Thi Ca Co - 660

1
THI CA C
Muc luc
Chiu di ...............................................................................................2
Nam Quc sn ha......................................................................................5
(Ly Thng Kit).......................................................................................5
Hch tng s .............................................................................................7
Bnh Ng ai cao .................................................................................... 13
(Nguyn Trai).......................................................................................... 14
Vn t ngha s Cn Giuc ..................................................................... 20
(Nguyn nh Chiu 1822-1888) .......................................................... 20
Chinh phu ngm..................................................................................... 23
Chinh phu ngm..................................................................................... 31
Chinh phu ngm..................................................................................... 44
http://www.ebooks.vdcmedia.com
THI CA C
Chiu di
(Ly Cng Un)
Xa nha Thng n vua Ban Canh nm ln i ; nha Chu
n vua Thanh Vng cung ba ln di . Phai u cac vua thi Tam
ai theo y ring mnh ma t tin chuyn di ?
Ch v mun ong ni trung tm, mu toan nghip ln,
tnh k mun i cho con chau; trn vng mnh tri, di theo y dn,
nu thy thun tin th thay i. Cho nn vn nc lu dai, phong
tuc phn thnh.
Th ma hai nha inh, L lai theo y ring mnh, khinh thng
mnh tri, khng noi theo du cu cua Thng, Chu, c ong yn
thanh ni y, khin cho triu ai khng c lu bn, s vn ngn
ngui, trm ho phai hao tn, mun vt khng c thch nghi. Trm
rt au xot v vic o, khng th khng i di.
Hung g thanh ai La, kinh cu cua Cao Vng: vao ni
trung tm tri t; c th rng cun h ngi. a ung ngi Nam
Bc ng Ty; lai tin hng nhn sng da nui.
a th rng ma bng; t ai cao ma thoang. Dn c khoi chu
canh khn kh ngp lut; mun vt cung rt mc phong phu tt ti.
Xem khp nc Vit ta, ch ni nay la thng a. Tht la chn
tu hi trong yu cua bn phng t nc; cung la ni kinh bc
nht cua vng mun i.
THI CA C
Trm mun da vao s thun li cua t y nh ch . Cac

khanh ngh th nao?
(Theo Nguyn c Vn)
Chu thch:
Ly Cng Un vit bai chiu nay to y nh di t Hoa L
(la ni m thp, cht hep) ra thanh ai La. Tng truyn khi
thuyn vua n di thanh th co im tt: con rng vang bay ln,
vua nhn o i tn thanh ra Thng Long.
Ban Canh: vua th mi bay cua nha Thng, mt triu ai
rt xa trong lch s Trung Quc; nm ln di noi vic cac vua
nha Thng di t t Bc (Thng Khu, Ha Nam) sang t
Hiu (Huynh Trach, Ha Nam), t Tng (An Dng, Ha Nam), t
Canh (Ha Tn, Sn Ty), t Hnh (Hnh ai, Ha Bc), ri t n
(Yn S, Ha Nam).
Thanh Vng: vua th ba nha Chu, triu ai c tip ni nha
Thng; ba ln di nhc n vic Chu Vn Vng dng nghip
t Ky (Thim Ty), Chu Vu Vng di n Trng Yn (cung
Thim Ty), va Chu Thanh Vng lai di sang Lac p (Ha Nam).
Tht ra, phai noi hai ln di mi ung !
Tam ai: tn chung ch ba triu ai c Trung Quc -- nha
Ha do Vu sang lp, nha Thng do Thanh Thang dng ln, va nha
Chu do Chu Vn Vng khi thuy.
ni y: y c h Hoa L, kinh cua nha inh do inh B Lnh
sang lp va nha Tin L do L Hoan sang lp. Luc Ly Cng Un
mi ln ngi, kinh cua nha Ly vn con o.
Cao Vng: tc vin quan cai tr nha ng Cao Bin, tn t
Thin Ly, lam h s chu Giao t 864 n 875. Cao Bin xy
thanh ai La thuc vung t Ha Ni khoang nm 866. Tng
truyn Cao Bin gioi a ly, tng s, bua phep, co tai vy u
thanh binh va bit trn ym cac ni co long kh.
THI CA C
Dch t:
Thin Chiu
Tch Thng gia ch Ban Canh ngu thin, Chu tht ai Thanh
Vng tam t. Khi Tam ai chi s qun tun vu ky t, vong t
thin t. D ky ai trach trung, vi c van th t tn chi k;
thng cn thin mnh, ha nhn dn ch, cu hu tin trip cai. C
quc t din trng, phong tuc phu phu. Nhi inh L nh gia, nai
tun ky t, ht thin mnh, vong ao Thng Chu chi tch, thng
an quyt p vu t, tr th ai pht trng, toan s oan xuc, bach
tn hao tn, van vt tht nghi. Trm thm thng chi, bt c bt t.
Hung Cao Vng c ai La thanh, trach thin a khu vc
chi trung; c long ban h c chi th. Chnh Nam Bc ng Ty chi
v; tin giang sn hng bi chi nghi. Ky a quang nhi than bnh,
quyt th cao nhi sang khai. Dn c mit hn im chi khn; van
vt cc phn phu chi phong. Bin lam Vit bang, t vi thng a.
Thanh t phng bc thu chi yu hi; vi van th vng chi
thng .
Trm duc nhn th a li d nh quyt c, khanh ng nh
ha ?
THI CA C
Nam Quc sn ha
(Ly Thng Kit)
Nam Quc sn ha Nam c
Tit nhin nh phn tai thin th
Nh ha nghch l lai xm pham ?
Nh ng hanh khan thu bai h !
Dch th:
Sng nui nc Nam
Sng nui nc Nam vua Nam
Ranh ranh nh phn tai sach tri
C sao lu gic sang xm pham ?
Chung bay se b anh ti bi !
Chu thch:
y la ban tuyn ngn c lp u tin trong lch s dn tc.
Bai th xut hin nm 1077 gia cuc chin u oanh lit trn phong
tuyn sng Nh Nguyt (khuc sng Cu thuc huyn Yn Phong,
THI CA C
tnh Ha Bc ngay nay) gia qun dn ai Vit va my chuc van qun

Tng do Quach Quy ch huy. Tng truyn gia luc kho khn, qun
s hai bn mt m bng nghe ting ngm vang vong cua bai th trn
t n th Trng Hng Trng Hat (hai tng tai cua Vit Vng
Triu Quang Phuc). Bai th gop phn khch l tinh thn chin u
cua qun ta va khin qun Tng hoang mang, rung ng, dn n
tht bai tham hai cua chung chng by lu sau o.
Lnh Nam Chch Quai co chep mt d ban:
Nam Quc sn ha Nam c
Hoang thin d nh tai thin th
Nh ha Bc l lai xm lc ?
Bach nhn phin thanh pha truc d !
THI CA C
Hch tng s
(Trn Hng ao)
Ta thng nghe: Ky Tn em mnh cht thay, cu thoat cho Cao
; Do Vu cha lng chu giao, c he ch cho Chiu Vng; D Nhng
nut than, bao thu cho chu; Thn Khoai cht tay cu nan cho
nc. Knh c mt chang tui tre, thn pho Thai Tng thoat khoi
vong vy Thai Sung; Cao Khanh mt by ti xa, ming mng Lc
Sn, khng theo mu k nghch tc. T xa cac bc trung thn ngha
s, bo mnh v nc, i nao chng co ? V th my ngi o c kh
kh theo thoi nhi n thng tnh th cung n cht hoai xo ca, sao
co th lu danh s sach cung tri t mun i bt hu c?
Cac ngi vn dong vo tng, khng hiu vn ngha, nghe
nhng chuyn y na tin na ng. Thi vic i trc hng tam
khng ban. Nay ta ly chuyn Tng, Nguyn ma noi: Vng Cng
Kin la ngi th nao ? Nguyn Vn Lp, ty tng cua ng lai la
ngi th nao ? Vy ma em thanh iu Ng nho tay cai u ng
u vi qun Mng Kha ng ng trm van, khin cho sinh linh
nha Tng n nay con i n su ! Ct ai Ngt Lang la ngi th
nao ? Xch Tu T ty tng cua ng lai la ngi th nao ? Vy ma xng
vao chn lam chng xa xi mun dm anh quy qun Nam Chiu
trong khoang vai tun, khin cho qun trng ngi That n nay
con lu ting tt ! Hung chi, ta cung cac ngi sinh ra phai thi loan
lac, ln ln gp bui gian nan. Len nhn s nguy i lai nghnh ngang
THI CA C
ngoai ng, un tc li cu diu ma lng nhuc triu nh; em tm

thn d cho ma khinh re t phu. Mnh Ht Tt Lit ma oi ngoc lua
phung s long tham khn cung; khoac hiu Vn Nam Vng ma
hach bac vang, vet kit cua kho co han. Tht khac nao em tht
nem cho h oi, tranh sao khoi tai hoa v sau. Ta thng ti ba
qun n, na m v gi, rut au nh ct, nc mt m a; ch
gin cha th xa tht, lt da, n gan, ung mau qun thu; du cho
trm thn ta phi ngoai ni co, nghn thy ta boc trong da nga, cung
nguyn xin lam.
Cac ngi lu di trng, nm gi binh quyn, khng co mc
th ta cho ao; khng co n th ta cho cm. Quan thp th ta thng
tc; lc t th ta cp lng. i thuy th ta cho thuyn; i b th ta cho
nga. Lm trn mac th cung nhau sng cht; c nhan ha th cung
nhau vui ci. So vi Cng Kin ai ke ty tng, Ngt Lang ai ngi
phu ta, nao co kem g?
Nay cac ngi ngi nhn chu nhuc ma khng bit lo; thn chu
quc s ma khng bit then. Lam tng triu nh ng hu qun
man ma khng bit tc; nghe nhac thai thng ai yn s nguy ma
khng bit cm. Co ke ly vic choi ga lam vui; co ke ly vic c bac
lam thch. Co ke chm lo vn rung cung phung gia nh; co ke
quyn luyn v con thoa long v ky.
Co ke tnh ng san nghip ma qun vic nc; co ke ham tro
sn bn ma tr vic qun. Co ke thch ru ngon; co ke m giong
nham. Nu bt cht co gic Mng That tran sang th ca ga trng
khng u m thung ao giap cua gic; meo c bac khng u thi hanh
mu lc nha binh. Vn rung nhiu khng chuc ni tm thn
ngan vang; v con bn khng ch g cho vic qun quc. Tin cua du
lm khng mua c u gic; cho sn tuy hay khng ui c qun
thu.
Chen ru ngot ngon khng lam gic say cht; giong hat reo rt
khng lam gic ic tai. Luc by gi chua ti nha ta u b bt, au
xot bit chng nao ! Chng nhng thai p cua ta khng con ma bng
lc cac ngi cung thuc v tay ke khac; chng nhng gia quyn cua
ta b ui ma v con cac ngi cung b ke khac bt i; chng nhng
xa tc t tng ta b ke khac giay xeo ma phn m cha ng cac ngi
THI CA C
cung b ke khac bi ao; chng nhng thn ta kip nay chu nhuc n
trm nm sau ting nh khn ra, tn xu con lu, ma gia thanh cac
ngi cung khng khoi mang danh la tng bai trn. Luc by gi,
du cac n gi mun vui chi thoa thch, phong co c chng?
Nay ta bao tht cac ngi: nn ly vic "t mi la di ng
cui no" lam nguy; nn ly iu "king canh nong ma thi rau ngui"
lam s. Phai hun luyn qun s, tp dt cung tn, khin cho ai ny
u gioi nh Bang Mng, moi ngi u tai nh Hu Ngh, co th
bu u Ht Tt Lit di ca khuyt, lam ra tht Vn Nam Vng
Cao Nhai.
Nh th chng nhng thai p cua ta mai mai vng bn ma
bng lc cac ngi cung sut i tn hng; chng nhng gia thuc ta
c m m ging nm, ma v con cac ngi cung trm tui sum
vy; chng nhng tng miu ta c hng khoi nghn thu ma t tin
cac ngi cung c bn mua th cung; chng nhng thn ta kip
nay thoa ch, ma n cac ngi, trm i sau con ting thm;
chng nhng thuy hiu ta khng h mai mt, ma tn ho cac ngi
cung s sach lu truyn. Luc by gi, du cac ngi khng mun vui
chi, phong co c khng?
Nay ta chon loc binh phap cac nha hp thanh mt tuyn, goi la
Binh Th Yu Lc. Nu cac ngi bit chuyn tp sach nay, theo li
ta day bao, th tron i la thn t; nhc bng khinh bo sach nay,
trai li ta day bao th tron i la nghch thu.
V sao vy? Gic Mng That vi ta la ke thu khng i tri
chung, ma cac ngi c im nhin khng mun ra nhuc, khng lo
tr hung, lai khng day qun s, chng khac nao quay mui giao ma
xin u hang, gi tay khng ma chu thua gic.
Nu vy, ri y, sau khi dep yn nghch tc, then mun i,
ha con mt mui nao ng trong coi tri che t ch nay na? Cho nn
ta vit bai hch nay cac ngi hiu ro bung ta.
Chu thch
THI CA C
10
Ky Tn: tng cua Han Cao T Lu Bang. Khi Lu Bang b

