You are on page 1of 21

CFAP_ CURSO: CAS / 007 _ PORTUGUS INSTRUMENTAL _

Prof/Psicopedagoga REGINA LIMA.

1 PARTE : FONOLOGIA : PARTIO SILBICA / TRANSLINEAO.


ORIENTAO
no separar separar

OCORRNCIA
Ditongo e tritongo Hiato

EXEMPLOS
Averiguao _ A- ve- ri- gua- o. Averigei _ a-ve-ri-guei Ruim _ ru- im. Apazige _ a- pa- zi- g- e Apreender _ a- pre- en- der Exceo _ ex- ce- o Permisso _ per- mis- so Revlver _ re- vl- ver Apto _ ap- to Instrutor _ ins- tru- tor Subentender _ su- ben- ten- der Desigual _ de- si- gual Interurbano _ in- te- rur- ba- no

Dgrafos ( rr, ss, sc, sc, xc ) Consoante no seguida de vogal

separar manter na slaba da esquerda

Prefixos ( des- , in- , sub- etc ) + vogal

separar normalmente

OBSERVAO : Em nome da esttica, no se deixam vogais isoladas numa linha, na transcrio linear. Ex. a- ( no fim de
uma linha ) e migo ( na outra ) , ou padari- ( na linha superior ) e a ( na linha inferior ). A separao dever ser : ami-go e pada- ria ( ou pa- daria ). Se, na partio de uma palavra composta, o primeiro elemento e o hfen ficarem na linha superior, devese repetir o sinal grfico na linha inferior. Assim, a palavra vaga-lume deixa o primeiro elemento ( vaga- ) no final de uma linha e o segundo ( - lume ) no comeo da outra. Esse modo de proceder elimina as eventuais dvidas sobre a grafia de palavras compostas do mesmo tipo.

2 PARTE : ORTOGRAFIA
I- Empregos de s, z, x, ch, j, g.

I- Emprega-se S /Z/: a- nos substantivos e adjetivos terminados em s , - esa : ingls / inglesa; milans / milanesa; fregus / freguesa (...) b- nos verbos PR (e derivados ): pus/repus; QUERER: ( e derivados ) : quis / quisera ( ... ) .......................................... c- nos substantivos com os sufixos gregos -ese, -isa, -ose : glicose / poetisa /catequese etc.

II- Emprega-se Z: a- nas palavras derivadas de outras em que j existe Z: deslize/raiz/traz/ fuzilar.

III- Emprega-se X : A consoante X, ao passar do grego para o latim, era um sinal grfico que representava um som com posto. Esta letra representa os seguintes fonemas: /ch/: vexame,rixa ... /cs/: txico,sexo,trax ... /z/:exame,existir,execrar, execuo ... /ss/: auxlio,prximo... /s/: expectativa,extinguir, experiente, expiar ... ................................................ a- normalmente, depois de ditongo: deixar, frouxo ... ................................................. b- depois da slaba inicial en : enxergar, enxerir-se ...

IV- Emprega-se CH : Por que recauchutar e recauchutagem se escrevem com CH ?

V-Emprega-se:G a- nos substantivos terminados em: -agem, -igem, -ugem: Ex.: garagem, origem,lanugem...

VI-Emprega-se: J : a- nas palavras derivadas de outras terminadas em : - j: tarja/tarjeta gorja(garganta)/gorjeio gorjeta/lisonja/lisonjeiro b- nas palvras de origem amerndia ( principalmente tupi-guarani ) ou africana: jenipapo, majestade, traje, ultraje, intrujice, berinjela, ojeriza (...).

b- nos sufixos ez, eza ( formadores de substantivos abstratos a partir de adjetivos): rgido/rigidez; avaro/avareza; -izar (formador de verbos): realizar; -izao (formador de substantivos): realizao.

R: Porque derivam de caucho , palavra que designa tanto uma espcie de rvore como o seu produto, certo tipo de ltex que d borracha de qualidade inferior. .......................... Outras palavras: chuchu, pichar, pechinchar, chavo ,checar...

EXCEES: Pajem. lambujem. .............................. b- nas palavras terminadas em : -gio, -gio, gio, -gio, -gio. Ex.: egrgio, refgio, contgio,litgio...

d- nas palavras que derivam de outra em que j existe S: anlise, paralisia casinhola,liso,alisar, coser ( costurar ). ....................................... e- depois de ditongo: maisena /causa / plausvel / ausncia/ lousa/ ousado / coisa. Atente para o uso da letra S nas palavras: abuso/evaso/coliso; maisena/ deciso/trs atrs / obsquio /gs hesitar / aviso / obus/ traseira / presa ( = ao de apreender e apresar ).

c- observe o uso da letra z nas palavras: cuscuz,talvez,vazar, escassez,fuzil,ojeriza capaz,cicatriz,azia(...) ....................................... d- em muitas palavras, o fonema /Z/ representado pela letra X : Ex.: executar, xito, exmio, exeqvel (...) e- tambm empregase Z nas palavras com sufixo : zal, -zeiro, -zinho(a) -zito(a) : cafezal, avezita, cafezeiro, cozito. ...................................... f- em verbos formados com o sufixo izar e pal. cognatas: civilizar/fertilizar ... g- nos verbos terminados em uzir bem como em suas formas ocorre o fonema /Z/: Ex.: deduzir / conduzir.

c- em vocbulos de origem indgena ou africana: abacaxi, xar etc. ................................................. d- depois da slaba inicial ME : mexer, mexerica, etc.

EXCECES: a- ENCHER ( e seus derivados ) so com CH: enchimento, enchido, enchente, preencher . ............................................. b- EXCEO: MECHA e seus derivados.

c- nas palavras derivadas de outras que se grafam com G: Ex.: selvageria ( de selvagem ), ferruginoso ( de ferrugem ). agiota ( de agiotagem ) engessar ( de gesso ) ...
d- em geral de pois de a inicial: Ex.: gil, agiota, agir, agitar ... ............................... Outras palavras: viagem (subst.), tigela, herege, algema, auge, sugesto, giz (...)

b- em todas as formas da conjugao dos verbos terminados em jar ou - jear : viajar (v.). gorjear(v.). despejar(V.) e flexes.

e- nas seguintes palavras: graxa, lagartixa, xadrez, xampu, xingar, anexar, praxe, puxar, haxixe, etc. ..................................................

EXCEPCIONALMENTE, grafam-se com CH: encharcar (de charco ), enchova, enchumaar(de chumaco), enchiqueirar ( de chiqueiro ), enchouriar (de chourio), enchocalhar (de chocalho), enfim,quando se trata do prefixo EN- + palavra com CH.

d- Nos cognatos ou derivados de outros que tm J: laje / lajedo jeito / jeitoso / ajeitar projtil, objeo, projetar,trajetria, trejeito, ejetar e outras.

II- Grafia com as terminaes : SO / - O / - SSO :

MUITOS SUBSTANTIVOS SO FOMADOS A PARTIR DE VERBOS QUE SO ESCRITOS COM ESSAS TRS TERMINAES.

1- Se o VERBO apresenta ND, -RT, -RG, a terminao do substantivo, grafa-se com S ( - SO ): _ EXPANDIR > expanso > expansivo. _ PRETENDER > pretenso. _ INVERTER > inverso. _ ASPERGIR > asperso. _ REPREENDER > repreenso > repreensivo > repreensvel. 2- Se o VERBO se forma a partir do verbo TER, a terminao do substantivo grafada com ( - O ): _ DETER > deteno. _ ABSTER > absteno. _ RETER > reteno. _ MANTER > manuteno. 3- E se o VERBO termina em TIR , -DER, -MIR, tambm grafa-se o substantivo com ( -O ):

_ REMIR > remio. _ REPARTIR > repartio. _ PERDER > perdio. 4- Se o VERBO apresenta CED, -GRED, -PRIM, e as terminaes : - METER, -MITIR, -TIR, a terminao do substantivo grafada com -SS ( -SSO ): _ CEDER > cesso. _ SUCEDER > sucesso > sucessivo. _ AGREDIR > agresso > agressivo > agressor. _ SUBMETER > submisso > submisso. _ PERMITIR > permisso > permissivo > permissvel. _ COMPRIMIR > compresso. _ REPERCUTIR > repercusso. OBS.: A palavra EXCEDER > exceo > excessivo , constitui exceo regra. III- Emprego correto das palavras.
1- MAU = ruim,de m ndole,de m qualidade; Pl. MAUS. Fem.M. Pl. MS. 2- MAL . Adjetivo ; ope-se a BOM . ( varivel ). Ex.: Ele mau,por isso ser punido. / Eles so maus,por isso sero punidos Ex. Eles est bem . Eles esto bem. Ex. um mal incurvel. So males incurveis.

a) Advrbio; ope-se a BEM. (invarivel). ................................................................................ b) Substantivo ( = quando precedido de artigo ou de outro determinante, portanto,= doena,problema,defeito, molstia, aquilo que prejudicial ou nocivo). ( varivel ). ................................................................................ c) Conjuno (= subordinativa adverbial temporal = tempo, ao ser substituda por: quando , assim que , desde que , enquanto , sempre que , antes que , depois que ).

