Hoi Dap Ve Van Hoa Phong Tuc Nguoi Viet

HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT 1
http://.vhnnks.+JtmvJln.tnm

MU C 1U C

Nam n thu thu b t thn ngha la g? ............................................................... 3
M i la i la g?.................................................................................................. 4
L v n danh co y ngha g? ............................................................................. 6
L y v ke n tng, l y ch ng ke n gi ng co u ng khng? co c n thi t khng?...... 8
Ng i trong cu ng ho co l y nhau c khng? ...............................................10
S tch t h ng..............................................................................................12
Tu c tha ch c i hay d ra sao ? .......................................................................14
Ba nh su s hay ba nh phu th? ........................................................................16
Ti n na p theo (hay treo) la g?........................................................................17
Nh ng ca ch g b cho ba n tre khi lo a m c i ................................................19
C du tr c khi v nha ch ng pha i co nh ng thu tu c, ng ta c g ? ................21
L xin du co nh ng y ngha g? va thu tu c ti n ha nh. .....................................22
Me ch ng la m g khi con du b t u v nha ?.................................................23
Ta i sao me c du king khng i a du?....................................................24
Ta i sao trong go i qua me cho con ga i tr c gi vu quy co m t chi c trm hay
ba y chi c kim? ..............................................................................................26
Ta i sao pha i co phu du.................................................................................28
L la i m t co y ngha g?................................................................................30
Tra l i cu ho i khng ro cu ho i.....................................................................31
Khi ng i a n ba ta i gia c n co nh ng thu tu c g?...........................................33
Ta i sao na do ng khng l y c trai t?..........................................................34
Quan h v ca v le ra sao? ...........................................................................36
Nn nhn nh n v n ly hn nh th na o?......................................................37
Da y con t thu a ba o thai ................................................................................39
Ta i sao co tu c xin qu n a o cu cho tre s sinh?.................................................41
Con so v nha ma , con ra v nha ch ng ta i sao?..............................................43
Ta i sao khi m i e cha t tn chnh?...........................................................44
Ta i sao m i e cha t tn chnh (tn huy )?..................................................46
Ta i sao tu i trong khai sinh, trong vn b ng khng u ng v i tu i th t? ............47
La m l y t ca o ttin xin t tn cho con va o sho nh th na o?....................48
Co m y loa i con nui? ...................................................................................50
Xng h th na o cho u ng?............................................................................54
V ch ng xng h v i nhau th na o?..............................................................55
Ca ch xng h trong ho ...................................................................................57
Pha i chng " l i cha o cao hn mm c "? .......................................................59
Nh p gia v n hu y la g ? ................................................................................61
Ai va i la y ai?.................................................................................................62
a o th y tro ..................................................................................................63
Mi ng tr u la u cu chuy n ........................................................................66
Xu t x cu a tu c nhu m rng va ca ch nhu m rng...........................................69
Ta i sao go i la to c th ?....................................................................................71
M u s c v i truy n th ng vn ho a dn t c ......................................................73
V sao co tu c ba n m ha ng ? ba n m ha ng th na o cho t kha ch ?..................74
a o hi u la g ? hi u theo quan ni m th i xa kha c th i nay nh th na o ?.......77
Tu c khao la o .................................................................................................82
Y n la o .........................................................................................................83
Ta o sao nh ng nm g n y co phong trao khi phu c vi c ..............................85
ho .................................................................................................................85
Quan h gi a ho ha ng va la ng xa nh th na o? Phu c h i..................................86
vi c ho l i hay ha i ?.......................................................................................87
Ru ng hng ho a co y ngha g ? ...................................................................88
Vai tro t c tr ng xa va nay kha c nhau nh th na o ?....................................90
HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT J

Nnm nu thu thu h t thn nghin In g?

y la cu no i c a mi ng, quen du ng ch m i quan h nam n theo quan
ni m cu a nha nho. Ng i a n ng va ng i a n ba nga y xa trao cho nhau ca i
g, nh n cu a nhau ca i g, u khng tr c ti p t n tay, s b m nha y, ra hi u g v i
nhau chng? (Hai ch "thu thu " tra i ng c ngha: m t ch "thu " la trao cho, m t
ch "thu " la nh n).

Hai ng i mu n m i nhau n tr u, th ng i chu tm tr u, x p va o ci
tr u, t gi a ba n, kha ch t nh t l y ma n. L gia o phong ki n th t kh t
khe, vi c to tnh yu tr c ti p kho ma th c hi n c, ho a chng ch co n i m t
th m le n nhn nhau!

Ng i chu u t nho n gia , theo phe p lch s b t tay nhau, nha y v i
nhau la chuy n th ng. Nhng, ng i Vi t Nam va ng i a ng no i chung,
nam n v y cha m va o da cu a ng i kha c gi i th coi nh co c ch khng ng
n. Ng i a n ng co tha i su ng sa se b a n ba xa la nh, nhng khng a ng
lo b ng ng i con ga i l ng l, b xa h i de m pha th kho ma l y c t m ch ng
cho a ng t m ch ng. V v y ca c nha quy n quy th ng "c m cung" con ga i.
Ngay t tu i th a s m hnh tha nh s ngn ca ch gi i tnh. Th i phong ki n xa,
ch nh ng ng i co t t ng tn ti n m i cho con ga i i ho c, va co i ho c th con
trai ng i ring con ga i ng i ring. Trai ga i i cu ng nhau, vui chi cu ng nhau b
ba n be cu ng l a ch nha o. Co h i he nh a m cu ng pha i phn bi t a n ng ng
bn tra i, a n ba ng bn pha i.

tha nh th, v ch ng n m ngu v i nhau m t gi ng la chuy n bnh
th ng, nhng xin ca c ba n lu y , nng thn a n ba n m nha trong, a n
ng nha ngoa i a tr tha nh n p r i. Nga y xa, ph bi n mo i ni u th ,
nga y nay l o v n co n nhi u vu ng, nhi u nha . N u ca c ba n co dp v thm ba
con ho ha ng qu th t t nh t hai v ch ng nn tra nh n m chung gi ng ke o ca c
cu co n ca m th y ch ng ma ph t y .

HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT S

M0 l In l In g?

Trong xa h i phong ki n xa "Nam n thu thu b t thn" nn hn nhn c n
pha i ng i mi gi i. n u yu nhau, c i ho i khng c n m i la i se b ch tra ch la
Pha i lo ng nhau" "M c pha i bu a yu". Nguy n Du a va ch ng cho Kim
Tro ng. Thuy Ki u c yu nhau r i se "Li u ba i m i manh" nn ca c cu nha nho
m i kch li t pha n i khuyn con cha u r ng:

"a n ng th ch Phan Tr n, a n ba th ch Thuy Vn, Thuy Ki u"

Chu Ma nh Trinh vnh Ki u co n no i: "Ch v m t t i m i manh cha co ,
th th t a nhi u; trng gio m c va o, ph n hoa dnh ma i"...N u khng co "Nha
bng a m i" th nha trai la m sao bi t c ng i thu c n trong c a ca c pho ng
khu.
Trong xa h i cu , co nh ng ng i chuyn la m ngh m i la i, n u e p i
v a l a th ba m i se tr tha nh n nhn su t i. l t h ng xong, ta ba m i m t
n a mm xi, n a con ga ke m theo chi c a o lu a. Ch n tha ng con u lo ng th
na o cu ng c m i ba m i n d , to ngha tri n. Nhng cu ng co nhi u tai hoa
do nh ng ba m i co ng c b t chnh gy nn, i tre su t i mang m i
h n v ph n h m duyn hiu:

..."Ho c la b i "Me th y l n quy t", qun nh ng tho i m tm ma ng ca ,
qua la i t nhi u ngo t mi ng, e p u ng duyn c nng n i th , n ng ti n ta i
ma nhe ga nh tnh chung. Hay v chng "M i la i e o bo ng", ch ng nh m khi va o
l ng ra khi, no i ph m t ngo t ro t va o tai, d da nh ph n ga i ng n ng tnh, gia
nhn s non quy n ta o hoa "... (Trch "Vn t s ng ng i con ga i" -Mt bai
vn t khuy t danh c truy n tu ng Ha Tnh va o u TKXX). xa h i m i
cu ng c n co ba m i, ba m i th i nay la ng i c v n, ng i u cho i tre
xy d ng ha nh phu c lu da i. trong tng lai, co le vai tro cu a ba m i la nh ng
phng ti n thng tin a i chu ng (nh qua ng ca o trn a i truy n thanh truy n
hnh, ba o ch, chu p a nh) va nh ng cng ty du lch, cu la c b nh ng ng i c
thn...


1v + n Jnnh tn y nghin g?

"L v n danh" la l nha trai n nha ga i ho i tn tu i c ga i, nga y nay
go i la l "Cha m ngo " hay la l "Da m" (co ni kim ca l da m va ho i cu ng m t
lu c go i la l da m ho i). Truy n Ki u co cu "Ti n a canh thi p tr c c m la m
ghi". "Canh thi p" la gi y ghi ho tn, tu i, qu qua n, con ai.

Tr c Ca ch ma ng Tha ng Ta m 1945, nhi u vu ng nng thn, con ga i t
khi sinh n khi l y ch ng v n cha t tn, n u nh gia nh khng cho con ga i
i ho c. Con ga i khng c n va o s ho , s la ng, khng i ho c nn cu ng khng c n
d t tn v i. trong nha con ga i m i sinh ra c go i la con Hm, con M c, con
Ch t em...Trong nha go i tn g th xo m gi ng go i theo tn o . n la m l v n
danh, ng ba c ho c b m i t cho ca i tn ghi trong gi y hn thu , co khi
chnh ng i mang tn cu ng khng bi t mnh mang tn g trong gi y hn thu , v
khi v nha ch ng la i go i theo tn ch ng, khi co con go i theo tn con, co cha u
ch tn go i theo tn cha u.

L v n danh khng pha i ho i tn ma chu y u la ho i tu i, hai ho quy t
nh i nam n h p tu i nhau th l y c nhau, tu i xung kh c th thi. Trong
hn nhn xa ch chu tro ng co mn ng h i hay khng, co h p tu i hay
khng, gia nh na o th n tro ng m i tm hi u ky "Cng, dung, ngn, ha nh"
(th ng la ca c gia nh gia gia o). Ch ng nh ng ca c cha ng trai, tr c khi c i
cha bi t m t v , ma co nh ng ng b ch ng la ng i chu ng i ho i du cu ng
HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT S
khng bi t m t con du, do o trong gia nh sau na y m i xa y ra nhi u chuy n
oa i om:

-"Ca m n ng ba thng n, ti xin ng y ga , nhng xin tha
chuy n tr c: con ti m m me p ch ng b ng ai!"

T ng nh v y la mnh tm c con du hi n h u, khng anh a chua
ngoa, ai ng c i v m i bi t con du s t mi!. Nhng a nh vi c, bi t tnh
sao?

La i co tr ng h p a nh tra o: Khi i ho i th cho th ng em nhanh nhe n va
"sa ch m t" hn o ng vai cha ng r , n khi c i th la i c i cho th ng
anh n n, x u x. "Mi ng tr u du nha ng i", bi t tnh sao y?
D u sao cu ng mang ti ng m t i ch ng.


1 y +n kv n t0ng, I y th0 ng kv n gl0 ng tn Ju ng kh0ng? tn
t n thlv t kh0ng?

i v i ca c cu th cu ho i na y th a, v "No i na o gi ng y","Cy na o qua
y","Gio nha ai quai nha y","Con nha cng ch ng gi ng lng cu ng gi ng ca nh",
"Tm ni co c g i thn", ai ch ng mu n co trai hi n ga i a m, r tha o du hi n.
Th i nay, m t s ba n tre coi th ng cho la phong ki n la c h u. Co nh ng i trai
ga i m i ch g p nhau trn m t oa n ng, a v i nh c, tnh chuy n vung
tro n, th m ch ho a bi t ro ca "Ngo n ngu n la ch sng"!!!

a nh r ng cu ng co tr ng h p "M t nga y nn ngha, chuy n o
nn duyn", song tha nh cng la ca bi t, th t ba i la ph bi n. "Tm tng, tm ho "
khng co ngha la tm ch n sang gia u, khinh ng i nghe o kho , ma chu y u la
tm ni co gia gia o, co c . "Cha me hi n la nh c cho con"," i cha n
m n, i con kha t n c". Con ng i sinh ra l n ln do nhi u y u t xa h i chi
ph i, nhng nam n thanh nin m i l n ln, tr ng i cha t ng tra i, gia o du c
gia nh la y u t quan tro ng va chu a o. Hn nhn la vi c h tro ng, ta c ng ca
i, ma con ng i r t d mu qua ng trong tnh yu. Qua tu n trng m t khng
pha i mo i vi c trong quan h v ch ng u sun se . khi co nh ng vi c kho khn,
tru c tr c trong cu c s ng, ai cu ng mu n tm i u hay le pha i gia i quy t cho
thoa a ng. Lu c o c n d a va o "Tng", va o ho ha ng, tm nh ng tnh ca m chn
tha nh va tri th c u ng n. "Mn ng h i", t c la tm ni hai gia nh, hai
bn thn thu c, co nh ng m t cn i phu h p v i nhau, ch u pha i b c b c
leo thang, ke khinh ng i tro ng.

Ngoa i ra co n m t y u t n a: Tnh n gien di truy n. Nga y xa trong
m t va i hoa n ca nh c bi t co ng ch ng thoa thu n ng m v i v i "Xin no i".
Xin lu y : nh ng ng i a n ba o khng thu c loa i l ng l u -ta cu ng ch c n
bi t no i nho v i nhau thi va nh n ma nh "Hoa n ca nh c bi t"!


Ngun l trnng tu ng hn tn I y nhnu Jun t kh0ng?

ca c n c u My , anh ch em con chu ba c ru t v n co quy n l y nhau,
qua ta c ph m "gini Grng" ta th y m i tnh gi a hai anh em con chu ba c
ru t Grnge va gini s d tr c tr la do tho i keo ki t bi n l n cu a la o
Grng, ch ta c gia khng a ng n v n chung huy t th ng.

Trung Qu c la m t n c chu a nh h ng cu a vn hoa phong ki n n ng
hn ta nhi u, nhng anh ch em con c, c u ru t, con d ru t v n c l y nhau.
Xem Ba o Thoa, Ba o Ngo c... trong "H ng Lu M ng" yu nhau, l y nhau la
chuy n bnh th ng. n c ta, d i tri u Tr n, con cha u nha vua ch c l y
ng i trong Hoa ng t c (l y sang ho kha c s b na n ngoa i thch c p ngi). Hng
a o vng Tr n Qu c Tu n l y Thin Tha nh cng chu a, t c la c ru t cu a
mnh. Vua Tr n Tha nh Tng l y Thin Ca m Hoa ng h u, t c ch con ba c ru t.
Vua Tr n Minh Tng l y L Tha nh Hoa ng h u, t c con chu ru t, u la cha u n i
vua Tr n Nhn Tng vv... Co n trong dn gian t tri u L v sau, n u trong ho
n i thn cu ng qu ma l y nhau go i la hn thu , ho ha ng khng ch p nh n. N u
cu ng ho nhng a xa i, thu c chi kha c nhau hay a xa qu (go i la bi t t ly
tng) th v n l y nhau c.

Th i xa, do tro ng nam khinh n , ho c thi u hi u bi t v gien di truy n,
nn anh ch em con c, c u ru t coi nh kha c ho v n co quy n la m thng gia v i
nhau. Ca dao tu c ng trong dn gian co n ca ng i tr ng h p cha u c u ma l y
cha u c, coi nh "Tho c lu a trong b , gi ng ma nha ta". Nhng di truy n ho c a
kh ng nh r ng ng i co chung huy t th ng ma co con v i nhau th qua nhi u
i do ng gi ng b thoa i hoa , co tr ng h p b qua i thai, v v y anh em ho l y
nhau, k ca ho n i hay ho ngoa i u khng co l i. Lu t pha p n c ta qui nh
cu ng chung huy t th ng ba i, k ca bn b hay bn me , u khng c l y
nhau.

HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT 1J

Su tth tn h0 ng

T h ng Nguy t la o thin tin" d a theo tch Vi C g p ng la o trong
m t m trng, ng i ki m sa ch h ng v pha m t trng, sau lng co ca i tu i
ng y dy o . ng la o ba o cho bi t y la nh ng vn th k t hn cu a toa n
thin ha . Co n nh ng dy o bu c chn nh ng i trai ga i se
tha nh v tha nh ch ng. M t hm, Vi C va o ch g p m t ba gia ch t m t
m a be i qua. B ng ng gia la i hi n ln cho bi t a be kia se la v
anh. Vi C gi n, ba o a y t tm gi t a be y i. Ng i y t le n m
a be gi a a m ng r i bo tr n. M i b n nm sau, quan Th S Trng
Chu la Vng Tha i ga con ga i cho Vi C . Ng i con ga i dung nhan ti e p,
gi a lng ma y co nh m t bng hoa va ng. Vi C ga n ho i, v m i ba o: Thu
co n be , m t ba vu ho Tr n b va o ch b m t tn cu ng t c m pha i. Vi C ho i:
Co pha i ba vu o ch t m t khng? ng i v ba o: u ng th ! Vi C k la i chuy n
tr c, hai v ch ng ca ng quy tro ng nhau cho la duyn tr i nh s n.

M u chuy n vui: Tnh yu la m cho con ng i lu l n.