Hang Vu vy Huynh Dng, Ky Tn gia lam Han Cao T ra hang,
b Hang Vu thiu cht. Han Cao T nh th mi thoat c.
Do Vu: tng cua S Chiu Vng thi Xun Thu. Theo Ta
Truyn, S Chiu Vng b nc Ng anh phai lanh sang phng
ng, mt m b cp vy anh. Do Vu a cha lng ra giao cho
vua mnh.
D Nhng: gia thn cua Tr Ba thi Chin Quc. Tr Ba b
Triu Tng T git, D Nhng ben nut than cho khac giong i,
gia lam hanh kht, mu git Tng T bao thu cho chu.
Thn Khoai: quan gi ao ca cua T Trang Cng thi Xun
Thu. Trang Cng b Thi Tr git, Thn Khoai ben cht theo chu.
Knh c: tc Ut Tr Cung i ng. Khi ng Thai Tng
(by gi con la Tn Vng Ly Th Dn) b Vng Th Sung vy, ng
a ly mnh che ch, h v cho Thai Tng chay thoat.
Cao Khanh: ho Nhan, mt b ti trung cua nha ng. Khi An
Lc Sn ni loan, anh ui ng Huyn Tng va Dng Quy Phi,
ng a ca gan chi mng An Lc Sn va b ct li.
Vng Cng Kin: tng tai nha Tng, gi Hp Chu, lanh
ao qun dn Tng cm c vi qun Mng C do Mng Kha ch huy
nui iu Ng sut bn thang tri. Mng Kha cui cung b loan tn
cht, qun Mng C anh phai rut lui.
iu Ng: tn ngon nui him tr T Xuyn, ba mt nhn
xung sng. i Tng, D Gii p thanh o.
Mng Kha: tc Mongka, anh cua Nguyn Th T Ht Tt Lit,
lam ai Han Mng C t nm 1251. Mng Kha trc tip ch huy
cuc vin chinh sang Trung Quc va cac nc pha ng. ng b t
trn nm 1259 di chn thanh iu Ng trong cuc vy ham i
qun Tng do Vng Cng Kin ch huy.
Ct ai Ngt Lang: tc Uriyangqadai, tng gioi cua Mng
C, con cua vin tng ni ting Subutai. Ct ai Ngt Lang nhn
lnh cua Mng Kha, cung Ht Tt Lit anh chim nc Nam
THI CA C
11
Chiu. Ct ai Ngt Lang cung la vin tng ch huy ao qun

Mng C xm lc ai Vit ln th nht (1258).
Xch Tu T: chep Xch theo Hoang Vit Vn Tuyn. ai Vit
S Ky Toan Th chep Cn. Hai ch gn ging nhau, khng bit
quyn nao chep nhm. Hin nay, cha co tai liu nao noi g v vin
tng nay, va vic khi phuc lai tn Mng C t Han t cung khng
phai la chuyn n gian.
Nam Chiu: nc nho nm khoang gia tnh T Xuyn va
Vn Nam ngay nay; thu la ai Ly, thuc Vn Nam.
Ht Tt Lit: tc Qubilai, em rut va la tng cua Mng Kha.
Sau khi Mng Kha t trn iu Ng, Ht Tt Lit t xng lam
ai Han Khai Bnh, khin xay ra cuc ni chin tranh gianh ngi
bau vi em rut la Ariq-Buka. Nm 1264, Ariq-Buka u hang, Ht
Tt Lit ben di v Yn Kinh (tc Bc Kinh ngay nay), xng
Nguyn Th T, lp nn nha Nguyn.
Vn Nam Vng: tc Hugaci hay Thoat Hoan, con rut Ht
Tt Lit, c phong lam Vn Nam Vng nm 1267 vi nhim vu
khng ch cac dn tc thiu s vung nay cung nh m rng bin
cng nha Nguyn v pha Nam. Thoat Hoan la ngi ch huy qun
Nguyn xm lc ai Vi t ln th hai nm 1285 va ln th ba nm
1287-1288.
nghn thy ta boc trong da nga: in tch ly t cu noi cua
vin tng khet ting Ma Vin i Han chep trong Hu Han Th -ai trng phu dng t cng trng, d ma cach khoa thi nh.
Bc ai trng phu nn cht gia chin trng, ly da nga ma
boc thy.
thai thng: tn loai nhac triu nh dung trong nhng bui t
l quan trong tng miu. By gi la thi ky ngoai giao cng thng
gia ta va qun Nguyn, trong nhng bui yn tic tip s Nguyn,
triu nh nha Trn nhiu khi phai buc dung n nhac thai thng
mua vui cho s gia. Trn Quc Tun xem o la mt iu nhuc
nha.
THI CA C
12
thai p: phn t vua Trn phong cho cac vng hu t mi

la di ng cui no: t cu vn trong Han Th -- phu bao hoa, th
chi tch tn chi ha nhi tm ky thng, hoa v cp nhin nhn v chi
an. m mi la, t di ng cui ri nm ln trn, la cha kp
chay vn cho la yn.
king canh nong ma thi rau ngui: xut x t mt cu vn
trong S T -- trng canh nhi xuy t h. Ngi b bong v canh
nong, trong long a e s sn, du gp rau ngui i na, cung vn thi
nh thng.
Bang Mng: danh tng i nha Ha, co tai bn cung trm
phat trm trung
Hu Ngh: mt nhn vt bn cung gioi na trong thn thoai
Trung Quc.
Cao Nhai: ni tru ngu cua cac vua ch hu khi vao chu vua
Han Trng An.
mai mai vng bn: nguyn vn ch Han la vnh vi thanh
chin. Sach Th Thuyt chep chuyn Vng T Knh m nm ngu
thy bon trm vao nha "sach sanh sanh" vet moi vt. ng t tn
bao chung rng: cai nm xanh (thanh chin) nay la cu cua nha
ta, cac ngi lam n lai. Tac gia dung in tch nay ch nhng
cua cai c lu truyn t i nay sang i khac.
Binh Th Yu Lc: tc Binh Gia Diu Ly Yu Lc, nay a
tht truyn. Tac phm vi u tng t c lu truyn hin nay
khng phai la vn ban thc thu, trong o co cac oan chep vai trn
anh thi L Nguyn sau nay.
dep yn nghch tc: nguyn vn ch Han la bnh l chi hu. Co
dch gia oan Bnh L la tn t u o vung Phu L thuc tnh
Vnh Phu ngay nay. y, chung ti theo Ng Tt T va Phan K
Bnh dch thoat la bnh nh nghch tc noi chung,
Tai liu tham khao
1. Th Vn Ly Trn, tp I, NXB Khoa Hoc Xa Hi, 1977.
THI CA C
13
2. ai Vit S Ky Toan Th, NXB Khoa Hoc Xa Hi, 1993,

theo mc ban khc nm Chnh Hoa th 18 (1697).
3. Vit Nam Vn Hoc S Yu, Dng Quang Ham.
4. Vit Nam S Lc, Trn Trong Kim.
14
THI CA C
Bnh Ng ai cao
(Nguyn Trai)
Tng nghe:
Vic nhn ngha ct yn dn,
Qun iu phat trc lo tr bao;
Nh nc ai Vit ta t trc,
Vn xng nn vn hin a lu,
Nc non b coi a chia,
Phong tuc Bc Nam cung khac;
T Triu, inh, Ly, Trn bao i xy nn c lp
Cung Han, ng, Tng, Nguyn mi bn hung c mt
phng;
Tuy manh yu co luc khac nhau,
Song hao kit thi nao cung co.
Cho nn:
Lu Cung tham cng nn tht bai;
Triu Tit ch ln phai vong thn;
Ca Ham t bt sng Toa
Sng Bach ng git ti Ma
Vic xa xem xet. Chng c con ghi.
THI CA C
15
Va ri:
Nhn ho H chnh s phin ha
trong nc long dn oan hn
Qun cung Minh tha c gy loan
Bon gian ta con ban nc cu vinh
Vui con o xung di hm tai va
Di tri la dn u mun ngan k
Gy thu kt oan trai my mi nm
Bai nhn ngha nat ca t tri.
Nng thu khoa sach khng m nui.
Ngi b ep xung bin dong lng mo ngoc, ngan thay ca
mp thung lung.
Ke b em vao nui ai cat tm vang, khn ni rng su nc
c.
Vet san vt, bt do chim sa, chn chn li chng.
Nhiu nhn dn, bt by hu en, ni ni cam t.
Tan hai ca ging cn trung cy co,
Nheo nhoc thay ke goa bua khn cung.
Thng ha ming, a nhe rng, mau m by no n cha
chan,
Nay xy nha, mai p t, chn tay nao phuc dch cho va?
Nng n nhng ni phu phen
Tan tac ca ngh canh ci.
c ac thay, truc Nam Sn khng ghi ht ti,
D bn thay, nc ng Hai khng ra sach mui !
Long ngi u cm gin, Tri t chng dung tha;
Ta y:
Nui Lam sn dy ngha
Chn hoang da nng mnh
Ngm thu ln ha i tri chung
C m gic nc th khng cung sng
au long nhc oc, chc a mi my nm tri
THI CA C
16
Nm mt nm gai, ha phai mt hai sm ti.

