Professional Documents
Culture Documents
Ch ngha Mc-Lnin
35 cu hi-tr li phn Trit hc
26 cu hi-tr li phn Kinh t chnh tr
20 cu hi-tr li phn Ch ngha x hi khoa hc
Hc tp ch ngha Mc-Lnin l hc tp ci tinh thn x tr mi vic () l
hc tp nhng chn l ph bin ca ch ngha Mc-Lnin p dng mt
cch sng to vo hon cnh thc t nc ta
H Ch Minh: Ton tp, 1996, t.9, tr.292
ngha; v s mnh lch s ca giai cp cng nhn trong s nghip xy dng hnh thi
kinh t-x hi .
Cm n bn nht nt cm n!
By gi bn c th nhn c ni dung b nCu hi 2. S khc nhau tng i v s
thng nht gia ba b phn cu thnh ca ch ngha Mc-Lnin?
p.Cu tr li c hai ln
1) S khc nhau tng i gia trit hc, kinh t chnh tr v ch ngha x hi khoa
hc vi t cch l ba b phn l lun cu thnh ch ngha Mc-Lnin th hin ch
ch ngha x hi khoa hc khng nghin cu nhng quy lut x hi tc ng trong tt
c hoc trong nhiu hnh thi kinh t-x hi nh ch ngha duy vt lch s, m ch
nghin cu cc quy lut c th ca s hnh thnh, pht trin ca hnh thi kinh t-x
hi cng sn ch ngha. Ch ngha x hi khoa hc cng khng nghin cu cc quan
h kinh t nh kinh t chnh tr, m ch nghin cu cc quan h chnh tr-x hi ca
ch ngha x hi v ch ngha cng sn.
2) S thng nht tng i gia trit hc, kinh t chnh tr v ch ngha x hi khoa
hc vi t cch l ba b phn l lun cu thnh ch ngha Mc-Lnin th hin quan
nim duy vt v lch s m t tng chnh ca n l do s pht trin khch quan ca
lc lng sn xut nn t mt hnh thi kinh t-x hi ny ny sinh ra mt hnh thi
kinh t-x hi khc tin b hn v chnh quan nim nh th thay th s ln xn,
ty tin trong cc quan nim v x hi trong cc hc thuyt trit hc trc ; th
hin vic C. Mc v Ph.ngghen vn dng th gii quan duy vt bin chng v
php bin chng duy vt vo vic nghin cu kinh t, t sng to ra hc thuyt gi
tr thng d nhn thc chnh xc s xut hin, pht trin v dit vong tt yu ca
ch ngha t bn. n lt mnh, hc thuyt gi tr thng d cng vi quan nim duy
vt v lch s a s pht trin ca ch ngha x hi t khng tng n khoa hc.
Cu hi 7. Vn c bn ca trit hc?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Khi nim vn c bn ca trit hc. Khi im l lun ca bt k hc thuyt
trit hc no u l vn v mi quan h gia t duy vi tn ti; gia ci tinh thn
vi ci vt cht; gia ci ch quan vi ci khch quan.
Vn c bn ca trit hc c c im a) l vn rng nht, chung nht ng
vai tr nn tng, nh hng gii quyt nhng vn khc. b) Nu khng gii
quyt c vn ny th khng c c s gii quyt cc vn khc, t chung hn
ca trit hc. c) Gii quyt vn ny nh th no th hin th gii quan ca cc nh
trit hc v th gii quan l c s to ra phng hng nghin cu v gii quyt
nhng vn cn li ca trit hc.
2) nh ngha. Theo Ph.ngghen, Vn c bn ln ca mi trit hc, c bit l
ca trit hc hin i, l vn quan h gia t duy v tn ti.
3) Hai ni dung (hai mt) vn c bn ca trit hc.
a) Mt th nht(mt bn th lun) vn c bn ca trit hc gii quyt mi quan h
gia thc vi vt cht. Ci g sinh ra v quy nh ci g- th gii vt cht sinh ra v
quy nh th gii tinh thn; hoc ngc li, th gii tinh thn sinh ra v quy nh th
gii vt cht- l mt th nht vn c bn ca trit hc. Gii quyt mt th nht
vn c bn ca trit hc nh th no l c s duy nht phn chia cc nh trit hc
v cc hc thuyt ca h thnh hai trng phi i lp nhau l ch ngha duy vt v
ch ngha duy tm trit hc; phn chia cc nh trit hc v cc hc thuyt ca h
thnh trit hc nht nguyn (cn gi l nht nguyn lun) v trit hc nh nguyn (cn
gi l nh nguyn lun).
