Professional Documents
Culture Documents
Du lÞch
§Õn víi Hµn Quèc 189
Th¸m hiÓm Hµn Quèc 191
T vÊn du lÞch 208
§iÒu kiÖn sinh ho¹t 210
Du lÞch vßng quanh Hµn Quèc nh thÕ nµo? 211
Mua s¾m 213
§Þa lý vµ
con ngêi
§Þa lý
Hµn Quèc n»m trªn b¸n ®¶o TriÒu Tiªn, mét b¸n ®¶o
tr¶i dµi 1.100km tõ b¾c tíi nam, ë phÇn ®«ng b¾c cña
lôc ®Þa ch©u ¸, n¬i h¶i phËn cña b¸n ®¶o tiÕp gi¸p víi
phÇn cùc t©y cña Th¸i B×nh D¬ng. PhÝa b¾c b¸n ®¶o
tiÕp gi¸p víi Trung Quèc vµ Nga. PhÝa ®«ng cña b¸n
®¶o lµ biÓn §«ng, xa h¬n n÷a lµ níc l¸ng giÒng NhËt
B¶n. Ngoµi b¸n ®¶o chÝnh cßn cã h¬n 3.000 ®¶o nhá.
Tæng diÖn tÝch cña b¸n ®¶o TriÒu Tiªn lµ 222.154
km2, gÇn b»ng diÖn tÝch cña Anh hay Romania. Kh«ng
kÓ diÖn tÝch ®Êt khai hoang, diÖn tÝch ®Êt canh t¸c
kho¶ng 99.000 km2, chiÕm 45% tæng diÖn tÝch. §Þa
h×nh nói non chiÕm kho¶ng hai phÇn ba diÖn tÝch l·nh
thæ, gièng Thæ NhÜ Kú, Hungary hoÆc Ai-len.
D·y Taebaeksan ch¹y suèt chiÒu dµi bê biÓn phÝa
®«ng, n¬i nh÷ng con sãng cña biÓn §«ng ®Ëp m¹nh
vµo nói ®· t¹o ra c¸c v¸ch ®¸ dèc vµ c¸c b·i ®¸. Sên
phÝa t©y vµ phÝa nam b¸n ®¶o b»ng ph¼ng h¬n, víi
nh÷ng vïng ®ång b»ng vµ rÊt nhiÒu ®¶o ë ngoµi kh¬i
t¹o thµnh nh÷ng vÞnh nhá.
B¸n ®¶o næi bËt víi nhiÒu ngän nói vµ dßng s«ng kú
vÜ, v× vËy ngêi Hµn thêng vÝ ®Êt níc m×nh nh mét
tÊm gÊm thªu ®Ñp ®Ï. Nói Paektusan ë miÒn b¾c b¸n
®¶o lµ ngän nói cao nhÊt víi ®é cao 2744m so víi
mùc níc biÓn vµ tr¶i dµi theo ®êng biªn giíi phÝa
b¾c tiÕp gi¸p víi Trung Quèc. §©y lµ ngän nói löa ®·
ngõng ho¹t ®éng, n¬i ®©y mét hå nham th¹ch réng ®·
®îc h×nh thµnh víi c¸i tªn Cheonji. Ngän nói nµy
®îc coi lµ mét biÓu tîng ®Æc biÖt cña tinh thÇn Hµn
Quèc vµ ®îc nh¾c ®Õn trong bµi quèc ca.
So víi quy m« l·nh thæ, b¸n ®¶o TriÒu Tiªn cã sè
lîng s«ng suèi t¬ng ®èi lín. HÖ thèng ®êng thñy
nµy ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc
h×nh thµnh lèi sèng cña ngêi Hµn vµ trong c¶ c«ng
cuéc c«ng nghiÖp hãa ®Êt níc. Hai con s«ng dµi
nhÊt ë b¾c b¸n ®¶o lµ Amnokgang (Yalu, 790km) vµ
Dumangang (Tumen, 521km). Hai con s«ng nµy ®Òu
b¾t nguån tõ ngän nói Baekdusan råi lÇn lît ®æ
xuèng theo híng t©y vµ ®«ng, t¹o nªn biªn giíi phÝa
b¾c cña b¸n ®¶o.
ë nam b¸n ®¶o, s«ng Nakdonggang (525km) vµ
s«ng Hangang (514km) lµ hai ®êng thñy chñ yÕu.
S«ng Hangang ch¶y ngang qua Seoul, thñ ®« cña Hµn
Quèc, ®îc coi lµ con ®êng sinh mÖnh cho d©n c
tËp trung ®«ng ®óc ë khu vùc trung t©m cña ®Êt níc
Hµn Quèc ngµy nay, nh nã ®· gióp cho d©n c c¸c
v¬ng quèc cæ ®¹i ph¸t triÓn däc theo hai bê s«ng.
Bao quanh ba mÆt cña b¸n ®¶o, ®¹i d¬ng ®ãng mét
vai trß quan träng ®èi víi cuéc sèng cña ngêi Hµn
tõ ngµn xa vµ ®· gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn ngµnh
c«ng nghiÖp ®ãng tµu vµ kü n¨ng hµng h¶i.
KhÝ hËu
Ng«n ng÷
ph¸t minh vµo thÕ kû 15. Tríc khi b¶ng ch÷ c¸i ra
®êi, chØ mét phÇn rÊt nhá d©n sè cã thÓ n¾m ®îc ký
tù tiÕng H¸n v× nã qu¸ khã.
Trong nh÷ng nç lùc nh»m ph¸t minh ra mét hÖ
thèng ch÷ viÕt tiÕng Hµn, vua Sejong ®· nghiªn cøu
nhiÒu hÖ thèng ch÷ viÕt kh¸c ®îc biÕt ®Õn vµo thêi
bÊy giê, trong ®ã cã ch÷ H¸n cæ, ch÷ Uighur vµ hÖ
thèng ch÷ viÕt cña ngêi M«ng Cæ.
Tuy nhiªn, hÖ thèng mµ hä quyÕt ®Þnh lùa chän
chñ yÕu dùa trªn ng÷ ©m häc. HÖ thèng nµy ®îc
ph¸t triÓn theo mét nguyªn lý bao qu¸t lµ ph©n chia
©m tiÕt thµnh ba phÇn, bao gåm ©m vÞ ®Çu, ©m vÞ
gi÷a vµ ©m vÞ cuèi, ®èi lËp víi sù ph©n chia ©m tiÕt
thµnh hai phÇn trong ©m vÞ häc cña ch÷ H¸n cæ.
Hangeul bao gåm 10 nguyªn ©m vµ 14 phô ©m, cã
thÓ kÕt hîp thµnh v« vµn c¸c nhãm ©m tiÕt. B¶ng
ch÷ c¸i nµy hÕt søc ®¬n gi¶n, cã hÖ thèng, dÔ hiÓu
vµ ®îc coi lµ mét trong nh÷ng hÖ thèng ch÷ viÕt
khoa häc nhÊt trªn thÕ giíi. Hangeul rÊt dÔ häc vµ
dÔ viÕt, v× thÕ ®· ®ãng gãp mét phÇn to lín vµo tØ lÖ
biÕt ch÷ cao vµ mét nÒn c«ng nghiÖp in Ên ph¸t triÓn
cña Hµn Quèc.
$
LÞch sö
Buæi ®Çu lÞch sö Hµn Quèc ®îc ®¸nh dÊu mèc vµo
n¨m 2333 tr.CN, khi Dangun, ngêi con trai huyÒn
tho¹i cña Chóa Trêi vµ mét phô n÷ cña bé l¹c t«n thê
gÊu ®· lËp nªn quèc gia ®Çu tiªn. C¸c nhµ sö häc gäi
kû nguyªn ®Çu tiªn cña lÞch sö Hµn Quèc lµ thêi kú
Gojoseon (Joseon cæ).
Hµn Quèc cæ ®¹i cã ®Æc ®iÓm lµ gåm c¸c céng ®ång
thÞ téc hîp l¹i víi nhau ®Ó t¹o nªn c¸c thµnh quèc nhá bÐ.
C¸c thµnh quèc nµy dÇn dÇn ®îc thèng nhÊt thµnh
nh÷ng liªn minh thÞ téc víi cÊu tróc chÝnh trÞ phøc t¹p
®Ó råi cuèi cïng t¹o thµnh nh÷ng v¬ng quèc. Trong
sè nh÷ng thÞ téc nµy, Goguryeo (37 tr.CN - 668), n»m
däc theo vïng trung lu s«ng Amnokgang (Yalu), lµ
mét trong nh÷ng thÞ téc ®Çu tiªn lín m¹nh trë thµnh
v¬ng quèc.
V¬ng quèc Goryeo (ThÕ kû 5) C¸c ®éi qu©n x©m
lîc cña Goguryeo ®·
lÇn lît chinh phôc
c¸c thÞ téc l¸ng
giÒng, vµ vµo n¨m
313, nh÷ng ®éi qu©n
nµy cßn chiÕm ®ãng
c¶ vÞ trÝ tiÒn tiªu
Lolang, Trung Quèc.
Baekje (18 tr.CN -
660) ®· ph¸t triÓn
m¹nh tõ mét thµnh
quèc ë phÝa nam
s«ng Hangang.
Con s«ng t¹i vïng
phô cËn cña Seoul
%
KÓ tõ khi v¬ng
quèc Silla thèng nhÊt
b¸n ®¶o TriÒu Tiªn,
vµo n¨m 668, mÆc dï
bÞ ngo¹i x©m liªn tiÕp,
b¸n ®¶o nµy vÉn thuéc
quyÒn cai trÞ cña mét
chÝnh quyÒn duy nhÊt,
®ång thêi vÉn duy tr×
®îc sù ®éc lËp vÒ
chÝnh trÞ vµ gi÷ g×n c¸c
di s¶n v¨n hãa cña d©n
téc. C¶ hai triÒu ®¹i
Goryeo (918-1392) vµ Joseon (1392-1910) ®· cñng cè
quyÒn lùc vµ ph¸t triÓn v¨n hãa, ®ång thêi ®Èy lïi
qu©n ngo¹i x©m nh Khitans, M«ng Cæ vµ NhËt B¶n.
Wang Geon, mét vÞ tíng phôc vô díi quyÒn
Gungye, mét hoµng tö næi lo¹n cña v¬ng triÒu Silla,
®· lËp nªn triÒu ®¹i Goryeo. Wang Geon ®· chän quª
h¬ng «ng - Songak (ngµy nay lµ Gaeseong thuéc
CHDCND TriÒu Tiªn) lµm thñ ®« vµ tuyªn bè môc
tiªu lÊy l¹i l·nh thæ ®· mÊt cña v¬ng quèc Goguryeo
ë ®«ng b¾c Trung Quèc.
¤ng ®· ®Æt tªn triÒu ®¹i cña m×nh lµ Goryeo, nguån
gèc cña c¸i tªn Hµn Quèc ngµy nay. MÆc dï Goryeo
kh«ng lÊy l¹i ®îc nh÷ng vïng ®Êt ®· mÊt, triÒu ®¹i
nµy ®· x©y dùng mét nÒn v¨n hãa tinh tÕ, tiªu biÓu lµ
cheongja - mét lo¹i gèm xanh vµ c¸c tËp tôc PhËt gi¸o
ph¸t triÓn. Mét ph¸t minh kh«ng kÐm phÇn ý nghÜa,
®ã lµ ch÷ in kim lo¹i di ®éng ®Çu tiªn trªn thÕ giíi vµo
n¨m 1234, ®i tríc kü thuËt in Gutenberg cña §øc hai
thÕ kû. Trong cïng thêi gian nµy, nh÷ng nghÖ sÜ ®Çy
tµi n¨ng cña Hµn Quèc còng ®· hoµn thµnh mét c«ng
viÖc phi thêng, ®ã lµ kh¾c hÇu hÕt c¸c phÐp t¾c PhËt
gi¸o lªn c¸c phiÕn gç lín.
C¸c phiÕn kh¾c nµy gåm h¬n 80.000 b¶n, ®îc
lµm víi môc ®Ých cÇu mong sù phï hé cña §øc
PhËt ®Ó ®Èy lïi kÎ x©m lîc M«ng Cæ. Nh÷ng b¶n
kh¾c nµy ®îc gäi lµ Bé kinh PhËt Koreana vµ
ngµy nay ®îc lu tr÷ t¹i khu ®Òn lÞch sö Haeinsa.
Trong nh÷ng n¨m tiÕp theo, nh÷ng cuéc ®Êu
tranh néi bé gi÷a quan l¹i
häc gi¶ vµ chiÕn binh,
gi÷a ®¹o Khæng vµ ®¹o
PhËt ®· lµm triÒu ®¹i
Goryeo suy yÕu. Cuéc tÊn
c«ng cña M«ng Cæ b¾t ®Çu
vµo n¨m 1231 ®· lµm cho
Goryeo trë thµnh mét bang
ch hÇu cña M«ng Cæ
trong gÇn mét thÕ kû bÊt
chÊp sù kh¸ng cù quyÕt
Hunminjeongeum liÖt cña ngêi d©n Goryeo.
Joseon
qua ®êi n¨m 1452 vµ Th¸i tö Danjong 11 tuæi lªn ng«i vua.
N¨m 1455, Hoµng tö Suyangdaegun, chó cña vua
Danjong, ®· cíp ngai vµng cña vÞ hoµng ®Õ trÎ tuæi
nµy. Suyangdaegun trë thµnh vua Sejo (1455-1468).
¤ng ®· lËp nªn mét khung thÓ chÕ cña chÝnh phñ
b»ng viÖc xuÊt b¶n mét bé luËt gäi lµ Gyeongguk
Daejeon.
N¨m 1592, NhËt B¶n x©m chiÕm v¬ng triÒu
Joseon ®Ó dän ®êng x©m lîc Trung Quèc. §« ®èc
Yi Sun-sin (1545-1598), mét trong nh÷ng nh©n vËt
®îc t«n kÝnh nhÊt trong lÞch sö Hµn Quèc, ®· chØ
huy hµng lo¹t nh÷ng cuéc tÊn c«ng cña thñy qu©n
oanh liÖt trªn biÓn chèng l¹i ®éi qu©n cña NhËt B¶n
b»ng nh÷ng Geobukseon (thuyÒn rïa) ®îc coi lµ
nh÷ng thuyÒn chiÕn bäc s¾t ®Çu tiªn trªn thÕ giíi.
Trªn mÆt ®Êt, nh÷ng chiÕn binh n«ng d©n t×nh
nguyÖn vµ ®éi ngò nh÷ng t¨ng l÷ PhËt gi¸o ®· dòng
c¶m chèng l¹i kÎ thï. Sau khi T lÖnh Toyotomo
Hideyoshi tö trËn, NhËt B¶n b¾t ®Çu rót lui khái Hµn
Quèc. Cuéc chiÕn cuèi cïng ®· kÕt thóc n¨m 1598,
song nã ®· ®Ó l¹i nh÷ng ¶nh hëng v« cïng to lín
tíi triÒu ®¹i Joseon cña Hµn Quèc vµ Nhµ Minh
Trung Quèc. Trong suèt thêi gian chiÕn tranh, rÊt
"
Nh©n d©n tham gia Phong trµo ®éc lËp chèng ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n NhËt
b¸n ®¶o TriÒu Tiªn. NhËt B¶n, sau khi th¾ng Trung
Quèc vµ Nga trong chiÕn tranh, ®· th«n tÝnh Hµn Quèc
vµ thiÕt lËp sù cai trÞ thùc d©n t¹i ®©y tõ n¨m 1910.
ChÕ ®é cai trÞ thùc d©n cña NhËt B¶n ®· kh¬i dËy
tinh thÇn yªu níc cña ngêi Hµn Quèc. C¸c nhµ trÝ
thøc Hµn Quèc ®· c¨m phÉn tríc chÝnh s¸ch ®ång
hãa ngang nhiªn cña NhËt B¶n vµ NhËt B¶n cÊm c¶
viÖc gi¶ng d¹y b»ng tiÕng Hµn trong c¸c trêng häc.
Ngµy 1-3-1919, ngêi d©n Hµn Quèc ®· tæ chøc
nh÷ng cuéc ph¶n ®èi trªn ph¹m vi c¶ níc, trong ®ã
hµng ngh×n ngêi ®· hy sinh.
MÆc dï thÊt b¹i, Phong trµo §éc lËp mång 1 th¸ng
3 ®· t¹o nªn mét mèi liªn kÕt v÷ng vµng gi÷a b¶n s¾c
d©n téc vµ tinh thÇn yªu níc trong ngêi d©n Hµn
Quèc. Phong trµo nµy ®· dÉn tíi viÖc thµnh lËp mét
chÝnh phñ l©m thêi t¹i Thîng H¶i, Trung Quèc vµ c¸c
cuéc ®Êu tranh vò trang cã tæ chøc chèng l¹i thùc d©n
NhËt t¹i M·n Ch©u Lý. Vµo ngµy mång 1 th¸ng 3
hµng n¨m, ngêi Hµn Quèc vÉn kû niÖm Phong trµo
§éc lËp nµy vµ ®©y ®îc coi lµ ngµy lÔ quèc gia.
Cuéc sèng cña ngêi Hµn Quèc trë nªn khèn khæ
díi ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n NhËt cho tíi khi NhËt
$
B¶n bÞ ®¸nh b¹i trong cuéc ChiÕn tranh ThÕ giíi lÇn
thø II vµo n¨m 1945. Trong suèt thêi kú thùc d©n, NhËt
B¶n ®· kh«ng ngõng bãc lét Hµn Quèc vÒ kinh tÕ.
Nam trªn quy m« lín, dÉn ®Õn cuéc chiÕn kÐo dµi ba
n¨m víi sù tham gia cña Mü, Trung Quèc vµ mét sè
lùc lîng qu©n sù níc ngoµi kh¸c. Toµn bé b¸n ®¶o
bÞ tµn ph¸ do nh÷ng cuéc xung ®ét. Cuèi cïng, mét
hiÖp ®Þnh ngõng b¾n ®· ®îc ký kÕt th¸ng 7-1953.
ChiÕn tranh ®· lµm 3 triÖu ngêi hoÆc chÕt hoÆc
bÞ th¬ng vµ hµng triÖu ngêi kh¸c mÊt nhµ cöa
hoÆc bÞ ly t¸n gia ®×nh. Sù rèi lo¹n nghiªm träng
vÒ x· héi vÉn tiÕp diÔn díi chÝnh quyÒn Tæng
thèng Syngman Rhee.
NÒn d©n chñ cña Hµn Quèc cha chÝn muåi vµo
thêi ®iÓm bÊy giê, vµ ®Êt níc ®· ph¶i tr¶i qua nh÷ng
khã kh¨n to lín vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ. Cuéc næi dËy
do sinh viªn cÇm ®Çu th¸ng 4-1960 buéc Tæng thèng
Rhee ph¶i tõ chøc. Chang Myon thuéc ®¶ng d©n chñ
lËp nªn mét chÝnh phñ vµo th¸ng 8-1960 vµ mét nÒn
céng hßa thø hai ®îc thµnh lËp.
Tuy nhiªn, mét cuéc ®¶o chÝnh do §¹i tíng Park
Chung-hee (P¾c Chung Hy) cÇm ®Çu ngµy 16-5-
1961 ®· lËt ®æ chÝnh phñ míi. Héi ®ång T¸i thiÕt
Quèc gia Tèi cao do Tíng Park ®øng ®Çu ®· tiÕp
qu¶n c¸c chøc n¨ng lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p
cña chÝnh phñ.
Park trë thµnh Tæng thèng trong cuéc bÇu cö n¨m
1963. ChÝnh quyÒn cña Tæng thèng Park theo ®uæi
c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa nhanh chãng vµ ®¹t ®îc
sù t¨ng trëng kinh tÕ cao trong nh÷ng thËp kû 60 vµ
70 cña thÕ kû tríc, thêng ®îc gäi lµ Kú tÝch trªn
s«ng Hµn, nhng sù cai trÞ cña «ng còng kÐo theo h¹n
chÕ nghiªm ngÆt nh÷ng quyÒn chÝnh trÞ vµ tù do cña
nh©n d©n.
Vô ¸m s¸t Tæng thèng Park vµo th¸ng 10-1979 ®·
dÉn ®Õn thêi kú qu¸ ®é díi sù l·nh ®¹o cña qu©n
luËt. Choi Kyu-hah, ®îc phong lµm Tæng thèng l©m
thêi, ®· tõ chøc th¸ng 8-1980, vµ Chun Doo-hwan,
ngêi cÇm ®Çu mét nhãm sÜ quan ®Çy thÕ lùc, ®· ®îc
&
Héi nghÞ Quèc gia vÒ Thèng nhÊt - mét tËp thÓ cö tri
- bÇu lµm Tæng thèng.
C¸c phong trµo th©n d©n chñ lªn cao trong suèt thËp
niªn 80 vµ chÕ ®é bÇu cö Tæng thèng b»ng phæ th«ng
®Çu phiÕu trùc tiÕp ®· ®îc kh«i phôc trong HiÕn ph¸p
®îc söa ®æi n¨m 1987.
Roh Tae-woo, nguyªn lµ mét tíng qu©n ®éi, ®· ®îc
bÇu lµm Tæng thèng theo HiÕn ph¸p míi, song nh÷ng
tiÕn bé vÒ d©n chñ ®¹t ®îc trong suèt thêi kú cÇm
quyÒn cña «ng ®· chuÈn bÞ cho cuéc bÇu cö tæng thèng
d©n sù lÇn ®Çu tiªn trong vßng 32 n¨m.
Kim Young-sam, mét nhµ ho¹t ®éng th©n d©n chñ
l©u n¨m, do ®¶ng cÇm quyÒn ®Ò cö ®· ®îc bÇu lµm
Tæng thèng n¨m 1992.
Trong cuéc bÇu cö tæng thèng n¨m 1997, l·nh tô Kim
Dae-jung cña phe ®èi lËp chiÕm ®a sè - ®¶ng Quèc héi
v× mét NÒn ChÝnh trÞ Míi (NCNP), ®· ®¾c cö. ChÝnh
quyÒn cña «ng, víi tªn gäi ChÝnh quyÒn cña nh©n
d©n ®· ®îc thµnh lËp th«ng qua sù chuyÓn giao
quyÒn lùc trong hßa b×nh lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö Hµn
Quèc tõ ®¶ng cÇm quyÒn sang ®¶ng ®èi lËp.
ChÝnh quyÒn cña Tæng thèng Roh Moo-hyun, hay
ChÝnh phñ cã sù tham dù cña nh©n d©n, ra m¾t ngµy
25-2-2003. ChÝnh quyÒn cña Tæng thèng Roh, chÝnh
quyÒn thø 16 trong lÞch sö níc céng hßa, ®· ®Ò ra 3
môc tiªu tríc m¾t lµ D©n chñ víi nh©n d©n, X· héi
ph¸t triÓn c©n b»ng, vµ Kû nguyªn hßa b×nh vµ phån
vinh ë §«ng B¾c ¸.
ChÝnh phñ Roh Moo-hyun sinh ra tõ søc m¹nh cña
nh©n d©n. Nh÷ng cuéc quyªn gãp tù nguyÖn vµ nh÷ng
chiÕn dÞch bÇu cö cña nh÷ng ngêi d©n yªu chuéng
nguyªn t¾c vµ l¬ng tri ®· ®em l¹i chiÕn th¾ng cho Tæng
thèng Roh Moo-hyun trong cuéc bÇu cö tæng thèng.
ChÝnh phñ Roh ®îc x©y dùng trªn nÒn t¶ng quyÒn
tham gia cña d©n chóng. V× vËy, sù tham gia cña quÇn
chóng sÏ cã mét vai trß then chèt trong ho¹t ®éng trong
t¬ng lai cña chÝnh phñ, nh ®· tõng cã vai trß quyÕt
®Þnh khi nã míi ra ®êi.