Qun n v gin, sach lc thao suy xet a tinh,
Ngm trc n nay, le hng p h n o cang ky.
Nhng trn troc trong cn mng m,
Ch bn khon mt ni hi
Va khi c ngha dy ln,
Chnh luc qun thu ang manh.
Lai ngt v:
Tun kit nh sao bui sm,
Nhn tai nh la mua thu,
Vic bn tu th iu ke n,
Ni duy ac him ngi ban bac,
Tm long cu nc, vn m m mun tin v ng,
C xe cu hin, thng chm chm con danh pha ta.
Th ma:
Trng ngi, ngi cang vng bong, mt mu nh nhn chn
b khi.
T ta, ta phai dc long, vi va hn cu ngi cht oi.
Phn v gin qun thu ngang doc,
Phn v lo vn nc kho khn,
Khi Linh Sn lng ht my tun,
Luc Khi Huyn qun khng mt i.
Tri th long trao cho mnh ln
Ta gng tr khc phuc gian nan.
Nhn dn bn coi mt nha, dng cn truc ngon c php
phi
Tng s mt long phu t, hoa nc sng chen ru ngot
ngao.
Th trn xut ky, ly yu chng manh,
Dung qun mai phuc, ly t ch nhiu.
Tron hay:
THI CA C
17
em ai ngha thng hung tan,

Ly ch nhn thay cng bao.
Trn B ng sm vang chp git,
Min Tra Ln truc che tro bay.
S kh a hng
Qun thanh cang manh.
Trn Tr, Sn Tho nghe hi ma mt va,
Ly An, Phng Chnh, nn th cu thoat thn.
Tha thng ui dai,
Ty Kinh qun ta chim lai,
Tuyn binh tin anh, ng t cu thu v.
Ninh Kiu mau chay thanh sng, tanh hi van dm
Tuy ng thy cht y ni, nh ngan nm.
Phuc tm qun gic: Trn Hip a phai bu u
Mot gian ke thu: Ly Lng cung anh bo mang.
Vng Thng g th nguy, ma am la chay lai cang chay
Ma Anh cu trn anh ma qun ta hng lai cang hng.
Bo tay i bai vong, gic a tr cung lc kit,
Chng anh ma ngi chu khut, ta y mu phat tm
cng.
Ng u vn ng mu tnh lai con chuc ti gy oan.
Gi y kin mt ngi, gieo va cho bao nhiu ke khac,
Tham cng danh mt luc, ci cho tt ca th gian.
Bi th:
Thng nhai con Tuyn c ng binh khng ngng
nhut nhat Thanh, Thng em du cha chay
inh mui thang chn, Liu Thng em binh t Khu n keo
lai
Nm y thang mi, Mc Thanh chia ng t Vn Nam
tin sang.
Ta trc a iu binh thu him, cht mui tin phong
Sau lai sai tng chen ng tuyt ngun lng thc
Ngay mi thang tam, trn Chi Lng Liu Thng tht th
THI CA C
18
Ngay hai mi, trn Ma Yn Liu Thng cut u

Ngay hm lm, ba tc Lng Minh ai bai t vong
Ngay hm tam, thng th Ly Khanh cung k t vn.
Thun a ta a li dao tung pha
B nc gic quay mui giao anh nhau
Lai thm qun bn mt vy thanh
Hen n gia thang mi dit gic
S tt ken ngi hung h
B ti chon ke vut nanh
Gm mai a, a nui cung mon
Voi ung nc, nc sng phai can.
anh mt trn, sach khng knh ngac
anh hai trn tan tac chim mung.
Cn gio to trut sach la kh,
T kin hng sut toang v.
c Thi Tu l gi dng t ta ti,
Thng th Hoang Phuc troi tay t xin hang.
Lang Giang, Lang Sn, thy cht y ng
Xng Giang, Bnh Than, mau tri o nc
Gh gm thay! Sc phong vn phai i,
am am thay ! anh nht nguyt phai m
B ta chn L Hoa, qun Vn Nam nghi ng khip va ma
v mt!
Nghe Thng thua Cn Tram, qun Mc Thanh xeo ln
nhau chay thoat thn.
Sui Lanh Cu, mau chay thanh sng, nc sng nghen
ngao ting khoc
Thanh an Xa, thy cht thanh nui, co ni m a mau
en.
Cu binh hai ao tan tanh, quay got chng kp,
Qun gic cac thanh khn n, ci giap ra hang
Tng gic b cm tu, nh h oi vy ui xin cu mang
Thn Vu chng git hai, th long tri ta m ng hiu sinh
Ma Ky, Phng Chnh, cp cho nm trm chic thuyn, ra
n bin ma vn hn bay phach lac,
THI CA C
19
Vng Thng, Ma Anh, phat cho vai nghn c nga, v n

nc ma vn tim p chn run.
Ho a tham sng s cht ma hoa hiu thc long
Ta ly toan qun la hn, nhn dn ngh sc.
Chng nhng mu k k diu
Cung la cha thy xa nay
Xa tc t y vng bn
Giang sn t y i mi
Can khn b ri lai thai
Nht nguyt hi ri lai minh
Ngan nm vt nhuc nha sach lau
Mun thu nn thai bnh vng chc
u cung nh tri t t tng linh thing a lng thm phu
tr;
Than i !
Mt c nhung y chin thng,
nn cng oanh lit ngan nm
Bn phng bin ca thanh bnh,
ban chiu duy tn khp chn.
Xa gn ba cao,
Ai ny u hay.
20
THI CA C
Vn t ngha s Cn Giuc
(Nguyn nh Chiu 1822-1888)
Hi i !
Sung gic t rn,
Long dn tri to.
Mi nm cng v rung,
xa t con danh ni nh phao,
Mt trn ngha anh Ty,
thn tuy mt ting vang nh mo.
Nhng ngh rng
Tc c ngon rau n chua,
tai bi cho nc nha ta
Bat cm manh ao i,
mc m chi ng cha no ?
V ai khin quan qun kho nhoc,
n tuyt nm sng ?
V ai xui hao luy tan hoang,
xiu ma nga gio ?
Sng lam chi theo qun ta ao,
qung vua hng, x ban c
ngh lai thm bun;
21
THI CA C
Sng lam chi lnh ma ta,

chia ru ngot, gm banh m,
nghe cang thm h.
Tha thac ma ng cu dch khai,
v sau t phu cung vinh,
Hn con ma chu ch u Ty,
vi man di rt kh.
i thi thi
Chua Lao Ng nm canh ng ong lanh,
tm long son gi lai bong trng rm;
n Ty Dng mt khc ng ra hn,
tui phn bac tri theo dong nc .
au n my, me gia ngi khoc tre,
ngon en khuya leo let trong lu,
Nao nung thay, v yu chay tm chng,
con bong x vt v trc ngo.
i !
Mt trn khoi tan,
Nghn nm tit r.
Binh tng no hay ong sng Bn Nghe,
con lam cho bn pha my en.
ng cha ta con t ng Nai,
ai cu ng mt phng con o.
Thac ma tra nc non ri n,
danh thm n sau tnh cung u khen;
Thac ma ng n miu th,
ting hay trai mun i ai cung m
Sng anh gic, thac cung anh gic,
linh hn theo giup c binh
mun kip nguyn c tra thu kia
Sng th vua, thac cung th vua,
li du day a ranh ranh
mt ch m u n cng o.
Nc mt anh hung lau chng rao,
thng v hai ch thin dn.
22
THI CA C
Cy nhang ngha kh thp nn thm,

cam bi mt cu vng th.
Hi i !
Co linh xin hng.
Tai liu tham khao:
1. Thi vn Quc cm thi thuc Phap, Thai Bach
2. Vn hoc Vit Nam na cui th ky XIX, Nguyn Lc
3. Vit Nam vn hoc s yu, Dng Quang Ham.
23
THI CA C
Chinh phu ngm

(ng Trn Cn - oan Th im)
Ra i vao na u th k XVIII vi nguyn tac bng Han vn
cua ng Trn Cn, lin sau o c Hng Ha n s oan Th im
din nm (dch thanh quc ng)(1) Chinh Phu Ngm a mau
chong i vao long moi tng lp qun chung.
Trai qua hn hai th k ri cho n nay, Chinh Phu Ngm
lun gi nguyn gia tr cua mt vin ngoc vn chng sang ngi, mt
san phm ang t hao cua x s vn "ni ting thi th"(2)
Nguyn tac Chinh Phu Ngm bng Han vn cua ng Trn
Cn la mt tac phm vn chng c sc. Khng nhng gii nho s
Vit Nam ma ca cac bc vn nhn Trung Hoa, u yu thch va khm
phuc tac phm nay. Bng vn tai xut sc, ng Trn Cn s dung
th th t do nh "c phong" trong "Nhac phu" hoc th"t" ma
Khut Nguyn va L Bach tng s dung, vit nn mt tac phm
tr tnh him co, m ta tm s su xa cua mt thiu phu vng chng.
Vn chng trong Chinh Phu Ngm v cung dim l, cha chan
tnh cam, uyn chuyn va y nhac iu. Trong s thi phm Han vn
cua nn vn hoc nc ta, him co tac phm sanh ngang c vi
Chinh Phu Ngm .
Vi Chinh Phu Ngm bng quc ng, xa nay nhiu bc thc
gia uyn bac a phn tch va anh gia v nhiu phng din. Vy ma
THI CA C
24
ngay nay nhng kham pha mi me va su sc hn vn tip tuc ra i.

iu o chng to Chinh Phu Ngm suc tch bit chng nao v gia tr
ni dung ln gia tr ngh thut.
Thi L mat (Canh Hng) - Chua Trnh (Trnh Giang, Trnh
Doanh) la mt thi k nhiu nhng va thi nat. Bon vua chua hoang
dm, ch k va tan bao a y dn chung vao canh lm than, iu
ng. "Thng bt chnh ha tc loan". t nc chm m trin min
trong canh loan lac, mau la va binh ao. Hang ngan van gia nh
phai ri vao tnh canh chia li tan tac, tao nn s phn bi tham cua
nhng chinh phu va chinh phu. Ni au thng tng chng thu ti
tn tri xanh. Chinh Phu Ngm ra i nh ting than van thng
thit cua con ngi, cua tnh yu i la, cua gia nh trong cai thi
ai en ti y.
Trc ht, bng s boc trn thc trang i sng - nht la i
sng ni tm tran ngp su au - cua ngi chinh phu, tac phm nu
ln mt lun ht sc quan trong cua xa hi: Chin tranh va Hoa
Bnh.
Thu tri t ni cn gio bui
Khach ma hng nhiu ni trun chuyn.
Ch hai cu th u cho ta thy: Mt khi chin tranh xay ra th
con ngi noi chung, va c bit la ngi phu n, lp tc b y vao
nghch canh, vao ni kh au v tn.
Chin tranh ma Chinh Phu Ngm cp ch la chin tranh
mu ba vng, bao v ngai vang cua bon vua chua phong kin.
Cach nhn chin tranh nh vy chng to tac gia Chinh Phu
Ngm a ng vng nh ban thach trn mt lp trng duy nht:
Lp trng cua chu ngha nhn ban.
Bng lp trng tin b o, tac gia vach trn mu thun gia
quyn li cua qun chung nhn dn vi quyn li ch k cua bon vua
chua. Khi ngi chinh phu vng chng phai sng nhng thang n m
ng ng trong au kh, con ngi chinh phu ngoai chin a b y
vao canh cht choc:
Non k quanh que trng treo
Bn Ph gio thi u hiu my go
THI CA C
25
Hn t s gio u u thi
Mt chinh phu trng doi doi soi
th chn triu nh bon vua chua chng bit y la u:
Trn trng gm thu hay chng nhe?
Cu th "Mt chinh phu ai ve cho nn" a t cao thng thng
ke thu pham tao ra tn bi kch cua chinh phu va chinh phu: o chnh
la bon vua chua.
Vach trn b mt hc am cua chin tranh, Chinh Phu Ngm
ng thi din ta gic mng m cua chinh phu: Gic mng oan
vin.
Lin ngm i m oi phen
Cung chang lai kt mi duyn n gia
Cho bo luc su xa cach nh
Gi gn nhau vui thu thanh bnh
Gic mng oan vin cua chinh phu phan anh khat vong hoa
bnh cua nhn dn ta trong th k XVIII loan lac va tang toc.
Ro rang Chinh Phu Ngm mun khng nh chn l: Hoa bnh
la iu kin tin quyt cua hanh phuc con ngi va hanh phuc la
i.
Vi lp trng nhn ao su sc trit , Chinh Phu Ngm i
vao chiu su thm thm cua tm hn mt phu n phng ng va
khc hoa nn mt bc tranh v th gii tm hn k diu y. Khng
mt ai khng cam than trc ve ep v ngn v tnh cam, s thun
khit va cao qu v c hanh, s mn tu va s kha ai cua nang. Ve
ep tuyt vi cua tm hn ngi con gai Vit Nam chung ta a gp
trong ca dao, dn ca, truyn nm khuyt danh. Chinh Phu Ngm,
chung ta gp lai ve ep y nhng a c nng cao hn mt bc
ang k nh s gia cng cua vn chng bac hoc.
Chinh phu tuy khng tach ri hn cuc sng cua ngi bnh
dn:
Con th mng sa va ng phu tr.
Long lao thn bun khi ta ca
Ming hai nhi ch ba mm cm...
nhng nang co phong cach qu phai cua gii thng lu;
THI CA C
26
Trm cai xim tht then thung