b) Mt th hai (mt nhn thc lun) vn c bn ca trit hc gii quyt mi quan
h gia khch th vi ch th nhn thc, tc tr li cu hi liu con ngi c kh
nng nhn thc c th gii (hin thc khch quan) hay khng? Gii quyt mt th
hai vn c bn ca trit hc nh th no l c s phn chia cc nh trit hc v cc
hc thuyt ca h thnh phi kh tri (c th bit v th gii), bt kh tri (khng th
bit v th gii) v hoi nghi lun (hoi nghi bn cht nhn thc ca con ngi v th
gii).
bn thn con ngi, v cuc sng v v tr ca con ngi trong th gii y. Vai tr c
bn ca th gii quan l s nh hng hot ng v quan h gia c nhn, giai cp,
tp on ngi, ca x hi ni chung i vi hin thc.
H thng cc quan nim trit hc, kinh t v chnh tr-x hi l c s khoa hc ca th
gii quan duy vt bin chng v th gii quan duy vt bin chng trc ht th hin
cch gii quyt vn c bn ca trit hc; theo vt cht c trc v quy nh
thc (duy vt), nhng thc tn ti c lp tng i v tc ng tr li vt cht
(bin chng). Trong lnh vc kinh t, th gii quan duy vt bin chng th hin ch
lc lng sn xut (ci th nht) quy nh quan h sn xut (ci th hai), c s h
tng (ci th nht) quy nh kin trc thng tng (ci th hai); nhng ci th hai
lun tn ti c lp tng i v tc ng tr li ci th nht. Trong lnh vc x hi,
tn ti x hi (ci th nht) quy nh thc x hi (ci th hai); nhng thc x hi
tn ti c lp tng i v tc ng trc tip hay gin tip tr li tn ti x hi.
2) Phng php lun l h thng nhng quan im, nhng nguyn tc xut pht ch
o ch th trong vic xc nh phng php cng nh trong vic xc nh phm vi,
kh nng p dng chng mt cch hp l, c hiu qu ti a. Phng php lun l l
lun v phng php, l khoa hc v phng php. Nhim v ca phng php lun
l gii quyt nhng vn nh phng php l g? Bn cht, ni dung, hnh thc ca
phng php ra sao? Phn loi phng php cn da vo nhng tiu ch g? Vai tr
ca phng php trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin? v.v.
Chc nng phng php lun bin chng duy vt th hin h thng cc nguyn tc,
phng php t chc v xy dng hot ng l lun v hot ng thc tin, ng thi
cng chnh l hc thuyt v h thng v l phng php lun chung nht ca cc
khoa hc chuyn ngnh. Phng php lun bin chng duy vt l s thng nht bin
chng gia cc phng php lun b mn, phng php lun chung c c th
ho trong cc lnh vc ca hot ng nhn thc v hot ng thc tin. Vi t cch l
h thng tri thc chung nht v th gii v v vai tr, v tr ca con ngi trong th
gii cng vi vic nghin cu nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t
duy, ch ngha duy vt bin chng thc hin chc nng phng php lun chung nht.
Mi lun im ca ch ngha duy vt bin chng ng thi l mt nguyn tc trong
vic xc nh, l lun v phng php. Nhng chc nng trn to ra kh nng ci to
th gii ca ch ngha duy vt bin chng, tr thnh cng c hu hiu trong hot
ng chinh phc t nhin v s nghip gii phng con ngi.
Th gii quan duy vt bin chng v phng php lun bin chng duy vt trit hc
l c s l lun nn tng ca ch ngha Mc-Lnin. Nm vng chng chng nhng l
iu kin tin quyt nghin cu ton b h thng l lun ch ngha Mc-Lnin, m
cn l c s vn dng sng to v pht trin chng vo hot ng nhn thc; gii
thch, nhn thc v gii quyt nhng vn cp bch ca thc tin t nc v thi
i t ra.
Cu hi 10. nh ngha, ni dung v ngha nh ngha vt cht ca V.I. Lnin?
p.Cu tr li gm bn ln
1) Cc quan nim v vt cht ca cc nh duy vt trc Mc hoc ng nht vt cht
vi cc dng vt cht c th (trit hc duy vt c i); hoc ng nht vt cht vi cc
dng vt cht c th v tnh cht ca chng (trit hc duy vt th k XVII-XVIII).
