 0

i vi mt phn ng ho hc ta c :
ni S i )sn phm - ( ni S i )cht tham gia S = (

Kt lun: Cc h nhit ng thng c xu hng chuyn t trng thi trt t sang trng thi hn n hn (S tng hay S > 0) III.2. Qu trnh thun nghch - L qu trnh a h t trng thi u n trng thi cui ri ngc li cng chnh trn l trnh m khng gy ra mt s bin i no cho mi trng cng nh chnh h. Bin thin entropi l o tnh khng thun nghch ca qu trnh trong h c lp v c trng cho chiu bin thin ca nhng qu trnh trong t nhin. III.3. Chiu t din bin ca qu trnh. Thng nht hai nguyn l I v II Nguyn l hai l mt tin v iu kin cho mt qu trnh t din bin. Tuy nhin trong t nhin c hai khuynh hng xy ra cho cc qu trnh t din bin:

- Khuynh hng th nht: H chuyn t trng thi c cu trc km bn (ng vi mc nng lng cao) n trng thi bn vng hn (ng vi nng lng thp hn). V d nh cc nguyn t c khuynh hng t lin kt vi nhau to ra cc phn t c cu trc bn vng hn (ni nng gim), dng nc lun t chy t ch cao n ch thp hn (th nng gim), ... Khuynh hng ny c c trng bi i lng entanpy. i vi qu trnh t xy ra nng lng gim, qu trnh ny to nhit, do vy bin thin entanpy m ( H < 0) - Khuynh hng th hai: H chuyn t trng trng thi c hn n thp n hn n cao hn. Khuynh hng ny c c trng bi i lng entropy ni n trn. Nh vy khi nh gi din bin ca mt qu trnh cn phi xt ng thi hai i lng ni trn. Nm 1875 nh vt l ngi M W. Gibbs a ra mt i lng mi gi l nng lng t do Gibbs (G) v c nh ngha l: G = H - TS V H (n.lng hoc n. lng/ mol) v S (n. lng/K hoc n. lng/K. mol) l nhng hm trng thi c thuc tnh cng tnh, nn G (n.lng hoc n. lng/ mol) cng l mt hm trng thi v c thuc tnh cng. i vi cc qu trnh bin i iu kin nhit v p sut khng i th :
G = H - T. S

Vi cc qu trnh t din bin, bin thin nng lng t do Gibbs nhn gi tr m ( G < 0). Vi mt phn ng ho hc
G = ( ni Gi )sn phm - ( ni Gi )cht tham gia < 0

10

You might also like