hoc: Dao hin vng thm gieo tng bc
hoc: Mn hoa mn ru giai bun...
ng cp trn, lai co hoc vn - nh ban thn Hng Ha n s tm hn chinh phu di dao hn, su va cao hn, ca v t tng ln
tnh cam so vi ngi phu n bnh dn. o chnh la mt ngun sui
tm t y p san sinh ra thin trng thi tr tnh Chinh Phu
Ngm.
Ln theo dong suy ngh cua chinh phu, chung ta khng th
khng than phuc khi oc mn tu cung nh s nhay cam cua trai tim
nang. Vt trn nhng giao iu phong kin - nhng th l lun xam
xt - nang t mt cu hoi ht sc nhn ban:
Thip chng tng ra ngi chinh phu
Chang ha tng hoc lu vng tn
C sao cach tr nc non
Khin ngi thi sm th hm nhng su?
Nang hi hn v co luc nang a qua dai kh:
Luc ngoanh lai ngm mau dng liu
Tha khuyn chang ng chu tc phong.
Va nang a khng nh cai trit l hanh phuc "Tt ca y, tt
ca luc nay":
y loai vt tnh duyn con th
Sao kip ngi n y y?
Va: anh mun kip ch tnh a vy
Theo kip nay hn thy kip sau.
Thip xin chang ch bac u
Thip th gi mai ly mau tre trung!
Thit tng nhng t duy y nhn ban y cua chinh phu co
th lam cho cac nha nhn vn thi Phuc Hng va thi Khai Sang
phng Ty phai than phuc!
Ngi chinh phu la hnh tng c in cao qu, tiu biu cho
phm cht cua phu n Vit Nam moi thi ai.
Tnh yu cua nang vi chng khng g sanh ni. Mc du sng
cach y hai th k ri, hnh nh nang a tm thy tnh yu ch
thc, song phng va hanh phuc:
THI CA C
27
Trang phong lu ang chng nin thiu

Sanh nhau cung dan du ch duyn.
Toan b ban trng ca la ni nh nhung, lo u mong i, thng
xot va khat khao, khin bit bao th h con ngi a phai ri l!
Tuy sng trong nghch canh nhng cach ng x cua nang to ra
hn hn nhng ngi an ba tm thng nh v T Tn ngay xa:
Thip chng dai nh ngi T phu
Chang hn khng nh lu Lac Dng
Khi v eo qua n vang
Trn khung ci dam dy dung lam cao.
Xin v chang xp bao ci giap
Xin v chang ru lp phong sng,
V chang tay chuc chen vang,
V chang im phn eo hng nao nung!
Chinh phu ngm - cun nht k tm hn cua mt ngi
chinh phu - a cho chung ta thy tm voc cao ep v tnh cam, c
hanh va tr tu cua ngi phu n Vit Nam th k XVIII, khng h
thua kem nang Penelope cua Hy Lap c ai trong tac phm
ODYSSeE bt hu cua Homere.
So vi nang - con ngi gi c nhiu tnh cht thin chn th hnh anh ngi chinh phu co phn m nhat. Hnh nh trong u
oc ke chinh phu phong kin nay y dy nhng giao iu cht cng.
Chang lao vao chin tranh nh mt cai may:
Mua gm ru tin cha tan
Ch ngang ngon giao vao ngan hang beo,
Chang khng y thc c thc cht hanh ng xa thn cua
mnh va chang con b mu quang bi nhng ba vinh hoa:
Non Yn tac a danh...
Chnh v le o, ke nhn ro mt trai cua chin tranh chnh la
ngi chinh phu, ch khng phai la chinh phu, ke trc tip dn
thn "vao ni gio cat"!
Tuy nhin long yu chng a ln at va bao trum tt ca. Chinh
phu khng mt li oan trach chng. Phai chng iu o cho chung
ta thy mt net ep khac: o la s nhu thun trong tnh cach cua
nang?
THI CA C
28
V ngh thut, Chinh phu ngm la tac phm ting Vit u tu

vao bc nht cua vn hoc Vit Nam.
Vi Chinh phu ngm, ngn ng vn hoc dn tc a c nng
ti trnh tt nh. Mi cu th u c tao thanh bi nhng t
ng tinh xac, c got giua cng phu bi mt vn tai ln.
Nhng cu th y hnh anh:
ao chang o ta rang pha
Nga chang sc trng nh la tuyt in.
Nhng cu th ta canh chin a th lng:
Non K quanh que trng treo
Bn Ph gio thi u hiu my go
Hn t s gio u u thi
Mt chinh phu trng doi doi soi.
Canh thin nhin su tham:
Sng nh bua b mon gc liu
Nc dng ca xe heo canh ng
Giot sng phu bui chim gu
Su tng ku vng, chung chua nn khi.
Nhng cu th ta "hnh dong" ngi chinh phu su nao:
Trm cai xim tht then thung
Lch lan toc ri long vong lng co.
Va trn tt ca la nhng cu th ta tnh, ta moi trang thai tm
l:
- a chang long dc dc bun
- Hng gng t hn a m mai
Gng gng soi l lai cha chan
St cm gng gy ngon an
Dy uyn kinh t phm loan ngai chung.
Ngn ng Vit Nam vn giau sc biu hin, giau hnh dung t
tinh t, a c vn dung vao trong tac phm mt cach tai tnh:
- Thet roi cu v ao ao gio thu
- La c bay ngui ngui
- Ga co oc gay sng
- Mi su dng dc ta min b xa
- Bn Ngn sui sut, cung tr ng chc mong
THI CA C
29
i khi Chinh phu ngm dung ngoa ng. o la du hiu cho

thy ngn ng th a vt ti mt tm cao, bt u phat huy tnh
cht "cung phong" vn t co trong v n chng "khun phep"thi
xa:
- Go snh ngoc my hi khng ting
m an tranh my phm ri tay
- Ca quyn gheo lam ri nc mt
Trng tiu khua nh rt bung gan
Vo vang i khac dung nhan...
Chinh phu ngm s dung th th c thu cua dn tc,
a co sn trong nn vn hoc dn gian: o la th song tht luc
bat, giau nhac iu hn th th luc bat bi hai vn trc hai cu 7.
Th th nay to ra thch hp cho nhng tac phm tr tnh, nh
"Cung oan ngm khuc" cua Nguyn Gia Thiu, "Ai t van" cua L
Ngoc Hn, "T tnh khuc" cua Cao Ba Nha, "Khoc Dng Khu" cua
Nguyn Khuyn...
Mt tac phm vn chng bac hoc, c sang tao bi mt th
th thun tuy dn tc: o la bng chng hung hn cho thy tim
nng to ln cua ting Vit. ng thi chnh iu o a khin Chinh
phu ngm tr nn u vit, c quang ai qun chung tip nhn,
tan thng va truyn tung sut t i no n i kia.
Chinh phu ngm chuyn hoa mt cach tai tnh nhng
in c va nhng cu th cua vn hoc Trung Hoa sang ting
Vit, lam giau cho kho t vng n g ng vn hoc nc nha:
Chn Ham Dng chang con ngoanh lai,
Bn Tiu Tng thip hay trng sang
Khoi Tiu Tng cach Ham Dng
Cy Ham Dng cach Tiu Tng my trung.
- Chang rui nga dm ngan my phu
Thip dao hai li cu ru in...
(phong th L Bach)
- Luc ngoanh lai ngm mau dng liu
Tha khuyn chang ng chu tc phong
(Phong th Vng Xng Linh)
THI CA C
30
Chinh phu ngm con s dung nhac iu v cung iu

ngh khin cho tac phm t luc ra i n nay dng nh khng
phai oc ma la ca, ngm ngi ... Vi "AIR" giai iu hoa
thanh trm su va da dit, co i thay theo tng trang thai tm
hn, ca khuc Chinh phu ngm a lam say m bit bao th h con
ngi...
V nhng l do a nu trn, Chinh phu ngm a tr thanh kit
tac thi ca, va ban din nm cua Hng Ha n s c anh gia la hay
hn ca nguyn tac Han vn cua ng Trn Cn.
Kiu Vn
(1)Ban thn n s oan Th im a tng trai tm trang y ht
tm trang cua ngi chinh phu. Sau khi ly chng c ven ven mt
thang th chng ba la Nguyn Kiu phai cm u phai b i s sang
nha Thanh trong ba nm tri. Co le v th ba a dn tt ca tm huyt
din nm tac phm cua ng Trn Cn. Nhng nm gn y co y
kin cho rng tac gia cua ban nm Chinh Phu Ngm hin hanh la
Phan Huy ch. Nhng cac nha nghin cu vn hoc Vit Nam cho bit
hin vn cha co u tai liu chnh xac, tin cy xac nhn iu o.
V vy v tr cua Hng Ha n s i vi bai din ca chinh Phu Ngm
vn cha co th thay i.
(2) Li cua Nguyn Trai t th k XV
31
THI CA C
Chinh phu ngm

Thin a phong trn
Hng nhan a trun
Du du b thng h, thuy tao nhn
C b thanh ng Trng Thanh nguyt
Phong hoa anh chiu Cam Tuyn vn
Cu trung an kim khi ng tch
Ban da phi hch truyn tng qun
Thanh bnh tam bach nin thin ha
Tung th nhung y thuc vu thn
S tinh thim mn thi hiu phat
Hanh nhn trong phap khinh li bit
Cung tin h tai yu
Th noa h bit khuyt
Lip hip tinh k xut tai su
Huyn huyn tiu c t gia oan
Hu oan h phn hu
Hu su h kh khoat
Lng nhn nh thp Ng mn hao
u but nghin h s cung ao
THI CA C
Duc ba lin thanh hin minh thanh

Nguyn tng xch kim tram thin kiu
Trng phu thin l ch ma cach
Thai sn nht trch khinh hng mao
Tin t khu khn tung chinh chin
Ty phong minh tin xut V kiu
V kiu u thanh thuy cu
Thanh thuy bin thanh thao
Tng qun x h tm du du
Qun ng h thip hn bt nh cu
Qun lm lu h thip hn bt nh chu
Thanh thanh lu thuy bt ty thip tm su
Thanh thanh phng thao bt vong thip tm u
Ng phuc ng h chp qun thu
B nht b h phan qun nhu
Thip tm tuy qun t minh nguyt
Qun tm van l Thin Sn tin
Trch li bi h vu Long Tuyn
Hoan chinh sao h ch h huyt
Vn tung Gii T lip Lu Lan
Ting hng Man Kh am Ma Vin
Qun phi trang phuc hng nh ha
Qun k kiu ma bach nh tuyt
Kiu ma h loan linh
Chinh c h nhn hanh
Tu du trung h i din
Khoanh khc l h phn trnh
Phn trnh h ha lng
Bi hi h l bang
L bang nht vong bai ng ng
Tin qun bc T Liu
Hu k ty Trng Dng
K qun tng ung qun lm tai
Dng liu na tr i thip oan trng
Kh kh lac mai thanh tim vin
32
THI CA C
Hanh hanh chinh bai sc ha mang