O seu mal a teimosia. Ex. Mal entramos, desabou o temporal.

3- POR QUE -

a) equivale a por qual motivo, razo (e flexes); emprega-se no incio ou no meio da frase interrogativa direta e indireta; b) em outros contextos equi vale a para que .
. a) emprega-se no final de frases, antes ou no de sinal de pontuao, equivalendo a : por qual razo / por qual motivo . a) conjuno ( coordenativa explicativa = idia de explicao ), equivale a pois/que. b) conjuno ( subordinativa adverbial causal = idia de causa ), equivale a j que, uma vez que , como ; e ( subordinativa adverbial final = idia de finalidade ), equi vale a para que , a fim de . Usa-se pouco na lngua atual. a) substantivo e equivale a motivo , razo , causa ; vem sempre aconpanhado de palavra determinante ( o,do,um ) e pode ser pluralizado = porqus. a) equivale a de outro modo,do contrrio,

Ex. Por que falaras mentiras o tempo inteiro ? Ex. No entendi por que me deixou.

4- POR QU 5- PORQUE -

Ex. Foi ele quem atirou , por qu ?

Ex. Passei no concurso porque estudei. Fiz de tudo porque passaste no concurso.

6- PORQU -

Ex. Ningum sabia o porqu da demisso do Gerente. Ex. Desconfiado, ele nos interrogou com muitos porqus. Ex. Ela no diz duas palavras seno cometa

7- SENO -

mas sim, porm,apenas,mas tambm, somente; b) como substantivo, equivale a defeito, falha, mcula ; c) significa ainda : sem que,a no ser,palavra de excluso exceto ; d) depois de palavra negativa ou como segundo elemento dos pares aditivos no ou seno, no s ... seno ( tambm ). 8- SE NO a) conjuno + advrbio , substitui-se por caso no ou, ento por ou . Empregue-o nas oraes condicionais ( com idia de condio ); ................................................................................. b) pronome + advrbio , equivale a no se. VERBO HAVER , usa-se quando possvel sua substituio por FAZ ; portanto, equivale ao verbo FAZER, indicando tempo j decorrido. PREPOSIO , usa-se quando d idia de tempo futuro e de distncia. Se usa com qualquer tipo de verbo, menos com os dinmicos, isto , os que indicam movimento, deslocamento fsico de um lugar para outro; equivale a EM QUE LUGAR , ( tambm de rigor quando precedido de preposio = de + onde = donde ). combinao da preposio a + pronome relativo e/ou advrbio onde conforme sua utilizao na frase. Usa-se com verbos dinmicos e com nomes relativos derivados desses verbos; equivale a PARA ONDE e significa lugar ao qual ; ope-se a donde que exprime afastamento. Empregue-o quando for sujeito de um verbo no Infinitivo. Empregue-o quando complemento ou adjunto adverbial. Advrbio e equivale a tambm no , nem , nem sequer. Advrbio de Intensidade to modificando pouco que equivale a Advrbio ou Pronome Indefinido muito pouco , de tal forma pouco , conforme o sentido que se queira dar frase. Significa : ao contrrio de . Significa : em lugar de .

dois erros. ( = sem que ). Ex. No fiz isso com a inteno de mago-lo, seno de adverti-lo. ( = mas sim ). Ex. Voc nada faz seno reclamar.(=apenas). Ex. Tomara que chova, seno a plantao estar arruinada. ( = do contrrio ).

Ex. Se no vierem todos, como ser ? ( = caso no / Caso no venham ). Ex. Deu dois milhes a cada filho, se no mais. ( se no = ou ).

9- H -

Ex. De h muito venho insistindo nisso. ( H = Faz ). Ex. No nos falamos h anos. ( = Faz ). Ex. O cometa passou a milhares de quilmetros da Terra. Ex. Sairemos daqui a quinze minutos. Ex. No conheo a rua onde ele mora.

10- A -

11- ONDE -

Estamos onde ?

12- AONDE -

Ex. Voc vai aonde ? ( Quem vai, vai a algum lugar ).


Ex. Ningum me disse onde eu poderia encontrar voc, por isso fui aonde bem entendi.

13- EU -

Ex. Sem eu ler, no assino isso.


Ex. Sem mim no se faz nenhuma revoluo. Ex. Ela permaneceu entre mim e ti. Ex. Foges de mim ? ( = objeto indireto ). Ex. No apareceu para trabalhar tampouco apresentou qualquer justificativa. Ex. Dormi to pouco que nem consigo me concentrar no trabalho. Ex. Recebi to pouco que mal deu para fazer as compras deste ms. Ex. Os pedgios sobem ao invs de descer. Ex. Comeu muita feijoada em vez de churrasco e passou mal.

14 MIM -

15- TAMPOUCO -

16-TO POUCO -

18- AO INVS DE 19- EM VEZ DE -

20- H CERCA DE -

21- A CERCA DE -

Neste caso, temos o verbo HAVER, no sentido de tempo decorrido + a locuo prepositiva CERCA DE ( por prximo, mais ou menos); o VERBO HAVER = FAZER , com sentido de existir perto de . Tem o valor de aproximadamente , perto de , equivalendo a DISTNCIA. ( A preposio a surge por exigncia regencial ). uma locuo prepositiva e significa a respeito de , sobre . Significa aproximadamente , equivale a DURANTE. Indica:oposio,choque, coliso,ir contra , ( regido pela preposio a ). Indica: conformidade de idias , ser favorvel a , junto de , aproximar-se de, ( regido pela preposio de ). Indica obrigatoriedade. Indica permissividade.

Ex. H cerca de algumas horas partimos para uma misso muito sria.

Ex. O policial observa o suspeito a cerca de 100m. Ex. Discutem acerca de poltica nacional.

22- ACERCA DE -

23- CERCA DE -

Ex. Fiquei na fila do banco cerca de trs horas. Ex. O aumento de salrios vinha de encontro s necessidades dos empregados. Ex. Aquelas atitudes vo ao encontro do que eles pregavam.

24- DE ENCONTRO A -

25- AO ENCONTRO DE -

26- TER DE 27- TER QUE -

Ex. Para ser aprovado, tenho de fazer as provas. ( inelutvel ). Ex. Tenho que ser eleito para ser respeitado. ( uma probabilidade, no uma condico impositiva ).

28- -TOA -

um adjetivo e significa impensado, vil , intil, desprezvel, sem valor, imprestvel,insignificante,ftil,superficial , sem carter, ordinrio. uma locuo adverbial e significa a esmo , sem razo , ao acaso, inutilmente , em vo . uma expresso adjetiva e significa afinidade , semelhana , parentesco . uma locuo prepositiva e significa com vontade de , com a inteno de , com o objetivo de , com a finalidade de . uma locuo conjuntiva subordinativa final, d idia de finalidade e significa para que . a) pronome indefinido e equivale a outros , o restante . b) advrbio de intensidade e equivale a excessivamente , muito . c) palavra continuativa ou de situao e equivale demais / ademais = alm disso. a) locuo adjetiva = muito , equivalente de a mais . b) locuo prepositiva, quando ope-se a

Ex. mesmo um -toa, cuidado com ele. Ex. Age de maneira to -toa que inacreditvel !

29- TOA -

Ex. Andar toa, s vezes, distrai a mente.

30- AFIM -

Ex. O casal tem amigos afins. Ex. Todos tm idias afins.

31- A FIM DE -

Ex. Escreveu-lhe a fim de fazer uma proposta. Ex. A mensagem foi afixada no mural, a fim de que todos a lessem. Ex. Algumas pessoas ficaram para a reunio, os demais , insatisfeitos, se retiraram. Ex. Ademais, gostaria de deixar clara a minha indignao. Ex. Voc est bem demais ! Ex. Ele recebeu mercadorias de mais do que deveria. Ex. Eles no fizeram nada de mais.

