You are on page 1of 38

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Më ®Çu

NÒn kinh tÕ nhµ níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH lµ


mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. §ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch
quan. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn tån t¹i kh«ng ph¶i do
ý muèn chñ quan cña nhµ níc, nã tån t¹i vµ ph¸t triÓn phô
thuéc vµo nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ, chÝnh trÞ kh¸ch quan cña
nÒn kinh tÕ. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nµy mµ thµnh phÇn kinh
tÕ lu«n cã vai trß vÞ trÝ vµ vËn ®éng ph¸t triÓn theo mét xu
híng nhÊt ®Þnh. Nhng xuÊt ph¸t tõ tÝnh quy luËt vèn cã cña
nÒn kinh tÕ. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nµy mçi thµnh phÇn kinh
tÕ lu«n cã vai trß vÞ trÝ vµ vËn ®éng, ph¸t triÓn theo mét xu
híng nhÊt ®Þnh. Nhng xuÊt ph¸t tõ tÝnh quy luËt vèn cã cña
nÒn kinh tÕ ®Òu vËn ®éng theo híng ®Õn môc tiªu lîi Ých.
Nhng §¶ng vµ Nhµ níc lu«n kh¼ng ®Þnh kinh tÕ nhµ níc lu«n
gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Thùc tiÔn trong h¬n 10 n¨m ®æi míi võa qua §¶ng vµ
Nhµ níc ®· cã nhiÒu cè g¾ng cñng cè, n©ng cao vai trß chñ
®¹o cña kinh tÕ nhµ níc vµ hiÖn nay vai trß chñ ®¹o cña kinh
tÕ nhµ níc ®ang tõng bíc ®îc kh¼ng ®Þnh.
Tuy nhiªn hiÖn nay ®ang cã rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau
vÒ viÖc ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ nµy: ®æi míi, cæ phÇn
s¾p xÕp, n©ng cao hiÖuqu¶. V× vËy trong ®Ò ¸n nµy t«i tËp
trung ®i vµo viÖc nghiªn cøu quan niÖm vÒ kinh tÕ thÞ tr-
êng, tÝnh tÊt yÕu vµ néi dung vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ
nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vai trß cña nã
®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo, c¸c gi¶i ph¸p ®Ó trong thêi gian tíi
t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc ë níc ta. T«i hi
väng nã sÏ gãp phÇn nhá ®Ó mäi ngêi hiÓu h¬n vÒ thµnh
phÇn kinh tÕ nµy vµ gãp mét phÇn vµo viÖc ph¸t triÓn kinh
tÕ nhµ níc trë lªn v÷ng m¹nh.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Ch¬ng I
Quan niÖm chung vÒ kinh tÕ nhµ níc (KTNn)

1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh kinh tÕ nhµ níc


Mçi nhµ níc ®Òu cã chøc n¨ng kinh tÕ nhÊt ®Þnh vµ
chøc n¨ng nµy ®îc th«ng qua c¸c møc ®é kh¸c nhau tuú tõng
giai ®o¹n ph¸t triÓn. ë bÊt k× níc nµo kÐm ph¸t triÓn hay
ph¸t triÓn chøc n¨ng cña kinh tÕ nhµ níc vÉn gi÷ vai trß chñ
®¹o.
ë níc ta sau khi gi¶i phãng (1954) vµ thèng nhÊt ®Êt níc
(1975) trong qu¸ tr×nh x©y dùng CNXH do nhËn thøc ®¬n
gi¶n phiÕn diÖn nªn ®· ®ång nhÊt gi÷a së h÷u nhµ níc víi së
h÷u XHCN. Chóng ta coi kinh tÕ quèc doanh lµ chñ yÕu bã
hÑp ph¹m vi xÝ nghiÖp quèc doanh, thµnh lËp xÝ nghiÖp
quèc doanh ë mäi lÜnh vùc. §Æc biÖt lµ vÊn ®Ò qu¶n lý: theo
kiÓu tËp trung quan liªu, theo kÕ ho¹ch ®Þnh tríc theo kiÓu lç
th× ®îc bï, l·i th× nép ng©n s¸ch. Nã ®· tËp trung mäi nguån
lùc ®Ó ®¸p øng yªu cÇu gi¶i phãng miÒn Nam, thèng nhÊt
®Êt níc (1954-1975). Song khi ®Êt níc gi¶i phãng ®· béc lé
nhiÒu nhîc ®iÓm c¨n b¶n lµm thui chét tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng
t¹o cña c¸c xÝ nghiÖp, ®Æc biÖt lµ thiÕu mét m«i trêng kinh
doanh. Sè lîng c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh qu¸ nhiÒu, dµn tr¶i,
chång chÐo vÒ c¬ chÕ qu¶n lý, ngµnh nghÒ, kÜ thuËt l¹c
hËu, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cßn thÊp, nhiÒu doanh
nghiÖp thua lç triÒn miªn, ®Êt níc l©m vµo khñng ho¶ng kinh
tÕ - x· héi trÇm träng.
Tríc t×nh h×nh ®ã §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn VI (12-
1986) ®· ®Ò ra chñ tr¬ng ®æi míi nÒn kinh tÕ mét c¸ch
toµn diÖn, chuyÓn dÞch sang kinh tÕ thÞ trêng ®inh híng
XHCN. Lý luËn trong qu¸ tr×nh ®i lªn CNXH cã thay ®æi c¨n
b¶n: sù thõa nhËn tån t¹i cña 5 thµnh phÇn kinh tÕ, kinh tÕ
quèc doanh gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ lóc nµy vai trß cña kinh tÕ
nhµ níc còng cã nhiÒu ®æi míi. §Õn c¸c ®¹i héi §¶ng kh¸c
th× chóng ta vÉn tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng,
then chèt cña KTNN trong toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

2. Quan niÖm vÒ Kinh tÕ nhµ níc


2.1. Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ nhµ níc
Kinh tÕ nhµ níc lµ lo¹i h×nh kinh tÕ do nhµ níc n¾m gi÷
bao gåm quyÒn së h÷u, quyÒn tæ chøc, chi phèi ho¹t ®éng
theo nh÷ng híng ®· ®Þnh. Kinh tÕ nhµ níc ®îc thÓ hiÖn díi
nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh: doanh nghiÖp nhµ níc, ng©n
hµng nhµ níc, quü dù tr÷ quèc gia, hÖ thèng b¶o hiÓm. Nh
vËy kinh tÕ nhµ níc cã nhiÒu bé phËn hîp thµnh, vµ tÊt c¶ c¸c
bé phËn ®Òu thuéc quyÒn së h÷u cña nhµ níc.
2.2. C¸c bé phËn hîp thµnh vµ chøc n¨ng cña tõng bé
phËn
a. Doanh nghiÖp nhµ níc: "lµ tæ chøc kinh tÕ do nhµ
níc ®Çu t vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý, ho¹t
®éng kinh doanh ho¹t ®éng c«ng Ých, nh»m thùc hiÖn
nh÷ng môc tiªu ®· ®Þnh". Nh vËy doanh nghiÖp nhµ níc
cã 2 lo¹i: Mét lµ, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng v× môc ®Ých
lîi nhuËn, hai lµ: c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng v× môc ®Ých
x· héi. NÕu lo¹i doanh nghiÖp thuéc lo¹i 1 th× ho¹t ®éng víi
môc ®Ých æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ chñ yÕu cßn doanh nghiÖp
thuéc lo¹i 2 th× lÊy môc ®Ých lîi nhô©n lµ chñ yÕu tuy nhiªn
ph¶i chÊp hµnh ph¸p luËt. LÜnh vùc ho¹t ®éng chñ yÕu cña
lo¹i 1 lµ: quèc phßng an ninh, tµi chÝnh, y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o
dôc cßn doanh nghiÖp thuéc lo¹i 2 lµ ho¹t ®éng trªn tÊt c¶
c¸c ngµnh, lÜnh vùc kinh doanh cã hiÖu qu¶. V× vËy mçi
doanh nghiÖp cã chøc n¨ng vµ ®Æc thï vÒ c¬ chÕ qu¶n lý.
b) Ng©n s¸ch nhµ níc lµ mét bé phËn cña KTNN, thùc
hiÖn chøc n¨ng thu, chi ng©n s¸ch, vµ cã t¸c dông ®iÒu
chØnh, qu¶n lý, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña KTNN. Doanh
nghiÖp nhµ níc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c,
c) Ng©n hµng nhµ níc: lµ mét bé phËn cña KTNN nh»m
®¶m b¶o cho KTNN, kinh tÕ quèc d©n ho¹t ®éng b×nh th-
êng trong mäi t×nh huèng. C¸c quü dù tr÷ quèc gia dïng lùc l-
îng vËt ch©t ®Ó ®iÒu tiÕt qu¶n lý b×nh æn gi¸ c¶, ®¶m
b¶o cho t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi chung.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

d) HÖ thèng b¶o hiÓm: lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu


®îc cña kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc chÞu
tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm do nhµ níc quy
®Þnh phôc vô cho kinh tÕ nhµ níc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c.
C¸c bé phËn cÊu thµnh cña KTNN cã chøc n¨ng nhiÖm vô
cô thÓ lµ kh¸c nhau, nhng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau,
nhiÖm vô cô thÓ lµ kh¸c nhau, nhng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt
víi nhau trong mét hÖ thèng kinh tÕ nhµ níc vµ c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ kh¸c.
C¸c bé phËn cÊu thµnh cña KTNN cã chøc n¨ng, nhiªm vô
cô thÓ lµ kh¸c nhau, nhng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau
trong mét hÖ thèng kinh tÕ nhµ níc vµ ho¹t ®éng theo mét
thÓ chÕ ®îc nhµ níc quy ®Þnh thèng nhÊt.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Ch¬ng II
TÝnh tÊt yÕu vµ néi dung vai trß chñ ®¹o cña Kinh
tÕ nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn

1. TÝnh tÊt yÕu ph¶i ph¸t triÓn m¹nh vµ vai trß chñ
®¹o cña kinh tÕ nhµ níc trong nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn.
Níc ta cã rÊt nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau: së h÷u
nhµ níc, së h÷u tËp thÓ, së h÷u hçn hîp, së h÷u t nh©n.
Trong ®ã së h÷u nhµ níc gi÷ vai trß cùc k× quan träng - øng
víi nã lµ thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc vµ viÖc thõa nhËn vµ
ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ nµy lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan.
H¬n thÕ n÷a chóng ta x©y dùng KTTT ®Þnh híng XHCN
th× ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®Þnh híng XHCN cã sù ®iÒu tiÕt,
kiÓm so¸t cña nhµ níc th× ph¶i cã mét KTNN v÷ng m¹nh,
ph¸t triÓn lµ lùc lîng vËt chÊt ®Ó nhµ níc thùc hiÖn vai trß
®iÒu tiÕt, híng nÒn kinh tÕ theo nh÷ng môc tiªu cña XHCN.
Dï bÊt cø ë níc nµo chÝnh phñ ®Òu ph¶i n¾m trong tay
nh÷ng søc m¹nh kinh tÕ th«ng qua thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n-
íc. Cã nh vËy nh÷ng c¶i c¸ch, t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ míi
cã hiÖu qu¶. Nhng ®Þnh híng chÝnh s¸ch dï cã ®óng nhng
nÕu kh«ng cã søc m¹nh vËt chÊt th× nã còng kh«ng thÓ
thµnh c«ng trong mäi lóc.
Trong KTNN, hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp nhµ níc gi÷ mét
vai trß cùc k× quan träng trong viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng
doanh nghiÖp cÇn thiÕt trong giai ®o¹n hiÖn nay v×:
Do nhu cÇu kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh c¸c doanh
nghiÖp ***** ra ®Ó nh»m thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n lín mµ lùc
lîng t nh©n kh«ng thÓ g¸nh v¸c ®îc, ®ßi hái vèn lín, c«ng
nghÖ cao chØ cã c¸c doanh nghiÖp nhµ níc míi ®¸p øng ®îc.
Do cã rÊt nhiÒu thuyÕt (®Æc biÖt lµ cña Keyness) vÒ
vai trß cña kinh tÕ nhµ níc, chÝnh phñ ®· chñ tr¬ng thµnh lËp
nhiÒu doanh nghiÖp nhµ níc vÒ cung cÊp c¸c hµng ho¸ c«ng
céng, t¹o ra viÖc lµm, ph©n phãi l¹i thu nhËp, xo¸ bá ®éc
quyÒn, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Chóng ta ®ang thùc hiÖn CNH, H§H: ®i t¾t, ®ãn ®Çu,


qu¸ tr×nh nµy ®ßi hái lîng vèn rÊt lín, vµ rñi ro cao, c¸c
doanh nghiÖp t nh©n kh«ng thÓ hoÆc muèn tham gia vµo
chÝnh phñ buéc ph¶i thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó
thùc hiÖn nhiÖm vô naú.
Nh vËy vÊn ®Ò ph¸t triÓn vµ t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o
cña KTTT lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, cÇn thiÕt. NhËn thøc ®-
îc môc tiªu nµy chóng ta ph¶i cã nhiÒu biÖn ph¸p chÝnh s¸ch
®Ó t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o cña nã.
2. Vai trß chñ ®¹o cña KTNN trong giai ®o¹n hiÖn
nay
2.1. KTNN lµ lùc lîng vËt chÊt, c«ng cô s¾c bÐn ®Ó
nhµ níc thùc hiÖn chøc n¨ng ®Þnh híng, ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý
vÜ m« nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN, KTNN
víi t c¸ch lµ mét yÕu tè, mét chñ thÓ kinh tÕ ®Æc biÖt. Nã cã
vai trß vÜ m« ®iÒu tiÕt, ®iÒu hµnh trªn ph¹m vi toµn bé nÒn
kinh tÕ ®Êt níc lµm cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng th«ng suèt,
t¹o lËp nh÷ng c©n ®èi lín theo ®Þnh híng XHCN mµ kinh tÕ
thÞ trêng kh«ng tù ®iÒu chØnh ®îc.
§©y lµ mét vai trß cùc kú quan träng cña KTNN nã lµ c¬
së ®Ó ®¶m b¶o sù can thiÖp cña nhµ níc lµ cã hiÖu qu¶.
H¬n n÷a KTNN xuÊt hiÖn nh lµ mét chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp
vµ c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh¸c trong mét sè trêng hîp lîi Ých cña
nhµ níc cã thÓ m©u thuÉn víi lîi Ých cña thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c ®Æc biÖt lµ t nh©n. Sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc kh«ng
thÓ thuËn chiÒu víi ®éng c¬ lîi nhuËn, vµ lîi Ých c¸ nh©n,
cña c¸c chñ thÓ. §Ó ®¶m b¶o sù ®iÒu tiÕt, nhµ níc cÇn cã
mét tiÒm lùc kinh tÕ, ®ñ hoÆc ®Òn bï xøng ®¸ng cho thua
thiÖt cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, híng hä vµ nh÷ng
hµnh ®éng theo môc tiªu nhµ níc ®Æt ra. TÊt c¶ nh÷ng tiÒm
lùc Êy ®Òu do KTNN t¹o ra.
2.2. Ho¹t ®éng cña khu vùc KTNN lµ nh»m më ®êng,
híng dÉn, hç trî, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ kh¸c. Chøc n¨ng t¹o lËp m«i trêng. Tøc lµ nã ph¶i t¹o

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

®îc tiÒn ®Ò thuËn lîi ®Ó khai th«ng vµ tËn dông mäi nguån
lùc ë tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kh¸c nhau v× sù t¨ng trëng chung
cña nÒn kinh tÕ, b¶o ®¶m kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng môc tiªu
®· chän.
2.3. Kinh tÕ nhµ níc lµ khu vùc xung kÝch chñ yÕu
thùc hiÖn CNH, H§H ®Êt níc mÆc dï sù nghiÖp CNH lµ sù
nghiÖp cña toµn d©n. Nhng trong bèi c¶nh tiÒm lùc cña khu
vùc d©n doanh cßn cha ®ñ m¹nh ®Ó ®¶m ®¬ng nhiÖm vô
nµy nªn sù nghiÖp cao c¶ ®ã l¹i ®Æt lªn vai KTNN. V× vËy
trong giai ®o¹n hiÖn nay KTNN ®Æc biÖt lµ viÖc ®Çu t míi
cña nhµ níc vÉn lµ lùc lîng chñ chèt ®i ®Çu trong qu¸ tr×nh
chuyÓn níc ta thµnh níc c«ng nghiÖp v¨n minh. §Ó ®¶m b¶o
®îc nhiÖm vô nµy khu vùc KTNN ph¶i huy ®éng tæng lùc tríc
hÕt lµ chiÕn lîc ®Çu t ®óng ®¾n, trong ®ã bao hµm c¶
®Çu t trùc tiÕp cña nhµ níc. LËp chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch
®Ó tËp thÓ, t nh©n tËp trung vµo c¸c ngµnh mòi nhän, t¹o
®µ t¨ng trëng nhanh cho nÒn kinh tÕ. TiÕp n÷a lµ c¸c nç lùc
vÒ tµi chÝnh ngo¹i giao, chÝnh trÞ ®Ó thùc thi chiÕn lîc,
chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖu qu¶. Cã thªm mét ®iÓm míi ë
®©y lµ KTNN kh«ng chØ tiÕn hµnh CNH, H§H ®¬n ®éc nh tr-
íc ®©y mµ trë thµnh mét h¹t nh©n tæ chøc l«i kÐo c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ kh¸c cïng tham gia vµo quü ®¹o CNH, H§H nhµ
níc.
2.4. KTNN gi÷ c¸c vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ t
nh©n ®¶m b¶o c©n ®èi vÜ m« cña nÒn kinh tÕ còng nh t¹o
®µ t¨ng trëng l©u dµi bÒn võng vµ hiÖu qu¶ cho nÒn kinh
tÕ. §ã lµ c¸c lÜnh vùc nh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt, t liÖu s¶n
xuÊt, quan träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän, kÕt cÊu h¹
tÇng vËt chÊt cho kinh tÕ nh giao th«ng, bu chÝnh, n¨ng lîng.
C¸c ¶nh hëng to lín ®Õn kinh tÕ ®èi ngo¹i nh c¸c liªn doanh
lín, xuÊt nhËp khÈu hoÆc c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn an ninh
quèc phßng vµ trËt tù x· héi. Tuy nhiªn quan ®iÓm n¾m gi÷
nµy kh«ng cã nghÜa lµ nhµ níc ®éc quyÒn, cøng nh¾c trong
c¸c lÜnh vùc Êy mµ cã sù hîp t¸c, liªn doanh hîp lý vµ c¸c