..."Tu Th ng , theo ha th n th th ng khng c n o i la i tr
khn cu a con ng i. la m nh th khng kho i mang ti ng la tr i nho nhen. i u
ma th ng nn la m la ha n ch tr khn cu a con ng i."
-"B ng ca ch na o"?
-"Ch co tnh yu-Khng co g la m con ng i lu l n i nh trong tnh
yu. Tr i ch c n pha i m t v th n mang vo ng dy xu ng tr n, c i trai
ga i na o g n nhau th qung cho m t vo ng. Ng i na o ca ng thng minh
th c n qung thm cho nhi u vo ng. Con ng i ch lu n qu n trong nh ng vo ng
y ma ch ng bao gi ngh t i chuy n ln qu y nhi u nha tr i n a". Tr i khen
"Th t la di u k "!, be n truy n cho ng tin gia mang nh ng chi c vo ng cu a tr i
xu ng tr n gian. T nga y b ng tin gia khoa c va o ng i mnh nh ng vo ng dy
tnh a i, con ng i ch lu n qu n v i nhau, khng co n ngh t i chuy n a nh nhau
v i tr i n a. ng tin gia y c go i la ng "T" .

HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT 1S

Tut thnth tunl hny Jnrn snn ?

a "Tha ch" la d ho c d nhi u ma hay t. Th i nay tn tro ng t do luy n
a i hn nhn, lu t hn nhn trong ch m i a gia i pho ng cho nam n thanh
nin, nhng lu t tu c co n go bo , tro i bu c. tha ch c i cu ng la m t l tu c la c h u
ri r t la i, tro i bu c ca nha trai l n nha ga i, co khi la m cho cha ng r pha i bo cu c
ma n i thi t tho i nh t la i ri va o thn ph n ng i con ga i, d u sao cu ng mang
ti ng m t i ch ng, d u sao cu ng la m cho nh ng cha ng trai kha c pha i nga i, xui
nn ph n h m duyn hiu.

Ngay th i tr c cu ng a co cu: "Gia thu b t lu n ta i". a ng le nn v
nn ch ng, tha nh gia tha nh th t, la m ng cho ca hai gia nh, nhng g p pha i
m t va i ba c, ng ba c bn nha ga i kho tnh, tha ch c i na o qu n a o, no n de p,
na o r u ba nh cau tr u, che thu c, na o n p te , l n ga , na o nh n xuy n, hoa tai,
ti n m t, la i co n tnh u c du c c i bao nhiu mm, nn nha trai pha i bo
cu c. Cu ng co a m nha trai pha i cha y ng c chay xui, lo xong vi c r i ke o ca y
tra n ; song, ngay t bu i tha nh hn, ngha v ch ng, tnh thng gia a b s t
me , o la m m m ng gy nhi u b t tr c v sau. Cu ng co tr ng h p, nha ga i
tu ng thi u khng u t l c cung c p cho u ca i l la ng "Tra n mi ng", o i ho i
nha trai pha i lo chu toa n. Cu ng co tr ng h p, b me c du co n pha i xu t ra
g p nm g p m i l n va sau khi tha nh thn co n cho con ga i, con r nhi u th ,
nhng cu ng tha ch c i cao tra nh ti ng x xa o, a m ti u, cho r ng con mnh
d duyn r i, nn pha i cho khng. "Hay t" la da nh cho nh ng gia nh co
ho c th c, khng tha ch ti n, tha ch cu a ma tha ch ch ngha vn chng v i y
cho n r con nha gia th , v i hy vo ng tng lai con mnh co n c "Lo ng anh i
tr c vo ng na ng theo sau" ch khng n n i pha i ri va o nh ng anh cha ng "Vai
u tht b p" ni "N c m n ng chua"


Bn nh su sv hny hnnh phu thv?

Trong l c i co nhi u l v t, nhng khng th thi u ba nh "Su s",
nguyn xa la ba nh "Phu th", m t s a phng no i ch ch tha nh ba nh
"Su s". Ba nh su s la m b ng b t ng tr ng, d a, u xanh va ca c th hng
ngu v, n n hnh tro n, bo c b ng hai khun hnh vung u p la i v i nhau v a kht,
khun la m b ng la d a, la cau ho c la d a, vo nguyn khng lu c gi ma u
xanh th m. S d go i la ba nh phu th (ch ng v ) v o la bi u t ng cu a i v
ch ng ph n e p duyn a: vung tro n, trong tr ng m m de o, ngo t nga o, thm
tho, xanh th m, ng th i cu ng la bi u t ng cu a t tr i (tr i tro n, t vung)
co m dng ngu ha nh: Ru t tr ng, nhn va ng, hai vo xanh u p la i bu c b ng s i
dy h ng.


Tlv n nn p thvn (hny trvn; In g?

Ti n "cheo" la kha n ti n nha trai na p cho la ng xa bn nha ga i. Trai ga i
cu ng la ng xa l y nhau cu ng pha i na p cheo song co gia m b t. Xu t x cu a l
"Na p cheo" la tu c "Lan nhai" t c la tu c chng dy do c ng ho c c ng
la ng. u tin th ng i ta t ch c o n m ng hn l , ng i ta chu c tu ng, co ni
co n t pha o m ng. a p l , oa n a du cu ng a tr u cau ra m i, a qua ,
a ti n bi u t ng. D n n co nh ng ng i la m n b t chnh, l i du ng c h i
cu ng chng dy, vo i ti n, sa ch nhi u, tr tha nh tu c l x u. V tho i x u lan d n,
gy nhi u ca n tr , tri u nh pha i ra l nh ba i bo . Thay th va o o , cho phe p la ng
xa c thu ti n cheo. Khi a na p cheo cho la ng, t c la a m c i c la ng cng
nh n co gi y bin nh n h n hoi. Nga y xa, cha co thu tu c ng ky k t hn, th
t na p cheo coi nh t hn thu . Na p cheo so v i chng dy la ti n b . Khoa n ti n
cheo na y nhi u a phng du ng va o vi c cng ch nh a o gi ng, p ng,
la t ga ch, xy c ng la ng...Nhng nhi u ni ch cung n cho ly hng che che n.
a hn n a th ky , l na y b ba i bo r i. Thanh nin nga y nay ch co n th y bo ng
da ng cu a ti n cheo qua ca dao-tu c ng .
-Nui l n th pha i v t be o
L y v th pha i n p cheo cho la ng.

-C i v khng cheo nh ti n gieo xu ng su i.

-ng xa a nh tr ng thnh thnh
Quan vin mu a o ra nh n cheo.

-L y ch ng anh se giu p cho
Giu p em...
Giu p em quan ta m ti n cheo
Quan nm ti n c i la i e o bu ng cau.

Th t qua c ng i u, Ch ti n cheo khng th v t qua ti n c i.


Nhu ng tn th gn h thn hn n trvkhl In Jn m tun l

a ng le m ng a m c i nh tu c l tro i bu c tha nh ra lo a m c i. Tu c cu
a truy n nhi m lu khng d m t mai i ngay c. V y pha i la m th na o?
giu p ca c gia nh c i du, m t s gia vu ng nng thn co tu c go p l c i: u
nm gia nh ba o cho ho ha ng xo m gi ng bi t d nh c i du va o tha ng na o,
thng th ng va o sau vu thu hoa ch. L n l t ca c gia nh o ng go p ca c khoa n
ga o n p, ga o te , u xanh, r u ho c ti n theo nh l ng. Co n l n ga th gia
nh na o t li u cho gia nh y.

Tu c go p c i cu ng gi ng nh h i tng t tng tr , h i ca y c y, h i l p
nha ... lun phin ca c gia nh. y la m t tu c hay, cu ng nhau lo d n n l t
mnh pha i lo nh ng khoa n l n. Ti n, qua c i cu a kha ch, ba n a t i th c
ch t cu ng la hnh th c go p l c i, nhng khng chu ng c k hoa ch, th co
khng c n, th c n khng co , tha nh ra t n ke m. L chi ho nga y nay, chung v n
kinh doanh bun ba n cu ng la xu t pha t t hnh th c go p ti n nhau la m nha
c i v , t u tru bo nng thn. V xu t pha t t ho ha ng giu p nhau nn m i go i
la chi ho . N u oa n Thanh nin a phng na o v ng ma nh, ca n b oa n cng
tm lim khi t tha o va t, t ch c "H i chi ho c i v " co k hoa ch qua n ly kinh
doanh s du ng phn ph i ch t che , t c nhi u ba n thanh nin h ng ng,
tham gia...B c u cu ng a co m t s a phng t ch c "Dch vu a m c i"
nh mua s m cho thu qu n a o c i, ba t a, m che n ba n gh , phng ma n, t
ch c trang tr, chu p a nh, ca nha c...v a kinh doanh gy quy , v a phu c vu thu n
ti n, co ch u a i v i ng i go p c ph n,v i oa n vin.


C0 Ju trun t khl +v nhn th0 ng phn l tn nhu ng thutu t,
J0 ng tn t g ?

Khi nha trai b t u n o n du th c du cu ng v i chu r n tr c
ba n th gia tin, kh u u la m l , t kh n ni m xin t tin ch p nh n k t nay
nn v nn ch ng, phu h cho trm nm duyn a ph n e p, c m s t giao hoa .
Cu ng co th nh gia tr ng kh n h cho co ba i ba n h n hoi. L xong, hai ng i
a h p tr u, bao thu c, i m i cha o thn nhn, kha ch, ba n kh p m t l t, ng i
nha sau, nh ng a m c i co t ch c th ng a co s s p x p v tr s n. Trong
khi cha o m i, c du pha i gi i thi u cho cha ng r bi t m i quan h bi t ca ch
xng h. Sau cu ng, tr c khi b c ra c a v nha ch ng la l ta cha me : Cha
me ng i s n m t pha c a chnh, n u ng ba n i ngoa i co n th ng ta i co n
d th ng ba cu ng ng i chung m t pha, nhng gh cao hn.

Th i xa ca i tn hn pha i la y hai la y, nga y nay chm ch c, cu i u
cung knh "Xin phe p ng ba , cha me con v nha ch ng", "Xin phe p ng ba , cha
me con xin o n em X v ". Lu c o , cha me ban pha t cho con ga i, con r m t v t
g o la m k ni m, co th la n t ca i bu t, m t gng soi nho nho , m t cu n sa ch
ho c m t chi c khn, chi c qua t.... Nha gi u co n cho thm hoa tai, nh n c i
ho c quan ti n... (Chu y , nh ng th na y nha trai a a n hm l na p ta i.
Trong go i qua cu a ba me cho con ga i co ca i chm ca i to c, ho c ba y chi c kim
nh to c ho c kim khu go i trong khn vung).

i v i ng ba cu ng co nh ng ng ta c tng t .


1v xln Ju tn nhu ng y nghin g? +n thutu t tlv n hn nh.

L na y r t n gia n: Tr c gi o n du, nha trai c m t hai ng i, th ng
la ba ba c, ba c, ba ch cu a chu r a m t ci tr u, m t be r u n xin du,
ba o tr c gi oa n o n du se n, nha ga i s n sa ng o n ti p. Phong tu c na y
co nhi u y ngha hay: M c du hai gia nh a quy c v i nhau t tr c v nga y
gi va tha nh ph n a o n r i, nhng pho ng mo i s b t tr c, mo i tin th t
thi t, nn m i nh ra l na y, bi u hi n s c n tro ng trong hn l . Th i gian na y
chu r va cha me chu r r t b n r n khng th sang nha ga i, nn nh ng i a i
di n sang ba o tr c nh b ph n "Ti n tra m". trong tr ng h p va n nh t
ho c do th i ti t, ho c do tr nga i giao thng, g n qua gi quy c ma oa n o n
du cha n, nha ga i bi t chu ng la m l gia tin ho c pha i ng i sang nha
trai thm do .

Tr ng h p hai gia nh ca ch nhau qua xa ho c qua g n, hai gia nh co
th thoa thu n v i nhau mi n la b t l na y, ho c nh p l xin du va o n du la m
m t. Ca ch nh p l xin du va o n du ti n ha nh nh sau: Khi oa n o n du n
ngo nha ga i, oa n co n chnh n t trang, s p x p la i ai i tr c, ai i sau, trong
khi o m t cu gia i u ho cu ng v i m t ng i i l (m t mm qua trong ng
tr u cau, r u... )va o tr c, t ln ba n th , th p hng va i r i tr ra d n toa n
oa n va o la m l chnh th c o n du. L na y pha i ti n ha nh r t nhanh. Thng
th ng nha ga i va i cha o xong, chu ng xin mi n l r i m t v huynh tr ng
cu ng ra lun o n oa n nha trai va o.


Mv th0 ng In m g khl tnn Ju h t J u +v nhn ?

Phong tu c m i a phng m t kha c, tra i ng c nhau nhng u co y
ngha hay: Nga y xa nhi u a phng Ngh An, Ha Tnh co l tu c me ch ng
ra c t no n cho con du: Nha trai t s n tr c ngo m t ca i n i ng, m t ca i ga o,
trong n i t s n m t quan ti n ng va ng y n c trong. C du va o n
c ng du ng ga o mu c n c r a m t mu i, chn tay, me ch ng b c ra c t no n cho
con du. Con du, m t tay c m l y quan ti n, m t tay v n c m qua t che m t. Me
ch ng d t con du va o nha t quan ti n va ca i qua t ln ba n th , cu i u l gia
tin (b n la y ba va i theo t th cu a n ). Sau o me ch ng d t c du c m ca ti n
va qua t va o bu ng. Trong bu ng a chu n b s n tr u n c hoa qua , gi ng
chi u m i. i chi u tra i u p va o nhau, do m t ng i thn trong ho co tu i ta c,
v ch ng song toa n, con cha u ng, la m n nn n i, c gia nh m i n tra i
chi u; n u me ch ng co u tiu chu n trn th me ch ng tr c ti p do n gi ng tra i
chi u, nhng b ch ng th khng c. Khi con du ngh ngi xong, khn y m
chnh t m i bng h p tr u ra cha o ho . Tr ng h p me ch ng a m t th m t ba
c hay ba d thay th . Phong tu c na y co nhi u y ngha:

-Th i xa, con du tr c khi v la m du, co n hoa n toa n xa la , b ng ,
cha bi t u la bu ng u la b p, ai la b me ch ng. Tr tr ng h p xo m gi ng
quen bi t nhau t tr c khng tnh, la thn ph n con ga i cha c i a v nha trai
th b d lu n gie m pha la con nha h n. Co ng i ch ng la i ru t re e l , co
tr ng h p tr c l c i cha h to m t nhau, v y nn me ch ng ni m n ra o n
du, d t du va o nha la hay, la pha i le . M i b c v nha ch ng a c t tin,
ng ba , cha me ch ng ban ph c l c, d i da o nh n c quan ti n la bi u t ng
v n li ng cu a ring ma me ch ng trao cho.

Nhi u a phng la i co tu c kha c: Khi con du v a va o n nha th me
ch ng c m chi c bnh vi ta m la nh sang ha ng xo m t phu t. Tu c o cu ng co y
ngha hay: T c la me ch ng a xa c nh vai tro , tra ch nhi m con du se v la m
chu , me ch ng s n sa ng trao quy n cng vi c trong nha trong c a cho con du,
nhng khng pha i trao toa n quy n y h t tra ch nhi m ma ba v n la ng i n m
quy n i u ha nh, v bnh vi la v t t ng trng cho ba Chu a trong nha .


Tn l snn mv t0 Ju klvng kh0ng Jl Jun Ju?

Trong ch phong ki n cu , hn nhn c ng e p, th ng la cha me t
u, con ng i y. Th c ra, trong nhi u gia nh, ng i cha quy t nh
mo i vi c, ng i me ch bi t tun theo. V th a xa y ra m t s tr ng h p oa i
om: Nga y con ga i vu quy a ng le la nga y vui nh t trong i nhng ng i th
kho c lo c bu n tu i v b e p bu c, ng i th lo s ca nh la m du, la m v , t t m be
cha r i me , nay t nhin me con xa nhau; me thng con co n th da i, cu ng mu i
lo ng su t su i kho c. Th la , trong khi hai ho ang vui m ng y n m nha ngoa i th
hai me con lu i thu i, c p no n ra v . Tan ti c, nha trai ch ng tm th y c du u
n a.

Qua m t va i a m a i loa i nh v y ng i ta ru t kinh nghi m khng nn
me c du i a du, d n d n b t ch c nhau, tr tha nh tu c l . M t va i a
phng, ca b c du cu ng khng i a du v i ly do con mnh a ga ba n cho
ng i. Tuy r ng trong vn sa ch co ghi "Gia thu b t lu n ta i" ngha la khng ba n
n ti n ta i trong vi c c i ho i, nhng khng hi u v sao trong ngn ng Vi t
Nam la i k t h p "Ga ba n" li n nhau. Th i nay hn nhn t do, trai ga i tm hi u,
yu nhau k t hn trn c s tnh yu i l a, cha me ch tham gia go p y , h ng
d n, v y th cha me co nn n d l vui cu a hai con khng? a co nhi u a m
c i nga y nay bo tu c king na y.


Tn l snn trnng gn l gun mv thn tnn gn l trun t gln +u guy tn
m0 t thlv t trm hny hn y thlv t klm?

Chu ng ti cha c bi t m t ta i li u tha nh vn na o no i v tu c na y, co le
v ca c cu nha nho nga y xa a c m bu t la pha i vi t nh ng l i thanh nha . Tu c na y
ch la m t th b truy n do ng i me thu th "tm s " ng m v i con ga i va o bu i
tr c khi v nha ch ng.

Th i tr c, c du qu n khn nhi u trn u, co nh m y chi c kim trn
khn la u hi u r i. V khng co ta i li u tha nh vn, v co nh ng tr ng h p me
m t s m ho c a m c i xa qu v ng me , nn nhi u ba me th i nay (v n la c
du nga y tr c) khng bi t truy n ti p cho con ga i. Xu t s cu a tu c na y la
pho ng tai bi n "Pha m pho ng". "Pha m pho ng"la g? No i th tu c la ch t ngay trn
bu ng v ngay khi quan h v ch ng.