32- A FIM DE QUE -

33- DEMAIS , pode ser:

34- DE MAIS , pode ser:

35- MAIS , pode ser :

de menos . pronome indefinido ou advrbio de intensidade, e ope-se, normalmente, a menos. conjuno e equivale a porm, portanto, contudo,todavia,entretanto, no entan to ;tambm exprime ressalva de pensamentos, oposio, adio,retificao,restrio... * JAMAIS PRONUNCIE MS . adjetivo. D uma relao de causa e equivale a : porque , j que , uma vez que , tendo em vista que . Indica proporo, desenvolvimento simul tneo e gradual . Equivale a :ao mesmo temtempo que, proporo que , ao passo que . uma conjuno subordinativa proporcional, d idia de proporcionalidade. Significa : no incio , no comeo . .................................................................................. Significa : em tese , no geral .

Ex. Recebi mais do que esperava.

36- MAS -

Ex. Fez as malas mas sumiu da cidade. (= e ). Ex. Fez as malas, mas no viajou. ( = porm ).

37- MS ( PLURAL DE M ). 38- NA MEDIDA EM QUE -

Ex. Estas mulheres so ms. Ex. O fornecimento de combustvel foi inter rompido na medida em que pagamentos no vinham sendo efetuados. ( = porque ).

39- MEDIDA QUE -

Ex. Os olhos do sertanejo iam ficando mais tristes , medida que a gua do aude ia minguando com a longa estiagem .

40- A PRINCPIO .................................................................................... 41- EM PRICPIO -

Ex. A situao est controlada a princpio. ................................................................................... Ex. Em princpio todos tm os mesmos direitos, at que se prove o contrrio. Ex. Mata-se um leo dia a dia para sobreviver . Ex. O meu dia-a-dia muito legal e divertido. Ex. Operao sob o comando do Coronel ... Ex. Discutimos sobre o futebol no PAN. Ex. Fui arrolado como abaixo assinado de um abaixo-assinado que no assinei e com o qual no concordo.

42- DIA A DIA 43- DIA-A-DIA 44- SOB 45- SOBRE 46- ABAIXO ASSINADO -

advrbio e refere-se a : diariamente ( todos os dias ). substantivo e significa cotidiano. Equivale a : embaixo ; submetido a . Equivale a : em cima de ; a respeito de . Significa : Expresso que nomeia quem assina um documento. .................................................................................. Significa : Documento, requerimento e petio. Refere-se a : qualquer, cada. .................................................................................. Refere-se a : inteiro. Refere-se a : hierarquia. ................................................................................... A NVEL DE .

................................................................................... 47- ABAIXO-ASSINADO 48- TODO .................................................................................. 49- TODO O 50- EM NVEL DE ................................................ ( NO CORRETO DIZER ) :

Ex. Todo homem tem um qu que no se explica. .................................................................................. Ex. Ele reviu todo o processo. Ex. A reunio ser em nvel de diretoria. .................................................................................. XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

IV- HOMONMIA / PARONMIA. HOMONMIA o fato de duas ou mais palavras possurem significados diferentes, mas serem iguais no som e/ ou na escrita _ homnimos. Os homnimos podem ser :
A) HOMGRAFOS _ quando possuem a mesma grafia, mas pronncia diferente. Ex.: O almoo foi muito bom ! ( = substantivo = o almoo / som fechado ) . Eu almoo cedo todos os dias. ( = verbo almoar, eu almoo / som aberto ). B) HOMFONOS _ quando possuem a mesma pronncia , mas grafias diferentes. Ex. : Fui sesso de terapia ontem e adorei. A cesso de uma mquina para seo de contabilidade foi decidida em reunio. C) PERFEITOS quando possuem a mesma grafia e a mesma pronncia. Ex.: A manga est madura e muito doce. ( = fruta ). A manga da minha blusa rasgou. ( = parte do vesturio ).

PARONMIA o fato de duas ou mais palavras possurem significados diferentes , mas serem muito parecidas na pronncia e na escrita _ parnimos. COMPARE AS PALAVRAS EM DESTAQUE NESTAS MANCHETES DE JORNAL :

A) B)

Polcia prende chefe de trfico . ( = comrcio ilegal ). Trfego foi intenso no feriado . ( = trnsito / movimento ).

V- Acentuao Grfica _ Regras Gerais.


1) Acentuam-se os monosslabos tnicos terminados em ... E tambm nos verbos ... a(s) > e(s) > o(s) > Ter/ ele tem > Vir/ ele vem > Ex. : Ex. : Ex. : Ex. : Ex. : p j ms ch. d f ps. p s ss ps. eles tm . ( na 3 pess. do pl., do Pres. do Indic. ). eles vm .( na 3 pess. do pl, do Pres. do Indic ). Ex.: d lo. Ex.: t - lo. Ex.: p lo. xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

ATENO !!! A regra no faz referncia aos monosslabos tnicos terminados em i(s) e u(s): portanto, palavras desse tipo NO recebem acento. Ex.: quis, si , bis , cru , pus, tu, nu, jus, etc . 2) Acentuam-se os oxtonos terminados em : a(s) e(s) o(s) em, ens > > > > Ex. : atrs vatap babs cajs Amap. Ex. : jacar bambols cafs atravs voc. Ex. : cips jil sups comps vov. Ex. : tambm porm vintns armazns algum.

ATENO !!! Note que oxtonos terminados em i(s) e u(s) NO recebem acento : tupi, lambari, abacaxi, urubu(s), caju(s), guri, chuchu etc. O B S E R V A E S : A- Devemos colocar acento circunflexo ( ^ ) na slaba tnica das formas verbais de 3 pes. do pl. do Pres. do Indicativo dos verbos TER e VIR, e de seus derivados. Ex. ele tem, eles tm >>> ele contm, eles contm / ele retm, eles retm ; B- Devemos colocar acento circunflexo ( ^) sobre o primeiro e da terminao eem ( 3 pess. Pl. ) dos ver bos CRER, DAR, LER e VER, bem como de seus derivados. Ex. : crem >>> descrem / dem>>> desdem / lem >>> relem / vem >>> revem.

AS FORMAS ACIMA SO PAROXTONAS. 3) Acentuam-se os paroxtonos terminados em : r l n x i (s ) us >>>>> >>>>> >>>>> >>>>> >>>>> >>>>> Ex.: carter revlver acar mrtir. Ex.: agradvel- incrvel- til nvel . Ex.: hfen eltron prton. Ex.: trax ltex . Ex.: jri lpis grtis tnis. Ex.: vrus bnus nus mnus nibus. um(uns) (s) o (s) dit. oral,cresc. ou decresc., se guidos ou no de ( s ) o ps >>>>> >>>>> >>>>> >>>>> >>>>> >>>>> Ex.: parablum ( ns) lbum (ns). Ex.: rf (s) m (s). Ex. : bno (aos) sto (aos) Ex.: gua(s) crie(s) mgoa (s) espcie(s) fceis tnue etc Ex.: vo(s) abeno(s) coro. Ex.: bceps frceps .

ATENO !!! NO recebem acento os paroxtonos terminados em : a (s) e (s) o (s) em, ens am >>>>> >>>>> >>>>> >>>>> >>>>> Ex. : luta vidas casa(s) etc. Ex. : neve partes pele(s) etc. Ex. : solo mitos coco ( s ) moo(s) etc. Ex. : jovem homens item itens hifens polens etc. Ex. : mandavam venderam etc.

4) Acentuam-se todos os proparoxtonos ( fixos ou estveis ) e todos eventuais ( paroxtonos terminados em ditongo crescente ). PROPAROXTONOS >>>>> nico, cronmetro, trnsito, fssemos, matemtica, rvore, prtico, libi, dfice, eltrico, mdico,cdigos, lmpada, clice, nterim, indgena, melanclico, ncora,tnico etc. PAROXTONOS TERMINADOS EM DITONGO CRESCENTE >>>>> nsia, srie, mgoa, gua, rduo, relgio, misria, polcia, leo, tnue, histria, rgo, fceis, imundcies, errneo, vitrias etc.