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhÊt lµ trong lÜnh vùc c¬ së h¹


tÇng, xuÊt nhËp khÈu c«ng nghiÖp.
Nh vËy KTNN ph¶i t¹o ra lùc lîng vËt chÊt hµng ho¸ vµ
dÞch vô kh¶ dÜ chi phèi ®îc gi¸ c¶ thÞ trêng dÉn d¾t gi¸ c¶
thÞ trêng b»ng chÝnh chÊt lîng vµ gi¸ cña s¶n phÈm dÞch vô
m×nh lµm ra. MÆt kh¸c, trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸, cuéc
c¸ch m¹ng KHCN ®ang diÔn ra nh vò b·o ®Ó gi÷ v÷ng ®éc
lËp, sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ - x· héi, kinh tÕ nhµ níc ph¶i
v÷ng m¹nh vµ gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ.
Víi vai trß quan träng then chèt cña KTNN th× hiÖn tr¹ng
cña níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay ra sao?

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Ch¬ng III
Thùc tr¹ng doanh nghiÖp nhµ níc
ë níc ta hiÖn nay

1. Qu¸ tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp ë níc ta


1.1. Giai ®o¹n 1980-1986: §©y lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn
trong viÖc chuyÓn c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ níc tõ
c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng víi
nhiÒu biÖn ph¸p ®æi míi.
Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ¬ng lÇn thø 6 (kho¸ IV
th¸ng 9-1979 ®· ra quyÕt ®Þnh vÒ t×nh h×nh vµ nhiÖm vô
cÊp b¸ch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc tiÔn vµ nh÷ng yªu cÇu
bøc thiÕt cña x· héi, vµ NghÞ ®Þnh 25/CP lµ bíc ®Çu tiªn
trong viÖc chuyÓn c¬ chÕ qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp nhµ níc
tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng. Sau
®ã lµ c¸c quyÕt ®Þnh quan träng nh quyÕt ®Þnh 146/H§BT
th¸ng 2-1982, nghÞ quyÕt 306 (dù th¶o) cña Bé ChÝnh trÞ
®Òu ®a ra quan ®iÓm vµ biÖn ph¸p ®æi míi qu¶n lý doanh
nghiÖp nhµ níc trong ®iÒu kiÖn c¶i tiÕn, c¬ chÕ qu¶n lý nãi
chung.
C¸c biÖn ph¸p ®æi míi trong giai ®o¹n nµy chñ yÕu tËp
trung vµo viÖc th¸o gì nh÷ng víng m¾c, rµo c¶n v« lý cña c¬
chÕ cò, do ®ã cã t¸c dông nh cëi trãi, gi¶i phãng n¨ng lùc s¶n
xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. Cho phÐp c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc tù chñ bè trÝ nguån lùc s¶n xuÊt theo ba
phÇn, ®· cã t¸c dông tÝch cùc ph¸t huy s¸ng t¹o cña c¬ së,
tõng bíc ®a yÕu tè thÞ trêng vµo c¬ chÕ qu¶n lý doanh
nghiÖp. Tuy nhiªn c¸c biÖn ph¸p nµy mang tÝnh nöa vêi ch¾p
v¸, dÉn ®Õn khã h¹ch to¸n, khã kiÓm so¸t, khã ®¸nh gi¸.
1.2. Giai ®o¹n 1986-1990: §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc
lÇn VI (1986) nªu râ: ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, s¾p xÕp l¹i
viÖc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp nhµ níc. §¹i héi chØ râ: "Ph¶i
®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, b¶o ®¶m cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ
quèc doanh cã quyÒn tù chñ, thùc sù chuyÓn sang h¹ch to¸n
kinh doanh XHCN, lËp l¹i trËt tù kû c¬ng trong ho¹t ®éng kinh

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

tÕ. S¾p xÕp l¹i s¶n xuÊt, t¨ng cêng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt
vµ ®Èy m¹nh øng dông tiÕn bé kü thuËt ®Ó n©ng cao n¨ng
suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶. Trªn c¬ së ®ã æn ®Þnh vµ tõng
bíc n©ng cao tiÒn l¬ng thùc tÕ cho c«ng nh©n, viªn chøc,
t¨ng tÝch luü cho xÝ nghiÖp vµ cho nhµ níc".
§¹i héi vÉn tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña
doanh nghiÖp nhµ níc nhng ®a ra quan ®iÓm coi chñ ®¹o
kh«ng cã nghÜa lµ chiÕm tû träng lín trong mäi ngµnh, mäi
lÜnh vùc mµ thÓ hiÖn ë: n¨ng suÊt, chÊt lîng hiÖu qu¶.
§©y ®îc coi lµ giai ®o¹n ®æi míi cã tÝnh bíc ngoÆt ®a
doanh nghiÖp nhµ níc chuyÓn h¼n sang h¹ch to¸n kinh doanh
theo nguyªn t¾c thÞ trêng. NhiÒu häc gi¶ gäi ®©y lµ qu¸
tr×nh th¬ng m¹i ho¸ cã t¸c dông b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp
ph¶i ®Þnh híng vµo thÞ trêng, ®ång thêi t¨ng quyÒn tù chñ
doanh nghiÖp trong c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh.
1.3. Giai ®o¹n 1990 ®Õn nay
§Çu tiªn D¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn 7 (1991) ®· chñ
tr¬ng "s¾p xÕp l¹i vµ ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ quèc doanh
trong ®ã s¾p xÕp c¸c xÝ nghiÖp vµ tæng c«ng ty nhµ níc phï
hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ trêng vµ
khu vùc quèc doanh" ph¶i ®îc s¾p xÕp l¹i, ®æi míi c«ng
nghÖ vµ tæ chøc qu¶n lý, kinh doanh cã hiÖu qu¶, liªn kÕt vµ
hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o
vµ chøc n¨ng cña mét c«ng cô qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc.
§Õn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn VIII (1996) tiÕp tôc
®æi míi doanh nghiÖp nhµ níc vÒ:
§æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ níc trªn c¬ së
®¸nh gi¸, rót kinh nghiÖm cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn "c¬ chÕ
217" c¸c néi dung ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ
níc gåm: Theo quyÕt ®Þnh 315/H§BT c¸c doanh nghiÖp ph¶i
rµ so¸t l¹i chøc n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh, rµ so¸t l¹i c¸c yÕu
tè s¶n xuÊt kinh doanh nh: thÞ trêng c«ng nghÖ, vèn, tæ chøc
lao ®éng, tæ chøc bé m¸y c¸n bé, so¸t xÐt l¹i t×nh tr¹ng tµi
chÝnh, kÕ to¸n, thèng kª…

