You are on page 1of 30

Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

PHÁÖN I

TÄØNG QUAN VÃÖ TIÃU CHUÁØN VÁÛT LIÃÛU KIM LOAÛI

Caïc næåïc trãn thãú giåïi âãöu coï mäüt cå quan tiãu chuáøn duy nháút (træì Myî) quy âënh
hãû thäúng kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi cuîng nhæ caïc yãu cáöu kyî thuáût coï tênh phaïp lyï trong
phaûm vi næåïc âoï. Caïc kyï hiãûu váût liãûu âaî âæåüc quy âënh trong tiãu chuáøn âaî ban haình
thæåìng âæåüc goüi laì maïc (mark) hay nhaîn hiãûu, säú hiãûu...Taûi Viãût Nam thæåìng quen goüi laì
maïc. Tuy nhiãn theo quy âënh tæì 1975 ta duìng tæì säú hiãûu âãø khäng phaíi Viãût hoïa tiãúng
næåïc ngoaìi. Noïi chung hãû thäúng kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi dæûa trãn caïc nguyãn tàõc sau
âáy :
1-Âaïnh sä,ú kyï hiãûu theo âäü bãön (coï thãø laì giåïi haûn bãön keïo, bãön uäún, giåïi haûn
chaíy, hay ngay caí laì giåïi haûn âaìn häöi) våïi âån vë âo laì kG/mm2 (theo hãû SI laì MN/m2).
Thåìi gian gáön âáy âa säú caïc næåïc coï xu hæåïng sæí duûng âån vë MPa vaì Myî duìng psi hay
bäüi säú cuía noï laì ksi. Nãúu coï nhiãöu (4-5) chæî säú thç hai chæî säú sau cuìng thæåìng chè thãm
mäüt chè tiãu khaïc nhæ âäü daîn daìi ( δ % hay A%) âàûc træng cho âäü deío, hay chè tiãu khaïc.
2-Âaïnh säú, kyï hiãûu theo säú thæï tæû 1, 2, 3... säú naìy coï thãø laì biãøu thë cáúp vãö âäü bãön
hay thaình pháön hoïa hoüc tàng lãn hay giaím âi, muäún biãút giaï trë thæûc cuía chuïng phaíi tra
caïc baíng tæång æïng. Âäi khi kyï hiãûu theo A, B, C...
3-Kyï hiãûu theo thaình pháön hoïa hoüc chuí yãúu. Âäúi våïi theïp, ngæåìi ta kyï hiãûu thaình
pháön caïc bon vaì caïc nguyãn täú håüp kim chuí yãúu theo caïc quy æåïc nháút âënh cuìng læåüng
chæïa cuía chuïng. Coï thãø duìng hãû thäúng säú hay hãû thäúng chæî vaì säú.
4-Kyï hiãûu theo maî säú âæåüc quy âënh riãng.
Tæì âoï nãúu biãút âæåüc hãû thäúng caïc kyï hiãûu dæûa trãn nguyãn tàõc naìo, ta dãù daìng âoüc
âæåüc caïc âàûc træng vãö cå tênh hay thaình pháön cuía váût liãûu kim loaûi vaì nhanh choïng tçm ra
phæång phaïp sæí duûng håüp lyï nháút trong thæûc tãú. Sau âáy ta tçm hiãøu âàûc âiãøm caïc hãû thäúng
tiãu chuáøn phäø biãún vaì âaïng quan tám hån caí.
1.1.Tiãu chuáøn quäúc tãú ISO (International Standard Organisation)
Täø chæïc tiãu chuáøn quäúc tãú ISO laì täø chæïc táûp håüp caïc cå quan tiãu chuáøn cuía caïc
næåïc våïi muûc âêch laì xaïc láûp caïc tiãu chuáøn chung vãö moüi màût, trong âoï coï váût liãûu kim
loaûi. ISO âaî âæa ra caïc tiãu chuáøn tiãn tiãún nháút våïi caïch kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi mäüt
caïch âån giaín vaì nháút quaïn, nãn khi âaî nàõm âæåüc noï thç ta dãù daìng âoüc âæåüc caïc maïc báút
kyì maì ráút êt sai soït. ISO quy âënh duìng hãû meït (æïng våïi N/m2 hay pascal. Pa). Tuy nhiãn
do âån vë N/m2 quaï nhoí nãn hay duìng MN/m2 . Tuy nhiãn caïc tiãu chuáøn do ISO âæa ra
khäng soï tênh phaïp lyï våïi caïc næåïc nãn chè coï taïc duûng khuyãún caïo caïc næåïc âang phaït
triãøn (chæa coï hãû thäúng tiãu chuáøn) dæûa vaìo âoï âãø thaình láûp caïc tiãu chuáøn måïi vaì caïc
næåïc phaït triãøn sæía âäøi, bäø sung caïc tiãu chuáøn cuía mçnh. Viãûc khuyãún caïo naìy hiãûn âang
gàûp nhiãöu khoï khàn våïi caïc næåïc âaî coï hãû thäúng tiãu chuáøn vç hãû thäúng naìy âaî àn sáu vaìo

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 1


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

tiãöm thæïc cuía nhiãöu thãú hãû, khäng dãù gç thay âäøi âæåüc. Do váûy ta phaíi nghiãn cæïu hãû
thäúng tiãu chuáøn cuía caïc næåïc cáön quan tám nháút.
Vãö hãû thäúng tiãu chuáøn váût liãûu kim loaûi cuía caïc næåïc coï quan hãû våïi Viãût Nam, ta
coï thãø chia ra laìm bäún nhoïm :
a-Viãût Nam, Nga, Trung Quäúc coï tiãu chuáøn váût liãûu kim loaûi vãö cå baín giäúng
nhau (âãöu dæûa trãn cå såí tiãu chuáøn cuía Liãn Xä cuî), màûc duì sæí duûng caïc chæî khaïc nhau
theo tãn goüi cuía tæìng næåïc, nhæng ráút dãù âoïan ra vaì dãù daìng chuyãøn âäøi sang nhau.
b-Myî laì quäúc gia coï nhiãöu hãûû thäöng kyï hiãûu váût liãûu, nãn ráút phæïc taûp, nhæng laûi coï
vë trê quan troüng haìng âáöu trãn thãú giåïi do coï nãön kinh tãú huìng maûnh, khoa hoüc kyî thuáût
phaït triãøn ráút cao. Âàûc âiãøm caïc hãû thäúng kyï hiãûu cuía Myî laì thæåìng duìng caïc säú vaì âån vë
âo æïng suáút laì psi (pound/square inch) hay bäüi säú cuía noï laì ksi (kilo pound/square inch)
nghéa laì 1000psi.
c-Nháût laì næåïc coï hãû thäúng tiãu chuáøn vãö váût liãûu kim loaûi khaï âáöy âuí. Âàûc âiãøm
cuía hãû thäúng kyï hiãûu naìy laì duìng hãû thäúng caïc chæî vaì säú. Chæî âãø chè loaûi, nhoïm. Coìn säú
chè âàûc træng cå tênh hay thaình pháön. Âån vë âo æïng suáút trong kyï hiãûu laì MPa (thæåìng laì
trong nhoïm ba chæî säú), thay cho kG/mm2 (trong nhoïm hai chæî säú) coï trong caïc tiãu chuáøn
cäng bäú tæì 31/12/1989 tråí vãö træåïc.
d-Caïc næåïc cháu Áu, chuí yãuú laì Âæïc, Phaïp vaì liãn minh cháu Áu EU. Våïi liãn
minh EU hãû thäúng tiãu chuáøn seî theo hæåïng ISO khuyãún caïo. Caïc næoïc Phaïp, Âæïc coï
caïch kyï hiãûu tæång âäúi giäúng nhau, Anh kyï hiãûu theo kiãøu riãng (váùn duìng caïc âån vë âo
laì pound, inch, livre ... ngaìy nay sau nàm 2000 hoü âäøi toaìn bäü sang duìng âån vë SI)
1.2.Caïc tiãu chuáøn Nga, Trung Quäúc vaì Viãût Nam.
1.2.1.Tiãu chuáøn Nga г OCT :
Hãû thäúng tiãu chuáøn cuía caïc næåïc naìy âãöu càn cæï trãn cå såí cuía hãû thäúng tiãu cuía
Liãn Xä cuî. Do âoï ta chè xem xeït tiãu chuáøn cuía Nga. Nga kãú thæìa tiãu chuáøn гOCT cuía
Liãn Xä cuî (Gaxudarvennaia Organidasia Standar Technic). Nguyãn tàõc kyï hiãûu váût liãûu
kim loaûi nhæ sau :
-Våïi theïp laì váût liãûu ráút phäø biãún nãn khäng cáön coï chæî chè loaûi váût liãûu maì kyï
hiãûu træûc tiãúp thaình pháön caïc bon vaì caïc nguyãn täú håüp kim (nãúu coï). Våïi gang vaì håüp
kim maìu thç phaíi coï chæî âãø chè loaûi.
-Læåüng caïc nguyãn täú tênh theo pháön tràm âàût ngay sau chæî caïi kyï hiãûu nguyãn täú
håüp kim. Træåìng håp < 1,5% (theo giåïi haûn trãn) thç khäng kyï hiãûu. Cáön chuï yï laì trong
theïp håüp kim vaì håüp kim maìu caïc nguyãn täú coï thãø biãøu thë båíi caïc chæî caïi khaïc nhau.
Trong theïp håüp kim caïc chæî caïi biãøu thë caïc nguyãn täú hoïa hoüc nhæ sau :
A - Ni tå (N) Б - Niäbi (Nb) B -Vonfram (W)
Г - Mangan (Mn) Д - Âäöng ( Cu) E -Sãlen (Se)
K - Coban (Co) M - Molipâen (Mo) H - Niken (Ni)
Π - Phäút pho (P) P - Bo (B) C- Silic (Si)

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 2


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

T - Titan (Ti) Ф - Vanaâi (V) X - Cräm (Cr)

Ц - Zircäni (Zr) Ч - Âáút hiãúm Ю - Nhäm (Al)


Ghi chuï : Âáút hiãúm laì chè chung caïc nguyãn täú vi læåüng thuäüc hoü Lantanit vaì
Actinit trong baíng hãû thäúng tuáön hoaìn caïc nguyãn täú hoïa hoüc.
Trong håüp kim maìu caïc chæî kyï hiãûu cho caïc nguyãn täú nhæ sau :
A - Nhäm (Al) Б - Berili (Be) Mц - Mangan (Mn)
Mг - Magiã (Mg) O - Thiãúc (Sn) C - Chç (Pb)
C - Stibi (Sb) Ф - Phäút pho (P) X - Cräm (Cr)
H - Niken (Ni) Ж- Sàõt (Fe) K - Silic (Si)
Ц - Keîm (Zn) K - Canxi (Ca)
- Caïc chæî âæïng cuäúi trong maïc váût liãûu coï yï nghéa nhæ sau :
* Chæî A - Theïp coï cháút læåüng cao, læåüng P, S < 0,025%, theïp bçnh thæåìng
coï P, S < 0,05%.
*Chæî Л - Theïp âuïc (chè chãú taûo âæåüc chi tiãút bàòng phæång phaïp âuïc)
(Riãng chæî A coìn coï vë trê âæïng xen trong caïc chæî kyï hiãûu nguyãn täú håüp kim cuía
maïc theïp, luïc naìy noï kyï hiãûu cho nguyãn täú ni tå. Træåìng håüp naìy ráút hiãúm, chè coï trong
theïp nitå, âoï laì theïp trêp).
- Caïc chæî âæïng âáöu trong maïc váût liãûu chè mäüt loaûi theïp chuyãn duìng hay caïc loaûi
gang vaì håüp kim maìu :
*Chæî P - Theïp gioï X - Theïp äø làn chæïa cräm
*E - Theïp tæì cæïng A - Theïp dãù càõt (tæû âäüng)
* Д - Âura Л - Latäng
* БP - Bräng Б - Babit
*Cч - Gang xaïm B ч - Gang cáöu
*Kч - Gang deío AЧС - Gang laìm äø træåüt
-Trong caïc maïc gang säú âæïng âáöu tiãn âãöu chè giåïi haûn bãön keïo tênh theo âån vë
2
kG/mm hay 10MPa
1.2.2.Tiãu chuáøn Trung Quäúc GB :
Tiãu chuáøn GB (Guojia Biaozhun) coï nghéa laì tiãu chuáøn nhaì næåïc vãö cå baín
giäúng tiãu chuáøn Г OCT, chè khaïc mäüt säú âiãøm sau :
* Caïc chæî chè loaûi váût liãûu : Mäüt säú loaûi theïp chuyãn duûng, gang vaì håüp kim maìu
duìng chæî caïi la tinh theo ám âáöu cuía tãn goüi, cuû thãø nhæ sau :
GCr - Theïp äø làn chæïa cräm D - Theïp kyî thuáût âiãûn
HT - Gang xaïm QT - Gang cáöu
KT - Gang deío H - Latäng
Q - Bräng Zch - Babit
*Caïc nguyãn täú håüp kim âæåüc ghi bàòng kyï hiãûu hoïa hoüc cuía chuïng.

