MOI GIAO HOA GIA CA T VA AM NHAC TRONG CA KHUC

Nguyen Bac
(Nhac vien Tp. HCM; Hoi Nhac s Viet Nam)

Pho nhac cho cac ban va n ph!n" v! va# to$n "iao %!o$n %!o$n %a# va&n 'e( )ho )ha n cho cac nhac s san" tac. Mot t*on" nh+,n" va&n 'e( ch-nh . cho/ cach )e&t h.p ca t+# va# "iai 'ie!. Cac nhac s co$n" "iao Viet Nam %ai th+.#n" vie&t thanh ca hoa0c ba#i ca to$n "iao theo the %oai ca )h!c. Ch-nh v1 the&2 ch!n" to$i 3a#nh ba#i vie&t 3+.i 'a$4 'e ba#n ve( mot 5!an niem t*on" viec pho nhac cho th.. Nhan th+c '+.c 'ie(! 5!an t*on" 'o2 c!o&i na m 67782 9an Thanh Nhac toa#n 5!o&c 'a, '+a 'e( ta#i pho nhac cac ban va n 3!#n" t*on" ph!n" v! tha#nh mot t*on" nh+,n" ch! 'e( ch-nh cho %a(n hop na#4. 9a#i vie&t man" t-nh %4 %!an2 phe$ b1nh v.i mot cai nh1n *ie$n" ve( 5!an he "i+,a ca t+# va# a$m nhac c!a the %oai ca )h!c noi ch!n".

o the noi, lch s ca khuc gan lien vi lch s nhan loai. Nhng that khong may la cho !e"n nga y nay chung ta va#n $hai %a t&en cach ky am 'notation( !e giai ma) nh)ng *a i ca co nha"t ma con ng i *ie"t !c. +&ong khi !o, ky am ch, &a ! i khi nen va-n minh va va-n hoa !c $hat t&ien cao. .a o khoang the" ky .// ky am $ha$ 0y 1a$ !c %u ng t&ong am nhac chau 23u mi 4ua"t hien. Ngay t khi con ng i co tie"ng noi, ca khuc !a) !c khai sinh, !anh %a"u s ke"t %uyen gi)a ngon t va am nhac. .5 the", cac nha ly thuye"t am nhac !nh ngh6a ca khuc la mot ban van c xng len thanh cung giong, giai ieu . 0ay noi cach khac, *an va-n va %o ng ca 'giai !ieu( $hai co mo"i 7uan he cha8t che) vi nhau. 9o ng ca khong nh)ng $hai noi len !c y t cua cau va-n, ma co n $hai giai th:ch !c cau va-n cho &o) &a ng hn. .: %u, vi cau :;a$4 9ach ;a<n" "ian" so$n" h!#n" 3!,n" c!a no#i "io&n" Tie$n =o(n"2 "io&n" >ac Ho(n"2 "io&n" anh h!#n"? Nam2 9a@c2 T*!n"A ; net nhac !c %et $hai co am vc cao, nhay 7ua)ng 4a, !i len, v.v< mi $hu h$ vi t:nh anh hu ng ca. =ieng !o"i vi tie"ng .iet, %o ng ca co n *uoc $hai $hu h$ vi %a"u giong. Ne"u %et nhac va %u ng am luye"n lay khong kheo, th5 cau >?hua !a) thng ta@ co the !c nghe tha nh >?hua !a thng@A hay nh t&ong mot *a i Binh ?au ?ac +hanh, >Cin ?hua cu ch)a chung con@ lai !c nghe tha nh >Cin ?hua cu cha chung con@. +hat tai haiD +he" nhng $hai ke"t h$ ngon t va am nhac nh the" na o cho h$