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Theo NghÞ ®Þnh 388/H§BT c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®îc


thµnh lËp l¹i, ®¨ng ký l¹i ®Ó lo¹i bá nh÷ng doanh nghiÖp lµm
¨n thua lç kÐo dµi. LuËt doanh nghiÖp nhµ níc ban hµnh 4-
1995 vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh ®· t¹o ra c¬ së ph¸p lý
tæng qu¸t trong quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp nhµ níc víi nhµ
níc.
S¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp nhµ níc. ViÖc s¾p xÕp l¹i c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc tõ 1990 ®Õn 2000 chia 3 giai ®o¹n:
Giai ®o¹n 1: (1991-1993)
Víi quyÕt ®Þnh 315/H§BT (th¸ng 9-1990) vÒ gi¶i thÓ vµ
tæ chøc l¹i nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc yÕu kÐm, nghÞ
®Þnh 388/H§BT vÒ nguyªn t¾c ®iÒu hµnh doanh nghiÖp nhµ
níc. QuyÕt ®Þnh sè 202/CT (8-6-1992) thÝ ®iÓm cæ phÇn
ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ níc.
Giai ®o¹n 2 (1994-1997)
Víi quyÕt ®Þnh sè 90/TTg vµ 91/TTg (3-1994) vµ chØ thÞ
500/TTg (5-1995) vÒ s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, gi¶i
thÓ nh÷ng liªn hiÖp xÝ nghiÖp, tæng c«ng ty tríc ®©y, h×nh
thµnh tæng c«ng ty cã quy m« lín (tæng c«ng ty 91) vµ quy
m« võa (tæng c«ng ty 90). NghÞ ®Þnh 38/CP (5-1996)
chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty cæ phÇn.
Giai ®o¹n 3 (tõ 1998-2000):
Theo chØ thÞ 20/CT-TTg (4-1998), chØ thÞ 15/CT-TTg (5-
1999) vµ NghÞ ®Þnh 44/CP (6-1998) vÒ cæ phÇn ho¸ kÕt hîp
ph¬ng ¸n tæng thÓ s¾p xÕp doanh nghiÖp nhµ níc.
§Õn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn 9 (2001) tiÕp tôc
®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ níc trong ®ã doanh nghiÖp
nhµ níc gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ. CÇn ph¸t
triÓn doanh nghiÖp nhµ níc trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt vµ
dÞch vô quan träng, x©y dùng c¸c tæng c«ng ty v÷ng m¹nh,
®Ó lµm nßng cèt cho c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín, cã n¨ng lùc
c¹nh tranh ë thÞ trêng trong níc vµ trªn thÞ trêng quèc tÕ. V×
vËy cÇn:
§æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, ph©n biÖt quyÒn cña chñ së
h÷u vµ quyÒn kinh doanh cña doanh nghiÖp. ChuyÓn c¸c

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

doanh nghiÖp nhµ níc kinh doanh sang ho¹t ®éng theo c¬
chÕ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hoÆc c«ng ty cæ phÇn. B¶o
®¶m quyÒn tù chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çy ®ñ trong
s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, c¹nh tranh b×nh
®¼ng tríc ph¸p luËt, xo¸ bá bao cÊp cña nhµ níc ®èi víi
doanh nghiÖp.
Thùc hiÖn ®iÒu chØnh c¬ cÊu doanh nghiÖp nhµ níc nh:
thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ nh÷ng doanh nghiÖp mµ nhµ níc
kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn ®Ó huy ®éng thªm vèn, t¹o
®éng lùc vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng thóc ®Èy doanh
nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶. ¦u tiªn ngêi lao ®éng ®îc mua cæ
phÇn tõng bíc më réng b¸n cæ phÇn cho c¸c nhµ ®Çu t trong
vµ ngoµi níc.
PhÊn ®Êu trong kho¶ng 5 n¨m c¬ b¶n hoµn thµnh viÖc
x¾p sÕp, ®æi míi n©ng cao hiÖuqu¶ kinh doanh cña doanh
nghiÖp nhµ níc, cñng cè vµ hiÖn ®¹i ho¸ tõng bíc c¸c Tæng
c«ng ty nhµ níc.
2. Trªn c¬ së qu¸ tr×nh ®æi míi c¸c doanh nghiÖp
nhµ níc cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh
tùu nhÊt ®Þnh.
2.1. Nh÷ng thµnh tùu níc ta trong giai ®o¹n 1991-2001
vÒ viÖc ®æi míi, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp
nhµ níc
Trong 5 n¨m 1991-1995 tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n
hµng n¨m cña kinh tÕ quèc doanh lµ 11,7%, gÇn gÊp rìi tèc
®é t¨ng trëng b×nh qu©n cña toµn bé nÒn kinh tÕ vµ gÇn
gÊp ®«i kinh tÕ ngoµi quèc doanh. Trong giai ®o¹n 1996-
1999 do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c nhau ®Æc biÖt lµ cuéc
khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc vµ thiªn tai liªn
tiÕp x¶y ra nªn tèc ®é t¨ng trëng nÒn kinh tÕ nãi chung gi¶m
dÇn. Doanh nghiÖp nhµ níc còng trong t×nh tr¹ng ®ã, tuy
nhiªn tèc ®é t¨ng trëng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc vÉn
cao h¬n tèc ®é t¨ng trëng nÒn kinh tÕ.
ViÖc s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®· gãp phÇn
thay ®æi mét bíc c¬ cÊu vèn vµ lao ®éng cña doanh nghiÖp,

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung . Sè
doanh nghiÖp cã vèn díi 1 tû ®ång gi¶m tõ gÇn 50% (1994)
xuèng cßn 33% (n¨m 1996) vµ 26% (n¨m 1998). Sè doanh
nghiÖp cã sè vèn trªn 10 tû ®ång tõ 10% t¨ng lªn 15% (n¨m
1996) vµ gÇn 20% (n¨m 1998). §ång thêi vèn b×nh qu©n cho
mét doanh nghiÖp t¨ng tõ 3,3 tû ®ång lªn h¬n 11 tû ®ång
(n¨m 1996) vµ h¬n 18 tû ®ång (n¨m 1998). §Æc biÖt b»ng
nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp chóng ta ®· gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trî
cÊp vµ b¶o ®¶m chÝnh s¸ch cho 600.000 c«ng nhaan gi¶m
biªn chÕ trong 2 ®ît s¾p xÕp ®ång thêi l¹i tuyÓn dông mét
sè lîng gÇn t¬ng ®¬ng.
2.2. Nh÷ng nguyªn nh©n ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp nhµ níc
HiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp nhµ
níc vÒ tæng thÓ ®· ®îc n©ng lªn so víi tríc trªn tÊt c¶ c¸c
mÆt. C¸c chØ sè vÒ hiÖu suÊt vèn, l·i tuyÖt ®èi, sè nép
ngana s¸ch nhµ níc, tû lÖ nép ng©n s¸ch nhµ níc trªn vèn ®·
cã nh÷ng c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Cô thÓ ®Õn 1-1-2001 níc ta cã
57.631 doanh nghiÖp th× cã 42.762 doanh nghiÖp ®ang ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh chiÕm 74,2%, 9.482 doanh nghiÖp
®ang x©y dùng c¬ b¶n hoÆc míi cã giÊy phÐp chiÕm
16,5%, cã 1.498 doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ nang ho¹t ®éng,
chê ph¸ s¶n, gi¶i thÓ hoÆc s¸t nhËp chuyÓn ®æi h×nh thøc
chiÕm 36%, trong ®ã doanh nghiÖp nhµ níc vÉn cã vai trß
chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ tõ sè lîng 12.600 doanh nghiÖp nhµ
níc ®Õn nay chØ cßn 5.531 doanh nghiÖp m¨c dï doanh
nghiÖp nhµ níc chØ chiÕm 12,9% vÒ sè lîng, nhng chiÕm
57,2% vÒ lao ®éng, 4,9% vèn thùc tÕ, 48,6% gi¸ trÞ tµi s¶n
cè ®Þnh vµ 52,8% tæng nép ng©n s¸ch cña toµn bé doanh
nghiÖp nhµ níc nãi chung.
2.3. Nh÷ng thay ®æi vÒ mÆt qu¶n lý - tæ chøc qu¶n lý
VÒ mÆt qu¶n lý, bíc ®Çu ®· ph©n ®Þnh chøc n¨ng
qu¶n lý nhµ níc cña c¸c c¬ quan nhµ níc víi chøc n¨ng s¶n
xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. Cô thÓ lµ lµm
râ c¸c quan hÖ ai lµ chñ së h÷u vãn, møc ®é tù chñ cña c¸c

