Bµi 2: M« Thùc VËt

---------------------------
• Mục tiêu học tập:
1. Trình bày được khái niệm và các cách phân
loại mô thực vật.
2. Trình bày cấu tạo, chức năng và hình thái
của 6 loại: mô phân sinh; mô mềm; mô che
chở; mô nâng đỡ; mô dẫn và mô tiết.
3. Trình bày được vai trò và ứng dụng của mô
thực vật trong ngành Dược
 M« Thùc VËt
---------------------------
1. §¹i
¹i c­¬ng
1.1. Kh¸i niÖm
1.2. Ph©n lo¹i m«
2. C¸c lo¹i m«
2.1. M« ph©n sinh
2.2. M« mÒm
2.3. M« che chë
2.4. M« n©ng ®ì
2.5. M« dÉn
2.6. M« tiÕt
3. Nu«i cÊy m« vµ øng dông
 M« thùc vËt
---------------------------------------

1.1. Kh¸i niÖm

M« (tissues) lµ tæ chøc cña c¸c tÕ bµo thuéc

mét hoÆc mét sè lo¹i tÕ bµo cã nguån gèc vµ
chøc phËn chung
 M« thùc vËt
---------------------------------------

1.2. C¸c c¸ch ph©n lo¹i m«

• Theo kÝch th­íc: m« mÒm , m« tÕ bµo hinh
thoi
• Theo nguån gèc: m« ph©n sinh, m« vÜnh viÔn
• Theo chøc phËn sinh lý: m« ph©n sinh, m«
dinh d­ìng (m« mÒm), m« che chë, m« n©ng ®ì,
m« dÉn vµ m« tiÕt.
 MÔ MỀM

- Sinh viên tự đọc

 M« ph©n sinh
---------------------------
-Kh¸i niÖm: lµ m« ®­îc cÊu t¹o bëi
nh÷ng t/b non, mµng máng b»ng
cellulose, kh«ng chøa chÊt dù tr÷,
kh«ng ®Ó hë nh÷ng kho¶ng gian bµo.

- TÝnh chÊt: Tb ph©n chia rÊt nhanh t¹o

c¸c thø m« kh¸c.
 M« ph©n sinh
---------------------------

- Ph©n lo¹i:
+ M« ph©n sinh ngän
+ M« ph©n sinh giãng: hä lóa
(Poaceae)
+ M« ph©n sinh bªn:
(i) TÇng ph¸t sinh bÇn-lôc b×,
(ii) TÇng ph¸t sinh libe - gç.
 M« ph©n sinh
---------------------------

M« ph©n sinh ®Çu ngän

rÔ

1. Nhãm t/b ph©n sinh

chãp rÔ
2. T/b sinh biÓu b×
3. T/b sinh vá
4. T/b sinh trung trôc
 M« Ph©n sinh
---------------------------
* TÇng ph¸t sinh
ngoµi: bÇn lôc b×
(tÇng sinh vá)

* TÇng ph¸t
sinh: libe gç
cÊp II (tÇng
sinh trô)
 M« che chë

- Kh¸i niÖm: lµ nh÷ng Tb xÕp sÝt nhau, mµng

biÕn thµnh 1 chÊt kh«ng thÊm n­íc vµ kh«ng
khÝ.
- Chøc n¨ng: che chë vµ b¶o vÖ c¸c bé
phËn cña c©y chèng l¹i t¸c dông cã h¹i cña m«i
tr­êng hay sù x©m nhËp cña c¸c gièng ký sinh.
 M« che chë

- Ph©n lo¹i:

* BiÓu b×:
+ CÊu t¹o bëi 1 líp Tb sèng, bao bäc phÇn
non cña th©n c©y.
+ Mµng ngoµi cña Tb biÓu b× ®· ho¸ cutin
t¹o thµnh tÇng cutin kh«ng thÊm n­íc vµ kh«ng
khÝ.
+ Trªn biÓu b× cã lç khÝ vµ l«ng
M« che chë

BiÓu bž
 M« che chë

(1) Lç khÝ: lµ nh÷ng lç thñng trong biÓu

bŸ , dïng ®Ó trao ®æi khÝ.