'
HiÕn ph¸p vµ
chÝnh phñ
HiÕn ph¸p
HiÕn ph¸p Hµn Quèc ®îc th«ng qua lÇn ®Çu tiªn
vµo ngµy 17-7-1948. Tr¶i qua nh÷ng biÕn ®éng lín
vÒ chÝnh trÞ trong qu¸ tr×nh x©y dùng d©n chñ, HiÕn
ph¸p ®· ®îc söa l¹i chÝn lÇn, lÇn söa ®æi cuèi cïng
vµo ngµy 29-10-1987.
HiÕn ph¸p hiÖn nay tiªu biÓu cho nh÷ng tiÕn bé lín
trong bíc ®i híng tíi mét nÒn d©n chñ hãa thùc sù.
Bªn c¹nh qu¸ tr×nh söa ®æi l¹i HiÕn ph¸p, cßn cã sù
thay ®æi quan träng kh¸c. QuyÒn lùc cña Tæng thèng
bÞ h¹n chÕ h¬n, c¸c c¬ quan lËp ph¸p ®îc trao thªm
quyÒn lùc, ngoµi ra cßn cã thªm nhiÒu biÖn ph¸p
nh»m b¶o vÖ quyÒn con ngêi. §Æc biÖt, viÖc x©y
dùng mét Tßa ¸n HiÕn ph¸p míi, ®éc lËp ®ãng mét
vai trß thiÕt yÕu trong viÖc ®a Hµn Quèc trë thµnh
mét x· héi d©n chñ vµ tù do h¬n.
HiÕn ph¸p bao gåm lêi më ®Çu, 130 ®iÒu, 3 quy t¾c
bæ sung vµ ®îc chia lµm 10 ch¬ng: §iÒu kho¶n
chung, QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n, Quèc héi,
C¬ quan hµnh ph¸p, Tßa ¸n, Tßa ¸n hiÕn ph¸p, Qu¶n
lý bÇu cö, ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, Kinh tÕ vµ Söa
®æi hiÕn ph¸p.
Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña HiÕn ph¸p Hµn
Quèc bao gåm quyÒn tù chñ cña ®Êt níc, sù ph©n
chia quyÒn lùc, theo ®uæi c«ng cuéc thèng nhÊt hai
!
miÒn Nam B¾c, theo ®uæi hßa b×nh vµ hîp t¸c quèc
tÕ, nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ tr¸ch nhiÖm cña
nhµ níc trong viÖc t¨ng cêng phóc lîi x· héi.
HiÕn ph¸p ®Ò ra mét trËt tù chÝnh trÞ d©n chñ tù do.
HiÕn ph¸p kh«ng chØ tuyªn bè trong lêi më ®Çu r»ng
Hµn Quèc híng tíi môc tiªu t¨ng cêng h¬n n÷a
trËt tù c¬ b¶n vÒ tù do vµ d©n chñ mµ cßn thÓ chÕ
hãa sù ph©n quyÒn vµ ph¸p quyÒn. HiÕn ph¸p th«ng
qua chÕ ®é Tæng thèng ®îc bæ sung b»ng nh÷ng
yÕu tè nghÞ viÖn. C¸c ®¶ng chÝnh trÞ ®îc hëng
nh÷ng quyÒn u ®·i vµ b¶o hé theo hiÕn ®Þnh ®ång
thêi HiÕn ph¸p còng ¸p ®Æt cho hä nh÷ng nghÜa vô
nh»m kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn trËt tù chÝnh trÞ tù do vµ
d©n chñ.
Trong ®iÒu 10, HiÕn ph¸p tuyªn bè TÊt c¶ c«ng
d©n ®Òu ®îc ®¶m b¶o gi¸ trÞ vµ nh©n phÈm con
ngêi vµ quyÒn mu cÇu h¹nh phóc. Nhµ níc cã
nhiÖm vô x¸c ®Þnh, ®¶m b¶o quyÒn c¬ b¶n vµ kh«ng
thÓ x©m ph¹m cña c¸ nh©n. Dùa trªn ®iÒu kho¶n
c¬ b¶n nµy, HiÕn ph¸p mang l¹i cho mçi c¸ nh©n
nh÷ng quyÒn lîi vÒ mÆt chÝnh trÞ vµ x· héi vèn ®·
trë thµnh m« h×nh ë c¸c níc d©n chñ.
§iÒu nµy còng bao gåm quyÒn b×nh ®¼ng tríc
ph¸p luËt, quyÒn tù do c¸ nh©n, quyÒn xÐt xö nhanh
chãng vµ c«ng b»ng, quyÒn tù do ®i l¹i, quyÒn tù do
nghÒ nghiÖp, quyÒn cã sù riªng t, quyÒn tù do t«n
gi¸o vµ tÝn ngìng, quyÒn tù do ng«n luËn vµ héi
häp, quyÒn tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh chÝnh trÞ nh
quyÒn bÇu cö vµ quyÒn gi÷ c¸c chøc vô c«ng.
Ngoµi ra, nhµ níc ph¶i ®¶m b¶o c¸c quyÒn x· héi
kh¸c nhau tõ quyÒn ®îc häc hµnh, quyÒn cña ngêi
lao ®éng ®îc tham gia c¸c tæ chøc ®éc lËp, quyÒn
th¬ng lîng tËp thÓ vµ cã nh÷ng hµnh ®éng tËp thÓ
vµ quyÒn cã mét m«i trêng s¹ch vµ tho¶i m¸i.
!
Tæng thèng
®Òu do Tæng thèng chØ ®Þnh, riªng chñ tÞch Ban KiÓm
to¸n vµ Thanh tra ph¶i ®îc Quèc héi th«ng qua.
Ban KiÓm to¸n vµ Thanh tra cã quyÒn kiÓm tra c¸c b¸o
c¸o tµi chÝnh cña c¸c c¬ quan chÝnh phñ thuéc trung
¬ng vµ ®Þa ph¬ng, c¸c tæ chøc, c«ng ty chÝnh phñ vµ
c¸c bé liªn quan. Ban nµy còng ®îc trao quyÒn thanh tra
nh÷ng hµnh ®éng l¹m dông chøc quyÒn c«ng hoÆc
nh÷ng hµnh vi sai tr¸i cña viªn chøc trong ph¹m vi tr¸ch
nhiÖm chÝnh thøc cña hä. KÕt qu¶ thanh tra ®îc b¸o c¸o
lªn Tæng thèng vµ Quèc héi, mÆc dï Ban nµy chØ cã tr¸ch
nhiÖm duy nhÊt víi ngêi ®øng ®Çu c¬ quan hµnh ph¸p.
Côc T×nh b¸o Quèc gia cã quyÒn thu thËp c¸c tin tøc
t×nh b¸o chiÕn lîc ë trong còng nh ngoµi níc vµ c¸c
tin tøc vÒ c¸c ho¹t ®éng lËt ®æ vµ c¸c ho¹t ®éng téi ph¹m
quèc tÕ. Côc còng lËp kÕ ho¹ch vµ phèi hîp c¸c ho¹t
®éng t×nh b¸o vµ an ninh cña chÝnh phñ.
ñy ban D©n sù ®îc thµnh lËp n¨m 1999, víi nhiÖm
vô qu¶n lý nh©n sù c«ng chøc mét c¸ch c«ng b»ng vµ
h÷u hiÖu.
Uû ban §éc lËp chèng tham nhòng cña Hµn Quèc
®îc thµnh lËp n¨m 2002, cã quyÒn thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c
!%
Khu liªn hîp ChÝnh phñ trung ¬ng t¹i Sejongno Nhµ Quèc héi
Quèc héi bÇu mét ph¸t ng«n viªn vµ hai trî lý ph¸t
ng«n lµm viÖc trong hai n¨m. Ngêi ph¸t ng«n chñ tr×
c¸c phiªn häp toµn thÓ vµ ®¹i diÖn cho c¬ quan lËp
ph¸p nµy trong viÖc gi¸m s¸t c«ng t¸c qu¶n lý. Hai trî
lý ph¸t ng«n viªn hç trî cho ph¸t ng«n viªn vµ thay
thÕ ph¸t ng«n viªn khi «ng v¾ng mÆt.
Quèc héi bao gåm 16 uû ban thêng trùc víi c¸c chøc
danh sau: ñy ban ChØ ®¹o; ñy ban LËp ph¸p vµ T ph¸p;
ñy ban ChÝnh s¸ch Quèc gia; ñy ban Tµi chÝnh vµ Kinh tÕ;
ñy ban Thèng nhÊt; ñy ban §èi ngo¹i vµ Th¬ng m¹i; ñy
ban Quèc phßng; ñy ban Qu¶n lý ChÝnh phñ vµ Tù trÞ §Þa
ph¬ng; ñy ban Gi¸o dôc; ñy ban Khoa häc, C«ng nghÖ,
Th«ng tin vµ ViÔn th«ng; ñy ban V¨n hãa vµ Du lÞch; ñy
ban N«ng nghiÖp; ñy ban L©m nghiÖp; ñy ban Hµng h¶i
vµ Thñy s¶n; ñy ban Th¬ng m¹i, C«ng nghiÖp vµ N¨ng
lîng; ñy ban Y tÕ vµ Phóc lîi X· héi; ñy ban M«i trêng
vµ Lao ®éng; ñy ban X©y dùng vµ VËn t¶i ; ñy ban T×nh
"
b¸o.
Chñ tÞch cña c¸c ñy ban thêng trùc nµy ®îc bÇu trong
sè c¸c thµnh viªn cña tõng ñy ban. Sè thµnh viªn cña c¸c
ñy ban thêng trùc sÏ do Quèc héi quy ®Þnh.
Chñ tÞch cña c¸c ñy ban thêng trùc cã quyÒn qu¶n
lý ho¹t ®éng cña ñy ban, duy tr× trËt tù vµ ®¹i diÖn cho
ñy ban. C¸c dù th¶o luËt vµ c¸c kiÕn nghÞ ®îc chuyÓn
®Õn cho c¸c ñy ban thêng trùc xem xÐt. C¸c uû ban lµ
c¸c diÔn ®µn chñ yÕu ®Ó hßa gi¶i nh÷ng kh¸c biÖt gi÷a
®¶ng cÇm quyÒn vµ ®¶ng ®èi lËp.
Theo luËt Quèc héi hiÖn hµnh, mçi tæ chøc chÝnh trÞ
bao gåm tõ 20 ®¹i biÓu Quèc héi trë lªn cã thÓ thµnh
lËp mét nhãm ®µm ph¸n, ho¹t ®éng víi t c¸ch mét
®¬n vÞ cña c¸c nhãm ®µm ph¸n gi÷a c¸c ®¶ng trong
Quèc héi.
C¸c ®¹i biÓu Quèc héi kh«ng theo ®¶ng ph¸i nµo
cã thÓ tæ chøc mét nhãm ®µm ph¸n riªng rÏ nÕu sè
®¹i biÓu nµy tõ 20 trë lªn. C¸c nhãm ®µm ph¸n nµy
chØ ®Þnh ngêi ®øng ®Çu nhãm ®¹i biÓu cña ®¶ng
trong Quèc héi vµ c¸c ®¹i biÓu phô tr¸ch tæ chøc,
nh÷ng ngêi nµy chÞu tr¸ch nhiÖm ®µm ph¸n víi c¸c
nhãm kh¸c.
Nh÷ng ngêi ®øng ®Çu c¸c nhãm ®¹i biÓu th¶o luËn
thêi gian c¸c phiªn häp Quèc héi vµ ch¬ng tr×nh nghÞ sù
cho c¸c phiªn häp toµn thÓ vµ c¸c phiªn häp cña ñy ban.
Ngµnh t ph¸p
Ngµnh t ph¸p cña Hµn Quèc ®îc chia lµm ba cÊp:
Tßa ¸n tèi cao, Tßa ¸n cÊp 1 vµ c¸c Tßa ¸n ®Þa ph¬ng,
trong ®ã cã Tßa ¸n B»ng s¸ng chÕ, Tßa ¸n gia ®×nh vµ
Tßa ¸n hµnh chÝnh. Tßa ¸n thùc hiÖn thÈm quyÒn xÐt
xö c¸c vÊn ®Ò d©n sù, h×nh sù, hµnh chÝnh, bÇu cö vµ
c¸c vÊn ®Ò t ph¸p kh¸c, ®ång thêi gi¸m s¸t c¸c vÊn
®Ò ®¨ng ký bÊt ®éng s¶n, ®iÒu tra d©n sè, kho¶n tiÒn
göi ng©n hµng vµ c¸c th ký t ph¸p.
"
§iÒu 117 cña HiÕn ph¸p Hµn Quèc quy ®Þnh ChÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi
phóc lîi cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng, qu¶n lý tµi s¶n, vµ
trong giíi h¹n luËt ph¸p cho phÐp, cã thÓ ban hµnh nh÷ng
®¹o luËt liªn quan ®Õn quy chÕ vÒ sù tù trÞ ®Þa ph¬ng.
§¹o luËt vÒ tù trÞ ®Þa ph¬ng ®îc ban hµnh n¨m
1949 vµ c¸c héi ®ång ®Þa ph¬ng ho¹t ®éng cho tíi
khi bÞ chÝnh quyÒn qu©n sù gi¶i t¸n n¨m 1961.
Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c ®Þa
ph¬ng trong nh÷ng n¨m 70 vµ 80, ®· lµm t¨ng thªm
®ßi hái vÒ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng tù trÞ. §Ó ®¸p øng
®ßi hái nµy mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n, tõ gi÷a nh÷ng
n¨m 80, chÝnh quyÒn trung ¬ng ®· b¾t ®Çu khuyÕn
khÝch nghiªn cøu kh¶ thi vµ ®Ò ra kÕ ho¹ch tiÕp tôc l¹i
sù tù trÞ ®Þa ph¬ng.
N¨m 1988, chÝnh phñ khëi xíng viÖc söa ®æi §¹o
luËt tù trÞ ®Þa ph¬ng. Theo ®¹o luËt míi nµy, c¸c
cuéc bÇu cö héi ®ång ®Þa ph¬ng ®· ®îc tæ chøc vµo
th¸ng 3 n¨m 1991, t¹i c¸c si (thµnh phè), gun (tØnh),
vµ gu (quËn tù trÞ) vµ vµo th¸ng 6 n¨m 1991, t¹i c¸c
thµnh phè thñ phñ vµ tØnh. C¸c cuéc bÇu cö ñy viªn héi
44
®ång qu¶n trÞ vµ thÞ trëng ®îc tæ chøc vµo n¨m 1995.
ë Hµn Quèc hiÖn nay cã 16 chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng
cÊp cao, trong ®ã cã 7 chÝnh quyÒn thµnh phè, 9 chÝnh
quyÒn tØnh vµ 232 chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cÊp thÊp h¬n,
trong ®ã cã 74 chÝnh quyÒn si (thµnh phè), 89 chÝnh
quyÒn gun (tØnh) vµ 69 chÝnh quyÒn gu (quËn tù trÞ)
trong ph¹m vi c¸c thµnh phè trung ¬ng.
ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng l·nh ®¹o viÖc qu¶n lý vµ hç
trî c¸c vÊn ®Ò vÒ hµnh chÝnh trõ nh÷ng trêng hîp luËt
quy ®Þnh kh¸c ®i. Chøc n¨ng hµnh ph¸p ®Þa ph¬ng gåm
nh÷ng chøc n¨ng ®îc chÝnh quyÒn trung ¬ng trao cho
nh qu¶n lý tµi s¶n vµ c¸c c¬ së c«ng céng, quyÒn quyÕt
®Þnh vµ thu thuÕ ®Þa ph¬ng vµ phÝ c¸c lo¹i dÞch vô.
ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cÊp cao h¬n cã nh÷ng ban gi¸o
dôc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn gi¸o dôc
vµ v¨n hãa trong mçi céng ®ång.
ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cÊp cao vÒ c¬ b¶n ®ãng vai
trß trung gian gi÷a chÝnh quyÒn trung ¬ng vµ c¸c
chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cÊp díi.
ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cÊp thÊp chuyÓn giao dÞch vô
tíi ngêi d©n th«ng qua hÖ thèng qu¶n lý quËn (eup,
myeon, vµ dong). Mçi chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cÊp thÊp
qu¶n lý mét sè quËn vµ ho¹t ®éng víi vai trß lµ v¨n
phßng gi¶i quyÕt khiÕu n¹i cña d©n ®Þa ph¬ng. V¨n
phßng Eup, Myon, vµ Dong thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý
hµng ngµy vµ chøc n¨ng dÞch vô x· héi.
45
c¸c cuéc héi ®µm kh«ng thêng xuyªn vµ liªn l¹c qua
nhiÒu kªnh.
N¨m 1985 ®· x¶y ra mét sù kiÖn ®¸ng nhí nhê cuéc
héi ®µm Ch÷ ThËp §á: thµnh viªn cña c¸c gia ®×nh bÞ ly
t¸n, mçi bªn 50 ngêi, ®· sang th¨m nhau ®Ó t×m nh÷ng
ngêi th©n bÞ mÊt liªn l¹c trong nhiÒu n¨m. Mét sù kiÖn
quan träng kh¸c lµ Cuéc héi ®µm kinh tÕ Nam - B¾c
(1984) vµ c¸c cuéc héi nghÞ trï bÞ cho Cuéc héi ®µm
Quèc héi Nam - B¾c (1985). §¸ng tiÕc lµ, nh÷ng kªnh
®èi tho¹i bæ sung gi÷a hai miÒn Nam - B¾c nµy bÞ ngng
l¹i v× nhiÒu lý do chÝnh trÞ kh¸c nhau.
Vµo nh÷ng n¨m 90, nh÷ng thay ®æi nhanh chãng
trong c¸c níc thuéc khèi x· héi chñ nghÜa ®· cã nh÷ng
¶nh hëng vÒ mÆt chÝnh trÞ ®Õn b¸n ®¶o TriÒu Tiªn.
§¸ng chó ý lµ vµo n¨m 1990, Héi ®µm cÊp cao Nam -
B¾c gi÷a c¸c thñ tíng hai bªn ®îc b¾t ®Çu vµ n¨m
1991 ®· ®a ra Tháa thuËn c¬ b¶n Nam - B¾c. Tháa
thuËn nµy c«ng nhËn hai miÒn Nam - B¾c cã mét mèi
quan hÖ ®Æc biÖt t¹m thêi trong tiÕn tr×nh híng tíi
thèng nhÊt.
Th¸ng 2-1992, Tuyªn bè chung Phi h¹t nh©n ®îc
ký kÕt vµ cã hiÖu lùc. Tuy nhiªn, tríc khi Tháa thuËn
c¬ b¶n Nam - B¾c mang l¹i kÕt qu¶ thùc sù, nç lùc cña
CHDCND TriÒu Tiªn nh»m tù trang bÞ vò khÝ h¹t nh©n
®· lµm t×nh h×nh trªn b¸n ®¶o TriÒu Tiªn c¨ng th¼ng trë
l¹i.
§Ó gi¶m bít vµ ph¸ vì c¨ng th¼ng th«ng qua viÖc x©y
dùng lßng tin gi÷a hai bªn, th¸ng 7-1994, hai miÒn TriÒu
Tiªn ®ång ý tæ chøc cuéc héi ®µm cÊp cao gi÷a tæng
thèng Hµn Quèc Kim Young-sam vµ Chñ tÞch CHDC-
ND TriÒu Tiªn Kim Il-sung. Nhng sù qua ®êi ®ét ngét
cña Chñ tÞch Kim Il-sung ®· chÊm døt nç lùc nµy.
ChÝnh quyÒn cña Tæng thèng Kim Dae-jung (1998-
2002) ®· më ra mét kû nguyªn míi cña sù hßa gi¶i vµ
hîp t¸c víi CHDCND TriÒu Tiªn. §Ó t¨ng cêng
48
Song song víi viÖc duy tr× mét hÖ thèng an ninh quèc
gia v÷ng m¹nh, chÝnh phñ sÏ tõng bíc më réng sù hîp
t¸c kinh tÕ liªn TriÒu khi quan hÖ gi÷a hai miÒn TriÒu
Tiªn tiÕp tôc ®îc c¶i thiÖn.
N¨m 2002, kim ng¹ch mËu dÞch liªn TriÒu ®¹t 641,7
triÖu ®« la Mü, t¨ng 59,3% so víi n¨m tríc. CHDCND
TriÒu Tiªn ®· xuÊt mét khèi lîng hµng hãa trÞ gi¸ 271,5
triÖu ®« la Mü sang Hµn Quèc, t¨ng 54,2%; vµ Hµn Quèc
®· vËn chuyÓn mét lîng hµng hãa trÞ gi¸ 370,1 triÖu ®«la
Mü tíi CHDCND TriÒu Tiªn, t¨ng 63,2%. C¸c mÆt hµng
xuÊt khÈu chñ yÕu cña CHDCND TriÒu Tiªn lµ n«ng s¶n,
thñy s¶n vµ dÖt. Hµn Quèc chñ yÕu xuÊt khÈu s¶n phÈm
hãa chÊt vµ dÖt. §· cã tæng céng 1.827 lît chuyªn chë
hµng hãa gi÷a hai miÒn TriÒu Tiªn n¨m 2002, t¨ng 8,4%
so víi n¨m tríc. VËn t¶i ®êng biÓn liªn TriÒu trong
cïng n¨m ®¹t 1,09 triÖu tÊn, t¨ng 70,2%.
Tæng thèng Roh Moo-hyun tuyªn thÖ trong lÔ nhËm chøc ngµy
25 th¸ng 2 n¨m 2003.
§oµn xe buýt trªn ®êng tíi vïng nói Geumgangsan ë CHDCND TriÒu Tiªn b¾t
®Çu chuyÕn ®i qua ®Êt liÒn ®Çu tiªn ngµy 23 th¸ng 2 n¨m 2003.
Ngay tõ khi thµnh lËp (n¨m 1948), §¹i Hµn D©n Quèc
®· kiªn tr× theo ®uæi chÕ ®é d©n chñ vµ mét nÒn kinh
tÕ thÞ trêng tù do, tuy nhiªn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®·
cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ tõ khi Nhµ níc ra ®êi. Sù
®èi ®Çu §«ng - T©y mµ trung t©m lµ Mü vµ Nga dÉn
®Õn t×nh tr¹ng chiÕn tranh l¹nh sau ChiÕn tranh thÕ
giíi II ®· khiÕn §¹i Hµn D©n Quèc theo ®uæi quan hÖ
®èi ngo¹i cña m×nh phï hîp víi c¸c quèc gia ph¬ng
T©y. Trong nh÷ng n¨m sau cuéc ChiÕn tranh TriÒu
Tiªn (1950-1953), céng ®ång quèc tÕ nh×n nhËn Hµn
Quèc nh mét ®Êt níc kiÖt quÖ do chiÕn tranh tµn
ph¸. Nh÷ng h×nh ¶nh ®ã b¾t ®Çu thay ®æi tõ n¨m 1962
khi §¹i Hµn D©n Quèc ¸p dông chÝnh s¸ch ph¸t triÓn
kinh tÕ theo ®Þnh híng xuÊt khÈu vµ b¾t ®Çu tÝch cùc
tham gia vµo th¬ng m¹i quèc tÕ trªn toµn thÕ giíi.
V× sù ®èi ®Çu §«ng - T©y trë nªn s©u s¾c trong cuéc
chiÕn tranh l¹nh, §¹i Hµn D©n Quèc - mét níc vèn
®îc coi lµ mét thµnh viªn cña khèi ph¬ng T©y, b¾t
®Çu më réng quan hÖ ®èi ngo¹i th«ng qua t¨ng cêng
c¸c mèi quan hÖ víi c¸c ®ång minh truyÒn thèng vµ
x©y dùng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c níc trong thÕ giíi
thø ba. KÓ tõ nh÷ng n¨m 70, ho¹t ®éng ngo¹i giao cña
Hµn Quèc tËp trung vµo viÖc t¨ng cêng ®éc lËp vµ
thèng nhÊt trong hßa b×nh trªn b¸n ®¶o TriÒu Tiªn.