2) Cc pht minh ca ca vt l hc cui th k XIX, u th k XX bc b quan
nim ng nht vt cht vi cc dng c th ca vt cht hoc vi thuc tnh ca vt
cht ca cc nh trit hc duy vt c i v cn i. Tia X- l sng in t c bc
sng rt ngn; sau khi bc x ra ht Anpha, nguyn t Urani chuyn thnh nguyn t
khc; in t l mt trong nhng thnh phn to nn nguyn t; khi lng ca cc
vt cht; cc s vt, hin tng thng nht vi nhau tnh vt cht. Ch ngha duy vt
bin chng khng nh bn cht ca th gii l vt cht; cc s vt, hin tng thng
nht vi nhau tnh vt cht. iu ny c th hin
1) Mi s vt, hin tng ca th gii u c tnh vt cht l tn ti khch quan, c
lp vi thc ca con ngi.
2) Mi s vt, hin tng trong th gii u l nhng dng c th ca vt cht; chng
u mang c tnh chung ca vt cht (tn ti vnh vin, ngha l khng bao gi tr v
s 0, khng mt i); u c sinh ra t vt cht ( thc chng hn).
3) Th gii vt cht tn ti vnh vin v v tn. Trong th gii khng c g khc
ngoi vt cht ang vn ng, bin i v chuyn ho theo nhng quy lut khch
quan chung ca mnh.
4) Tnh thng nht vt cht ca th gii th hin s tn ti ca th gii thng qua
gii v c, gii hu c trong bc tranh tng th v th gii duy nht; gia chng c
s lin h tc ng qua li, chuyn ho ln nhau, vn ng v pht trin. Cc qu trnh
cho php thy y s thng nht vt cht ca th gii trong cc hnh thc v
giai on pht trin, t ht c bn n phn t, t phn t n cc c th sng, t cc
c th sng n con ngi v x hi loi ngi.
Quan im v bn cht vt cht v tnh thng nht vt cht ca th gii ca ch ngha
duy vt bin chng khng ch nh hng trong vic gii thch v tnh phong ph, a
dng ca th gii, m cn nh hng nhn thc v tnh phong ph, a dng y trong
qu trnh hot ng ci to t nhin hp quy lut.
vn ng, pht trin hay tn ti trong trng thi ng im, khng vn ng? C nhiu
quan im khc nhau v vn ny, nhng suy n cng u quy v hai quan im
chnh i lp nhau l siu hnh v bin chng.
1) nh ngha. Theo Ph.ngghen, Php bin chng l khoa hc v s lin h ph
bin, (...) l mn khoa hc v nhng quy lut ph bin ca s vn ng v s pht
trin ca t nhin, ca x hi loi ngi v ca t duy. Theo V.I.Lnin, Php bin
chng, tc l hc thuyt v s pht trin, di hnh thc hon b nht, su sc nht v
khng phin din, hc thuyt v tnh tng i ca nhn thc ca con ngi phn nh
vt cht lun lun pht trin khng ngng. H Ch Minh nh gi Ch ngha Mc
c u im l phng php lm vic bin chng. C th hiu php bin chng duy
vt l khoa hc v mi lin h ph bin; v nhng quy lut chung nht ca s vn
ng, pht trin ca t nhin, x hi v t duy.
2) Ni dung ca php bin chng duy vt ht sc phong ph, ph hp vi i tng
nghin cu l s vn ng, pht trin ca cc s vt, hin tng trong c ba lnh vc
t nhin, x hi, t duy v t trong nhng lnh vc y rt ra c nhng quy lut ca
mnh. Ni dung ca php bin chng duy vt gm hai nguyn l, su cp phm tr v
ba quy lut c bn. S phn bit gia cc nguyn l vi cc cp phm tr, quy lut c
bn ca php bin chng duy vt cng lm r ngha c th ca chng. Hai nguyn l
khi qut tnh bin chng chung nht ca th gii; cc cp phm tr phn nh s tc
ng bin chng gia cc mt ca s vt, hin tng, chng l nhng mi lin h c
tnh quy lut trong tng cp; cn cc quy lut l l lun nghin cu cc mi lin h v
khuynh hng pht trin trong th gii s vt, hin tng ch ra ngun gc, cch
thc, xu hng ca s vn ng, pht trin. iu ny ni ln nhng kha cnh phong
ph ca s vn ng v pht trin ca s vt, hin tng.