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 3


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

*Trong caïc maïc gang, caïc säú âáöu tiãn âãöu chè giåïi haûn bãön keïo tênh theo âån vë
MPa
Ngaìy nay Trung Quäúc âaî quy âënh âáöy âuí cho caïc váût liãûu kim loaûi thäng duûng.
1.2.3.Tiãu chuáøn Viãût Nam TCVN :
Caïc tiãu chuáøn váût liãûu kim loaûi âæåüc ban haình chuí yãúu trong caïc nàm tæì 1975 âãún
1978, trong âoï coï tiãu chuáøn kyï hiãûu vaì tiãu chuáøn kyî thuáût.
1-Tiãu chuáøn kyï hiãûu : Âæåüc quy âënh båíi TCVN 1659 - 75. Tiãu chuáøn naìy quy âënh caïc
nguyãn tàõc kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi (theïp, gang, håüp kim maìu).
-Âäúi våïi theïp : Kyï hiãûu giäúng Nga, nhæng chè khaïc laì säú âæïng âáöu maïc theïp bao
giåì cuîng chè læåüng caïc bon trung bçnh tênh theo pháön vaûn, nguyãn täú håüp kim ghi bàòng kyï
hiãûu hoïa hoüc .
-Våïi håüp kim maìu : Âáöu tiãn laì kyï hiãûu cuía nguyãn täú gäúc, sau âoï laì kyï hiãûu caïc
nguyãn täú håüp kim vaì læåüng pháön tràm cuía tæìng nguyãn täú.
Vãö váún âãö naìy seî trçnh baìy cuû thãø cho tæìng loaûi váût liãûu åí pháön II.
2-Tiãu chuáøn kyî thuáût : Trong tiãu chuáøn naìy coï caïc säú liãûu vãö cå tênh, thaình pháön hoïa
hoüc, caïc maïc váût liãûu cuû thãø, kêch thæåïc máúu (nãúu coï) ... cuía tæìng loaûi váût liãûu. Gäöm coï
caïc tiãu chuáøn sau :
-TCVN 1765 - 75 : Theïp caïc bon kãút cáúu thäng duûng.
-TCVN 1766 - 75 : Theïp caïc bon kãút cáúu cháút læåüng täút.
-TCVN 1767 - 75 : Theïp âaìn häöi.
-TCVN 1822 -76 : Theïp caïc bon duûng cuû.
-TCVN 1823 - 93 : Theïp håüp kim duûng cuû (træì theïp gioï).
-TCVN 3104 - 79 : Theïp kãút cáúu håüp kim tháúp.
-TCVN 2735 - 78 : Theïp chäúng àn moìn vaì bãön noïng.
-TCVN 1651 - 85 : Theïp cäút bã täng caïn noïng.
-TCVN 5709 - 93 : Theïp laìm caïc kãút cáúu trong xáy dæûng.
Caïc loaûi váût liãûu coìn laûi : Theïp håüp kim kãút cáúu, thepï kãút cáúu coï cäng duûng riãng
(dãù càõt, äø làn, chäúng maìi moìn, àn moìn, chëu nhiãût âäü cao ...), caïc loaûi gang, caïc håüp kim
maìu, chæa coï tiãu chuáøn kyî thuáût cuû thãø.
1.3.Tiãu chuáøn Myî :
Myî gáön nhæ laì næåïc duy nháút trãn thãú giåïiï coï nhiãöu hãû thäúng kyï hiãûu váût liãûu kim
loaûi. Cuìng mäüt loaûi váût liãûu nhæng coï thãø kyï hiãûu theo nhiãöu caïch khaïc nhau nãúu duìng caïc
hãû thäúng tiãu chuáøn khaïc nhau. Coï thãø kãø ra caïc hãû thäúng kyï hiãûu sau :
1-Hãû AISI (American Iron & Steel Institute)
2-Hãû ASE (Society of Automotiv Engineers)
3-Hãû ASTM (American Society of Testing and and Material)
4-Hãû AA (Aluminium Association)
5-Hãû CDA (Copper Development Association)
6-Hãû UNS (Unified Numbering System)

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 4


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

ÅÍ âáy ta xem xeït hai hãû kyï hiãûu âæåüc phäø biãún räüng raîi åí Myî vaì trãn thãú giåïi trong
phaûm vi theïp vaì gang, âoï laì hãû AISI vaì SAE. Caïch kyï hiãûu åí âáy laì duìng táûp håüpü chæî vaì
säú. Chæî chè hãû tiãu chuáøn, táûp håüp chæî säú gäöm : mäüt hoàûc hai chæî säú âáöu tiãn chè loaûi theïp,
caïc chæî säú coìn laûi chè thaình pháön hoïa hoüc cuía theïp. Hãû thäúng SAE quy âënh nhæ sau :
-Mäüt hay hai chæî säú âáöu chè loaûi theïp :
2-Theïp ni ken 3-Theïp cräm ni ken 4-Theïp mä lip âen
5-Theïp cräm 6-Theïp cräm vanaâi 7-Theïp vonfram
8-Theïp cräm niken mä lip âen 9-Theïp silic mangan
10-Theïp caïc bon 11,12-Theïp dãù càõt 13-Theïp man gan
-Säú thæï hai hoàûc caí säú thæï ba chè pháön tràm cuía nguyãn täú håüp kim chuí yãúu.
-Hai hoàûc ba säú sau cuìng chè læåüng caïc bon theo pháön vaûn.
Ta xeït caïc vê duû sau âáy :
* SAE 1040 : theïp caïc bon (10), læåüng caïc bon trung bçnh bàòng 0,40%
*SAE 1138 : theïp dãù càõt (11), læåüng caïc bon laì 0,38%.
*SAE 1335 : theïp man gan (13), læåüng caïc bon 0,35%.
*SAE 2320 : theïp ni ken (2), coï 3% Ni vaì 0,20%C.
*SAE52100 : theïp cräm (5), coï 2%Cr vaì 1%C
*SAE 6150 : theïp cräm vanaâi (6), coï 1%Cr vaì 0,50%C.
*SAE 71360 : theïp vonfram (7), co ï13%W vaì 0,60%C.
Tuìy tæìng maïc theïp cuû thãø ta dãù daìng tçm tháúy caïc thaình pháön chuí yãúu cuía noï.
1.4.Tiãu chuáøn Nháût :
Nháût chè coï mäüt hãû thäúng tiãu chuáøn duy nháút vãö váût liãûu kim loaûi, âoï laì JIS
(Japanese Industrial Standard). JIS kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi bàòng hãû thäúng chæî vaì säú theo
quy luáût sau (duìng cho theïp) :
- Chæî âáöu biãøu thë loaûi váût liãûu. Táút caí caïc loaûi theïp âãöu bàõt âáöu bàòng chæî S
*SS Theïp caïn thäng duûng
*SM Theïp caïn laìm kãút cáúu haìn
*SMA Theïp caïn laìm kãút cáúu haìn chäúng àn moìn trong khê quyãøn
*SB Theïp táúm laìm näöi håi vaì bçnh aïp læûc
*SC Theïp caïc bon âuïc
*SCr Theïp kãút cáúu cräm
*SNC Theïp kãút cáúu niken - cräm
*SNCM Theïp kãút cáúu ni ken - cräm - mä lêp âen
*SCM Theïp kãút cáu cräm - mä lêp âen
*SACM Theïp kãút cáúu nhäm - cräm - mä lêp âen
*SUJ Theïp äø làn
*SUM Theïp dãù càõt
*SUP Theïp âaìn häöi
*SUH Theïp bãön noïng

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 5


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

*SUS Theïp khäng rè


*SK Theïp duûng cuû caïc bon
*SKH Theïp gioï
*SKS,SKD,SKT Theïp duûng cuû håüp kim
*SR Theïp troìn trån laìm cäút bã täng
*SD Theïp troìn coï âäút (vàòn) laìm cäút bã täng
-Säú tiãúp theo caïc chæî coï thãø chè :
*Âäü bãön (giåïi haûn bãön hay chaíy) theo âån vë MPa, chuï yï tiãu chuáøn ban
haình træåïc 1/1/1990 duìng âån vë kG/mm2
*Thaình pháön hoïa hoüc, trong træåìng håüp naìy hai säú cuäúi cuìng chè læåüng caïc
bon theo pháön vaûn.
*Säú thæï tæû quy æåïc theo mäüt tráût tæû riãng naìo âoï.
Caïc loaûi gang kyï hiãûu nhæ sau :
*FC Chè gang xaïm
*FD Chè gang cáöu
*FMB Chè gang deío loîi âen
*FMW Chè gang deío loîi tràõng.
Säú sau caïc chæî âãöu chè giåïi haûn bãön keïo theo âån vë MPa
1.5.Caïc âiãøm chuï yï vãö kyï hiãûu vaì âån vë âo :
1.5.1.Caïc bäüi säú vaì æåïc säú :
a-Bäüi säú :

Tãn goüi Kyï hiãûu Giaï tri


Yäta Y 1024
Zeta Z 1021
Exa E 1018
Pãta P 1015
Tãra T 1012
Giga G 109
Mãga M 106
Kilä k 103
Hectä h 102
Âã öca da 101
b-Caïc æåïc säú :

Tãn goüi Kyï hiãûu Giaï trë


Âãöxi d 10-1
Xàng ti c 10-2
Mili m 10-3

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 6


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

Micrä µ 10-6
Nanä n 10-9
Picä p 10-12
Femtä f 10-15
Attä a 10-18
Zeptä z 10-21
Yäctä y 10-24
1.5.2.Kyï hiãûu vãö âäü bãön :
-Giåïi haûn âaìn häöi : TCVN 197 - 85 kyï hiãûu σ âh. Caïc næåïc kyï hiãûu Re
-Giåïi haûn chaíy quy æåïc :TCVN 197 - 85 kyï hiãûu σ 0,2. Caïc næåïc R0,2, Myî duìng YS
-Giåïi haûn bãön : TCVN 197 - 85 kyï hiãûu σ b. Caïc næåïc Rm, Myî duìng TS
Âån vë âo âäü bãön quy âäøi nhæ sau :
1kG/mm2 = 9,81.106Pa = 9,81MPa, coï thãø láúy 1kG/mm2 = 10MPa
1psi = 6,9.103Pa
1ksi = 6,9.106Pa = 0,703kG/mm2
(Coï thãø láúy gáön âuïng 1ksi = 7,0MPa)
1MPa = 0,145ksi coï thãø tênh gáön âuïng 1MPa = 1/7ksi
1.5.3.Caïc kyï hiãûu âäü deío vaì âäü dai :
-Âäü daîn daìi tæång âäúi : TCVN 197 - 85 kyï hiãûu δ %, caïc næåïc A%, Myî duìng EL
-Âäü thàõt tyí âäúi : TCVN 197 - 85 kyï hiãûu ψ %, caïc næåïc Z%, Myî duìng AR.
-Âäü dai : TCVN 197 - 85 kyï hiãûu ak, caïc næåïc duìng phäø biãún KCU.
Âån vë âo âäü dai quy âäøi nhæ sau :
1kGm = 9,81Nm = 9,81J = 9,81.10-3kJ
(Coï thãø tênh gáön âuïng 1kGm = 10J)
1ft.lbf = 1,355J 1kGm/cm2 = 10Nm/cm2
1kGm/cm2 = 10J/cm2 1kG.m/cm2 = 100kJ/m2