54
Kü thuËt viªn tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®Õn th¨m Hµn Quèc häc hái vÒ ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp vµ c«ng nghÖ míi.
qu¶n trÞ Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc
(UNDP), Uû ban nh©n quyÒn vµ Uû ban Ch¬ng tr×nh
vµ Phèi hîp. T¹i phiªn häp thø 47 cña §¹i héi ®ång
vµo th¸ng 10-1992, Hµn Quèc ®îc bÇu vµo Héi ®ång
Kinh tÕ vµ X· héi (ECOSOC) cña LHQ, mét trong c¸c
c¬ quan chñ chèt cña LHQ, cïng víi Héi ®ång B¶o an
vµ §¹i héi ®ång. N¨m 2002, ®ãng gãp vÒ mÆt kinh tÕ
cña Hµn Quèc vµo ng©n s¸ch LHQ lµ 21 triÖu ®« la
Mü, xÕp thø 10 trong c¸c níc thµnh viªn.
T¹i kú häp cña ECOSOC vµo th¸ng 1-1993, Hµn
Quèc ®îc bÇu lµm phã chñ tÞch vµ sau ®ã trë thµnh chñ
tÞch ñy ban ECOSOC. Th¸ng 2-1993, Hµn Quèc ®îc
bÇu vµo Uû ban Ph¸t triÓn BÒn v÷ng, mét ñy ban míi
®îc thµnh lËp trùc thuéc ECOSOC ®Ó phèi hîp vµ gi¸m
s¸t c¸c ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc vÒ m«i trêng vµ
ph¸t triÓn.
Trong suèt mét thËp kû lµ thµnh viªn cña LHQ, Hµn
Quèc ®· tÝch cùc tham gia vµo c¸c vÊn ®Ò lín do tæ chøc
thÕ giíi ®¶m nhËn, ch¼ng h¹n nh c¸c sø mÖnh ng¨n chÆn
xung ®ét vµ g×n gi÷ hßa b×nh, c¸c cuéc héi ®µm vÒ gi¶i trõ
qu©n bÞ, b¶o vÖ m«i trêng, c¸c dù ¸n ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ
nh©n quyÒn. §Æc biÖt, c¬ng vÞ thµnh viªn kh«ng thêng
trùc trong Héi ®ång B¶o an giai ®o¹n 1996-1997 ®· mang
l¹i nh÷ng kinh nghiÖm v« gi¸ gióp Hµn Quèc qu¶ng b¸
h×nh ¶nh ngo¹i giao cña m×nh. Trong nhiÖm kú c«ng t¸c,
Hµn Quèc ®· cã nh÷ng ®ãng gãp mang tÝnh x©y dùng
trong nh÷ng cuéc th¶o luËn gi¶i quyÕt c¸c xung ®ét lín
cña khu vùc b»ng c¸ch nªu bËt vÊn ®Ò tÞ n¹n chÝnh trÞ.
Lµ mét níc thµnh viªn yªu chuéng hßa b×nh cña LHQ,
Hµn Quèc ®· cam kÕt víi c«ng t¸c duy tr× hßa b×nh vµ an
ninh quèc tÕ, vµ do ®ã ®· tÝch cùc tham gia vµo c¸c ho¹t
®éng g×n gi÷ hßa b×nh cña LHQ. N¨m 1993, Hµn Quèc
b¾t ®Çu triÓn khai mét ph¸i ®oµn víi 250 kü s sang
59
Kinh tÕ
Hµn Quèc gÇn ®©y ®· tho¸t ra khái c¬n sãng giã kinh
tÕ x¶y ra vµo cuèi n¨m 1997. Cuéc khñng ho¶ng lµm
®iªu ®øng c¸c thÞ trêng trªn toµn ch©u ¸ nµy ®· ®e däa
nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ to lín cña Hµn Quèc. Tuy
nhiªn, nhê thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c tháa thuËn víi Quü TiÒn
tÖ ThÕ giíi, quyÕt t©m c¶i tæ m¹nh mÏ cña ChÝnh phñ vµ
viÖc ®µm ph¸n thµnh c«ng ho·n nî níc ngoµi víi c¸c
ng©n hµng chñ nî, kinh tÕ Hµn Quèc ®· lÊy l¹i ®µ t¨ng
trëng vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn. Ngay tõ khi cuéc khñng
ho¶ng b¾t ®Çu, ®Êt níc ®· nhanh chãng héi nhËp vµo
nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Môc tiªu quèc gia lµ vît qua ®îc
nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh tríc ®©y b»ng c¸ch t¹o ra mét
c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp víi nÒn kinh tÕ tiªn tiÕn.
Hµn Quèc, tõng ®îc biÕt ®Õn nh mét trong nh÷ng
níc n«ng nghiÖp nghÌo nhÊt thÕ giíi, ®· nghiªm tóc
thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ tõ n¨m 1962. Sau
cha ®Çy bèn thËp kû, ®Êt níc ®· ®¹t ®îc nh÷ng
thµnh tùu kinh tÕ ®îc c¶ thÕ giíi biÕt ®Õn nh kú tÝch
trªn s«ng Hµn (S«ng Hµn lµ con s«ng ch¶y qua Seoul).
§ã lµ mét qu¸ tr×nh phi thêng ®· nhanh chãng gióp c¶i
t¹o nÒn kinh tÕ Hµn Quèc, ®¸nh dÊu mét bíc ngoÆt
trong lÞch sö cña ®Êt níc.
ChiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ híng ngo¹i lÊy xuÊt
khÈu lµm ®éng lùc t¨ng trëng ®· gãp phÇn quan träng
vµo sù chuyÓn ®æi kinh tÕ toµn diÖn cña Hµn Quèc. Dùa
63
518,3
477
459,2
401,7
314,3 312,1
252,3
Tæng thu nhËp quèc d©n tÝnh theo mçi ®Çu ngêi
(§¬n vÞ: USD)
11.385
10.013
9.770
8.998
7.183
6.744
5.886
Hµn Quèc ®øng thø 6 thÕ giíi vÒ c«ng nghiÖp « t«, n¨m 2002 s¶n xuÊt 3 triÖu xe.
1970 29 - 1.310
<Nguån: Bé C«ng nghiÖp, Th¬ng m¹i vµ N¨ng lîng> * 1 TÊn Anh = 1.016 kg
** 1 TÊn = 1.000 kg
Hµn Quèc xÕp thø 6 trªn thÕ giíi vÒ c«ng nghiÖp s¶n
xuÊt « t«, víi s¶n lîng h¬n 3 triÖu xe mçi n¨m. §Ó ®¸p
øng nhu cÇu kh«ng ngõng gia t¨ng vÒ nhiªn liÖu, nh÷ng
khu liªn hîp hãa dÇu lín ®îc c¸c nhµ m¸y läc dÇu chÝnh
hç trî ®· ®îc x©y dùng däc theo bê biÓn quèc gia.
C¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ yÕu bao gåm xi m¨ng,
s¶n phÈm chÕ biÕn, gç d¸n, ph©n bãn hãa häc, giµy dÐp,
quÇn ¸o, ®å gèm, thñy tinh, kim lo¹i mµu vµ n«ng cô.
Cïng víi tiÕn bé cña c¬ cÊu c«ng nghiÖp quèc gia
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Hµn Quèc ®· tiÕp tôc t¨ng
®Çu t trong khu vùc s¶n xuÊt. §Æc biÖt, ®Çu t cña
ChÝnh phñ vµ c¸c tËp ®oµn vµo c«ng nghÖ th«ng tin
viÔn th«ng còng ®ang t¨ng lªn.
§Çu t liªn quan ®Õn x©y dùng t¨ng víi sù hç trî cña
ChÝnh phñ th«ng qua c¸c dù ¸n më réng c¬ së h¹ tÇng
nh ®êng s¾t, ®êng bé, c¶ng biÓn vµ thiÕt bÞ s©n bay.
§Çu t do ChÝnh phñ thùc hiÖn ®îc kÕt hîp víi yªu
cÇu vÒ x©y dùng nhµ ë, v¨n phßng vµ c¸c nhµ m¸y míi
cña khu vùc t nh©n.
N¨m 2002, gi¸ tiªu dïng ë Hµn Quèc t¨ng 2,7%, trong
khi gi¸ s¶n xuÊt t¨ng 1,6%. Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña
thËp kû 90, gi¸ tiªu dïng lªn ®Õn 8-9% møc l¹m ph¸t.
Tuy nhiªn, nhê nh÷ng nç lùc ng¨n chÆn l¹m ph¸t cña
ChÝnh phñ vµ sù c¶i thiÖn c¬ cÊu ph©n phèi n«ng s¶n vµ
h¶i s¶n, l¹m ph¸t ®· gi¶m xuèng ®¸ng kÓ.
68
C«ng nghiÖp ®ãng tµu lµ khu vùc t¨ng trëng hµng ®Çu cña kinh tÕ Hµn Quèc.
Gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng nghiÖp cña Hµn Quèc ®· t¨ng
gÊp ®«i so víi 15 n¨m tríc. N¨m 2002, mÆc dï t¨ng
trëng vÒ n«ng nghiÖp chËm l¹i nhng Hµn Quèc ®· ®¹t
®îc môc tiªu hµng ®Çu lµ tù cung tù cÊp vÒ g¹o - nguån
l¬ng thùc chñ yÕu cña ®Êt níc - víi s¶n lîng 4,9 triÖu
tÊn.
Hµn Quèc ®· tËp trung nç lùc ph¸t triÓn n«ng
nghiÖp vµo viÖc t¨ng s¶n lîng lªn møc tèi ®a tõ diÖn
tÝch ®Êt trång trät cã h¹n cña ®Êt níc (vèn chØ chiÕm
19% tæng diÖn tÝch ®Êt ®ai). Nh÷ng gièng lóa míi vµ
nh÷ng c©y trång kh¸c cho s¶n lîng cao ®· ®îc ®a
vµo gieo trång. Ngoµi ra, c«ng nghiÖp ph©n bãn vµ
thuèc trõ s©u còng ®îc ph¸t triÓn ®Ó cung cÊp ®Çy ®ñ
nh÷ng s¶n phÈm thiÕt yÕu nµy cho c¸c chñ trang tr¹i.
S¶n xuÊt hoa qu¶, rau xanh, c¸c c©y trång ng¾n ngµy
cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ c¸c s¶n phÈm ch¨n nu«i t¨ng
nhanh. Sù ph¸t triÓn nhµ kÝnh lµm b»ng nhùa vi-nyl ®·
gãp phÇn quan träng vµo viÖc t¨ng khèi lîng thu
69
Ngêi tiªu dïng (Hµn Quèc) giê ®©y cã thÓ tËn hëng
c¸ mùc ®¸nh b¾t tõ ngoµi kh¬i ®¶o Falkland.
NghÒ ®¸nh b¾t c¸ ngoµi kh¬i cña Hµn Quèc ®· ®¹t
®Õn ®Ønh cao gi÷a nh÷ng n¨m 70 vµ sau ®ã gi¶m
nhanh do chi phÝ nhiªn liÖu t¨ng vµ nhiÒu níc tuyªn
bè khu kinh tÕ biÓn cña hä réng 200 h¶i lý. Hµn Quèc
®· ®µm ph¸n c¸c hiÖp ®Þnh ®¸nh b¾t c¸ víi mét sè
níc cã vïng bê biÓn ®Ó ®¶m b¶o quyÒn ®¸nh b¾t c¸
trong l·nh h¶i cña hä vµ ®ang tiÕp tôc ph¸t triÓn ®¸nh
b¾t c¸ ngoµi kh¬i.
§éi nghiªn cøu ph¸t triÓn chÊt b¸n dÉn t¹i trêng §¹i häc Quèc gia Seoul
vËy, Hµn Quèc ®· kiªn quyÕt chÊp nhËn c¸c biÖn ph¸p
®iÒu chØnh nghiªm ngÆt ®Ó vît qua cuéc khñng
ho¶ng kinh tÕ.
Ban l·nh ®¹o míi ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p thóc ®Èy
c¶i c¸ch trong c¸c lÜnh vùc tµi chÝnh, tËp ®oµn, c«ng
céng vµ lao ®éng nh»m kh«i phôc vµ cñng cè lßng tin
cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi còng nh ®¶m b¶o
nguyªn t¾c cña mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng tù do, tæ
chøc l¹i c¸c tËp ®oµn vµ t¨ng cêng sù linh ho¹t trong
thÞ trêng lao ®éng.
Dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia tæng céng chØ ®¹t 3,8 tû ®«
la Mü cuèi n¨m 1997 ®· t¨ng lªn 121 tû ®« la Mü tÝnh
®Õn cuèi n¨m 2002 vµ Hµn Quèc ®· cã thÓ tr¶ kho¶n
vay cøu trî trÞ gi¸ 13,5 tû ®«la Mü tõ IMF. Ngµy 16-
12-1999, Ban ®iÒu hµnh IMF tuyªn bè Hµn Quèc ®·
hoµn toµn vît qua cuéc khñng ho¶ng ngo¹i tÖ. §ång
thêi, Hµn Quèc ®· kh«i phôc l¹i lßng tin ®èi víi c¸c
nhµ ®Çu t.
Mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i kh«ng thÓ ho¹t
®éng hiÖu qu¶ nÕu thiÕu c¸c tæ chøc tµi chÝnh n¨ng
®éng vµ ®îc gi¸m s¸t chÆt chÏ. Uû ban Gi¸m s¸t Tµi
chÝnh (FSC) - tæ chøc ®ãng vai trß c¬ chÕ ®iÒu tiÕt,
thiÕt lËp c¸c th«ng lÖ ng©n hµng chung - ®· t¹o ra mét
hÖ thèng c¸c quy chÕ míi, sù gi¸m s¸t thËn träng vµ
mét ®Ò ¸n thùc hiÖn c¶i c¸ch.
Trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch lÜnh vùc tµi chÝnh, ChÝnh
phñ ®· ®ãng cöa mét sè tæ chøc tµi chÝnh kh«ng cã
kh¶ n¨ng tån t¹i. Nh÷ng ng©n hµng kh¸c cã kh¶ n¨ng
tån t¹i ®ang tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p m¹nh do
Uû ban Gi¸m s¸t Tµi chÝnh ®Æt ra nh»m n©ng cao tÝnh
lµnh m¹nh cña c¸c tæ chøc nµy. LÜnh vùc tµi chÝnh phi
74
ng©n hµng cña Hµn Quèc còng ®îc c¶i tæ. Bèn c«ng
ty b¶o hiÓm nh©n thä kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n
nî ®· bÞ ®×nh chØ ho¹t ®éng vµ cuèi cïng sÏ ®îc c¸c
c«ng ty b¶o hiÓm kh¸c tiÕp qu¶n. Tæng céng cã 640
c«ng ty tµi chÝnh phi ng©n hµng ®· bÞ ®×nh chØ ho¹t
®éng hoÆc thu håi giÊy phÐp.
ChÝnh phñ Hµn Quèc ®· huy ®éng c¸c nguån tµi
chÝnh víi tæng gi¸ trÞ lµ 159 ngh×n tû won (xÊp xØ 134
tû ®« la Mü) ®Ó hç trî c¸c tæ chøc tµi chÝnh cã thÓ tån
t¹i trong viÖc c¬ cÊu l¹i vèn, thanh to¸n c¸c kho¶n vay
kh«ng tr¶ ®îc vµ xö lý c¸c c¬ së tµi chÝnh kh«ng cã
kh¶ n¨ng tån t¹i. B¶n th©n c¸c tæ chøc tµi chÝnh còng
ph¶i nç lùc phôc håi, bao gåm c¶ viÖc gi¶m quy m«
vµ t¨ng cêng thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi.
75
C¶i tæ c«ng ty
Trong khu vùc c«ng ty, kÕt qu¶ chung cña viÖc tæ
chøc l¹i kh¸ kh¶ quan. Tû lÖ nî - vèn cña khu vùc s¶n
xuÊt ®¹t kÕt qu¶ ®¸ng kh©m phôc: tõ 396% cuèi n¨m
1997 xuèng cßn 130% th¸ng 9-2002. Vµ huyÒn tho¹i
lín qu¸ kh«ng thÓ sôp ®æ ®îc biÕn mÊt khi 16
trong sè 30 tËp ®oµn lín nhÊt bÞ b¸n, hîp nhÊt hay gi¶i
thÓ. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý minh b¹ch vµ cã tr¸ch
nhiÖm ®· ®îc thùc hiÖn vµ ®Èy m¹nh th«ng qua viÖc
bæ nhiÖm c¸c gi¸m ®èc ngoµi c«ng ty, ®a c¸c uû ban
kiÓm to¸n vµo vµ b¾t buéc c«ng khai c¸c b¸o c¸o tµi
chÝnh tæng hîp.
ViÖc c¬ cÊu l¹i tæ chøc cña c¸c c«ng ty lµm ¨n kÐm
hiÖu qu¶ ®· nhanh chãng ®îc tiÕp tôc thùc hiÖn theo
®Ò xuÊt cña c¸c ng©n hµng tÝn dông. VÝ dô c«ng ty
Daewoo Motor vµ ThÐp Hanbo ®· thu hót vèn níc
ngoµi thµnh c«ng. KÓ tõ khi ¸p dông ch¬ng tr×nh
®îc v¹ch ra mét c¸ch tØ mØ nµy, nhiÒu c«ng ty cã
vÊn ®Ò tµi chÝnh ®· trë l¹i ho¹t ®éng b×nh thêng.
TiÕn ®é thùc hiÖn
Tæng céng 83 c«ng ty ®· hoµn tÊt ch¬ng tr×nh c¶i tæ.
§Õn th¸ng 3-2002, 55 c«ng ty ®· hoµn thµnh th¾ng lîi
ch¬ng tr×nh c¶i tæ vµ 17 c«ng ty ®· nhanh chãng bÞ gi¶i thÓ.
HiÖn nay, 11 c«ng ty cßn l¹i ®ang trong giai ®o¹n thùc hiÖn
ch¬ng tr×nh nµy.
Th¸ng 9-2001, §¹o luËt ®Èy m¹nh viÖc c¬ cÊu l¹i c«ng
ty ®îc ban hµnh ®Ó tiÕn hµnh viÖc c¬ cÊu l¹i c«ng ty mét
c¸ch nhanh chãng vµ minh b¹ch. Ngoµi ra, hÖ thèng c¬
cÊu l¹i c«ng ty thêng xuyªn ®· ho¹t ®éng tõ th¸ng 3-
2001, cho phÐp c¸c ng©n hµng chñ nî ®Þnh kú ®¸nh gi¸ rñi
ro tÝn dông ®èi víi c¸c c«ng ty vay nî. LuËt thanh to¸n tµi
ph¸n tæng hîp sÏ sím cã hiÖu lùc.
76
Môc ®Ých cña viÖc c¬ cÊu l¹i c«ng ty lµ n©ng cao n¨ng
suÊt vµ tiÒm n¨ng t¨ng trëng cho nÒn kinh tÕ Hµn Quèc
th«ng qua viÖc x©y dùng mét thÞ trêng hiÖu qu¶ vµ lµnh
m¹nh.
Cuéc c¶i c¸ch c¬ cÊu c«ng ty sÏ tiÕp tôc, dùa trªn c¸c
nguyªn t¾c sau: Thø nhÊt, ®Ó tËp trung x©y dùng mét hÖ
thèng gi¸m s¸t thuËn lîi nh»m n©ng cao c«ng t¸c qu¶n lý
vµ sù minh b¹ch trong h¹ch to¸n, cÇn tËp trung x©y dùng
mét hÖ thèng gi¸m s¸t th©n thiÖn víi thÞ trêng vµ lÊy ®îc
lßng tin cña nh÷ng ngêi tham gia thÞ trêng. Thø hai, ph¶i
kiªn tr× thùc hiÖn viÖc c¶i c¸ch c«ng ty. CÇn liªn tôc ®Èy
m¹nh viÖc c¬ cÊu l¹i c«ng ty cho tíi khi sù minh b¹ch
trong qu¶n lý ®¸p øng ®îc nh÷ng tiªu chuÈn quèc tÕ.
C¸c biÖn ph¸p nh»m ®Èy m¹nh h¬n n÷a sù minh b¹ch
vµ lµnh m¹nh trong qu¶n lý c«ng ty sÏ ®îc tiÕn hµnh
vµ ®Èy m¹nh. HÖ thèng gi¸m s¸t qu¶n lý trong vµ ngoµi
c«ng ty sÏ ®îc t¨ng cêng b»ng c¸ch n©ng cao vai trß
cña Uû ban kiÓm to¸n, ban gi¸m ®èc, quyÒn lîi cña c¸c cæ
®«ng thiÓu sè vµ ban gi¸m ®èc. Nh»m xãa bá tËn gèc rÔ
nh÷ng th«ng lÖ bÊt hîp ph¸p nh gian lËn b¶ng tæng kÕt
tµi s¶n vµ ®Çu c¬ gi¸ chøng kho¸n, c¸c tè quyÒn ®¹i diÖn
trong thÞ trêng chøng kho¸n còng sÏ sím ®îc thùc hiÖn.
C¸c quy chÕ cña c¸c tËp ®oµn lín cÇn ph¸t huy hiÖu lùc
®óng lóc. Møc trÇn vÒ tæng gi¸ trÞ ®Çu t vµo cæ phiÕu, quy
chÕ vÒ viÖc n¾m gi÷ cæ phiÕu ë c¸c c«ng ty kh¸c vµ ®¶m
b¶o nî vay sÏ ®îc duy tr× nh»m ng¨n chÆn sù l¹m dông
quyÒn qu¶n lý cña c¸c cæ ®«ng lín vµ nhãm së h÷u.
§Çu nh÷ng n¨m 60, Hµn Quèc kiÓm so¸t chÆt chÏ
viÖc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, giíi h¹n trong c¸c
ngµnh c«ng nghiÖp ®îc chän vµ h¹n chÕ viÖc göi vèn
vÒ níc b¶n xø. Tuy nhiªn, do c¸c ®iÒu kiÖn vµ m«i
trêng kinh tÕ trong níc vµ thÕ giíi thay ®æi, n¨m
1984 ChÝnh phñ ®· ban hµnh luËt tù do hãa ®Çu t
níc ngoµi.
Nhê cã luËt míi nµy, vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
78
ChiÕn lîc cña Hµn Quèc ®èi víi c¸c trung t©m
ph¸t triÓn thÞ trêng vèn tËp trung vµo hai s¸ng kiÕn
mang tÝnh chÊt chÝnh s¸ch cã liªn quan tíi nhau, ®ã
lµ chÝnh s¸ch tù do hãa thÞ trêng vµ chÝnh s¸ch më
réng thÞ trêng. Tù do hãa thÞ trêng vèn sÏ trùc tiÕp
lµm t¨ng sù tiÕp cËn cña Hµn Quèc víi vèn vµ c«ng
nghÖ níc ngoµi cßn më réng thÞ trêng sÏ gãp phÇn
c¶i thiÖn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ trêng vèn.
Hµn Quèc ®· ®¹t ®îc nh÷ng tiÕn bé quan träng
trong viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh»m më cöa h¬n
n÷a thÞ trêng vèn vµ gi¶m bít trë ng¹i ®èi víi danh
môc vèn ®Çu t vµ ®Çu t trùc tiÕp. Níc ngoµi sÏ
®îc ®Çu t hoµn toµn tù do vµo tÊt c¶ c¸c ngµnh, trõ
nh÷ng ngµnh cã liªn quan ®Õn an ninh quèc gia vµ
v¨n hãa nh c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng.
Nh÷ng ngµnh nhÊt ®Þnh cÇn cã sù ®µm ph¸n quèc tÕ
vÒ ®Çu t níc ngoµi nh viÔn th«ng vµ ®ãng tµu sÏ
tiÕp tôc ®îc ®Æt díi sù kiÓm so¸t.