Vong vn kh h lang bit thip
Vong sn qui h thip t lang
Lang kh trnh h mng vu ngoai
Thip qui x h tac da phong
Qui kh lng hi c
Vn thanh d sn thng
Lang c thip h Ham Dng
Thip c lang h Tiu Tng.
Tiu Tng yn cach Ham Dng thu
Ham Dng thu cach Tiu Tng giang.
Tng c bt tng kin
Thanh thanh mach thng tang
Mach thng tang, mach thng tang
Thip y qun tm thuy oan trng?
T tung bit hu phong sa lung
Minh nguyt tri qun ha x tuc
C lai chinh chin trng
Van l v nhn c
Phong khn khn a c nhn nhan tuy
Thuy thm thm khip c ma xuc
Thu phu chm c ngoa long sa
Chin s bao yn min h luc
Kim triu Han ha Bach ng thanh
Minh nht H Khuy Thanh Hai khuc
Thanh Hai khuc, thanh sn cao phuc
Thanh sn tin, thanh kh oan phuc tuc
Thanh sn thng, tuyt mng u
Thanh kh ha, thuy mt phuc
Kha lin a thiu thit y nhn
T qui ng th su nhan xuc
Cm trng qun vng tri da v
Gian nan thuy v hoa chinh phu
Liu tng lng nhn kinh lch x
Tiu Quan giac, han hai ngung
33
THI CA C
Sng thn, vu im, h lac, xa khu

Phong xan, l tuc, tuyt hnh, bng tu
ng cao vong vn sc
An c bt sinh su
T tung bit hu ng nam kiu
ng nam tri qun chin ha ao
C lai chinh chin nhn
Tnh mnh khinh nh thao
Phong nhn ha, n n hip khoang chu n thm.
Thi khc trung, lch lch hoanh qua trang s yu
K sn cu trung nguyt mang mang
Ph Thuy tn phn phong niu niu
Phong niu niu khng xuy t s hn
Nguyt mang mang tng chiu chinh phu mao
Chinh phu mao, thuy an thanh
T s hn, thuy ai iu
Kha lin tranh u cu sn xuyn
Hanh nhn qua th tnh a thiu
C lai chinh chin k nhn hoan
Ban Siu qui thi mn d ban
Liu tng lng nhn tr snh ngoai
Tam xch kim, nht nhung yn
Thu phong sa thao, minh nguyt quan sn
Ma u minh ch, thanh thng duyn can
Cng danh bach mang l
Lao kh v ng nhan
Lao d nhan h thuy d ngn
Qun tai thin nhai, thip y mn
y mn c thip kim sinh phn
Thin nhai khi qun bnh sinh hn
T tn tng tuy ng thuy ban
Na kham trong cach thuy vn thn
Thip thn bt tng vi chinh phu
Qun thn khi hoc vi vng tn
34
THI CA C
Ha s giang nam d giang bc

Linh nhn su hiu hu su hn
Nht ca th phong lu thiu nin khach
Nht ca th phong lu thiu nin hn
Kha lin lng nin thiu
Thin l cac han huyn
c tch d qun tng bit thi
Liu iu do v chuyn hoang li
Vn qun ha nht qui
Qun c quyn
quyn d truc h oang li lao
Thanh liu lu tin ng y nhi.
c tch d qun tng bit trung
Tuyt mai do v thc ng phong
Vn qun ha nht qui
Qun ch ao hoa hng
ao hoa d truc ng phong kh
Lao mai giang thng hu phu dung
D nga c ha x, nai c Lung Ty sm
Nht trung h bt lai, truy dip u nga trm
Tr lp khng th khp, hoang thn huyn
m cm
D qun c ha s, nai c Han Dng kiu
Nht van h bt lai, cc phong xuy nga bao
Tr lp khng th khp, han giang khi m trao
Tch nin k tn khuyn qun hi
Kim nin k tn khuyn qun lai
Tn lai nhn v lai
Dng hoa linh lac uy thng ai
Thng ai thng ai hu thng ai
Nht b nhan nh bach cam thi
Tch nin k th nh thip k
Kim nin hi th nh thip qui
Th qui nhn v qui
Sa song tch mch chuyn ta huy
35
THI CA C
Ta huy ta huy hu ta huy

Thp c giai k cu vi
Th tng kh nht tung u s
Bt giac ha tin d tam chu
Ti kh th lin nin t tai nhn
Ti kh th thin l hoang hoa thu
T tai nhn thuy v ng thng thn
Hoang hoa thu thuy v khu trung phu
Hu thn an kha tam tng li
Hu phu an kha cu tng phu
Qun hu lao thn mn nh sng
Qun hu anh nhi n in tha nhu
Lao thn h y mn
Anh nhi h ai b
Cung thn thc h thip vi nam
Khoa t th h thip vi phu
Cung thn khoa t th nht thn
Thng thip t qun kim k
T qun tch nin h d qua
T qun kim nin h hu m
Qun ym lu nh nin tam nin canh t nin
Thip tnh hoai bach lu thin lu hoan van lu
An c tai qun bin
T thip trung trng kh
Thip hu Han cung thoa
Tng th gia thi tng tng lai
Bng thuy k qun t, biu thip tng t hoai
Thip hu Tn lu knh
Tng d qun s tng i anh
Bng thuy k qun t, chiu thip kim c lanh
Thip hu cu ch ngn, thu trung thi tng thn
Bng thuy k qun t, vi vt ngu n cn
Thip hu tao u ngoc anh nhi nin s lng
Bng thuy k qun t, tha hng hanh trn trong
Tch nin m tn hu lai th
36
THI CA C
Kim nin m hi tn dic hi

Kin nhan ung nhin t tai bach
V n sng man t ch min y
Ty phong duc k v hng tin
Thin ngoai lin y tuyt vu thuy
Tuyt han h h trng, vu lanh h lang vi
Han lanh ban ban kh, thin ngoai kha lin y
Cm t thi phong canh trin
Kim tin vn bc tn hoan nghi
K hoang hn thi, trung hin nhn c lp
K hi minh nguyt da, an chm mn ta khi
Bt quan trm d tnh, hn hn nhn t tuy
Bt quan ngu d noa, vong vong y nh si
Trm ta uy khao bng v nai
Qun thoai nhu yu su bt chi
Tru trm trm, ngo vin hanh nh truy
Tch m m, tng lim quyn hu thuy
Lim ngoai khuy, nht xut chi u v thc bao
Lim trung toa, da lai tm s ch ng tri
ng tri nhc v tri, thip tm ch t bi
Bi hu bi h canh v ngn
ng hoa nhn anh tng kham lin
Y c k thanh thng ngu da
Phi pht hoe m bat chuyn
Su nh hai
Khc nh nin
Cng nhin hng, hoa hn duc tiu an tru ha
Cng lm knh, ngoc tr khng truy lng hoa tin
Cng vin cm, ch ha kinh nh loan phng tru
Cng c st, khuc trung su yt uyn ng huyn
Th y xun phong nhc khng truyn
Thin kim ta lc k Yn nhin
Yn nhin v d truyn
c qun thiu thiu h l nh thin
Thin vin v d thng
37
THI CA C
c qun du du h t ha cung
Su nhn x, thng tm hung
Thu dip thanh sng l, cung thanh t vu trung
Sng phu tan h dng liu
Vu c tn h ng ng
iu phan cao thung, l ha tung
Han vin hu trung, vin t thi chung.
Tt sut s thanh nguyt
Ba tiu nht vin phong
Phong lit ch song xuyn trng khch
Nguyt di hoa anh thng lim lung
Hoa tin nguyt chiu nguyt t bach
Nguyt ha hoa khai hoa t hng
Nguyt hoa hoa nguyt h anh trung trung
Hoa tin nguyt ha h tm xung xung
Thin ban lan
Van s dung
Dung n cng, cm truc s phao oanh i ngu
Dung phu xao, kim chm tu thch ip th hung
Dung trang, su kim khng thi phn
Dung ng, chung triu mun y song
y song y song phuc y song
Lang qun kh h, thuy vi dung
Thuy vi dung h, tm ban hoan
Lang qun kh h, cach trung quan
Ha th Thin tn, lanh lac lp Ngn ch
Ha th Hng Nga phu, th lng toa Quang Han
Ta su h vi chm, ch mun h vi xan
Duc tng tu ch su, su trong tu v lc
Duc tng hoa giai mun, mun ap hoa v nhan
Su mun tng vi su mun ng
Mun su hoa tac cu tuyn than.
Th quynh sinh h bt thanh hng
Bao ngn tranh h bt nhn an
T vin tai h hanh l nan
38
THI CA C
Nim chinh phu h nang thac an

Quyn thanh lac quan tnh l
Tiu c xao tan ai bai can
Bt thng tiu tuy hnh hai nhuyn
Thuy giac khu li t v toan
T v toan h canh tn toan
Tn toan oan ch v lng nhn
V lng nhn h song thip l
V lng nhn h chch thip thn
Thip thn bt ao qun chinh trng
Thip l bt ao qun chinh cn
Duy hu mng hn v bt ao
Tm qun da da ao Giang Tn
Tm qun h Dng ai l
Hi qun h Tng Giang tn
K c k phin hoan hi x
V phi nht chm mng trung xun
Th thn phan hn bt nh mng
Lung thuy ng Quan d t thn
Mng kh mi tng kinh canh oan
Mng hi hu huyn phi chn
Duy hu thn tm chn bt oan
V thng khoanh khc thiu li qun
Tm bt li qun v kin qun
ng cao k vong chinh lun
Vong qun ha s kin, giang bin man bach tn
Yn thao phi thanh lu, Tn tang nhim luc vn
Nam lai tnh p ban phong trn
Lac nht bnh sa nhan nht qun
Vong qun ha s kin, dch l oan trng nh
Vn gian Ng thu bch, thin t Thuc sn thanh
Bc lai hoa th ban hoang thanh
Vi vu giang lu ch nht thanh
Vong qun ha s kin, khng sn dip t i
T phi song bach tr, t vu man giang mai
39
THI CA C
ng kh phong yn tham bt khai

Ty phong linh lac iu thanh ai
Vong qun ha s kin, ha thuy khuc nh cu
Trng khng s im nhan, vin ph nht
qui chu
Ty kh tung thu tip oan vu
Hanh nhn vi mt cach thng chu
Vong tn thin u hu a u
K nht ng lu hu ha lu
ng vn tr tn tng t nhan
Ha x Ngoc Quan chinh chin khu
Hn v Trng Phong suc a thut
Hn v tin t trch cn phu
Hu tm thanh hoa thach
V l kha ng lu
Hi thu trng dng liu sc
Hi giao phu t mch phong hu
Bt thc li gia thin l ngoai
Qun tm hu t thip tm phu
Qun tm thang d thip tm t
Thip dic qun ha oan vu
Thip tm nh hoa thng hng dng
Ch pha qun tm nh lu quang
Lu quang nht kh bt phuc chiu
Hoa v lu quang hoang hu hoang
Hoang hoa canh hng thuy bin tiu
Lu quang bt khng nht hi chiu
Hoang hoa khc v lu quang lao
Hoang hoa lao h lac man t n g
Hoa lac nh kim canh k sng
nh lan h d trch
Giang tm h hu phng
Nhip y b tin ng
Ngng muc quan thin chng
Ha thuy phn minh dit
40
THI CA C
Khu trin sa hin tang

