H H HP

Oxy l cht ring bit quan trng nht m s sng ca chng ta ph thuc vo n cn thit cho mi t bo v m trong c th, t bo v m dng oxy sn sinh nng lng cn thit cung cp cho s sng. Oxy c a vo c th khi chng ta ht vo v cc sn phm ph ca n c ta ra khi chng ta th ra. Qu trnh ny gi l h hp c lin quan n h thng ng dn kh v phi

I.

CU TO V CHC NNG

1. H thng ng dn kh
H thng ng dn kh c chc nng dn khng kh t mi trng bn ngoi vo phi v t phi ra mi trng bn ngoi, gm c xoang mi, hu , kh qun v ph qun

A. XOANG MI

Mi l ca ng ca ng h hp. Khng kh i vo qua hai l mi vo xoang mi, t xoang mi i n hu ri theo kh qun vo phi Xoang mi l mt xoang rng, c ngn cch vi khoang ming bng khu ci. H mi c cc xng xon, chia h mi thnh mt dy cc khe hp. C lng ngn cn, khng cho vt nh hay cc ht bi ln vo mi. Bn trong nim mc l h thng mao mch dy c c tc dng si m v lm m khng kh.

C cc tuyn nhy tit ra dch nhy, tc dng lc khng kh, ngn cn tiu dit vi khun, khng cho chng thm nhp vo ng h hp.

B. HU

Hu : hnh phu ,hp v ngn, hng thng ng sn mm v nhn, nim mc ph mt lp biu m hnh tr. - y l ng t ca hai ng giao nhau : ming thc qun v mi- kh qun . - Phn di ca hu chia thnh hai ng : + ng pha sau : dn thc n xung thc qun + ng pha trc : dn khng kh xung thanh qun. - Hai bn thnh hu c cc tuyt hnh nhn : ni tp trung lympho bo c kh nng tiu dit vi khun. - Phn hu pha sau ming ming hu, l phn ng kh gia ming v phi. C ng hn mi hu rt nhiu, cc hot ng p nn c ca ming hu gip un nn cc m thanh li ni khi chng n t thanh qun. Cng vi s tr gip ca li, cc c ny cng gip y thc n xung pha li vo thc qun. Hai c quan quan trng nht thuc ming hu l amian ni ting, hai g m thng lin can n bnh au hng ph bin tr em.

Phn thp nht hay phn thanh qun thuc hu, c lin quan ton b n s nut. Gi l thanh hu. Cc chuyn ng ca hu phi c phi hp m bo cc kh h hp kt thc trong phi v thc phm chm dt trong thc qun. S phi hp ny c hon thnh nh mt m ri hay mng li dy thn kinh m ri thn kinh hu. Hot ng ca m ri thn kinh hu c kim sot trong no di, n tp hp thng tin t c h h hp ln cc trunng tm nut cao hn trong no. - Thanh qun : Va l ng dn kh , va l c qun pht m. Thanh qun gm c bn xng sn, ni vi nhau mt cc c ng bi cc dy chng v cc c. Gm bng xng sn : sn gip np thanh qun , cc c v dy thanh khe thanh mn. Sn gip ln nht, nh hn ln mt trc ca thanh qun nn ta c th s thy c. Bn trn sn gip c np thanh qun, tc dng y ng vo thanh qun khi nut thc n. thanh qun c cc c v dy thanh m i t pha trc ra pha sau. Li i qua gia cc dy thanh m gi l khe thanh mn. Thanh qun ch pht ting khi th ra. B. KH QUN Phn ni tip vi thanh qun v nm pha trc thc qun v nm pha trc thc qun L mt ng di 10-14 cm, ng knh 12-14 cm , cu to bi 18-20 vnh sn . Sn chim pha trc ca kh qun, cn mt phn t pha sau Mt trong kh qun c lt bng lp nim mc vi cc t bo c tim mao Trong lp nim mc c nhng t bo tuyn tit dch nhy, c tc dng lm dnh cc ht bi nh v cc vi sinh vt theo khng kh i vo cc bch cu n tiu dit. Dch nhy cn c kh nng lm gim v lm yu cc c t ca cc vi sinh vt nn c tc dng bo v ng h hp.