Ca dao tu c ng co cu "nh t pha m pho ng, nh lo ng l n" co ngha la : c
n lo ng l n ngon mi ng, d u ch t cu ng s ng. Cha ng r qua m y nga y m lo
l ng, cha y ng c cha y xui, b n r n, v t va , m tn hn la m xao xuy n, ra o
r c nh t, la i thm m y che n r u nga nga say, n m t th i i m ca m xu c qua
a , n u ng i co th ch t va tm th n suy t n nhi u th lu c xu t tinh, th n kinh
t tra ng tha i hng ph n qua chuy n tha nh c ch qua , d b pha m pho ng,
n u ng i v khng bi t x ly kp th i co th ng i ch ng ch t trn bu ng v .
H u nh khng co tr ng h p ng i phu n b pha m pho ng. Trong lu c giao h p,
c a bu ng o ng kn, thn th loa l , la i thm tm ly e the n x u h , s ha i, n u
ng i v tha ng i ch ng ra, dng v t thoa t ra ngoa i, m t s i u hoa kh
m kh dng th kho lo ng c u ch a. Lu c o , s n co ca i trm ca i trn u ho c
m y chi c kim nh va nh khn, ng i a n ba m t tay v n m ri t l y pha d i
lng ch ng m t tay l y chi c trm ho c kim chch va o pha d i h xng ch u,
pha trn h u mn, kch thch n lu c na o ng i ch ng tnh la i. Ng i con trai
na o co lng t th gi t lng. N u cha tnh th ti p tu c chm kim, l y mu i xoa
tr ng ho c l y gi y ba n ch m th , h th y co ma u cha y la ch a c. Trong
pho ng i tn hn nn ngo n e n con nh m ta o thm khoa i ca m, m t kha c
cu ng v mu c ch o n a, nhng v n chu y pha i m ri t ch ng trn bu ng.

Chu ng ti khng i su va o lnh v c y d c, song co phng thu c c
lu truy n trong dn gian: C t chu t va la he gia nho , ng i a n ba ng m r i
tru m va o mi ng ch ng, v lu c o ng i ch ng ang n m s p r t kho thu c.
Tr ng h p nhe , ng i a n ng v n co n tnh nhng c th li t nh c sau khi
giao h p, go i la pho ng th t, pha i u ng thu c b dng m t th i gian sau m i h i
phu c s c khoe .

Co n ta i sao la i 7 chi c kim: Theo quan ni m c truy n " Nam th t n c u"
(a n ng 7 va, a n ba 9 va). V pho ng xa , du ng cho con r nn ba me v ch
a 7 chi c kim -ch khng pha i du ng cho con ga i v con ga i khng b pha m
pho ng. Trong ha ng va n tr ng h p m i co m t tr ng h p la pha m pho ng,
nhng ca c ba n tre cu ng nn bi t tr c khi ng s bi t chu ng x ly . i u
c n thi t la pha i cu ng nhau hi u bi t, thng ca m ma pho ng ng a, nh t la trong
tu n trng m t ho c v ch ng ca ch xa nhau lu nga y v g p nhau. Ca c ba n ga i v
e the n x u h nh t th i ma mang la i m i n h n su t i.

Gi i thi u thm phng thu t ch a tai bi n pha m pho ng: Khi nam n giao
h p v i nhau, khoa i ca m ln n c c , tinh kh xu t qua nhi u, co th ch t
(ch t trn bu ng v ). Khi xa y ra nh th , nh t thi t khng c y r i nhau ra
(du la x u h cu ng pha i nguyn nh t th ang giao h p). N u a n ng xu t
tinh qua nhi u b thoa t, th ng i a n ba pha i chu m mi ng th i hi no ng cu a
mnh va o mi ng ch ng, n u a n ba b thoa t h t kh, th a n ng cu ng la m nh
v y, t ng hi no ng cu a mnh va o mi ng v . T ng hi no ng nh v y m y chu c
l n, dng kh se d n tr la i. Trong khoa nh kh c c p ba ch gia nh gi t gi a ca i
s ng va ca i ch t nh v y, ba o v i u hoa hai kh m dng, ch ng nh ng
khng c hoa ng h t r i kho i gi ng, ma khng cho dng v t thoa t ra kho i
m h , nn pha i m ch t l y ph n n a mnh pha d i, Ng i a ng t lm r i
khng bi t g n a, hoa n toa n pha i do ng i s ng chu ng m ri t l y, cho
kh khng tuy t h n, pha i t ng kh lin tu c cho n khi sinh kh cu a ng i kia
tnh la i m i thi. Ca ch t ng kh: Pha i chu m mi ng la i, a c kh t ha an
i n(1) ln, truy n qua mi ng t ng kh va o n y t h u ng i kia theo nhp th .
Ca ch na y ca trai va ga i u nn bi t. Sau khi dng kh a h i phu c pha i du ng
ba i "Nhn sm phu t thang"(2). N u nha nghe o khng co nhn sm, th c p t c
du ng 4 la ng hoa ng ky , 2 la ng ng quy, 5 ng cn phu t , s c u ng cu ng co
th c u s ng c.

Tr ng h p ng i a n ng xu t tinh qua nhi u kh h t, ma a nh y ra
r i, th pha i c p t c v c ng i d y m choa ng l y ma t ng kh va o mi ng, n u kh
qua mi ng kho va o th du ng ng thng hi hai u u t va o mi ng ma th i, mi n
sao hi va o c qua cu ng ho ng. Co th m n ng i a n ba , con ga i ma nh
khoe kha c ha hi, khng nh t thi t pha i la ng i v ho c ng i a n ba v a giao
h p. o la ca ch l y ng i ch a ng i, kha nng s p ch t v n c u s ng c.

(1) Ha an i n: vu ng bu ng d i r n.

(2) Nhn sm phu t nhang: Phu t : 1 ng cn. Phu c linh: 7,5 phn. Nhn sm:
1 ng cn. Ba ch tru t: 1 ng cn. Ba ch th c: 1,5 ng cn


Tn l snn phn l tn phu Ju

Tu c l xa c n co phu du v hn ngn c ng e p, do cha me nh oa t,
nhi u ni la i co na n ta o hn, thng th ng th "N th p tam nam th p lu c", con
gia m i ba tu i v nha ch ng a bi t g u! do o c du pha i co ng i d n
d t. Ng i d t c du go i la phu du.

Nga y xa phu du pha i la ng i c, ng i d hay ch em thn thi t cu a c
du, co kha nng thuy t phu c, ba y ve cho c du, c c du knh n , m n
phu c, c b me c du u y tha c. Ng i phu du pha i la ng i may m n, t t
phu c, duyn a, ph n e p, con ga i la nh ma nh ngoan ngoa n, gia nh m m,
hu co th truy n kinh nghi m la m du, la m me , la m v cho em, cho cha u mnh.

Phu du nhi u khi co n pha i la i nm ba y nga y sau cho c du bu n
va ch ba o kinh nghi m. Thng th ng phu du cu ng tr la i v i du r trong
l la i m t. a m c i nga y xa pha i co phu u, khng nh l , va cu ng khng co
danh t "Phu r ".

a m c i nga y nay, nhi u ni co ca phu du, phu r , co a m m i n nm
sa u i phu u phu r toa n la trai thanh, ga i lch, cha v cha ch ng. Co le chu
y u c du thm ba n, chu r thm b u. Hay pha i chng nga y nay cha ng r
be n le n e the n hn xa, nn pha i co ng i d n d t. Hay a m c i tr c th ng
sinh ra nhi u a m c i sau nn pha i chm lo a o ta o nh ng c du, chu r tng
lai.

HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT J0

1v In l m t tn y nghin g?

L tha nh hn, t h ng, h p c n xong xui, hai v ch ng tn hn tr v
nha ga i mang theo l v t ta gia tin ng ba cha me , i cha o ho ha ng thn nhn
bn nha ga i sau o o n b me va va i thn nhn sang nha chu r . K t bu i o ,
me c du m i chnh th c t i nha chu r va nha thng gia, v trong l c i, me
c du (co ni ca b ) khng i a du. L la i m t th ng ti n ha nh va o nga y
th hai ho c th t sau nga y c i (go i la nh hy ho c t hy ) tuy theo khoa ng ca ch
xa g n va hoa n a nh cu th ma nh nga y. Tha nh ph n chu kha ch r t he p, ch go i
go n trong pha m vi gia nh. Pho ng theo tu c c Trung Qu c: n u trong l la i m t,
co ca i thu l n c t l tai t c la ng m ba o v i nha ga i r ng nha trai tra la i, v con
ga i ng ba a m t trinh (m tn hn co lo t gi y ba n, go i la gi y tha m trinh,
xem ng i con ga i co n trinh ti t hay khng. N u co n trinh th trn gi y ba n se co
m y gio t ma u. Ma Gia m Sinh sau khi c ng e p pha trinh na ng Ki u xong du ng
"N c vo L u", "Ma u ma o ga " ho ng l ng ga t la ng chi t ng nh m la Ki u
v n co n trinh).

Tr ng h p hai nha xa xi ca ch tr , ng gia ba la o th nn mi n cho
nhau, c du chu r n u b n ng ta c cu ng nn c mi n th . N u i u ki n cho
phe p th nn duy tr, v l na y mang nhi u y ngha t t e p:

-Nh c nhu con a o hi u, bi t ta n sinh tha nh, coi b me v cu ng nh b
me mnh.

-Th t ch t va m r ng m i quan h thng gia, ho ha ng ngay t bu i u,
tnh ca m c nhn i.

-Hai gia nh cu ng trao i ru t kinh nghi m v vi c t ch c hn l va
ba n ba c v tra ch nhi m cu a hai bn b me trong vi c ta c tha nh cu c s ng cho
i tre trong tng lai


TrnIn l tu hn l kh0ng rn tu hn l

Ta i sao ky qu c th ? V ca c ba n tre mu n ho i nhng nga i khng t tha nh
cu ho i, ho c khng bi t ma ho i v nh ng v n na y th i tr c ch do ng i
me th m v i con ga i, ng i a n ng ch th m hi u ma khng bao gi no i t i. o
la nh ng b m t trong pho ng gi a i trai ga i. Chu ng ti cu ng ch xin no i th m
v i ca c ba n tre , xin ch hi u l m la chuy n khiu dm, thi t ngh v ha nh phu c
i l a, v tng lai no i gi ng, tr c khi tha nh hn c n co nh ng ki n th c s
ng: Tu i d y th t l a tu i na o? Co nh ng bi u hi n g v tm sinh ly ? " N
th p tam nam th p lu c".

Theo a nh gia cu a ca c cu nga y xa, ga i m i ba trai m i sa u u ng tu i
d y th. Trong tu i pha t du c o , c th l n nhanh nh th i, ch u nm n cu i
nm a bi n i r t nhi u: ma h ng, ng c n , mng pha t tri n, nhu m mao,
nam mo c ria me p, m t s th m t n i tr ng ca , n a ha nh kinh, co tm ly e the n
khi ti p xu c v i ng i kha c gi i, a nh m t t nh kn a o, k ca ti p xu c v i ng i
thn trong gia nh nhng kha c gi i a b t u co s ngn ca ch. Ca nam va n
tu i na y a ham la m da ng. Co tr ng h p tu i d y th n s m hn ho c mu n
hn va i nm. Th i xa, ta o hn, co c ga i m i ba tu i a b t u sinh n . Nn
chu y , m c du con ga i a co du c tnh nhng giao h p s m c th se suy nh c
nhanh cho ng d n t i h u qua la m cho no i gi ng b suy thoa i.

Trai ga i giao h p la thu n theo quy lu t i u hoa m dng nhng ch
nn khi na o ca hai bn u co khoa i ca m ma nh. Ng i a n ba th ng
khoa i ca m ch m hn a n ng, ca c ba n trai nn chu y kin tr ch i, kch du c
HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT JJ
nhe nha ng, ng xa y ra tm ly lo s . M t c i m n a la khoa i ca m a n ba
n ch m hn nhng lu hn v y nn co tr ng h p ng i a n ba cha n na n v
ng i a n ng khng a p ng c yu c u sinh ly , co khi d n t i ngoa i tnh
ho c ly hn. V ha nh phu c lu da i, nhi u khi ng i a n ng bi t t ki m ch . V
du tr ng h p v ch ng xa v ng lu nga y g p nhau, g p pha i th i ky ha nh kinh
cu a v , co khi ng i v n ch ng pha i chi u theo y ch ng nhng r t co ha i n
v sinh phu n .

Trong tr ng h p m i sinh n cu ng v y. Ng i a n ba co thai g n t i ky
sinh n th ch ng nh ng a n ng ma a n ba cu ng v y, pha i t ki m ch du c ca m,
t t nh t la nn ta m th i d ng la i ba o v cho sa n phu va thai nhi: Nam n
thanh nin cha l y v l y ch ng, ho c tnh duyn khng ma n nguy n th ng co
tho i thu dm a t khoa i ca m nh t th i nhng r t ha i cho s c khoe lu da i v
sau.

N u bi t tr c tra nh h u qua khng hay, nh t la i v i nam gi i.
Tr c lu c ng pho ng, ca nam va n u pha i sa ch se , tm h n th tha i,
king ky lu c m i lao ng n ng nho c ho c m i i xa v cha kp ngh
ngi. Coi vi c hi u bi t v nh ng ki n th c v sinh giao h p la c n thi t, v ,
ch ng nn nho nhe tm tnh, ch coi o la chuy n dm .


Khl ngun l Jn n hn tn l gln t n tn nhu ng thutu t g?

a n ng l y v go i la thu , a n ba l y ch ng go i la gia . Co nhi u tr ng
h p a n ba pha i ta i gia : M t la duyn khng a, ph n khng e p pha i ly hn; hai
la n a ng t ga nh, goa bu a khi tu i co n xoan... y chu ng ti khng no i
n s kha c bi t gi a lu t hn nhn th i xa va th i nay, va nh ng quy nh b t
cng v phu n th i phong ki n ma ch no i v phong tu c, trong o m t s phong
tu c co n duy tr t i nay:

-Cha me ch ga ba n m t l n, l n sau khng tham gia c i ho i.

-a n ba goa , tu c go i la "Na do ng" t co tr ng h p l y c trai tn, ph n
l n la m v k hay v le , no i chung la ch p n i t duyn, "R ra ca p la i", nn l
c i ho i ch bo he p trong pha m vi thn nhn gia nh va va i ba con xo m gi ng

HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT JS

Tn l snn nn Jn ng kh0ng I y Jun t trnl tn?

Khng pha i ta c gia t cu ho i gia i a p, ma chnh ta c gia th c m c
mong c gia i a p v sao co s b t cng o ? Nga y xa nh ng ng i a n ba goa
ch ng hay b ch ng bo th ch co n ca ch l y le hay l y k , m c d u co n tre , co n
xoan cu ng t ai l y c trai tn (trai t). Nh ng ai la trai cha v ma k t duyn
v i ga i a co m t i ch ng, du t tu i hn mnh, cu ng b la ng trn xa d i c i
ch. Ng c la i co nh ng c lang qun a ngoa i t tu n, a hai ba i v v n
l y c con ga i t ch b ng tu i con mnh. Nh v y ma thin ha v n khen la
e p i v a l a.

Nh ng ng i a n ba duyn ph n h m hiu, qu a l a l th, nga y xa ch la m
v le na ng h u, th i nay r t kho l y ch ng. Lu t hn nhn phong ki n co nhi u
i u b t cng i v i phu n , lu t hn nhn sau Ca ch ma ng a th c hi n u ng
nam n bnh quy n, nhng t p tu c d lu n xa h i v n co n b t cng i v i n .
V y mu n th c s gia i pho ng phu n , phu n pha i t u tranh o i gia i thoa t
kho i nh ng m c ca m v ly no i trn. Xin ki n ngh ca c c p la nh a o, tr c h t la
ca n b oa n th phu n h ng d n d lu n xoa bo d n nh ng m c ca m b t cng
no i trn.

Qunn hv +n tn+n Iv rn snn?

Ngoa i tr ch m u h , co n nh trong ch phu h ng i a n ba
ch ng m y khi co ch ng ca , ch ng le ; ng c la i a n ng nm th ba y thi p la
chuy n th ng, ca ng quy n qu cao sang ca ng l m v : Minh Ma ng co 142 con,
"Nh t da ngu giao, tam h u d ng" (trong m t m ngu v i nm ba th ba ba co
thai) co n bao nhiu v th khng th th ng k c. Nguy n Cng Tr 73 tu i,
l y v le th 10, m tn hn ca m ta c:

"Tn nhn du c v n: Lang nin ky ? -Ngu th p nin ti n nh th p tam"
(Dch ngha: Na ng mu n ho i anh: cha ng m y tu i -Nm mi nm tr c m i
hm ba)

a o Thin chu a ch cho phe p con chin m t v m t ch ng. Thng th ng
v ca l y tr c, v le l y sau. Nhng co tr ng h p ng i con trai la m n xa
nha , t y l y v , cha c cha me va ho ha ng ch p nh n, qu nha cha me a
da m ho i s n cho m t c v kha c b t v c i. Ng i v do cha me c i ho i, d u
r ng l y sau v n la v ca . Ng i v t y cho n, n u sau na y c cha me ch p
thu n, m c du con ga i con trai u a l n, v n pha i chu ph n la m em. Con v
be d u nhi u tu i hn v n pha i cha o a con ba ca ang m ng a b ng anh b ng
ch. Tr ng h p v ca ch t s m, khng co con trai th con trai v k e sau v n
la tr ng nam, la ch tn th a tro ng ch con trai v le v ph n thi p khng mn
ng h i , khng pha i do ng ba tr c ti p c i ho i nn khng u quy n k v.
Mu n cho gia nh m th m, ng i ch ng pha i khe o i x v ca i ho i v le
cho ch ng, th ng i v le va b me c ta m i yn tm.

Nvn nhn nh n + n Jv Iy h0n nhu thv nn n?