C«ng d©n níc ngoµi sÏ ®îc ®èi xö c«ng b»ng nh
c«ng d©n Hµn Quèc khi hä mua ®Êt ®ai víi môc ®Ých
kinh doanh hoÆc kh«ng kinh doanh. TÊt c¶ c¸c giíi
h¹n vÒ ®Çu t níc ngoµi ®èi víi thÞ trêng tr¸i phiÕu
trong níc vµ thÞ trêng tiÒn tÖ còng nh møc trÇn vÒ
®Çu t níc ngoµi trªn thÞ trêng chøng kho¸n ®·
®îc lo¹i bá. C¸c ng©n hµng níc ngoµi vµ c¸c c«ng
ty chøng kho¸n ®îc phÐp thµnh lËp c¸c chi nh¸nh ë
®Þa ph¬ng.
Tõ 25-5-1998, c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®· cã thÓ
mua cæ phiÕu cña bÊt kú c«ng ty Hµn Quèc nµo (trõ
c¸c c«ng ty cña ngµnh quèc phßng vµ c¸c c«ng ty nhµ
níc) mµ kh«ng ph¶i chÞu sù can thiÖp cña ban gi¸m
®èc c«ng ty ®ã hoÆc ChÝnh phñ. C«ng d©n níc ngoµi
hiÖn nay ®îc mua tíi 50% cæ phiÕu cha hoµn vèn
cña mét sè c«ng ty nhµ níc.
81
C¸c quan chøc ChÝnh phñ Hµn Quèc th¶o luËn thóc ®Èy ®Çu t níc ngoµi t¹i mét
héi th¶o quèc tÕ.
ngoµi th× hiÖn nay c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi hoµn toµn
®îc tù do tham gia.
Ghi chó: CÊp 1 chØ khu vùc n«ng, l©m, s¨n b¾n vµ ng nghiÖp;
CÊp 2, khu vùc s¶n xuÊt vµ khai th¸c má; CÊp 3, gåm khu vùc
dÞch vô c¬ b¶n cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ bao
gåm c¸c dÞch vô vËn t¶i, th«ng tin vµ ®iÖn; vµ c¸c dÞch vô kh¸c.
86
Quèc ®· tr¶i qua mét lo¹t nh÷ng biÕn ®éng lín. Hµn
Quèc næi lªn nh mét quèc gia cã kh¶ n¨ng c¹nh
tranh trªn thÞ trêng toµn cÇu víi c¸c ngµnh c«ng
nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng nh dÖt vµ giµy dÐp.
Sù æn ®Þnh vÒ cung cÇu trong thÞ trêng lao ®éng ë
Hµn Quèc cho phÐp nh÷ng ngêi lao ®éng ®ßi hái
quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña m×nh, kÐo theo lµ viÖc h×nh
thµnh ngµy cµng nhiÒu c¸c tæ chøc c«ng ®oµn vµ ho¹t
®éng tËp thÓ. TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng Hµn
Quèc còng t¨ng nhanh tõ ®ã.
Khi Hµn Quèc ®èi mÆt víi cuéc khñng ho¶ng kinh
tÕ n¨m 1997-1998, c¶ níc ®ång thuËn vÒ sù cÇn thiÕt
ph¶i cã mét thÞ trêng lao ®éng linh ho¹t. Th¸ng 3-
1998, chÝnh phñ ¸p dông ®iÒu luËt cho phÐp c¸c c«ng
ty cho c«ng nh©n nghØ viÖc nÕu kh«ng cã kh¶ n¨ng gi¶i
quyÕt nµo kh¸c. LuËt nµy b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ th¸ng
6-1998.
ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p ®Ó gi¶m
thiÓu kh¶ n¨ng mÊt viÖc lµm cho ngêi lao ®éng b»ng
nh÷ng chÕ ®é trî cÊp kh¸c nhau cho c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp nµy
æn ®Þnh qu¶n lý vµ gi÷ l¹i nh©n viªn. ChÝnh phñ ®·
nhanh chãng t¹o viÖc lµm cho ngêi thÊt nghiÖp
th«ng qua viÖc sím thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t vµ më
réng c¸c dù ¸n c«ng tr×nh c«ng céng tõ khi cuéc
khñng ho¶ng kinh tÕ b¾t ®Çu. §Ó ®¶m b¶o t¹o thªm
nhiÒu viÖc lµm, chÝnh phñ ®· c¶i thiÖn c¸c c¬ héi viÖc
lµm b»ng c¸ch ®Èy m¹nh viÖc khëi ®éng c¸c h·ng
liªn doanh vµ xuÊt khÈu, kÓ c¶ ®Çu t níc ngoµi
b»ng c¸ch cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi mua
c¸c c«ng ty Hµn Quèc. V× môc tiªu ®ã, c¸c luËt liªn
quan còng ®· ®îc söa ®æi l¹i nh»m ®¬n gi¶n hãa thñ
tôc ë Hµn Quèc.
Nh»m ph¸t triÓn vµ t¨ng cêng kü n¨ng nghÒ
nghiÖp cho nh÷ng ngêi thÊt nghiÖp, chÝnh phñ ®·
87
Nhµ ë
thèng duy nhÊt. RÊt Ýt ngêi thuª nhµ díi h×nh thøc
tr¶ tiÒn hµng th¸ng, hÇu hÕt tiÒn thuª nhµ ®îc thanh
to¸n díi h×nh thøc ký quü mét lÇn, th«ng thêng tõ
50% ®Õn 70% gi¸ trÞ ng«i nhµ. TiÒn ký quü sÏ ®îc
tr¶ l¹i khi hîp ®ång ®¸o h¹n. ChÕ ®é nµy ®îc gäi lµ
jeonse (kho¶n tiÒn thuª nhµ cho mét n¨m) ®· mang
l¹i cho ngêi chñ bÊt ®éng s¶n kho¶n lîi nhuËn díi
h×nh thøc l·i suÊt cña tiÒn ký quü. Kho¶ng 66%
nh÷ng ngêi thuª nhµ n¨m 2002 lµ thuª díi h×nh
thøc nµy.
Víi gi¸ ®Êt t¨ng lªn vµ lèi sèng hiÖn ®¹i hãa nhê
t¨ng trëng kinh tÕ, tû lÖ ngêi d©n sèng trong c¸c
khu chung c còng kh«ng ngõng t¨ng lªn. NÕu n¨m
1985 chØ cã 13,5% hé gia ®×nh sèng trong c¸c khu
chung c th× n¨m 2002 tû lÖ nµy ®· lªn tíi 47,7%.
C¸c thµnh phè lín tû lÖ nµy cßn cao h¬n, kho¶ng
55% hé gia ®×nh ë 7 thµnh phè lín cña c¶ níc sèng
trong c¸c khu chung c.
90
An sinh x· héi
C¸c b¸c sü s¶n khoa thùc hiÖn ch¨m sãc y tÕ cã chÊt lîng.
nµy. Nh÷ng ch¬ng tr×nh trî cÊp nµy chñ yÕu gåm hai
lo¹i sau: trî cÊp gi¸ sinh ho¹t vµ trî gióp y tÕ.
Nhê møc sèng t¨ng vµ dÞch vô ch¨m sãc søc kháe
vµ y tÕ ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn nªn tuæi thä trung
b×nh cña ngêi d©n Hµn Quèc ®ang t¨ng nhanh dÉn
®Õn sè ngêi giµ t¨ng ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m qua.
NÕu n¨m 1960, d©n sè ë ®é tuæi tõ 65 trë lªn chiÕm
2,9% trong tæng d©n sè cña Hµn Quèc th× n¨m 2002,
tû lÖ nµy ®· t¨ng lªn 7,9% vµ dù kiÕn sÏ ®¹t tíi
14,4% n¨m 2019.
§Ó n©ng cao phóc lîi cho ngêi giµ, ChÝnh phñ ®·
thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch sau: trî cÊp trùc tiÕp cho
nh÷ng ngêi giµ sèng díi møc nghÌo khæ, t¹o nhiÒu
c¬ héi viÖc lµm cho ngêi cã tuæi b»ng c¸ch t×m c¸c
c«ng viÖc phï hîp vµ më c¸c trung t©m giíi thiÖu viÖc
lµm, cñng cè hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe vµ më c¸c
c¬ së c«ng céng dµnh cho ngêi giµ víi nhiÒu h×nh
thøc kh¸c nhau.
Tõ cuèi nh÷ng n¨m 80, cïng víi viÖc n©ng cao c¸c
biÖn ph¸p an sinh, nhËn thøc vÒ nhu cÇu cña ngêi
93
Phô n÷
phong trµo ®éc lËp chèng qu©n x©m lîc NhËt B¶n
vµ tá ra kh«ng kÐm g× nam giíi vÒ c¶ thÓ lùc, quyÕt
t©m vµ lßng dòng c¶m.
Víi viÖc Nhµ níc §¹i Hµn D©n Quèc ®îc thµnh
lËp n¨m 1948, phô n÷ còng ®· giµnh ®îc nh÷ng
quyÒn (®îc ghi trong HiÕn ph¸p) b×nh ®¼ng víi nam
giíi trong häc hµnh, c¬ héi viÖc lµm vµ cuéc sèng
céng ®ång. HiÓn nhiªn lµ lùc lîng lao ®éng n÷ ®·
®ãng gãp lín lao vµo sù t¨ng trëng nhanh cña nÒn
kinh tÕ Hµn Quèc trong ba thËp kû qua. V× kinh tÕ
ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®iÒu kiÖn sèng cña ngêi d©n
Hµn Quèc ®îc n©ng cao, tr×nh ®é häc vÊn cña phô
n÷ còng t¨ng. N¨m 1966, trong sè nh÷ng ngêi tèt
nghiÖp tiÓu häc, chØ cã 33% n÷ sinh tiÕp tôc theo häc
trung häc c¬ së. Còng thêi kú nµy, sè n÷ sinh häc t¹i
c¸c trêng trung häc lµ 20% vµ ®¹i häc lµ 4%. Tuy
nhiªn ®Õn n¨m 1998, tû lÖ nµy ®· lµ 99,5% ®èi víi
trêng trung häc vµ 61,6% ®èi víi ®¹i häc. KÓ tõ khi
tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa, tû lÖ phô n÷ tham gia vµo
ho¹t ®éng kinh tÕ còng t¨ng nhanh: tõ 34,4% n¨m
1965 lªn 48,1% n¨m 1999.
XÐt vÒ ®Æc ®iÓm cña lùc lîng lao ®éng n÷: NÕu
nh n¨m 1975 chØ cã 2% trong sè hä ®îc lµm
c«ng t¸c chuyªn m«n vµ qu¶n lý, 4% lµm th ký
th× ®Õn n¨m 1998, ®· cã 12,6% lao ®éng n÷ lµm
c«ng t¸c chuyªn m«n, qu¶n lý vµ 16% lµm c«ng
t¸c v¨n phßng.
Do ngµy cµng cã nhiÒu phô n÷ tham gia vµo c¸c
c«ng viÖc chuyªn m«n nªn n¨m 1987 ChÝnh phñ ®·
th«ng qua §¹o luËt B×nh ®¼ng ViÖc lµm ®Ó ng¨n
ngõa t×nh tr¹ng ®èi xö ph©n biÖt víi lao ®éng n÷ vÒ
mÆt thuª mín vµ c¬ héi th¨ng tiÕn.
Ngµy nay, phô n÷ Hµn Quèc tÝch cùc tham gia
ho¹t ®éng trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau nh gi¸o
95
Sè lîng n÷ nh©n viªn trong c¸c lÜnh vùc chuyªn m«n ngµy cµng t¨ng.
Gi¸o dôc
Tæng quan
trî häc phÝ mÉu gi¸o cho trÎ em cña c¸c gia ®×nh cã
thu nhËp thÊp. Ch¬ng tr×nh nµy ®· gióp t¹o lËp mét
m«i trêng gi¸o dôc c«ng b»ng h¬n. Tõ n¨m 2002
ch¬ng tr×nh ®îc më réng nh»m cung cÊp gi¸o dôc
miÔn phÝ cho 20% trÎ em kho¶ng 5 tuæi.
HÖ thèng gi¸o dôc cña Hµn Quèc gåm 6 n¨m tiÓu
häc, 3 n¨m trung häc c¬ së, 3 n¨m trung häc vµ 4
n¨m häc cao ®¼ng hoÆc ®¹i häc; ngoµi ra cßn cã c¸c
ch¬ng tr×nh sau ®¹i häc lÊy b»ng tiÕn sü. ë Hµn
Quèc còng cã c¸c trêng trung cÊp vµ d¹y nghÒ víi
thêi gian ®µo t¹o tõ 2 ®Õn 3 n¨m. Gi¸o dôc tiÓu häc
®· ®îc phæ cËp víi tû lÖ ®i häc 100% trÎ em. Tõ
n¨m 2002 Hµn Quèc ®· b¾t ®Çu triÓn khai thùc hiÖn
ch¬ng tr×nh phæ cËp gi¸o dôc trung häc c¬ së víi
thêi gian häc lµ 3 n¨m.
N¨m 1960, tû lÖ häc sinh trªn mçi gi¸o viªn cña
c¸c trêng tiÓu häc trung b×nh lµ 58,8 em. N¨m
2002, con sè nµy ®· gi¶m xuèng cßn 28,1. N¨m
2002, sè häc sinh trung b×nh trong líp häc lµ 34,9.
Con sè nµy dù kiÕn sÏ ®îc gi¶m xuèng cßn 31,2
trong n¨m 2003. Gi¸o viªn tiÓu häc ph¶i lµ ngêi ®·
tèt nghiÖp mét trêng ®¹i häc s ph¹m cã thêi gian
häc 4 n¨m.
Sau khi häc hÕt tiÓu häc, häc sinh trong nhãm tuæi
tõ 12 ®Õn 14 tiÕp tôc theo häc tõ líp 7 ®Õn líp 9 cña
bËc häc trung häc c¬ së. N¨m 2002, tû lÖ häc sinh -
gi¸o viªn ë c¸c trêng trung häc c¬ së lµ 19,3 em
trong khi tû lÖ nµy n¨m 1970 lµ 42,3 em.
ë Hµn Quèc cã hai lo¹i trêng trung häc: trung
häc phæ th«ng vµ trung häc d¹y nghÒ. Häc sinh xin
häc ë c¸c trêng trung häc d¹y nghÒ (bao gåm c¸c
ngµnh häc vÒ n«ng nghiÖp, c¬ khÝ, kinh doanh vµ
hµng h¶i) ®îc lùa chän trêng häc vµ ph¶i qua c¸c
kú thi do tõng trêng tæ chøc. 40-60% ch¬ng tr×nh
99
Häc sinh tiÓu häc tham gia c¸c ho¹t ®éng ngoµi trêi.
gi¶ng d¹y t¹i c¸c trêng d¹y nghÒ dµnh cho c¸c m«n
häc chung vµ phÇn cßn l¹i lµ c¸c m«n häc nghÒ. N¨m
2002, c¶ níc cã 741 trêng d¹y nghÒ víi tæng sè
535.363 häc sinh. Trong sè c¸c trêng trung häc phæ
th«ng, cã mét sè trêng chuyªn vÒ c¸c lÜnh vùc nghÖ
thuËt, gi¸o dôc thÓ chÊt, khoa häc vµ ngo¹i ng÷. Môc
tiªu cña nh÷ng trêng nµy lµ cung cÊp mét ch¬ng
tr×nh gi¸o dôc thÝch hîp cho c¸c sinh viªn cã kh¶
n¨ng ®Æc biÖt trong nh÷ng lÜnh vùc nhÊt ®Þnh.
C¸c khãa häc t¹i c¸c trêng trung häc phæ th«ng
cã xu híng xoay quanh viÖc chuÈn bÞ cho viÖc häc
t¹i c¸c trêng ®¹i häc. N¨m 2002, Hµn Quèc cã
1.254 trêng trung häc phæ th«ng víi 1,22 triÖu häc
sinh. N¨m 2002, tû lÖ häc sinh ®ç tèt nghiÖp trung
häc c¬ së ®Ó vµo häc trung häc phæ th«ng vµ trung
häc d¹y nghÒ lµ 99,5%.
Ch¬ng tr×nh häc, ®îc söa ®æi n¨m 1997, gåm
mêi m«n häc c¬ b¶n chung, c¸c m«n häc tù chän
vµ c¸c ho¹t ®éng ngo¹i khãa mµ häc sinh sÏ häc
trong mêi n¨m kÓ tõ n¨m thø nhÊt t¹i trêng tiÓu
häc ®Õn n¨m thø nhÊt cña trêng trung häc. Ch¬ng
100
Ch¬ng tr×nh gi¸o dôc m¸y tÝnh cho häc sinh trung häc c¬ së
tr×nh còng bao gåm c¸c m«n häc ®îc lùa chän cho
hai n¨m cuèi cña trêng trung häc nh»m ®Þnh híng
râ rµng h¬n cho häc sinh trong viÖc ph¸t hiÖn kh¶
n¨ng vµ cã thªm lùa chän trong viÖc chän nghÒ
nghiÖp t¬ng lai.
Ch¬ng tr×nh häc míi ®îc thùc hiÖn tõ n¨m 2000,
¸p dông tõ líp mÉu gi¸o. ViÖc ¸p dông ch¬ng tr×nh
häc míi ë trêng tiÓu häc ®îc b¾t ®Çu cho häc sinh
líp mét vµ líp hai trong n¨m 2000, sau ®ã lµ líp ba
vµ líp bèn n¨m 2001 vµ tiÕp ®Õn lµ líp n¨m vµ líp
s¸u n¨m 2002. T¹i c¸c trêng trung häc c¬ së vµ
trung häc, ch¬ng tr×nh häc míi nµy ®îc ¸p dông
tõ n¨m 2001 cho häc sinh n¨m thø nhÊt vµ tõ n¨m
2002 cho häc sinh míi vµo trêng.
Ngoµi ra cßn cã mét sè c¬ së víi ch¬ng tr×nh häc
cao h¬n t¹i Hµn Quèc: c¸c trêng cao ®¼ng vµ ®¹i
häc víi ch¬ng tr×nh häc bèn n¨m (riªng c¸c trêng
®¹i häc y vµ nha khoa lµ 6 n¨m), bèn n¨m ®èi víi
trêng s ph¹m, hai n¨m ®èi víi c¸c trêng ®µo t¹o
nghÒ, ®¹i häc hµm thô, ®¹i häc më vµ c¸c trêng ®¹i
häc kh¸c víi ch¬ng tr×nh ®µo t¹o tõ hai ®Õn bèn
n¨m nh c¸c trêng ®µo t¹o y t¸ vµ c¸c trêng thÇn
101
ThuËt ng÷ Hµn Quèc häc xuÊt hiÖn sau khi ®Êt níc
®îc gi¶i phãng n¨m 1945 cïng víi nh÷ng nç lùc cña
céng ®ång häc thuËt nh»m ®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn
cøu Hµn Quèc trªn c¸c ph¬ng diÖn lÞch sö, v¨n hãa vµ
chÝnh trÞ-x· héi. C«ng t¸c nghiªn cøu häc thuËt ®· bÞ
gi¸n ®o¹n bëi quan ®iÓm cña NhËt B¶n trong suèt 35
n¨m ®« hé. Trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y, khi sè lîng
c¸c häc gi¶ níc ngoµi tham gia nghiªn cøu Hµn Quèc
häc ngµy cµng ®«ng, ChÝnh phñ ®· hç trî c¸c ho¹t ®éng
nghiªn cøu trong níc th«ng qua ViÖn Hµn l©m Hµn
Quèc häc ®îc s¸ng lËp n¨m 1978 vµ trêng §¹i häc
103
Hµn Quèc häc ra ®êi hai n¨m sau ®ã. TÝnh ®Õn n¨m
2002, Häc viÖn nhµ níc nµy ®· ®µo t¹o ®îc 427 th¹c
sü vµ 140 tiÕn sü trong 6 chuyªn ngµnh chÝnh lµ triÕt häc
vµ t«n gi¸o, lÞch sö, ng«n ng÷ vµ v¨n häc vµ c¸c ngµnh
nghiªn cøu cæ ®iÓn, nghÖ thuËt, x· héi vµ v¨n hãa d©n
gian, chÝnh trÞ vµ kinh tÕ, gi¸o dôc vµ d©n téc. HiÖn nay
Häc viÖn cã 171 sinh viªn ®ang theo häc c¸c ch¬ng
tr×nh ®µo t¹o th¹c sü vµ tiÕn sü triÕt häc kÕt hîp. Nh÷ng
sinh viªn níc ngoµi tèt nghiÖp ®· trë vÒ quª h¬ng vµ
trë thµnh c¸c gi¸o s hay nhµ nghiªn cøu Hµn Quèc häc.
Hµn Quèc häc thu hót ngµy cµng ®«ng ®¶o sù chó ý
cña giíi trÝ thøc níc ngoµi víi c¸c khãa häc liªn quan
hiÖn ®ang më t¹i kho¶ng 338 trêng ®¹i häc ë Trung
Quèc, NhËt B¶n, Th¸i Lan, §an M¹ch, Mü, Nga, Thôy
SÜ, §øc, Ba Lan, Ukraine, Hungary vµ c¸c níc kh¸c.
Ngêi níc ngoµi còng cã thÓ theo häc t¹i c¸c khãa häc
tiÕng Hµn ë c¸c trêng ®¹i häc ë Seoul, trong ®ã cã §¹i
häc Quèc gia Seoul, §¹i häc Yonsei, §¹i häc Hµn Quèc
vµ §¹i häc Phô n÷ Ewha.
104
§êng 5 cña hÖ thèng tµu ®iÖn ngÇm Seoul cã mét ®iÓm dõng t¹i
s©n bay Gimpo.
105
§êng s¾t
§Õn hÕt n¨m 2002, hÖ thèng ®êng s¾t Hµn Quèc
cã 64 tuyÕn víi tæng chiÒu dµi 3.129km. §êng s¾t
®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc vËn chuyÓn
hµnh kh¸ch vµ hµng hãa gi÷a c¸c thµnh phè. Côc
§êng s¾t Quèc gia Hµn Quèc (KNR) cã tæng céng
2.850 ®Çu m¸y víi 18.559 toa trong ®ã cã 1.596 toa
chë kh¸ch vµ 14.113 toa chë hµng. Tµu siªu tèc
Saemaeul ch¹y gi÷a Seoul vµ thµnh phè c¶ng Busan
c¸ch nhau 444km chØ mÊt 4 giê.
§Ó viÖc ®i l¹i b»ng ®êng s¾t ®îc an toµn vµ hiÖu
qu¶, Côc §êng s¾t Quèc gia Hµn Quèc vËn hµnh
HÖ thèng §iÒu khiÓn Giao th«ng TËp trung (CTC)
nh»m chØnh ®èn ho¹t ®éng giao th«ng ë c¸c tuyÕn
®êng ngo¹i « Seoul vµ c¸c tuyÕn Gyeongbu,
Jungang, Taebaek, Yeongdong víi chiÒu dµi tæng
céng 1.321km. TÊt c¶ c¸c tuyÕn ®êng nµy ®Òu ®îc
trang bÞ hÖ thèng dõng tµu tù ®éng ®Ó tr¸nh tai n¹n.