- Mçi lç khÝ cÊu t¹o bëi 2 Tb hŸ nh h¹t ®Ëu,

mang nhiÒu l¹p lôc,
- Lç khÝ th­êng ®i kÌm víi 1,2,3,4 Tb b¹n cã
hŸ nh d¹ng kh¸c h¼n Tb biÓu bŸ xung quanh
(kiÓm nghiÖm dliÖu).
- Mét mm2 mÆt l¸ trung bŸ nh mang 300 lç khÝ
M« che chë
BiÓu bŸ vµ lç khÝ
A. TÕ bµo biÓu bŸ
cã c¸c lç khÝ
B. Lç khÝ nhŸ n tõ
trªn xuèng
C. Lç khÝ nhŸ n theo
chiÒu c¾t däc
cña l¸
1. 2 tÕ bµo hŸ nh
thËn
2. L¹p lôc
3. TÕ bµo b¹n
 M« che chë

A B

A. KiÓu hçn bµo (mao

l­¬ng)
B. KiÓu dÞ bµo (thËp tù)
D
C. KiÓu song bµo (cµ phª)
D. KiÓu trùc bµo (cÈm
ch­íng)
C D
 M« che chë

(2) L«ng: lµ nh÷ng Tb biÓu bŸ mäc dµi ra ngoµi ®Ó

t¨ng c­êng vai trß b¶o vÖ hoÆc ®Ó gi¶m bít sù
tho¸t h¬i n­íc.
- L«ng ®¬n bµo: t¸o ta, mÝa...
- L«ng ®a bµo: m¬ tam thÓ, cèi xay...
- L«ng hŸ nh thoi (1 tÕ bµo): hä cóc..
- L«ng to¶ trßn (®Çu ®a bµo): khæ s©m nam...
- L«ng ngøa- 1 tÕ bµo: (chøa a. formic vµ ®Çu
ngän cã silic nªn dßn, dÔ g·y)
M« che chë

C¸c lo¹i l«ng che chë

1. L«ng ®¬n bµo
2,3. L«ng ®a bµo
4,5,7. L«ng to¶ trßn
6. L«ng hŸ nh thoi
 M« che chë
* BÇn: CÊu t¹o bëi nhiÒu tÕ bµo ®· chÕt, bao bäc
quanh phÇn giµ cña c©y, mµng tÕ bµo biÕn thµnh chÊt
bÇn (suberin) kh«ng thÊm n­íc vµ khÝ

Lç vá
1. Líp bÇn ho¸
suberin
2,3. TÇng ph¸t
sinh bÇn lôc bŸ
5. TÕ bµo bæ sung
 M« n©ng ®ì
- Kh¸i niÖm: cßn gäi lµ m« c¬ giíi, cÊu t¹o bëi
nh÷ng Tb cã mµng dµy, cøng
- Chøc n¨ng: n©ng ®ì cho c©y.

- Ph©n lo¹i: theo b¶n chÊt cña mµng dµy

(1)M« dµy: Tb sèng, cã mµng dµy b»ng cellulose

+ Th­êng tËp trung ë chç låi cña cuèng l¸
hoÆc th©n c©y.
+ Cã 3 lo¹i: m« dµy gãc, m« dµy phiÕn, m«
dµy xèp. C©y líp hµnh kh«ng cã m« dµy
M« n©ng ®ì

M« dÇy

A. M« dÇy gãc
B. M« dÇy phiÕn
C. M« dÇy xèp
 M« n©ng ®ì
(2) M« cøng: Tb chÕt, mµng dµy ho¸ gç Ýt nhiÒu.

Ph©n lo¹i: 3 lo¹i

- Tb m« cøng: h×nh khèi nhiÒu mÆt, cã
v©n t¨ng tr­ëng ®ång t©m: lª, na, mËn….
- ThÓ cøng: tb m« cøng ®øng riªng rÏ,
t­¬ng ®èi lín: l¸ chÌ, cuèng l¸ sóng
- Sîi m« cøng: tb dµi h×nh thoi, mµng
dµy ho¸ gç Ýt nhiÒu: sîi vá (sîi vá thËt, sîi
vá trô, sîi libe); sîi gç (sîi gai, ®ay, tra lµm
chiÕu)
 M« n©ng ®ì

TÕ bµo m« cøng ThÓ cøng

 M« n©ng ®ì
C¸ch ph©n phèi m« n©ng ®ì trong c©y
theo quy luËt c¬ häc
 M« DÉn
- Kh¸i niÖm: cÊu t¹o bëi nh÷ng tb dµi xÕp nèi
víi nhau thµnh tõng d·y däc song song víi
trôc c¬ quan
- Chøc n¨ng: dïng ®Ó dÉn nhùa
+ Nhùa nguyªn
+ Nhùa luyÖn
- Ph©n lo¹i: 2 lo¹i m« dÉn