C. PHI

* Phi : - Phi l b phn ch yu ca h h hp, nm trong lng ngc v chim khong 4/5 th tch lng ngc - Phi c hnh nn v gm l phi bn phi v l phi bn tri. Gia hai l phi l khoang trung tht cha tim - Khi lng ton phi khong 1000g trong phi bn phi ln hn phi bn tri. - phi c cc rnh lin thy chia phi bn phi thnh ba thy v phi bn tri thnh hai thy. - Phi c hai mng phi l l tng v l thnh bao bc. L tng bao bc mt ngoi ca phi v l thnh dnh n thnh ca khoang ngc. Hai l ny p st nhau v khp kn to nn xong mng phi. Trong xoang mng phi chc mt cht dch lm cho l tng v l thnh d dng trt ln nhau.

* Ph qun gc : - ng knh 9-10mm , cu to t cc vng sn trn. - Khi vo n phi cc ph qun gc tip tc phn nhn thnh cc ph qun thy i vo cc thy phi - Vo n thy phi, cc ph qun tip tc phn nhnh to thnh cc tiu ph qun, ri cui cng phn thnh cc ph qun tn. * Ph nang : - Xp thnh tng chm ging chm nho. - ngi s lng ph nang rt ln khong 750 triu. - Thnh ca ph nang mng cha nhim si n hi nn ph nang c th phng ln, xp xung mt cch d dng. Bao quanh ph nang l h thng mao mch dy c, m bo cho s trao i kh c thun li.

II.

C IM H HP TR V CCH CHM SC

1. c im gii phu
1.1 Mi L mi nh v ng mi hp, khoang hu ngn v nh. Do vy vi tr cng nh s h hp bng ng mi cng b hn ch. Nim mc mi mng, mn, giu mch mu v bch mch, chc nng hng ro ca nim mc mi tr nh cn yu, kh nng st khun ca nim dch km nn rt d b vim mi hng.

T chc hang v cun mch t chc nim mc mi pht trin mnh t 5 tui, do vy tr di 5 tui t b chy mu cam. Cc xoang hm n 2 tui mi pht trin, xoang sng c t khi mi sinh nhng t bo cha bit ha y , v th tr nh t b vim xoang. 1.2 Hng-hu Hng hu tr em tng i hp v ngn so vi ngi ln v c hng thng ng. Hng hu c hnh phu, hp, sn mm v nhn. Hng pht trin mnh nht trong nm u v tui dy th, t 3 tui tr i hng tr trai di hn hng tr gi. Vng bch huyt Waldayer pht trin mnh t 4- 6 tui cho n tui dy th. Tr di 1 tui ch thy V.A (Amian vm) m cha thy amidan khu ci T 2 tui tr ln amidan khu ci mi pht trin r v c th nhn thy c, v th tr di 2 tui t c vim amidan. Khi t chc bch huyt ny b vim tr phi-th bng ming v l yu t" thun li cho vi khun pht trin ti mi hng, ph qun lm tr ngi cho chc nng h hp. 1.3 Thanh - kh - ph qun Lng thnh, kh, ph qun tng i hp, t chc n hi km pht trin, sn mm, d bin dng, nim mc c nhiu mch mu, v vy tr rt d b vim ng h hp, khi vim nim mc d b ph n, sung huyt, xut tit v bin dng gy hp ng th. 1.4 Phi Phi tr em ln dn theo tui: Trng lng phi s sinh l 50 - 60 gam (khong 1/34 1/54 trng lng c th), n 6 thng tui tng gp 3 ln lc , 12 tui tng gp 10 ln v phi ngi ln nng gp 20 ln phi tr s sinh. Th tch phi tr s sinh l 65 - 67 ml, n 12 tui tng gp 10 ln. Tng s ph nang tr s sinh l 30.000.000 ph nang, n 8 tui tng gp 10 ln, ngi ln l 600 triu n 700 triu ph nang. Kch thc ph nang thay i theo tui: Tr s sin l 0,05 mm; Tr b m -> 5 tui: 0,12 mm v Tr ln: 0,17 ram. Nh vy din tch trao i kh t l thun vi kch thc ph nang. Phi tr em nht l tr nh c nhiu mch mu, bch mch v si c nhn cng nhiu hn, v vy phi tr em c kh nng co bp ln v ti hp thu cc dch trong lng ph nang nhanh hn. Ngoi ra phi tr nh t t chc n hi nht l quanh ph nang v mao mch, cc c lng ngc cha pht trin y nn lng ngc di ing km, d gy xp phi, kh ph thng, hoc gin ph nang khi b vim phi. Rn phi gm c ph qun gc, thn kinh, mch mu v hch bch huyt (gm 4 nhm: Cnh kh qun; cnh kh qun v ph qun; cnh ph qun phi, ndi phn chia hai ph qun gc)Nhng hch ny lin h vi cc hch khc ea phi, hch trung tht, thng n v c, v vy khi phi b vim c th gy phn ng ca cc hch rn phi. ,