Nhi u cu cao tu i th ng pha n na n: Th i na y bo n tre yu nhau qua d
da ng nn bo nhau cu ng d . Ng c la i l p tre la i cho r ng: Nga y xa ca c
cu ch ng bi t yu ng la g, l y v l y ch ng th sinh con e cha u, ch m y ai
c h ng ha nh phu c. Ho khng bo nhau ch ng qua do l gia o va phong tu c xa
h i tro i bu c. Trai la m nn nm th, ba y thi p, ga i chnh chuyn ch c ti t m t
ch ng. Ch co ng i a n ba pha i cam chu thi t tho i b giam lo ng ch a n ng
khng ng v na y th ly thm v kha c, ch ng c n pha i ly hn v i v cu .

T t nhin trong ch cu cu ng nh m i, khng ai khuy n khch vi c ly
hn. Co nh ng tr ng h p quan h v ch ng g p nhi u tr c tr , nhng v ngh
n tng lai cu a con cha u ho c v nguyn c na y, ly do no , ho a nh ch p nh n
n i thi t tho i chung s ng v ph n s , ma thi u tnh yu. Khng pha i mo i tr ng
h p ly hn u a ng ch tra ch. Ng c la i co nh ng vu a n s ly hn c coi nh
tr n th ng gia i pho ng cho ca hai bn. Ly hn la i tr tha nh c s ta i ta o ha nh
phu c. V y ta khng nn co tha i nhn nh n qua kh t khe i v i mo i tr ng
h p ly hn. Tuy nhin, nga y xa ca c cu th ng co m t cu "M t nga y la ngha",
th i nay quan h xa h i m i ca ng thm ti e p, v y nn i v ch ng sau khi
chia tay ch nn coi nhau nh thu ch, cho du duyn khng a, ph n khng
e p, va nn coi nhau nh ba n be . Ba n be co thn ma co s, v y nn nh n nh ng
ai sau na y la i t ng cu a ng i v hay ng i ch ng a ly hn ch co ghen
bo ng ghen gio . Co n con ca i, do tnh tra ng ly hn, ta i thu , ta i gia , nn trong m t
gia nh co ca con anh, con ti, con chu ng ta. Chu ng no i x v i nhau hoa
HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT JS
thu n la hi m, mu thu n v i nhau la ph bi n. i u o o i ho i ng i la m cha
la m me , la m d ghe , b d ng pha i thu x p sao cho cng minh, m th m mo i b .


Dn y tnn tu thu n hn n thnl

Tu c ng Vi t Nam co cu: "Da y con t thu a co n th -Da y v t thu a
b v m i v ". y chu ng ti mu n nu: Khng nh ng da y con t thu a co n th
ma pha i da y con ngay t khi co n n m trong bu ng me . B i v cu c s ng v t ch t
l n tinh th n cu a ng i phu n mang thai a nh h ng tr c ti p n s c khoe va
tinh th n cu a a tre sau na y.

Ng i xa th ng no i: "a n ba hi n du, th d co con. Thai sa n la le t
nhin cu a tr i, t. Ng i khng b nh th khng c n pha i u ng thu c".
Theo y ho c c truy n "...Tm kh kinh s th con b in, th n kh khng u th
con h tho p, t kh khng hoa th con g y co m, tm kh h ke m th con nhu t
nha t. Con la theo kh me , me khng c n th n sao c! Me ch u ng nhi u th
thu c, u ng nhi u r u, ch chm c u x ng xin, ch i a i, ti u ti n va o ch
khng th ng i, ch tre o cao xng pha hi m tr , ch ga nh va c n ng nho c, ch
giao c u pho ng tu ng, ch n m ngu nhi u, ch m c a o qu n qua m, ch n cm
qua no. Tinh th n pha i ch n tnh, khng pha m n th t tnh ( m ng qua , gi n
qua , au thng qua , ghen ghe t qua , yu qua , ham mu n qua v.v...). Mu n con
sau na y sinh ra th ng th n nghim trang th ng i me nn mi ng no i l i ngay
th ng, la m vi c ngay th ng. a n ba r p tm la m vi c a c th khng sinh e c,
ng i ta c t ng la ta i tr i ghe t bo , bi t u r ng: o chnh la do t mnh gy
ra. V kh gan ru t b u t k t, ba b ma ch: tm, t, th n u b u t nn kho
sinh..." (Theo "Phu a o sa n nhin" cu a Ha i Th ng la n ng).

V le o dn gian co cu: "Cy kh khng co l c, ng i c khng co
con". C n pha i gia o du c con t trong bu ng me ma thu t ng khoa ho c go i la
"Thai gia o". Nga y xa ca c b c ti n b i a rn da y ng i me tng lai (sa n phu )
khng c gi n d , hoa ng h t, khng c ngh i u x u, la m vi c x u, nghe
chuy n d , nhn ca nh tang thng, c n no i nng, i ng khoan thai...

Co m i lin h khng kht gi a thai nhi v i s c khoe va tm tra ng ng i
me , gi a thai nhi v i th gi i bn ngoa i, co nh ng pha n ng "Ti p nh n" ho c
"Ch i bo " cu a thai nhi tr c ca c ta c ng cu a ngoa i ca nh. Theo ta i li u nghin
c u khoa ho c: Nhn ca ch con ng i c hnh tha nh r t s m, ngay t tr c khi
ra i. y ngh, ca m xu c va nh ng n i bu n vui cu a ng i me truy n va o a con.
Nhi u phu n co thai a bi t gi gn tnh ca m cn b ng do o gi c s c khoe
cho a con. Nh ng n i au cu a ng i me pha i chu ng trong th i gian thai
nghe n a nh h ng ma nh t i a tre s sinh. Lo ng thi t tha i v i a tre cha ra
i la m t bi n pha p gi gn s c khoe cho a tre t t nh t, va co a nh h ng
quy t nh t i quan h me con sau na y"...


Tn l snn tn tu t xln gu n n n tu thn trvsn slnh?

Ca ch tra l i n gia n nh t la xin l y "kh c" (l y may). Ng i me t
khi m i thu thai a chu y xem trong ba con, ho ha ng, la ng xo m nha ai co con ca i
bu b m, hay n cho ng l n, t kho c t qu y, ao c s p t i con mnh e ra cu ng
c nh th th xin m t ca i a o, hay ca i qu n, ca i ta cu cu a a be v s a sang
la i du ng cho con mnh. Xu t x la do m t va i ng i la m, r i b t tr c nhau,
dn d n la truy n ra tha nh phong tu c.

Nguyn nga y xa, ta cha co nh ng th va i mo ng mn ba n r ng ra i trong
dn gian, th tr ng toa n nh ng va i th b la i nhu m nu, th c ng, tre s sinh
da co n non m c d b xy xa t, ha i nhi ca ng m c m i ca ng au y u. Nha
nghe o khng s n ti n mua a a nh, nha gia u cu ng xin a o cu cho tre s sinh la v
le y. Tre th cho ng l n, qu n a o th lu m i ra ch, ch va i tha ng sau a qua c ,
ng i ta khng n pha i du ng va o vi c kha c nn c t gi la i, da nh cho em u t. V
v y, ng i cho a o cu ng ca m th y vinh d c ng i kha c quy m n con mnh va
coi a be s p ra i cu ng co ph n hi h ng cu a mnh.


Cnn sn +v nhn mn , tnn rn +v nhn th0 ng tn l snn?

Con so la con sinh u lo ng, con ra la nh ng a con sinh sau. N u nui
c ca th con so la tr ng, con ra la th . Phong tu c na y ph bi n Bnh Tr
Thin va m t s a phng ngoa i B c, co n Ngh An, Ha Tnh th tr tr ng
h p r , no i chung con ga i khng c sinh e nha cha me mnh. Con ga i m i
l n ln, m i sinh l n u tin, tre ng i non da , cha bi t i ng, n u ng, t m
gi t, king khem ra sao, hn n a trong ng i y u khoe ra sao mu n nh va me
ch ng ho c ch em nha ch ng cu ng ng n nga i, kho no i hn v i me e va em u t
mnh. Co n nh ng l n sinh sau a co kinh nghi m, co th t mnh gia i quy t c
nhi u vi c.

Phong tu c, "Con so v nha ma " la m t phong tu c hay nhng mu n gia i
quy t c m e p cu ng pha i co thu x p: G n nga y c , me ch ng ho c cha ng
r sang qu ngoa i tha chuy n tr c, n u co kho khn v kinh t ho c ng xa
xa xi ca ch tr cu ng c n tha o lu n v i nhau v tra ch nhi m cho thoa a ng, sau
khi me tro n con vung, cha u c ng ca p, cha ng r cu ng c n s m m t s l v t,
nh m nga y t t sang ta n gia tin bn ngoa i va ng ba ngoa i xin o n v con
v. ng ba ngoa i co n c n th n a nh d u vi ho c nho n i tra n cho cha u va ca c
th bu a phe p kha c ca c th ta ma a c quy khng da m n qu y r i cha u do c
ng.

Ngh Tnh la i co phong tu c ng c la i: Cho la sinh d t la nh, ngoa i con
du ra, khng ai c quy n sinh trong nha . Con ga i v nha ma , n u nh n ky
ng thai, tr da , khng kp tr v nha ch ng, s sinh n do c ng th
b me pha i d ng ta m chi c l u go c v n, ho c n u khng kp, th ra chu ng
tru ma e .

Thi t ngh khng c n phn tch, ba n o c cu ng th y c phong tu c na o
h p tnh ly hn.

Tr ng h p a m ci ma , v nha ma thi u ng i chm nom th con so
cu ng v nha ch ng.


Tn l snn khl mn l Jvthun J t tvn thnh?

Theo phong tu c, m t ng i t sinh ra khi ch t mang r t nhi u tn go i:
M i lo t lo ng th th ng Cu, th ng Co , con Hm, th ng M c, con Cu n, th ng Ch t
em, con Ch t a ... th ng la t tn x u cho d nui, n khi l n ln th anh Hai,
anh Ba, ch Ba y... l y v l y ch ng th anh Nhiu, anh , ch Xa ...Co con go i
theo tn con, co cha u ch tn go i theo tn cha u, n khi ch t th t tn he m go i
la hi u cu ng, ng i co ho c th t t tn t , ng i co ch c t c th t tn
thuy , ng i co ch c t c ho c v cao sang th ng c xng tn theo ho , hay tn
a phng: Cu a n Mai, Cu Tam Nguyn Yn , ng Tra ng Trnh, ng Tu V
Xuyn, Quan Tha m Nam Sn... o la theo phong tu c xng h cu a Trung Qu c.
Trong nhi u tn go i nhng ch co tn huy la chnh: Tn huy la tn t khi va o s
ho , khi va o la ng ghi trong s h , khi i ho c t khi va o s ho , khi va o la ng ghi
trong s h , khi i ho c.


Tn l snn mn l Jvthun J t tvn thnh (tvn huy ;?

Nga y nay e ra la khai sinh, co thu tu c qua n ly h tch ch t che . Nga y
tr c m i la ng xa cu ng co hng h lo s sa ch sinh t , gia thu nhng khng
qua n ly ch t che , Nha n c ch quan tm n s inh (t 18 tu i), s i n
thu thu va b t lnh, b t phu, v v y va o s la ng ca ng mu n ca ng hay, l n ln
c va i nm thu thn, phu phen ta p dch. Trong xa h i cu , tnh tra ng h u
sinh v d ng kha ph bi n, t co gia nh sinh nm e ba y c vung tro n, v
v y qua ca c tu n c m i ta m yn tm, khi o m i t tn huy .

Ca c ho m i nm t t m t l n. Trong dp t t , ca c gia nh co con cha u
m i sinh s m s a ci tr u, chai r u, hng hoa, l v t n nha th ho y t
ca o tin t va va o s ho cho ca c con trai tr c l y t ca o, nga y o m i co tn
huy chnh th c, c ho ha ng cng nh n. Trong khi va o s ho pha i i chi u
gia pha xem co tru ng tn ca c v tin t ho c ng ba chu ba c trong n i
thn hay khng. N u co t c la pha m huy th pha i i tn. Khng nh ng
pha i tra nh pha m huy t tin bn n i ma co n pha i tra nh pha m huy can cu
ng ba ngoa i m c d u kha c ho , tra nh pha m huy hi u cu a tha nh hoa ng, tha nh
m u, linh th n t ng a phng. nng thn, ca c v co uy vo ng trong la ng, trong
ho th ng c dn chu ng bi u tr u r u va nh t tn cho con. Ng i t tn
c gia nh o nh n su t i.


Tn l snn tu0 l trnng khnl slnh, trnng +n h ng kh0ng Ju ng
+n l tu0 l th t?

i u na y cu ng gy kha nhi u r c r i, ph c ta p cho ca c nha kha o c u s
ho c, bin soa n gia pha . a co tr ng h p anh em cu ng cha cu ng me sinh ra ma
em nhi u tu i hn anh. Ch co la s t vi la chnh xa c nh t, chnh xa c n t ng
gi , nhng t ng i co n gi c la s t vi, ph n l n ng b ba me ch nh
c con mnh cm tinh con g, qua o ma tnh ra tu i th c (tu i mu ).

Nh trn a no i, co ba ly do khai b t tu i: - ch m c va i nm kho i
pha i o ng thu thn va i phu, i lnh.

-D i th i Pha p thu c, tra nh ha n nh qua tu i khng c i ho c,
khng c thi.

-Do vi c va o s ho ch m g n m t nm co n vi c va o s la ng, ha ng phe,
ha ng gia p, co khi ch m n nm sa u nm.
Tr ng h p nng tu i ln cu ng co ba ly do nhng khng ph bi n l m:

- nhanh n tu i l y v (theo l "n th p tam, nam th p lu c"). Nhi u
gia nh mu n c i con du v s m co ke n ng i la m va s m co cha u
n i do i tng ng.

-D i th i Pha p thu c, ca c cng s khng tuy n ng i d i 18 tu i nn
pha i khai tng tu i.

-M t s a phng, co l la ng cho tng thm tu i cho ng n tu i
ln la o m ng tho .

M u chuy n vui: Scuture v i H Ch Minh Scutur, T ng th ng Ghi N
sang thm Vit Nam theo li mi vi t cach la kha ch cu a H Chu Tch. Trong
bu i mt tinh ti n a ta i Qua ng tr ng Ba nh Ha N i, Scutur h t l i ca
ng i va khm phu c H Chu Tch. ng pha t bi u a i y : V ti s p sinh, n u sinh
con trai, ti se t tn con la H Ch Minh.

Ti c d bu i l o , th m ngh: ng na y qua th t r t chn tha nh va r t
ca m phu c H Ch Minh nhng ng ta cha hi u cu "nh p gia v n huy " cu a
phong tu c n c ta, cu o co g kha c ch i ng i ta. Li n o H Chu Tch tra l i
la i r t khn khe o, ta i tnh "Ba c khng co v nn khng co con, v y Ba c ngh
ca c cha u thanh nin, n u s p t i, cha u na o co con trai th t tn cha u la
Scutur!"

Mo i ng i d l u vui c i thoa i ma i, phu c ta i i a p cu a Ba c, v a
c lo ng kha ch n c ngoa i, v a phu h p v i phong tu c n c ta trong hoa n
ca nh o .


1n m Iv yv t tn n t0tlvn xln J t tvn thn tnn +n n s0hn nhu thv
nn n?

V n na y a co l t xa, ch ng co g m i me . "Ho na o a co n n p s n
th c theo l cu ti n ha nh". i v i nh ng ho m i phu c h i la i vi c ho , cha va o
n n n p, chu ng ti xin ma ch m t va i kinh nghi m:

1.Y t ca o t tin: Theo l cu ch sau khi i chi u gia pha , king k ca c
tr ng h p pha m huy ( t tn tru ng v i tn huy cu a t tin va thn nhn g n gu i
nh t, k ca n i ngoa i) m i chnh th c t tn huy cho tre s sinh, y t ca o t tin
va xin va o s ho . Nga y nay pha i la m thu tu c khai sinh kp th i, tr ng h p xa
qu, khng kp v i chi u gia pha , nh tru ng tn huy t tin tr c h , th tm
ca ch i, ho c tra nh go i th ng xuyn trong nha . L y u ca o t tin r t n
gia n, ne n hng, ci tr u, che n r u cu ng xong, th ng k t h p l t t ha ng
nm ma y t ca o chung t t ca con cha u trong ho sinh trong nm cu ng m t l t.
L va o s ho cu ng n gia n, c t sao cho gia nh nghe o nh t trong ho cu ng
khng g p pha i i u g phi n ph c.

2.Va o s ho : Th t s ho ghi theo nm sinh, ai sinh tr c ghi tr c, sinh
sau ghi sau. Tr ng h p nhi u nm b ph khoa ng nay m i l p la i s ho , th phai
th ng k theo n v h gia nh hoa n chnh ca ho , sau o m i l p s ti p i
v i nh ng tre s sinh. M u s : Ho Tn (Tn Huy . Tn th ng go i) con ng ba ,
thu c i th m y, chi th m y? Con tr ng hay con th m y? Nga y tha ng,
nm, sinh, nga y va o s ho .

HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT S0
3.Con ga i va o s ho : B t c trai hay ga i, sau khi sinh u co y t ca o t
tin, a c t tin phu tr phu h , nhng nhi u ho nga y xa khng va o t ho
i v i con ga i, cho r ng "N nhn ngoa i t c", con ga i la con ng i ta, l n ln i
la m du lo c nghi p nha ch ng v th khng cng nh n con ga i va o ho . Tuy
v y, ngay tr c CM T8-1945 m t s ho a xoa bo i u b t cng o , con ga i
cu ng co mo i quy n l i ngha vu nh con trai.

Nga y nay, trong phong tra o khi phu c vi c ho , xin ki n ngh ca c ho c
bi t quan tm n con ga i va na ng du cu a ho , ho na o coi tro ng vai tro phu n ,
va coi tro ng vai tro ng i me , ng i v , ng i c, ng i ch, th ho o m i v ng
ma nh. Ca n c ang ra s c v n ng k hoa ch hoa gia nh, con ga i cu ng nh
con trai, v y nn v n du ng phong tu c cu ng pha i phu h p v i t duy th i a i.