5) Acentuam-se os ditongos abertos tnicos : u (s) i (s) i (s) >>>>> >>>>> >>>>> Ex. : cu chapu(s) vu trofu(s) ilhu(s) mausolu etc. Ex. : anis pastis mis papis anis idia(s) traquia(s) atia assemblia estria etc. Ex. : heri(s) di anzis herico apio rouxinis corri faris etc.

6) Regra dos HIATOS : 1 ) Acentuam-se o i ou o u -, tnicos, que formam slaba sozinhos ou com s - e se apresentam em hiato com uma vogal anterior. Ex. : - i (s) >>>>>>>>>> saste ( sa s te ) , cada ( ca da ), juzo ( ju- zo ), juzes ( ju- zes ), fasca ( fa s ca ) etc.

Ex. : - u (s) >>>>>>>>>> ba(s) - ( ba (s) ), vivo - ( vi vo ), sade ( sa de ), balastre ( ba la s tre ) etc.

ATENO !!! I Se, no caso acima, ocorrer nh depois do i tnico, este NO se acentua. Ex.: rainha ( ra-i-nha ); tainha (ta-i-nha), tabuinha ( ta-bu-i-nha ) , etc. II- NO se acentuam tambm o i - ou - u tnicos da base dos ditongos iu ou ui, quando antes deles vem uma vogal. Ex.: atraiu ( a tra iu ), contribuiu ( con tri bu iu ), etc. III- Tambm NO h acento em : ruim ( ru im ), cairmos ( ca- ir mos ), constituinte ( cons- ti- tu- in te ), etc.

2) Recebe acento circunflexo o penltimo o fechado do hiato oo (s) , nas palavras paroxtonas. Ex.: abeno , enjos, vos, mo etc. No deve ser acentuado o penltimo o - fechado dos hiatos oa (s), -oe(s), nas palavras paroxtonas.Ex.: garoa(s), voe(s),abenoe(s) etc.

GRUPOS QUE , QUI, GUE , GUI


7) Deve ser colocado o TREMA sobre o U - dos grupos gue-, -gui-, -que-,-qui- quando esse u pronunciado e tono. - gue>>>>> agentar, lingeta etc. - gui>>>>> lingia, aguio, lingstica etc. - que>>>>> freqente, eloqente, cinqenta, conseqncia etc. - qui>>>>> tranqilo, delinqir, obliqidade etc. OBSERVAO: TREMA facultativo e pronncia facultativa : equivaler / equivaler, lnguido / lnguido , etc.

sanguneo / sanguneo,

equidade / equidade,

8) Se o u dos grupos for tnico, usar-se- acento agudo : averige(s) , argi(s) , obliqe(s), apazige ACENTO DIFERENCIAL Recebem acento agudo diferencial os seguintes vocbulos tnicos que tm a mesma escrita que outros tonos: T N I C O S T O N O S s ( substantivo masculino ) / ( o s da aviao, o s do baralho )>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> s ( contrao ) pra ( verbo ) / ( a vida no pra ) >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> para ( preposio ) pla [bola de borracha] ; plo ( verbo pelar ) / ( eu plo, tu plas )> >>>>>>>> pela, pelo ( contrao = preposio per + artigo a , o ). plo(s) ( substantivo masculino ) = extremidade = jogo >>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> polo(s) ( contrao por + lo(s) ). pr ( verbo ) / ( pr do Sol, pr a limpo ) >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> por ( preposio ). qu ( no fim da frase ) / ( Voc disse o qu ? ) >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> que ( conjuno ; pronome ). plo(s) ( substantivo masculino ) / ( o plo, os plos do gato ) >>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> pelo(s) ( contrao ). pde ( verbo na 3 pess. do sing. do pretrito perfeito do Indicativo. >>>>>>> pode ( verbo na 3 pess. do sing. do presente do Indicativo ). ca, cas ( formas do verbo coar ) >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> coa, coas (antiga preposio : com + a (s ) ). I-

3 PARTE : MORFOLOGIA
I- Emprego dos pronomes possessivos, demonstrativos e de tratamento.

* PRONOMES POSSESSIVOS :

Dizemos que um pronome possessivo quando ele se refere a uma das trs pessoas gramaticais

( 1, 2 ou 3 ) para indicar que algo lhe cabe ou pertence. Os pronomes possessivos relacionam, portanto, algo possudo pessoa gramatical possuidora. Esse fato determina uma correlao entre os pronomes possessivos e os pessoais. Veja o quadro : PESSOA GRAMATICAL 1 pessoa do singular >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 2 pessoa do singular >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 3 pessoa do singular >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 1 pessoa do plural >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 2 pessoa do plural >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 3 pessoa do plural >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> PRONOMES >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> PESSOAIS eu >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> tu >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> ele /ela / voc >>>>>>>>>> ns >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> vs >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> eles / elas / vocs >>>>> PRONOMES POSSESSIVOS >>>>>>>>>> meu, minha, meus, minhas >>>>>>>>>>> >>>>>>>>>> teu, tua, teus, tuas >>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>> seu, sua, seus, suas >>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>> nosso, nossa, nossos, nossas >>>>>>>> >>>>>>>>>> vosso, vossa, vossos, vossas >>>>>>>> >>>>>>>>>> seu, sua, seus, suas >>>>>>>>>>>>>>>>>>>

1- Os pronomes possessivos concordam em gnero ( masculino / feminino ) e nmero ( singular / plural )com o elemento possudo e concordam em pessoa ( 1, 2, 3 ) com o possuidor. Ex. : Eu levo minhas malas. Eu >>> 1 pessoa >>> possuidor; minhas >>> 1 pessoa ( fem./pl. ) ; malas >>> ( fem./pl.) >>> elemento possudo 2- Os possessivos seu (s) e sua (s) podem fazer referncia 2 pessoa ( pessoa com quem se fala ) e podem tambm fazer referncia a 3 pessoa ( pessoa de quem se fala ) . Essa dupla possibilidade de relao gramatical pode gerar ambigidade em frases como esta: Ex. : Manuel foi ao cinema com sua me. ( Me de Manuel ou me da pessoa com quem se est falando ? ). Para evitar o duplo sentido, usam-se as formas dele ( e variaes ), de voc ou do Senhor. Ex.: Manuel foi ao cinema com a me dele ( ou de

voc, ou do senhor ). / Podemos at ajuntar as formas: Manuel foi ao cinema com sua me dele ( ou de voc ou do senhor ). 3- Os pronomes de tratamento ( Vossa Excelncia, Vossa Senhoria etc ) requerem possessivos na 3 pessoa ( seu, sua, seus, suas ), NO na 2 pessoa do plural ( vosso, vossos, vossa, vossas ). Ex.: Vossa Excelncia precisa se preocupar com seus subordinados. ( = Vossa Excelncia ----------- > seus ). 4- Os possessivos podem, em certos contextos, ser substitudos por pronomes pessoais oblquos me, te,se, nos, vos, lhe, lhes equivalentes, que podem aparecer indicando posse, o que traz beleza ao estilo , assim :

* meu ( s) , minha ( s ) >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> * teu ( s ), tua (s ) >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> * seu ( s ) , sua ( s ) >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> * nosso ( s ) , nossa ( s ) >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> * vosso (s ), vossa ( s ) >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

me . te . lhe ( s ). nos. vos .

Ex. : O sono atrapalhava - me o raciocnio. ( = atrapalhava o meu raciocnio ). A partida dela destruiu nos a alegria de viver. ( = a nossa alegria de viver ). 5- Antes de nomes que indicam partes do corpo, peas de vesturio e faculdades do esprito, dispensa-se o possessivo, quando h coincidncia de pessoas entre o pronome sujeito e o pronome possessivo; o uso do artigo, nesse caso, j d idia de posse. Ex.: Machuquei o dedo. E , quando o dedo for de outra pessoa, naturalmente, usar : Machuquei o dedo dele/dela . Outros exemplos : * Vou escovar os dentes. * Voc j lavou as mos ? * falta de oxignio, perdemos o sentido. E no : Vou escovar os meus dentes. E no : Voc j lavou as suas mos ? E no : falta de oxignio, perdemos o nosso sentido.

6- facultativo o uso do artigo antes de pronome possessivo. Ex.: minha casa ou a minha casa / meus livros ou os meus livros etc. Quando se trata de nomes de parentesco, convm NO usar o artigo : meu pai , sua av, tua prima, nossa irm, etc. 7- A palavra casa , quando significa lar prprio, dispensa o possessivo. Veja : * Estou em casa. * Lus foi cedo para casa. E no : Estou em minha casa. E no : Lus foi cedo para sua casa.