3) Php bin chng c vai tr phng php v phng php lun i vi hot ng
nhn thc khoa hc v thc tin cch mng ca con ngi.
tng.
c) Tnh a dng, phong ph. C nhiu mi lin h. C mi lin h v mt khng gian
v cng c mi lin h v mt thi gian gia cc s vt, hin tng. C mi lin h
chung tc ng ln ton b hay trong nhng lnh vc rng ln ca th gii. C mi
lin h ring ch tc ng trong tng lnh vc, tng s vt v hin tng c th. C
mi lin h trc tip gia nhiu s vt, hin tng, nhng cng c nhng mi lin h
gin tip. C mi lin h tt nhin, cng c mi lin h ngu nhin. C mi lin h
bn cht cng c mi lin h ch ng vai tr ph thuc (khng bn cht). C mi lin
h ch yu v c mi lin h th yu v.v chng gi nhng vai tr khc nhau quy nh
s vn ng, pht trin ca s vt, hin tng. Do vy, nguyn l v mi lin h ph
bin khi qut c ton cnh th gii trong nhng mi lin h chng cht gia cc s
vt, hin tng ca n. Tnh v hn ca th gii khch quan; tnh c hn ca s vt,
hin tng trong th gii ch c th gii thch c trong mi lin h ph bin,
c quy nh bng nhiu mi lin h c hnh thc, vai tr khc nhau.
3) ngha phng php lun ca nguyn l v mi lin h ph bin. T nguyn l v
mi lin h ph bin ca php bin chng duy vt, rt ra nguyn tc ton din trong
hot ng nhn thc v hot ng thc tin. Nguyn tc ny yu cu xem xt s vt,
hin tng a) trong chnh th thng nht ca tt c cc mt, cc b phn, cc yu t,
cc thuc tnh cng cc mi lin h ca chng. b) trong mi lin h gia s vt, hin
tng ny vi s vt, hin tng khc v vi mi trng xung quanh, k c cc mt
ca cc mi lin h trung gian, gin tip. c) trong khng gian, thi gian nht nh,
ngha l phi nghin cu qu trnh vn ng ca s vt, hin tng trong qu kh,
hin ti v phn on c tng lai ca n. d) Nguyn tc ton din i lp vi quan
im phin din ch thy mt ny m khng thy cc mt khc; hoc ch n nhiu
mt nhng li xem xt trn lan, dn u, khng thy c mt bn cht ca s vt,
hin tng ri vo thut ngu bin v ch ngha chit trung.
trin ca php bin chng duy vt, rt ra nguyn tc pht trin trong hot ng nhn
thc v hot ng thc tin. Nguyn tc ny gip chng ta nhn thc c rng,
mun nm c bn cht ca s vt, hin tng, nm c khuynh hng pht trin
ca chng th phi xt s vt trong s pht trin, trong s t vn ng, trong s bin
i ca n.
Nguyn tc pht trin yu cu a) t s vt, hin tng trong s vn ng, pht hin
c cc xu hng bin i, pht trin ca n khng ch nhn thc s vt, hin
tng trng thi hin ti, m cn d bo c khuynh hng pht trin. Cn ch ra
ngun gc ca s pht trin l mu thun, cn ng lc ca s pht trin l u tranh
gii quyt mu thun gia cc mt i lp trong s vt, hin tng .
b) Nhn thc s pht trin l qu trnh tri qua nhiu giai on, t thp n cao, t
n gin n phc tp, t km hon thin n hon thin hn. Mi giai on pht
trin c nhng c im, tnh cht, hnh thc khc nhau nn cn tm ra nhng hnh
thc, phng php tc ng ph hp hoc, thc y, hoc km hm s pht trin
.
c) Trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin phi nhy cm, sm pht hin v
ng h ci mi hp quy lut, to iu kin cho ci mi pht trin; phi chng li quan
im bo th, tr tr, nh kin v.v bi nhiu khi ci mi tht bi tm thi, to nn con
ng pht trin quanh co, phc tp. Trong qu trnh thay th ci c bng ci mi
phi bit k tha nhng yu t tch cc t c t ci c v pht trin sng to
chng trong iu kin mi.
Cu hi 20. Cp phm tr ci ring, ci chung ca php bin chng duy vt?
p.Cu tr li gm ba ln l nh ngha cc phm tr; nu mi quan h bin chng
gia cc phm tr v ngha phng php lun c rt ra t mi quan h .
1) nh ngha. Ci ring (ci c th) l phm tr trit hc dng ch mt s vt,
mt hin tng nht nh. Ci n nht l phm tr trit hc dng ch nhng mt,
nhng c im ch vn c mt s vt, hin tng no m khng lp li s vt,
hin tng khc. Ci chung (ci ph bin) l phm tr trit hc dng ch nhng
mt, nhng thuc tnh khng nhng c mt s vt, mt hin tng, mt qu trnh
nht nh m chng cn c lp li trong nhiu s vt, nhiu hin tng khc na.