-------o0o------

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 7


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

PHÁÖN II

TIÃU CHUÁØN KYÏ HIÃÛU VÁÛT LIÃÛU KIM LOAÛI

2.1.Kyï hiãûu gang :


2.1.1.Gang xaïm :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam :
Viãût Nam kyï hiãûu gang xaïm bàòng táûp håüp chæî vaì säú :
-Chæî GX âæïng âáöu coï nghéa laì gang xaïm
- Hai nhoïm chæî säú caïch nhau båíi gaûch ngang, âæïng sau chè giåïi haûn bãön
keïo vaì bãön uäún täúi thiãøu theo kG/mm2
Vê duû : GX 15-32, gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 15 kG/mm2 vaì giåïi
haûn bãön uäún täúi thiãøu laì 32kG/mm2. Muäún âäøi ra MN/m2 hay MPa thç nhán thãm 10.
b-Tiãu chuáøn Nga :
Nga kyï hiãûu gang xaïm bàòng chæî СЧ vaì caïc säú tiãúp theo :
- Theo caïc tiãu chuáøn cuî âang coìn duìng phäø biãún taûi Viãût Nam thç coï hai
nhoïm säú caïch nhau bàòng gaûch ngang chè giåïi haûn bãön keïo vaì bãön uäún täúi thiãøu theo
kG/mm2.
-Tuy nhiãn theo tiãu chuáøn måïi aïp duûng tæì 1985 chè coìn laûi mäüt nhoïm säú
âæïng sau chæî chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu tênh theo 10MPa.
Vê duû :
-Theo tiãu chuáøn cuî : CЧ 21-40, gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo tháúp nháút laì
21kG/mm vaì gåïi haûn bãön uäún tháúp nháút laì 40kG/mm2.
2

-Theo tiãu chuáøn måïi : CЧ 10, gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì
100MPa.
Chuï yï : Theo tiãu chuáøn måïi Г OCT 1412-85 chè quy âënh saïu maïc gang xaïm sau âáy :
-CЧ 10 coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 100MPa
-CЧ 15 coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 150MPa
-CЧ 20 coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 200MPa
-CЧ 25 coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 250MPa
-CЧ 30 coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 300MPa
-CЧ 35 coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu laì 350MPa

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 8


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

Sæû tæång âæång cuía caïc maïc gang xaïm giæîa TCVN vaì ГOCT 1412-70

TCVN ГOCT
GX 12-28 CЧ 12-28
GX 12-32 CЧ 15-32
GX 18-36 CЧ 18-36
GX 21-40 CЧ 21-40
GX 24-44 CЧ 24-44
GX 28-48 CЧ 28-48
GX 32-52 CЧ 32-52
GX 36-56 CЧ 36-56
GX 40-60 CЧ 40-60
GX 44-64 CЧ 44-64
c-Tiãu chuáøn Myî :
Myî thæåìng duìng tiãu chuáøn SAE vaì ASTM cho gang xaïm. Våïi SAE (tiãu chuáøn
SAE J431) caïc naïc gang xaïm kyï hiãûu bàòng chæî G sau âoï laì säú chè giåïi haûn bãön keïo theo
âån vë 10 psi.
Vê duû : G 1800 laì gang xaïm coï Rm = 1800 x 10 psi = 18 ksi
Våïi hãû ASTM kyï hiãûu gang xaïm theo caïc cáúp âäü bãön vaì giåïi haûn bãön theo âån vë
ksi. Muäún biãút phaíi tra theo baíng cho sàôn.
d-Tiãu chuáøn Nháût :
Theo tiãu chuáøn JIS G5501-89 quy âënh caïc maïc gang xaïm gäöm : FC 100, FC 150
FC 200, FC 250, FC 300 vaì FC 350. Trong âoï säú tiãúp theo chæî chè giåïi haûn bãön keïo theo
âån vë MPa. Vê duû :
FC 10030 : gang xaïm coï giåï haûn bãön keïo laì 100MPa.
FC 35030 : gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo laì 350MPa.
30 chè kêch thæåïc vaì âiãöu kiãûn thæí máùu.
e-Tiãu chuáøn Âæïc :
Gang xaïm âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn DIN 1691-85, kyï hiãûu bàòng chæî GG vaì
säú chè giåïi haûn bãön keïo (âaî chia cho 10) theo MPa . Vê duû :
GG10 : gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo 100MPa
f-Tiãu chuáøn Phaïp :
Gang xaïm âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NF A32-101-87, kyï hiãûu bàòng FGL vaì
säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa. Vê duû :
FGL 150 : gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo khoaíng 150MPa.
g-Tiãu chuáøn Anh :

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 9


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

Gang xaïm âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn BS 1452-90 vaì BS 1452-77, kyï hiãûu
theo Grade vaì phaíi tra baíng måïi coï säú liãûu chênh xaïc. Vê duû :
Grade 100 : gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo khoaíng 90MPa.
Grade 250 : gang xaïm coï giåïi haûn bãön keïo 210MPa.
2.1.2.Gang deío :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam :
Viãût Nam kyï hiãûu gang deío bàòng táûp håüp chæî vaì säú :
-Chæî GZ coï nghéa laì gang deío.
-Caïc nhoïm säú âæïng sau chæî, caïch nhau båíi gaûch ngang chè giåïi haûn bãön
keïo täúi thiãøu theo kG/mm2 vaì âäü giaîn daìi tæång âäúi tênh ra %.
Vê duû : GZ 35-10, laì gang deío coï giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu 35 kG/mm2 vaì δ = 10%
b-Tiãu chuáøn Nga :
Nga kyï hiãûu gang deío bàòng caïc chæî vaì säú :
- Chæî KЧ coï nghéa laì gang reìn (Cofki trugun)
-Caïc nhoïm säú âæïng sau caïch nhau båíi gaûch ngang chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu
theo kG/mm2 vaì âäü giaîn daìi tæång âäúi theo %.
Vê duû : K Ч 60-3, laì gang deío coï giåïi haûn bãön keïo 60kG/mm2 vaì δ % = 3%
(Tãn goüi gang reìn laì âãø chè cäng duûng cuía noï thæåìng duìng trong caïc thiãút bë reìn
dáûp do coï tênh deío täút, chæï khäng coï nghéa laì coï thãø reìn âæåüc)

Sæû tæång âæång cuía caïc maïc gang deío theo TCVN vaì ГOCT 1251-79

TCVN ГOCT
GZ 30-06 KЧ 30-6
GZ 33-08 K Ч 33-8
GZ 35-10 KЧ 35-10
GZ 37-12 K Ч 37-12
GZ 45-07 K Ч 45-7
GZ 50-05 KЧ 50-5
GZ 55-04 KЧ 55-4
GZ 60-03 KЧ 60-3
GZ 63-03 KЧ 63-3
GZ 70-02 KЧ 70-2
GZ 80-1,5 KЧ80-1,5
c-Tiãu chuáøn Nháût :
Caïc maïc gang deío âæåüc quy âënh åí caïc tiãu chuáøn JIS G 5702-88, JIS G5703-88
vaì JIS G5704-88. Kyï hiãûu âæåüc bàõt âáöu bàòng FCMB cho gang deío loîi âen, FCMW cho
gang deío loîi tràõng, FCMP cho gang deío peïc lêt vaì säú tiãúp theo chè giåïi haûn bãön keïo theo
MPa. Vê duû :

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 10


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

FCMB 270 : gang deío loîi âen, coï gåïi haûn bãön keïo laì 270MPa
FCMW 440 : gang deío loîi tràõng, coï gåïi haûn bãön keïo laì 440MPa
FCMP 590 : gang deío peïc lêt, coï giåïi haûn bãön keïo laì 590MPa.
d-Tiãu chuáøn Myî :
Våïi gang deío Myî sæí duûng caïc tiãu chuáøn ASTM, ANSI, MIL, SAE, FED. Caïc
tiãu chuáøn naìy ráút phæïc taûp, phaíi tra baíng cuû thãø theo tæìng tiãu chuáøn mäüt. Do váûy khäng
thãø giåïi thiãûu hãút âæåüc.
e-Tiãu chuáøn Âæïc :
-Gang deío loîi âen vaì gang deío peïc lêt âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn DIN 1692-
82, kyï hiãûu bàòng GTS cuìng táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo (âaî chia cho 10) theo
MPa vaì âäü giaîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû :
GTS -35-10 : gang deío loîi âen coï giåïi haûn bãön keïo 350MPa vaì âäü daîn daìi tæång
âäúi 10%
GTS-55-04 : gang deío loîi âen coï giåïi haûn bãön keïo 550MPa vaì âäü daîn daìi tæång
âäúi 4%
-Gang deío loîi tràõng âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn DIN 1692-82, kyï hiãûu bàòng
GTW cuìng táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo (âaî chia cho 10) theo MPa vaì âäü daîn daìi
tæång âäúi theo %. Vê duû :
GTW -40-05 : gang deío loîi tràõng coï giåïi haûn bãön keïo 400MPa vaì âäü daîn daìi tæång
âäúi 5%.
f-Tiãu chuáøn Phaïp :
-Gang deío loîi âen âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NF 32-702-67 vaì NF A32-702-
86, kyï hiãûu bàòng MN vaì táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa vaì âäü daîn daìi
tæång âäúi theo %. (Tiãu chuáøn NF 32-702-67 chè kyï hiãûu cho mäüt maïc gang). Vê duû :
MN 32-8 : gang deío loîi âen coï giåïi haûn bãön keïo 314MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi
8% (tiãu chuáøn NF 32-702-67)
MN 380-18 : gang deío loîi âen coï giåïi haûn bãön keïo 380MPa vaì âäü daîn daìi tæång
âäúi 18%
-Gang deío loîi tràõng âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NF A32-701-82 vaì NF 32-701-
67, kyï hiãûu bàòng MB vaì táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa vaì âäü daîn daìi
tæång âäúi theo %. (Tiãu chuáøn NF 32-701-67 chè coï mäüt maïc gang deío loîi âen). Vê duû :
MB 35-7 : gang deío loîi tràõng coï giåïi haûn bãön keïo 343MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi
7%. (tiãu chuáøn NF 32-701-67)
MB 400-5 : gang deo loîi tràõng coï giåïi haûn bãön keïo 400MPa vaì âäü daîn daìi tæång
âäúi 5%.
-Gang deío peïc lêt âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NF A32-703-58, kyï hiãûu bàòng
MP vaì táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa (giaï trë naìy âaî træì âi 10 âån vë sau
âoï chia cho 10) vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû :