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

doanh nghiÖp ®Õn ®©u, quan hÖ víi c¬ quan chñ qu¶n. Nhê
x¸c ®Þnh râ quyÒn lùc tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc
nªn trong viÖc thùc hiÖn chñ tr¬ng liªn doanh, liªn kÕt víi níc
ngoµi qua ho¹t ®éng ®Çu t quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp nhµ n-
íc (chiÕm 96% sè dù ¸n) ®· chñ ®éng tÝch cùc vµ thùc hiÖn
kh¸ thµnh c«ng, ®Èy m¹nh viÖc thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi
vµo ViÖt Nam h¬n 10 n¨m qua.
Trong ®æi míi tæ chøc qu¶n lý m« h×nh tæng c«ng ty
(chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty 91) ®· bíc ®Çu ph¸t huy t¸c dông lµ
nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc nßng cèt cña kinh tÕ níc ta
(hiÖn nay cã 17 tæng c«ng ty 91 vµ 76 tæng c«ng ty 90, céng
l¹i 93 tæng c«ng ty víi 1.534 doanh nghiÖp thµnh viªn gi÷
66% vèn, 55% lao ®éng, trªn 90% kim ng¹ch xuÊt khÈu, 80%
nép ng©n s¸ch cña khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc.
2.4. Chóng ta thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸: C¸c h×nh thøc
së h÷u ®· ®¹t mét sè kÕt qu¶: MÆc dï tiÕn hµnh chËm nhng
sau 6 n¨m thÝ ®iÓm, t×m tßi tranh luËn ®Õn 1998-1999
chóng ta ®· t¬ng ®èi thèng nhÊt vÒ quan ®iÓm vµ triÓn
khai m¹nh c¸c gi¶i ph¸p chuyÓn ®æi së h÷u, ®Æc biÖt lµ cæ
phÇn ho¸, trªn thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cæ phÇn ho¸
®Òu chøng tá vai trß cña m×nh.
3.1. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc doanh
nghiÖp nhµ níc cßn cã nh÷ng tån t¹i chñ yÕu
VÒ hiÖu qu¶ kinh doanh doanh nghiÖp nhµ níc kinh
doanh cã hiÖu qu¶ theo c¸c tiªu chÝ hiÖn hµnh do Bé Tµi
chÝnh quy ®Þnh. Nhng theo sè liÖu n¨m 1997 cña bé Tµi
chÝnh, trong tæng sè 5.429 doanh nghiÖp nhµ níc th× sè
kinh doanh cã hiÖu qu¶ chiÕm 40, 44%. Sè liÖu nµy thèng
nhÊt víi sè liÖu nµy thèng nhÊt víi sè liÖu ®¸nh gi¸ cña ban
®æi míi doanh nghiÖp trung ¬ng (th¸ng 2 - 2002) sè doanh
nghiÖp buh lç chiÕm 20%, sè doanh nghiÖp cßn l¹i n»m trong
t×nh tr¹ng kh«ng æn khi lç, khi l·i vµ l¹i còng kh«ng lín. VÒ tèc
®é t¨ng trëng liªn tôc trong thêi gian dµi 13%/n¨m ®Õn n¨m
1998 vµ ®Çu n¨m 1999 tèc ®é t¨ng cßn 8 - 9%. HiÖu qu¶ sö
dông vèn gi¶m. N¨m 1995 mét ®ång vèn t¹o ra ®îc 3,46

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

®ång doanh thu, 019 ®ång lîi nhuËn ®Õn 1998, 1 ®ång vèn
chØ t¹o 2,9 ®ång doanh thu, 0,14 ®ång lîi nhuËn. Sè doanh
nghiÖp bÞ lç trong ngµnh th¬ng m¹i, dÞch vô, du lÞch, kh¸ch
s¹n chiÕm tíi 41% vµ nî ph¶i tr¶ 124% vèn nhµ níc trong
doanh nghiÖp, trong ®ã tû lÖ nî qu¸ h¹n hoÆc khã ®ßi chiÕm
tû lÖ lín. Sè doanh nghiÖp nµy ®Æc biÖt nhiÒu trong c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc do ®Þa ph¬ng qu¶n lý.
VÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ë níc
ta rÊt kÐm vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, cã nhiÒu ngµnh, s¶n
phÈm cña doanh nghiÖp nhµ níc ®ang ®îc b¶o hé tuyÖt ®èi
hoÆc b¶o hé qua hµng rµo hoÆc trî cÊp, nhng c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc vÉn cha chøng tá ®îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
m×nh, thËm chÝ nhiÒu doanh nghiÖp nhµ níc nhµ níc l¹i cè
g¾ng luËn chøng ®Ó nhµ níc t¨ng cêng b¶o hé m¹nh h¬n ®Ó
duy tr× thi phÇn vµ viÖc lµm, theo sè liÖu nghiªn cøu gÇn
®©y cña Bé kÕ ho¹ch m¹nh h¬n ®Ó duy tr× thi phÇn vµ
viÖc lµm theo sè liÖu nghiªn cøu gÇn ®©y cña Bé kÕ ho¹ch
vµ ®Çu t n¨m 2000 cho thÊy c¸c mÆt hµng nh thÐp xi m¨ng,
ph©n bãn, ®å ®iÖn d©n dông kÝnh x©y dùng … ®Òu ®îc
b¶o hé b»ng c¶ c«ng cô thuÕ quan lÉn chi phÝ thuÕ quan dÉn
®Õn gi¸ trªn thÞ trêng ViÖt Nam cao h¬n gi¸ quèc tÕ 10 -
50%, tuú mÆt hµng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc trªn thÞ trêng néi ®Þa còng kÐm hiÖu qu¶: ë
nh÷ng ngµnh cã kh¶ n¨ng sin lîi, th× phÇn c¸c doanh nghiÖp
nhµ níc cã xu híng gi¶m xót nhêng chç cho khu vùc ®Çu t níc
ngoµi vµ khu vùc t nh©n.
VÒ c¬ cÊu doanh nghiÖp nhµ níc. Khu vùc doanh nghiÖp
nhµ níc cã c¬ cÊu hîp lý. C¬ cÊu ngµnh vïng, quy m« cßn bÊt
hî lý ®Òu cha ®îc chuyÓn dÞch theo híng s¾p xÕp l¹i tríc hÕt
tû träng doanh nghiÖp nhµ níc (theo sè lîng) ë khu vùc n«ng
nghiÖp (25%) khu vùc th¬ng m¹i (10%) lµ qu¸ lín, trong khi
c¬ cÊu doanh nghiÖp nhµ níc ®ßi hái ph¶i tËp trung vµo lÜnh
vùc c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn , chÕ
t¹o. C¬ cÊu cÊp qu¶n lý còng lµ bÊt hîp lý ë chç tû träng
doanh nghiÖp do ®Þa ph¬ng qu¶n lý lµ qu¸ cao (trªn 60% vÒ

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

sè s¶n lîng). VÒ quy m« tÝnh ®Õn 1 -9 - 1999 sè doanh


nghiÖp cã quy m« díi 5 tû ®ång chiÕm 65%, sè doanh
nghiÖp nhµ níc rÊt khã thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng v»
kú vßng vÒ vai trß mµ §¶ng vµ nhµ níc mong ®îi.
VÒ quy m« vµ c¸c mèi quan hÖ qu¶n lý cña c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc cã nhiÒu ®iÓm cha hîp lý. Doanh nghiÖp nhµ
níc ph¸t triÓn cßn chång chÐo, trïng lÆp vÒ ngµnh nghÒ, s¶n
phÈm. Nguån vèn h¹n hÑp nhng l¹i ®Çu t h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn nhiÒu doanh nghiÖp nhµ níc cã quy m« vèn qu¸ nhá bÐ
kh«ng ®ñ lùc ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶. §©y lµ sù
l·ng phÝ lín trong ®Çu t vµ ph¸t triÓn.
Doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét trong nh÷ng ®Þa chØ cña
tÖ tham nhòng, l·ng phÝ g©y thÊt tho¸t tæn thÊt nguån tµi
lùc ®Êt níc.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

3.2. Nh÷ng nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i trªn.


§Çu t sai: trong x©y dùng míi vµ c¶i t¹o c¸c doanh
nghiÖp, nhµ níc kh«ng tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng thÞ trêng.
§Çu t sai b¾t nguån tõ nh÷ng quyÕt ®Þnh thêi bao cÊp (c«ng
ty gang thÐp Th¸i Nguyªn, c«ng ty d©u t¬ t»m…). Tuy nhiªn
sau nhiÒu n¨m ®æi míi theo c¬ chÕ thÞ trêng viÖc ®Çu t sai
vÉn diÔn ra (nhiÒu nhµ m¸y ®êng, xi m¨ng lß ®øng, bia,
thuèc l¸, g¹ch ngãi ®Þa ph¬ng….). Sù qu¶n lý cña nhµ níc
kh«ng ®ñ hiÖu lùc ®Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng ®Çu t kh«ng
tÝnh ®Õn thÞ trêng, kh«ng c©n ®èi víi nguyªn liÖu, còng
kh«ng tÝnh ®Õn gi¸ thµnh.
T×nh tr¹ng thiÕu vèn chñ yÕu: doanh nghiÖp do nhµ níc
quyÕt ®Þnh thµnh lËp, nhng kh«ng cÊp ®ñ vèn cho s¶n xuÊt
kinh doanh buéc ph¶i ®i vay víi l·i suÊt ng©n hµng. Nh×n
chung vèn nhµ níc thêng chØ chiÕm 60% vèn s¶n xuÊt kinh
doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Trong ®ã t¹i c¸c Tæng c«ng ty
91 lµ 75%, t¹i c¸c ®Þa ph¬ng qu¶n lý lµ 50%, c¸c doanh
nghiÖp do bé ngµnh qu¶n lý lµ 45%.
Tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu: phÇn lín c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc ®îc trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ tõ
nhiÒu nguån kh¸c nhau, cã nh÷ng thiÕt bÞ l¹c hËu, giµ cçi,
s¶n xuÊt tõ nh÷ng n¨m 50, 60 (theo mét cuéc ®iÒu tra cña
viÖn b¶o hé lao ®éng gi÷a 1999 th× trªn 70% ®· hÕt khÊu
hao, gÇn 50% ®· ®îc tÊn hµng, theo b¸o c¸o cña Bé khoa
häc, c«ng nghÖ vµ m«i trêng th× c«ng nghÖ cña ta l¹c hËu so
víi thÕ giíi 10 ®Õn 20 n¨m, møc ®é hao mßn h÷u h×nh tõ 30
- 50% thËm trÝ 38% trong sè nµy ë d¹ng thanh lý.
Doanh nghiÖp kh«ng ®îc tù chñ vÒ tµi chÝnh: cã thÓ coi
®©y lµ trë ng¹i rÊt quan träng khiÕn doanh nghiÖp kh«ng
thÓ tù chñ kinh doanh. §¹i diÖn chñ së h÷u cña tµi s¶n nhµ n-
íc t¹i doanh nghiÖp lµ ai, cho ®Õn nay vÉn kh«ng râ, g©y ra
nhiÒu lóng tóng, khã kh¨n trong viÖc sö dông tµi s¶n ®ã. C¬
chÕ tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n cña doanh nghiÖp nhµ níc bÞ
nh÷ng r»ng buéc v« lý trãi trÆt tõ nhiÒu n¨m mµ vÉn kh«ng
®îc söa ®æi nh nh÷ng tµi s¶n do doanh nghiÖp tù ®Çu t tõ