+ Gç (xylem): dÉn nhùa nguyªn

+ Libe (pholem): dÉn nhùa luyÖn.
 M« DÉn

(1) Gç: lµ m« phøc t¹p gåm cã 3 phÇn: (bÞ nhuém

xanh)
- M¹ch ng¨n vµ m¹ch th«ng:
+ Tb ®ã cã v¸ch ng¨n ngang, ta gäi ®ã lµ m¹ch
ng¨n
+ C¸c v¸ch ng¨n biÕn mÊt t¹o thµnh nh÷ng èng
th«ng suèt, ta gäi ®ã lµ m¹ch th«ng (m¹ch gç).
- Sîi gç: tb chÕt hŸ nh thoi dµi, cã mµng dµy ho¸ gç
cã èng nhá trao ®æi
- M« mÒm gç: tb sèng lµm nhiÖm vô dù tr÷, cã thÓ,
cßn cã c¸c tia ruét
M« DÉn

C¸c kiÓu m¹ch trªn l¸t c¾t

däc
A. Vßng xo¾n
B…. Xo¾n
B. Thang
H. Lç
M« DÉn

M¹ch ng¨n
1. Mÿ ch xoÿ n
2. Mÿ ch hÿ nh thang
3. Mÿ ch ng¨n chÊm
hÿ nh ®ång tiÒn
M« DÉn

C¸c yÕu tè gç:

1. M¹ch lç
2. M¹ch xo¾n
3. M¹ch ng¨n xo¾n
4, 5. M¹ch ng¨n lç,
6, 7. Sîi liber
8, 9. M« mÒm tuû
 M« DÉn

Sù tiÕn ho¸ cña thñng lç m¹ch

(tõ 1 ®Õn 8 lµ c¸c m¹ch cã lç Ýt dÇn, tiÕn ®Õn thñng lç hoµn toµn)
 M« DÉn
(2) Libe: m« phøc t¹p gåm: m¹ch r©y, tb kÌm, sîi
libe vµ m« mÒm libe.
* M¹ch r©y: tb sèng dµi, v¸ch ngang cã nhiÒu lç
thñng nh­ c¸i r©y
* Tb kÌm: tb sèng, hŸ nh thµnh c¸c men gióp m¹ch
r©y thùc hiÖn c¸c ph¶n øng sinh ho¸ trong m¹ch
* M« mÒm libe: tb sèng, chøa chÊt dù tr÷ .
* Sîi libe: tb hŸ nh thoi dµi cã thÓ ho¸ gç ®Ó n©ng
®ì
M« DÉn

èng r©y cña th©n bÝ

ng«
A. C¾t ngang
B. C¾t däc
1. èng r©y
2. PhiÕn r©y
3. Mµng sinh chÊt
4. TÕ bµo kÌm
5. SÑo
M« DÉn

H. 76 Siªu cÊu tróc cña phiÕn

r©y c©y BÝ ng«
H. 77. Mét phÇn èng r©y cña
c©y nho (Vitis vinifera)
1. C¾t däc
2. NhŸ n bÒ mÆt phiÕn
 M« DÉn

Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña èng r©y

M« DÉn

C¸c kiÓu bã liber- gç

1. Bã chång (Hµnh: kÝn; Ngäc lan:
hë)
2. Bã chång kÐp: tróc ®µo, sim, ..)
3,4. Bã ®ång t©m: thiªn m«n
5. Bã lu©n phiªn: rÔ thiªn m«n
M« DÉn
Bã m¹ch chång kÝn trong c©y ng«
1. M« mÒm
2. M« cøng
3. Nguyªn liber
4. HËu liber
5. M« mÒm gç
6. M¹ch lç (nguyªn méc)
7. Mach xo¾n
8. M¹ch vßng
9. Khoang chøa khÝ
M« DÉn Bã m¹ch chång kÝn trong c©y ng«
1. M« mÒm
2. M« cøng
3. èng r©y
4. TÕ bµo kÌm
5. M« mÒm gç
6. M¹ch lç (nguyªn méc)
7. Mach xo¾n
8. M¹ch vßng
9. Khoang chøa khÝ
 Bã m¹ch chång më trong c©y
M« DÉn h­íng d­¬ng (Helianthus
annua)
1. M« mÒm c¬ b¶n
2. Sîi trô bŸ
3. M« mÒm liber
4. èng r©y víi tÕ bµo kÌm
5. T­îng tÇng
6. M¹ch lç (nguyªn méc)
7. M« mÒm gç
8. M¹ch m¹ng
9. Sîi gç
10. M¹ch thang
11, 12. Mach xo¾n
13. M¹ch vßng
M« DÉn
Bã m¹ch chång kÐp c¾t ngang th©n
bÝ ng« (Cucurbita pepo)
1. M« mÒm
2. Lier ngoµi
3. T­îng tÇng
4. Gç cÊp 2
5. M« mÒm gç
6. Liber trong
 M« tiÕt