ly, cho co t:nh nghe thuat caoE ?o $hai mot *a i th hay luc na o cu)ng giao ho a !c vi mot giai !ieu !e$ khongE ?o nhieu cach !e vie"t mot ca khuc. Fiai !ieu am nhac co the !c sang tac t&c, sau !o ca t mi !c !a8t va o cho $hu h$. Gay la t& ng h$ at li cho *a i nhac. ?o khi, mot *a i th mang nhieu van !ieu, tao !c cam hng ni nhac s6 !e sang tac nen giai !ieu minh hoa cho nh)ng van th a"y. +a goi !o la pho nhac cho th. ?u)ng co the giai !ieu am nhac va ca t tuon t&a o &a cu ng mot luc. ?a *a cach na y co khi 4ay &a nh)ng giai !oan sang tac khac nhau t&ong cu ng mot tac $ham. +&ong !a so" cac ca khuc ngoai 7uo"c va mot so" ca khuc .iet Nam t 4ua !e"n nay, l i th va am nhac th ng cua hai tac gia khac nhau. H $hat t&ien cua thi ca Gc I 2Jo co lien 7uan t&c tie"$ !e"n t:nh !oc !ao t&ong ca khuc cua Hchu*e&t K 'tac gia cua K ca khuc !c nhieu ng i *ie"t !e"nL >He&ena%e@ va >2ve Ma&ia@(. ?a th ca cua Heine3, Goethe4, Schilller5, Mller6 cu)ng !a) go$ $han 7uan t&ong chuan * cho ca khuc cua Hchu*e&t &a ! i vi s $hong $hu ca ve chu !e la#n h5nh tng am nhac. ?ac *a i hat noi tie"ngL !ai ai ca cua ngi chan cu" (Schfers Klagelied), #hie$u n% ben &a keo &i" (Gretchen am S innrade), !en anh t'ang" (!n der Mond), >(m bie$t vung a$t o khong)" (Kennst d" das #and$) va ngay ca va i ca khuc !c sang tac va o na-m cuo"i ! i nhL *h+ ai bie$t c no,i nh thng" (%er die Sehns"cht &ennt), * e toi xua$t hien nh the$" (So la't mich scheinen) !eu %a t&en th cua Foethe. Nghe thuat ca khuc cua Hchu*e&t !c the hien !ay !u nha"t t&ong K ta$ lien ca khuc N 'song cycle( %a t&en th cua Mller. 1ien khuc th nha"tL *o th xa- xinh ep" '(ie sch)ne Mllerin, ;OKP( vi KQ *a i, tho"ng nha"t *aRng chu !e ve t5nh yeu, mot mo"i t5nh *a"t hanh gi)a co th 4ay gia u co va mot cha ng t&ai nghe o. 1ien khuc th hai khong mang t:nh t&) t5nh, th mong cua tuoi t&e, ma t&ai lai, *ao t&u m nh)ng t5nh cam *i thng. Go la *on ng mua ong" '9ie Sinte&&eise, ;OKN( vi KT *a i. HchumannO ke" tuc s nghie$ cua Hchu*e&t va nang ca khuc len mot t&5nh !o mi, sau sac hn, tinh te" hn. ?hung ta !a) kha 7uen thuoc vi ca khuc >He&enata@ cua ong. Bhac vi Hchu*e&t, Hchumann !i sau va o t ng cau, t ng chi tie"t tinh te" cua ngon ng). ?a khuc cua ong mang t:nh ngam ngi nhieu hn. U3ng cu)ng s %ung th cua Foethe, 0eine, Vy&onW, Hchille& !e $ho nhac. 1ien khuc #.nh -eu cua thi &/" '9ichte&lie*e(, gom ;X *a i hat &ut t ta$ th t&) t5nh cua 0eine, la mot t&ong nh)ng tac $ham 4ua"t sac nha"t cua ong t&ong la)nh vc na y. Fiai !ieu cua cac *a i hat gan vi am !ieu cua ngon ng) hoa8c cua cac *a i %an ca, nen co !a8c !iem ngam vnh. *