Tim vn thi phang pht
Bc u ht ngang
Nguyt chiu h nga sang, phong xuy h nga tng
Ngoc nhan tuy thn tc, trng phu do tha phng
Tch vi hnh d anh, kim vi Sm d Thng
Qun bin vn ung Thanh phiu k
Thip x ai sinh Hng ip lang
Lang ni xun phong nht tng yt
Kha lin ng tn lng thi tit
Lng thi tit, Diu hoang Nguy t gia ng phong
Lng thi tit, Chc N Ngu Lang hi minh nguyt
Kha lin ung thu nht khng phong
Nin nin ng tn lng thi tit
Lng thi tit h cp nh thoa
Nhn th thanh xun dung d qua
hung phuc th xun t v tiu thu hn tuc
Hung phuc th hp hoan canh thiu bit su a
Bit su thu hn lng tng ma
Bi liu thanh thanh nng k ha
Khng than tch lang t ta
Ch khung bach ao Vn Qun u, khng than tch
Ch khung hoa ao Phan lang mn, lang t ta
Than tch ha d vi
Nhan sc do kiu nh nn hoa
T ta ha d vi
Quang m nht trch v hi qua
T mnh bac, tch nin hoa
Ti ti thiu phu c thanh ba
Xun cac trung hoai bi tiu kim
Hoa lu thng k giai hng la
Hn thin bt d nhn phng tin
s ao kim thanh kham kha
Kham kha kham kha nai nhc ha
V thip ta h v qun ta
41
THI CA C
Qun bt kin da ngoai song uyn ng

Cam tm bt nhn lng phn trng.
Hu bt kin lng u song yn yn
Bach u ha tng vong khin quyn
Khim da v tnh t dc tng tuy qua nht sinh
Cung da v tri tnh khu ao lao bt tng li
L liu tng truyn lin l x
Tr lin dic hu tnh u th
Ha nhn sinh chi tng vin
Ta vt loai chi nh ti
An c tai thin vi t dc iu
Tai a vi lin l chi
Ninh cam t tng bit, bt nhn sinh tng li
Tuy nhin t tng kin, hat nhc sinh tng tuy
An c qun v lao nht, thip thng thiu nin th
Nguyn vi anh h tuy qun bin
Qun hu hanh h anh bt vin
Qun y quang h thip s nguyn
Nguyn qun ha quc tm nh an
Nguyn qun t dn lc nh thit
C lai thn ha Nhuc Chi u
Khat lai m ha Thin Vu huyt
Ha hanh K mn phong nhn trung
Lao thin trc y h anh hung
H anh hung, bach chin cng
Trng khu t ma tnh quan ng
Quan ng quan bc hu truyn tin
Sn v sn u tao quai cung
Tip sc tinh k t tai nguyt.
Khai ca tng s bi bin phong
Lc cng h Yn Nhin thach
Hin quc h V ng cung
V ng cung h hng thin triu
Vn Ngn ha h ty cung ao
T nhn san ha bnh Hoai tung
42
THI CA C
Nhac phu ca truyn nhp Han dao

Lng Yn cac h Tn Thuc Bao
K Lm ai h Hoc Phiu Diu
Thin ng a cu mao t khoan(92)
T m th phong phuc lc tiu
Hu su h th nht, c y h lai th
Thip phi T gia si tm phu
Qun dic Lac Dng hao nam nhi
Qui lai thang bi hoang kim n
Khng hoc ng nin bt ha ki
Nguyn v qun h giai chinh y
Nguyn v qun h phung ha chi
V qun s trt vn hoan khao
V qun trang im ngoc c chi
Thu qun khan h cu l cn
Thoai qun thnh h cu tnh t
Cu tnh t h hoan tn lin
Giang tn thoai h tu bi tin
Thin chc h man ngan
xng h lin lin
Chc phu chc h b ao tu
Xng phuc xng h t lu thin
Chc cu un, xng song lin
D qun chnh n cu nhn duyn
Giao canh thanh song ao lao thin
Thng liu cng danh li bit nht
Tng lin tng thu thai bnh nin
Thai bnh nin nguyn tu tr
Nhc nhin th hu thip ha l
Tng hi tng k tng k ngn
Ta h trng phu ng nh th
43
44
THI CA C
Chinh phu ngm

Thu tri t ni cn gio bui,
Khach ma hng nhiu ni trun chuyn(1)
Xanh kia thm thm tng trn
V ai gy dng cho nn ni nay?
Trng Trang Thanh (2) lung lay bong nguyt,
Khoi Cam Tuyn (3) m mt thc my.
Chn ln gm bau trao tay,
Na m truyn hch nh ngay xut chinh.
Nc thanh bnh ba trm nm cu,
ao nhung (4) trao quan vu t y.
S tri sm giuc ng my,
Phep cng la trong nim ty (5) sa nao.
ng rong rui lng eo cung tin,
Bui tin a long bn th noa (6)
Bong c ting trng xa xa,
Su ln ngon ai oan ra ca phong.
Chang tui tre vn dong hao kit,
Xp but nghin theo vic ao cung.
Thanh lin (7) mong tin b rng,
Thc gm a quyt chng dong gic tri (8)
Ch lam trai dm nghn da nga (9)
THI CA C
Gieo Thai Sn nhe ta hng mao.(10)

Gia nha eo bc chin bao,
Thet roi cu V (11) ao ao gio thu.
Ngoi u cu nc trong nh loc,
ng bn cu co moc con non.
a chang long dc dc bun,
B khn bng nga thuy khn bng thuyn.
Nc trong chay long phin chng ra
Co xanh thm da nh kho qun
Nhu ri taylai trao lin
Bc i mt bc lai vin ao chang.
Long thip ta bong trng theo doi,
Da chang xa ngoai coi Thin San.(12)
Mua gm (13) ru tin cha tan,
Ch ngang ngon giao vao ngan hang beo.
Sn Lu Lan rng theo Gii T (14)
Ti Man Kh ban s Phuc Ba (15)
ao chang o ta rang pha,
Nga chang sc trng nh la tuyt in.
Ting nhac nga ln chen ting trng,
Giap mt ri phut bng chia tay.
Ha lng (16) chia re ng nay
Bn ng trng la c bay ngui ngui.
Qun trc a gn ngoai doanh Liu, (17)
Nga sau con khut neo Trang Dng. (18)
Qun a chang rui ln ng,
Liu dng bit thip oan trng nay chng?
Ting ch thi nghe chng ng vong.
Hang c bay trng bong pht ph.
Du chang theo lp my a,
Thip nhn rng nui ngn ng ni nha.
Chang th i coi xa ma gio,
Thip th v bung cu chiu chn.
oai trng theo a cach ngn,
Tun mau my bic trai ngn nui xanh.
45
THI CA C
Chn Ham Dng (19) chang con ngoanh lai,

Bn Tiu Tng (20) thip hay trng sang.
Khoi Tiu Tng cach Ham Dng
Cy Ham Dng cach Tiu Tng my trung.
Cung trng lai ma cung chng thy.
Thy xanh xanh nhng my ngan du.
Ngan du xanh ngt mt mau,
Long chanh y thip ai su hn ai?
Chang t i vao ni gio cat,
m trng nay ngh mt phng nao?
Xa nay chin a dng bao,
Ni khng mun dm xit sao dai du.
Hi gio lanh ngi ru mt dan,
Dong nc su nga nan chn bon.
m yn gi trng a chn.
Nm vung cat trng ngu cn ru xanh.
Nay Han xung Bach Thanh ong lai, (21)
Mai H vao Thanh Hai dom qua. (22)
Hnh khe th nui gn xa,
t thi lai ni thp a lai cao.
Sng u nui bui chiu nh gi,
Nc long khe neo li con su.
Nao ngi ao giap by lu,
Long qu qua o mt su chng khuy.
Trn trng gm thu hay chng nhe,
Mt chinh phu ai ve cho nn?
Tng chang rong rui my nin,
Chng ni han hai (23) th min Tiu Quan. (24)
a trc tr oi ngan xa h,
Lai lanh lung nhng ch sng phong.
Ln cao trng thc my lng ,(25)
Long nao la chng ng long bi thng?
Chang t sang ng nam khi neo,
Bit nay chang tin thao (26) ni u.
Nhng ngi chinh chin by lu,
46
THI CA C
Nhe xem tnh mnh nh mau co cy.

Nc hi manh n day t trc,
Trai chn ngheo tui c bao nhiu.
Non K (27) quanh que trng treo,
Bn Ph (28) gio thi u hiu my go.
Hn t s gio u u thi,
Mt chinh phu trng doi doi soi.
Chinh phu t s my ngi,
Nao ai mac mt (29) nao ai goi hn?
Du binh la nc non nh cu,
Ke hanh nhn qua o chanh thng.
Phn trai gia rui chin trng,
Chang Siu (30) toc a im sng mi v.
Tng chang trai nhiu b nng no,
Ba thc gm mt c nhung yn.
Xng pha gio bai trng ngan,
Tn reo (31) u nga giao dan (32) mt thanh.
ang cng danh trm ng rn ra,
Nhng nhoc nhn nao a ngh ngi.
Ni long bit ngo cung ai.
Thip trong canh ca chang ngoai chn my.
Trong ca nay a anh phn thip,
Ngoai my kia ha kip chang vay (33)?
Nhng mong ca nc vui vy,
Nao ng i nga nc my cach vi.
Thip chng tng ra ngi chinh phu,
Chang ha tng hoc lu vng tn (34).
C sao cach tr nc non,
Khin ngi thi sm th hm nhng su?
Trang phong lu ang chng nin thiu,
Sanh nhau cung dan du ch duyn.
N nao i la thiu nin,
Quan san cach han huyn(35) cho anh!
Thu lm hanh oanh cha ben liu,
Hoi ngay v c neo quyn ca.
47
THI CA C
48
Nay quyn a giuc oanh gia,

y nhi (36) lai gay trc nha lu lo.
Thu ng (37) mai cha dan gio,
Hoi ngay v ch ao bng.
Nay ao a quyn gio ng,
Phu dung lai a bn sng b x. (Co ban chep : Tuyt mai trng bai
phu dung o b.)
Hen cung ta Lung Ty (38) nham y,
Sm a trng nao thy hi tm.
Ngp ngng la rung canh trm,
Chiu hm nghe dy ting cm (39) lao xao
Hen ni nao Han Dng (40) cu no
Chiu lai tm nao co tiu hao.
Ngp ngng gio thi ao bao,
Bai hm tun dy nc trao mnh mng. (41)
Tin thng lai ngi khng thy lai,
Hoa dng tan a trai ru xanh.
Ru xanh my lp chung quanh,
Sn i mt bc trn tnh ngn ng.
Th thng lai ngi cha thy lai,
Bc rem tha ln dai bong dng.
Bong dng my bui xuyn ngang,
Li sao mi hen chn thng n sai?
Th tnh lai din khi (42) ngay y,
Tin sen (43) nay a nay la ba.
Xot ngi ln la ai xa,
Xot ngi nng chn hoang hoa (44) dm dai.
Tnh gia tht nao ai chng co.
Kia lao thn (45) khu phu (46) nh thng.
Me gia ph pht mai sng.
Con th mng sa va ng phu tr (47)
Long lao thn bun khi ta ca,
Ming hai nhi ch ba mm cm.
Ngot bui thip a hiu nam,
Day con en sach thip lam phu thn.
THI CA C
Nay mt thn nui gia day tre.