Cn m y Inn l tnn nu0l?

Co ba loa i con nui: Con nui chnh th c, con nui danh ngha va con
nui gia v .

Con nui chnh th c: Co hai loa i :

-Con l p t : Gia nh khng co con trai, nui con anh em ru t ho c con
anh em chu ba c ru t. Co th nui t be , ho c l n r i m i nui, th m ch co ng i
a tha nh gia th t, co con r i m i nh n la m con nui. Ng i con nui l p t o
chu tra ch nhi m sn so c, nui d ng cha me nui lu c tu i gia va hng
kho i tang t sau khi m t, nn khi c h ng quy n th a k gia ta i hn ca
nh ng ng i con ga i do chnh cha me sinh ra, v con ga i la "con ng i
ta", sau khi ga ch ng lo c nghi p nha ch ng. Con nui l p t c h ng
ru ng hng hoa n u cha nui la t c tr ng, c ho ha ng ch p nh n la cu ng
huy t th ng n i thn. N u ng i con nui l p t la con th cu a ng em th con
ng i con tr ng cu a ng em v n pha i go i ng i con nui l p t o b ng ba c
(a ng le go i la chu ) . Khi cha me nui ch t, tang ch cu a v ch ng ng i l p t
cu ng ba nm nh cha me e . Tr ng h p cha me ch t tr c, pha i xin
phe p cha me nui m i c v chu tang, nhng khng c phe p m c a o khu
g u, khn ngang khng c hai gia i b ng nhau. Khi cha me nui a sinh con
trai th thi quy n l p t nhng v n la con nui c h ng quy n th a k nh
ca c ng i con kha c.

-Con nui ha pho ng t : Co m y tr ng h p:

+ Con hoang thai nui t lu c m i sinh. Co nha hi m hoi d n t tr c, khi
sinh n th o n v , sa n phu c b i d ng m t t ti n va sau o khng c
quy n nh n hay thm con.
+ Con m ci hay con nha nghe o kho , em v nui la phu c, m c d u
khng hi m hoi. N u nui th c s t lu c co n nho cu ng c h ng mo i quy n
l i trong gia nh. Cha me nui cu ng co tra ch nhi m d ng v ga ch ng, s ng
nui ch t chn, cu ng c cha me nui chia cho m t ph n gia ta i khi ra ring.
Tr ng h p cha me nui khng co con trai cu ng co th l p ng i con na y la m
th a t , song khng c can d va o ph n hng hoa , t i n cu ng nh vi c ho ,
b i le kha c do ng ma u, khng c ho ch p nh n. Tang ch i v i cha me nui
cu ng ba nm nh cha me e , i v i anh em nui cu ng m t nm nh anh em
ru t, nhng i v i ho ha ng bn b me nui th khng tang. Tr m t tr ng h p
con nui a mang ho cu a b nui, khng bi t b e (hoang thai) va a c ho
ha ng ch p nh n th mo i l nghi hi u hy , tang ch u nh ng i trong ho , song
v n khng c h ng hng hoa , t i n. N u b nui la t c tr ng v n khng
c k th t c tr ng ma vai tro t c tr ng thu c con trai tr ng cu a chu em.

Theo phong tu c m t s a phng "v nam du ng n " th ng i con
r cu ng co quy n l i va ngha vu nh con nui ha pho ng t no i trn, nhng
ch tang b me v m t nm, anh em ru t cu a v chn tha ng, ngoa i ra
khng tang cho ai bn nha v . L p t ch l p t cho cha u ngoa i, khng l p
t cho con r . Cha u ngoa i cu ng khng c la m t c tr ng (nh trn).

Con nui danh ngha: Co m y tr ng h p:

-Nha hi m con qua my l n ta o sa, ta o la c, h u sinh, v d ng, ho c theo
s t vi l i gi sinh, xung kh c v i cha me nn pha i ba n la m con nui cho d
nui. Khi sinh n xong b e s n m t chai r u, ci tr u n nha b nui, la m l
gia tin bn b nui xin cho ghe c a nng nh , sau o m i b me nui n nha
xem m t a tre va nh ng quy n cho b nui t tn cho a be . Sau na y khi
l n ln th m ng 5 (oang ngo ) nga y T t d t a be n t t nha b me nui. a
be cu ng x p theo v tr anh em ru t m t nha theo quan h l a tu i. Sau na y l n
ln, trong huy t th ng ba i anh em cha u cha u khng c quy n l y nhau.
N u vi pha m cu ng coi nh m c t i loa i lun. Cho n B me nui th cho n gia
nh phu c h u, l m con nhi u cha u, la m n thnh v ng.

HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT SJ
-Do ca m n c, ngha tnh nh n la m con nui.

-Anh em k t ngha v i nhau thn tnh, nh n b me cu a anh em cu ng nh
b me cu a mnh va ng c la i b me cu ng nh n ng i anh em k t ngha vi con
mnh nh con ca i trong nha . Trong nh ng tr ng h p o , ng i Vi t th go i
chung la con nui, b me nui nhng m Ha n go i la "ngha phu nghia t " kha c
v i "ngha phu t ", tang ch khng quy nh cho tr ng h p "d ng phu dng
t ", n u co ga con cho nhau th ca ng t t e p "thn th ng gia thn".

-Con nui gia v : V con kho nui, s ma ta qu y nhi u ng i me em
con bo ng bo ch , nhng d n tr c ng i tr c s n a v nui, sau va i gi
ho c va i nga y n chu c nh n la m con nui. y la ca ch a nh tra o con e tha nh
con nui, con nui la con e l a ma. Tr ng h p na y a nh r ng pha i thng
ca m y c tr c, nhng cu ng pha i cho n ng i m n e , con khng sa i e n, nui
su c v t ma t tay...

Ngoa i ba loa i con nui dng tr n no i trn, co n co tu c "ba n khoa n" con
cho th n linh nh ba n con cho c Tha nh Tr n, c tha nh M u... a la con
th n tha nh, co t u, co s , co bu a, co d u n h n ho i th ma quy khng da m be n
ma ng n a a nh ma b me nui con cu ng pha i c bi t chu y : Khng
cho con n u ng nh ng th u ta p, pha i m c sa ch se , khng c va ch ng
va u p, khng con bo l la, khng c ch i ru a x va con, s nga i go i v
tr i. Con ch c go i cha e b ng th y, b ng c u... Go i me b ng m , b ng ch,
b ng u, b ng e . Hai t "Cha, me " ch c tn xng v i th n tha nh. Ba n cho
c Tha nh Tr n ch c xng ho Tr n khi khn vai, ban cho pht phai xng
M u, nhng ba n cho c tha nh m u la Li u Ha nh khng pha i i ho . S d go i
la "ba n khoa n" v ch ba n th i gian co n nho d nui. n tu i 13 tu i t c h t
tu i ng u, n tu i va o s la ng xa th la m l xin chu c v .

Chnh th m i hi n nay cng nh n con nui cu ng co quy n l i va ngha
vu ngang con e , o la con nui th c s c chnh quy n a phng cng
nh n trn c s thoa thu n gi a ng i nui va ng i e ho c gi a ng i nui va
thn nhn u trong tr ng h p b me e khng co n. a be m tu i thi u
nin cu ng c quy n t nguy n xin la m con nui, cho n b me nui. B me
nui co th nui nhi u con tuy theo kha nng, nhng khng th nh n la m con
nui cu a nhi u gia nh. Tu i b me nui pha i cao hn tu i con nui t nh t 20
tu i.

Xung h0 thv nn n thn Ju ng?

V n na y thu c lnh v c ngn ng ho c, gia o du c ho c, nhng dnh da ng
nhi u n phong tu c c truy n. M i nghe t ng n gia n qua , a be ln ba
cu ng bi t. Qua v y, tre con v a ho c no i a c cha me , anh ch ba y cho ca ch
xng h, th nhng n l n n gia v n co n sai so t. Nhi u khi ch v m t sai so t
nho trong ca c xng h ma gy nn tha nh ki n n ng n .

i v i ca c n c kha c chu a , a i t nhn xng co 3 ngi: Ng i no i,
ng i nghe va ng i, v t, s vi c c c p n trong cu no i. Ch co sa u t
c ba n n u dch m c ma c ra ti ng Vi t la : tao, ma y, no , chu ng no , chu ng tao,
chu ng ma y.

V du : "B me cha u ba o cha u a ba cha u sang thm hai cu ". Cu na y n u
dch t i ra ti ng n c ngoa i th nh sau: "Chu ng no ba o tao a no sang g p
chu ng ma y".

Vi t Nam ta a quen t nho , a ng tu i ng th go i la ng, a ng tu i ba c
th go i la ba c khng c "ma y tao ch t ", "ca me m t l a". Chu ng ta nn thng
ca m v i ng i n c ngoa i ho c ti ng Vi t. a i t nhn xng ti ng Vi t r t a
da ng phong phu nhng cu ng r t phu c ta p, i u kho khn ph c ta p nh t la , ngay
trong a i t nhn xng cu a ta a mang s c tha i tnh ca m, th hi n s yu thng
t c gi n, knh tro ng, khinh ghe t, kha ch sa o, thn m t...

Trong ca ch xng h cu a ta co phn bi t tn ti tr t t ro ra ng. Cha u be ho i
r ng: Ta i sao ng ba o cha u tha b m, th ma cha u go i ng ng la i khng tha
HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT SS
b m cha u. Cha u cu ng khng hi u sao cha me go i con th go i th ng Gia p con t
c co n con go i tn cha me th khng c. Ta i sao ng chu gia r i la i co n go i
la "ng tre ". Ca ch du ng t xng h cu a ta co n tuy thu c va o m c thn s
gi a ng i no i va ng i nghe. V du , th t thn tnh ba n be go i nhau b ng ma y
tao, h n th qu; go i nhau b ng tha qu anh ho c b ng ng th coi nh gi u c t
kch ba c nhau. Ng c la i, m i quen bi t s s ma ma y tao th coi nh b t lch s ,
i khi nghe b c mnh bo i khng the m tra l i. Cu gia va La o gia ng ngha
nhng khi no i "Ti ho i cu gia " th r t kha c "Ti ho i la o gia ". Cu ng co tr ng
h p "la o" cha h n a gia , ma la ca ch go i thn m t.

N u co quan h ho n i, ho ngoa i th go i theo quan h thn thu c g n bo
tnh thn thi t hn; m c d u t tu i hn mnh nhng ngang ha ng cha me mnh th
go i b ng chu , ba c, c, d theo u ng vai v trong ho . Ng c la i, i v i ng i a
l n tu i m c d u la b c cha u nhng cho kho i "ch ng" nn go i b ng anh,
ng, ba c ng... Coi nh go i thay con, cha u mnh, nh v y thanh nha va lch s
hn.

Thu n tuy quan h xa h i, khng co quan h ho ha ng nhng theo phe p
xa giao "tr ng nh t tu vi huynh, tr ng th p tu vi phu " (hn m t tu i la m
anh, hn m i tu i la m cha), t c la tn ln ngang b ng v i cha ma go i chu , ba c.
y la phe p tn xng.


1n th0 ng xung h0 +n l nhnu thv nn n?

Ng i Vi t Nam ta t nho n l n, n gia no i chuy n v i nhau a quen
tai nhng n u di n gia i cho ng i n c ngoa i bi u a t c y u s c tha i ngn
ng k th t ly thu . V du : "Nha ti" dch ra ti ng Pha p la "Ma maison" th ng i
Pha p la m sao hi u n i.

Th i nay v ch ng tre xng h v i nhau "anh anh em em" u y m thn
thi t bi t bao! D u ch ng t hn dm ba tu i v n la anh. Lu i la i b n mi nm
tr c, nh ng gia nh t nhi u c u hoa , v ch ng go i nhau b ng "mnh"
cu ng th hi n c tnh ca m m a , go i nhau b ng "c u, m " cu ng thanh nha ,
nhng nh ng t o co n xa la v i nng thn, m t s tn ti n mu n go i nhng v n
co n ng ng ngu ng v i ha ng xo m, ch th m kn to tnh v i nhau trong bu ng, tho
the ch u hai ng i nghe v i nhau. Ca ch go i nhau b ng tn "tr ng khng"cu ng
la m t b c ca i ti n l n, ch ca c cu nga y xa, th i tre ch go i nhau b ng "b
th ng cu", "u no ", "me hm"...

Ng i m i l y nhau cha co con, ch ng ch ng co ch c v g ma go i th
la m sao? B qua , co c m i v la m du, mu n go i ch ng ang chi bn nha ha ng
xo m v , ch ng bi t xng h ra sao be n ra ngo go i th t to "ai i! V nha n
cm". T "ai" y khng pha i la a i t nghi v n, hay a i t phi m ch ma
co ngha la "ch ng ti i". Co n khi no i chuy n v i ng i kha c th gi i thi u v
mnh hay ch ng mnh la "nha ti". T "nha ti" th t la m a g n bo , "mnh "
va "ti" tuy hai nhng m t. "Nha ti" t c la "ch ng ti" hay "v ti" ch khng
th no i "v anh", "ch ng no " la "nha anh nha no ". V ch ng no i chuy n v i
nhau th ng hay no i tr ng khng "Na y! Ra ti ba o!" ho c "na o ai ba o mnh"...


Cn th xung h0 trnng hn

Co xem s gia pha toa n ho m i bi t c: Mnh thu c i th m y, i
trn mnh la nh ng ai, mnh thu c chi na o, nha nh na o, b ng vai v i mnh trong
ho la nh ng ai? Co s gia pha i m i phn bi t c th th trong ho m i ng i
t xa c nh c quan h trong n i t c ma xng h cho u ng, chu ra chu , ba c ra
ba c, anh ra anh, em ra em v.v....

Xng h trong n i t c kha c v i xng h ngoa i xa h i, kho i mang ti ng
"Ca me m t l a". Ngoa i xa h i d a theo tu i ta c va ch c vu a v, trong gia t c
d a theo th th , nhng khi giao thi p v i t ng ca nhn cu th la i pha i k t h p
theo ca ch xng h ngoa i xa h i theo quan h tu i ta c. Co th u ng theo huy t
th ng th anh A pha i go i ti b ng ng chu , nhng ti cu ng go i anh A b ng ba c,
v anh A a la ng i tu i cao, go i b ng cha u b t ti n va b t lch s . Ti go i
anh A b ng ba c o la go i thay cho cha u ch t ti, m c d u ti t tu i hn
anh nhng v th th ngang v i ng n i anh A. Tuy nhin n u t tu i qua ma
go i b ng ng cu ng b t ti n, co khi pha i ha xu ng m t b c ma go i b ng chu m i
thn m t.

Trong khi chu ng ti bin soa n gia pha co ng i ba con trong ho th c m c:
Gia pha co nh m l n g gi a ca c chi trong ho ta hay khng? Ta i sao anh
X. Co n t tu i hn cha u n i ti, ma ti la i pha i go i anh X. b ng ng.
Xin tra l i: o la hi n t ng ph bi n khng co g c bi t. Ngay trong m t gia
nh anh ca a co con, ma chu u t cha ra i: hi n t ng "Em bu ch du, cha u
bu ba " la chuy n bnh th ng trong xa h i cu , ch m i qua hai i a co s
chnh l ch 1 i, v y th trong ho ha ng qua nhi u i, chnh l ch dm ba i
khng co g la la .

nng thn co n m i quan h giy m r ma ch ng cht qua gi a thng
gia, gi a ba con n i ngoa i, nn ca ch xng h la i ca ng ph c ta p, thng th ng th
v ch ng th ng nh t ca ch xng h v i ng chu ba ba c bn n i bn ngoa i nh
nhau, nhng cu ng co tr ng h p do quan h huy t th ng thn s kha c nhau
ch ng go i b ng em, v go i b ng ba c hay ng c la i. Nhng d u sao "Ma u thoa ng
co n hn n c la ", go i nhau theo quan h gia t c v n thn m t hn go i theo quan
h xa h i.


Phn l thng ' In l thn n tnn hnn mm t0 '?

Trong ti ng Vi t t "cha o" th ng i i v i t "ho i" va t "m i", ca ch
cha o ho i, cha o m i, cha o tha m i a phng co m t phong tu c kha c, la i co n
l thu c va o i t ng c cha o va phong ca ch ng i cha o. i v i ca c cu gia ,
khu m nu m knh c n ng la i "b m cu a " th cu co ca m tnh ngay nhng i v i
ng i l p trung nin tn ti n ma la m nh v y th ng i ta t ng ch gi u "i
qua nghing no n khng cha o" khng pha i v ghe t nhau h h ng v i nhau ma v
qua yu nhau b ng l i no i ma co n b ng khoe m t nu c i, co tr ng h p m t no i
ro hn mi ng.

Cha o ho i i i v i nhau, ho i cha o: "ng khoe khng?" "ng i u
y?" Nhi u khi ho i bng qu, ho i khng c n tra l i, nhng n u khng cha o ho i
th ra i u la nh nha t khinh ng i. Cha o m i i i v i nhau: C n phn bi t m i
th c s hay m i thay l i cha o. N c c i! Ha nh kha ch trn hai chi c thuy n i
do c sng, ng c chi u nhau cu ng m i nhau n cm l i m i thu n tuy thay l i
cha o ch co ai nha y sang thuy n kia ma n u! l i cha o co th c s cao hn
mm c khng. Co khi khng co mm c , ch cha o xung, e khng n, nhng
qua th c, mm cao c y ma l i cha o nha t nhe o, khinh khi, kiu ky th
mm c cu ng bo i.

L i cha o bi u hi n phong ca ch con ng i, bi u hi n n n p cu a gia nh,
thu n phong my tu c cu a ia phng va cu a ca dn t c ta. Song, m i ni m t
kha c, m i th i m t kha c. Nga y xa cha o b ng ca ch va i la y; nga y nay cha o b ng
ca ch b t tay. Chu ng ti se tr la i v n na y trong cu ho i "Ai va i la y ai".