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

nguån tÝch luü hoÆc vay ng©n hµng ®Ó x©y dùng, nay
®Òu bÞ coi lµ tµi s¶n cña nhµ níc vµ buéc doanh nghiÖp chÞu
thuª vèn doanh nghiÖp muèn khÊu hao nhanh còng kh«ng ®-
îc ph¶i theo khung thêi gian khÊu hao.
Tæ chøc qu¶n lý kh«ng phï hîp: mÆc dï ®· cã chñ tr¬ng
xo¸ bá chñ qu¶n nhng hiÖn ®ang cã qu¸ nhiÒu cÊp, ngµnh
trùc tiÕp can thiÖp c«ng viÖc kinh doanh hµng ngµy cña
doanh nghiÖp. T×nh tr¹ng ph©n cÊp trªn díi ngang däc chøa
râ rµng ®· g©y ra t×nh tr¹ng doanh nghiÖp ph¶i chÞu nhiÒu
cÊp, nhiÒu ngµnh cïng ra søc t¨ng cêng qu¶n lý, c«ng t¸c
thanh tra, kiÓm tra chång chÐo, g©y phiÒn hµ cho doanh
nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng. §Æc biÖt lµ c¬ chÕ bé chñ qu¶n
"cÊp chñ qu¶n" dÔ dµng g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n cho doanh
nghiÖp. ViÖc ph©n chia "Quèc doanh trung ¬ng", "Quèc
doanh ®Þa ph¬ng" ®· t¹o ra nhiÒu bÊt hîp lý, ph©n biÖt ®èi
sö ¶nh hëng ®Õn kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp.
M«i trêng kinh doanh cha hoµn chØnh, cßn nhiÒu bÊt
cËp. §iÓn h×nh lµ hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng, gi¸ c¶ cha
thËt sù x©y dùng theo kinh tÕ thÞ trêng vÉn cßn nh÷ng t×nh
tr¹ng buéc ng©n hµng cho vay theo lÖnh, ng©n hµng thô
®éng kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ vèn cho vay vµ
thu håi nî, chØ gÆp nî khã ®ßi ng©n hµng ph¶i khoanh nî,
gi¶m nî hoÆc cho vay míi ®Ó tr¶ nî cò. C¸c thÞ trêng yÕu tè
s¶n xuÊt cha hoµn chØnh. §ã lµ kh«ng kÓ nh÷ng thñ tôc hµnh
chÝnh xin - cho vµ nh÷ng hµn vi nhòng nhiÔu cña kh«ng Ýt
c«ng chøc ®ang g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp.
Sè lao ®éng d thõa ®ang rÊt lín. Theo b¸o c¸o cña Ban
®æi míi doanh nghiÖp trung ¬ng (2-2000) ®a ra lµ 4% tæng
sè lao ®éng d thõa (cßn sè liÖu Bé lao ®éng th¬ng binh x·
héi lµ 6%). Cã 1 sè ®Þa ph¬ng ngµnh sè lao ®éng dù kh¸ lín
nh: H¶i D¬ng 33%, Nam §Þnh 27%, NghÖ An 16%, H¶i Phßng
15%, Thanh Ho¸ 10% Tæng c«ng ty thÐp cã 12%, Bé thuû s¶n
cã 14% lao ®éng d thõa.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Ch¬ng IV
C¸c biÖn ph¸p ®Ó t¨ng cêng vai trß chñ
®¹o cña kinh tÕ nhµ níc ë níc ta hiÖn nay.

1. C¸c gi¶i ph¸p chung ®èi víi tÊt c¶ c¸c bé phËn


cña kinh tÕ ViÖt Nam.
1.1. NhËn thøc ®óng ®¾n vÒ kinh tÕ nhµ níc vµ ®Þnh
híng x· héi chñ nghÜa.
§èi víi níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ trong giai ®o¹n
tíi cÇn ®ång thêi khuyÕn khÝch khu vùc kinh tÕ quan träng,
kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ, kinh
tÕ t nh©n, kinh tÕ t b¶n nhµ níc vµ kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc
ngoµi cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u, chóng võa ®éc lËp l¹i võa
®an xen lÉn nhau. C¸c ho¹t ®éng c¶u kinh tÕ nhµ níc ph¶i
dÉn ®Çu trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh theo ph¸p luËt. §©y
®îc xem lµ d©n téc ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt níc.
1.2. §Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ t b¶n.
T¸c ®éng m«i trêng hoÆc m«i trêng th«ng tho¸ng, thuËn
lîi ®Ó khu vùc quèc doanh cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nh»m
x©y dùng mét khu vùc ®a thµnh phÇn, mang tÝnh c¹nh tranh
cao, b×nh ®¼ng gi÷a c¸c khu vùc quèc doanh vµ khu vùc
d©n doanh.
1.3. C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng vµ tµi chÝnh.
Tõng bíc h×nh thµnh thÞ trêng tµi chÝnh víi c¸c thÓ chÕ
tµi chÝnh hîp lý nh»m ®¹t ®îc m«i trêng kinh doanh cña mäi
lo¹i h×nh, doanh nghiÖp díi sù ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t cã
hiÖu lùc cña nhµ níc vÒ tµi chÝnh. Thêng c¶i c¸ch hÖ thèng
ng©n hµng nhÊt lµ ®Ó ph©n biÖt gi÷a ng©n hµng tiÒn
mÆt vµ ng©n hµng th¬ng m¹i sím t¹o ra hÖ thèng ng©n
hµng th¬ng m¹i c¹nh tranh tõ ®ã t¹o ra l·i xuÊt thÞ trêng mµ
nhµ níc cã thÓ ®iÒu tiÕt chø kh«ng lµm thay ®îc.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

a. VÒ tµi chÝnh sím cã c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ ®èi víi


doanh nghiÖp.
C¶i c¸ch chÕ ®é kiÓm to¸n, kÕ to¸n… t¹o ra kh¶ n¨ng
nhµ níc vµ kiÓm so¸t ®îc tµi chÝnh cña tÊt c¶ c¸c lo¹i doanh
nghiÖp.
1.4. N©ng cao phÈm chÊt vµ n¨ng lùc qu¶n lý cña toµn
bé l·nh ®Þa chñ chèt trong khu vùc kinh tÕ nhµ n-
íc.
1.5. X©y dùng c¬ chÕ hîp t¸c cã hiÖu qu¶ gi÷a doanh
nghiÖp nhµ níc vµ khu vùc d©n doanh.
1.6. Nhanh chãng hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý cho x·
héi võa lµ dùa trªn nÒn kinh tÕ thÞ trêng võa
®¶m b¶o vai trß cña nhµ níc.
1.7. X©y dùng hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi, lµm tèt c«ng
t¸c an sinh x· héi.
2. Ph¬ng híng ®æi míi doanh nghiÖp trong thêi
gian tíi.
2.1. Doanh nghiÖp nhµ níc :lµ lùc lîng nßng cèt trong
nÒn kinh tÕ nhµ níc, gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ lµ
c«ng cô vËt chÊt quan träng ®Ó nhµ níc ®Þnh híng vµ ®iÒu
tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, kinh tÕ nhµ níc, doanh nghiÖp nhµ n-
íc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi÷ v÷ng ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ, kinh tÕ, x·
héi cña ®Êt níc. V× vËy, doanh nghiÖp nhµ níc ph¶i kh«ng
ngõng s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn, cã tr×nh ®é c«ng nghÖ
vµ qu¶n lý tiªn tiÕn kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶. C¸c
doanh nghiÖp nhµ níc chuyÓn sang kinh doanh theo c¬ chÕ
thÞ trêng, ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, tù chñ, tù chÞu tr¸ch
nhiÖm, c¹nh tranh vµ hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp cña c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c.
2.2. Doanh nghiÖp nhµ níc: ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶
trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc s¾p
xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®Òu
®Þnh híng tíi n©ng cao hiÖu qu¶, v× cã hiÖu qu¶ míi cã thÓ