9an ca co t&uyen cua cac nc t&en the" gii va cac ca khuc co !ien !eu co gia t& va-n chng vi *an va-n la th hoa8c gan nh th, ngh6a la co cau cu gon ga ng va th ng !i vi nhau t ng ca8$. Nhac t&ng ?lemens B&auss;Q khi noi ve li*&etto;; vie"t cho *ap'iccio" cua =icha&% Ht&auss;KL >Yhai cha-ng ngon t !a) mang saZn giai !ieu cua mot ca khuc, hay noi cach khac, am thanh t&c tien !a) !c nuoi %)ng t&ong l i thE ?ai na y t&ong cai khac va v5 cai khac. 23m nhac !anh thc cam 4uc, nh)ng cam 4uc na y o a v) tha nh ngon t . .a , ngc lai, +&ong ngon t luon co mot no#i khac khoai ve 23m thanh va 23m nhac@. ?hung ta co the ke"t luanL ch0nh c ca$u ban van, ha- ung hn, c ca$u oan th 1u- 2nh c ca$u giai ieu cua ca khuc3 +&ong ca khuc .iet Nam kho t5m tha"y nh)ng *a i hat !c vie"t nh$ [ $hach, nh$ N $hach *i tie"ng .iet la !n am (monos4%%ab%e). ?h:nh nh)ng ch) mang nhieu am tie"t nhL :inte*nationa%A2 :inte*nationa%ementA !a) 7uy !nh nen nh)ng loai nh$ [, N $hach !o. \] mot ch) co nhieu van nh vay *ao gi cu)ng co mot van !c nha"n manh hn, !oc cao giong hn, tham ch: keo %a i hn 'nh tie"ng ^J( cac van khac. .an na y th ng !c %et *aRng va i no"t nhac hoa8c *aRng mot no"t nhac co t& ng !o ln hn. Nh vay, ngay !e"n am tie"t cua ngon t cu)ng !a) 7uy !nh tha nh $han giai !ieu. +&ong thanh nhac ngoai 7uo"c nhieu t& ng h$ !oan th, *an va-n co tie"t ta"u khong t&u ng vi tie"t ta"u cua am nhac %o chu y cua tac gia. Nhng !o"i vi ca t .iet Nam !ieu na y &a"t te" nh. ?an $hai he"t sc can than v5 s khong t&u ng tie"t ta"u gi)a nhac va l i ca &a"t %e# la m sai lac y ngh6a cua *an va-n. ?hung ta 4em v: %u sauL

'?hung toi tha nh that 4in lo#i v5 khong co !c ten tac gia cua *a i >?a M ng +hanh N)@ na y(. +ie"t ta"u cua %o ng ca th nha"t va tie"t ta"u cua giai !ieu am nhac lech nhau !a !e"n s hieu lam !ang tie"cL >ng i %a"u yeu na y@ hay >ng i %a"u yeu. Na y<.@

+uy nhien cuoc hon nhan cua ngon t va giai !ieu nhac khong $hai luc na o cu)ng thuan thao, hoa8c cu)ng sinh &a nh)ng hoa t&ai !e$ ngon. ?o

ng i cho &aRng cuoc hon nhan a"y co the h$ ly 'logic( nhng nhieu khi khong mang chut gia t& nghe thuat na o. 0o 7uan niem &aRng viec $ho nhac cho mot *a i th co the tao &a mot ca khuc hay nhng !ong th i cu)ng co the gie"t che"t *a i th !o *i v5, mot cuoc hon nhan hoa n hao &a"t co the huy %iet mot ng i !a n ong u tu hay mot ng i !a n *a u tu, hoa8c ca hai. _uan niem a"y khong $hai hoa n toa n sai. Mot *a i th t&ac tuyet khong nha"t thie"t $hai !c $ho nhac hay c $ho nhac la ng i !a8t l i la cu)ng la ly %o ma mot thi s6 ta i na-ng, mot nha Men%elssohn
;P

se) !c >cha$ canh@.