Nhp gln +n huy In g ?

Theo phe p xa giao, tr c khi n thm m t gia nh c n tm hi u tn Huy
cu a ng ba cha me va ba n thn tn ng i mnh nh n thm, tra nh trong khi
no i chuy n ho c x ng hoa th t ng n tn huy gia tin ng i ta "Huy "
ng ngha v i "ky " (t c la king ky ). Nga y gi t c la huy nh t hay ky nh t. Tn
huy la tn chnh nhng la i la tn king no i n, khi gi n nhau ng i ta e tn
huy ra ma ch i. ng ba , cha me , chu ba c co th go i con cha u b ng th ng no con
kia theo tn huy , k ca nh ng ng i cao tu i trong la ng xo m. Trong ngn ng
thng th ng co tru ng m cu ng pha i no i tra nh i, n u khng se b coi la h n.

Th i nay, giao thi p r ng ra i, trong quan h ba n b ng ch go i tn
nhau la chuy n bnh th ng. Song v ca c vu ng nng thn pha i tuy theo phong
tu c t ng vu ng ma xng h, n u c theo ho tn ghi trong a ch th tn va gi y t
ha nh chnh ma go i th cha ch c h n ca c v cao tu i a vui lo ng. Tr nh ng
ng i a thoa t ly, cng ta c, co n thng th ng ng i ta v n hay go i nhau b ng
tn con tr ng ho c tn cha u ch tn.

mi n nam n c ta hay go i tn theo th t sinh ra trong gia nh, n u a
ra ngoa i xa h i th th ng g n tn huy . V d : ng Ba y L a, ch Ba Tch ...

Al +nl Iny nl?

Va i la y la phe p xa giao th i xa, khng ch du ng khi cu ng t ma ng i
s ng cu ng la y nhau..." i xa vua i v i ba y ti, b v i v i cha ng r , ng i
tn tr ng v i ke ti u u pha i la y a p l ... n i nha T n m i t ra l "tn
qun ti th n", nn thin t khng a p la y ba y ti n a... Ngay xa t quan khanh
s tr xu ng u theo c l ma a p l ke ti u, n u ke ti u (b d i) ch i t , m i
du ng l tu c ba i a p la i. Co n va i la nghi th c lu c a l xong....N c ta xa kia co
ch n cng ng co l tng ki n, ke ha quan cu ng va i b c tr ng quan... G n
y nh ng ke hi u s khng bi t xe t n c i n la i cho la l cu a tn tr ng i
v i ke ti u, co n ke ti u i v i tn tr ng khng c va i, ch la y xong la c
ng th ng va lu i ra..."(Trch Vu trung tuy bu t cu a Pha m nh H trang 174).

Xem oa n vn trch d n trn ta th y va i la y la m t phe p xa giao, khng
ch va i la y ng i trn ma ng i trn cu ng va i la y a p l . T la y nhau chuy n
sang va i nhau trong bu i tng ki n, n nay ta ti p thu vn hoa u Ty v n gi
c phe p tn ti (tn tr ng ti u).

Theo phong tu c l gia o cu a ta, b d i pha i chu ng cha o b trn tr c,
tre cha o gia tr c, tro cha o th y tr c . N u b trn khng cha o la i ng i d i,
th y khng cha o la i tro , t c la khng a p l , th cu ng b t lch s ch ng kha c g t
ch i ng i kha c, la m cho ng i a tay tr c ng ng ngu ng va b t bnh. Khng
bi t va i, cha o la i ng i kha c la a t la m m t i phong ca ch lch duy t cu a chnh
mnh.

Chu ng ti xin trch k la i cu chuy n "Tam nguyn T ng c la y ng
Nhiu". ng Nhiu Chu i ng i cu ng la m n m ng ln tho 80 Cu Tam Nguyn
cu ng t i m ng. Khi la m l chu c tho , cu Tam cu ng nh mo i ng i l ng Nhiu
hai l r t knh c n. "Ai i cu Tam Nguyn T ng c la i la y m t ng i dn
th ng. ng Nhiu v i va ng su p xu ng la y ta . Cu Tam ng Nhiu d y,
n t n no i: Ta l la l ca i thin t c cu a ng Nhiu y..." (Trch Nguy n
Khuy n va giai thoa i _ Bu i. V. C ng bin soa n_H i VHNT Ha Nam Ninh xu t
ba n-tr 123)


n n th y trn

Quan h th y tro no i ring v m t phong tu c cu ng c n co m t t p sa ch
ring. tra l i cho nh ng cu ho i v a o th y tro , chu ng ti thi t ngh m y
do ng s l c th cha th na o no i cho h t c.

Dn t c ta v n tn s tro ng a o, d i chnh th na o cu ng v y. Vai tro th y
gia o lun lun tiu bi u cho t ng l p tr th c, tin ti n c toa n th xa h i cng
nh n. Ngh gia o v n la ngh cao qu nh t. N n gia o du c th i phong ki n cu ng
nh th i dn chu u th ng nh t m t phng chm "tin ho c l h u ho c vn"
"nha tr ng g n li n v i gia nh va xa h i"... Nhn ta i phu c vu xa h i, i u
ha nh b ma y Nha n c u c "ng th y", t c la khun m u, a o ta o nn,
"khng th y ma y la m nn". Tiu chu n a nh gia ki n th c u th ng nh t
d a va o ch thi c , co ho c v, c p b c ro ra ng.

V t t ca nh ng le trn, co ng i t v n : V y t th y cao hn cha
co qua a ng khng? Cha me sinh ra, nui d ng mnh, th y gia o la ng i truy n
thu ki n th c cho mnh. S d hi n a t, thi th c ta i nng v i i u nh
th y.

Nga y xa, t nho n khi i thi u c nhn, tin s th ng cu ng ch ho c
m t th y cu ng l m la va i ba th y, ch khng nh nga y nay m i nm m t l p r i
m i mn m t th y. Nga y xa co nhi u tr ng h p th y tro cu ng l u cho ng
i thi nhng ho c ta i thi ph n , tro u th y ho ng. Co nh ng ng th y a o
ta o c nhi u ng Nghe , ng C ng nhng ba n thn ng th y la i ch ng
u a t g, ch ng nh n quan t c g, co ng i thi u cu ng khng ra la m
quan ma ch ti p tu c da y ho c. Co nh ng th y gia o a o cao c tro ng c
mn sinh n tro ng hn cha. Th y Chu Vn An la ng i th y tiu bi u nh t c
li t th Vn Mi u.

Nga y xa, th y da y c m t s ho c sinh u a t c nhn, ti n s
th t nhin vai v trong xa h i c nng ln ro r t, quan tnh quan huy n cu ng
pha i knh n , ch ng nh ng i v i th y gia o ma ca gia nh th y. Quang Trung
ba l n m i Nguy n Thi p (La Sn Phu T ) ra la m qun s, chnh la thu phu c
nhn s B c Ha , v Nguy n Thi p la th y gia o cu a nhi u tri u th n L Trnh
ng th i. Nga nh gia o du c tuy co ch thi hng, thi h i, thi nh r t nghim
r t ch t, song r t t gia o ch c r t t tr ng cng, c p huy n , c p phu ch co
m t va i hu n a o gia o thu n lng nha n c, h u h t la ca c l p t thu c.

M t nha kha gia trong vu ng nui th y cho con n ho c , xo m la ng chung
quanh g i n n thu gia o khng pha i n p ho c ph, ch n nga y m ng 5 tha ng 5
nga y T t... cha me ho c tro m i a l t t n t t th y tuy tm. Gia u co th thu ng
ga o n p, b qu n a o...Nghe o th m t ci tr u m t be r u cu ng xong. Mn sinh
cu a m t th y th ng t ch c nhau la i go i la H i ng mn, co tr ng tra ng,
gia m tra ng va m t s ca n tra ng giu p vi c tr ng tra ng. Con th y m c d u t tu i
hn cu ng c go i la th huynh. Th y na o co ti ng da y gio i, da y nghim th
c nhi u s t n theo ho c , H i ng mn v n ng ca c gia nh mn sinh
o ng go p ti n cu a ta o ru ng, ta o tru bo r i phn cng ca y c y, n mu a ma ng
g t t ga nh v gia nh nha th y gia nh th y chi du ng. Khi th y m t la i
du ng rung o lo tang ma cho th y, cho v th y va gi t t t t v sau. Ho c tro
tang th y cu ng ba nm nh tang cha me , nhng khng m c tang phu c, go i la
tm tang t c la tang trong lo ng.

Cu Th ng Nin v l tang v th y: Nguy n Kh c Nin (1889-1954)
ng i Sn Hoa , Hng Sn, Ha Tnh u nh gia p Ti n s (t c Hoa ng Gia p)
khoa inh Mu i 1907 la m Th ng th b Ca i lng hng chnh tri u Ba o a i.
Nguy n Kh c Nin la ho c tro cu Nguy n Duy D ng i Sn Ti n, m t ng i
n i ti ng hay ch huy n Hng Sn, a c h i T vn ha ng huy n tn xng
la "Hng Sn t h ". Nguy n Khc Nin thu gia o cu D ca ch nha mnh trn
4 km. n ky thi Hng hai th y tro cu ng l u cho ng i thi, ho c tro u c nhn,
c va o Hu thi H i u lun Hoa ng gia p, th y ch u Tu ta i. Theo ch thi
c th i tr c: C nhn m i c d thi H i, co n Tu ta i th pha i 3 khoa Tu ta i
m i c thi. Ba nm m i co m t khoa, th y Tu cha kp ch thi la i khoa sau
th a t tr n-1909.

Hn 30 nm sau, ba Tu D m t, lu c o Nguy n Khc Nin a ln n
ch c Th ng thu trong tri u. Nghe tin v th y ho c cu m t, ng a nh xe t Hu
v Ha Tnh phu ng vi ng. Nha ca ch sng va ng qu c l , Tri huy n ti p
i n a l nh cho T ng ly a phng em ki u va vo ng lo ng ra t n b sng o n
r c cu th ng v qu l v th y. Nha ng ba Tu trn nh i Sn Tra i, ng i
trai tra ng leo ln cu ng ca m th y m t, hn n a so i a l m ch m. Nhng to
lo ng cung knh nh n th y, cu thng Nin a xu ng ca ng, i chn t co hai
ng i lnh h u du hai bn, ln t n nha th y g n nh i . T t nhin cu Th ng
th a i chn t th t tu n phu tri huy n n t ng ly cu ng pha i tha o hia hai
c p na ch ma leo ln. Ng i con tr ng cu Tu va m t s gia nn khn a o chnh t
a x p ha ng ng c ng. M c d u ch la dn th ng t hn m t va i tu i, nhng
con trai cu Tu cu ng c Cu Th ng Nin va i cha o r t cung knh (v c coi la
th huynh).

Ho c tro cu ma th y la i m t t lu, nay v l tang v th y, y la chuy n
th c m t th y tai nghe, k la i d u co l i th i, nhng cu ng hy vo ng ca c ba n o c
ch t lo c c trong phong tu c xa chu t hng v ngo t nga o chng ?


Mlv ng tr u In J u tu thuyv n

Theo phong tu c Vi t Nam, mi ng tr u tuy re ti n nhng ch a ng nhi u
tnh ca m y ngha, gia u nghe o ai cu ng co th co , vu ng na o cu ng co . Mi ng tr u i
i v i l i cha o, ng i lch s khng n tr u ca ch m t ngha la a ti p th ti p
cho kh p:

"Ti n y n m t mi ng tr u
Ho i r ng qu qua n u chng la "

" u tro ti p kha ch" la tr u, nga y xa ai ma ch ng co , hoa chng ring Tu
Xng m i "Ba c n chi nha ta v i ta" Qu nhau m i tr u, ghe t nhau theo phe p
lch s cu ng m i nhau n tr u nhng "cau sa u ra tha nh m i". c bi t "tr u la
u cu chuy n" giao duyn gi a i trai ga i: "Ln la i u thu c mi ng tr u,
ng n d chi u lo ng ba n l a".

Tr u va ng nha l n tr u xanh
Duyn em sa nh v i tnh anh tuy t v i.

M i tr u khng n th tra ch mo c nhau:

-i u cho m hi
Chi u tra i khng ng i tr u khng n.

-Tha r ng ba c me ti rn
La m thn con ga i ch n tr u ng i.

Khi a quen hi be n ti ng, trai ga i cu ng m n mi ng tr u to tnh, nh t
la ca c cha ng trai nh mi ng tr u ma ta n tnh:

-T nga y n pha i mi ng tr u
Mi ng n mi o da s u m chiu.

-M t thng, hai nh , ba s u
Cm n ch ng c, n tr u c m hi.

"Co tr u, co vo , khng vi" th mi khng th na o o c, ch ng kha c
g "co chn, co chi u khng ng i nm chung".

-Cho anh m t mi ng tr u va ng
Mai sau anh tra cho na ng i mm.

-Yu nhau ch ng l y c nhau
Con l n bo o i, bu ng cau bo gia .

Mi ng tr u khng t o g "ba ng m t m tr u cay" nhng "mi ng
tr u nn du nha ng i". Nga y nay rng tr ng nhi u ng i khng bi t n tr u
n a, nh t la tha nh ph , nhng theo tu c l nha ai co con ga i ga ch ng, sau khi
n ho i xong cu ng em cau tr u cau bi u ha ng xo m va ba con n i ngoa i. V
mi ng tr u la tu c l , la tnh ca m nn n c hay khng cu ng ch ng ai ch i t

Th i xa, n tr u co n s b bo "bu a m", "bu a yu" nn ng i ta co tho i
quen:

-n tr u th m tr u ra
M t la thu c c hai la m n vi.

Ca c cu ca ng gia ca ng nghi n tr u, nhng khng co n rng nn "i u ch
nh ng c i cu ng cha y" (Nguy n Khuy n). C i cha y gia tr u la m b ng ng, ch
bo v a mi ng cau, mi ng tr u, mi ng vo nhng tra m tr r t cng phu, nga y nay
khng co n th y co trn th tr ng nn ca c cu qua pha i nh con cha u nha h .

V tr u cau la " u tro ti p kha ch" la i la bi u t ng cho s tn knh,
ph bi n du ng trong ca c l t th n, t gia tin, l tang, l c i, l tho , l m ng...
Nn tm tr u cu ng o i ho i pha i co my thu t, nh t la l c i co tr u tm ca nh
ph ng co cau vo tr hoa, "cau gia dao s c" th ngon. Ba y tr u trn a, ha t cau
pha i so ng ha ng, tr u va o gi a, a tr u ba y 5 mi ng ho c 10 mi ng, khi a m i
kha ch pha i bng hai tay. T gia tin th tr u tm, co n t l thin th n th pha i 3 la
tr u ph t m t t vi trn ngo n la va 3 qua cau nguyn .


Xu t xu tu n tu t nhu0 m rng +n tn th nhu0 m rng

Tu c nhu m rng la tu c c xa cu a dn t c Vi t, co t th i ca c vua Hu ng
v i tu c n tr u. S th n cu a n c Vn Lang (giao ch) tra l i vua nha Chu
(Trung Qu c) ve tu c n tr u "Chu ng ti co tu c n tr u kh mu i u va
nhu m cho rng en...".

Khi u th m my cu a con ng i cu ng tuy thu c theo c i m dn t c va
tuy thu c theo th i a i ma thay i. i v i ca c dn t c chu Phi hay n
th da ca ng en ca ng e p. N c ta nga y nay, ch ng ai nhu m rng en n a,
nhng nga y xa "bo cng trang i m ma h ng rng en". n nh Phan K
Bnh la m t nha tr th c ti n b u th ky , chu trng ca i ta o phong tu c co n co
nh n xe t: "a n ng rng tr ng th ch ng sao, ch a n ba nha t t by gi ma
rng tr ng th coi kh ng m t i chu t. Nhng lu d n cu ng pha i quen m t, co le
quen m t r i th tr ng la i e p hn en nhi u".

Nm quan mua l y mi ng c i
M i quan ch ng ti c, ti c ng i rng en.

Tu c nhu m rng a l i th i, nhng xin gi i thi u ca ch nhu m rng c
truy n cu a dn t c ta, ca c ba n tre c bi t: (co th v n du ng trong nga nh my
ngh , ke ve , nhu m ca c ch ph m b ng xng b ng nga voi va nh a). Tr c ht
du ng ca c ca nh ki n ta n nho , v t n c chanh kn 7 nga y, ch t i i ngu ph t
thu c y va o hai ma nh la d a ho c mo cau r i p va o hai ha m rng. Trong khi
nhu m rng th pha i king nhai. Nhu m nh th 5, 7 nga y cho rng o gia ra
ma u ca nh gia n thi bi thu c rng en. Thu c rng en la m b ng phen en tr n
v i ca nh ki n, nhu m 1, 2 mi ng la en kt la i, oa n l y ca i so d a con dao
ma t cho cha y nh a ra, l y nh a y ph t va o rng cho khng pha i ra c n a.


Tn l snn gn l In tn t thv ?

Ca c c ga i c ma i to c th trng thm duyn da ng. To c th v n la m t va i
s i to c ng n ph t ph hai bn tra n va va nh tai. Co nh ng ba n trai nghe no i ca c
c ga i co ma i to c th , t ng la ca c c a co ng i yu, nhng th c t na o ca c c
a th th t cu ng ai?

Nguyn xa, ca c i trai ga i yu nhau ho c co nh ng i a nn v nn
ch ng, ang m n n ng m th m b ng v m t ly do g o la m cho tnh duyn
dang d , i l a xa nhau. Ho quy t m t lo ng, d u cho sng ca n a mo n, nm
tha ng ch i v n m t lo ng thuy chung. Tr c khi lu luy n chia tay, ho c t trao
cho nhau m t m to c m tin va lun gi trong mnh nh ky v t. M to c o
go i la to c th . Ch to c b c t o d n mo c la i va da i d n, ma i to c m i mo c o go i
la to c th . Trong chuy n Ki u co cu:

To c th a ch m ngang vai
Na o l i non n c, na o l i s c son.