1.5. Mng phi v trung tht Mng phi-tr em, nht l s sinh rt mng d b gin , khoang mng phi tr nh d b thay i v l thnh dnh vo lng ngc khng chc, v vy khi trn dch mng phi hay chn p v chuyn dch nhng c quan trung tht trong khi trung tht c bao bc bng t chc xp v lng lo cho nn d gy r lon tun hon trm trng. Trung tht tr em tng i ln so vi ngi ln,, mm mi d co gin. 1.6. Lng ngc Tr s sinh lng ngc ngn, hnh tr, ng knh trc sau bng ng knh ngang, xng sn nm ngang v thng gc vi ct sng, c honh nm eao v c lin sn cha pht trin y , do vy khi tr th vo lng ngc t thay i v tr nh th ch yu bng c honh. Khi tr bit i cc xng sn chch xung di, ng knh ngang dn ln hn v gp i ng knh trc sau, do tr th su hn. - . .

2. c im Sinh l
2.1 ng th Khng kh vo phi ch yu qua ng mi. Khi th bng mi th c nhiu u im: cc b phn ca h hp hot ng tt hn, khng kh c si m v c lc sch trc khi vo phi. Khng kh i t mi vo phi ph thuc vo cc yu t nh kch thc ng th, p lc gia phi v ming, s lng kh mi ln th v s h tr ca cc c h hp. Cc ch s chc nng h hp ph thuc vo ng th, cng c ngha l ph thuc theo la tui. Tr cng nh cc ch s chc nng h hp cng thp. 2.2 Nhp th Sau khi ra tr bt :u th, nhp th tng dn ln v di hn. Lng kh th vo tng theo tui. Theo Sankp lng kh th vo trong 1 ln th nh sau: Tr s sinh: 25 ml; 1 tui: 70 ml; 4 tui: 120 ml; 8 tui: 170 ml; 14 tui: 300 ml; ngi ln: 500 ml. Nhp th tr em thay i theo la tui, tr cng nh nhp th cng cao. Tnh s ln th trong 1 pht: S sinh: 40 - 60 ln/pht 3 thng: 40 - 45 ln/pht 6 thng: 35 - 40 ln/pht 1 tui: 30 - 35 ln/pht 3 tui: 25 - 30 ln/pht

6 tui: 20 - 25 ln/pht 12 tui: 20 - 22 ln/pht 15 tui: 18 - 20 ln/pht 2.4 Kiu th: Thay i theo tui v gii: Tr s sinh v b m: Th bng l ch yu. Tr 2 tui: Th hn hp ngc v bng. Tr 10 tui: Con trai ch yu th bng, con gi ch yu th ngc 2.5 Qu trnh trao i kh phi Qu trnh trao i kh phi tr em mnh hn ngi ln: Tr di 3 tui khng kh ht vo trong 1 pht nhiu gp i v tr 10 tui gp hn 1,5 ln so vi ngi ln (theo n v trng lng ca tr); Tr b m s" lng oxy hp thu c l 10 ml trong 1 pht tnh trn 1 kg cn nng ca tr, ng thi C02 c bi tit ra l 8 ml, tr ln ch hp thu c 4 ml oxy. Nh vy c th ni c th tr hp thu dng kh trong 1 n v thi gian tng i nhiu hn c th ngi ln v chuyn ha nng lng ca tr em mnh hn ngi ln. Thng s h hp tr em nh hn so vi ngi ln: (s sinh l 0,7). Do vy m bo nhu cu oxy cho c th, tr phi th nhanh hn ln, ng thi s trao i oxy v C02 gia ph nang v mu cng c thc hin mnh hn nh c s chnh lch phn p ca oxy v C02. Thnh phn oxy trong kh ph nang tr em cao hn ngi ln: Tr b m: 17 - 17,16%; Tr 1 tui: 15 %. Tri li thnh phn C02 trong kh ph nang tr em li thp hn: Tr nh l 2,9 % v tr ln (15 tui) l 4,85%. p lc ring phn 02 v C02 ph nang thay i theo tui: Tr b m l 120 v 21 (mmHg); Tr ln l 110 v 38 (mmHg). Tuy nhin s cn bng ny khng bn vng d b thay i theo s bin i ca hon cnh ( m, nhit , m C02...)* c im ny gii thch ti sao tr em d b r lon h hp. iu ha h hp Nhng c ng h hp u do trung tm h hp iu khin. Trung tm h hp nm hnh ty v lun chi s iu khin ca v no. tr s sinh v tr my thng u v no v trung tm h hp cha pht trin hon ton nn tr d b r lon nhp th Do nhng c im gii phu, sinh l ca b phn h hp tr em nh m t trn y nn tr em, nht l tr nh d mc bnh ng h hp, c bit l vim phi