2, 3) V ci ring gn b cht ch vi ci chung, tn ti trong mi lin h vi ci
chung cho nn gii quyt mt cch c hiu qu cc vn ring th khng th lng
trnh vic gii quyt nhng vn chung, ngha l phi gii quyt nhng vn l
lun lin quan n vn ring trnh sa vo tnh trng m mm, tu tin, kinh
nghim ch ngha.
V ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring th hin mnh nn ch
c th tm ci chung trong ci ring, trong cc s vt, hin tng, qu trnh ring l,
c th ch khng phi tm trong mun ch quan ca con ngi.
V ci chung tn ti trong ci ring nh mt b phn ca ci ring, b phn ny tc
ng qua li vi nhng mt cn li ca ci ring, tc l vi nhng mt khng gia nhp
vo ci chung, nn bt c ci chung no cng tn ti trong ci ring di dng b
ci bin.
V ci chung l ci su sc, ci bn cht chi phi mi ci ring, nn phi bit pht hin
ra ci chung, vn dng ci chung to ra ci ring. T iu ny rt ra kt lun l bt
k mt ci chung no khi c p dng vo tng trng hp ring cng cn c c
bit ho. Trong vic vn dng cc nguyn l ca ch ngha Mc-Lnin vo hot ng
nhn thc v hot ng thc tin, nu khng ch n s c bit m p dng
nguyn xi ci chung, tuyt i ho ci chung th s ri vo bnh t khuynh, gio iu.
Ngc li, nu b qun, xem thng ci chung, ch tuyt i ho ci ring, ci n
s vt, hin tng nhng c nh hng n nhp pht trin, thm ch i khi ngu
nhin c th lm cho tin trnh pht trin ca s vt, hin tng t ngt bin i, do
vy, khng nn b qua ngu nhin m lun c nhng phng n d phng trng hp
cc s c ngu nhin xut hin bt ng.
V ranh gii gia tt nhin v ngu nhin ch l tng i, c ci ni ny, mt ny,
mi lin h ny l tt nhin nhng ni kia, mt kia, mi lin h kia li l ngu nhin
v ngc li, do vy cn lu n c im trnh s nhn nhn cng nhc khi
xem xt s vt, hin tng.
Khi nghin cu cc cp phm tr cn lin h chng vi nhau v vi cc quy lut c
bn ca php bin chng duy vt, bi th gii mun hnh, mun v, cho nn, d quan
trng n my, ch ring cc cp phm tr hoc cc quy lut c bn s khng phn
nh c cc mi lin h bn cht ca th gii mt cch y .
c, ng thi thc tin b sung, iu chnh, sa cha, pht trin v hon thin nhn
thc
Nh vy, thc tin va l yu t ng vai tr quy nh i vi s hnh thnh v pht
trin ca nhn thc, m cn l ni nhn thc phi lun hng ti th nghim tnh
ng n ca mnh. V th, thc tin l c s, ng lc, mc ch ca nhn thc, va
l tiu chun kim tra nhn thc.
3) Vai tr ca thc tin i vi nhn thc i hi chng ta phi lun qun trit quan
im thc tin. Quan im ny yu cu a) vic nhn thc phi xut pht t thc tin,
da trn c s thc tin, coi trng cng tc tng kt thc tin. b) vic nghin cu l
lun phi lin h vi thc tin; nu xa ri thc tin s dn n bnh ch quan, duy
ch, gio iu, my mc, quan liu; ngc li, nu tuyt i ho vai tr ca thc tin
s ri vo ch ngha thc dng, kinh nghim ch ngha.
c thc hin trn c s thc tin, do thc tin quy nh. Trong , trc quan sinh
ng l im khi u, t duy tru tng tng hp nhng tri thc ca trc quan sinh
ng thnh cc kt qu ca nhn thc v thc tin l ni kim nghim tnh chn thc
ca cc kt qu ca nhn thc . chnh l con ng bin chng ca nhn thc.
c) Mi giai on nhn thc c nhng nt c trng ring. Nhn thc giai on cm
tnh gn lin vi thc tin, gn lin vi s tc ng trc tip ca khch th nhn thc
ln cc gic quan ca ch th nhn thc. Nhn thc giai on l tnh thot khi
s tc ng trc tip ca khch th nhn thc c th bao qut s vt, hin tng.