Ni quan hoai mang m bit bao.
Nh chang trai my sng sao,
Xun tng i mi ng nao con d.
K nm a ba t cach din,
Mi su thm nghn van ngn ngang.
c g gn gui tc gang.
Giai nim cay ng chang to hay.
Thoa cung Han(48) thu ngay xut gia,
Gng lu Tn (49) du cu soi chung.
Cy ai ma gi ti cung,
chang thu ht tm long tng t?
Nhneo tay (50) moi khi ngm ngha
Ngoc cai u (50) thu be vui chi.
Cy ai ma gi ti ni,
chang trn trong du ngi tng thn?
Trai my xun tin i tin lai,
Ti xun nay tin hay vng khng.
Thy nhan lung tng th phong, (51)
Nghe hi sng sm ao bng sn sang.
Gio ty ni khn ng hng tin, (52)
Xot coi ngoai tuyt quyn ma sa.
Man ma trng tuyt xng pha,
Ngh thm lanh leo ke ra coi ngoai. (53)
ch gm (54) phong thi lai m,
Gieo boi tin (55) tin d con ng,
Tri hm ta bong ngn ng,
Trng khuya nng gi b ph toc mai.
Ha nh ai hn say bong ln,
Bng th th thn thn nh khng.
Trm cai xim tht (56) then thung,
Lch lan toc ri long vong lng eo.
Dao hin vng thm gieo tng bc
Ngi rem tha ru thac (57) oi phen.
49
THI CA C
Ngoai rem thc chng mach tin,

Trong rem dng a co en bit chng.
en co bit dng bng chng bit,
Long thip ring bi thit ma thi.
Bun ru noi chng nn li,
Hoa en (58) kia vi bong ngi kha thng.
Ga eo oc gay sng nm trng,
Hoe pht ph ru bong bn bn.
Khc gi ng ng nh nin,
Mi su dng dc ta min b xa.
Hng gng t hn a m mai,
Gng gng soi l lai cha chan.
St cm gng gay ngon an,
Dy uyn (59) kinh t phim loan (59) ngai chung.
Long nay gi gio ng co tin,
Nghn vang xin gi n non Yn.
Non yn du chng ti min,
Nh chang ng ng ng ln bng tri.
Tri thm thm xa vi khn thu,
Ni nh chang au au nao xong.
Canh bun ngi thit tha long.
Canh cy sng m ting trung ma phun.
Sng nh bua b mon gc liu,
Tuyt dng ca xe heo canh ng.
Giot sng phu bui chim gu,
Su tng ku vng chung chua nn khi.
Vai ting d nguyt soi trc c,
Mt hang tiu gio thc ngoai hin.
La man lay ngon gio xuyn,
Bong hoa theo bong nguyt ln trc rem.
Hoa giai nguyt nguyt in mt tm,
Nguyt lng hoa hoa thm tng bng.
Nguyt hoa hoa nguyt trung trung,
Trc hoa di nguyt trong long xit au!
50
THI CA C
u xit k mun su nghn nao,

T n cng phu xao u ngui.
Bing cm kim bing a thoi,
Oanh i then dt bm i ngai thua.
Mt bing t ming cang bing noi,
Sm lai chiu doi doi nng s ong.
Nng song lung ngn ng long,
Vng chang im phn trang hng vi ai?
Bing trang im long ngi su tui,
Xot ni chang ngoai coi Giang Lng.
Khac g a Chc (60) ch Hng, (61)
Bn Ngn (62) sui sut cung trng chc mong.
Su m nng hay chng lam gi,
Mun cha y hay thi lam cm
Mn hoa mn ru giai bun
Su lam ru nhat mun dn hoa i.
Go snh ngoc my hi khng ting,
m an tranh my phm ri tay.
Xot ngi hanh dch (63) by nay,
Dm xa thm moi trap y lai vi.
Ca quyn gheo lam ri nc mt,
Trng tiu (64) khua nh rt bung gan.
Vo vang i khac dung nhan,
Khu li (65) mi bit tn toan (66) dng nay.
Nm chua cay tm long mi to,
Chua cay nay ha co v ai?
V chang l thip nho i,
V chang thn thip le loi mt b!
Thn thip chng gn k di trng,
L thip nao chut vng bn khn?
Bui con hn mng c gn,
m m thng ti Giang Tn tm ngi.
Tm chang thu Dng ai (67) li cu,
Gp chang ni Tng Ph (68) bn xa.
Sum vy my luc tnh c,
51
THI CA C
Chng qua trn gi mt gi mng xun.

Gin thip thn lai khng bng mng,
c gn chang bn Lung thanh Quan.
Khi m nhng tic khi tan,
Tnh trong gic mng mun van cung khng.
Bui co mt tm long chng dt,
Vn theo chang gi khc nao ngui.
Long theo nhng cha thy ngi.
Ln cao my luc trng vi banh xe.
Trng bn nam bai chia mt nc,
Co bic um du mt mau xanh.
Nha thn my xom chng chnh, (69)
Mt an co u trc ghnh chiu hm.
Trng ng bc i chom quan khach,
Rm ra cy xanh ngt nui non.
Lua thanh thoi thop bn cn,
Nghe thi ngoc ch veo von bn lu.
Non ng thy la hu cht ng,
Tr sp se mai cung be bai.
Khoi mu nghi ngut ngan khi,
Con chim bat gio lac loai ku thng.
Lung Ty thy nc dng un khuc,
Nhan ling khng song giuc thuyn cu.
Ngan thng chen chuc khom lau,
Cach ghnh thp thoang ngi u i v.
Trng bn b chn tri mt t,
Ln xung lu thm thoat oi phen.
Lp my ngai mt khn nhn,
Bit u chinh chin la min Ngoc quan? (70)
Giy rut t (71) d khn hoc chc,
Khn gieo cu (72) nao c thy tin.
Long nay hoa a cung nn,
E khng l ngoc ma ln trng lu.
Luc ngoanh lai ngm mau dng liu,
Tha khuyn chang ng chu tc phong (73)
52
THI CA C
Chng hay mun dm rui rong,

Long chang co cung nh long thip chng?
Long chang v cung bng nh th,
Long thip nao dam ngh gn xa?
Hng dng long thip nh hoa,
Long chang ln thn e ta bong dng.
Bong dng hoa vang chng oai.
Hoa vang bi tai bong dng.
Hoa va n g hoa rung quanh tng,
Trai xem hoa rung m sng my ln!
Chi lan no trc sn a hai,
Ngon tn kia bn bai a hng.
Sa xim dao bc tin ng,
Nga trng xem ve thin chng (74) thn th.
Bong Ngn han khi m khi to,
Khu trin (75) bui co bui khng.
Thc my oi luc nhat nng,
Chui sao Bc u thi ng lai oai.
Mt nm mt nhat mui son phn.
Trng phu con th thn min khi.
Xa sao hnh anh chng ri.
By gi n cach vi Sm Thng? (76)
Chang rui nga dm trng my phu,
Thip dao hai lu cu ru in.
Gio xun ngay mt vng tin,
Kha thng nh ht my phen lng th (77)
Sy nh khi canh Diu oa Nguy,(78)
Trc gio xun vang ta sanh nhau.
No th a Chc nang Ngu,
Ti trng thu lai bc cu qua sng
Thng mt ke phong khng lun gi,
Thi tit lanh lm l oi nau.
Thoi a ngay thang rui mau,
Ngi i thm thoat qua mau xun xanh:
53
THI CA C
Xun thu gin quanh da,

Hp li anh bun qua khi vui.
Oan su nhiu ni ti bi,
Voc b liu d ep nai chiu xun.
Kia Vn Qun (79) m miu thu trc;
E n khi u bac ma thng.
Mt hoa no ga Phan lang (80)
S khi mai toc im sng cung ngng.
Ngh nhan sc ng chng hoa n
Tic quang m ln la gieo qua.
Ngh mnh bac tic nin hoa,
Gai t my chc sy ra na dong.
Gac xun no m mong ve mt,
Lu hoa kia phang pht mui hng.
Trach tri sao nh nhang,
Thip ru thip lai ru chang chng qun.
Chang chng thy chim uyn ni,
Cung dp du chng vi phn trng.
Chng xem chim yn trn rng,
Bac u khng n i ng re nhau.
Kia loai su i u cung sanh,
No loai chim chp canh cung bay.
Liu sen la thc co cy,
i hoa cung sanh i dy cung lin.
y loai vt tnh duyn con th,
Sao kip ngi n y y?
Thip xin v kip sau nay,
Nh chim lin canh nh cy lin canh.
anh mun kip ch tnh a vy,
Theo kip nay hn thy kip sau.
Thip xin chang ch bac u,
Thip th gi mai ly mau tre trung.
Xin lam theo bong cung chang vy,
Chang i u cung thy thip bn.
Chang nng vng nguyt ph nguyn,
54
THI CA C
Moi b trung hiu thip xin ven tron.

Long ha quc (81) ta son ngn ngt,
Sc t dn (82) dng st tri tri
Mau Thiu Vu (83) quc (84) Nhuc Chi (85),
y th bui ung y th ba n.
Mui ong vac (86) oi ln hm h,
a long tri gn gi ngi trung.
H chang trm trn nn cng,
Bung tn ai bc treo cung non oai.
Bong c x gia ngoai quan ai,
Ting khai ca tr lai thn kinh.
Non Yn (87) tac a danh,
Triu thin (88) vao trc cung nh (89) dng cng.
Nc dunh Han vac ong ra sach,
Khuc nhac t reo rt ngi khen.
Tai so Tn, Hoc ven tuyn,
Tn ghi gac Khoi (90) tng truyn ai Ln (91)
Nn hun tng ai cn rang ve (92),
Ch ng hu (93) bia nghn ng.
n trn t m th phong,
Hin vinh thip cung m chung hng tri.
Thip chng dai nh ngi T phu, (94)
Chang hn khng nh lu Lac Dng (95).
Khi v eo qua n vang,
Trn khung ci dam ry rung lam cao.
Xin v chang xp bao ci giap,
Xin v chang ru lp phong sng.
V chang tay chuc chen vang,
V chang im phn eo hng nao nung.
Gi khn l chang trng tng tm,
oc th su chang thm tng cu.
Cu vui i vi cu su,
Ru kha cung k trc sau moi li.
Se rot vi ln ln tng chen,
Se ca dn ren ren tng thin.
55
THI CA C
56
Lin ngm i m oi phen,

Cung chang lai kt mi duyn n gia.
Cho bo luc su xa cach nh,
Gi gn nhau vui thu thanh bnh.
Ngm nga mong gi ch tnh,
Dng nay u hn tai lanh trng phu.
Chu thch
1. Trun chuyn: gian nan khn kho
2. Trng thanh: Van L trng thanh, do Tn Thuy Hoang xy
dng.
3. Cam tuyn: Tn t
4. ao nhung: ao cua qun nhn.
5. Nim ty: Nim ring.
6. Th noa: v con.
7. Thanh lin: bi ch "lin thanh" (nhng thanh lin nhau). in
tch: Nc Triu co hai hon ngoc bch. Vua nc Tn vit th xin em
nm thanh tr i ngoc y. V sau, vt g qu bau goi la co gia "lin
thanh".
8. Thin kiu: gic tri Han th co cu "H gia thin chi kiu t"
(gic H la am con kho day cua tri).
9. Da nga: bi ch "ma cach" (Ma: nga; cach: da). in tch: i
ng Han; Ma Vin, tng gioi, tng noi: "Lam trai nn cht chn sa
trng bin ai, ly da nga boc thy chn mi goi la trai".
10. Thai Sn, hng mao: T Ma Thin noi: "Ngi ta vn co cai cht,
song co cai cht ang nng nh nui Thai Sn, co cai cht khng ang
nhe nh lng chim hng". y noi co s ang cht va khng ang cht.
11. Cu v (V kiu): L Bach co cu th "Tun ma nhc phong
phiu, minh tin xut V kiu".
(Nga gioi i nhanh nh gio cun, thet roi ra li cu sng v).
THI CA C
57
12. Co cu hat "Tng qun t am tin nh Thin Sn, trang s trng