8- S em caso de nfase, que a presena do possessivo admitida. Veja: *Em minha casa que ningum ir cantar de galo. * V dormir na sua casa e no na minha .

* PRONOMES DEMONSTRATIVOS _ so palavras cuja funo principal indicar o posicionamento, o lugar de um ser,relativamente posio ocupada por uma das trs pessoas gramaticais.
* OS PRONOMES DEMONSTRATIVOS SO ESTES :

este, esta, estes, estas, isto >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> >>>>>>>>>>>>>>>>>>>> esse, essa, esses, essas, isso >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> aquele, aquela, aqueles, aquelas, aquilo >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> mesmo, mesma, mesmos, mesmas ; prprio, prpria, prprios, prprias ; semelhante, semelhantes; tal, tais ; o, a, os, as.

equivalem a 1 pessoa. equivalem a 2 pessoa. equivalem a 3 pessoa.

Este, esta, estes, estas,isto ( e variaes )


1- NO ESPAO Indicam o que est prximo de quem fala / escreve . Ex.: Esta tatuagem que tenho no peito uma recordao da juventude. 2- NO CONTEXTO Referem-se a algo que ser dito / escrito. Ex.: A grande motivao de sua vida sempre foi esta : ajudar as pessoas. 3- NO TEMPO Indicam tempo atual, presente, ( em relao ao momento da fala ) ; tempo futuro, mas bem prximo do momento presente ; no incio da orao, desacompanhado de substantivo, equivalendo a isto; Ex.: Este momento que estamos vivendo ser inesquecvel. Ex.: Este que o xis da questo, caro leitor.

Esse, essa, esses, essas, isso ( e variaes )


1- NO ESPAO Indicam o que est prximo de quem ouve / l ; ao lugar em que o ouvinte est Ex.: Por favor, eu poderia dar uma olhada nessa revista que est com voc ? Ex.: Esse bairro em que vocs moram muito sossegado. 2- NO CONTEXTO Referem-se a algo que j foi dito / escrito; ou para dar nfase ou maior relevncia a um ser j mencionado. Em referncia ao que est na 2 pessoa ou ao que abrange fisicamente. Ex.: mentira ! Foi s isso que ele disse antes de sair. Ex.: Esse corao j est cansado, por isso, cuide bem dele ! Ex.: Todas as filhas de Lusa se sentiam muito felizes, mas Hortncia, essa era a pr pria infelicidade. 3- NO TEMPO Marcam um tempo : futuro distante ou quilo de que desejamos distncia; passado, mas bem prximo do momento presente ; tempo passado distante. Ex.: A meteorologia prev que esse fim-de-semana ter tempo bom. Ex.: O povo j no confia em nenhum desses Polticos. Ex.: Um dia desses esteve aqui sabe quem ? O Presidente ! Ex.: Eu, que nesse tempo residia em Salva dor, no pensava muito na vida, porque estava levando a vida sem pensar.

Aquele, aquela, aqueles, aquelas, aquilo


1- NO ESPAO Indicam o que est longe de quem fala / es creve e de quem ouve / l. Ex.: Aqui do avio, aquele rio l embaixo parece uma cicatriz na selva. 2- NO CONTEXTO Indicam um elemento referido anteriormente a outro. Ex.: Marcos e Carla so irmos. Aquele m sico ; esta mdica. Ex. Marcos e Carla so irmos. Esta mdica ; aquele msico. 3- NO TEMPO Indicam tempo passado ou futuro, remoto ou muito longnquo ao momento da fala. Ex.: Meu av mudou-se para c ainda menino. Naquela poca, aqui s havia fazendas de caf. Ex.: Decidimos, ento, ir a Salvador; aquelas frias tornaram-se inesquecveis !

*** ATENO !!! I- OS PRONOMES ESTE, ESSE e AQUELE ( E SUAS VARIAES ), QUANDO CONTRADOS COM A PREPOSIO de , POSPOSTOS A SUBSTANTIVOS, SO USADOS APENAS NO PLURAL. EX.: a) Jamais direi uma coisa DESSAS. b) Com um frio DESTES no sairei de casa. c) Nunca vi uma coisa DAQUELAS. Inacreditvel o que l ocorreu.

II- A NECESSIDADE DE NFASE PODER DETERMINAR A POSPOSIO DA PALAVRA MESMO ( OU VARIAES ) A ESTE, ESSE e AQUELE ( OU VARIAES ). EX.: a) Fique tranqilo, Luiz : ESTA MESMA noite voc ter uma grande surpresa. b) Era gostoso pensar que NAQUELA MESMA casa onde eu estava houvera eu nascido trinta anos antes. c) ESSA MESMA mulher que um dia o desprezou, procurou-o por vrias vezes, mas sem xito. III- POSPE-SE ESTE ou ESSE ( OU VARIAES ) A UM SUBSTANTIVO, GERALMENTE REPE TIDO, PARA CONFERIR MAIOR VIGOR COMUNICAO. EX.: a) Eu tinha uma idia brilhante, magnfica, idia ESSA que no me deixava pregar o olho durante a noite. b) Conheci na cidade uma pessoa muito interessante, pessoa ESTA cuja lembrana j no me sai da cabea e me faz feliz.

IV- MESMO E PRPRIO variam em gnero e nmero quando possuem carter reforativo. Ex.: a) Ela MESMA veio aqui e disse isso. b) Ela PRPRIA respondeu ao questionrio. c) Eles MESMOS no mantiveram a palavra. d) Eles levaram consigo PRPRIOS todo o dinheiro.

V- TAL pronome demonstrativo quando equivale a ESTE, ISTO, ESSE, ISSO, AQUELE, AQUILO ( OU VARIAES ). Ex.: a) TAL baguna eu no admito. b) Quando TAL diz alguma coisa, todos ficam sabendo. VIc) inaceitvel que a misria tenha chegado a TAL ponto. d) No disse TAL.

O ( e variaes ) pronome demonstrativo, quando equivale a AQUILO, ISSO ou AQUELE ( e variaes ) . Ex.: c) Ele afirmou isso e O prova. ( o = isso ). d) Das garotas, Jeni foi A que mais me emocionou. (a = aquela ).

a) Nem tudo O que reluz ouro. ( o = aquilo ). b) O que tem muitos vcios tem muitos mestres. ( o = Aquele ).

VII- Em incio de frase, NISTO equivale a ENTO, NO MESMO INSTANTE. Ex.: Andria ia sair escondido de casa : NISTO o pai chegou.

INFORMAO COMPLEMENTAR !!! COMO EMPREGAR O PRONOME RELATIVO CUJO (E VARIAES ) ?

Cujo sempre d idia de posse e se refere a um antecedente ( ser possuidor ) e a um nome conseqente ( ser possudo, com o qual concorda em gnero e nmero ). Fica entre dois substantivos. Ex.:
a) O livro CUJA capa est rasgada timo. ( subst.) + ( subst.) b) Essa a rvore CUJAS folhas caem inexplicavelmente. ( subst.) + ( subst.)

Equivale preposio DE , se invertermos a ordem dos termos. Ex.: a) O livro CUJA capa = a capa DO livro b) A rvore CUJAS folhas = as folhas DA rvore.

NO se usa artigo depois desse relativo ( CUJA a capa , cujas as folhas ). Se o verbo ou nome exigir preposio, esta aparecer antes desse pronome. Ex.: a) Essa a casa DE CUJO interior todos gostam. b) Essa a casa POR CUJO interior todos tinham um gosto especial.

* PRONOMES E EXPRESSES DE TRATAMENTO PERSONALIDADE


Presidente da Repblica, Presidente do Supremo Tribunal Federal e do Congresso Nacional.

TRATAMENTO
Excelncia, Vossa Excelncia

ABREVIATURA
S por extenso

NO ENVELOPE
Excelentssimo Senhor

VOCATIVO
Senhor Presidente

> > > > > > > > >


Deputados, Senadores, Governadores, Embaixadores, Ministros, Oficiais, Generais,Prefeitos > > > > > > > > > > > Oficiais superiores e subalternos, Diretores de reparties e empresas, chefes de servio, pessoas de cerimnia > > > > > > > > > > > Reitor de Universidade

> > > > > > > > >


Excelncia, Vossa Excelncia, Sua Excelncia

> > > > > > > > >


V. Ex. / V. Exa. / V.Ex. S. Ex./ S. Exa. / S. Ex.

> > > > > > > > >


Exmo. Sr. Exmos. Srs.