Kh¸i niÖm

CÊu t¹o bëi nh÷ng tÕ bµo sèng cã mµng

máng b»ng cellulose tiÕt ra nh÷ng chÊt mµ
ng­êi ta coi nh­ lµ chÊt cÆn b· cña c©y vµ
c©y kh«ng dïng ®Õn n÷a nh­: tinh dÇu,
nhùa, g«m, tanin...
 M« tiÕt

- BiÓu b× tiÕt: nh­ c¸c biÓu b× tiÕt ra chÊt

th¬m ë biÓu b× hoa Hång, hoa Nhµi..; c¸c
tuyÕn mËt cña hoa còng thuéc lo¹i nµy
 M« tiÕt
L«ng tiÕt: mçi l«ng tiÕt cã mét ®Çu vµ mét ch©n
cã thÓ lµ ®¬n bµo hay ®a bµo

Mét sè lo¹i l«ng tiÕt

®a bµo
1, 2. L«ng tiÕt
®Çu ®a bµo, ch©n ®a
bµo; 3, 4, 6. L«ng tiÕt
®Çu ®a bµo, ch©n ®¬n
bµo; 5. L«ng tiÕt cÊu
t¹o bëi 8 tÕ bµo xÕp
trª mét mÆt ph¼ng
 M« tiÕt
TÕ bµo tiÕt: ®ã lµ c¸c tÕ bµo riªng lÎ r¶i r¸c trong m«
mÒm, ®ùng nh÷ng chÊt do chÝnh tÕ bµo ®ã tiÕt ra

TÕ bµo tiÕt, èng

tiÕt ë th©n
c©y trÇu
kh«ng (Piper
betle)
A. Th©n c¾t ngang
B. Tb tiÕt
C. èng tiÕt
 M« tiÕt
Tói tiÕt, èng tiÕt: ®ã lµ c¸c lç hæng h×nh cÇu (tói)
hay h×nh trô (èng) bao bäc bëi c¸c tÕ bµo tiÕt vµ
®ùng c¸c chÊt do c¸c tÕ bµo ®ã tiÕt ra

- KiÓu ph©n sinh: hä

sim: b¹ch ®µn, trµm,
®inh h­¬ng...
- KiÓu dung sinh: hä
cam: cam, chanh,
quýt, b­ëi...
 M« tiÕt
èng nhùa mñ: ®ã lµ nh÷ng èng dµi hÑp ph©n
nh¸nh nhiÒu, ®ùng ë trong chÊt mµu tr¾ng nh­
s÷a gäi lµ nhùa mñ

A. èng nhùa mñ
kh«ng cã ®èt :
thÇu dÇu, cao
su, ®a, mÝt...
A
B. èng nhùa mñ
B

cã ®èt: thuèc
phiÖn, rau
diÕp, ®u ®ñ...
Vai trò và ứng dụng của mô thực vật trong ngành Dược

Sinh viên tự đọc

Nu«i cÊy m« vµ øng dông trong nghµnh d­îc

Nguyên tắc: cấy vô khuẩn một mẩu mô thực vật trong

môi trường dinh dưỡng thích hợp có bổ sung chất
kích thích.
Công dụng:
NC đám tế bào thực vật phát triển trên môi trường đã
được định rõ
Sản xuất một lượng lớn cây con có đặc điểm gen như
cây mẹ.
NC sự phân hoá tế bào thành các mô và tạo thành các
cơ thể thực vật, cây quý được ứng dụng trong nghành
Thực tế hiện nay đối với phát triển dược liệu