3 Tr tui no d mc bnh nht

- Trong nhng nm u i ( t 1 n 5 tui), tr rt d mc bnh ng h hp do cu trc gii phu ca tr cha hon chnh, h min dch ca tr ang pht trin v cha hon thin, sc khng ca tr cn km. - Ngoi ra, tr c tin s non, mc cc bnh mn tnh, d tt bm sinh, suy gim min dich bm sinh hoc mc phi u c nguy c mc cc bnh ng h hp rt cao.

4 Nguyn nhn tr d mc bnh ng h hp

- Sc khng ca tr yu nn d b ly nhim, - Mi trng sng, mi trng khng kh nhim, thc phm c d lng ha cht c hi - Nhim cc loi vi rt, vi khun m hin nay cha c thuc phng v iu tr c hiu.

5. Cc bnh thng gp
- Vim ng h hp trn khng phi l mt bnh m l mt t hp bnh bao gm: cm lnh, vim mi hng, vim hng, vim xoang, vim thanh qun. Mc d c nhiu bnh n l khc nhau nhng chng u c mt s biu hin chung rt d nhn thy. Di y l mt s biu hin thng gp tr: - St l biu hin quan trng u tin. St trong cc bnh ca vim ng h hp trn thng l st cao v thnh cn. Thn nhit thng l 39 C tr ln. S mi v chy nc mi. a tr s b chy dch mi vi c im dch nhiu, trong, long, khng c m v khng c mi hi. Dch mi v bn cht l mt dch vim bo v nhng n li l th phm lan truyn mm bnh v dch mi rt nhiu mm bnh. N chnh l th phm ly bnh t b phn ny sang b phn khc, t ng h hp trn sang ng h hp di.

-Vim mi hng do virus

Sau khi b ly nhim 1 2 ngy, tr bt u c biu hin ca cm lnh vi cc triu chng thng gp nh:

Ngt mi, ht hi, nhy mi, chy nc mi. Ban u b s mi trong, sau nc mi chuyn sang mu trng c, xanh hoc vng trong vng 2 3 ngy. Tr c th bing n, n ung t li, khc khi n do b au hng, nut kh, nut vng. Ho xut hin sau 4- 5 ngy do hng b kch thch v nc mi chy xung hng. Bn cnh tr c th st (thng ch st nh, nhng i khi c th ln n 39-40C), nhc u, vim kt mc mt (s nh sng, mt , au, nga v chy nc mt), hi th hi, au c, mt mi, au bng, nn i, tiu chy Thng thng cc triu chng trn s ci thin trong vng 7 ngy v b s nhanh chng phc hi -Vim hng do vi khun Khng c mt tiu chun chc chn phn bit gia vim hng do virus hay vi khun. Tuy nhin, kh nng vim hng do vi khun c ngh n khi triu chng vim mi hng ko di hn 10 ngy hay tnh trng sc khe b tr nn xu i sau 5-7 ngy u. -Vim mi xoang cp tr Biu hin thng tng t vi vim mi hng cp nhng triu chng dng nh ci thin trong vng mt tun sau li tr nn xu i. Tr ngt mi, s mi nhiu v ko di, nc mi c c mu vng hoc xanh. Tuy nhin mu sc ca nc mi khng gip ch nhiu cho vic chn on nguyn nhn gy bnh. Nu tnh trng vim mi ko di tr c th b gim hay mt kh nng nhn bit mi. i khi tr c th m t c cm gic nng u, au sau hc mt, au tc vng mt, au rng. Tr c cm gic rt hay kh hng do hng b kch thch bi dch nhy t trn mi xung hay mi b ngt mi nhiu khin tr phi th bng ming. Ngoi ra tr cn c th st, ho (ho thng vo ban ngy, ko di trn 10 ngy), hi ming, mt mi -Tr b vim thanh thit cp Theo thng k, t l tr vim thanh thit tng quc gia khc nhau. Trung bnh c 100.000 tr s c 6 -14 tr mc bnh. tui mc bnh thng trong khong 2-7 tui, tp trung ch yu la tui ln ba. Bnh do vi khun Hemophilus influenzae gy ra. Triu chng xut hin t ngt, tr c cc triu chng nh st cao; hch c hai bn; ming ng nhiu nc bt do au hng, nut vng, nut kh; thay i ging ni hay mt ting; ho khan, kh th Bnh din tin nhanh v nng, nu khng c iu tr kp thi tr c th t vong do nhim trng, nhim c, suy h hp. -Vim thanh qun vim thanh kh ph qun cp