Co ngha la dm ba nm sau, ch to c b c t cu t a mo c da i ch m ngang
vai r i v n cha th y bo ng da ng ng i yu. Nn nh , th i xa con trai cu ng
to c da i, cu ng bu i to c, va v v y cu ng co to c th .

M u s t +n l truyv n th0 ng +n hn n Jn t0 t

C m i dn t c vi c v n du ng m u s c co t p qua n kha c nhau. Th du
ca c n c phng Ty, m u en la m u tang to c, co n Vi t Nam va ca c
n c phng ng th ph bi n ma u tang la m u tr ng.

M u s c co n mang c trng s c tha i cu a ca c t ng l p xa h i kha c nhau:
Th du m u va ng la cu a vua, t ca c quan a i th n cho n th ng dn, c m
khng ai c m c qu n a o ho c xy d ng nha c a ma u va ng. M u tm la s c
phu c cu a ca c quan a i th n. M u i u, m u o da nh ring t th n va la m s c
phu c cho ca c cu th ng tho . M u nu so ng la cu a c a Thi n da nh cho nh ng ke
quy y Ph t t , cu ng nh m u en la s c phu c cu a linh mu c a o Ky-T. M u
xanh la cu a nh ng ng i co n theo o i C a Kh ng sn Trnh, cu a ho c tro cha
u a t:

Trong ba i th La-sn phu-t Nguy n Thi p g i Ti n s Nguy n Kha n
co cu:

Qun kim ba o h t trung tri u s,
C nga lm tuy n khm th ng thanh....

(Co ngha la : Nay nga i a la khanh t ng trong tri u, ma co n nh n ba n
ho c nga y xa a o v n xanh). "a o v n xanh" t c la cha hi n a t, v n co n la b
qu n a o cu a ng i ha n s. M u a o t c m u hoa a o la cu a ca c na ng ca
s, cho nn m i co danh t "Ha t a a o". M u en, m u nu la trang phu c re ti n
nh t cu a qu n chu ng nng dn. M u xanh nh p n i t t n c Trung hoa sau
gia i pho ng go i la xanh cng nhn.

Vi t Nam, t xa t i nay, m u o , ma u va ng, ma u h ng, du ng trong
tr ng i ch da nh chu c tu ng, khao la o, m ng r , co n trong l tang ch
co th du ng m u tr ng, m u xanh, m u en, m u tm.... khng hi u v sao, g n
y nhan nha n ca c c a ha ng, tr ng i u (l tang) cu ng du ng m u o , m u
va ng r c r , pha i chng ca c cu gia ch t la a ng m ng, khng c n pha i an u i, lu
luy n, nn ch ng c n du ng m u en, tr ng, xanh, tm nh nga y xa. V th m i
xy ra cu chuy n oa i om: Co ng i i m ng ng ban 70 tu i la i mua m t b c
tr ng i u m u o thu 4 ch va ng "Tin ca nh nha n du", co kha c g chu c cho
ba n mnh mau ch t cho ng c ln da o chi trn ca nh B ng Lai. Nguyn
"Tin ca nh nha n du", (Ngha la thanh nha m da o chi trn ca nh tin) la an u i
ng i m i m t t nay h t n tr n gian ln h ng ca nh tin.


1 snn tn tu t hn n mnhn ng ? hn n mnhn ng thv nn n thn J t
khn th ?

Trong phong tu c nga y T t, chu ng ti a trnh ba y: u nm ai cu ng mu n
v n h i hanh thng, la m n sui se , la m quan co nga y khai n, ke s co nga y khai
bu t, nha nng co nga y khai canh, la m th co nga y khai cng, ng i la m ngh
bun ba n co nga y m ha ng. Theo tm ly chung mo i vi c kh i u u kho khn,
ma " u i th ui lo t !". Ring trong ngh bun ba n la i ca ng b p bnh, co
nga y mua may ba n t, co nga y ng i su t bu i ch ng ai ngo t i, co tha ng l i la i
nhi u, l i l c l n, co tha ng thua l m t ca ch l n cha i, v v y khng nh ng cho n
nga y m ha ng u nm, ma ca u tha ng, u tu n, t ng nga y co n pha i y n
chuy n m ha ng: m ha ng va o lu c na o ? ba n cho ai "Nhe va" ca nga y ba n
t ha ng ?

Thng th ng mu n c ng kha ch n mua th tha i ng i ba n ha ng
pha i ni m n , v n va , n c n, ba n n i gia hn bnh th ng c u c ng
kha ch va gi c ch Tn ng ha ng u. Song co ng i la i t ng nh m ba n
m ha ng pha i ba n cho t, ng i mua m c ca ch t khng mua bo i, r t cu c
ng i l su t bu i khng ai ho i n, th m ch co n co tha i va ma thu t b i cho
la ta i ng i m ha ng n ng va, ch i ru a ng m va " t va" ng i m ha ng.
Ng i ba n ha ng nh v y khng bi t r ng: chnh mnh la ng i n ng va nh t.

Nga y tr c ng i ta mu n i ch s m c mau m ha ng co gia re hn
chu t t, nhng nga y nay nhi u ng i nga i m ha ng v s v ng pha i ha ng ng i
khng bi t mnh ba n ha ng n ng va la i o i " t va" ng i mua m ha ng.

n y ta co th k t lu n c: Ba n m ha ng nn ba n t hn hay re hn
gia bnh th ng ?

Chuy n vui: "M ha ng nhe va " hay "N nh Chu a Ch m"

"N nh Chu a Ch m". o la tha nh ng ph bi n ch ng i l m n .
Nhng ta i sao Chu a Ch m la i l m n nh v y ? Truy n thuy t k r ng: "Ch m"
la ha ng cu ng dn mi n Thanh Hoa , ch ng co gia ta i i n sa n hay ngh ng ng
g, quanh nm ch co a nh d m, mo cua, b t c nui thn. "Ch m" tn th t la g,
qu qua n u, ba con ho ha ng thn thch co nh ng ai ? Ch ng ai y n. M t
con ng i "T nh Chu a Ch m" c. Nguyn do: co m y l n sa ng s m, Ch m
va o m t qua n nho n lo t da , t nhin nh ng hm do chu qua n ba n r t t ha ng.
V v y, m t n m i, m i n trm, ca c chu qua n ai g p Ch m, cu ng co na i
Ch m va o n qua l y may. Ai c Ch m hm na o chi u c va o n th hm y
u ba n c t ha ng. Nhng Ch m la m g co nhi u ti n tra , ng i ta vui
lo ng m i Ch m n, bao gi co ti n tra cu ng c, ma khng co cu ng thi, do o
trong kh p vu ng khng ai m c n nhi u b ng Ch m.

Nm 1527, Ma c ng Dung c p ngi cu a vua L Cung Hoa ng, d ng nn
nha Ma c. n nay 1532 Nguy n Kim kh i ngha pho L ch ng Ma c, i tm h u
du tn cu a vua L, tm c Ch m, m c d u kh ra ch a o m, nhng co kh
t ng vng (ng i ta co n n a i r ng: Ch m i u cu ng co a m my che
trn u, tr i ang n ng g t cu ng tr nn dm ma t...) Ch m c pho ln ngi
vua m u th i L Trung Hng o ng Thanh Hoa (t c Ty ) ch ng
v i nha Ma c Ha N i (t c ng ).

Sau khi ln la m vua, khng co i u ki n g n gu i qu n chu ng nh tr c, va
cu ng khng nh n ai bao nhiu ma trang tra i n n n n a, Chu a Ch m (th c ra
la Vua Ch m) a nh pha i ha l nh u c th t nhi u ti n, r i Ch m i n u ra i
ti na n y, cho cng chu ng ai nhanh tay, ma nh b c th nh t l y. V th nn
m i co tha nh ng "N nh Chu a Ch m".

n n hlv u In g ? hlv u thvn gunn nlv m thn l xun khn t thn l
nny nhu thv nnn ?

Ca c ba n bi t ch Ha n th y ro : Ch "Hi u" la ch vi t t t cu a hai ch
"La o" trn (l t b t ph n d i) va ch "T " d i. "Hi u" t c la m i quan h
cha trn, con d i; suy r ng ra la a o ngha cu a con cha u i v i cha me , ng
ba , t tin.

o c ba i "a o hi u" cu a Nh t Thanh (Tr.331 cu n " t l qu tho i"-NXB
ng Tha p) cu ng v i m t s ba i no i v l M ng la o,Y n la o, ti r t nh t tr va
khng l p la i, ch xin no i thm va i l i. a o hi u xuyn su t trong mo i phong tu c
cu a nhn dn ta, khng th khng no i n ch hi u khi vi t v phong tu c c
truy n cu a ta. L t , l tang, l c i, k ca sinh e , xy nha d ng c a, h i he nh
a m, vi c n c, vi c la ng, thu n phong my tu c a a nh ma trong s nh ng
phong tu c a l i th i, nga y nay b x p va o loa i i phong ba i tu c, ta cu ng ch t
lo c c m t ph n tinh hoa cu a a o hi u.

"Hi u" la thin kinh a ngha, la g c cu a mo i c tnh. Ca dao tu c ng a
no i nhi u, ngay trong ba i ho c v lo ng, trong "Lun ly gia o khoa th" ca c em a
hi u: "Cng cha nh nu i Tha i Sn, ngha me nh n c trong ngu n cha y ra"...
Nh ng chn ly o , ai khng ch p nh n, song quan ni m v ch "Hi u" nga y nay
cu ng co ph n kha c th i xa. Ti khng da m ln m t da y i, ch xin thu t la i
m t bu i tranh lu n trong n i b gia nh ti:

Tr c h t ti ho i" "Hi u" la g? Cha u nhanh nha u tra l i: "Hi u" la hi u
v i dn, Ba c H khuyn" "Trung v i n c, hi u v i dn". a i ba o cu ng nh c
lun: " Hi u v i chn, t c la ca n b pha i chm lo cho dn, ng n hi l , ng
ha ch dch v i dn".

-"Vi c hi u" la g?

-"Vi c hi u " la vi c ... la vi c... la vi c ca n b chm lo cho nhn dn ma
khng n cu a u t, khng... n y cha u lu ng tu ng. Th ng con u t ti tra l i thay:

-"Vi c hi u" la vi c a a m ma, v hm tr c, a a m ma xong, ng
ha ng xo m ng ln ca m n thn b ng c h u a giu p gia nh lo xong vi c
hiu....

n y, c chu em ti phu hoa thm:

-Cha u no i co ly y anh a ! "Vi c hi u" la vi c i v i ng i ch t, cho
nn ng i ta th ng no i "Hi u", "Hy ", t c la ch vi c tang, vi c c i. Nhng
cha u a , vi c hi u pha i ba nm ch khng pha i a ma xong la xong u ! n
nh ti n s Ly Tr n Qua n, m t ng i t n trung t n hi u cu i tri u L, tr c khi
ch t co n vi t i cu i "Tam nin chi hi u d hoa n. Th p ph n chi trung v
t n" (Ch "Hi u" 3 nm a xong, ch "Trung" m i ph n cha tro n).

-Hi u i v i ng i ch t, co n i v i ng i s ng th sao? "S t nh s
sinh" kia ma ?

- , anh mu n bi t con anh co hi u hay khng, xin anh ha y ra ng ch sau
khi anh ch t se ro . Ca dao co cu "Khi s ng th ch ng cho n. n khi ch t
xu ng la m vn t ru i". Th i xa co n th n a la by gi . Nhng anh cu ng ng
lo ru i n h t ph n, v thanh nin nga y nay co bi t o c vn n a u ma t ru i.
n y la i chuy n sang mu c tranh ca i gi a ti va chu em v quan ni m ch
"Hi u" th i xa va c th i nay.

-Th i nay l p tre ch ng bi t "Chn ch cu lao" la ca i g. Cng n mang
n ng e au, nui con khn l n t n bao nhiu tm l c, n nay chu ng no co l n
ma ch ng co khn.

-Ti pha n na n -a th co n h n la o, b ng bnh...

o ch ng qua la ca i mo n n ng l n, mnh nui con r i nui cha u cu ng
th .

L p tre by gi nhi u ng i no i ng c: "Sinh ra ta, nui ta l n ln, o la
tra ch nhi m cu a ca c ng b ba b". Co a co n tra ch b me : "Sao ng i ta n
sung m c s ng, c chi u chu ng. B mnh th "Kh t khe", "Ky bo' ma co n
k n hu !" -Chu em ti k thm.

i v i nh ng ng b ba me co nh ng a con nh v y, qua th t la b t
ha nh, song cu ng pha i kh ng nh s ng i o r t t, va la i khi n tu i tr ng
tha nh, c ti p thu s gia o du c cu a gia nh, nha tr ng, xa h i va qua kha o
nghi m th c t cu a cu c i, chu ng se thay i tnh tnh. B me bao gi cu ng
s n sa ng tha th , n c m t cha y xui la le th ng tnh.

Ba n n cu ca dao: "ca khng n mu i ca ng, con ca i cha me trm
ng con h ", r i "Tr ng khn hn vt"... c dp, con ca ti xen va o:

-Con xin phe p cha me va chu , con ca i cha me khng pha i trm ph n trm
con h ca . N u cho me ngh sai la m sai, con can ngn th o co pha i la b t hi u
u!

ng chu g t gu ta n tha nh:

-Cha u no i co ly . Cu "Con ca i cha me trm ph n con h" ch u ng khi
a con co n th u, ch khi a tr ng tha nh co nhi u c c u co n khn hn cha
me . "Con hn la nha co phu c" ma ! Th i a i nga y nay, khoa ho c ky thu t ti n
vu n vu t, t duy chnh tr, kinh t by gi cu ng i m i ma ca nh gia chu ng ta
th ng hay thu c u, ba o thu c ch p. u cu ng la mu thu n gi a hai th h ...

-Theo chu , cu tu c ng "Co con t i s ng, khng co con t i ch t" co u ng
khng?

-u ng th i xa nhng khng u ng th i nay. Th i xa co cu "B t hi u
h u tam, v h u vi a i" (co 3 i u b t hi u v i cha me , trong o khng co con la
i u n ng nh t). Cha me ng ba tuy a qua i nhng khng co n s ng trong ta,
n u ta khng co con th sau khi ta ch t, ta cu ng la m tiu tan n t gio ng ma u cu a
bao i t tin, ng cha lu la i. Nhng co n t i s ng th sao ? Co t ng i cho
r ng nui con ch ng qua ch mang thm t i va . a v y sao nhi u ng i ghe t con
la i thng cha u. Co le ho ngh r ng chon ho a khng n i c nghi p cha ng
th hy vo ng cha u mnh se n i.

Trong cu n "M t nghn le m t m" m t nha thng tha i a tra l i a m
ng: "N i kh nh t va dai d ng nh t trn i la co a con h". Nhng co n m t
m t kha c, ma la m t tch c c va ph bi n "Con khn n m t me cha" "M t con
m t cu a", co ai t . G p nhau ng i ta ho i thm nhau: "M y trai ma y ga i r i ?",
ch co ho i: "M y cu a r i ?"u. Co n nh cu "Tre c y cha, gia c y con" nga y
nay li n co n u ng khng ?

Nhn nh c n nh ng gng hi u knh th i xa c nha vua ban bi n
va ng nh th i vua L Huy n Tng ca ch y g n ba trm nm (1663-1671), ban
bi n o v i b n ch va ng "Hi u ha nh kha phong" nh th i vua Ha m Nghi ca ch
y hn m t trm nm (1885-1888) chu em ti th c m c co tnh ch t g i y:
"Th i nay thi u g gng hi u kinh sao t trung ng n a phng cha th y
co hnh th c khen th ng bi u dng g ?. Trong quy n "Nh th p t hi u" co
Lu c Tch ng i qu n C u Chn m i 6 tu i n nha ho Vin n ti c xong du
qua quy t mang v cho me Qu n C u Chn la t Thanh Hoa nga y nay. Lu c Tch
cu ng c li t trong s "Tha o hai mi b n, thm nghn mun thu", sao trong s
sa ch ta, khng th y no i n. ng chu v a d t l i, c u con trai th cu a ti xen
ngay :

-T ng ai n i danh, ch nh Lu c Tch gi y quy t v cho me cu ng a va o
s ca ch, th n c ta gi y m c u ma th ng k cho h t, m t vu ng cu ng n
ha ng nga y ha ng v n ng i. Ngay nh cha u y, lu c nho cu ng i n gi v i chu
nha th ho , h n ch co n nh , lu c o cha u m i b n, nm tu i, cha u co n nh chu
xe s n cho cha u m t ta i la chu i tr c khi n c , th r i ph n gio , ph n nm,
cha , xi, hoa qua cu a cha u, cha u u go i ca la i mang v ph n me , ph n em, m c
d u cha u r t the m, cha u hn h n Lu c Tch ch chu ! Nghe con nh c la i chuy n
cu , v ti nhoe n mi ng c i g t u ta n th ng. ti li c th y v ti co n rm r m
n c m t v ca m ng. Cu con th cu a ti, b ng quay la i pha chu , t ng t
ho i:

-Vua ban b ng 'Hi u ha nh" g g o co u ng i t ng khng chu ? Hay
la i nghe d i tu ba o ln, ch phong cho bo n l m ti n, khe o nnh, c n
khao cho to ? Chu a , nga y xa ca c cu ng c l m" " c a i tha nh ho Ngu vua
Thu n" th u ng la khng khn: hi u v i cha me a a nh m t nhe , ch v i mu g
ghe cay nghi t nh ki u me con Ca m, g p pha i cha u th n a m ch ng ho ng
"Trm cay ng m t ni m ngon ngo t". i nha ai, co ng i chn con nui me
nh Ha n Qua ch C ma cu ng c "Thm nghn mun thu". a ng ly ra tri u
nh pha i ngheiem tr t i gi t ng i, hn n a la i la t i gi t ha i tre con. Cu i cu ng
chu em ti quay sang ho i ti:

-Theo y anh, th na o la "Co hi u", th na o la "B t hi u". Gi a hai a
con, anh cho n a na o, m t nh cha u y: Con nha nghe o, m i 4, 5 tu i a bi t
gia nh ph n ngon v bi u me , m t la a gia u sang, khng u ng nga y gi cha
cu ngc l y c ba ra nga y gi , c ba n linh nh khoa n hi u, trong khi o th h t
hu i ng i me qu mu a, lam lu nghe o he n nh trong chuy n "Ba o hi u cha" cu a
Nguy n Cng Hoan. Th na o, gi a "Lu c Tch nha ta" m c d u co lu c co n h n
la o b ng bnh va nhn v t "Chu ha ng t con co p" cu a Nguy n Cng Hoan,
anh cho n a na o ?