HiÖn nay ®êng s¾t cao tèc Gyeongbu ®ang trong
qu¸ tr×nh x©y dùng. Giai ®o¹n 1 cña dù ¸n x©y dùng
®êng s¾t cao tèc míi tõ Seoul ®i Daegu vµ n©ng cÊp
tuyÕn ®êng s¾t hiÖn nay tõ Daegu ®i Busan ®· ®îc
khëi c«ng vµo n¨m 1992. Dù kiÕn khi tuyÕn ®êng
nµy ®îc hoµn thµnh th¸ng 4-2004 sÏ rót ng¾n thêi
gian ch¹y tµu tõ Seoul ®Õn Busan xuèng cßn 2 tiÕng
106
¤ t«
Thu nhËp, møc sèng t¨ng lªn cïng víi sù më réng
ngo¹i « vµ sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp s¶n
xuÊt « t« ®· lµm cho sè xe « t« ®¨ng ký ë Hµn Quèc
t¨ng vît bËc tõ 527.729 chiÕc n¨m 1980 lªn
13.949.440 chiÕc n¨m 2002. Møc t¨ng trung b×nh
hµng n¨m lµ 19%. §Æc biÖt sè lîng xe h¬i t¨ng
m¹nh nhÊt, tõ 249.102 xe lªn 9.737.428 xe, t¨ng
gÊp 38 lÇn. Sè lîng c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng
kh¸c ®îc ®¨ng ký trong n¨m 2002 lµ 1.275.319 xe
kh¸ch vµ hµng hãa kÕt hîp, 2.894.412 xe t¶i vµ
42.281 xe chuyªn dông.
Xe buýt vµ t¾c-xi
Cã ba lo¹i xe phôc vô trªn c¸c tuyÕn ®êng trong khu
trung t©m thµnh phè vµ c¸c tuyÕn ®êng kh¸c lµ xe
buýt thµnh phè, xe buýt chë kh¸ch ra s©n bay vµ xe
buýt tèc hµnh. Ch¼ng h¹n nh ë Seoul, xe buýt ch¹y
trªn c¸c ®êng phè chÝnh cña thµnh phè, xe buýt s©n
bay ®a ®ãn hµnh kh¸ch gi÷a S©n bay quèc tÕ Incheon
vµ c¸c trung t©m ®« thÞ, c¸c khu ngo¹i « kh¸c trong
thµnh phè, cßn xe buýt tèc hµnh ®a ®ãn kh¸ch ®i l¹i
gi÷a c¸c thµnh phè chÝnh vµ c¸c vïng trong c¶ níc.
T¾c-xi ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®¸p øng
nhu cÇu ®i l¹i ë c¸c thµnh phè lín vµ ®îc chia lµm 2
lo¹i: t¾c xi thêng vµ t¾c xi h¹ng sang. Gi¸ vÐ cña t¾c
xi h¹ng sang cao h¬n nhng bï l¹i nã cã dÞch vô tèt
h¬n. C¶ xe t¾c-xi thêng vµ h¹ng sang ®Òu cung cÊp
dÞch vô phiªn dÞch víi 3 thø tiÕng Anh, NhËt vµ Trung
107
§êng cao tèc liªn thµnh phè nèi c¸c ®iÓm ®Õn b»ng chuyÕn ®i
mét ngµy.
Quèc th«ng qua viÖc kÕt nèi ®iÖn tho¹i di ®éng, mang
l¹i sù thuËn tiÖn cho du kh¸ch níc ngoµi.
Còng nh ë c¸c níc c«ng nghiÖp kh¸c, c¸c thµnh
phè cña Hµn Quèc ph¶i ®èi mÆt víi c¸c vÊn n¹n
nh n¹n ïn t¾c giao th«ng vµ thiÕu b·i ®ç xe. §Ó
kh¾c phôc phÇn nµo t×nh tr¹ng nµy, chÝnh phñ ®·
¸p dông c¸c biÖn ph¸p nh quy ®Þnh c¸c tuyÕn
®êng chØ dµnh riªng cho xe buýt vµ ¸p dông thÎ
giao th«ng nh»m c¶i tiÕn dÞch vô chuyªn chë
b»ng xe buýt vµ tõ ®ã khuyÕn khÝch nh÷ng ngêi
cã nhu cÇu ®i l¹i thêng xuyªn ®Ó xe « t« riªng ë
nhµ.
C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý giao th«ng kh¸c (TDM)
còng ®îc triÓn khai nh»m qu¶n lý cã hiÖu qu¶
lîng xe h¬i. Nh÷ng biÖn ph¸p nµy bao gåm thu
thuÕ giao th«ng t¹i ®êng hÇm Namsan - khu vùc
hay ïn t¾c, gi¶m phÝ t¸c ®éng giao th«ng cho
nh÷ng ngêi tham gia c¸c ch¬ng tr×nh lµm gi¶m
lu lîng giao th«ng nh lu©n phiªn ®a ®ãn
nhau b»ng « t«, ¸p dông mét khung phÝ ®ç xe linh
ho¹t cho phÐp c¸c khu vùc hay ïn t¾c ®îc thu lÖ
phÝ ®ç xe cao h¬n c¸c khu vùc kh¸c.
108
Liªn l¹c
Sè ®iÖn tho¹i di ®éng vµ ngêi dïng m¸y tÝnh x¸ch tay ngµy cµng
t¨ng.
n¨m ®îc x©y dùng. Tuy vËy, cho ®Õn nh÷ng n¨m 80
cña thÕ kû 20 tÇm quan träng cña viÖc truyÒn tin
trong x· héi Hµn Quèc vÉn cha ®îc ®¸nh gi¸ ®Çy
®ñ. KÕt qu¶ cho thÊy, cuèi n¨m 1979, chØ cã 240.000
thuª bao ®iÖn tho¹i hay b×nh qu©n 100 ngêi th× cã
6,3 m¸y.
N¨m 1982, C¬ quan ViÔn th«ng Hµn Quèc ®îc
thiÕt lËp ®Ó tiÕp nhËn viÖc kinh doanh ®iÖn tho¹i vµ
®iÖn tÝn tõ Bé Th«ng tin Liªn l¹c. Víi viÖc tÝch cùc
®Çu t vµo nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, n¨m 1986 Hµn
Quèc ®· trë thµnh quèc gia ®øng thø 10 thÕ giíi vÒ
ph¸t triÓn hÖ thèng chuyÓn m¹ch ®iÖn tö TDX-1. Víi
c«ng nghÖ nµy, Hµn Quèc ®· cung cÊp thªm ®îc
mét triÖu m¹ch hµng n¨m.
Sè lîng ®êng d©y ®iÖn tho¹i ë Hµn Quèc n¨m
1987 ®· vît qu¸ con sè 10 triÖu, cho phÐp gÇn nh
mçi hé gia ®×nh ®Òu cã mét m¸y ®iÖn tho¹i. Còng tõ
thêi ®iÓm ®ã, ngµnh viÔn th«ng ®a vµo sö dông dÞch
vô quay sè thuª bao quèc tÕ ISD. TÝnh ®Õn cuèi n¨m
2000, sè ®êng d©y ®iÖn tho¹i ®· lªn tíi 29 triÖu víi
tæng sè 22 triÖu thuª bao. Sè m¸y ®iÖn tho¹i trªn 100
d©n ®· t¨ng lªn 58 m¸y vµ tÊt c¶ c¸c m¹ch ®iÖn tho¹i
hiÖn nay ®îc nèi víi nhau b»ng hÖ thèng chuyÓn
m¹ch tù ®éng.
DÞch vô liªn l¹c di ®éng ra ®êi ë Hµn Quèc n¨m
1984, sè ngêi sö dông ®iÖn tho¹i cÇm tay (di ®éng)
t¨ng dÇn trong nh÷ng n¨m 80. Tõ n¨m 1990, sè
ngêi sö dông ®iÖn tho¹i di ®éng t¨ng nhanh vµ tÝnh
®Õn cuèi n¨m 2002 ®· cã 32 triÖu thuª bao. Cïng víi
sè thuª bao t¨ng, dÞch vô liªn l¹c di ®éng tríc ®©y
®¬n gi¶n chØ cung cÊp dÞch vô truyÒn ©m thanh hay
tin nh¾n th× nay ®· ®îc bæ sung c¸c dÞch vô cung
cÊp d÷ liÖu, Internet kh«ng d©y vµ dÞch vô truyÒn
h×nh ¶nh.
DÞch vô th¬ng m¹i CDMA2000-1x cho phÐp thùc
hiÖn dÞch vô ®a truyÒn th«ng lÇn ®Çu tiªn trªn thÕ
giíi vµo th¸ng 4-2001. Th¸ng 5-2002, dÞch vô
113
Trang web cña c¬ quan th«ng tin h¶i ngo¹i Hµn Quèc
(http://www. korea.net)
Ph¬ng tiÖn
th«ng tin ®¹i chóng
B¸o chÝ vµ c¸c h·ng th«ng tÊn
lËp vµ ¶nh hëng s©u réng ®Õn c«ng luËn. Tinh thÇn
nµy vÉn tiÕp tôc cho tíi khi nhµ níc §¹i Hµn D©n
Quèc thµnh lËp n¨m 1948. Víi quyÒn tù do chØ trÝch
chÕ ®é quan liªu hµnh chÝnh, b¸o chÝ ®· vµ ®ang lu«n
lu«n lµ lùc lîng tiªn phong trong nh÷ng biÕn ®æi
lín cña x· héi.
Sè lîng b¸o chÝ lu hµnh t¨ng mét c¸ch nhanh
chãng: theo sè liÖu cña V¨n phßng thèng kª quèc gia
th× cø 1.000 ngêi cã 394 b¶n b¸o. Nh÷ng n¨m gÇn
®©y b¸o chÝ Hµn Quèc ®Çu t rÊt lín vµo x©y dùng
c¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ m¸y mãc hiÖn ®¹i cho
viÖc lµm b¸o, hÇu hÕt c¸c tê b¸o nµy ®· vi tÝnh hãa
viÖc xÕp ch÷ vµ biªn tËp, ®îc in nhiÒu mµu.
Yonhap News vµ Newsis lµ hai h·ng th«ng tÊn lín
ë Hµn Quèc. Ngoµi m¹ng líi thu thËp tin tøc réng
kh¾p ë c¸c thµnh phè vµ c¸c tØnh, h·ng th«ng tÊn
Yonhap cßn cã 19 v¨n phßng ë ngoµi níc t¹i ch©u
¢u, B¾c Mü, Trung §«ng, §«ng Nam ¸ vµ Nam Mü.
H·ng th«ng tÊn Newsis ho¹t ®éng vµo n¨m 2001 vµ
®ang chuÈn bÞ cung cÊp dÞch vô truyÒn tin.
TruyÒn h×nh
Nh©n tè lµm thay ®æi phong c¸ch sèng ë Hµn Quèc: truyÒn h×nh
kü thuËt sè díi d¹ng v« tuyÕn cã ®é ph©n gi¶i cao.
Ph¸t thanh
Ph¸t thanh ë Hµn Quèc b¾t ®Çu ho¹t ®éng vµo n¨m
1927 khi ngêi NhËt lËp mét ®µi ph¸t thanh ë thñ ®«
Seoul. Sau ®ã, chÝnh phñ qu©n sù Hoa Kú ë Hµn
Quèc ®· chiÕm lÜnh ®µi ph¸t thanh nµy vµ trªn c¬ së
®ã ®· thµnh lËp HÖ thèng Ph¸t thanh Hµn Quèc
(KBS). §©y lµ ®µi ph¸t thanh duy nhÊt ë Hµn Quèc
cho ®Õn n¨m 1954, khi HÖ thèng Ph¸t thanh C¬ ®èc
gi¸o (CBS), ho¹t ®éng chñ yÕu b»ng sù ®ãng gãp cña
c¸c nhµ thê, b¾t ®Çu ph¸t c¸c ch¬ng tr×nh gi¸o dôc
vµ t«n gi¸o cña m×nh song song víi viÖc truyÒn tin
tøc vµ c¸c ch¬ng tr×nh gi¶i trÝ.
Th¸ng 12-1956, mét tæ chøc C¬ ®èc gi¸o kh¸c -
Héi Liªn minh Phóc ¢m - kh¸nh thµnh §µi Ph¸t
thanh ViÔn §«ng t¹i Incheon. Th¸ng 4-1959, §µi
Busan Munhwa - h·ng ph¸t thanh th¬ng m¹i ®Çu
tiªn ë Hµn Quèc - ®îc thµnh lËp ë Busan. Sau ®ã
nhiÒu h·ng ph¸t thanh t nh©n kh¸c ®· ®îc thµnh
lËp. H·ng ph¸t thanh Munhwa (MBC) b¾t ®Çu ho¹t
®éng th¸ng 12-1961 víi tÝn hiÖu KLKV, sau ®ã lµ hai
h·ng c¹nh tranh: §µi Ph¸t thanh §«ng a (DBS)
thµnh lËp n¨m 1963 vµ H·ng Ph¸t thanh Dongyang
(TBC) n¨m 1964.
Mét lµn sãng biÕn ®éng kh¸c diÔn ra n¨m 1990 víi
sù h×nh thµnh cña mét sè ®µi ph¸t sãng chuyªn m«n.
§µi Ph¸t thanh Giao th«ng (TBS) ho¹t ®éng ë thµnh
phè Seoul ra ®êi th¸ng 6-1990, sau ®ã lµ §µi Ph¸t
thanh Gi¸o dôc (EBS) do nhµ níc qu¶n lý. Quü Ph¸t
thanh Hßa B×nh cho nh÷ng ngêi C¬ ®èc gi¸o vµ HÖ
thèng Ph¸t thanh PhËt gi¸o còng ®îc thµnh lËp vµo
n¨m 1990.
Th¸ng 3-1991, §µi ph¸t thanh t nh©n Seoul b¾t
120
®Çu ph¸t sãng phôc vô thÝnh gi¶ ë khu vùc trung t©m
Seoul vµ vïng phô cËn, tiÕp theo ®ã lµ n¨m kªnh ph¸t
sãng FM ®Þa ph¬ng kh¸c do t nh©n qu¶n lý ra ®êi
n¨m 1997. HiÖn nay t¹i Hµn Quèc cã tæng céng 254
®µi ph¸t thanh, trong ®ã cã 136 ®µi ph¸t sãng FM vµ
59 ®µi ph¸t sãng AM. MÆc dï truyÒn h×nh ®ang ngµy
cµng phæ biÕn, c¸c ®µi ph¸t thanh vÉn thu hót ®îc
ngµy cµng nhiÒu thÝnh gi¶ ë Hµn Quèc.
121
Danh s¸ch di s¶n v¨n hãa thÕ giíi cña UNESCO: (tõ tr¸i sang
ph¶i vµ tõ trªn xuèng díi) Mé ®¸ thêi tiÒn sö; §éng Seokguram;
PhiÕn gç kh¾c Bé kinh PhËt Koreana; §Òn Jongmyo; toµn bé khu
vùc Gyeongju, Cung Changdeokgung, Ph¸o ®µi Hwaseong
123
víi nhau b»ng mét hµnh lang nhá. Tîng chÝnh cña
§øc PhËt, ®îc ®ôc tõ mét khèi ®¸ gra-nÝt, cao 3,5m,
ngåi b¾t chÐo ch©n trªn mét ®µi sen quay vÒ híng
®«ng, hai m¾t khÐp, im lÆng trÇm t, vÎ mÆt b×nh
th¶n vµ toµn thøc.
Haeinsa Janggyeongpanjeon lµ n¬i lu tr÷ c¸c Bé
kinh PhËt Koreana, bao gåm 81.340 phiÕn in b»ng
gç, phiªn b¶n thêi kú Goryeo cña gi¸o luËt ®¹o PhËt.
Víi h¬n 52 triÖu ch÷ H¸n ®îc kh¾c chÝnh x¸c, Bé
kinh PhËt Koreana næi tiÕng lµ gi¸o luËt ®¹o PhËt cæ
nhÊt vµ hoµn chØnh nhÊt tån t¹i trªn thÕ giíi ngµy
nay.
§Òn Jongmyo ®îc kh¸nh thµnh n¨m 1395, ba
n¨m sau khi khi TriÒu ®¹i Joseon ®îc thµnh lËp, ®Ó
g×n gi÷ nh÷ng di vËt cña nhµ vua vµ hoµng hËu.
Nh÷ng lÔ thê cóng tæ tiªn cña Joseon ®îc tæ chøc
vµo mçi Chñ nhËt ®Çu tiªn cña th¸ng N¨m t¹i
Jongmyo. Ngêi ta cö Jongmyo Jeryeakd, mét lo¹i
nh¹c tÕ lÔ ®Æc biÖt, trong thêi gian tiÕn hµnh c¸c nghi
thøc cña buæi lÔ.
Cung Changdeokgung ®îc x©y vµo n¨m 1405,
sau ®ã ®· bÞ löa ph¸ hñy n¨m 1592 trong thêi kú thùc
d©n NhËt x©m lîc; sau ®ã ®· ®îc phôc håi. B¶n
th©n cung lµ mét kiÖt t¸c, trong ®ã ®¸ng chó ý nhÊt
lµ khu hËu viªn gäi lµ Huwon ®îc mäi ngêi ca
ngîi do phong c¶nh t¬i ®Ñp vµ giµu tÝnh s¸ng t¹o.
Khu vên nµy, n»m trªn khu«n viªn réng 300.000 m2
trªn tæng diÖn tÝch 405.636 m2 cña toµn bé cung,
®îc s¾p xÕp víi c¸c s¶nh ®êng, tßa nhµ ngo¹n
môc, nh÷ng hå sen, t¶ng ®¸ cã h×nh thï ®éc ®¸o,
nh÷ng cÇu ®¸, cÇu thang, nh÷ng l¹ch níc vµ suèi r¶i
r¾c gi÷a nh÷ng khu c©y cèi rËm r¹p, tÊt c¶ lµ nh÷ng
yÕu tè chñ yÕu cña mét c«ng viªn theo phong c¸ch
truyÒn thèng Hµn Quèc.
Ph¸o ®µi Hwaseong ®îc x©y dùng trong 34 th¸ng
t¹i Suwon, phÝa nam Seoul n¨m 1796. PhÇn lín
têng ngoµi cña ph¸o ®µi dµi 5.743m vÉn cßn tån t¹i.
N¨m 1997, UNESCO ®· ghi n¬i nµy vµo Danh s¸ch
125
nh÷ng sù kiÖn ®¸ng ghi nhí cña thÕ giíi víi môc
®Ých g×n gi÷ nh÷ng b¶n ghi chÐp vµ nh÷ng tµi liÖu ®·
më ra nh÷ng ch©n trêi c«ng nghÖ míi vµo thêi kú
ph¸o ®µi ®îc x©y dùng.
Trong sè nh÷ng di s¶n b»ng v¨n b¶n cña Hµn Quèc,
Hunminjeongeum vµ Joseonwangjosillok còng cã
trong b¶n danh s¸ch trªn. Hunminjeongeum (hÖ
thèng ng÷ ©m ®óng ®Ó d¹y d©n chóng) lµ cuèn s¸ch
vì lßng ®Ó d¹y Hangeul, b¶n ch÷ c¸i tiÕng Hµn do
vua Sejong, vÞ vua ®êi thø t cña triÒu ®¹i Joseon ph¸t
minh.
B¶ng ch÷ c¸i míi ®îc c«ng bè n¨m 1446, khi vua
Sejong ngù trÞ trªn ngai vµng ®îc 28 n¨m.
Joseonwangjosillok (biªn niªn sö TriÒu ®¹i Joseon)
lµ kÕt qu¶ cña truyÒn thèng viÕt sö cña mçi triÒu ®¹i,
b¾t ®Çu tõ n¨m 1413 víi Biªn niªn sö cña Vua Taejo,
ngêi s¸ng lËp vµ lµ vÞ vua ®Çu tiªn cña triÒu ®¹i
Joseon, vµ tiÕp tôc ®Õn cuèi triÒu ®¹i.
C¸c nhµ sö häc cña Phßng biªn so¹n sö
(Chunchugwan) th¶o biªn niªn sö vµ ®Ó g×n gi÷ b¶n
th¶o, c¸c b¶n sao chÐp ®îc cÊt t¹i nh÷ng kho lu tr÷
®Æc biÖt ®Æt t¹i c¸c miÒn kh¸c nhau trong níc.
UNESCO cho biÕt viÖc tæ chøc nµy ®· ghi danh s¸ch
di s¶n cña Hµn Quèc lµ nh»m chia sÎ nÒn v¨n hãa vµ
di s¶n ®Æc s¾c cña ®Êt níc nµy víi thÕ giíi.
Mü thuËt
BiÓu tîng ®îc biÕt ®Õn tõ xa xa cña ®iªu kh¾c
Hµn Quèc lµ nghÖ thuËt ch¹m kh¾c ®¸ trªn nh÷ng
v¸ch ®¸ ë hai bªn bê s«ng Bangudae t¹i Ulsan. ë c¸c
miÒn kh¸c cña ®Êt níc, ngêi ta ®· khai quËt ®îc
nh÷ng bøc tîng nhá b»ng ®Êt sÐt, x¬ng vµ ®¸ cña
ngêi vµ ®éng vËt. T¹i nh÷ng lµng m¹c cña Thêi kú
®å ®¸ míi, c¸c ®å gèm h×nh lç tæ ong lµ h×nh thøc
nghÖ thuËt chñ yÕu cña thêi kú nµy. Víi sù xuÊt hiÖn
cña n«ng nghiÖp, nh÷ng kiÓu d¸ng cong ®· thay thÕ
126
Tîng Maitreya (§øc PhËt cña t¬ng lai) m¹ vµng cña TriÒu ®¹i
Goguryeo (tr¸i); V¬ng miÖn vµng cña V¬ng quèc Silla (ph¶i)
Muryangsujeon, c«ng tr×nh kiÕn tróc b»ng gç cæ nhÊt cña Hµn Quèc
V¨n häc
V¨n häc Hµn Quèc ®îc chia theo thø tù thêi gian
thµnh thêi kú v¨n häc cæ ®iÓn vµ v¨n häc hiÖn ®¹i.
V¨n häc cæ ®iÓn cña Hµn Quèc ph¸t triÓn trªn bèi
c¶nh tÝn ngìng d©n gian cña ngêi Hµn Quèc, nã
còng chÞu ¶nh hëng cña ®¹o L·o, ®¹o Khæng vµ
PhËt gi¸o. Trong sè c¸c ®¹o nµy, ®¹o PhËt cã ¶nh
hëng lín nhÊt, tiÕp theo lµ ¶nh hëng lín cña ®¹o
Khæng trong thêi kú Joseon.
MÆt kh¸c, v¨n häc hiÖn ®¹i cña Hµn Quèc ph¸t
triÓn tõ nh÷ng mèi giao lu víi v¨n hãa ph¬ng T©y,
tiÕp theo qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i hãa. Kh«ng chØ cã t
tëng cña Thiªn chóa gi¸o mµ nhiÒu khuynh híng
vµ ¶nh hëng nghÖ thuËt kh¸c nhau ®· ®îc du nhËp
tõ ph¬ng T©y. Sau khi Mét nÒn gi¸o dôc míi vµ
Phong trµo ng«n ng÷ vµ v¨n häc quèc gia ph¸t
triÓn, hÖ thèng ch÷ viÕt Trung Quèc, tiªu biÓu theo
truyÒn thèng cho nÒn v¨n hãa cña giai cÊp thèng trÞ
®· mÊt ®i chøc n¨ng v¨n hãa - x· héi mµ nã vÉn cã tõ
tríc.
Th¬ ca Hyangga cña thêi kú Silla lµ dÊu hiÖu sù
132
khëi ®Çu cña mét thÓ th¬ ®éc ®¸o cña v¨n häc Hµn
Quèc. Hyangga ®îc ghi chÐp b»ng ch÷ hyangchal,
trong ®ã ch÷ Hµn ®îc viÕt b»ng c¸c ©m (eum) vµ
nghÜa (hun) cña H¸n tù. Mêi bèn bµi th¬ theo
phong c¸ch Hyangga cña thêi kú Silla ®· ®îc lu
gi÷ trong Samgungnyusa (Tam quèc lu sö).
§Æc ®iÓm cña v¨n häc thêi kú Goryeo lµ sö dông
ngµy cµng nhiÒu H¸n tù; Hyangga biÕn mÊt vµ
Goryeogayo (c¸c bµi ca cña thêi kú Goryeo) xuÊt
hiÖn vµ ®îc lu truyÒn nh mét phong c¸ch v¨n häc
truyÒn miÖng tíi thêi kú Joseon.