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

nªu g¬ng, híng dÉn vµ gãp phÇn t¨ng tiÒm lùc kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn.
MÆt kh¸c: Mét nÒn kinh tÕ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
ph¶i ®îc xem xÐt ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi tæng thÓ h-
íng tíi môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi. Do ®ã cã nhiÒu viÖc
lµm míi mÎ, ph¶i rÊt coi träng, tæng kÕt thùc tiÔn vµ tham
kh¶o kinh nghiÖm níc ngoµi nhng v× b¶n chÊt chÕ ®é x· héi
kh¸c nhau vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt kh¸c nhau cho
nªn cã môc tiªu ph¬ng híng gi¶i ph¸p kh¸c nhau, kh«ng thÓ
sao chÐp m¸y m¸y, dËp khu©n, ®ång thêi còng kh«ng ®ßi
hái ph¶i gi¶i quyÕt s¸ng tá ngay vÊn ®Ò mét c¸ch duy ý chÝ.
2.3. Ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ níc: lµ vÊn ®Ò hÖ
träng trong ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi ph¶i nhËn
thÊy tÝnh nh¹y c¶m vÒ chÝnh trÞ liªn quan tíi sù æn ®Þnh vµ
ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc.
Qu¸ tr×nh thùc hiÖn cã nhiÒu vÊn ®Ò míi ®Æt ra. Do
®ã võa ph¶i tiÕn hµnh ®ång bé, khÈn tr¬ng nhng ph¶i v÷ng
ch¾c, cã ch¬ng tr×nh kinh tÕ, kÕ ho¹ch cô thÓ, cã träng
t©m, träng ®iÓm, bíc ®i phï hîp, võa lµm võa t×m tßi, rót
kinh nghiÖm b¶o ®¶m æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. ViÖc g× ®·
râ, ®· cã NghÞ quyÕt th× ph¶i triÓn khai thùc hiÖn kiªn
quyÕt, khÈn tr¬ng. VÊn ®Ò giµ cha ®ñ râ th× ph¶i tiÕp tôc
nghiªn cøu, tæ chøc lµm thÝ ®iÓm, võa lµm võa rót kinh
nghiÖm ®Ó cã bíc ®i thÝch hîp võa tÝch cùc võa v÷ng ch¾c,
phï hîp víi luËt ph¸p.
3. Trªn c¬ së c¸c ph¬ng híng ®Æt ra, ®ßi hái
§¶ng vµ nhµ níc ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®æi míi doanh
nghiÖp. §Î doanh nghiÖp nhµ níc gi÷a vai trß chñ ®¹o trong
nÒn kinh tÕ.
3.1. §Þnh híng s¾p xÕp, ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ
níc ho¹t ®éng kinh doanh, ho¹t ®éng kinh c«ng
Ých.
§èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh nhµ níc gi÷
100% vèn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh
trong lÜnh vùc ®éc quyÒn. VËt liªu næ, ho¸ chÊt ®éc, chÊt

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

phãng x¹, hÖ thèng truyÒn t¶i quèc gia, m¹ng trùc th«ng tin
quèc gia vµ quèc tÕ thÝ ®iÓm.
Nhµ níc gi÷ cæ phÇn chØ phèi hoÆc 100% vèn ®èi víi
doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng kinh doanh trong c¸c ngµnh
vµ lÜnh vùc: b¸n bu«n l¬ng thùc b¸n bu«n x¨ng dÇu, s¶n xuÊt
®iÖn, khai th¸c c¸c kho¸ng s¶n quan träng, s¶n xuÊt mét sè
s¶n phÈm c¬ khÝ, ®iÖn tö, c«ng nghÖ th«ng tin s¶n xuÊt kim
lo¹i ®en, kim lo¹i mµu…
ChuyÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ níc gi÷ 100% vèn sang
h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét chñ së h÷u lµ
nhµ níc hoÆc c«ng ty cæ phÇn c¸c cæ ®«ng lµ c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc.
§èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých.
Nhµ níc gi÷a 100% vèi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp c«ng
Ých ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc in b¹c vµ chøng chØ cã gi¸,
®iÒu hµnh ban b¶o ®¶m hµng h¶i, kiÓm so¸t vµ ph©n phèi
tÇn sè v« tuyÕn ®iÖn, s¶n xuÊt vò khÝ, ..
Nhµ níc gi÷ 100% vèn hoÆc cæ phÇn chi phèi ®èi víi
nh÷ng doanh nghiÖp c«ng Ých ®ang ho¹t ®éng trong c¸c
lÜnh vùc: kiÓm ®Þnh kü thuËt ph¬ng tiÖn giao th«ng c¬ giíi
lín, xuÊt b¶n s¸ch gi¸o khoa, s¸ch b¸o chÝnh trÞ, b¶o tr× hÖ
thèng ®êng s¾t quèc gia biÓn xe, ®êng thuû quan träng…
3.2. Söa ®æi bæ sung c¬ chÕ chÝnh s¸ch.
§æi míi doanh nghiÖp ho¹t ®égn kinh doanh: Doanh
nghiÖp tù chñ quyÕt ®Þnh kinh doanh theo quan hÖ cung
cÇu trªn thÞ trêng phï hîp víi môc tiªu thµnh lËp vµ ®iÒu lÖ
ho¹t ®éng. Xo¸ bá bao cÊp ®èi víi doanh nghiÖp. Thùc hiÖn
chÝnh s¸ch u ®·i ®èi víi c¸c ngµnh, vïng, c¸c s¶n phÈm vµ
dÞch vô cÇn u tiªn hoÆc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, kh«ng
ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ. Ban hµnh luËt c¹nh tranh ®Ó
b¶o vÖ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh
phÇn kinh tÕ c¹nh tranh, hîp t¸c b×nh ®¼ng trong khu«n
khæ ph¸p luËt chung. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc
ho¹t ®éng trong lÜnh vùc ®éc quyÒn cÇn cã quy ®Þnh kiÓm

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

so¸t gi¸ vµ ®iÒu tiÕt lîi nhuËn vµ cÇn tæ chøc mét sè doanh
nghiÖp nhµ níc cïng c¹nh tranh b×nh ®¼ng.
§èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng c«ng Ých, chuyÓn tõ c¬
chÕ cÊp vèn, giao nhiÖm vô sang c¬ chÕ ®Æt hµng hoÆc
®Êu thÇu thùc hiÖn, s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých. Nhµ níc cã
chÝnh s¸ch u ®·i ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng Ých,
kh«ng ph©n biÖt lo¹i h×nh doanh nghiÖp thµnh phÇn kinh
tÕ. Nhµ níc cÊp ®ñ vèn ®iÒu lÖ cho doanh nghiÖp nhµ níc
ho¹t ®éng c«ng Ých. Thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý lao ®éng tiÒn
l¬hng vµ thu nhËp c¬ së khèi lîng, chÊt lîng s¶n phÈm, dÞch
vô mµ nhµ níc giao hoÆc ®Æt hµng. Doanh nghiÖp nhµ níc
ho¹t ®éng c«ng Ých còng ph¶i h¹ch to¸n.
Gi¶i quyÕt lao ®éng dåi dµo d vµ nî kh«ng thanh to¸n ®-
îc.
Bæ xung c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi lao ®éng dåi dµo
trong s¾p xÕp, c¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp nhµ níc. Doanh
nghiÖp ph¶i rµ so¸t vµ x©y dùng ®óng ®Þnh møc ®Ó x¸c
®Þnh sè lîng lao ®éng cÇn thiÕt. Lao ®éng d«i d ®îc doanh
nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn ®µo t¹o l¹i hoÆc nghØ viÖc hëng l¬ng
trong thêi gian ®Ó t×m viÖc. NÕu kh«ng t×m ®îc viÖc th×
®îc nghØ chÕ ®é mÊt viÖc theo quy ®Þnh cña Bé luËt lao
®éng. Söa ®æi, bæ xung Bé luËt lao ®éng theo hãng cho
phÐp ¸p dông chÕ ®é mÊt viÖc ®èi víi sè lao ®éng d«i d t¹i
thêi ®iÓm giao ban kho¸n kinh doanh vµ cho thuª doanh
nghiÖp nhµ níc.
Xö lý nî kh«ng thanh to¸n ®îc chÝnh phñ quy ®Þnh biÖn
ph¸p gi¶i quyÕt døt ®iÓm c¸c kho¶n nî kh«ng cã kh¶ n¨ng
thanh to¸n cña doanh nghiÖp nhµ níc ®èi víi ng©n s¸ch nhµ
níc vµ ng©n hµng, ®ång thêi cã gi¶i ph¸p ®Ó ng¨n ngõa sù
t¸i ph¸t.
3.3. §æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c
Tæng c«ng ty nhµ níc, h×nh thµnh mét sè tËp
®oµn kinh tÕ m¹nh.
Tæng c«ng ty nhµ níc ph¶i cã vèn ®iÒu lÖ ®ñ lín, cã thÓ
huy ®éng vèn tõ nhiÒu nguån, trong ®ã vèn nhµ níc lµ chñ