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 11


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

MP50-5 : gang deío peïc lêt coï giåïi haûn bãön keïo 490MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi
5%.
MP60-3 : gang deío peïc lêt coï giåïi haûn bãön keïo 590MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi
3%.
g-Tiãu chuáøn Anh :
-Gang deío loîi âen âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn BS 310-72, kyï hiãûu bàòng B vaì
táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû :
B230/6 : gang deío loîi âen coï giåïi haûn bãön keïo 290MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi
6%.
-Gang deío loîi tràõng âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn BS 6681-86, kyï hiãûu bàòng W
vaì táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo (âaî chia cho 10) theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi
theo %. Vê duû :
W45-07 : gang deío loîi tràõng coï giåïi haûn bãön keïo 450MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 7%.
-Gang deío peïc lêt âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn BS 6681-86, kyï hiãûu bàòng P vaì
táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo (âaî chia cho 10) theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi
theo %. Vê duû :
P60-03 : gang deío peïc lêt coï giåïi haûn bãön keïo 600MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 3%.
2.1.3.Gang cáöu
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam :
Viãût Nam kyï hiãûu gang cáöu bàòng táûp håüp chæî vaì säú :
-Chæî GC nghéa laì gang cáöu
-Hai nhoïm säú sau chæî caïch nhau båíi gaûch ngang chè giåïi haûn bãön keïo täúi
thiãøu theo kG/mm2 vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %.
Vê duû : GC 100-04 laì gang cáöu coï giåïi haûn bãön keïo 100kG/mm2 vaì δ = 4%
b-Tiãu chuáøn Nga :
Nga kyï hiãûu gang cáöu bàòng chæî BЧ (væxacoprotrnæi trugun - coï nghéa laì gang coï
âäü bãön cao) vaì caïc säú tiãúp sau :
- Caïc nhoïm säú caïch nhau båíi gaûch ngang, chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo âån vë
kG/mm2 vaì âäü giaîn daìi tæång âäúi theo % (theo tiãu chuáøn cuî quen duìng taûi Viãût Nam)
-Theo tiãu chuáøn måïi ГOCT 7293-85 chè coï mäüt nhoïm säú âæïng sau chæî chè
giåïi haûn bãön keïo theo âån vë 10MPa (theo tiãu chuáøn naìy chè coìn 5 maïc gang cáöu)
Vê duû : -Theo tiãu chuáøn cuî 7293-79î : BЧ 100-4 laì gang cáöu coï giåïi haûn bãön keïo
100 kG/mm2 vaì δ = 4%
-Theo tiãu chuáøn måïi 7293-85 : BЧ 80 laì gang cáöu coï giæåïi haûn bãön keïo
800 MPa.
Chuï yï : Theo tiãu chuáøn 7293-85 chè coï nàm maïc gang cáöu, âoï laì BЧ 40, 50, 60, 70 vaì 80.

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 12


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

Sæû tæång âæång cuía caïc maïc gang cáöu giæîa TCVN vaì ГOCT 7293-79
TCVN ГOCT
GC 38-17 BЧ 38-17
GC 42-12 B Ч 42-12
GC 45-05 BЧ 45-5
GC 50-02 B Ч 50-2
GC 60-02 BЧ 60-2
GC 70-03 B Ч 70-3
GC 80-03 B Ч 80-3
GC 100-04 BЧ 100-4
GC 120-04 BЧ 120-4
c-Tiãu chuáøn Myî :
Thæåìng duìng hån caí laì laì ASTM, ASME vaì SAE. Vê duû ASTM A295 Grade
60-40 hay SAE ASME SA395 class 20... Muäún biãút noï phaíi tra baíng.
d-Tiãu chuáøn Nháût:
Trong tiãu chuáøn Nháût caïc maïc gang cáöu âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn JIS
G5502-89 vaì JIS 5503-89. Kyï hiãûu gang cáöu bàòng nhoïm chæî FCD vaì ba säú tiãúp theo chè
giåïi haûn bãön keïo theo MPa.
Vê duû : FCD 370, FCD 400, FCD 500, FCD 700...
e-Tiãu chuáøn Âæïc :
Gang cáöu âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn ÂIN 1693/1-73, kyï hiãûu bàòng GGG vaì säú
chè giåïi haûn bãön keïo (âaî chia cho 10) theo MPa. Vê duû :
GGG-50 : gang cáöu coï giåïi haûn bãön keïo 500MPa. Muäún tçm âäü daîn daìi tæång âäúi
phaíi tra baíng vç coï nhæîng maïc gang khäng thæí nghiãûm chè tiãu naìy.
GGG-40-3 (tiãu chuáøn DIN 1693/2-77) coï giåïi haûn bãön keïo 390MPa, δ % = 15%
tiãu chuáøn naìy chè quy âënh mäüt maïc gang.
f-Tiãu chuáøn Phaïp :
Gang cáöu âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NF A32-201-87 vaì NF 32-201-76, kyï
hiãûu bàòng FGS vaì táûp håüp caïc säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi
theo %. Vê duû :
FGS700-2 : gang cáöu coï giåïi haûn bãön keïo khoaíng 700MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi
2%.
g-Tiãu chuáøn Anh :
Gang cáöu âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn BS 2789-85, kyï hiãûu bàòng Grade vaì táûp
håüp säú chè giåïi haûn bãön keïo theo MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi theo %. Vê duû :
Grade 800/2 : gang cáöu coï giåïi haûn bãön keïo 800MPa vaì âäü daîn daìi tæång âäúi 2%.
2.2.Kyï hiãûu theïp :
2.2.1.Theïp caïc bon thäng duûng (theïp caïc bon cháút læåüng thæåìng)

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 13


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

Loaûi theïp naìy âæåüc cung cáúp åí daûng baïn thaình pháøm (äúng, táúm, cuäün, laï, chæî U,
L, theïp goïc...) khäng qua nhiãût luyãûn, chuí yãúu duìng trong xáy dæûng.
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam :
Nhoïm theïp naìy âæåüc quy âënh theo TCVN 1765-75, kyï hiãûu bàòng chæî CT (C laì
caïc bon, T laì theïp) vaì säú chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo kG/mm2. Nãúu cuäúi maïc theïp
coï chæî s laì theïp säi, chæî n laì theïp næía làûng, khäng coï chæî naìo khaïc laì theïp làûng. Nhoïm
theïp naìy âæåüc phán ra laìm ba phán nhoïm :
- Phán nhoïm A : chè quy âënh vãö cå tênh
- Phán nhoïm B : chè quy âënh veì thaình pháön hoïa hoüc.
- Phán nhoïm C : quy âënh caí vãö cå tênh vaì thaình pháön hoïa hoüc.
Theïp thuäüc phán nhoïm naìo seî coï chæî cuía phán nhoïm âoï træåïc kyï hiãûu (phán nhoïm
A khäng coï). Vê duû :
-CT31 : theïp caïc bon cháút læåüng thæåìng, giåïi haûn bãön keïo tháúp nháút 31kG/mm2,
phán nhoïm A, theïp làûng.
-CCT31n : theïp næía làûng, phán nhoïm C, giåïi haûn bãön keïo tháúp nháút 31kG/mm2.
(Muäún tçm thaình pháön hoïa hoüc tra theo maïc BCT31, chè tiãu cå tênh tra theo maïc CT31).
-BCT31s : theïp säi, phán nhoïm B,coï giåïi haûn bãön keïo tháúp nháút 31kG/mm2.
b-Tiãu chuáøn Nga :
Nhoïm theïp naìy âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn ГOCT380-71, kyï hiãûu bàòng CT
(Xtal coï nghéa laì theïp), chæî T viãút tháúp hån chæ C vaì caïc säú tæì 0, 1, 2, 3 ... 6 theo mæïc âäü
tàng dáön cuía âäü bãön. Nãúu cuäúi caïc theïp coï chæî K Π laì theïp säi, chæî Π C laì theïp næía làûng
vaì chæî C Π laì theïp làûng. Chuïng cuîng âæåüc phán laìm ba phán nhoïm :
- Phán nhoïm A : chè quy âënh vãö cå tênh. Tuy nhiãn coï thãø tênh så bäü læåüng caïc
bon bàòng caïch láúy chè säú nhán våïi 0,07%.
- Phán nhoïm Б : chè quy âënh vãö thaình pháön hoïa hoüc
- Phán nhoïm B : quy âënh caí cå tênh vaì thaình pháön hoïa hoüc.
Theïp thuäüc phán nhoïm naìo seî coï chæî âoï âæïng træåïc kyï hiãûu, riãng phán nhoïm A
khäng coï. Vê duû :
CT3 K Π : theïp säi, phán nhoïm A, giåïi haûn bãön phaíi tra baíng, thaình pháön caïc bon
khoaíng 0,21% ( 3x 0,07% = 0,21%).
ВCT3C Π : theïp làûng, phán nhoïm В, giåïi haûn bãön tra baíng theo maïc CT3 C Π ,
thaình pháön hoïa hoüc tra baíng theo БCT3 C Π .
ВCT3 Π C : theïp næía làûng, phán nhoïm В, giåïi haûn bãön tra baíng theo maïc CT3 Π C,
thaình pháön hoïa hoüc tra baíng theo maïc БCT3 Π C.
c-Tiãu chuáøn Trung quäúc :
-Nhoïm theïp naìy âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn GB 700-79, kyï hiãûu bàòng chæî A
(cho phán nhoïm A, chè quy âënh vãö cå tênh), B (cho phán nhoïm B, chè quy âënh vãö thaình
pháön hoïa hoüc), C (cho phán nhoïm C, quy caí vãö cå tênh vaì thaình pháön hoaï hoüc) sau âoï laì
caïc säú chè cáúp âäü bãön tàng dáön : 1, 2, 3....7 .

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 14


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

-Nãúu cuäúi maïc theïp coï chæî F laì theïp säi, b laì theïp næía làûng, coìn theïp làûng thç
khäng ghi gç caí.
-Ngoaìi ra theo GB coìn kyï hiãûu theïp theo phæång phaïp luyãûn : nãúu ngay sau chæî
kyï hiãûu nhoïm coï thãm chæî Y laì theïp L-D, chæî J laì theïp loì chuyãøn tênh bazå, khäng coï chæî
naìo caí laì theïp Maïc -tanh.
Vê duû :
A1F : theïp phán nhoïm A, giåïi haûn bãön tra theo baíng, theïp säi loì Maïc tanh.
AY1b : theïp phán nhoïm A, giåïi haûn bãön tra theo baíng, theïp næía làûng loì L-D.
AJ2 : theïp phán nhoïm A, giåïi haûn bãön tra theo baíng, theïp làûng loì chuyãøn tênh bazå

Sæû tæång âæång giæîa TCVN 1765-75, ГOCT 380-71 vaì GB 700-79

TCVN 1765-75 ГOCT 380-71 GB 700-79


CT31 CT0 -
CT33s CT1KΠ A1F, AY1F
CT33n CT1ΠC A1b, AY1b
CT34 CT2CΠ A2, AY2F, AJ2
CT34s CT2KΠ A2F, AY2F, AJ2F
CT34n CT2ΠC A2b, AY2b, AJ2b
CT61n CT6ΠC A6b, AY6b, AJ6b
CT61 CT6CΠ A6, AY6, AJ6
BCT31 БCT0 -
BCT33s БCT1KΠ B1F, BY1F
BCT33n БCT1ΠC -
BCT33 БCT1CΠ B1, BY1
BCT34s БCT2KΠ B2F, BY2F, BJ2F
BCT34n БCT2ΠC -
BCT34 БCT2CΠ B2, BY3F, BJ3F
BCT661n БCT6ΠC -
BCT61 БCT6CΠ B6, BY6, BJ6
CCT34s BCT2KΠ C2F, CY2F, CJ2F
CCT34n BCT2ΠC -
CCT34 BCT2CΠ C3F, CY3F, CJ3F
d-Tiãu chuáøn Myî :
Våïi nhoïm theïp naìy thæåìng duìng hãû tiãu chuáøn ASTM vaì ráút nhiãöu maïc khaïc nhau.