ca nhp Han quan" (ba mui tn cua tng quan ly c nui Thin
Sn, trang s hat dai ma keo qun vao ca ai Han).
13. Gm (Long Tuyn): Tn mt thanh kim bau.
14. Gii T, Lu Lan: Pho Gii T, tng nha ng, dung mu git
cht vua t ai Uyn la Lu Lan.
15. Man Kh, Phuc Ba: Ma Vin, i ng Han, lnh chc Phuc Ba
tng qun, tng anh dep bon r Man Kh.
16. Ha Lng: (ha: sng, lng: cu). Ngay xa tin a nhau thng
n chn "cu sng".
17. T Liu: Vua Han Vn n doanh T Liu la ni n qun cua
tng Chu a Phu khao thng qun s.
18. Trang Dng: Tn t (cung la tn cung cua nha Tn).
19. Ham Dng: Tn t, ty kinh cua nha Tn.
20. Tiu Tng: tn sng.
21. Thanh Bach ng. Vua Han Cao T tng b vy y.
22. Thanh Hai: Tn t. i ng, r Th Cc Hn hung c y.
23. Han hai: Bai sa mac.
24. Tiu Quan: tn ca ai ni him tr. Cac i ng, Tng xy
luy p n chng r Th Phn.
25. Ln cao trng thc my lng: in tch: i ng, ch Nhn
Kit i anh gic xa nha, ln nui cao trng am my trng xa xa,
noi vi qun s rng: "Cha me ta di am my trng y", y noi nh
nha.
26. Tin thao: (Tin: i ti; thao: anh dep gic cp).
27. Non K (K Sn): Nui K Lin, i Han, Hoc Kh Bnh anh r
Hung N y.
28. Bn Ph (Ph Thuy): tn sng. B Kin nc Tn, em hang tr m
van qun anh Tn sng nay, thua trn, qun s mi phn cht
mt tam chn, thy p thanh go.
THI CA C
58
29. Mac mt: ve ra net mt. (Dch ch "an thanh" (an: sc o;

thanh: sc xanh).
30. Ban Siu: danh tng i Han, theo vic binh nhng ra x Ty
Vc 31 nm, lp nhiu cng ln, khi v a qua 80 tui.
31. Tn reo u nga (minh ch) : (minh: ku; ch: mui tn bt st) :
tn no bt st, bn i vang ra ting.
32. Giao dan (duyn can) : (duyn: leo; can: can cy giao): leo ngon
giao ma ln mt thanh (duyn - doan).
33. Vay: ting m cua cu than th.
34. Vng tn: con nha giau sang, a i chi khng oai n gia
nh.
35. Quan san, han huyn: (quan : ai ; san : nui : han : lanh ; huyn :
m), y noi cach tr, khng bit tin tc cua nhau.
36. y nhi: chim en (yn) thng lam t trong mai nha.
37. ng : ln ng ra i ni xa.
38. Lung Ty (Lung Ty sm): nui nho ma cao (sm) t Lung Ty.
39. Ting cm: ting chim choc.
40. Han Dng: tn t.
41. (m trao) : (m : chiu : trao, triu : con nc) : con nc ln bui
chiu hm.
42. Din khi ngay y: t ngay cach xa nhau.
43. Tin sen: dch ch "ha tin" (ha : sen : tin : ng tin), la sen non
ni mt nc nh ng tin.
44. Hoang hoa thu: lnh thu i xa, c thang 9 th ct i, n thang
9 nm sau mi i v. Thang 9 la mua hoa cuc n, sc vang, cho nn
goi la "Hoang hoa thu".
45. Lao thn: cha me gia.
46. Khu phu: ngi v chn khu phong.
47. Phu tr: trng nom, m bng.
48. (Han cung thoa): nhc tch Han Vu ban cho ba Triu Tip D
mt cai thoa ngoc.
THI CA C
59
49. (Tn lu knh): Tn Thuy Hoang co cai gng ln goi la "chiu

am knh", soi thy mt trong thn th, bit
c ngi nao co ta tm.
50. (Cu ch ngn, tao u ngoc) : nhn eo tay bng bac; trm cai
u bng ngoc.
51. Ly thch T Vu xe ao lua vit th, ct vao chn chim nhan tha
bay v Han.
52. Hng tin: nh nhan em th buc chn (hng: chim nhan
trng; nhan: chim mai).
53. Man ma trng tuyt (h trng, lang vi): trng h, man lang,
ch nhng ni ong qun coi ngoai.
54. (Cm t thi): i Tn, u Thao i lnh, v la T Hu lam bai
thi "hi vn" dt vao gm dng ln vua ma xin cho chng v.
55. (Kim tin vn bc): gieo ba ng tin bang khi boi que.
56. Xim tht: ao qun tht nho (thn th gy v nh chng).
57. Ru thac: bo rem xung, cun ln.
58. Hoa en: dch ch "ng hoa" (a en du xa).
59. Dy uyn, phm loan: hai si dy an nh i chim uyn ng,
hai phm an nh i chim loan phung. Chinh phu khng mun ln
dy an, s t dy hoa ra im xu.
60. Chc n.
61. Hng Nga
62. Bn sng Ngn Ha, ni Ngu Lang - Chc N gp g.
63. Hanh dch: i lam ngha vu (i lnh).
64. Trng canh trai qun.
65. Khu li: xa cach nhau lu ngay.
66. Tn toan: (tn: cay; toan: chua): ni chua cay.
76. Dng ai: tn nui, vua Tng Vng nc S mng gp thn n
Vu Sn y.
68. Bn sng Tiu Tng.
THI CA C
60
69. (Tnh p) : (tnh: ging; p: xom) : nhng ni xom lang.

70. Ngoc quan: Ngoc Mn quan, tn mt ca ai, ni giap gii x Ty
Vc.
71. Gy rut t: Ph Trng Phong hoc c thut rut t, h dung
cai gy tro xung t th nghn dm ng cung thu lai trc mt.
72. Khn gieo cu: Thi sinh vao nui ly c tin n lam v, hoc
c phep tang hnh, len vao trong cung tinh nghch, b ao s
ui bt. Chang chay v nui, con cach con sng, tin n hoa phep
nem cai khn bin thanh nhp cu ngu sc cho chang chay qua.
73. Hai cu nay dch hai cu th cua bai "Khu oan" cua Vng
Xng Linh, thi s i ng:
Ht kin mach u dng liu sc
Hi giao phu t mch phong hu
74. Thin chng: cac ve trn tri, nh: tinh tu, nht, nguyt...
75. Khu trin: i cua sao Khu.
76. Sm, Thng: sao Sm (sao Hm) phng Ty, sao Thng (sao
mai) phng ng, mt ngi hin ra th mt ngi ln i khng cung
trng thy mau. y noi s li bit.
77. Lng th: thi ti ep.
78. Diu hoang, Nguy t: nha Diu Sung co hoa mu n vang
(hoang); nha Nguy Nhn Ph co hoa mu n ta (t).
79. Vn Qun: giai nhn i Han, Trac Vn Qun, goa chng, nghe
T Ma Tng Nh an khuc "Phung cu hoang" ng theo lam v.
Sau Tng Nh mun ly v le, Vn Qun ben lam bai "Bach u
ngm". Tng Nh cam kch, thi khng ly le, cung Vn Qun i
n gia.
80. Phan lang: ngi con trai tun tu i Tn Phan An Nhn, mi
khi ra ng, con gai hay gheo, nem qua y xe.
in tch nay va in tch trn y noi: mt ngay kia v chng cung gia.
81. Ha quc: mt long em thn giup nc.
82.Ty dn: Ht sc che ch nhn dn.
THI CA C
61
83. Thin Vu: chua cua r Hung N.

84. Quc: l tai trai. Dng u gic ghi cng ch cn xeo l tai trai
em v np.
85. Nhuc chi: tn nc xa min Ty Vc.
86. ong vac: gm giao.
87. Non Yn: Nui Yn Nhin t ngoai Mng C. i Hu Han,
u Hin anh ui r Hung N n y, ln nui khc cng hun
vao a, ri v.
88. Triu thin: thin triu, triu (nh) vua.
89. (V ng cung): cung in nha Han, chu vi rng ln, xy dng
lun, ht cung nay n in no khng bao gi ri, cho nn t tn"V
ng"(cha ht); cung nh: da v ng (m cha sang).
90. Gac Khoi: Lng Yn cac (lng yn: cao vt trn tng my khoi),
vua ng Thai Tng cho dng ve hnh 24 cng thn.
91. ai Ln: K Ln ai, Vua Han Tuyn cho ve tng 10 cng
thn y.
92. Mao t khoan: (mao: co tranh; t: co gai; khoan: vn t lam
tin): i xa phong hu, vua ban cho t ngu sc co boc mao t, hoc
cho tm thit khoan (tm st ghi cng trang).
dch gia dung "nn hun tng" dch t ng nay (hun cng, hun
nghip: cng nghip to ln).
93. ng hu: bi cu "d quc ng hu thch" (cung lo cung vui vi
nc nha).
94. T phu: v T Tn. Khi con han vi, T Tn v nha, ngi v c
ngi trn khung ci, khng them ng dy.
95. Lac Dng: ch T Tn, ngi Lac Dng.

Thi Ca Co - 660

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Thi Ca Co - 660

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Trm mun da vao s thun li cua t y nh ch . Cac

tnh Ha Bc ngay nay) gia qun dn ai Vit va my chuc van qun

ngoai ng, un tc li cu diu ma lng nhuc triu nh; em tm

Ky Tn: tng cua Han Cao T Lu Bang. Khi Lu Bang b

Chiu. Ct ai Ngt Lang cung la vin tng ch huy ao qun

thai p: phn t vua Trn phong cho cac vng hu t mi

2. ai Vit S Ky Toan Th, NXB Khoa Hoc Xa Hi, 1993,

Nm mt nm gai, ha phai mt hai sm ti.

em ai ngha thng hung tan,

Ngay hai mi, trn Ma Yn Liu Thng cut u

Vng Thng, Ma Anh, phat cho vai nghn c nga, v n

Sng lam chi lnh ma ta,

Cy nhang ngha kh thp nn thm,

Chinh phu ngm

ngay nay nhng kham pha mi me va su sc hn vn tip tuc ra i.

Trm cai xim tht then thung

Trang phong lu ang chng nin thiu

V ngh thut, Chinh phu ngm la tac phm ting Vit u tu

i khi Chinh phu ngm dung ngoa ng. o la du hiu cho

Chinh phu ngm con s dung nhac iu v cung iu

Chinh phu ngm

Duc ba lin thanh hin minh thanh

Hanh hanh chinh bai sc ha mang

Sng thn, vu im, h lac, xa khu

Ha s giang nam d giang bc

Ta huy ta huy hu ta huy

Kim nin m hi tn dic hi

Nim chinh phu h nang thac an

ng kh phong yn tham bt khai

Khu trin sa hin tang

Qun bt kin da ngoai song uyn ng

Nhac phu ca truyn nhp Han dao

Chinh phu ngm

Gieo Thai Sn nhe ta hng mao.(10)

Chn Ham Dng (19) chang con ngoanh lai,

Nhe xem tnh mnh nh mau co cy.

Nay quyn a giuc oanh gia,

Nay mt thn nui gia day tre.

Ngoai rem thc chng mach tin,

u xit k mun su nghn nao,

Chng qua trn gi mt gi mng xun.

Chng hay mun dm rui rong,

Xun thu gin quanh da,

Moi b trung hiu thip xin ven tron.

Lin ngm i m oi phen,

12. Co cu hat "Tng qun t am tin nh Thin Sn, trang s trng

29. Mac mt: ve ra net mt. (Dch ch "an thanh" (an: sc o;

49. (Tn lu knh): Tn Thuy Hoang co cai gng ln goi la "chiu

69. (Tnh p) : (tnh: ging; p: xom) : nhng ni xom lang.

83. Thin Vu: chua cua r Hung N.

You might also like