Tuy vy, nhn thc giai on ny nht thit phi c thc tin kim nghim,
chng minh nhm trnh nguy c tr thnh o tng, vin vng, khng thc t. l
thc cht ca mnh t t duy tru tng n thc tin.
d) Mi chu trnh nhn thc u phi i t thc tin n trc quan sinh ng ri n t
duy tru tng ri n thc tin. Trong , thc tin gi vai tr l im bt u v
khu kt thc ca chu trnh . Nhng s kt thc chu trnh nhn thc ny li l s
khi u ca chu trnh nhn thc mi mc cao hn, rng hn chu trnh c v c
th vn ng mi lm cho nhn thc ca con ngi ngy cng su hn, nm c bn
cht v quy lut ca th gii khch quan, phc v cho hot ng bin i th gii.
e) Trn con ng nhn thc , c mi ln mu thun trong nhn thc c gii
quyt th li xut hin mu thun mi. Mi ln gii quyt mu thun ca nhn thc l
mt ln nhn thc c nng ln trnh mi, chnh xc hn. Qu trnh gii quyt
mu thun ca nhn thc cng l qu trnh loi b dn nhng nhn thc sai lm
phm phi. Kt qu ca qu trnh l hnh nh ch quan c to ra ngy cng c
tnh bn cht, c ni dung khch quan hn v c th hn. Trong qu trnh khng
ngng ny sinh, vn ng v gii quyt cc mu thun ca nhn thc to ra cc
khi nim, phm tr, quy lut nhm phn nh ng bn cht ca th gii vt cht ang
vn ng, chuyn ho v pht trin khng ngng.
Cu hi 28. Tn ti x hi, thc x hi v mi quan h bin chng gia chng?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Tn ti x hil khi nim dng ch sinh hot vt cht v nhng iu kin sinh
hot vt cht ca x hi, l nhng mi quan h vt cht-x hi gia con ngi vi t
nhin v gia con ngi vi nhau; trong , quan h gia con ngi vi t nhin v
quan h vt cht, kinh t gia con ngi vi nhau l hai quan h c bn. Nhng mi
quan h ny xut hin trong qu trnh hnh thnh x hi loi ngi v tn ti khng
ph thuc vo thc x hi.
Tn ti x hi gm cc thnh phn chnh nh phng thc sn xut vt cht; iu
kin t nhin-mi trng a l; dn s v mt dn s v.v, trong phng thc
sn xut vt cht l thnh phn c bn nht. Cc quan h vt cht khc gia gia nh,
giai cp, dn tc v.v cng c vai tr nht nh i vi tn ti x hi.
2) thc x hi l mt tinh thn ca i sng x hi, bao gm tnh cm, tp qun,
truyn thng, quan im, t tng, l lun v.v ny sinh t tn ti x hi v phn nh
tn ti x hi trong nhng giai on pht trin khc nhau. Ni cch khc, thc x
hi l nhng quan h tinh thn gia con ngi vi nhau, l mt tinh thn trong qu
trnh lch s. thc x hi c cu trc bn trong xc nh, bao gm nhng mc
khc nhau ( thc x hi thng thng v thc l lun (khoa hc); tm l x hi v
h t tng) v cc hnh thi ca thc x hi ( thc chnh tr, php lut, o c,
tn gio, ngh thut, trit hc, khoa hc v.v).
Kt cu ca thc x hi gm a) Tm l x hi bao gm ton b tnh cm, c mun,
thi quen, tp qun v.v ca con ngi, ca mt b phn x hi hoc ca ton x hi
c hnh thnh di nh hng trc tip cuc sng hng ngy v phn nh i sng
. Qu trnh phn nh ny thng mang tnh t pht, ch ghi li nhng biu hin b
mt bn ngoi ca x hi. b) H t tng x hi (h t tng) l trnh cao ca
thc x hi c hnh thnh khi con ngi c c nhn thc su sc hn cc iu
kin sinh hot vt cht ca mnh; l nhn thc l lun v tn ti x hi, l h thng
nhng quan im, t tng (chnh tr, trit hc, o c, ngh thut, tn gio v.v) kt
qu s khi qut ho nhng kinh nghim x hi. C hai loi h t tng l +) H t
tng khoa hc- phn nh chnh xc, khch quan tn ti x hi +) H t tng khng
khoa hc- phn nh sai lm, h o hoc xuyn tc tn ti x hi.