Mot *a i nhac hoa n hao cu)ng khong nha"t thie"t $hai !c vie"t l i, cho %u va-n uyen *ac. Go co le) cho &a ! i the loai am nhac mi 7ua O ta$

4ie5e' ohne 6o'te" 'Bon"s Citho!t Co*3s I +5nh ca khong l i(. 23m nhac va +hi ca co the !c 4em nh !oi *an t5nh gan *o, tay t&ong tay, nghe thuat na y ho# t& nghe thuat kia. +hi ca la s ho a !ieu cua ngon t . 23m nhac la s ho a !ieu cua cac no"t nhac. ?a hai !eu co the !c ke"t h$ lai mo&t cach to"t, h$ ly nha"t nhng cu)ng co the !ng &ieng mot cach tuyet hao. ?h, khi na o ve hoa n thien na y khong la"n at ve hoa n thien kia, chung mi ton tai nh 0ieu Vie"t va Hac Ge$ t&ong cu ng mot con ng i 'thay v5 nh mot cau ngan ng) $hng +ayL :Toc 3a#i th1 t*- oc n"a@nA). Ge"n nh Hchu*e&t, ma8c %u !a so" cac ca khuc cua ong la $ho th cua cac thi s6 noi tie"ng tuy nhien thi ca khong *ao gi la"n at $han am nhac. Hchu*e&t !a) nha"n manh cac kh:a canh khac nhau cua h5nh tng t&ong th, vi cach !o, ong la m ta-ng len t:nh nghe thuat cua l i ca va !at ti t&5nh !o cao t&ong s ha i ho a tinh te" gi)a h5nh tng va-n hoc va am nhac, gi)a l i ca va luon luon la giai !ieu. ?a nh)ng tac khuc cua ong khong le thuoc va o thi ca ma

$ham !oc la$. Ne"u *o ca t !i, mot ca khuc cua Hchu*e&t va#n co the la mot *an nhac ho a ta"u hay !oc ta"u to"t, khong ma"t t:nh ha"$ %a#n. +&ong khi !o, nhieu ca khuc .iet Nam se) vang len khong &a sao ne"u ma"t $han ca t , va ma8c %u $han nhac cua chung %o mot %a n nhac noi tie"ng t&5nh ta"u. ?o nhac s6 sang tac .iet Nam !c ton vinh ch, v5 nhieu ca khuc cua anh co l i 7ua !e$. Nhng h5nh tng th va nhac hoa n toa n 4a la nhau. .: %u, h5nh tng song lai !c %ie#n ta *aRng nh)ng am tie"t !eu !a8n nh l i tung kinh vi nh)ng no"t moc !n lien nhau. 9o !o, that hut ha#ng khi nghe chung !c *ieu %ie#n %i %ang nhac ho a ta"u. :Ca t+# %a# mot n+a c!oc '.#i c!a ca )h!cA. ?o $hai 7uan niem na y luc na o cu)ng !ungE

+&:ch !ach 7a8ng 9iang" I 1 i Mai .a-n VoA NhacL 1u 0)u Yhc +ran, -eter Sch".ert (1/0/112*2), nha soan nhac ng i 2Jo, !c menh %anh la :ua ca khuc" vi khoang XQQ ca khuc gia t&. 3 0ein&ich 0eine ';NWN`;O[X(, nha th Gc 4 aohann Solbgang von Foethe ';NTW`;OPK(, !ai thi ha o Gc. 5 3ohann 4hristo h +riedrich 5on Schiller (1/50 11265(, nha va-n, nha th noi tie"ng cua Gc va o +k. ;O 6 +riedrich Mller (1/40112*5), nha va-n, nha th no itie"ng cua Gc +k. ;O ` ;W / Hchu*e&t !c 4em la ng i sang tao &a the loai >lien ca khuc@ 2 7o.ert Sch"mann (121611256), nha soan nhac, nghe s6 *ieu %ie#n $iano, nha ly luan va s $ham am nhac ha ng !au cua nen am nhac la)ng man Gc +k. C/C. 0 George Gordon 8o9l :;ron (1/22112*4), nha th noi tie"ng cua 2nh. 16 (120311054), ng i 2o, !a) t ng ch, huy lan !au tien o$e&a noi tie"ng cua =icha&% Ht&aussL Arabella 11 ta$ *an va-n cua mot v o$e&a. 1* (126411040), nha soan nhac Gc noi tie"ng va o !au +k. CC. 13 +eli< Mendelssohn1:arthold; (12601124/(, nha soan nhac, nha s $ham am nhac va hoat !ong 4a) hoi ng i Gc.
1 *