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 15


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

-Tiãu chuáøn ASTM A570-90 coï caïc maïc Grade 30, Grade 33, Grade 36, Grade40,
Grade 45, Grade 50, vaì Grade 55, trong âoï caïc säú chè giåïi haûn chaíy täúi thiãøu theo ksi. Âáy
laì theïp caïc bon daûng táúm, laï, bàng caïn noïng.
-Tiãu chuáøn ASTM A283-88 quy âënh bäún maïc laì Grade A, Grade B, Grade C,
Grade D theo âäü bãön tàng dáön. Âáy laì theïp caïc bon tháúp vaì trung bçnh daûng táúm. Tiãu
chuáøn naìy quy âënh caí vãö cå tênh láùn thaình pháön hoïa hoüc. Muäún tçm caïc chè tiãu naìy phaíi
tra baíng.
Noïi chung tiãu chuáøn Myî ráút phæïc taûp, tuìy theo tæìng hãû måïi xaïc âënh âæåüc caïc chè
tiãu maì khäng coï mäüt quy luáût chung thäúng nháút.
e-Tiãu chuáøn Nháût :
Våïi nhoïm theïp naìy Nháût coï nhiãöu tiãu chuáøn theo hãû JIS, trong âoï coï loaûi tæång tæû
nhæ phán nhoïm thæï nháút, coï loaûi tæång tæû nhæ phán nhoïm thæï hai cuía TCVN, ГOCT, GB
-Tiãu chuáøn JIS G3101-87 quy âënh caïc maïc theïp vãö cå baín giäúng phán nhoïm thæï
nháút cuía TCVN, coï bäún maïc theïp SS 330, SS 400, SS 490, SS 540. Trong âoï caïc säú chè
giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo MPa.
-Tiãu chuáøn JIS G3106-92 quy âënh caïc maïc theïp laìm kãút cáúu haìn, âæåüc âaím baío
caí thaình pháön hoïa hoüc vaì cå tênh tæång âæång phán nhoïm thæï ba cuía TCVN, ГOCT, GB.
Coï caïc maïc sau :
SM 400A, SM 400B, SM 400C
SM 490A, SM 490B, SM 490C, SM 490YA, SM 490YB
SM 520B, SM 520C
SM 570
Trong âoï : -Säú chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo MPa
- A, B, C laì chè sæû khaïc nhau vãö thaình pháön caïc bon trong cuìng nhoïm
maïc coï cuìng giåïi haûn bãön theo thæï tæû caïc bon vaì man gan tàng dáön.
- Y chè loaûi coï R0,2/ Rm náng cao.
f-Tiãu chuáøn EU :
Theo tiãu chuáøn EN 10025-90 vaì EN 10130-90 quy âënh nhoïm theïp naìy âæoüc kyï
hiãûu bàòng Fe vaì säú tiãúp theo chè giåïi haûn bãön keïo täúi thiãøu theo MPa. Muäún biãút cuû thãø
phaíi tra baíng. Vê duû :
-Fe 360B coï giåïi haûn bãön keïo 360-470MPa
-Fe 510D1 coï giåïi haûn bãön keïo 490-630MPa.
g-Tiãu chuáøn Âæïc :
Nhoïm theïp naìy âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn DIN 17100-80, DIN 1623-83 vaì
1623-86. Tiãu chuáøn naìy quy âënh caí vãö cå tênh vaì thaình pháön hoïa hoüc. Muäún biãút caïc chè
tiãu phaíi tra baíng.
h-Tiãu chuáøn Phaïp :

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 16


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

Nhoïm theïp naìy âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NF A 35-501-83 vaì NF A 36- 401-
83. Tiãu chuáøn naìy quy âënh caí vãö cå tênh vaì thaình pháön hoïa hoüc. Phaíi tra baíng caïc chè
tiãu cuû thãø, khäng coï quy luáût chung.
i-Tiãu chuáøn Anh :
Nhoïm theïp naìy âæåüc quy âënh taûi tiãu chuáøn BS 4360-79 , BS 1449/1-72 vaì
BS 1449/1-92. Caïc tiãu chuáøn naìy quy âënh caí vãö cå tênh vaì thaình pháön hoïa hoüc. Khäng
coï quy luáût chung, phaíi tra baíng.
2.2.2.Theïp kãút cáúu :
Laì loaûi theïp coï cháút læåüng täút duìng âãø chãú taûo chi tiãút maïy, coï yãu cáöu vãö cå tênh
ráút âa daûng. Vç váûy caïc tiãu chuáøn âãöu quy âënh ráút chàût cheî vãö cå tênh láùn thaình pháön hoïa
hoüc cho nhoïm theïp naìy.
1-Tiãu chuáøn Viãût Nam :
a-Theïp caïc bon :
TCVN 1659-75 quy âënh kyï hiãûu bàòng chæî C vaì säú chè haìm læåüng caïc bon trung
bçnh tênh theo pháön vaûn. Nãúu cuäúi maïc theïp coï thãm chæî A laì theïp cháút læåüng täút (haìm
læåüng S vaì P ≤ 0,025%). Nhoïm naìy chuí yãúu laì theïp làõng, ráút êt duìng theïp säi, træì vaìi
træåìng håüp riãng. Muäún biãút säú læåüng caïc maïc theïp âæåüc quy âinh vaì yãu cáöu kyî thuáût cuía
chuïng sæí duûng TCVN 1766-75.
Vê duû : -C20 laì theïp kãút cáúucoï læåüng caïc bon trung bçnh 0,20%C
-C45 laì theïp kãút cáúu coï læåüng caïc bon trung bçnh 0,45%C
-C65 laì theïp kãút cáúu coï læåüng caïc bon trung bçnh 0,65%C.
b-Theïp håüp kim :
TCVN 1659-75 quy âënh kyï hiãûu bàòng táûp håüp chæî vaì säú theo quy luáût sau :
-Säú âáöu tiãn chè læåüng caïc bon trung bçnh tênh theo pháön vaûn
-Chæî laì caïc kyï hiãûu hoïa hoüc cuía nguyãn täú håüp kim coï trong theïp.
-Säú sau caïc kyï hiãûu hoïa hoüc chè læåüng trung bçnh cuía nguyãn täú âoï theo %,
nãúu læåüng håüp kim xáúp xè 1% thç khäng kyï hiãûu (NÕu lµ nguyªn tè hîp kim chÝnh)
-Nãúu cuäúi maïc theïp coï chæî A laì theïp cháút læåüng täút (læåüng P, S ≤ 0,025%)
Vê duû :
-12Cr18Ni9Ti : coï 0,12% C, 18%Cr, 9%Ni, 1% Ti.
-40Cr9Si2 : coï 0,40%C, 9%Cr, 2%Si
-38CrMoAlA : coï 0,38%C, 1%Cr, 1%Mo, 1%Al, theïp täút.
Tiãu chuáøn kyî thuáût cuía caïc theïp håüp kim ta chæa quy âënh vç hiãûn taûi chæa saín
xuáút loaûi theïp naìy.
2-Tiãu chuáøn Nga :
a-Theïp caïc bon :
Theo tiãu chuáøn Nga nhoïm theïp naìy âæåüc kyï hiãûu båíi caïc säú chè læåüng caïc bon
trung bçnh coï trong theïp tênh theo pháön vaûn.
Vê duû : 05 - Theïp coï læåüng caïc bon trung bçnh 0,05%

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 17


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

10 - Theïp coï læåüng caïc bon trung bçnh 0,10%


35 - Theïp coï læåüng caïc bon trung bçnh 0,35%
45 - Theïp coï læåüng caïc bon trung bçnh 0,45%
b-Theïp håüp kim : Duìng táûp håüp chæî vaì säú âãø kyï hiãûu.
-Säú âæïng âáöu maïc theïp chè læåüng caïc bon trung bçnh coï trong theïp âoï theo pháön
vaûn.
-Chæî chè tãn nguyãn täú håüp kim viãút tàõt theo tiãúng Nga (chæî viãút âaî noïi åí pháön 1)
-Säú âæïng sau caïc chæî chè læåüng nguyãn täú håüp kim trung bçnh theo %.
-Nãúu cuäúi maïc theïp coï chæî A laì chè theïp täút (læåüng P, S ráút êt ≤ 0,025%)
Vê duû : 40XH - coï 0,40%C, 1%Cr, 1%Ni
10X18H9T - coï 0,10%C, 18%Cr, 9%Ni, 1%Ti
38XMЮA - coï 0,38%C, 1%Cr, 1%Mo, 1%Al, laì theïp täút
3-Tiãu chuáøn Trung Quäúc :
Quy âënh kyï hiãûu hoaìn toaìn giäúng Nga chè khaïc laì tãn caïc nguyãn täú håüp kim
âæåüc viãút bàòng kyï hiãûu hoïa hoüc cuía noï.
4-Tiãu chuáøn Myî :
Myî duìng hãû AISI/SAE âãø kyï hiãûu theïp kãút cáúu våïi hãû thäúng coï bäún chæî säú xxxx.
Trong âoï hai säú cuäúi cuìng chè haìm læåüng caïc bon trung bçnh theo pháön vaûn (vaìi maïc theïp
sæí duûng nàm chæî säú xxxxx trong âoï ba säú cuäúi cuìng chè læåüng caïc bon theo pháön vaûn. Hai
säú âáöu cuía maïc theïp laì maî säú quy âënh cho loaûi theïp håpü kim vaì thaình pháön cuía noï. Muäún
biãút thaình pháön naìy phaíi tra baíng.
Vê duû :
Theïp caïc bon : 10xx - theïp caïc bon âån giaín
11xx - theïp caïc bon dãù càõt coï læu huyình cao
12xx - theïp dãù càõt chæïa læu huyình vaì phäút pho aao
15xx - theïp caïc bon âån giaín chæïa 1,00 - 1,65%Mn
Theïp håüp kim :
-Theïp man gan : 13xx - theïp coï khoaíng 1,75%Mn
-Theïp ni ken : 23xx - theïp coï khoaíng 3,5%Ni
25xx - theïp coï khoaíng 5,00%Ni
-Theïp ni ken - cräm : 31xx, 32xx, 33xx, 34xx. Tra læåüng håüp kim theo baíng.
-Theïp mä lêp âen : 40xx, 44xx. Læåüng håüp kim phaíi tra baíng.
-Theïp cräm - mä lêp âen : 41xx
-Theïp ni ken - cräm - mä lêp âen : 43xx, 47xx, 81xx, 86xx, 87xx, 88xx, 93xx,
94xx, 97xx, 98xx.
-Theïp ni ken - mä lêp âen : 46xx, 48xx.
-Theïp cräm : 50xx, 51xx, 50xxx, , 51xxx, 52xxx.
-Theïp cräm - vanaâi : 61xx
-Theïp vonfram : 72xx

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 18


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

-Theïp si lêc man gan : 92xx


-Caïc maïc theïp khaïc : xxBxx chè theïp coï chæïa bo, xxLxx chè theïp coï chæïa chç.
Noïi chung muäún biãút thaình pháön cuû thãø theïp Myî phaíi càn cæï vaìo loaûi theïp quy
âënh trãn vaì tra baíng cho sàôn.
5-Tiãu chuáøn Nháût :
a-Theïp caïc bon : kyï hiãûu bàòng chæî S (nghéa laì theïp) sau âoï laì säú chè læåüng caïc bon trung
bçnh vaì cuäúi cuìng laì chæî C, chè theïp caïc bon.
Vê duû : S10C - læåüng caïc bon trung bçnh 0,10%
S12C, S17C, S33C, S43C...
b-Theïp håüp kim : kyï hiãûu khaï phæïc taûp, luän bàõt âáöu bàòng chæî S nghéa laì theïp. Muäún biãút
caïc chè tiãu cuû thãø phaíi tra baíng.
Vê duû : Theïp cräm : SCr415, SCr420, SCr430...
Theïp cräm - mä lêp âen : SCM415, SCM418, SCM421...
Theïp man gan, cräm - man gan :SMn420, SMn433, SMnC443..
Theïp ni ken - cräm : SNC236, SNC415, SNC631..
Theïp ni ken - mä lêp âen : SNCM220. SNCM415, SNCM431..
6-Tiãu chuáøn Phaïp, Âæïc vaì EU : cuîng khäng coï quy luáût chung âãø coï thãø nháûn biãút ngay
maì phaíi tra baíng måïi biãút cuû thãø âæåüc nãn khäng nãu ra.
2.2.3.Theïp duûng cuû :
Laì loaûi theïp duìng laìm duûng cuû càõt goüt vaì biãún daûng kim loaûi : caïc loaûi dao càõt goüt,
khuän reìn, khuän dáûp... Nhoïm theïp naìy chè laì theïp làõng vaì laì loaûi theïp cháút læåüng täút vaì
cháút læåüng cao.
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam :
1-Theïp caïc bon : Duìng táûp håüp chæî vaì säú âãø kyï hiãûu.
-Chæî CD âæïng âáöu maïc theïp chè theïp duûng cuû caïc bon (C : caïc bon, D : duûng cuû)
-Nhoïm säú âæïng sau chæî chè læåüng caïc bon trung bçnh trong theïp theo pháön vaûn.
-Nãúu coï chæî A âæïng cuäúi cuìng laì theïp cháút læåüng cao.
Vê duû : CD70 - coï læåüng caïc bon 0,70%
CD80 - coï læåüng caïc bon 0,80%
CD100 - coï læåüng caïc bon 1,00%
CD120A - coï læåüng caïc bon 1,20% vaì laì theïp cháút læåüng cao.
2-Theïp håüp kim : Duìng táûp håüp chæî vaì säú âãø kyï hiãûu.
-Säú âáöu tiãn cuía maïc theïp chè læåüng caïc bon trung bçnh trong theïp theo pháön vaûn,
nãúu xáúp xè 1% thç khäng ghi.
-Säú âæïng sau caïc chæî chè læåüng nguyãn täú håüp kim trung bçnh theo %, nãúu læåüng
håüp kim xáúp xè 1% thç khäng kyï hiãûu .
-Chæî laì kyï hiãûu hoïa hoüc cuía nguyãn täú håüp kim.
Vê duû : 75W18V - coï 0,75%C, 18%W, 4%Cr, 1%V
90Cr5WV - coï 0,90%C, 5%Cr, 1%W, 1%V