> > > > > > > > >


Senhor ( mais ttulo )

> > > > > > > > > > > Senhor, Vossa Senhoria, Sua Senhoria

> > > > > > > > > > > V.S. / V.Sa. / V.S S.S / S.Sa. / S.S

> > > > > > > > > > > Ilmo. Sr. Ilmos. Srs.

> > > > > > > > > > > > Senhor ( mais ttulo ).

> > > > > > > > > > > Magnificncia Vossa Magnificncia

> > > > > > > > > > > V.Mag. V.Maga. V.Mag. > > > > > > > > > > > V.S. S.S. SS.SS. > > > > > >> > > > > > V.Ex. S.Ex. > > > > > > > > > > > V.Em. V.Ema. V.Em. S.Em > > > > > > > > > > > V.Ex. V.Exa. Rev. ma > > > > > > > > > > > V.Rev .ma V.P.

> > > > > > > > > > > Exmo. Sr. Exmos. Srs.

> > > > > > > > > > > > Magnfico Reitor

> > > > > > > > > > > Papa

> > > > > > > > > > > Santidade, Vossa Santidade, Sua Santidade > > > > > > > > > > > Meritssimo, Vossa Excelncia, Sua Excelncia > > > > > > > > > > Eminncia, Vossa / Sua Eminncia

> > > > > > > > > > > Sua Santidade

> > > > > > > > > > > > Santssimo Padre

> > > > > > > > > > > Juzes de Direito

> > > > > > > > > > > Exmo. Sr. Exmos. Srs. > > > > > > > >> > > > Sua Eminncia Reverendssima

> > > > > > > > > > > > Meritssimo Juiz

> > > > > > > > > > > Cardeais

> > > > > > > > > > > > Eminentssimo Reverendssimo

> > > > > > > > > > > Bispos

> > > > > > > > > > > Excelncia, Vossa Excelncia Reverendssima > > > > > > > > > > > Paternidade, Vossa Paternidade

> > > > > > > > > > > Sua Excelncia Reverendssima

> > > > > > > > > > > Reverendssimo Excelentssimo

> > > > > > > > > > > Superiores de Convento

> > > > > > > > > > > S.Rev. ma Paternidade

> > > > > > > > > > > Reverendssimo Padre

CASOS ESPECIAIS SINGULAR


DD. Sr. M. D. Exmo. Sr. MM. Em. Rev. ma Exma. Sra.. Exma. Srta. V. M. D. Am./Am. V. S. A. PM.

FORMAS
Diguinssimo Senhor Muito Digno Excelentssimo Senhor Meritssimo Eminncia Reverendssima Excelentssima Senhora Excelentssima Senhorita Vossa Merc Dom e Dona Amigo / Amiga Voc Sociedade Annima Polcia Militar

PLURAL
DD. DD. Srs. M. DD. Exmos. Srs. MM. MM Emas. Rev. mas Exmas. Sras. Exmas. Srtas. V. Mcs. ___________ Amos. / Amas. ___________ ___________ PMs.

MILITARES Almirante Marechal General Brigadeiro Coronel Tenente-Coronel Major Capito Companhia Sargento

ABREVIATURAS Alm. Mal. Gal. Brig. Cel. Ten.- Cel Maj. Cap. Cia. Sarg.

II- Emprego e valor das vrias relaes estabelecidas pelas preposies.

* PREPOSIO - a palavra invarivel que liga duas outras palavras, estabelecendo entre elas determinadas relaes de sentido e de dependncia. Ex.: casa de Jos. ( relao de posse ) ; caf com leite.( relao de companhia ). A primeira palavra, que reclama a outra, chama-se regente; a segunda, reclamada, pela antecedente, diz regida. No lugar da palavra regida, podemos ter uma orao : Ex.: Tinha poucas esperanas de que o salvassem .
As preposies pode ser: ESSENCIAIS exercem exclusivamente o papel de preposio, so Usadas, comumente, com pronomes oblquos tnicos de 1,2 e 3pessoas. Ex. Ele zombou de ti. / Saiu sem mim. / Sempre houve amor entre mim e ti. a, ante, at, aps, com, contra, de, desde, em, entre, para, perante, por [ per ] , sem sob, sobre, trs. ACIDENTAIS palavras de outras classes que, ocasionalmente,fucionam como preposio. Exigem pronomes pessoas nas formas retas : Afora eu , todos aqui so estrangeiros. Todos concordaram, menos tu. afora, fora, como conforme, consoante, durante, exceto, mediante, menos, salvante, salvo, segundo, tirante, visto, seno etc.

LOCUO PREPOSITIVA o conjunto de duas ou mais palavras com valor de preposio. So elas :

a fim de, alm de, antes de, depois de, ao invs de, em que pese a, custa de, volta com, a expensas de, defronte de/a, a par de, atravs de, em via de, at a, atrs de, abaixo de, acima de, por causa de, de acordo com, a par de, perto de, ao lado de, etc. ( Como v , toda locuo prepositiva termina em preposio ).

***REFORANDO A IDIA ... As preposies, se consideradas sozinhas, isoladas de um contexto, NO apresentam sentido prprio, mas, nas frases, podem estabelecer uma grande variedade de relaes semnticas, isto , relaes de significao. A causa ou motivo, conformidade, destino, distncia, exposio ou contato, fim, instrumento ou meio,intervalo entre dois pontos temporais, lugar, medida, modo, preo , proximidade ou contigidade, quantidade ou medida, referncia, seqncia, tempo, transformao. ( OBS.:Esta preposio introduz: objeto indireto / complemento nominal e adjunto adverbial ). adio, causa ou casualidade, companhia, concesso ( antes de infinitivo ), compensao, concesso ou restrio, contedo, estado, idade, limite ou ponto de juno, matria, meio ou instrumento, modo, posio, posio favorvel ou apoio, posse, qualidade ou contedo de pessoas, animais ou coisas, referncia, simultaneidade, tempo futuro, oposio. ( OBS.: Esta preposio forma locuo adverbial, locuo adjetiva, locuo prepositiva; complemento nominal, objeto indireto, adjunto adnominal, adjunto adverbial ). competio, contato ou proximidade, contraste, direo, direo oposta, objeo, oposio, preveno ou extino, restrio, troca ou permuta. ( OBS.: Esta preposio introduz: objeto indireto , complemento nominal , adjunto adverbial ). assunto, autor, causa, comparao de quantidades, contedo, definio, dimenso, tamanho, medida, nmero, valor, estado ou condio, fim ou finalidade, gnero ou espcie, idade, ilao ou deduo, instrumento ou meio, lugar, origem ou procedncia, matria, medida ou extenso, modo, ponto de partida, posse ou propriedade, preo, qualidade, semelhana ou comparao, situao ou estado inicial, tempo, valor distributivo, valor partitivo. ( OBS.: Esta preposio introduz: adjunto adnominal, adjunto adverbial, complemento nominal, objeto indireto, predicativo e voz passiva; usa-se para imprimir nfase a um adjetivo. A preposio desde introduz : adjunto adverbial, indica tempo ou lugar a partir do qual se realiza uma ao. assunto ou matria em que algum sobressai, clculo ou avaliao, causa, destino, estado ou qualidade, fim, finalidade ou objetivo, forma, semelhana, indumentria, limitao ou referncia, lugar, matria, meio ou instrumento, modo, preo, processo, quantidade, sucesso, tempo, transformao ou alterao, movimento. (OBS.: Esta preposio introduz : objeto indireto, complemento nominal, adjunto adverbial, adjunto adnominal; Antes do gerndio indica anterioridade imediata. companhia, escolha, interior ou mago, ligao ou conexo, lugar, meio social, meio-termo,intermediao ou dvida, qualidade, reciprocidade, relao ou comparao, tempo, totalidade. ( OBS. : Esta preposio introduz: objeto indireto, adjunto adverbial ). conseqncia, destinao, direo, durao, fim ou finalidade, fim no tempo, iminncia, lugar, necessidade ou convenincia, pendor ou prtica, preo, proporo, propriedade ou adequao, proximidade no tempo, quantia ou quantidade, referncia ou opinio, tempo. ( OBS. Esta preposio introduz : objeto indireto, complemento nominal e adjunto adverbial ) . A preposio perante introduz adjunto adverbial e indica a relao de lugar . NO admite a presena de outra preposio proposta. causa, conformidade, equivalncia ou comparao, falta ou carncia, favor, lugar ( por onde ) , medida, meio, modo, preo, quantidade, reciprocidade, substituio, tempo, movimento, agente. ( OBS. : Esta preposio introduz : agente da passiva, objeto indireto, objeto direto ( preposicionado ), complemento nominal, predicativo do objeto e adjunto adverbial ) . A preposio sem introduz adjunto adnominal e adjunto adverbial e indica a relao de privao, carncia, ausncia, ou desacompanhamento ( que pode ser vista como de modo ) . A preposio sobre introduz adjunto adverbial, objeto indireto e adjunto adnominal e indica : assunto, direo, excesso ( an tes de infinitivo ) e lugar ( posio superior ) No portugus contemporneo, a preposio trs NO se usa seno nas locues adverbiais para trs e por trs e na locuo prepositiva por trs de.