ViÖc s¸ng t¹o b¶ng ch÷ c¸i tiÕng Hµn - Hangeul -
vµo ®Çu thêi kú Joseon lµ mét bíc ngoÆt lín trong
lÞch sö v¨n häc Hµn Quèc. Akjang (b¶n dµn bÌ nh¹c)
®îc viÕt b»ng ch÷ Hµn, ch¼ng h¹n tËp
Yongbieocheonga (Nh÷ng bµi h¸t vÒ nh÷ng con rång
bay qua thiªn ®êng).
Sijo (nh÷ng ®iÖu h¸t hiÖn hµnh) lµ tiªu biÓu cho th¬
ca thêi kú Joseon. ThÓ th¬ nµy ®îc h×nh thµnh vµo
cuèi thêi kú Goryeo, nhng nã ph¸t triÓn m¹nh díi
hÖ t tëng chñ ®¹o míi cña thêi Joseon thµnh bµi ca
§¹o t©n Khæng. Lµ mét thÓ kh¸c cña th¬ ca thêi kú
Joseon, gasa ®îc xÕp h¹ng thÝch ®¸ng vµo ph¹m trï
th¬, nhng néi dung cña nã kh«ng giíi h¹n trong sù
thÓ hiÖn t×nh c¶m c¸ nh©n. Nã thêng chøa ®ùng
nh÷ng lêi r¨n b¶o vÒ ®¹o ®øc.
TiÓu thuyÕt cæ ®iÓn ®Çu tiªn cña Hµn Quèc lµ
Geumosinhwa (Nh÷ng chuyÖn Geumo) cña Kim Si-
seup ®îc viÕt b»ng H¸n tù vµ Honggildongjeon
(Nh÷ng chuyÖn vÒ Hong Gil-dong) ®îc viÕt b»ng
Hangeul - tiÕng Hµn.
Cïng víi thêi gian, b¶ng ch÷ c¸i tiÕng Hµn,
Hangeul, ®îc sö dông réng r·i trong x· héi Hµn
Quèc vµ gãp phÇn chñ yÕu vµo sù lín m¹nh vµ ph¸t
triÓn cña viÖc nghiªn cøu ng«n ng÷ vµ v¨n häc Hµn
Quèc.
133
Mét tranh t¶ c¶nh s¨n b¾n t×m thÊy trong ng«i mé thêi kú
Goguryeo thÕ kû thø 6
V¨n häc hiÖn ®¹i Hµn Quèc h×nh thµnh trªn bèi
c¶nh cña mét x· héi phong kiÕn suy tµn thêi kú
Joseon vµ sù du nhËp cña nh÷ng ý tëng míi mÎ tõ
ph¬ng T©y.
Lµ mét trong nh÷ng phong c¸ch cña v¨n häc hiÖn
®¹i Hµn Quèc, changga (lo¹i h×nh bµi ca míi) vµ
sinchesi (phong c¸ch th¬ ca míi) ®îc c«ng nhËn lµ
mét trong nh÷ng phong c¸ch th¬ míi.
Héi häa
Héi häa Hµn Quèc biÓu hiÖn søc m¹nh s¸ng t¹o vµ
khiÕu thÈm mü cña ngêi d©n Hµn Quèc.
Héi häa Hµn Quèc ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn
v÷ng ch·i trong suèt mét thêi kú lÞch sö dµi tõ thêi Ba
v¬ng quèc (57 tr.CN - 668) cho tíi thêi hiÖn ®¹i.
Nh÷ng t¸c phÈm héi häa næi tiÕng nhÊt cña thêi Ba
v¬ng quèc lµ nh÷ng bøc tranh têng trong nh÷ng
ng«i mé cæ cña thêi kú Goguryeo ®îc vÏ trªn bèn
134
Imha-tuho-do, miªu t¶ trß ch¬i nÐm tªn. Tranh cña Shin Yoon-
bok (1758-?)
T¸c phÈm nghÖ thuËt cña Paik Nam-june, mét nghÖ sÜ video næi tiÕng
trung t©m TriÓn l·m Quèc gia Hµn Quèc ®ãng mét
vai trß chñ ®¹o trong bíc tiÕn cña nghÖ thuËt Hµn
Quèc. Trung t©m nµy cã mét kh«ng khÝ kinh viÖn vµ
thiªn vÒ viÖc chän nh÷ng t¸c phÈm hiÖn thùc. Nh÷ng
nghÖ sÜ trÎ ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o trong nh÷ng t¸c
phÈm cña m×nh, do ®ã ®· ®i t×m mét nÒn nghÖ thuËt
phï hîp víi thêi ®¹i míi. Tõ cuèi thËp niªn 60, héi
häa hiÖn ®¹i Hµn Quèc ®· b¾t ®Çu chuyÓn híng
sang tÝnh trõu tîng h×nh häc. C¸c nghÖ sÜ kh¸c quan
t©m s©u s¾c vÒ c¸c chñ ®Ò truyÒn ®¹t sù thèng nhÊt
bÈm sinh gi÷a ngêi vµ thiªn nhiªn.
Héi häa Hµn Quèc nh÷ng n¨m 80 thÓ hiÖn chñ yÕu
nh÷ng ph¶n øng ®èi víi chñ nghÜa t©n thêi cña nh÷ng
n¨m 70. Trong thêi kú nµy, c¸c nghÖ sÜ nhËn thøc s©u
s¾c r»ng nghÖ thuËt ph¶i truyÒn ®i bøc th«ng ®iÖp vÒ
c¸c vÊn ®Ò x· héi. Tõ ®ã n¶y sinh sù quan t©m ®èi víi
c¸c vÊn ®Ò cña chñ nghÜa t©n thêi vµ chñ nghÜa hËu
t©n thêi.
N¨m 1995, Héi quèc tÕ hai n¨m mét lÇn Gwangju
®îc tæ chøc t¹i Gwangju, thñ phñ tØnh Jeollanam-do.
Sù kiÖn nµy ®· t¹o c¬ héi cho c¸c nghÖ sÜ Hµn Quèc
hiÖn ®¹i ®îc gÆp gì nh÷ng nh©n vËt hµng ®Çu cña
thÕ giíi nghÖ thuËt quèc tÕ. NghÖ thuËt video cña
137
¢m nh¹c vµ móa
Ca sÜ Jo Su-mi (tr¸i); Nhµ chØ huy dµn nh¹c vµ nghÖ sÜ piano Chung Myung-
whun (ph¶i)
KÞch vµ phim
Mét buæi biÔu diÔn Pansori, ca khóc kÓ chuyÖn mang tÝnh kÞch
nhiÒu lÇn.
Bé phim ®Çu tiªn do Hµn Quèc s¶n xuÊt ra m¾t
c«ng chóng n¨m 1919. Víi tiªu ®Ò Sù tr¶ thï ®øng
®¾n, ®©y lµ mét lo¹i kÞch ®éng kÕt hîp víi lo¹i h×nh
s©n khÊu. Bé phim truyÖn ®Çu tiªn, Lêi thÒ díi
tr¨ng ®îc tr×nh chiÕu trªn mµn ¶nh n¨m 1923. N¨m
1926, ®¹o diÔn ®Çy tµi n¨ng Na Un-gyu s¶n xuÊt bé
phim Arirang ®îc c«ng chóng hëng øng nhiÖt
t×nh v× nã thÓ hiÖn sù ph¶n ®èi ¸ch ¸p bøc cña NhËt
th«ng qua ®iÖn ¶nh.
Sau chiÕn tranh TriÒu Tiªn n¨m 1953, nÒn c«ng
nghiÖp phim nhùa trong níc lín m¹nh dÇn vµ ph¸t
®¹t trong kho¶ng 1 thËp kû. Nhng ngµnh nghÖ thuËt
thø b¶y nµy bÞ ®×nh trÖ trong hai thËp kû tiÕp theo do
sù ph¸t triÓn cña v« tuyÕn truyÒn h×nh. Tõ ®Çu thËp
niªn 80, ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn ¶nh ®· lÊy l¹i ®îc
søc sèng chñ yÕu nhê nh÷ng ®¹o diÔn trÎ ®Çy tµi n¨ng
®· m¹nh d¹n vøt bá c¸c khu«n mÉu cò kü trong viÖc
lµm phim.
Nh÷ng nç lùc cña hä ®· thµnh c«ng tèt ®Ñp vµ
nh÷ng bé phim cña hä ®· ®îc c«ng nhËn t¹i nh÷ng
liªn hoan phim quèc tÕ kh¸c nhau, trong ®ã cã liªn
hoan phim Can, Chicago, Berlin, Venice, Lu©n §«n,
Tokyo, M¸t-xc¬-va vµ nhiÒu thµnh phè kh¸c. ChiÒu
híng tÝch cùc ®· t¨ng lªn vµo nh÷ng n¨m 1990 víi
ngµy cµng nhiÒu c¸c nhµ ®¹o diÔn phim Hµn Quèc
s¶n xuÊt nh÷ng bé phim lµm lay ®éng tr¸i tim cña c¸c
c«ng d©n trªn thÕ giíi dùa trªn kinh nghiÖm vµ nh÷ng
t×nh c¶m ®éc ®¸o cña Hµn Quèc.
N¨m 2000, bé phim Chunhyangjeon (C©u chuyÖn
cña Chunhyang) do Im Kwon-taek ®¹o diÔn ®· trë
thµnh bé phim ®Çu tiªn cña Hµn Quèc ®îc ®a ®i
tranh gi¶i t¹i Liªn hoan phim quèc tÕ Cannes. Bèn bé
phim kh¸c còng ®îc chiÕu t¹i ®¹i héi nµy trong h¹ng
phim kh«ng tranh gi¶i. Bé phim Seom (§¶o) cña ®¹o
diÔn Kim Ki-duk ®îc göi ®i thi t¹i Liªn hoan phim
145
C¶nh trong c¸c phim Shiri cña ®¹o diÔn Kang Je-kyu vµ
ChuyÖn Chunhyang cña ®¹o diÔn Im Kwon-taek
Ngoµi c¸c b¶o tµng quèc gia, b¶o tµng c«ng vµ c¸c
b¶o tµng cña trêng cao ®¼ng vµ ®¹i häc, cßn cã h¬n
140 b¶o tµng t nh©n t¹i Hµn Quèc do c¸c c«ng d©n,
c¸c tæ chøc t«n gi¸o vµ c¸c c¸c doanh nghiÖp lËp ra.
Nh÷ng bé su tËp cña nh÷ng viÖn b¶o tµng nµy hÇu
hÕt ®Òu tËp trung vµo c¸c ®å t¹o t¸c v¨n hãa ®ßi hái c¶
mét ®êi ngêi ®Ó thu thËp. C¸c bé su tÇm bao gåm
tõ héi häa d©n gian, s¸ch, c¸c hiÖn vËt t«n gi¸o, ®å ®¹c
vµ ®å thªu cho ®Õn quÇn ¸o truyÒn thèng.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c viÖn b¶o tµng víi c¸c
bé su tÇm kh¸c thêng ®· xuÊt hiÖn trong ®ã cã viÖn
b¶o tµng kim chi, c¶i th¶o vµ cñ c¶i muèi mang
th¬ng hiÖu Hµn Quèc.
Hµn Quèc cã h¬n 80 nhµ h¸t ®a n¨ng. Nhµ h¸t quèc
gia, thµnh lËp n¨m 1950, ®îc x©y dùng díi ch©n nói
Namsan ë trung t©m Seoul. Víi môc ®Ých b¶o tån vµ
ph¸t triÓn v¨n hãa truyÒn thèng vµ nghÖ thuËt biÓu
diÔn ®¬ng ®¹i, Nhµ h¸t quèc gia ®· tr¶i qua nöa thÕ
kû gian khæ vµ thay ®æi, vµ ngµy nay cã quyÒn tù hµo
chÝnh ®¸ng vÒ bèn c«ng ty trùc thuéc nhµ h¸t, biÓu
diÔn kho¶ng 35 ch¬ng tr×nh hµng n¨m.
Trong sè 4 c«ng ty ®ã cã C«ng ty KÞch Quèc gia,
C«ng ty Changgeuk Quèc gia (Nh¹c kÞch Hµn Quèc)
vµ Dµn nh¹c TruyÒn thèng Quèc gia. C¸c c«ng ty nµy
148
Nhµ h¸t thµnh phè t¹i Trung t©m NghÖ thuËt Seoul
thêng tæ chøc c¸c chuyÕn biÓu diÔn ®Æc biÖt t¹i níc
ngoµi vµ trªn kh¾p ®Êt níc. Ngoµi 4 c«ng ty trùc
thuéc nhµ h¸t, ba c«ng ty kh¸c còng ho¹t ®éng tÝch
cùc ®ã lµ: C«ng ty Nhµ h¸t Quèc gia, C«ng ty Ba lª
Quèc gia vµ §oµn Hîp xíng Quèc gia. Ba c«ng ty
nµy ®· ®îc thµnh lËp l¹i ®Ó trë thµnh nh÷ng c«ng ty
®éc lËp t¹i Trung t©m NghÖ thuËt Seoul th¸ng 2 n¨m
2000.
B¶o tµng Quèc gia NghÖ thuËt §¬ng ®¹i Hµn Quèc
n»m t¹i c«ng viªn cã nhiÒu c¶nh ®Ñp phÝa nam Seoul,
n¬i ®· cho ra m¾t bé su tËp phong phó c¸c t¸c phÈm
nghÖ thuËt cña Hµn Quèc vµ ph¬ng T©y thÕ kû 20.
C¸c phßng trng bµy nghÖ thuËt ®· t¨ng kh¸ m¹nh
trong hai thÕ kû qua ®Ó tho¶ m·n sù quan t©m cña
quÇn chóng ®ang ngµy cµng t¨ng lªn ®èi víi mü thuËt.
C¸c phßng trng bµy nghÖ thuËt thuéc ®ñ quy m« vµ
tÝnh chÊt tËp trung t¹i c¸c khu vùc nh Insa-dong,
trung t©m Seoul, ®îc ngêi níc ngoµi c tró t¹i ®©y
gäi lµ Ngâ cña Mary; Sagan-dong, gÇn cung ®iÖn
Gyeongbokgung vµ Cheongdam-dong ë nam Seoul.
Mét trong nh÷ng nhµ h¸t ®a n¨ng lín nhÊt cña Hµn
Quèc lµ Trung t©m NghÖ thuËt BiÓu diÔn Sejong n»m
ë gi÷a Seoul. Trùc thuéc Trung t©m nghÖ thuËt nµy,
149
Lèi sèng
cña ngêi Hµn Quèc
Cã nhiÒu gi¶ thuyÕt cho r»ng con ngêi Thêi kú ®å ®¸
cò b¾t ®Çu ®Þnh c trªn b¸n ®¶o TriÒu Tiªn kho¶ng tõ
c¸ch ®©y 40.000 ®Õn 50.000 n¨m, mÆc dï vËy vÉn cha
cã g× ®îc x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n ®Ó cho biÕt hä cã ph¶i lµ
tæ tiªn cña ngêi Hµn Quèc ngµy nay hay kh«ng. Mét
sè ngêi thêi kú ®å ®¸ cò ®· sèng trong hang ®éng, sè
kh¸c x©y chç ë trªn mÆt ®Êt b»ng. Hä sèng b»ng hoa qu¶
vµ c¸c lo¹i rÔ c©y cã thÓ ¨n ®îc, b»ng s¨n b¾n vµ c©u
c¸.
Con ngêi ë thêi kú ®å ®¸ míi, xuÊt hiÖn trªn b¸n ®¶o
TriÒu Tiªn kho¶ng n¨m thø 4000 tr.CN. Ngêi ta t×m
thÊy dÊu vÕt vÒ sù ho¹t ®éng cña hä trªn kh¾p b¸n ®¶o
vµo kho¶ng n¨m 3000 tr.CN. Ngêi ta tin r»ng ngêi ë
kú ®å ®¸ míi ®· h×nh thµnh nªn c¸c téc ngêi TriÒu Tiªn.
Ngêi ë kú ®å ®¸ míi sèng ë gÇn bê biÓn, bªn c¸c bê
s«ng tríc khi hä tiÕn vµo s©u trong ®Êt liÒn. BiÓn lµ
nguån cung cÊp thøc ¨n chÝnh cña hä. Hä sö dông líi,
mãc c©u, vµ cÇn c©u ®Ó b¾t c¸ vµ ®¸nh b¾t c¸c ®éng vËt
biÓn cã vá. S¨n b¾n còng lµ mét c¸ch ®Ó cã thøc ¨n.
NhiÒu ®Çu mòi tªn vµ gi¸o m¸c nhän ®· ®îc t×m thÊy ë
c¸c khu vùc ngêi sèng ë kú ®å ®¸ míi ngô c. VÒ sau,
hä b¾t ®Çu trång trät víi cuèc ®¸, liÒm ®¸ vµ c¸c cèi xay.
Ho¹t ®éng gieo trång lóa b¾t ®Çu tõ kØ nguyªn ®å ®ång,
c¸c nhµ nghiªn cøu cho r»ng thêi k× nµy kÐo dµi ®Õn n¨m
400 tr.CN. Con ngêi vÉn sèng trong c¸c hang hèc, ngoµi
ra, c¸c mé ®¸ vµ c¸c hÇm ®ùng th¸nh vËt ®¸ còng ®îc sö
dông chñ yÕu cho tËp tôc ch«n cÊt ngêi chÕt trong suèt
thêi kú nµy.
V× n«ng nghiÖp ®· trë thµnh ho¹t ®éng chÝnh, c¸c
lµng ®îc h×nh thµnh vµ vai trß dÉn d¾t cña ngêi ®øng
®Çu xuÊt hiÖn cïng víi c¸c quyÒn hµnh tèi cao. LuËt
ph¸p trë nªn cÇn thiÕt ®Ó cai trÞ céng ®ång. Vµo thêi kú
151
Nhµ truyÒn thèng Hµn Quèc víi giwa, m¸i ngãi ®en.
C¸c bµ néi trî Hµn Quèc lµm kimchi, mãn ¨n lµm tõ c¶i th¶o vµ ít
Quèc, nhng trong thÕ hÖ trÎ ngµy nay, nhiÒu ngêi l¹i
thÝch ¨n ®å ¨n ph¬ng T©y.
C¬m thêng ®îc ¨n víi nhiÒu thøc ¨n kh¸c, chñ yÕu
lµ c¸c lo¹i rau xanh ®· nªm gia vÞ, sóp (canh), mãn ¨n
hÇm trong nåi ®Êt vµ thÞt.
B÷a c¬m truyÒn thèng cña ngêi Hµn Quèc kh«ng
thÓ thiÕu ®îc mãn kimchi, ®©y lµ mãn ¨n ®îc lµm tõ
nhiÒu lo¹i rau nh c¶i th¶o, cñ c¶i, hµnh xanh vµ da
chuét. C¸c lo¹i kimchi thêng gÆp cã vÞ cay cña ít bét
®á, cßn mét sè lo¹i kh¸c kh«ng ®îc trén víi ít bét mµ
®îc ng©m trong nh÷ng dung dÞch t¹o vÞ kh¸c. Tuy
nhiªn tái lu«n ®îc cho vµo kimchi ®Ó t¨ng mïi vÞ cho
mãn nµy.
Vµo cuèi th¸ng Mêi Mét hoÆc ®Çu th¸ng Mêi Hai,
gia ®×nh ngêi Hµn Quèc thêng tËp trung vµo gimjang,
cã nghÜa lµ chuÈn bÞ lµm kimchi, phôc vô cho c¶ mïa
®«ng dµi. Vµi thËp kØ tríc, ngêi ta thêng chuÈn bÞ
kimchi cho mïa ®«ng vµ b¶o qu¶n trong nh÷ng v¹i to
ch«n díi ®Êt ®Ó gi÷ nguyªn mïi vÞ. Do sù ph¸t triÓn
cña c¸c kiÓu nhµ chung c hiÖn nay, còng nh viÖc c¸c
nhµ s¶n xuÊt ®å ®iÖn ®· s¶n xuÊt nh÷ng chiÕc tñ l¹nh
®Æc dông cho viÖc b¶o qu¶n kim chi. Ngoµi ra, ngµy
cµng cã nhiÒu nhµ m¸y chÕ biÕn kimchi, v× c¸c gia ®×nh
b¾t ®Çu mua kimchi lµm s½n thay v× tù lµm.
Ngoµi kimchi, doenjang (mãn t¬ng ®ç) víi kh¶ n¨ng
155
Bµn ¨n truyÒn thèng víi ®Çy ®ñ c¸c mãn ¨n cña ngêi Hµn Quèc.
chèng ung th còng thu hót nhiÒu sù quan t©m cña c¸c
nhµ dinh dìng hiÖn ®¹i. Ngêi Hµn Quèc thêng lµm
doenjang ngay t¹i nhµ, b»ng c¸ch luéc chÝn h¹t ®Ëu vµng
råi ph¬i chóng trong bãng r©m, ng©m trong níc muèi,
vµ ®Ó lªn men díi ¸nh n¾ng mÆt trêi. MÆc dï vËy, ngµy
nay rÊt Ýt gia ®×nh thùc hiÖn ®Çy ®ñ quy tr×nh nµy t¹i nhµ,
phÇn lín c¸c gia ®×nh ®Òu mua doenjang do nhµ m¸y s¶n
xuÊt chÕ biÕn.
Trong sè c¸c mãn thÞt, mãn bulgogi (thêng lµm b»ng
thÞt bß) vµ galbi (sên bß hoÆc sên lîn) tÈm gia vÞ ®îc
ngêi Hµn Quèc vµ c¸c kh¸ch níc ngoµi a thÝch nhÊt.
gi¶m m¹nh, vµ chØ cßn tõ mét ®Õn hai con trong nh÷ng
n¨m 80.
Do chÞu ¶nh hëng cña ®¹o Khæng, ngêi con trai c¶
®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm trô cét trong gia ®×nh, t©m lý
träng nam còng lµ t©m lý phæ biÕn ë Hµn Quèc. §Ó gi¶i
quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn t©m lý träng nam
khinh n÷, ChÝnh phñ Hµn Quèc ®· söa ®æi hÇu hÕt c¸c
v¨n b¶n luËt liªn quan ®Õn quan hÖ gia ®×nh nh»m ®¶m
b¶o sù c«ng b»ng gi÷a con trai vµ con g¸i vÒ quyÒn
thõa kÕ.
Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa ®Êt níc còng ®· khiÕn
cho ®êi sèng gia ®×nh cña ngêi Hµn Quèc trë nªn s«i
næi h¬n vµ phøc t¹p h¬n. Nh÷ng ®«i vî chång trÎ míi
thµnh h«n t¸ch khái ®¹i gia ®×nh vµ b¾t ®Çu cuéc sèng
riªng. Ngµy nay, hÇu hÕt c¸c gia ®×nh ®Òu lµ nh÷ng gia
®×nh h¹t nh©n víi trung t©m lµ hai vî chång.
LÔ héi
Tríc ®©y, lÔ héi chØ lµ theo lÔ nghi t«n gi¸o. Cho tíi
thêi kú c¸c v¬ng quèc thèng nhÊt, lÔ héi t¹ ¬n Trêi ®·
cho vô mïa béi thu míi ®îc chÝnh thøc tæ chøc. C¸c lÔ
héi ®ã lµ yeonggo (móa trèng gäi hån) cña Buyeo, dong-
maeng (nghi lÔ cóng tæ tiªn) cña Goguryeo, vµ mucheon
(thiªn vò) cña Dongye. C¸c lÔ héi thêng ®îc tæ chøc
vµo th¸ng Mêi, sau mçi vô mïa, chØ trõ lÔ yeonggo ®îc
tæ chøc vµo th¸ng Mêi hai (tÝnh theo ©m lÞch).
TruyÒn thèng vui ch¬i sau vô thu ho¹ch mïa thu vµ
®ãn chµo n¨m míi trong kh«ng khÝ vui vÎ, phÊn chÊn
Mét gia ®×nh ®ang lµm Songpyeon, b¸nh Trung Thu cho lÔ héi Chuseok.