D ng nh tra nh dung d ng cho nh ng i u khng pha i, chu em ti
quay la i, nho nhe ba o cha u:

-Cha u a , cha u co th tranh lu n v i cha me nhng pha i l , t t n, pha i
bi t l a l i, cho n lu c, tuy t i khng c co tha i no ng na y, ca u g t, h n
la o, nh t la khi co kha ch, khi ra ng, gi a cng chu ng, ho c tr c m t v con,
ng ng ba trn ba n th qu m ng b me cha u r ng khng bi t da y con;
ng v con cha u, em u t cha u khinh nh n b me cha u, t t nhin cu ng khinh
nh n ca cha u. Sau na y cha u se ro : co nui con m i bi t lo ng cha me .

T na y n gi nha ti ch ng i nghe, by gi m i ln ti ng: "Nghe cha
con, chu cha u nha ng no i th ai cu ng co ly "!
Xin m n cu o la m cu k t cho ba i na y.

Tu t khnn In n

By gi n b c n dng nh,
Co r u th ng ch ng g y ra.
(Nguy n Khuy n)

Ln la o cu ng pha i khao. "Khao la o" khng kho khn nh khao v th nh
trung. Lo u l la c, co m i th m i phe gia p hay thn xo m kh c n, v ln
la o la quy n ng nhin khng pha i c u ca nh. Nh ng nha gia u co th ng nhn
dp ba y ti c m ng tho t l , n u ng linh nh. T s ng cha me , co vn chu c tho
v i ban t vn ha nh l tr t . Cha me ng i pha trong, con tra i, ga i, du, r , cha u
ch t, phn th b c trn d i ng hai bn, nam bn tra i, n bn pha i, la m l t ba
tu n r u, co t u nha c tro ng th , vui ve . T s ng cha me m i l n hai la y, kha c t
th n, t t m i l n b n la y. t vn v t, ba i vn t chu c tho th ng la ca m t
cng trnh bu t m c , co khi ng i trong vu ng n n c n xem t va nghe o c
vn.

Co a m m ng tho m i ba con ho ha ng la ng t ng, ti c tu ng ha t x ng hai
ba b n nga y. "Phu quy sinh l ngha", co nhi u nha la m l m ng tho cha me ln
la o 70,80,90 tu i...Khng pha i tu c l b t bu c, gia u co ba y ra th t a i m i mo i
ng i n chia vui v i mnh, ng th i la m vui lo ng cha me , t ng cu ng la m t
tu c hay, co th khi n cho nh ng ke nhe tnh hi u tha o, khng lo phu ng d ng
cha me cho c tu i tho nh ng i, pha i l y la m suy ngh va h the n.
HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT SJ

Yv n In n

Y n" la ti c r u. Nhi u la ng co tu c y n la o, ha ng nm hay hai ba nm
m t l n, th t ti c m ng tho ca c quan la o. Co th no i y la m t thnh i n th i
tha i bnh, khng pha i la m t hu tu c a gy nn nhi u t oan nh tu c ngi th
hng m. "S ng lu ln la o la ng", t nhin co vinh d tu i tho , khng pha i
tranh da nh m i co , ch ng pha i co ti n ma mua c, co quy n th ma ta o nn
c.

M i nm c n dp la ng m h i ho c nga y a i l co nh ky , ca c quan
la o tu h i chu a hay ni cng qua n hay m t ng cai, la ng em c qua t v i
ph ng ba t m n r c ra nh. Nh ng la ng tru phu th ng s m u vo ng lo ng
r c la o, la o 100 tu i i vo ng i u che b n lo ng xanh, la o 90 tu i i vo ng i u
hai lo ng xanh, la o 80 tu i vo ng xanh (o n cong) m t lo ng, la o 70 vo ng xanh
(o n ng) m t lo ng. Trai tra ng c m c khing vo ng u no n d u a o ne p. a m
r c r t tro ng th .

Ta i nh la ng, ni gi a thi t l p ba n th tin la o, ca c quan la o ng i hai
gian bn theo th b c tu i, co la ng y n ca la o ba th gian tra i la o ng ng i, gian
bn pha i la o ba ng i.

Tuy theo l la ng, co ni la o 90 tu i ho c l n hn n a ng i m t mnh chi u
nh t, co ni cha n 60 tu i a la b c cao nin nh t, cu ng ng i m t mnh chi u
nh t.

T la o cu ng u nghi th c nh t th n, ba tu n r u v i vn t tin la o, vn
chu c tho quan la o, co ban t vn ha nh l , ph ng ba t m t u nha c. Lu c t , quan
la o ng i tr c nh ng mm c t gi a chi u, ch u ng r u sung khng n, la
thu y trang nha , trnh tro ng i v i dn la ng, ng i ch ng ki n cu c l di n ha nh
va chm chu nghe vn t , vn chu c tho . Nh ng mm c kia se c mang n
t ng nha bi u ca c cu .

C y n la o th ng la r t thnh h u ca v ph m l n l ng, co ni m i c
hai ba nh da y, hai ba nh chng v i nh ng mo n gio , nem va nhi u th ba nh kha c
la m r t cng phu. Chi u nh t, m t cu ng i th c bi u ca m t c go i la c m t,
chi u nh, hai cu ng i la c i th c bi u m i cu m t n a c , nh ng c d i
la ng ha ng c b n cu m t c .

T nga n xa, nh ng khi co vi c la ng, khng h co bo ng phu n ni nh
trung. Nga y y n, s hi n di n cu a ca c la o ba em la i cho dn la ng m t ca m gia c
c bi t vui v m m. My tu c y n la o la do a o hi u ma ra, m t c tnh dn
t c, co y ngha r t tro ng h u, tre vui a o tre , gia vui tu i gia , tra i ng c h n v i
ca i tha m ca nh m y n c vn minh c ng thnh c n tu i gia la b li t va o
ha ng ng i v du ng, n ha i xa h i, con cha u t chm nom, ng i i la nh nha t.

Lu c va n nin, to c ba c da m i, v i cu c s ng bu n te ni thn da nm
tha ng tri, ca c cu h n cu ng ca m th y sung s ng a c ca la ng to tnh quy
tro ng, quy tro ng r t m c trong cu c r c o n nh ng bu i y n m, con cha u ca c
cu th c ha nh di n la gia nh co phu c m i c tu i tho , cho nn nhi u nha ,
du nge o cu ng ra ng may s m cho ng ba i d y n. Cu th mu ni nhung en, a o
vo c a i h ng, cu th khn nhi u tam giang, gi y vn ha i, cu th a o oa n huy n
qu n lu a ba ch, co nh ng cu nha b n ha n, quanh nm qu n nu a o va i lu c na y
cu ng qu n chu c bu, a o the thm, a o la ng che o go, de p m i thay quai... Y phu c
tuy hoa n ca nh m i nha , khng co l nh na o, ch tr ma u va ng cu a nha vua,
quan dn u khng c m c. Tr c ng c, d i vo ng dy thao qua ng c la tu i
g m ma u lam, ma u huy n ng tr u, thu c, c i, cha y... a m r c quan la o, y
phu c ma u s c nh v y v i vo ng lo ng c qua t, v a g i ca m. Nh ng nha t m y
i khng h co ng cha c d , khng kho i bu i ngu i ti c thng ng i a
khu t, khng kho i the m mu n c mong cho gia nh i nay va i sau.


Tn n snn nhu ng nm g n Jy tn phnng trnn kh0l phu t +lv t
hn

T nm 1975 la i nay, nh t la nh ng nm g n y. T B c ch Nam u co
phong tra o khi phu c vi c ho , v i n i dung: Di n dch, bi n soa n, ph bi n gia
pha , s a sang tn ta o t m , t ng t ch c t t , gi t ha ng nm va g n bo
tnh ca m gia t c hn tr c. o la m t phong tra o t pha t, cha co m t vn ba n
ch th na o cu a c quan trung ng a phng, hay nga nh vn hoa co h ng d n
khuy n khch. V y nhn t na o ch a o, thu c a y phong tra o lan r ng nhanh nh
v y?

y la quy lu t pha t tri n xa h i kha ch quan . Trong th i ky kha ng chi n.
Mo i ng i dn, trn cng v cu a mnh u pha i d n toa n b tm s c va o s
nghi p ba o v T Qu c, mo i ng i khi o co n pha i lo nh ng v n b c xu c
nh t : n , s ng ch t ... va nh ng vi c khng th nh hoa n c. Sau khi hoa
bnh, cu c s ng v t ch t a tng i n nh th nhu c u v i s ng tinh th n
vn hoa la i n i ln. Vi c i la i, thm vi ng nhau trong gia nh ho ha ng thn
thu c, vi c cu ng c , g n bo m i qun h gia t c, vi c th phu ng t tin, ng ba ,
cha me t nga n xa tr tha nh tm linh cu a mo i ng i. y la m t lnh v c
quan tro ng trong i s ng vn hoa va t t ng.

D i b t ky xa h i na o, du xu h ng chnh tr, tn ng ng tn gia o kha c
nhau, tnh ca m gia nh v n v y. Tnh gia t c la kha i ni m m r ng cu a tnh gia
nh, ma u thoa ng hn n c la . o la tnh ca m t nhin mo i ng i u th a nh n.
V v y. Khi phu c vi c ho la vi c la m h p v i tm t cu a s ng nhn dn, m t
ng i x ng c trm ng i h ng ng. o cu ng la thu n phong my tu c.


Qunn hv glu n hn hn ng +n In ng xn nhu thv nn n? Phu t h0 l
+lvt hn Inl hny hnl ?

Phu c h i vi c ho la m t ca ch u ng n, v t, t c la pha t huy c thu n
phong my tu c. N u ca n b s s bi t khe o le o v n du ng ng l i, loa i tr c
3 chi u h ng tiu c c sau y th ca ng co nhi u do ng ho v ng ma nh ca ng co l i
cho phong tra o chung:

-Ngn ng a m t s ph n t l i du ng tnh ca m ho ha ng thn thu c e ke o
be , ke o ca nh.

-Phu c h i vi c ho , ng th i nhn o phu c h i lun ca nh ng thu tu c, m
tn d oan.

-D a va o th co ng i nha , ng i trong ho co ch c co quy n bo p me o
lu t pha p, la m n sai tra i.

Ngoa i ra, n u t ch c h i he nh a m khng u ng lu c, u ng ch gy la ng
ph, nhi u th gi va ti n cu a, a nh h ng n cng vi c, th i vu sa n xu t, th nn
khe o le o h ng d n ha n ch m t tiu c c. Ho ha ng tha nh a t th la ng xa ph n
vinh

Tr c Ca ch Ma ng Tha ng Ta m, b ma y hng ly co quy n i u ha nh
nh ng cng vi c v ha nh chnh, pha p ly , tr t t tr an, co n nh ng vi c xy d ng
nng thn, ch n hng phong hoa nh la m ng sa , a o gi ng, s a sang nh
chu a, h i he ... h i ng ha o mu c mu n huy ng cng s c, ti n cu a cu a dn
pha i d a va o ca c ho , nn m i xa , thn co m t H i ng t c bi u bao g m nh ng
ng i co vai v trong ca c ho . Ch nh ng v o m i co kha nng v n ng con
cha u trong ca c ho ra la ng xa la m nh ng vi c cng ch.

Phu c h i vi c ho , n u c h ng d n u ng n se co l i nhi u m t i
v i phong tra o a phng:

-Phu c h i lun ly , a o c ky cng xa h i, xy d ng n p s ng vn minh,
gia nh vn hoa m i.

-Go p ph n trong vi c gia o du c t t ng cha me hi n t , con trung hi u,
cha u tha o hi n, nui con khoe , da y con ngoan.

-V n du ng kinh nghi m cu a ca c ho th i xa, co t binh i n, ho c i n,
t ch c l ho , h i tng t . V n ng t ca c gia i th ng cho con cha u trong ho
ho c kho i, ln l p, ln c p, hoa n tha nh ngha vu qun s , nu cao y th c tn tro ng
ng i gia , thng yu giu p ng i c nh , m au, ta n t t ...

-N u khe o t ch c, ca c ho co n co th co tu sa ch, cu la c b vn hoa ...


Ru0ng hunng hn n tn y nghin g ?

Ru ng hng hoa " la ru ng da nh ring giao cho t c tr ng lo vi c phu ng
th hng kho i cho cha ng, t tin. Ru ng hng hoa lu truy n t i na y
sang i kha c. Ru ng hng hoa khng c chia, khng c ba n. Lu t phong
ki n c m ba n ru ng hng hoa . Ch ng na o ca nh c a tr ng khng co n ng i
n i do i tng ng ho c i bi t x xa qu, ho khuy t t c tr ng th ng i con
tr ng ho c ch tn th a tro ng cu a ca nh hai ln thay, ti p tu c h ng ru ng
hng hoa va lo vi c gi t t hng kho i. Ch ng na o toa n b con cha u trong ho
u phiu c ba t qua n ( con ga i khng c tnh n ) th ng i cu i cu ng ang
h ng hng hoa n u co kho khn c bi t la m n xin ba n, ly tr ng na o la m
sai lu t l trn se b quan x pha t, n u trong ho co ng i tha ki n.

V co ru ng hng ho a nn vi c t t c duy tr b n v ng, du ho l n
hay be , tha nh a t hay bnh th ng, du t c tr ng gia u hay nghe o, sang hay he n,
gia hay tre ( co khi m i ch la a be con nm ba y tu i ), vi c t t v n uy nghi
ng u.


1nl trn t0 t trun ng xun +n nny khn t nhnu nhu thv nn n ?

Nga y xa vi c ho la c va o t c tr ng. Ho l n co t c tr ng ho l n; ca c
chi co tr ng ch . T c tr ng co quy n l i, ngha vu ro ra ng. Ru ng hng hoa
va t i n co nhi u th l to, nha th ho l n, t kh y u va ng c la i. Khi va o
t l , t c tr ng u co n tre tu i v n la chu t , ca c ng chu d u cao tu i v n la
b i t . N u nho qua th m t ng chu k tr ng thay th , cu ng nh ng vua tre
cha tha nh nin co phu chnh a i th n.

Th i nay ru ng t thu c s h u toa n dn, khng co n ru ng hng hoa ,
khng co n ch thu t nh tr c, quy n l i cu a t c tr ng ho c ng i thay t c
tr ng, i v i t tin va ho ha ng cu ng tuy thu c va o nh n th c; tm t, trnh
hi u bi t, hoa n ca nh sinh s ng cu a t ng ng i, khng co m t ch quy nh
na o ra ng bu c. Co nhi u ho , t c tr ng ngu c ho c khng thoa t ly cng ta c
phng xa cu ng khng giao ( ho c khng giao c ) vi c ho cho ai. Trong hoa n
ca nh o , vi c hng kho i t t t tin va quan h ho ha ng b ph khoa ng.

Th theo nguy n vo ng, tm t, tnh ca m " U ng n c nh ngu n ", nga y
gi nga y t t con cha u mu n dng ln T tin ba t n c, ne n hng. b c u
tnh tra ng trn nhi u ho a co sa ng ki n tha nh l p m t h i ng g m nh ng
ng i co uy tn, nhi t tnh trong ho chm lo vi c ho . Cha co m t vn ba n
hay co m t ti n l na o qui nh o la ban nghi l . la h i ng gia t c hay h i
ng t c bi u ...

Tr c m t, ho na o ma nh hay y u, tha nh a t hay suy vi, tnh ca m ho ha ng
g n bo hay khng, ta c ng t t x u t i phong tra o chung, co n tuy thu c va o
nhi t tnh, kha nng t ch c la nh a o cu a m t s ca nhn, o ng vai tro chu ch t,
ch cha co m t c ch na o ba o a m s b n v ng lu da i.

Trong th i ky kha ng chi n con cha u ta n ma c, nhi u ho b ph khoa ng
khng co n c s v t ch t chm lo t ng hng hoa . T sau hoa bnh,
th ng nh t t n c, m t s ho c khi phu c nhng v " Duy y ch ", nn
phong tra o loe ln m t th i gian ng n r i lu i d n. Khng co n ru ng hng hoa
cu a t tin la i th con cha u o ng go p ti n g i va o quy tch ki m l y lai
ha ng nm ma lo hng kho i. Nhng r i do tr t gia , m t va i y u t kha ch quan
n a ta c ng, hng kho i cu ng ngui d n. o la n i lo ng trn tr nh t cu a nh ng
con cha u mu n k tu c s nghi p cha ng, mu n la m cho anh linh t tin, cha
ng, mu n cho do ng ho nga y ca ng tha nh a t

Hoi Dap Ve Van Hoa Phong Tuc Nguoi Viet

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hoi Dap Ve Van Hoa Phong Tuc Nguoi Viet

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HOI AP V VN HOA PHONG TUC NGI VIT 1

You might also like