3) Mi quan h bin chng gia tn ti x hi vi thc x hi
a) Tn ti x hi quy nh thc x hi. +) Tn ti x hi l ci th nht, thc x
hi l ci th hai. Tn ti x hi quy nh ni dung, bn cht, xu hng vn ng ca
thc x hi; thc x hi phn nh ci lgc khch quan ca tn ti x hi. +) Tn
ti x hi thay i l iu kin quyt nh thc x hi thay i. Mi khi tn ti x
hi, c bit l phng thc sn xut bin i th nhng t tng v l lun x hi
cng dn bin i theo. +) Tn ti x hi quy nh thc x hi khng gin n, trc
tip m thng thng qua cc khu trung gian. Khng phi bt k t tng, quan
nim, l lun, hnh thi thc x hi no cng phn nh r rng v trc tip nhng
quan h kinh t ca thi i, m ch khi xt cho n cng mi thy r nhng mi quan
h kinh t c phn nh, bng cch ny hay cch khc, trong cc t tng y. Nh
vy, s phn nh tn ti x hi ca thc x hi phi c xem xt mt cch bin
chng.
b) Tnh c lp tng i v s tc ng ngc tr li ca thc x hi. Tnh c lp
tng i ca thc x hi th hin +) thc x hi thng lc hu so vi tn ti x
hi do khng phn nh kp nhng thay i ca tn ti x hi do sc ca thi quen,
truyn thng, tp qun v tnh bo th ca mt s hnh thi thc x hi v.v tip tc
tn ti sau khi nhng iu kin lch s sinh ra chng mt i t lu; do li ch nn
khng chu thay i. +) thc x hi c th vt trc tn ti x hi. Do tnh nng
ng ca thc, trong nhng iu kin nht nh, t tng, c bit l nhng t
tng khoa hc tin tin c th vt trc s pht trin ca tn ti x hi; d bo
c quy lut v c tc dng t chc, hng hot ng thc tin ca con ngi vo
mc ch nht nh. +) thc x hi c tnh k tha. Quan im, l lun ca mi thi
i c to ra trn c s k tha nhng thnh tu l lun ca cc thi i trc. K
tha c tnh tt yu khch quan; c tnh chn lc v sng to; k tha theo quan im
li ch; theo truyn thng v i mi. Lch s pht trin ca cc t tng cho thy
nhng giai on hng thnh v suy tn ca t tng nhiu khi khng ph hp hon
ton vi nhng giai on hng thnh v suy tn ca nn kinh t.
d) S tc ng qua li gia cc hnh thi thc x hi cng gy nh hng ti tn ti
x hi. Thng thng, trong mi thi i, tu theo nhng hon cnh lch s c th, c
nhng hnh thi thc x hi no ni ln hng u tc ng v chi phi cc hnh
thi thc x hi khc. iu ny ni ln rng, cc hnh thi thc x hi khng ch
chu s tc ng quyt nh ca tn ti x hi, m cn chu s tc ng ln nhau. Mi
lin h v tc ng ln nhau gia cc hnh thi thc x hi lm cho mi hnh thi
thc x hi c nhng tnh cht v nhng mt khng th gii thch trc tip c
bng cc quan h vt cht. d) S tc ng ngc tr li ca thc x hi ln tn ti
x hi l biu hin quan trng ca tnh c lp tng i ca thc x hi i vi tn
ti x hi. l s tc ng nhiu chiu vi cc phng thc phc tp. S tc ng
ny th hin mc ph hp gia t tng vi hin thc; s xm nhp ca thc x
hi vo qun chng c chiu su, chiu rng v ph thuc vo kh nng hin thc ho
thc x hi ca giai cp v ng phi. Nh vy, thc x hi, vi tnh cch l th
thng nht c lp, tch cc tc ng ngc tr li ln tn ti x hi ni ring v ln
i sng x hi ni chung.
Cu 30. Phn tch ni dung quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht
trin ca lc lng sn xut?
p. Cu tr li gm ba ln
1) S lin h, tc ng ln nhau gia quan h sn xut (ci th hai) vi trnh pht
trin ca lc lng sn xut (ci th nht) to nn quy lut v s ph hp gia quan
h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. Pht hin ra quy lut ny,
ch ngha duy vt lch s khng nh trong x hi cn i khng giai cp, mu thun
gia quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut th hin l mu
thun gia cc giai cp v ch bng u tranh giai cp m nh cao l cch mng x
hi th mu thun mi c gii quyt. Quy lut v s ph hp gia quan h sn
xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut l quy lut c bn th hin s vn
ng ni ti ca phng thc sn xut v tnh tt yu ca s thay th phng thc sn
xut ny bng phng thc sn xut khc; dn n hnh thi kinh t-x hi ny c
thay th bng hnh thi kinh t-x hi khc cao hn, tin b hn; ngha l x hi loi
ngi pht trin t thp n cao l mt qu trnh lch s-t nhin.
2) Khi nim lc lng sn xut, quan h sn xut. a) Lc lng sn xutl nn tng
vt cht-k thut ca hnh thi kinh t-x hi; l mi quan h gia con ngi vi gii
t nhin trong qu trnh sn xut vt cht, th hin nng lc thc t chinh phc gii t
nhin bng sc mnh ca con ngi trong qu trnh . S pht trin ca lc lng
sn xut quy nh s hnh thnh, tn ti v chuyn ho gia cc hnh thi kinh t-x
hi, t hnh thi thp, t tin b ln hnh thi cao, tin b hn.