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 19


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

100CrWSiMn - coï 1%C, 1%W, 1%Si, 1%Mn


160Cr12Mo - coï 1,60%C, 12%Cr, 1%Mo
Tiãu chuáøn kyî thuáût cuía theïp duûng cuû håüp kim sæí duûng TCVN 1823-76.
b-Tiãu chuáøn Nga :
1-Theïp caïc bon : Duìng táûp håpü chæî vaì säú âãø kyï hiãûu.
-Chæî Y âæïng âáöu maïc chè theïp caïc bon (uglerodistaia stal)
-Säú âæïng sau chè læåüng caïc bon trung bçnh tênh theo pháön nghçn.
-Chæî A âæïng cuäúi maïc chè theïp cháút læåüng cao.
Vê duû : Y7 - coï 0,70%C
Y10 - coï 1,00%C
Y13 - coï 1,30%C
Y13A -coï 1,30%C, laì theïp cháút læåüng cao
2-Theïp håüp kim : Duìng táûp håüp chæî vaì säú
-Säú âæïng âáöu maïc theïp chè læåüng caïc bon trung bçnh theo pháön nghçn, nãúu xáúp xè
1% thç khäng ghi.
-Chæî laì tãn nguyãn täú håüp kim viãút tàõt bàòng tiãúng Nga.
-Säú sau tãn nguyãn täú chè thaình pháön cuía noï theo %, nãúu xáúp xè 1% khäng ghi

Vê duû : XBГ - coï 1,00%C, 1%Cr, 1%W, 1%Mn


9XC - coï 0,90%C, 1%Cr, 1%Si
3X2B8 - coï 0,30%C, 2%Cr, 8%W
5XHT- coï 0,50%C, 1%Cr, 1%Ni, 1%Ti
60X2CMФ - coï 0,60%C, 2%Cr, 1%Si, 1%Mo, 1%V.
c-Tiãu chuáøn Myî :
Theïp duûng cuû åí Myî træåïc âáy duìng hãû thäúng kyï hiãûu AISI, nhæng ngaìy nay háöu
nhæ khäng coìn hiãûu læûc næîa. Do váûy åí âáy chè nãu mäüt säú loaûi thæåìng gàûp âãø dãù nháûn biãút.
Cuîng tæång tæû theïp kãút cáúu, muäún biãút thaình pháön vaì tiãu chuáøn kyî thuáût cuû thãø phaíi tra
baíng, chæï khäng coï quy luáût chung.
Vê duû : -Theïp gioï coï caïc maïc sau : M8, M15, M35, M45, T3, T7, T9.
-Theïp laìm khuän dáûp noïng : H15, H16, H20, H41, H43
-Theïp laìm khuän dáûp nguäüi : D1, D6,A5
-Theïp laìm duûng cuû chëu va âáûp : S3, S4
- Theïp duûng cuû coï cäng duûng riãng : L1, L3, L4, L5, L7, F1, F2, F3.
-Theïp caïc bon tháúp laìm khuän eïp nhæûa : P2, P3, P4, P5, P6, P20, P21
d-Tiãu chuáøn Nháût :
1-Theïp caïc bon : Sæí duûng tiãu chuáøn JIS G4401-83 coï caïc maïc sau : SK1, SK2, SK3,
SK4, SK5, SK6, SK7. Muäún biãút cuû thãø vãö thaình pháön, tênh cháút, phaíi tra baíng.
2-Theïp håüp kim : Sæí duûng tiãu chuáøn JIS G4403-83, cuîng khäng coï quy luáût chung, åí
âáy chè nãu mäüt säú loaûi thäng duûng âãø dãù nháûn biãút.

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 20


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

Vê duû : -Theïp laìm dao càõt : SKS11, SKS2, SKS21, SKS5, SKS51, SKS7, SKS8.
-Theïp laìm duûng cuû va âáûp : SKS4, SKS41, SKS43, SKS44.
-Theïp laìm khuän biãún daûng nguäüi : SKS3, SKS31, SKS93, SKS94, SKS95,
SKDL, SKD1, SKD12.
-Theïp laìm khuän dáûp noïng : SKD4, SKD5, SKD6, SKD61, SKD62, SKD7,
SKD8.
-Theïp laìm kuän eïp, âuïc aïp læûc : SKT3, SKT4
e-Tiãu chuáøn Âæïc :
1-Theïp caïc bon : Caïc maïc theïp duûng cuû caïc bon cuía Âæïc âæåüc bàõt âáöu bàòng chæî C vaì säú
tiãúp theo chè læåüng caïc bon trung bçnh theo pháön vaûn vaì kãút thuïc bàòng chæî W.
Vê duû : C70W1 - coï 0,70%C
C80W1 - coï 0,80%C
C125W - coï 1,25%C
C135W - coï 1,35%C
2-Theïp håüp kim : Caïc maïc theïp gioï cuía Âæïc âæåüc kyï hiãûu bàõt âáöu bàòng chæî S (HS) vaì caïc
nhoïm säú caïch nhau båíi gaûch ngang chè læåüng trung bçnh cuía nguyãn täú håüp kim tênh ra %
theo quy luáût : säú âáöu tiãn laì W, tiãúp theo laì Mo, V cuäúi cuìng laì Co. Nãúu chè coï ba nhoïm
säú thç khäng chæïa Co.
Vê duû : -S12-1-4-5 hay (HS 12-1-4-5) - coï 12%W, 1%Mo, 4%V, 5%Co. Læåüng
caïc bon phaíi tra baíng
-S18-1-2-15 hay (HS 18-1-2-15 - coï 18%W, 1%Mo, 2%V, 15%Co
-S 3-3-2 hay (HS 3-3-2) - coï 3%W, 3%Mo, 2%V.
2.2.4.Theïp, håüp kim chuyãn duìng vaì âàûc biãût :
1-Theïp chäúng maìi moìn cao trong âiãöu kiãûn va âáûp (theïp Hatfind) :
a-TCVN : chè coï mäüt maïc theïp : 130Mn13Â -coï 1,30%C, 13%Mn, Â coï nghéa laì
chè chãú taûo âæåüc saín pháøm bàòng phæång phaïp âuïc.
b-Tiãu chuáøn Nga : chè coï mäüt maïc theïp 110 Г13Л (træåïc âáy Г13Л hay Г13)
trong âoï læåüng caïc bon khoaíng 0,90 - 1,40%, 13%Mn, chæî Л coï nghéa laì chãú taûo saín
pháøm bàòng phæång phaïp âuïc.
c-Tiãu chuáøn Myî : theïp chäúng maìi moìn cao âæåüc quy âënh trong tiãu chuáøn
ASTM A128-90 coï caïc maïc sau : Grade A, Grade B-1, Grade B-3, Grade B-4, Grade C,
Grade D, Grade E-1, Grade E-2 vaì Grade F. Muäún tçm caïc chè tiãu phaíi tra baíng.
d-Tiãu chuáøn Nhát : theïp naìy âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn JIS gäöm coï nàm maïc
: SCMnH1, SCMnH2, SCMnH3, SCMnH11 vaì SCMnH21. Muäún biãút caïc chè tiãu phaíi
tra baíng.
2-Theïp äø làn :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : Quy âënh theo tiãu chuáøn TCVN 1659-75. Kyï hiãûu bàòng
chæî OL âæïng âáöu maïc, tiãúp âoï laì säú chè læåüng caïc bon trung bçnh theo pháön vaûn, sau âoï laì

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 21


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

kyï hiãûu hoïa hoüc cuía nguyãn täú håüp kim. Säú âæïng sau kyï hiãûu nguyãn täú håüp kim chè
læåüng chæïa cuía noï theo %.
Vê duû : OL 100Cr1,5 - coï 1,00%C, 1,5%Cr
OL100Cr1,5SiMn - coï 1,00%C, 1,5%Cr, 1%Si, 1%Mn
b-Tiãu chuáøn Nga : Kyï hiãûu bàòng chæî Ш (sarico-podsipnicovaiastal) âæïng âáöu
maïc, caïc chæî tiãúp sau âoï chè nguyãn täú håüp kim, säú âæïng sau caïc chæî chè læåüng nguyãn täú
âoï theo %.
Vê duû : Ш X15 - coï 1%C, 1,5%Cr
ШX15CГ - coï 1%C, 1,5%Cr, 1%Si, 1%Mn
c-Tiãu chuáøn Myî : Quy âënh theo tiãu chuáøn ASTM A259-89, coï caïc maïc sau :
AISI/SAE 52 100, 51 100, 50 100, 5195, 1070M, 5120 vaì UNS, K19526. Caïc chè tiãu
phaíi tra baíng.
c-Tiãu chuáøn Nháût : Âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn JIIS G4805-90, gäöm coï nàm
maïc : SUJ1, SUJ2, SUJ3, SUJ4 vaì SUJ5.
d-Tiãu chuáøn Âæïc : Âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn DIN 17230-90, coï caïc maïc sau
100Cr6, 100CrMn6, 100CrMo7, 100CrMo7 3, X45Cr13, X102CrMo17, 80MoíCV4216,
X80WMoíCV654, X75WCrV1841. Caïc chè tiãu phaíi tra baíng.
e-Tiãu chuáøn Phaïp : Âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn NFA 35-565-84, coï caïc maïc
sau : 100C6, 100D7, 18NCD4, Z100CD17, 80DCV40, Z85WDCV6. Caïc chè tiãu phaíi tra
baíng.
f-Tiãu chuáøn Anh : duìng hai tiãu chuáøn BS9 70/1-83 cho mäüt maïc vaì BS 4659-89
cho hai maïc : 535A99, BM2, BT1. Caïc chè tiãu tra theo baíng.
3-Theïp gioï :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : kyï hiãûu theo quy luáût chung cuía theïp duûng cuû håüp kim.
Vê duû : 75W18V - theïp gioï P18
90W9V2 - theïp gioï P9.
b-Tiãu chuáøn Nga : Theïp gioï âæåüc kyï hiãûu bàòng chæî P (rerusaia stal) coï nghéa laì
theïp càõt goüt, säú âæïng sau P chè læåüng vonfram trung bçnh theo pháön tràm. Tiãúp âoï laì caïc
chæî chè tãn nguyãn täú håüp kim, säú âæïng sau caïc chæî chè læåüng nguyãn täú håüp kim âoï theo
pháön tràm.
Vê duû : P18 - coï 18%W
P9 - coï 9%W, âáy laì hai maïc cäø âiãøn
P9K5 - coï 9%W, 5%Co
P10K5 Ф 5 - coï 10%W, 5% Co, 5%V
Caïc nguyãn täúï coìn laûi phaíi tra baíng.