158
cßn ®îc kÐo dµi ®Õn c¸c thêi vua vµ c¸c triÒu ®¹i sau
nµy, mÆc dï mçi triÒu vua ®Òu cã nh÷ng söa ®æi riªng
cho ngµy héi truyÒn thèng cã mét phong c¸ch riªng. Do
nhÞp sèng cña cuéc sèng hiÖn ®¹i, Hµn Quèc ngµy nay
®· mÊt ®i rÊt nhiÒu ngµy lÔ truyÒn thèng.
Nhng mét sè ngµy lÔ vÉn ®îc kû niÖm tng bõng
cho tíi ngµy nay. Mét trong nh÷ng ngµy lÔ ®ã lµ lÔ Seol,
ngµy ®Çu tiªn trong n¨m theo lÞch ©m, thêng r¬i vµo
cuèi th¸ng Mét hoÆc ®Çu th¸ng Hai theo lÞch d¬ng.
§©y lµ dÞp ®Ó mäi thµnh viªn trong gia ®×nh ®oµn tô.
Mäi ngêi ®Òu mÆc ¸o truyÒn thèng hanbok hoÆc
chän cho m×nh nh÷ng bé quÇn ¸o ®Ñp nhÊt, c¶ gia ®×nh
cö hµnh nghi lÔ thê cóng tæ tiªn. Sau lÔ nghi nµy, nh÷ng
ngêi Ýt tuæi trong gia ®×nh sÏ cói l¹y nh÷ng ngêi lín
tuæi trong gia ®×nh.
Nh÷ng ngµy lÔ lín kh¸c trong n¨m lµ Daeboreum,
ngµy tr¨ng trßn ®Çu tiªn trong n¨m sau Seol. Vµo ngµy
nµy, n«ng d©n vµ ng d©n thêng cÇu nguyÖn cho mét
mïa trång trät vµ vô c¸ béi thu, c¸c gia ®×nh cÇu mong
mét n¨m lµm ¨n ph¸t ®¹t, tr¸nh ®îc mäi ®iÒu rñi ro, xui
xÎo b»ng c¸ch chuÈn bÞ c¸c mãn ¨n ®Æc biÖt tõ c¸c lo¹i
rau xanh cã trong mïa.
Vµo dÞp lÔ Dano (TÕt §oan Ngä), vµo ngµy 5-5 ©m
lÞch, ngêi n«ng d©n nghØ viÖc ®ång ¸ng c¶ ngµy ®Ó tham
gia lÔ héi sau khi viÖc gieo trång ®· hoµn thµnh, trong khi
phô n÷ géi ®Çu b»ng lo¹i níc th¬m ®Æc biÖt ®un tõ l¸
mèng m¾t cã ý nghÜa ng¨n chÆn mäi ®iÒu kh«ng may
m¾n. Dano (TÕt §oan Ngä) tríc ®©y lµ ngµy lÔ lín,
nhng cµng ngµy sù quan t©m cña mäi ngêi cµng bÞ
gi¶m bít, nªn chØ cßn duy tr× theo nghi thøc truyÒn thèng
ë mét sè Ýt n¬i.
Chuseok (R»m trung thu), ngµy tr¨ng trßn nhÊt trong
n¨m r¬i vµo ngµy 15 th¸ng T¸m theo lÞch ©m, lµ ngµy lÔ
®îc ngêi Hµn Quèc hiÖn ®¹i tham gia ®«ng ®ñ nhÊt.
Nh÷ng dßng xe chËt kÝn c¶ ®êng quèc lé, vµ tÊt c¶
c¸c c¬ quan, cöa hµng ®Òu ®ãng cöa trong ba ngµy. C¸c
thµnh viªn trong gia ®×nh ®oµn tô, bµy tá lßng thµnh ®èi
159
Nh÷ng dÞp vui nh vËy ®îc tæ chøc nh mét ngµy héi
trong ®ã cã sù tham dù cña c¶ nh÷ng ngêi hä hµng xa,
nhng ngµy nay, c¸c dÞp nµy chØ cã sù tham gia cña c¸c
thµnh viªn trong gia ®×nh. §èi víi lÔ hoegap, ngµy cµng
cã nhiÒu ngêi cã vÞ trÝ trong x· héi chuyÓn sang ®i du
lÞch níc ngoµi thay cho lµm lÔ kØ niÖm t¹i nhµ.
T«n gi¸o
Kh«ng gièng nh mét sè nÒn v¨n hãa kh¸c chØ cã mét
t«n gi¸o thèng lÜnh, v¨n hãa Hµn Quèc quy tô nhiÒu yÕu
tè thµnh phÇn t«n gi¸o kh¸c nhau vµ h×nh thµnh nªn c¸ch
suy nghÜ vµ øng xö cña con ngêi. Trong giai ®o¹n ®Çu
cña lÞch sö ph¸t triÓn Hµn Quèc, t«n gi¸o vµ chÝnh trÞ
thêng kÕt hîp víi nhau, nhng vÒ sau gi÷a chóng ®· cã
sù t¸ch biÖt râ rÖt.
Trong lÞch sö, ngêi Hµn Quèc sèng díi sù ¶nh
hëng cña ®¹o Shaman, ®¹o PhËt, ®¹o L·o, ®¹o Khæng,
vµ trong lÞch sö hiÖn ®¹i, lßng tin ë ®¹o Thiªn Chóa ®·
th©m nhËp vµo Hµn Quèc víi nh÷ng yÕu tè quan träng
lµm thay ®æi quan niÖm cña ngêi d©n Hµn Quèc. Tèc
®é c«ng nghiÖp hãa nhanh diÔn ra trong vµi thËp kû qua
so víi vµi tr¨m n¨m ë ch©u ¢u, ®· g©y ra nh÷ng lo ng¹i
vµ thay ®æi, ph¸ vì sù yªn b×nh trong t©m hån ngêi Hµn
Quèc, lµm cho hä t×m kiÕm sù b×nh an trong t«n gi¸o.
V× vËy, sè ngêi ®i theo mét t«n gi¸o nµo ®ã ngµy cµng
®«ng ®¶o, c¸c tæ chøc t«n gi¸o còng trë thµnh c¸c tæ
chøc x· héi cã ¶nh hëng lín.
Tù do t«n gi¸o, tÝn ngìng ®îc HiÕn ph¸p Hµn Quèc
®¶m b¶o. Theo sè liÖu thèng kª x· héi n¨m 1995, cã
50,7% ngêi Hµn Quèc cã lßng tin ë mét t«n gi¸o. Sè
ngêi theo ®¹o PhËt chiÕm 46%, tiÕp theo lµ ®¹o Tin
lµnh víi 39%, vµ sè ngêi theo ®¹o Thiªn chóa chiÕm
13% tæng sè ngêi theo ®¹o.
§¹o Shaman
con ngêi cã lßng tin vµo thuyÕt linh vËt cho r»ng mäi
vËt thÓ trªn tr¸i ®Êt ®Òu cã linh hån.
Ngêi ta còng tin r»ng con ngêi cã linh hån bÊt diÖt.
V× vËy thi hµi ngêi chÕt lu«n ®îc ®Æt sao cho ®Çu
híng vÒ phÝa ®«ng- híng mÆt trêi mäc. Ngêi ë kú ®å
®¸ míi tin r»ng tinh thÇn kháe m¹nh nh mÆt trêi sÏ
mang l¹i cho con ngêi sù may m¾n, nh÷ng tinh thÇn
xÊu xa sÏ ®em l¹i sù xui xÎo.
§¹o Shaman dÇn dÇn ®· nhêng chç cho §¹o Khæng
vµ ®¹o PhËt, vµ hai t«n gi¸o nµy ®· trë thµnh c«ng cô cai
trÞ nh©n d©n nhng sù ¶nh hëng cña nã vÉn cßn t¸c
®éng l©u dµi. Ph¸p s, trong tiÕng Hµn Quèc lµ Mudang,
lµ ngêi cã kh¶ n¨ng kÕt nèi sù sèng víi thÕ giíi t©m
linh n¬i mµ ngêi chÕt an nghØ. Ph¸p s ®îc xem nh
cã kh¶ n¨ng ng¨n ngõa c¸i xÊu, ch÷a lµnh bÖnh tËt vµ
®¶m b¶o mang nh÷ng th«ng ®iÖp tèt lµnh tõ thÕ giíi nµy
sang thÕ giíi bªn kia. Ph¸p s còng lµ ngêi cã thÓ gi¶i
quyÕt mäi m©u thuÉn, xung ®ét hay c¨ng th¼ng gi÷a sù
sèng vµ c¸i chÕt.
§¹o Shaman ë Hµn Quèc bao gåm nghi lÔ thê cóng
hµng ngµn nh÷ng linh hån mµ ngêi ta tin lµ ®ang hßa
trong thÕ giíi tù nhiªn, nh ®¸, c©y cá, nói non, dßng
níc vµ c¶ bÇu trêi.
§¹o Shaman lµ ®¹o tån t¹i trong x· héi Hµn Quèc cæ
®¹i, lµ ®¹o cña sù t«n sïng vµ mª tÝn, nhng ®èi víi thÕ
hÖ míi, ®ã lµ nh÷ng thµnh phÇn nhiÒu mµu s¾c vµ cã tÝnh
nghÖ thuËt lµm nªn nÒn v¨n hãa Hµn Quèc. Nghi lÔ
Shaman, giµu chÊt phï thñy, tµ ma, mang nh÷ng nÐt ®éc
®¸o cña nghÖ thuËt s©n khÊu trong ©m nh¹c vµ vò ®iÖu.
Sù du nhËp cña mét sè t«n gi¸o phøc t¹p kh¸c nh ®¹o
L·o, ®¹o Khæng, ®¹o PhËt còng kh«ng lµm mÊt ®i lßng
tin còng nh nh÷ng ®iÒu r¨n d¹y cña ®¹o Shaman.
Chóng hßa lÉn vµo víi tinh thÇn Shaman vµ cïng tån t¹i
hµi hoµ. §¹o Shaman vÉn lµ t«n gi¸o chñ ®¹o cña ngêi
Hµn Quèc còng nh lµ mét phÇn quan träng trong ®êi
sèng tinh thÇn, v¨n hãa cña ngêi Hµn Quèc.
163
§¹o PhËt
§¹o Khæng
triÕt lý vµ c¬ cÊu cña ®Êt níc nµy. K× thi tuyÓn quan l¹i
ë Gwageo, ®îc ®a vµo ¸p dông sau hÖ thèng thi cö cña
Trung Quèc vµo thÕ kû thø 10, ®· cã t¸c ®éng khuyÕn
khÝch viÖc häc tËp ®¹o Khæng vµ kh¾c s©u vµo t tëng
cña ngêi Hµn Quèc nh÷ng gi¸ trÞ cña ®¹o Khæng.
TriÒu ®¹i Joseon, thµnh lËp tõ n¨m 1392, chÊp nhËn
®¹o Khæng lµ mét hÖ t tëng chÝnh thèng vµ rÊt chó träng
ph¸t triÓn hÖ thèng gi¸o dôc, nghi lÔ vµ viÖc cai trÞ d©n
chóng theo t tëng ®¹o Khæng. Khi Hµn Quèc bÞ c¸c
níc T©y ¢u x©m chiÕm, trong ®ã cã c¶ thùc d©n NhËt
vµo thÕ kû 19, nh÷ng ngêi theo ®¹o Khæng ®· tËp hîp lùc
lîng gäi lµ nghÜa qu©n ®øng lªn chiÕn ®Êu chèng l¹i
qu©n x©m lîc. §¹o Khæng còng ®îc ®æi míi cho phï
hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c cña thêi ®¹i.
Nh÷ng nhµ c¶i c¸ch nµy tiÕp thu nÒn v¨n minh ch©u
¢u vµ cè g¾ng x©y dùng nªn mét chÝnh quyÒn ®éc lËp
hiÖn ®¹i. Trong suèt thêi kú Hµn Quèc chÞu ¸ch cai trÞ
cña thùc d©n NhËt, c¸c nhµ c¶i c¸ch ®· khëi xíng rÊt
nhiÒu phong trµo ®ßi ®éc lËp, ®Êu tranh chèng l¹i thùc
d©n NhËt. Ngµy nay, tËp tôc thê cóng tæ tiªn cña ®¹o
Khæng vÉn rÊt phæ biÕn vµ ®îc ®Ò cao trong x· héi
Hµn Quèc hiÖn ®¹i.
167
C¸c ho¹t ®éng truyÒn gi¸o cña ®¹o Thiªn Chóa vµo
Hµn Quèc b¾t ®Çu tõ thÕ kû 17, khi c¸c b¶n chÐp l¹i tµi
liÖu truyÒn gi¸o cña Matteo Ricci viÕt b»ng ch÷ H¸n do
ch hÇu ®i sø sang Trung Quèc hµng n¨m ®em vÒ. Cïng
víi c¸c ®¹o lý cña Thiªn Chóa gi¸o, c¸c tµi liÖu nµy cßn
®Ò cËp ®Õn nh÷ng tri thøc tõ ph¬ng T©y nh lÞch tÝnh
theo mÆt trêi (d¬ng lÞch) vµ nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c mµ c¸c
häc gi¶ nghiªn cøu Silhak hay trêng ph¸i häc thuËt
thùc hµnh triÒu ®¹i Joseon rÊt quan t©m.
Vµo thÕ kû 18, b¾t ®Çu cã thay ®æi trong trêng ph¸i
häc thuËt vµ trong gia ®×nh. Kh«ng cã linh môc nµo ®Õn
Hµn Quèc cho tíi n¨m 1794, khi linh môc Chu V¨n M¹t
ngêi Trung Quèc sang Hµn Quèc. Sè lîng nh÷ng
ngêi thay ®æi t«n gi¸o b¾t ®Çu t¨ng lªn, mÆc dï viÖc
truyÒn b¸ tÝn ngìng, t«n gi¸o níc ngoµi trªn ®Êt Hµn
Quèc vÉn bÞ coi lµ ®i ngîc l¹i luËt ph¸p nhng ®©u ®ã
vÉn cã hiÖn tîng nµy. §Õn n¨m 1865, kho¶ng h¬n mét
chôc linh môc ®· thu n¹p ®îc kho¶ng 23.000 tÝn ®å.
Cïng víi sù lªn ng«i n¨m 1863 cña Daewongun, mét
Hoµng th©n NhiÕp chÝnh theo chñ nghÜa bµi ngo¹i, sù
bµi trõ Thiªn chóa gi¸o b¾t ®Çu vµ tiÕp diÔn ®Õn tËn n¨m
1873. N¨m 1925, 79 ngêi Hµn Quèc tö v× ®¹o bÞ hµnh
quyÕt díi triÒu ®¹i Joseon ®· ®îc tuyªn phóc t¹i th¸nh
®êng Basilica cña th¸nh Peter ë Rome, vµ n¨m 1968 cã
thªm 24 tÝn ®å tö v× ®¹o n÷a còng ®îc tuyªn phóc nh
vËy.
Trong vµ sau thêi kú chiÕn tranh TriÒu Tiªn (1950-
1953), sè lîng c¸c tæ chøc Thiªn Chóa gi¸o vµ c¸c ®oµn
truyÒn gi¸o kh«ng ngõng t¨ng lªn. Nhµ thê Thiªn Chóa
gi¸o Hµn Quèc xuÊt hiÖn nhiÒu, vµ Gi¸o héi ®îc thµnh
lËp n¨m 1962. Nhµ thê Thiªn chóa gi¸o La M· ë Hµn
Quèc tæ chøc lÔ kØ niÖm hai tr¨m n¨m lÞch sö Thiªn Chóa
168
Buæi lµm lÔ t¹i nhµ thê Thiªn Chóa gi¸o Hµn Quèc.
gi¸o b»ng chuyÕn th¨m Seoul cña gi¸o hoµng John Paul
II vµ lÔ phong th¸nh cho 93 tÝn ®å tö v× ®¹o ngêi Hµn
Quèc vµ 10 tÝn ®å ngêi Ph¸p vµo n¨m 1984. §©y lµ lÇn
®Çu tiªn lÔ phong th¸nh ®îc cö hµnh ë bªn ngoµi
Vatican. Nhê ®ã Hµn Quèc ®· trë thµnh níc cã nhiÒu
th¸nh Thiªn Chóa thø t trªn toµn thÕ giíi, mÆc dï vËy tèc
®é ph¸t triÓn vµ qu¶ng b¸ ®¹o Thiªn chóa vÉn cßn chËm.
l·nh ®¹o phong trµo ®éc lËp nguyÖn cèng hiÕn cho sù
nghiÖp chÝnh trÞ.
C¸c trêng t thôc cña ®¹o Tin Lµnh, nh Yonhi vµ
Ewha ho¹t ®éng nh»m ph¸t huy t tëng d©n téc trong
céng ®ång. Gi¸o héi C¬ ®èc gi¸o thanh niªn Seoul
(YMCA) thµnh lËp n¨m 1903 cïng víi nhiÒu tæ chøc C¬
®èc gi¸o kh¸c. C¸c tæ chøc nµy rÊt tÝch cùc trong c¸c
ho¹t ®éng x· héi chÝnh trÞ, khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c
tæ chøc t¬ng tù trong giíi trÎ Hµn Quèc. C¸c nhãm
thanh niªn nµy kh«ng chØ theo ®uæi sù nghiÖp chÝnh trÞ,
gi¸o dôc mµ cßn thøc tØnh ý thøc x· héi chèng l¹i nh÷ng
th«ng lÖ mª tÝn vµ nh÷ng thãi quen xÊu, ®ång thêi thóc
®Èy sù b×nh ®¼ng giíi, xãa bá t×nh tr¹ng thª thiÕp, ®¬n
gi¶n hãa c¸c h×nh thøc nghi lÔ.
Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cha tõng cã cña c¸c nhµ thê
®¹o Tin Lµnh ë Hµn Quèc dÉn ®Õn c¸c héi nghÞ nghiªn
cøu kinh Th¸nh trªn quy m« lín n¨m 1905. Bèn n¨m sau
®ã, phong trµo TriÖu linh hån híng vÒ Chóa b¾t ®Çu
vµ ®· khuyÕn khÝch ®îc hµng ngµn tÝn ®å chuyÓn sang
®¹o Tin Lµnh. §¹o Tin Lµnh ®îc mäi ngêi chµo ®ãn
170
Cheondogyo
§¹o Håi
Nh÷ng ngêi Hµn Quèc ®Çu tiªn gia nhËp Håi gi¸o lµ
nh÷ng ngêi di c sang ®«ng b¾c Trung Quèc ®Çu thÕ kû
20, khi Hµn Quèc ®ang n»m díi ¸ch cai trÞ cña thùc d©n
NhËt. Mét sè Ýt ngêi c¶i ®¹o ®· quay l¹i Hµn Quèc sau thÕ
chiÕn II nhng hä kh«ng cã chç ®Ó tiÕp tôc theo ®uæi tÝn
ngìng cña m×nh cho ®Õn khi qu©n ®éi Thæ NhÜ Kú cïng
lùc lîng hoµ b×nh Liªn HiÖp Quèc tiÕn vµo Hµn Quèc
chÊm døt thêi kú chiÕn tranh TriÒu Tiªn (1950-1953) vµ ®Ó
hä gia nhËp lùc lîng nµy.
LÔ nhËp ®¹o cña c¸c tÝn ®å Hµn Quèc theo ®¹o Håi ®îc
tæ chøc vµo th¸ng 9-1955 sau khi mét gi¸o sÜ ngêi Hµn
Quèc cã tªn lµ Imam lÇn ®Çu tiªn tróng cö. Céng ®ång Håi
gi¸o ë Hµn Quèc ®îc më réng vµ ®îc tæ chøc l¹i thµnh
Liªn ®oµn Håi gi¸o Hµn Quèc n¨m 1967, nhµ thê Håi gi¸o
trung t©m ®Æt ë Seoul n¨m 1976.
171
C¸c vËn ®éng viªn Hµn Quèc giµnh huy ch¬ng vµng t¹i §¹i héi thÓ thao
mïa ®«ng 2002, Salt Lake, USA, th¸ng Hai 2002.
níc, ph¸t triÓn c¸c m«n thÓ thao thÕ m¹nh, sö dông
c¸c c«ng nghÖ vµ th«ng tin thÓ thao míi ®Ó ph¸t triÓn
c¸c m«n thÓ thao.
Nh»m hç trî c¸c môc tiªu kh¸c nhau ®ã, Häc viÖn khoa
häc thÓ thao Hµn Quèc ®ang biªn so¹n mét ch¬ng tr×nh
c¬ së d÷ liÖu ®îc m¸y tÝnh ho¸ gåm tÊt c¶ c¸c c¬ së thÓ
thao, c¸c ch¬ng tr×nh, ban huÊn luyÖn viªn vµ tØ lÖ c«ng
chóng tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng thÓ thao.
Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng mµ chÝnh s¸ch thÓ
thao cña ChÝnh phñ ®· ®Ò cËp ®Õn lµ ®Èy m¹nh giao lu
víi CHDCND TriÒu Tiªn. ChÝnh phñ Hµn Quèc tõ l©u
®· ñng hé CHDCND TriÒu Tiªn tham gia c¸c sù kiÖn thÓ
thao, vµ tin tëng r»ng thÓ thao lµ mét trong nh÷ng c«ng
cô h÷u hiÖu ®Ó hßa gi¶i d©n téc bÞ chia c¾t. Ngoµi ra,
Hµn Quèc còng ñng hé CHDCND TriÒu Tiªn gia nhËp
c¸c tæ chøc thÓ thao quèc tÕ nh HiÖp héi leo nói thÕ
giíi, vµ liªn ®oµn quyÒn Anh toµn ch©u ¸.
173
§¹i héi thÓ thao mïa hÌ lÇn thø 24 kÐo dµi 16 ngµy
vµ ®îc tæ chøc ë Seoul, Hµn Quèc tõ ngµy 17-9 ®Õn
ngµy 2-10-1988, ®· thµnh c«ng rùc rì víi chñ ®Ò:
Hßa b×nh, Hßa hîp vµ TiÕn bé. §©y lµ ®¹i héi thÓ
thao lín nhÊt tõ tríc tíi giê, víi sù tham gia cña
13.000 vËn ®éng viªn vµ c¸c quan chøc tíi tõ 160
quèc gia, thÓ hiÖn ý nghÜa hßa b×nh vµ hßa hîp, vît
mäi rµo c¶n chia c¾t ph¬ng §«ng vµ ph¬ng T©y,
phÝa B¾c vµ phÝa Nam. Lµ ®¹i héi thÓ thao kh«ng cã
sù tÈy chay ®Çu tiªn trong vßng 12 n¨m, ®¹i héi thÓ
thao Olympic Seoul ®· vît lªn trªn sù chia rÏ t
tëng vµ lîi Ých quèc gia. Thµnh c«ng cña ®¹i héi
Olympic Seoul lÇn nµy lµ kÕt qu¶ cña sù cè g¾ng hÕt
søc m×nh cña ngêi d©n Hµn Quèc nh»m t×m kiÕm sù
hoµ b×nh vµ hoµ hîp cho toµn thÓ loµi ngêi, tinh
thÇn kiªn cêng cña ñy ban Olympic quèc tÕ (IOC)
nh»m lµm sèng l¹i tinh thÇn Olympic vµ ®a chóng
trë thµnh nh÷ng ngµy héi thùc sù cho toµn nh©n lo¹i,
lµ kh¸t väng hßa b×nh chung cho tÊt c¶ c¸c d©n téc
trªn toµn cÇu.