Mi ngi u c th mc bnh, tui thng gp t 6 thng n 6 tui, tp trung ch yu tr ln hai. Sau vi ngy khi bnh vi triu chng cm lnh hay vim mi hng thng thng, tnh trng sc khe tr nn trm trng hn. Tr khn ting hoc mt ting, th rt, kh kh, th co lm hm c, ho Tr thng ho khan, ting ho ong ng nh ch sa. Cn ho c th t ngt xut hin nhiu ln, nht l trong m. Kh th, th nhanh, n o, co ko c h hp ph cng l nhng du hiu thng gp. Trng hp nng b c th v m hi, tm ti, l m v t vong nu khng c cp cu kp thi.

- Ho l mt biu hin m gn nh c mt trong mi bnh vim ng h hp trn. Vim mi a tr cng ho, vim hng cng ho m vim thanh qun cng ho. V l do thnh hng ca tr rt nhy cm cng vi tnh trng tit dch nhiu nn ho thng l mt triu chng ph bin. Ho c nhiu loi: ho thnh cn, ho khan, ho c mHo l biu hin u tin cng l biu hin cui cng bo hiu chm dt hon ton t vim nhim. Thng thng ho l c li nhng nu khng kim sot tt, ho li lm cho a tr mt, mt ng, nn tr - Kh th l mt triu chng khng c th ca vim ng h hp trn. N thng l triu chng ca bnh vim ng h hp di nhng trong trng hp a tr b vim thanh qun th rt c th s b kh th. Kh th l triu chng rt t gp nhng gp th rt ng ngi, Biu hin thng thy l a tr phi rt th, th kh kh Do , nu pht hin nhng du hiu trn tr, cha m cn a con i khm ngay c hng iu tr kp thi bi bnh vim ng h hp trn tr nh d dn n vim xung ph qun hoc vim phi.

5 Tc hi ca bnh
-Bnh ng h hp c mc ly nhim cao, kh kim sot, c th gy dch nguy him n sc khe cng ng hn so vi cc bnh thng thng khc. - Tr mc bnh khng ch nh hng n sc khe, c hi hc hi v lnh hi kin thc b gin on m cn nh hng n sc khe, cng vic v kinh t ca cha m do phi dnh nhiu thi gian chm sc tr khi tr bnh. - Nu khng pht hin v iu tr kp thi , bnh nng v c th gy nhng hu qu nguy him cho tr, thm ch dn n t vong.... Theo T chc Y t th gii, hng nm c khong 4-5 triu tr em t vong v bnh ng h hp, phn ln l tr di 5 tui v c bit cc nc ang

6. Cch chm sc tr :
- Hn ch a tr n ni ng ngi trong ma dch bnh. - Hn ch cho tr ra ngoi ng vo nhng ngi thi tit chuyn ma - Cho tr i tim chng y theo chng trnh tim chng Quc gia. - Gi v sinh sch s cho tr, v sinh mi hng hng ngy bng dung dch nc mui sinh l. - Gi m c cho tr khi ng -Trnh nhim lnh cho tr bng cch khng cho tr n ung qu lnh. - Khng ht thuc l v gi nh ca lun thng thong, sch s. - Trc khi tip xc vi tr th phi ra tay tht sch bng x phng st khun.--Cho tr b m t nhng gi u sau sinh v duy tr n 2 tui
-n dm ng thi im vi ch dinh dng hp l. -Cho tr ung nhiu nc hn, n cht dinh dng, tng cng rau xanh v hoa qu tng sc khng