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 22


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

Sæû tæång âæång giæîa TCVN vaì Nga vãö caïc maïc theïp gioï thäng duûng

TCVN Nga
75W18V P18
90W9V2 P9
85W12V P12 Ф 5
140W9V5 P9 Ф 5
90W18V2 P18Ф 2
90W18Co5V2 P18K5Ф 2
95W9Co5V2 P9K5Ф2
150W10Co5V5 P10K5 Ф 5
125W14V4 P14 Ф 4
5-Theïp dãù càõt (theïp tæû âäüng) :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : Âáy laì loaûi theïp kãút cáúu chuyãn duìng laìm caïc chi tiãút saín
xuáút våïi säú læåüng låïn, chëu taíi troüng nhoí, phaíi qua gia cäng càõt goüt vaì yãu cáöu âäü boïng
cao nhæ : bu läng, âai äúc, caïc loaûi vêt, mäüt säú baïnh ràng ...Loaûi theïp naìy coï læåüng phäút
pho vaì læu huyình khaï cao, sau naìy ngæåìi ta coìn cho thãm chç vaìo âãø tàng khaí nàng càõt
goüt. Kyï hiãûu cuía noï theo quy luáût theïp kãút cáúu. Chè khaïc laì coï thãm kyï hiãûu S, P vaì Pb
trong maïc theïp.
Vê duû : 12MnSPb coï 0,12%C, 1%Mn
40MnS coï 0,40%C, 1%Mn
S vaì Pb âãø chè theïp dãù càõt chæï khäng phaíi læåüng chæïa cuía noï xáúp xè 1%. Tuy
nhiãn trong vê duû taûi trang 22 cuía TCVN 1659-75 laûi ghi chuï ràòng S vaì Pb coï nghéa laì mäùi
nguyãn täú chæïa 1% . Trong theïp dãù càõt haìm læåüng cuía læu huyình âãún 0,35%, phäút pho
âãún 0,15%, chç âãún 0,30%.
b-Tiãu chuáøn Nga : Nga kyï hiãûu theïp dãù càõt bàòng chæî A âæïng âáöu maïc theïp
(abtomatnaia stal), tiãúp sau theo quy luáût cuía theïp kãút cáúu.
Vê duû : A40 coï 0,40%C
A40Г coï 0,40%C, 1%Mn
5-Theïp âæåìng ray : Loaûi theïp naìy Viãût Nam chæa quy âënh kyï hiãûu, hiãûn taûi toaìn bäü ray
phaíi nháûp ngoaûi. ÅÍ âáy trçnh baìy kyï hiãûu cuía Nga.
Theïp âæåìng ray âæåüc kyï hiãûu bàòng chæî P (rayisnaia stal) sau âoï laì säú chè träng
læåüng mäüt meït ray theo kilägam.
Vê duû : P45 theïp âæåìng ray nàûng 45kG/m.
P60 theïp âæåìng ray nàûng 60kG/m.
6-Theïp caïc bon caïn noïng duìng cho xáy dæûng :
Theo tiãu chuáøn Viãût Nam (TCVN 5709-1993) quy âënh kyï hiãûu bàòng XCT, chæî
säú tiãúp sau chè âäü bãön keïo täúi thiãøu theo N/mm2 âaî chia cho 10 (thæåìng duìng MN/m2).
Tiãu chuáøn naìy quy âënh bäún maïc theïp sau :

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 23


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

XCT 34 Theïp xáy dæûng coï âäü bãön keïo täúi thiãøu 340N/mm2
XCT 38 - nt - 380N/mm2
XCT 42 - nt - 420N/mm2
XCT 52 - nt - 520N/mm2
7-Håüp kim cæïng :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : TCVN quy âënh kyï hiãûu håüp kim cæïng theo cäng thæïc
hoïa hoüc cuía caïc thaình pháön cáúu taûo. Chæî laì chè tãn cuía caïc bêt vaì co ban, säú âæïng sau cä
ban chè læåüng cuía noï theo %. Læåüng caïc bêt laì tyí lãû coìn laûi, täøng caïc thaình pháön laì 100%.
-Nhoïm mäüt caïc bêt :
WCCo3 - coï 97%WC, 3%Co
WCCo8 -coï 92%WC, 8%Co
WCCo10 - coï 90%WC, 10%Co
-Nhoïm hai caïc bêt :
WCTiC30Co4 - coï 66%WC, 30%TiC, 4%Co
WCTiC15Co6 - coï 79%WC, 15%TiC, 6%Co
-Nhoïm ba caïc bêt :
WCTTC7Co12 - coï 81%WC, 7%TiC vaì TaC, 12%Co (phaíi tra baíng måïi
biãút cuû thãø læåüng chæïa cuía riãng TiC vaì TaC)
WCTTC20Co9 - coï 71%WC, 20%TiC vaì TaC, 9%Co
b-Tiãu chuáøn Nga : Duìng caïc táûp håüp chæî vaì säú BK, TK vaì TTK âãø kyï hiãûu cho
caïc nhoïm mäüt, hai vaì ba caïc bêt, säú chè læåüng chæïa cuía caïc thaình pháön trong âoï theo %.
Säú âæïng sau chæî K luän chè % cä ban, sau B luän chè % caïc bêt vonfram, caïc thaình pháön
khaïc tçm theo quy luáût nhæ Viãût Nam
-Nhoïm mäüt caïc bêt :
BK8 - coï 92%WC, 8%Co
BK10 - coï 90%WC, 10%Co
-Nhoïm hai caïc bêt :
T15K6 - coï 79%WC, 15%TiC, 6%Co
T30K4 - coï 66%WC, 30%TiC, 4%Co
-Nhoïm ba caïc bêt :
TT7K12 - coï 71%WC, 7%TiC vaì TaC, 12%Co (Muäún tçm thaình pháön cuía
riãng TiC vaì TaC phaíi tra baíng)
TT10K8 - coï 82%WC, 10%TiC vaì TaC, 8%Co.

Sæû tæång âæång giæîa TCVN vaì Nga vãö caïc maïc håüp kim cæïng thäng duûng

TCVN Nga
WCCo2 BK2
WCCo3 BK3

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 24


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

WCCo4 BK4
WCCo6 BK6
WCCo8 BK8
WCCo10 BK10
WCTiC 30Co4 T30K4
WCTiC15Co6 T15K6
WCTiC14Co8 T14K6
WCTiC5Co10 T5K10
WCTiC5Co12 T5K12
WCTTC7Co12 TT7K12
WCTTC10Co8 TT10K8
WCTTC20Co9 TT20K9
2.2.5.Kim loaûi maìu vaì håüp kim maìu thäng duûng :
1-Nhäm vaì håüp kim nhäm :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : Âæåüc quy âënh båíi tiãu chuáøn TCVN 1859-75, cuû thãø
nhæ sau :
-Nhäm nguyãn cháút : Chæî laì kyï hiãûu hoïa hoüc cuía nhäm, säú tiãúp sau chè læåüng chæïa cuía
nhäm theo pháön tràm.
Vê duû : Al 99,60 - coï 99,60%Al
Al 99,99 - coï 99,99%Al
Hoàûc coï thãø ghi Al 1A, Al 2A, Al 3A, trong âoï :
Al : kyï hiãûu nhäm kim loaûi
Chè säú âæïng sau biãøu thë cáúp loaûi theo âäü saûch cuía nhäm.
A : kyï hiãûu nhäm coï âäü saûch cao.
Cuû thãø : Al 1A : nhäm nguyãn cháút chæïa 99,99% Al
Al 2A : nhäm nguyãn cháút chæïa 99,95% Al
Al 3A : nhäm nguyãn cháút chæïa 99,90% Al
-Håüp kim nhäm : Âæïng âáöu laì kyï hiãûu hoïa hoüc cuía nhäm, tiãúp sau laì caïc kyï hiãûu hoïa hoüc
cuía caïc nguyãn täú håüp kim chênh vaì phuû. Säú âæïng sau kyï hiãûu chè læåüng nguyãn täú âoï
theo pháön tràm.
*Håüp kim nhäm biãún daûng, coï caïc maïc sau :
AlCu4,4Mg0,5Mn0,8 - coï 4,4%Cu, 0,5%Mg, 0,8Mn, coìn laûi laì nhäm
AlCu4,4Mg1,5Mn0,6 - coï 4,4%Cu, 1,5%Mg, 0,6%Mn, coìn laì nhäm.
AlMg1,4 - coï 1,4%Mg - coìn laûi laì nhäm
AlZn5,6Mg2,5Cu1,6 - coï 5,6%Zn, 2,5%Mg, 1,6%Cu, coìn laûi laì nhäm
*Håüp kim nhäm âuïc, coï caïc maïc sau :
AlCu4,5Â - coï 4,5%Cu, coìn laûi laì nhäm, Â laì håüp kim nhäm âuïc
AlSi5,5Cu4,5Â - coï 5,5%Si, 4,5%Cu, coìn laûi laì nhäm, Â laì håüp kim âuïc

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 25


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

AlSi12Mg1,3Cu4Mn0,6Â - coï 12%Si, 1,3%Mg, 4%Cu, 0,6%Mn, coìn laûi


nhäm, Â laì håüp kim nhäm âuïc.
b-Tiãu chuáøn Nga : Âæåüc quy âënh theo ГOCT 11069-64
-Nhäm nguyãn cháút : Kyï hiãûu bàòng chæî A, tiãúp sau laì säú chè % cuía nhäm.
Vê duû : A999 - nhäm coï âäü saûch âàûc biãût, chæïa 99,999%Al
A995 - nhäm coï âäü saûch cao, chæïa 99,995%Al
A85 - nhäm coï âäü saûch kyî thuáût, chæïa 99,85%Al
A7 - nhäm coï âäü saûch kyî thuáût, chæïa 99,70%Al
A0 - nhäm coï âäü saûch kyî thuáût, chæïa 99,00%Al
-Håüp kim nhäm :
*Håüp kim nhäm âuïc : Kyï hiãûu bàòng chæî A Л vaì säú chè thæï tæû tçm âæåüc.
Vê duû : AЛ 25 - A chè håüp kim nhäm, Л chè håüp kim nhäm âuïc
A Л 17B - B chè håüp kim nhäm náúu laûi.
Muäún tçm thaình pháön hoïa hoüc cuía håüp kim phaíi tra baíng.
*Håüp kim nhäm biãún daûng : Thäng duûng nháút laì âu ra, âæåüc kyï hiãûu bàòng chæî Д
sau âoï laì caïc säú chè thæï tæû chãú taûo âæåüc.
Vê duû : Д1, Д 6, Д16 vaì Д 18
Muäún biãút thaình pháön hoïa hoüc phaíi tra baíng.
2-Âäöng vaì håüp kim âäöng :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : Âæåüc quy âënh theo tiãu chuáøn TCVN 1959-75.
-Âäöng nguyãn cháút : Duìng kyï hiãûu hoïa hoüc cuía âäöng vaì säú tiãúp theo chè læåüng chæïa cuía
âäöng .
Vê duû : Cu 99,9 - coï 99,90%Cu
Cu 99,7 - coï 99,70%Cu
Cu 99,5 - coï 99,50%Cu.
Hoàûc coï thãø ghi : Cu1, Cu2, Cu3 trong âoï
Cu : chè kyï hiãûu âäöng kim loaûi
Chè säú âæïng sau chè thæï tæû cáúp loaüi theo âäü saûch.
Cuû thãø nhæ sau : Cu1 : âäöng nguyãn cháút chæïa 99,9%Cu
Cu2 : -nt- 99,7%Cu
Cu3 : -nt- 99,5%Cu
-Håüp kim âäöng :
*La täng (tãn cuî laì âäöng thau) : Âæåüc kyï hiãûu bàòng chæî L (la täng), sau âoï laì Cu
vaì kyï hiãûu caïc nguyãn täú håüp kim trong âoï. Säú âæïng sau kyï hiãûu nguyãn täú håüp kim chè
læåüng chæïa cuía noï theo %. Læåüng chæïa cuía âäöng bàòng 100% træì âi täøng læåüng caïc nguyãn
täú håüp kim.
Vê duû : LCuZn30 - coï 30%Zn, coìn laûi laì âäöng, L coï nghéa laì la täng.
LCuZn29Sn1 - coï 39%Zn, 1%Sn, coìn laûi laì âäöng.
LCuZn29Sn1Pb3 - coï 29%Zn, 1%Sn, 3%Pb, coìn laûi laì âäöng.