Mét thµnh c«ng n÷a cña ®¹i héi thÓ thao Olympic
Seoul 1988 lµ Hµn Quèc giê ®©y ®· trë thµnh quèc gia
cã c¸c trang thiÕt bÞ thÓ thao ®¼ng cÊp quèc tÕ, tËp
trung ë Seoul vµ Busan - hai thµnh phè diÔn ra ®a sè
c¸c sù kiÖn thÓ thao. Khu liªn hîp thÓ thao Seoul, x©y
dùng trªn diÖn tÝch ®Êt 545.000 m2, bao gåm s©n vËn
®éng Olympic víi søc chøa 100.000 ghÕ, hai nhµ thi
®Êu phôc vô m«n bãng ræ vµ quyÒn Anh, bÓ b¬i trong
nhµ, mét s©n bãng nÐm vµ s©n khëi ®éng.
C«ng viªn Olympic (Olympic Park) réng kho¶ng
1,5 triÖu m2 n»m vÒ phÝa ®«ng nam Seoul, gåm
174
Ngän ®uèc Olympic t¹i ®¹i héi thÓ thao Olympics Seoul n¨m 1988.
Thñ qu©n ®éi tuyÓn quèc gia Hµn Quèc sót bãng trong mét trËn ®Êu trong khu«n
khæ vßng chung kÕt World Cup FIFA 2002.
hä ®· thi ®Êu kiªn cêng, ®éi tuyÓn NhËt B¶n lät vµo
vßng 1/16, cßn ®éi tuyÓn Hµn Quèc ®· lät vµo ®Õn
trËn b¸n kÕt. §©y lµ thµnh c«ng lín nhÊt mµ mét ®éi
tuyÓn bãng ®¸ quèc gia ch©u ¸ ®¹t ®îc t¹i c¸c kú
World Cup tõ tríc tíi nay.
Lµ World Cup lÇn ®Çu tiªn ®îc ®ång tæ chøc t¹i
hai quèc gia trong lÞch sö FIFA, World Cup lÇn thø
17 ®· chøng kiÕn kÎ ngo¹i ®¹o Hµn Quèc tiÕn th¼ng
vµo b¸n kÕt tríc sù ng¹c nhiªn cña c¶ thÕ giíi. Mµn
tr×nh diÔn ngÉu høng g©y bÊt ngê cña ®éi tuyÓn quèc
gia Hµn Quèc ®· qu¶ng b¸ m¹nh mÏ cho h×nh ¶nh
§¹i Hµn D©n Quèc, in ®Ëm hai ch÷ Hµn Quèc
trong t©m trÝ b¹n bÌ quèc tÕ.
Vßng chung kÕt bãng ®¸ thÕ giíi 2002 mang l¹i mét
c¬ héi tuyÖt vêi ®Ó xãa ®i nh÷ng h×nh ¶nh tiªu cùc vÒ
Hµn Quèc, vèn g¾n liÒn víi chiÕn tranh, biÓu t×nh, chñ
nghÜa ®éc ®o¸n, vµ ®a Hµn Quèc ®øng vµo hµng
nh÷ng níc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi.
Tinh thÇn thi ®Êu kh«ng biÕt mÖt mái cña c¸c cÇu
177
§¹i héi thÓ thao quèc gia ®îc tæ chøc th¸ng Mêi
hµng n¨m gåm 39 m«n thÓ thao ®îc ®a vµo thi ®Êu
chÝnh thøc víi sù tham gia cña c¸c vËn ®éng viªn trªn
kh¾p c¶ níc. §¹i héi nµy ®îc tæ chøc lu©n phiªn
gi÷a c¸c thµnh phè lín, nh Seoul, Busan, Daegu,
Gwangju, vµ Incheon.
179
VËn ®éng viªn bãng chµy gèc Hµn Quèc Park Chan-ho thi ®Êu t¹i
gi¶i nhµ nghÒ Mü; vµ Pak Se- ri vµ chiÕc cóp v« ®Þch gi¶i LPGA.
§¹i héi thÓ thao thiÕu nhi toµn quèc còng ®îc tæ
chøc hµng n¨m cho løa tuæi häc sinh tiÓu häc vµ trung
häc c¬ së, thu hót h¬n 10.000 häc sinh trªn c¶ níc
tham gia. §¹i héi thÓ thao quèc gia mïa ®«ng, tæ chøc
vµo th¸ng Mét hµng n¨m, gåm c¸c m«n thi trît b¨ng
tèc ®é, trît b¨ng nghÖ thuËt, trît tuyÕt, khóc c«n
cÇu trªn b¨ng vµ v¸n trît.
Mét sù kiÖn thÓ thao kh¸c còng ®îc tæ chøc hµng
n¨m lµ ®¹i héi thÓ thao toµn quèc dµnh cho ngêi
khuyÕt tËt. Sù kiÖn nµy ®îc tæ chøc ®Òu ®Æn hµng n¨m
kÓ tõ n¨m 1981, ®Ó ®a ngêi khuyÕt tËt trong c¶ níc
xÝch l¹i gÇn nhau vµ thÓ hiÖn kü n¨ng thÓ thao.
Trît tuyÕt ®· nhanh chãng trë thµnh m«n thÓ thao
mïa ®«ng phæ biÕn trong giíi trÎ Hµn Quèc trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Mïa trît tuyÕt ë Hµn Quèc
thêng ng¾n, tõ cuèi th¸ng Mêi Hai ®Õn ®Çu th¸ng
Ba, trong thêi gian nµy nh÷ng chiÕc xe buýt ch¹y
tuyÕn gi÷a c¸c khu trît tuyÕt xa thµnh phè vµ Seoul.
Vµo th¸ng Hai hµng n¨m, §¹i héi trît tuyÕt dµnh cho
ngêi níc ngoµi ®îc tæ chøc ë khu trît
Yongpyeong. Hµng ngµn kh¸ch du lÞch tõ c¸c níc
§«ng Nam ¸ ®Õn th¨m Seoul vµo mïa ®«ng còng tíi
c¸c khu nµy ch¬i trît tuyÕt vµ trît b¨ng.
180
Taekwondo, m«n ph¸i vâ thuËt tù vÖ cña Hµn Quèc, thu hót ®îc
nhiÒu ngêi trªn toµn thÕ giíi.
thãc hoÆc lµ trén lÉn c¶ thãc vµ r¬m ®îc ®Æt ë gi÷a miÕng
v¸n. Hai bÐ g¸i mÆc trang phôc truyÒn thèng mµu s¾c rùc
rì ngåi ë hai ®Çu cña tÊm v¸n vµ lÇn lît lµm cho nhau
®îc n©ng lªn kh«ng trung.
Trong tÊt c¶ c¸c trß ch¬i truyÒn thèng cßn tån t¹i tíi
b©y giê, m«n vâ thuËt Taekwondo ®îc biÕt ®Õn nhiÒu
nhÊt trªn thÕ giíi, vµ lµ m«n thÓ thao quèc tÕ duy nhÊt
®îc chÝnh thøc c«ng nhËn lµ cã nguån gèc tõ Hµn
Quèc vµ ®îc nhiÒu ngêi trªn toµn thÕ giíi luyÖn tËp.
Taekwondo sö dông søc m¹nh toµn bé c¬ thÓ, ®Æc
biÖt lµ hai tay vµ ch©n, nhng ®ång thêi còng rÌn
luyÖn tÝnh c¸ch qua nh÷ng bµi tËp thÓ lùc, cïng víi
nh÷ng kü thuËt ®¶m b¶o tÝnh kû luËt. M«n vâ thuËt tù
vÖ nµy ®· trë thµnh m«n thÓ thao quèc tÕ tõ bèn thÕ kû
nay víi kho¶ng 3000 huÊn luyÖn viªn ngêi Hµn
Quèc hiÖn ®ang d¹y Taekwondo t¹i h¬n 150 quèc gia.
B»ng chøng cho sù tån t¹i cña Taekwondo cïng
ph¬ng ph¸p phßng thñ cã hÖ thèng sö dông ph¶n x¹
b¶n n¨ng cña c¬ thÓ b¾t nguån tõ mét sè nghi lÔ ®îc
thùc hiÖn trong c¸c sù kiÖn cã tÝnh chÊt t«n gi¸o trong
kû nguyªn cña c¸c quèc gia cæ ®¹i.
Trong c¸c nghi lÔ t«n gi¸o nh Yeonggo,
Dongmaeng (mét kiÓu lÔ t¹ ¬n Trêi) hay Mucheon
(Thiªn vò), ngêi Hµn Quèc cæ thêng thùc hiÖn
nh÷ng ®éng t¸c ®Æc trng cho sù rÌn luyÖn thÓ chÊt vµ
nh÷ng ®éng t¸c nµy ®· dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn trêng
ph¸i Taekwondo.
ë Hµn Quèc, Liªn ®oµn Taekwondo cã 3,8 triÖu héi
viªn, vµ lµ tæ chøc thÓ thao ®«ng ®¶o nhÊt trong Uû
ban thÓ thao Hµn Quèc. Liªn ®oµn Taekwondo thÕ
giíi (WTF) cã trô së ®Æt t¹i Seoul, ®· chÝnh thøc ®îc
ñy ban Olympic quèc tÕ c«ng nhËn lµ c¬ quan qu¶n
lý cña m«n thÓ thao nµy tõ n¨m 1980. Taekwondo lµ
m«n thÓ thao tiªu biÓu trong ®¹i héi thÓ thao Olympic
Seoul 1988, ®iÒu nµy cho thÊy Taekwondo ®· ®îc
183
Ssireum, m«n vËt truyÒn thèng Hµn Quèc, hiÖn lµ mét m«n thÓ thao phæ biÕn.
Kh¸n gi¶ Hµn Quèc theo dâi c¸c trËn ®Êu bãng chµy vµ bãng ræ chuyªn nghiÖp.
næi bËt nh mét m«n thÓ thao thu hót nhiÒu ngêi,
chø kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ mét trß thi ®Êu d©n
gian ®îc tæ chøc vµo c¸c ngµy lÔ héi. HiÖp héi
Ssireum Hµn Quèc còng ®· rÊt thµnh c«ng trong
viÖc qu¶ng b¸ cho thÕ giíi biÕt ®Õn m«n vËt nµy
th«ng qua viÖc tæ chøc nh÷ng trËn thi ®Êu cã chÊt
lîng cao. Ssireum giê ®©y ®· næi tiÕng nh lµ mét
trong nh÷ng m«n thÓ thao quèc gia ®îc nhiÒu
ngêi yªu thÝch ®Õn nçi c¸c trËn ®Êu vËt ®Òu ®îc
têng thuËt trªn truyÒn h×nh ®Ó mäi kh¸n gi¶ ®Òu
cã thÓ theo dâi t¹i nhµ. C¸c luËt ®Êu vµ nguyªn t¾c
®îc ®iÒu chØnh phï hîp h¬n, Ssireum kh«ng
ngõng ph¸t triÓn tõ mét m«n vËt truyÒn thèng kÕt
hîp víi c¸c ph¬ng ph¸p tù vÖ ®· trë thµnh mét
m«n thi ®Êu d©n gian ®îc nhiÒu ngêi yªu thÝch
vµ ®· trë thµnh mét phÇn trong cuéc sèng cña
ngêi Hµn Quèc ngµy nay.
185
Du lÞch
Víi thiªn nhiªn t¬i ®Ñp, di s¶n v¨n hãa vµ lÞch sö
®éc ®¸o, Hµn Quèc ®em l¹i cho du kh¸ch quèc tÕ
nhiÒu ®iÒu thó vÞ. N»m trªn b¸n ®¶o TriÒu Tiªn, cã
khÝ hËu bèn mïa râ rÖt, Hµn Quèc lµ mét bøc tranh
phong c¶nh h÷u t×nh, cã nói non, thung lòng, nh÷ng
dßng s«ng vµ biÓn c¶. Xuyªn suèt ®Êt níc Hµn
Quèc cã hµng ngµn ®iÖn thê, miÕu thê cæ, cung ®iÖn,
nh÷ng bøc phï ®iªu, chïa chiÒn, khu kh¶o cæ, ph¸o
®µi, lµng d©n gian vµ c¸c b¶o tµng. GÇn ®©y du lÞch
gi÷a hai miÒn Nam vµ B¾c TriÒu Tiªn ®· ®îc nèi l¹i,
vµ nhiÒu ch¬ng tr×nh tham quan kh¸c díi sù b¶o
®¶m cña chÝnh quyÒn CHDCND TriÒu Tiªn còng sÏ
®îc thùc hiÖn trong thêi gian kh«ng l©u n÷a.
Ngoµi ra, do c¸c ph¬ng tiÖn vµ thiÕt bÞ chÊt lîng
cao, ®iÒu kiÖn ®Þa lý khÝ hËu thuËn lîi, Hµn Quèc gÇn
®©y trë nªn næi tiÕng lµ mét ®Þa ®iÓm tæ chøc thi ®Êu
c¸c m«n thÓ thao mïa ®«ng rÊt lý tëng, ®Æc biÖt lµ
c¸c gi¶i thi ®Êu trong khu vùc §«ng ¸. Hµn Quèc ®·
®¨ng cai tæ chøc thµnh c«ng Cuéc häp thîng ®Ønh
¸-¢u (ASEM) th¸ng 10-2000, phiªn häp toµn thÓ tæ
chøc du lÞch thÕ giíi (WTO) th¸ng 9-2001, vµ vßng
188
Ph¸o ®µi Suwon, cã tªn trong danh s¸ch di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi cña UNESCO.
194
cã thÓ ng¾m c¶nh ban ®ªm tuyÖt ®Ñp cña Seoul b»ng
chuyÕn tµu ®i däc s«ng Hµn, con s«ng ch¶y qua tr¸i
tim cña thµnh phè.
Vïng phô cËn Seoul
TØnh Gyeonggi-do n»m ë trung t©m phÝa t©y cña
b¸n ®¶o TriÒu Tiªn, víi dßng s«ng Hµn ch¶y qua
trung t©m. Dßng s«ng chia tØnh thµnh hai vïng, vïng
nói phÝa b¾c vµ nh÷ng c¸nh ®ång phÝa nam. Trong
khi Seoul lu«n t¹o cho du kh¸ch c¶m gi¸c bËn rén v×
cã qu¸ nhiÒu thø hÊp dÉn, l«i cuèn muèn xem, muèn
ch¬i, th× khu vùc ngoµi thµnh phè l¹i t¹o cho du
kh¸ch nh÷ng thêi gian nghØ ng¬i th gi·n s¶ng kho¸i
vµ lÊy l¹i søc lùc.
D¶i ®Êt duyªn h¶i víi nh÷ng nÕp gÊp khóc khuûu
däc c¸c bê biÓn, t¹o nªn v« sè nh÷ng vòng, vÞnh, b¸n
®¶o vµ ®¶o. VÞnh Namyangman, vÞnh Asanman, b¸n
®¶o Gimpo, b¸n ®¶o Hwaseong, ®¶o Ganghwado,
®¶o Yeongjongdo ®Òu lµ nh÷ng ®Þa ®iÓm hÊp dÉn mµ
du kh¸ch kh«ng thÓ bá qua.
C¸ch Seoul chõng ba m¬i phót xe ch¹y vÒ phÝa
nam lµ lµng d©n gian Hµn Quèc. Lµng d©n gian t¸i
t¹o l¹i sinh ho¹t ®êi thêng cña ngêi Hµn Quèc tõ
Liªn hoan gèm sø Icheon tæ chøc vµo th¸ng ChÝn hµng n¨m.
196
D·y nói Geumgangsan, ®îc mÖnh danh lµ nh÷ng ®Ønh nói kim c¬ng.
T¸c phÈm nghÖ thuËt cña Paik Nam- june trng bµy t¹i Gwangju Biennale.
khu vùc nµy cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu rÊt phong phó.
Jeonju lµ vïng næi tiÕng víi mãn c¬m trén rau
truyÒn thèng bibimbap, vµ hanji, lo¹i giÊy lµm tõ d©u
t»m. Loµi chim thêng gÆp ë vïng nµy lµ chim ¸c,
loµi chim liªn quan ®Õn mét chuyÖn cæ tÝch buån.
Theo truyÒn thuyÕt nµy, vµo ®ªm cña ngµy thø b¶y
cña th¸ng thø b¶y tÝnh theo lÞch ©m, chim ¸c x©y cÇu
qua d¶i ng©n hµ b»ng c¸ch c¾p nh÷ng que nhá vµ
nh÷ng hßn sái nhá trong má cña chóng ®Ó Ngu
Lang (Gyeonu) vµ Chøc N÷ (Jingnyeo), ®îc gÆp
nhau mét lÇn trong n¨m.
Namwon lµ cöa ngâ ®Ó vµo c«ng viªn quèc gia
Jirisan, vµ còng lµ quª h¬ng cña Chunhyang næi
tiÕng, mét trong nh÷ng vÞ anh hïng d©n téc cña Hµn
Quèc. Chunhyangga (pansori), sö thi truyÒn thèng
cña ngêi Hµn Quèc kÓ vÒ t×nh yªu thñy chung son
s¾t cña mét c« g¸i, lµ mét trong nh÷ng tiÕt môc nghÖ
thuËt ®îc nhiÒu ngêi yªu thÝch nhÊt ë Hµn Quèc.
Jirisan cßn cã ®Ønh nói cao thø hai ë Hµn Quèc.
D·y nói phô cña nã ch¹y xuyªn ba tØnh Jeollanam-
do, Jeollabuk-do vµ Gyeongsangnam-do.
C«ng viªn quèc gia Deogyusan cã thÓ nh×n sang
Gyeongju, næi tiÕng lµ mét viÖn b¶o tµng ngoµi trêi víi nhiÒu c¶nh quan thiªn nhiªn.
Lµng Hahoe vÉn duy tr× lèi sinh ho¹t truyÒn thèng.
T vÊn Du lÞch
vµo Hµn Quèc ®Òu ph¶i kiÓm dÞch ë s©n bay, c¶ng vµo
thêi ®iÓm ®Õn.
Mua s¾m
Hµn Quèc næi tiÕng lµ mét ®iÓm hÊp dÉn ®Ó mua
b¸n víi hµng ho¸ ®a d¹ng vµ gi¸ c¶ hîp lý. Du kh¸ch
cã thÓ mua c¸c s¶n phÈm thiÕt yÕu, ®å lu niÖm trong
vµ ngoµi níc s¶n xuÊt miÔn thuÕ ë hµng tr¨m cöa
hµng vµ chî ë Seoul còng nh c¸c thµnh phè lín kh¸c
kh¾p c¶ níc.
Nh÷ng s¶n phÈm thêng ®îc ngêi mua s¾m lùa
chän lµ n÷ trang, ¸o l«ng, lôa, hép ®ùng trang søc,
214
®å gèm, ®å s¬n
mµi, ®å ®ång, ®å
thªu ren, m¸y tÝnh
c¸ nh©n, video vµ
b¨ng cassette, quÇn
¸o thÓ thao, ¸o
kho¸c mïa ®«ng,
c¸c s¶n phÈm da vµ
da l¬n, s©m vµ bóp
bª. Nh÷ng cöa hµng
lín n»m ë trung
t©m Seoul nh
Shinsegae, Lotte,
Midopa, Samsumg
Plaza vµ Hyundai.
Ngoµi ra cßn cã
nhiÒu cöa hµng Chî Gyeongdong thu hót kh¸ch mua ®«ng
tæng hîp nh¸nh ë dîc vµ c¸c nguyªn liÖu dîc.
c¸c khu vùc kh¸c,
thêng gÇn nhµ ga tµu ®iÖn ngÇm.
Mét hÖ thèng chî ngÇm tr¶i dµi ra tËn Myeong-
dong, khu th¬ng m¹i vµ vui ch¬i gi¶i trÝ næi tiÕng
nhÊt ë Seoul. Cã nhiÒu ®êng ngÇm vµ c¸c lèi ®i
dÉn ®Õn khu chî sÇm uÊt víi nhiÒu cöa hµng cho
kh¸ch hµng th¬ng lîng vµ mua b¸n. Trong tÊt c¶
c¸c khu th¬ng m¹i ë Seoul, Itaewon n»m ë gÇn
khu vùc ®ãng qu©n cña lùc lîng qu©n sù Hoa Kú,
thêng xuyªn tÊp nËp víi c¸c du kh¸ch tõ níc
ngoµi. Insa-dong, cßn gäi lµ ngâ Mary, tËp trung
nhiÒu cöa hµng b¸n ®å cæ ®¾t gi¸ vµ c¸c ®å mü nghÖ.
Víi hµng ngµn cöa hµng lín nhá, nh÷ng khu vùc
riªng biÖt ®îc chia theo h¹ng môc hµng hãa, chî
Namdaemun vµ Dongdaemun lµ nh÷ng chî b¸n bu«n
lín nhÊt ë Hµn Quèc. C¸c chî nµy næi tiÕng víi
nh÷ng hµng hãa võa kh«ng ®¾t, l¹i võa ®a d¹ng. Du
kh¸ch sÏ dÔ dµng t×m thÊy bÊt k× lo¹i s¶n phÈm nµo
hä cÇn mua ë nh÷ng chî nµy, hîp víi mäi thÞ hiÕu vµ
tói tiÒn. Tõ kho¶ng nöa ®ªm ®Õn 4 giê s¸ng, nh÷ng
215
http://www.korea.net
§Õn víi trang th«ng tin chÝnh thøc cña chÝnh phñ Hµn Quèc
...korea.net, bÊt k× khi nµo b¹n cÇn:
• CËp nhËt tin tøc ®ang diÔn ra t¹i Hµn Quèc
• Nh÷ng hiÓu biÕt vÒ kinh tÕ, lÞch sö, nghÖ thuËt vµ v¨n ho¸
...Hµn Quèc
• Th«ng tin míi nhÊt tõ chÝnh phñ Hµn Quèc
• Danh môc c¸c trang th«ng tin ®iÖn tö liªn quan vÒ
Hµn Quèc.
Korea.net cung cÊp cho ngêi sö dông nh÷ng th«ng tin
...chÝnh x¸c nhÊt, kÞp thêi nhÊt vµ toµn diÖn nhÊt vÒ Hµn Quèc.
20 §Æc trng V¨n hãa Hµn Quèc
Nói Seoraksan
B¸n ®¶o TriÒu Tiªn cã hai ngän nói ®Ñp lµ
nói Seoraksan ë Hµn Quèc vµ nói
Geumgangsan ë CHDCND TriÒu Tiªn.
Seoraksan lµ rÆng nói kÐo dµi theo híng
nam cña nói Geumgangsan, thêng ®îc
biÕt ®Õn víi tªn gäi nói Kim C¬ng thuéc
CHDCND TriÒu Tiªn.
Rõng cña nói Seoraksan víi ®Ønh cao nhÊt
lµ 1708 mÐt so víi mùc níc biÓn, lµ khu
rõng hçn hîp gåm c¸c lo¹i c©y t¸n réng víi
nhiÒu lo¹i c©y xuÊt xø tõ vïng nói Alp¬ vµ
nh÷ng c©y qu¶ h×nh nãn, lµ n¬i c tró cña
939 loµi thùc vËt vµ 25 loµi thó, 90 loµi chim,
11 loµi bß s¸t, 9 loµi ®éng vËt lìng c, 360
loµi c«n trïng vµ 40 loµi c¸ níc ngät.
Ban KiÓm to¸n vµ Thanh tra C¬ quan Th«ng tin H¶i ngo¹i
http://www.bai.go.kr Hµn Quèc
http://www.korea.net
C¬ quan T×nh b¸o Quèc gia
http://www.nis.go.kr C¬ quan Qu¶n lý nh÷ng
Ngêi yªu níc vµ
Bé B×nh ®¼ng Giíi Cùu chiÕn binh
http://moge.go.kr http://www.bohun.go.kr
TØnh Jeollabuk-do
ChÝnh quyÒn
http://www.provin.jeonbuk.kr
thµnh phè Incheon
http://www.inpia.net TØnh Jeollanam-do
http://www.jeonnam.go.kr
ChÝnh quyÒn
thµnh phè Gwangju TØnh Gyeongsangbuk-do
http://www.metro.gwangju.go.kr http://www.gyeongbuk.go.kr