Cc yu t ca lc lng sn xut +) T liu sn xut, gm cng c lao ng, i
tng lao ng v phng tin lao ng; trong , *) cng c lao ng (l nhng vt
th hay phc hp vt th ni con ngi vi i tng lao ng; truyn tc ng t con
ngi n i tng lao ng), l sc mnh ca tri thc c vt th ho, c tc
dng "ni di bn tay" v nhn sc mnh tr tu ca con ngi. C.Mc coi cng c
lao ng l b phn quan trng, ng nht trong quan h gia con ngi vi t nhin.
Trong mi thi i, vic ch to ra, ci tin v hon thin cng c lao ng gy ra
nhng bin i su sc trong t liu sn xut. T liu sn xut c m rng th i
tng lao ng cng c a dng ho; xut hin ngnh ngh mi dn n s phn
cng lao ng ngy cng cao. Trnh pht trin ca cng c lao ng l thc o
trnh chinh phc t nhin ca con ngi, s pht trin ca sn xut; l tiu chun
phn bit s khc nhau gia cc nc thang kinh t ca x hi loi ngi. *) i
tng lao ng l b phn ca gii t nhin c a vo sn xut, chu s tc ng
ca con ngi. Nhng sn phm c sn nh t ai, sng ngi, bin, khong sn, lm
sn, hi sn v.v v bng lao ng sng to ca mnh, con ngi cn to ra nhng i
tng lao ng mi; nhng sn phm khng c sn trong t nhin nh si tng hp,
ho cht, hp kim, cc nguyn, nhin, vt liu v cy con mi v.v. *) Phng tin lao
ng gm ng x, cu cng, kho tng, bn bi, phng tin vn chuyn v thng
tin lin lc v.v
+) Ngi lao ng l nhng ngi c th lc, k nng, kinh nghim lao ng v bit
s dng t liu sn xut to ra ca ci vt cht. Ngi lao ng khng ch pht
trin v th lc, m cn pht trin c v tr lc, nhy bn v tnh sng to trong lao
ng. Tr tu cao, trnh chuyn mn gii, o c ngh nghip trong sng l nhng
yu t quan trng ca ngi lao ng. Lao ng ngy cng c tr tu v l lao ng tr
tu. o c ngh nghip l tnh cht quan trng ca ngi lao ng, l nn tng nh
hng gi tr trong tng hnh ng c th ca ngi lao ng i vi mnh v x hi;
giai cp. Chng ta thy rng, khi s pht trin ca lc lng sn xut tin ti mc
m quan h sn xut tr thnh vt cn ca s pht trin th xy ra mu thun gia
chng vi nhau. Trong x hi c i khng giai cp, do li ch giai cp, giai cp thng
tr bng mi cch bo v, duy tr quan h sn xut ang mang li li ch cho mnh,
nn giai cp dng mi bin php, trong c bin php s dng b my nh nc
trn p nhng giai cp mi i din cho lc lng sn xut tin tin hn. Xy dng
quan h sn xut mi, m ng cho lc lng sn xut tip tc pht trin, l gii
quyt mu thun trn; xc lp phng thc sn xut mi, thc y x hi pht trin l
mc ch ca u tranh giai cp. Mun thit lp quan h sn xut mi, ph hp vi
trnh pht trin ca lc lng sn xut th phi thng qua u tranh giai cp. Cuc
u tranh y s dn n cch mng x hi xo b giai cp i din cho quanh sn
xut ang thng tr. Vai tr ca u tranh giai cp i vi s vn ng v pht trin
ca x hi do tnh cht, trnh pht trin ca u tranh giai cp quy nh. C cuc
cch mng x hi ch thay th hnh thc p bc, bc lt, cai tr; c cuc cch mng
gii phng giai cp b bc lt, cai tr khi ng thi gii phng c giai cp bc lt, cai
tr, do gii phng ton x hi khi bc lt, cai tr.
C th ni, cc cuc u tranh giai cp trong x hi c i khng giai cp u xut
pht t li ch kinh t, nhm gii quyt vn kinh t v t vn ny gii quyt
nhng vn khc thc y x hi pht trin. Bi vy, u tranh giai cp l
phng php c bn, l u tu ca lch s, l n by thay i hnh thi kinh t-x
hi, l ng lc thc y s pht trin cc mt khc nhau ca i sng x hi.