COM

CONTRA

DE

DESDE EM

ENTRE

PARA

PERANTE

POR

SEM

SOBRE

TRS

III- Emprego dos conectivos ( conjunes ).

CONJUNO elemento de ligao ( que liga palavras, oraes ou, ainda, termos da mesma funo sinttica ) estabelecendo diferentes relaes de sentido. uma palavra invarivel.
As conjunes classificam-se em dois grandes grupos : coordenativas e subordinativas.

As conjunes coordenativas _ ligam oraes ( independentes ) ou termos da orao . No h dependncia no plano sinttico. Ex. : Caiu e levantou-se. / Caiu. Levantou-se. As conjunes subordinativas _ ligam oraes ( dependentes ) uma da outra, no plano sinttico. Ex. : Tenho esperana de que ele se salve. / Tenho esperana de. Ele se salve. RELAO DE SENTIDO Exprimem soma e adio de pensamentos, acrscimo ). EXEMPLOS Ex. A alegria prolonga a vida e d sade. Ex. O amor no s faz bem, como alimenta. (=e ) Ex.:Tanto advogo quanto ensino. ( = e ). Ex. Emlia uma boneca, mas uma linda boneca. ( = retificao ). Ex. Foi ao baile, porm danou pouco. ( = restrio ) Ex. O dinheiro umas vezes traz felicidade, outras vezes traz desgraa .

PRINCIPAIS CONJUNES COORDENATIVAS 1- aditivas : e, nem, mas tambm, mais ainda, como ( depois de no... s ) e como , quanto, ( depois de tanto ).

2- adversativas : mas, porm, entretanto, todavia, contudo, no entanto, no obstante ...

Exprimem essencialmente ressalva de pensamentos, que pode indicar oposio, retifica co, restrio, compensao, advertncia ou contraste. Exprimem opo, escolha, alternncia.

3- alternativas : ou,ou ... ou, ora ... ora, quer ... quer, j ... j, talvez ... talvez, seja ... seja , umas vezes ... outras vezes. 4- conclusivas : logo, portanto, por isso, por conseguinte, pois ( depois do verbo ), assim, ento, em vista disso. 5- explicativas : porque, que, porquanto, pois ( antes do verbo ). Obs.: Seno conjuno explicativa quando equivale a porque.

Exprimem idia de concluso lgica.

Ex. Trabalha muito, logo deve ganhar bem. Ex. Voc nos ajudou muito; ter pois, nossa gratido. Ex. O homem devia estar mal-humorado, porque no conversava com ningum. Ex. Dizei ao tempo,Senhor, que no me tire este amor, pois seria tirar-me a vida . Ex. No insista , seno pior !

Exprimem idia de explicao / justificativa, motivo, razo.

ATENO !!!

LOCUO CONJUNTIVA o conjunto de duas ou mais palavras com valor de conjuno. Ex. : sem que , a fim de que, medida que, logo que, assim que, desde que ... Toda locuo conjuntiva termina por uma conjuno ( que ).

CONJUNES SUBORDINATIVAS 1- integrantes que ( para afirmao certa ); se ( para afirmao incerta ).

2- causais porque, que, porquanto, pois, visto que, j que, uma vez que, como ( no incio da orao = j que ), se ( = j que ). 3- comparativas - que ou do que ( aps mais, menos, maior, menor, melhor, pior ), qual ou como ( aps tal ), como ou quanto ( aps tanto, to ) como ( = igual a ), assim como... 4- concessivas embora, ainda que, mesmo que, se bem que, posto que, apesar de que, por mais que, por menor que, por maior que, por pior que, por melhor que, por pouco que... 5- condicionais se, caso, contanto que, salvo se, desde que, exceto que( com verbo no substantivo ), a menos que, a no ser que, seno ( = se no for; a no ser ), sem que ( = se no ), etc. 6- conformativas - conforme, consoante, segundo, como ( = conforme; de acordo com o que ), que ( = conforme ), etc. 7- consecutivas - que ( aps os termos re forativos to, tanto, tamanho, tal ou aps as expresses adverbiais de sorte, de modo, de maneira, de forma, com subentendimento do pronome tal ), de sorte que, de modo que, de maneira que, de forma que ( todas quatro com subentendimento do pronome tal ),seno etc.

RELAO DE SENTIDO Introduzem oraes subordinadas que exercem funo substantiva, ou seja, funo de sujeito, de objeto direto, de objeto indireto, de complemento de predicativo e de aposto. Introduzem oraes subordinadas que do idia de causa / justificativa daquilo que se declara da orao principal. Introduzem oraes subordinadas que do idia de comparao.

Ex. Ex. Ex. Ex.

EXEMPLOS Espero que sejas feliz. S espero uma coisa: que no chova. No sei se isso verdade. Estou certo de que passars.

Ex.: A fruta caiu do p que estava madura. Ex. Como fiquei doente, no pude ir aula. Ex. Minha escola sempre foi melhor que a sua. Ex. Essa mulher fala como papagaio.

Introduzem oraes subordinadas que exprimem um fato contrrio ao da orao principal, mas no suficiente para anul-lo.

Ex. Vou praia, embora esteja chovendo. Ex. Por pior que fosse o espetculo, o pblico deveria aplaudi-lo. Ex. A menos que acontea algum imprevisto, estarei a amanh. Ex. um dos piores programas de televiso, seno o pior.

Introduzem oraes subordinadas que ex primem hiptese ou condio para que o fato da orao principal se realize ou no.

Introduzem oraes subordinadas que exprimem acordo, concordncia, conformidade de um fato com outro. Introduzem oraes subordinadas que exprimem a conseqncia ou efeito do que se declara na orao principal.

Ex. Cada um colhe conforme semeia. Ex. Consoante j foi noticiado pelo rdio, o presidente viajou. Ex. Ela gritou tanto, que ficou rouca. Ex. Todos chegamos exaustos , de modo que fomos cedo para a cama. Ex. O cantor no passava por trs notas, seno desafinasse. Ex. Naquele bairro ningum saa de casa que no fosse assaltado.

8- temporais quando, logo que, depois que, antes que, sempre que, desde que, at que, assim que, enquanto, mal, apenas ( as duas equivalentes a logo que ), sem que ( = antes que ), etc. 9- finais para que, a fim de que, que (= para que ), porque ( raramente ) e as locues de modo que, de forma que, de maneira que e de sorte que, equivalentes de para que . 10- proporcionais proporo que, medida que, ao passo que, quanto mais, quanto menos, quanto menor, quanto maior, quanto melhor, quanto pior.

Introduzem oraes subordinadas que do idia de tempo.

Ex. Apenas chegou, j foi para cama. Tal o cansao. Ex. Mal ela abriu a boca, todos comearam a rir. Ex. O professor trabalha a fim de que todos adquiram cultura. Ex. Deus fez a vida para que ela fosse vivida, e no para que fosse conhecida . Ex. Quanto mais trabalho, menos recebo. Ex. Os funcionrios recebiam medida que saam.

Introduzem oraes subordinadas que exprimem uma finalidade.

Introduzem oraes subordinadas que exprimem concomitncia, simultaneidade, proporcionalidade.

IV- Vozes Verbais.