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 26


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

*Bräng (tãn cuî laì âäöng thanh) : Âæåüc kyï hiãûu bàòng chæî B (bräng), sau âoï laì Cu vaì
kyï hiãûu caïc nguyãn täú håüp kim trong âoï. Læåüng chæïa cuía âäöng bàòng 100% træì âi täøng
læåüng caïc nguyãn täú håüp kim.
Vê duû : BCuSn5Pb0,1- Bräng thiãúc coï 5%Sn, 0,1%Pb, coìn laûi laì âäöng
BCuAl5 - Bräng nhäm coï 5%Al, coìn laûi laì âäöng.
BCuPb30 - Bräng chç coï 30%Pb, coìn laûi laì âäöng.
BCuBe2 - Bräng berili coï 2%Be, coìn laûi laì âäöng.
b-Tiãu chuáøn Nga :
-Âäöng nguyãn cháút : Âæåüc kyï hiãûu bàòng chæî M (Медь) vaì säú chè mæïc âäü taûp cháút coï
trong âäöng. Coï caïc maïc sau âáy :
M00 - coï 99,99%Cu
M0 - coï 99,95%Cu
M1 - coï 99,9%Cu
M2 - coï 99,70%Cu
M3 - coï 99,50%Cu
M4 - coï 99,0%Cu
-Håüp kim âäöng :
*La täng : Kyï hiãûu bàòng chæî Л (la täng) sau âoï laì säú chè % cuía âäöng, coìn laûi laì
keîm, nãúu laì la täng âån giaín. Nãúu laì la täng phæïc taûp thç sau Л laì caïc chæî viãút tàõt tãn
nguyãn täú hoïa hoüc theo tiãúng Nga, cuäúi cuìng laì caïc säú caïch nhau båíi gaûch ngang láön læåüt
chè læåüng chæïa cuía chuïng theo %. Læåüng keîm bàòng 100% træì âi täøng læåüng cuía âäöng vaì
caïc nguyãn täú håüp kim.
Vê duû : Л80 - coï 80%Cu, 20%Zn
Л60 - coï 60%Cu, 40%Zn
ЛC 59 - 1 coï 59%Cu, 1%Pb, 40%Zn.
ЛAH 59-3-2 coï 59%Cu, 3%Al, 2%Ni, 37%Zn.
Л O 70-1 coï 70%Cu, 1%Sn, 29%Zn.
*Bräng : Âæåüc kyï hiãûu bàòng chæî БP (bräng), tiãúp sau âoï laì caïc chæî viãút tàõt chè tãn
nguyãn täú håüp kim theo tiãúng Nga. Sau cuìng laì caïc säú caïch nhau båíi gaûch ngang láön læåüt
chè læåüng chæïa cuía chuïng theo %.
Vê duû : -Bräng thiãúc БPOЦ C 5-2-5 coï 5%Sn, 2%Zn, 5%Pb, coìn laûi laì âäöng
БPOЦ C 5-5-5 coï 5%Sn, 5%Zn, 5%Pb, coìn laûi laì âäöng
-Bräng nhäm БPA5 coï 5%Al, coìn laûi laì âäöng
БPAЖ H 10-4-4 coï 10%Al, 4%Fe, 4%Ni, coìn laûi laì âäöng
-Bräng chç БPC30 coï 30%Pb, coìn laûi laì âäöng
-Bräng berili БP Б 2 coï 2%Be, coìn laûi laì âäöng.
Chuï yï : Trong håüp kim maìu theo quy âënh cuía Nga coï hai nguyãn täú âæåüc kyï hiãûu
bàòng cuìng mäüt chæî caïi, âoï laì chç (kyï hiãûu C) vaì stibi (kyï hiãûu C). Do váûy nãúu trong maïc

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 27


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

håüp kim chè coï mäüt chæî C thäng thæåìng âoï laì chç. Coìn nãúu hai chæî C thç chæî C âáöu laì chç,
chæî C sau laì stibi.
3-Ti tan vaì håüp kim ti tan :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam :
-Ti tan nguyãn cháút : Âæoüc kyï hiãûu bàòng chæî Ti vaì säú chè læåüng chæïa cuía noï theo %.
Vê duû : Ti 99,10 - coï 99,10%Ti
Ti 99,0 - coï 99,00%Ti
-Håüp kim : Âæåüc kyï hiãûu bàòng táûp håüp chæî vaì säú, âáöu tiãn laì Ti (ti tan), tiãúp sau âoï laì kyï
hiãûu caïc nguyãn täú håüp kim keìm theo säú chè læåüng chæïa cuía chuïng theo %.
Vê duû : TiAl5Sn2,5 - coï 5%Al, 2,5%Sn, coìn laûi laì ti tan
TiAl3Cr11V13 - coï 3%Al, 11%Cr, 13%V, coìn laûi laì ti tan
b-Tiãu chuáøn Nga : Våïi ti tan vaì håüp kim Nga kyï hiãûu khäng coï quy luáût chung âãø
dãù daìng nháûn biãút. Muäún tçm caïc säú liãûu cuû thãø phaíi tra baíng.
Vê duû : BT1-0 - ti tan nguyãn cháút kyî thuáût coï 99,10%TI
BT5-1 - håüp kim ti tan coï 5%Al, 2,5%Sn, coìn laûi laì ti tan.
B120VCA - håüp kim coï 3%Al, 11%Cr, 13%V, coìn laûi laì ti tan.
4-Keîm vaì håüp kim keîm :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam :
-Keîm nguyãn cháút : Âæåüc kyï hiãûu bàòng Zn tiãúp sau laì säú chè læåüng chæïa cuía noï.
Vê duû : Zn 99,99 - coï 99,99%Zn
Hoàûc coï thãø ghi : Zn1, Zn2, Zn3, Zn4, Zn5, Zn6. Trong âoï :
Zn : chè keîm kim loaûi, chè säú âæïng sau kyï hiãûu Zn biãøu thë cáúp loaûi theo âäü
saûch cuía keîm.
Cuû thãø : Zn1 : keîm nguyãn cháút chæïa 99,995% Zn
Zn2 : Keîm nguyãn cháút chæïa 99,99%Zn
Zn3 : -nt- 99,975%Zn
Zn4 : -nt- 99,95%Zn
Zn5 : -nt- 99,9%Zn
Zn6 : -nt- 99,7%Zn
-Håüp kim keîm : Âæåüc kyï hiãûu bàòng táûp håüp chæî vaì säú, chæî âáöu tiãn laì keîm, sau âoï laì kyï
hiãûu caïc nguyãn täú håüp kim keìm theo säú chè læåüng chæïa cuía chuïng theo %.
Vê duû : ZnAl4Cu1 - coï 4%Al, 1%Cu, coìn laûi laì keîm
ZnAl27Cu2 - coï 27%Al, 2%Cu, coìn laûi laì keîm.
b-Tiãu chuáøn Nga :
-Keîm nguyãn cháút : Âæåüc kyï hiãûu bàòng chæî viãút tàõt cuía noï theo tiãúng Nga ( Ц ), sau âoï laì
caïc chæî chè âäü saûch.
Vê duû : ЦBЦ - coï 99,997%Zn
ЦB Ц - coï 99,99%Zn
ЦO - coï 99,975%Zn

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 28


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

Ц1 - coï 99,95%Zn.
-Håüp kim keîm : Âæoüc kyï hiãûu bàòng chæî Ц (keîm), sau âoï laì caïc chæî chè tãn nguyãn täú
håüp kim, cuäúi cuìng laì caïc säú caïch nhau båíi gaûch ngang láön læåüt chè læåüng chæïa cuía chuïng
theo %.
Vê duû : ЦAM 10-1 - coï 10%Al, 1%Cu, coìn laûi laì keîm.
ЦAM 10-5 - coï 10%Al, 5%Cu, coìn laûi laì keîm.
5-Chç vaì håüp kim chç :
-Chç nguyãn cháút :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : Âæåüc kyï hiãûu bàòng Pb vaì sau âoï laì caïc säú chè læåüng chæïa
cuía chç theo %.
Vê duû : Pb 99,99 chæïa 99,99%Pb
Pb: 99,985 chæïa 99,985%Pb
Hoàûc coï thãø viãút Pb1, Pb2 trong âoï :
Pb chè kim loaûi chç, säú âæïng sau chè kyï hiãûu chè cáúp loaûi theo âäü saûch cuía
chç. Cuû thãø :
Pb1 : chè chç nguyãn cháút chæïa 99,99%Pb
Pb2 : chè chç nguyãn cháút chæïa 99,985%Pb
b-Tiãu chuáøn Nga : Âæåüc kyï hiãûu bàòng chæî C, sau âoï laì caïc säú chè cáúp âäü saûch cuía
chç. Vê duû coï caïc maïc : C000, C00, C0, C1, C2, C3 coï âäü saûch tæång æïng tæì 99,9954% Pb
âãún 99,90%Pb.
-Håüp kim chç :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam : Âæåüc kyï hiãûu bàòng táûp håüp chæî vaì säú, chæî âáöu tiãn kyï
hiãûu chç, sau âoï laì kyï hiãûu caïc nguyãn täú håüp kim keìm theo säú chè læåüng chæïa cuía chuïng
theo %.
Vê duû : PbSn4Sb15 coï 4%Sn, 15%Sb, coìn laûi laì Pb
b-Tiãu chuáøn Nga : duìng táûp håüp chæî vaì säú. Muäún biãút cuû thãø phaíi tra baíng.
Vê duû :M Ш 1, MШ2, MШ , MCM1
6-Håüp kim äø træåüt :
a-Tiãu chuáøn Viãût Nam :
-Babit thiãúc : SnSb8Cu3 - coï 8%Sb, 3%Cu, coìn laûi laì thiãúc.
SnSb11Cu6 - coï 11%Sb, 6%Cu, coìn laûi laì thiãúc.
-Babit chç : PbCuNa0,8 - coï 1%Cu, 0,8%Na, coìn laûi laì chç.
-Babit chç thiãúc : PbSn-16Sb-Cu2 - coï 16%Sn, 16%Pb, 2%Cu.
b-Tiãu chuáøn Nga :
-Babit thiãúc : Б83 - coï 83%Sn, 10-12%Sb, coìn laûi mäüt säú nguyãn täú khaïc.
Б89 - coï 89%Sn, 7%Sb, coìn laûi laì caïc nguyãn täú khaïc.
-Babit chç : Б16 - coï 16%Sn, 16%Sb, coìn laûi chç.
БC6 - coï 6%Sb, 6%Sn, coìn laûi chç.
------o0o-----

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 29


Kyï hiãûu váût liãûu kim loaûi Quang Anh khoa Cå khê

Taìi liãûu tham khaío

1-Váût liãûu hoüc - Lã Cäng Dæåîng chuí biãn - Nhaì xuáút baín KHKT - Haì Näüi
1997
2-Kim loaûi hoüc vaì nhiãût luyãûn - Âaûi hoüc baïch khoa Haì Näüi - 1988.
3-Saïch tra cæïu theïp gang thäng duûng - Nghiãm Huìng - Træåìng ÂHBK Haì
Näüi - 1997
4-Des Mateïriaux - Jean Marie Dorlo, Jean Paul Bailon, Jacques Masounave -
L'Ecole de polytechnique de Montreïal -1986
5-Geïnie Des Matsriaux - Jean Bernard Guillot - L'Ecole Central Paris - 2000-2001
6-Материаловедение - и.ю.Лахтин - Мосва - 1985

Bäü män CNVL - Khoa cå khê 30

You might also like