Quando um verbo exprime idia de ao, ele pode flexionar-se para indicar quem pratica e quem recebe essa ao. A essa flexo do verbo damos o nome de VOZ VERBAL. A VOZ VERBAL leva em conta o comportamento do sujeito da orao e pode ser de trs tipos: ATIVA, PASSIVA e REFLEXIVA. Veja o quadro:

VOZ VERBAL ATIVA

COMPORTAMENTO DO SUJEITO A ao praticada pelo sujeito, que, por isso, se chama agente ( = aquele que age ). A ao recebida pelo sujeito, que, por isso, se chama paciente ( = aquele que sofre ).

PASSIVA

EXEMPLOS Eu machuquei o rapaz. ......................................................................... Eu, sujeito, pratiquei a ao expressa pelo verbo. O rapaz foi machucado por mim. ........................................................................ O rapaz, sujeito, recebeu a ao expressa pelo verbo. Eu me machuquei. ........................................................................ O rapaz se machucou.

REFLEXIVA

A ao , ao mesmo tempo, praticada e recebida pelo sujeito, que por isso, se chama agente e paciente.

A VOZ PASSIVA pode ser analtica ( formada principalmente com os verbos SER , ESTAR , FICAR seguidos de particpio ) ou sinttica ou pronominal ( formada com um VERBO TRANSITIVO DIRETO acompanhado de pronome SE, que recebe o nome de pronome apassivador ).

Outros exemplos : A) O velho casaro foi reformado em seis meses. (suj.paciente) + ( v. aux. ) + ( ao [ verbo principal no particpio ] )

B) Publicaram-se muitas notcias sobre o escndalo. (ao) + (pron. apassivador) + ( sujeito paciente )

INFORMAO COMPLEMENTAR :
Ainda , na MORFOLOGIA, sero trabalhados na forma exerccios os verbos : AVERIGUAR, APAZIGUAR, DETER ( derivado de TER ),EVADIR, AUFERIR, INTERVIR e outros concernentes profisso militar.

4 PARTE : SINTAXE
1CONCORDNCIA NOMINAL E VERBAL.

A frase a seguir apresenta evidentes problemas gramaticais. Leia-a:

OS CANDIDATOS CORRUPTO TEVE POUCA VOTOS NESTE ELEIES MINICIPAL.


Pela prtica que temos como usurios do idioma, sabemos que, para adequar essa frase aos padres da Gramtica Normativa, necessrio: 1- Ajustar o artigo o e adjetivo corrupto ao substantivo candidatos. 2- Ajustar o pronome pouca ao substantivo votos. 3- Ajustar o pronome ( n )este e o adjetivo municipal ao substantivo eleies. 4- Ajustar o verbo teve a palavra candidatos, que o ncleo do sujeito.

Nos casos 1,2 e 3, o ajuste estar ocorrendo entre nomes. Esse processo de adaptao de uns nomes aos outros chama-se CONCORDNCIA NOMINAL. No caso 4, o ajuste ocorrer entre o VERBO e o SUJEITO da orao. Esse processo de adaptao denomina-se CONCORDNCIA VERBAL.

CONCORDNCIA NOMINAL Que consiste na concordncia de nomes entre si ( artigo com substantivo, adjetivo com substantivo, pronome com substantivo, numeral com substantivo ). Entendendo melhor: As palavras variveis que se referem ao substantivo devem concordar com ele em gnero ( masculino/feminino ) e nmero ( singular / plural ).

CONCORDNCIA VERBAL Que consiste na concordncia do verbo com o sujeito, havendo, portanto, necessidade de existir orao.

Na frase acima, estabelecendo adequadamente a CN e a CV, teremos: ***

Os candidatos corruptos tiveram poucos votos nestas eleies municipais.

ATENO !!!

Nos exerccios de CN/ CV trataremos dos casos, sempre de forma simples, usando uma linguagem coloquial, a fim de que voc possa guardar melhor o que aprendeu. Tomaremos muitas vezes como ponto de referncia uma construo ou uma frase pertencente lngua cotidiana , lngua do dia-a-dia, para lhe ensinar a norma culta, ou seja, a construo da lngua do padro culto.

2- REGNCIA NOMINAL E VERBAL.


REGNCIA a relao de interdependncia que se estabelece entre as palavras quando elas se combinam para formar os enunciados lingusticos ( frases, oraes, etc ). A REGNCIA sempre estabelece uma relao entre um termo principal ( termo regente ) e um termo que lhe serve de complemento ( termo regido ). Veja , por exemplo, o que acontece no trecho abaixo :

As dificuldades de ensinar, aprender e usar o idioma falado e escrito no pas.


[ termo regente] Observe novamente : [ termo regido ] >>> complemento

...

ensinar, aprender e usar o idioma falado e escrito no pas. [ termo regente ] [ termo regido ] >>> complemento

No primeiro exemplo, como o termo regente um NOME _ o SUBSTANTIVO [ dificuldades ] _, temos um caso de REGNCIA NOMINAL ; no segundo, temos um caso de REGNCIA VERBAL OU REGIME VERBAL.

REGNCIA NOMINAL a maneira de o nome ( substantivo, adjetivo, advrbio ) relacionarse com seus complementos ( por meio de preposies ).

REGNCIA VERBAL ou Regime Verbal a maneira de o verbo relacionar-se com seus complementos .

ATENO !!! Nos exerccios de RN / RV, trataremos de nomes e verbos mais empregados e necessrios linguagem do militar.

3- EMPREGO DO ACENTO INDICATIVO DA CRASE ( ACENTO GRAVE ). Voc identifica alguma diferena de sentido entre essas duas manchetes de jornal ? EMPRESRIO PRESO POR AMEAA A MULHER EMPRESRIO PRESO POR AMEAA MULHER.
A palavra CRASE provm do grego KRASIS e significa fuso, juno, mistura, designa, em Gramtica Normativa, a contrao da preposio A com : A) a preposio a + o artigo feminino a(s): Fomos Cidade ontem. B) preposio a + pronome demonstrativo : a (s) : Irei loja do centro da cidade. C) preposio a + pronomes demonstrativos aquele(s), aquela(s), aquilo : Refiro-me quilo. D) antes do pronome relativo qual / quais ( quando se refere a um substantivo feminino ): a funcionria qual pedi ATENO !!! informaes. ( = ao qual ). Nos exerccios sero trabalhados os casos em que OCORRE, NO OCORRE E FACULTATIVO o emprego do acento indicativo da crase.

4- COLOCAO PRONOMINAL

MENOS DIFCIL COLOCAR-SE UM SUJEITO NO MINISTRIO DA FAZENDA DO QUE UM PRONOME NO SEU COMPETENTE LUGAR Mendes Fradique_ 1928.
*** COLOCAO DE PRONOMES OBLQUOS ( tonos ).Relembre-os :

me, te, se, nos, vos, o (s), a (s ), lhe (s )


O pronome oblquo pode ocupar trs posies em relao ao verbo : antes, no meio e depois. Veja o quadro: COLOCAO PRONOMINAL Prclise Mesclise nclise ATENO !!! POSICIONAMENTO DO PRONOME Antes do verbo No meio do verbo Depois do verbo EXEMPLOS Amanh te entregarei a carta. Entregar- te - ei a carta em breve. Entrego- te a carta, se tu quiseres.

Nos exerccios sero trabalhados os casos de prclise, mesclise, nclise.

5 PARTE : SEMNTICA ( FIGURAS E VCIOS DE LINGUAGEM )


Conhecer os aspectos principais relativos s figuras de linguagem e os vcios de linguagem, entendendo que estes so desvios das normas gramaticais e que podem ser corrigidos, ajuda-nos a compreender melhor os textos; leva-nos tambm a ser mais sensveis beleza da linguagem e ao significado simblico das palavras. Alm disso, os recursos da linguagem figurada podem nos ajudar a expressar de forma diferente, pessoal, muitas das coisas que pensamos e sentimos. ATENO !!! Este contedo ser trabalhado atravs de exerccios.

6 PARTE : PRODUO DE TEXTOS.


ATENO !!! Na prtica, haver a produo de textos oficiais diversos e ser entendido que nem sempre podemos nos dirigir de qualquer jeito, verbalmente ou por escrito, a determinadas pessoas. H alguns padres que devem ser seguidos e observados. Ademais, h discursos diferentes.

H vrios modos de matar um homem: com o tiro, a fome a espada

ou com a palavra _ envenenada.

No preciso fora. Basta que a boca solte (

a frase engatilhada e o outro morre

_ na sintaxe da emboscada.

Affonso Romano de SantAnna in O Globo, 1995 ).

You might also like