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

yÕu, thùc hiÖn kinh doanh ®a ngµnh, cã ngµnh chÝnh chuyªn


s©u, cã liªn kÕt gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn vÒ s¶n xuÊt, tµi
chÝnh, thÞ trêng… Cã tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ qu¶n lý tiªn
tiÕn, n¨ng suÊt lao ®éng cao, chÊt lîng s¶n phÈm tèt, cã kh¶
n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ.
Hoµn thµnh viÖc s¾p xÕp c¸c tæng c«ng ty nhµ níc hiÖn
cã nh»m tËp trung h¬n n÷a nguån lùc ®Ó chi phèi ®îc
nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ, lµm lùc l-
îng chñ lùc trong viÖc b¶o ®¶m c¸c c©n ®èi lín vµ æn ®Þnh
kinh tÕ vÜ m«, cung øng nh÷ng s¶n phÈm träng yÕu cho nÒn
kinh tÕ quèc d©n vµ xuÊt khÈu, ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch,
lµm nßng cèt thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ vµ chñ ®éng héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶.
Tæng c«ng ty 100% vèn nhµ níc ph¶i cã héi ®ång qu¶n
trÞ.
Tr×nh chÝnh phñ xem xÐt quyÕt ®Þnh: chñ tr¬ng thµnh
lËp, chia t¸ch s¸t nhËp, chuyÓn ®æi së h÷u, gi¶i thÓ ®¬n vÞ
thµnh viªn,…
H×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh trªn c¬ së
tæng c«ng ty nhµ níc, cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ, kinh doanh ®a ngµnh, trong ®ã cã ngµnh kinh doanh
chÝnh, chuyªn m«n ho¸ cao vµ gi÷ vai trß chi phèi lín trong
nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã quy m« lín vÒ vèn, ho¹t ®éng
trong vµ ngoµi níc, cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao vµ qu¶n lý
hiÖn ®¹i, cã sù g¾n kÕt trùc tiÕp, chÆt chÏ gi÷a khoa häc
c«ng nghÖ, ®µo t¹o, nghiªn cøu triÓn khai víi s¶n xuÊt kinh
doanh.
3.4. §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc
Môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc lµ nh»m t¹o
ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u, trong ®ã cã
®«ng ®¶o ngêi lao ®éng, ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ vèn, tµi
s¶n cña nhµ níc vµ huy ®éng thªm vèn x· héi vµ ph¸t triÓn
s¶n xuÊt, ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù cña ngêi lao ®éng,
c¸c cæ ®«ng vµ t¨ng cêng sù gi¸m s¸t cña x· héi ®èi víi

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

doanh nghiÖp. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc kh«ng ®îc
tiÕn hµnh t nh©n ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc.
§èi tîng cæ phÇn ho¸ lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc
hiÖn cã mµ nhµ níc kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn, kh«ng phô
thuéc vµo thùc tr¹ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh.
H×nh thøc cæ phÇn ho¸ bao gåm: gi÷ nguyªn gi¸ trÞ
doanh nghiÖp, ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu hót thªm vèn, b¸n
mét phÇn gi¸ trÞ hiÖn cã cho c¸c cæ ®«ng… Nhµ níc cã
chÝnh s¸ch ®Ó gi¶m bít t×nh tr¹ng chªnh lÖch vÒ cæ phÇn u
®·i cho ngêi lao ®éng gi÷a c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸.
Söa ®æi ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp
theo híng g¾n vãi thÞ trêng, nghiªn cøu ®a gi¸ trÞ quyÒn sö
dông ®Êt vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp thÝ ®iÓm ®Êu thÇu b¸n
cæ phiÕu vµ cæ phiÕu qua c¸c trung t©m tµi chÝnh trung
gian. Nhµ níc ban hµnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp ®èi víi c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc ®· chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn, söa
®æi chÝnh s¸ch u ®·i ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp khi cæ
phÇn ho¸ gÆp khã kh¨n.
3.5. Thùc hiÖn giao, kho¸n kinh doanh, b¸n cho thuª,
s¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp nhµ níc.
§èi víi nh÷ng doanh nghiÖp nhµ níc cã vèn nhá th× cÇn
giao b¸n hoÆc cho thuª ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh
doanh.
4. §æi míi n©ng cao hiÖu qu¶, hiÖu qu¶ qu¶n lý cña
nhµ níc vµ c¸c c¬ quan chñ së h÷u ®èi víi c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc.
4.1. X¸c ®Þnh râ chøc n¨ng, qu¶n lý nhµ níc ®èi víi
doanh nghiÖp nhµ níc.
Chøc n¨ng qu¶n lý ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc lµ: X©y
dùng hoµn thiÖn khung ph¸p lý vµ ban hµnh chÝnh s¸ch, c¬
chÕ qu¶n lý ®èi víi doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh vµ
ho¹t ®éng c«ng Ých, x©y dùng quy ho¹ch vµ ®µo t¹o ®éi ngò
c¸n bé cèt c¸n cho doanh nghiÖp nhµ níc, thanh tra, kiÓm tra
viÖc chÊp hµnh luËt ph¸p cña doanh nghiÖp nhµ níc.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Kiªn quyÕt chÊm døt t×nh tr¹ng c¬ quan hµnh chÝnh


nhµ níc can thiÖp trùc tiÕp, cô thÓ vµo ho¹t ®éng kinh doanh
cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, ph©n cÊp qu¶n lý râ rµng.
C¬ quan qu¶n lý nhµ níc c¨n cø quy ®Þnh cña ph¸p luËt
vµ yªu cÇu qu¶n lý mµ b¹n hµnh ®éng ®ång bé hÖ thèng v¨n
b¶n ph¸p quy ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc ®èi víi
doanh nghiÖp nhµ níc.
4.2. Ph©n ®Þnh râ rµng quyÒn cña c¸c c¬ quan nhµ n-
íc.
ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c
quyÒn cña chñ së h÷u ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc.
Chñ së h÷u cã quyÒn thµnh lËp, s¸t nhËp chia t¸ch,
chuyÓn ®æi së h÷u, gi¶i thÓ doanh nghiÖp, ban hµnh ®iÒu
lÖ mÉu tæ chøc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, bæ nhiÖm,
miÔn nhiÖm khen thëng, kû luËt c¸c chøc danh qu¶n lý chñ
chèt, QuyÕt ®Þnh môc tiªu, nhiÖm vô chiÕn lîc ph¸t triÓn vµ
kÕ ho¹ch trung, dµi h¹n cña doanh nghiÖp.
ChÝnh phñ uû quyÒn cho c¸c bé phËn cÊp cô thÓ cho uû
ban nh©n d©n thµnh phè, tØnh trùc thuéc trung ¬ng, héi
®ång qu¶n trÞ tæng c«ng ty nhµ níc thùc hiÖn, quyÒn chñ së
h÷u cña nhµ níc phï hîp víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp.
4.3. §µo t¹o vµ sö dông c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp
nhµ níc.
ChÝnh phñ quy ®Þnh tiªu chuÈn c¸n bé qu¶n lý chñ chèt
cña doanh nghiÖp nhµ níc, chØ ®¹o x©y dùng hÖ thèng ®µo
t¹o, båi dìng ®éi ngò gi¸m ®èc doanh nghiÖp.
ChÝnh phñ quy ®Þnh chÕ ®é ®·i ngé vµ chÕ ®é tr¸ch
nhiÖm ®èi víi nh÷ng c¸n bé qu¶n lý chñ chèt cña doanh
nghiÖp nhµ níc, chØ ®¹o x©y dùng hÖ thèng ®µo t¹o, båi d-
ìng ®éi ngò gi¸m ®èc doanh nghiÖp.
ChÝnh phñ quy ®Þnh chÕ ®é ®·i ngé vµ chÕ ®é tr¸ch
nhiÖm ®èi víi nh÷ng c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ níc
theo híng khuyÕn khÝch tho¶ ®¸ng vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn
theo møc ®é ®ãng gãp vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

nghiÖp ®ång thêi cã chÕ tµi phï hîp víi tõng lo¹i kinh doanh
nghiÖp ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ do nguyªn nh©n chñ quan.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

KÕt luËn

Kinh tÕ nhµ níc lµ thµnh phÇn quan träng chñ ®¹o trong
nÒn kinh tÕ. §ã lµ søc m¹nh vËt chÊt ®Ó nhµ níc ®iÒu tiÕt
nÒn kinh tÕ vÜ m«. Nã dùa trªn chÕ ®é së h÷u nhµ níc vÒ t
liÖu s¶n xuÊt v× vËy viÖc ph¸t triÓn nã võa lµ môc tiªu tríc
m¾t võa lµ bíc chuÈn bÞ ®Ó ta ®i lªn CNXH. Trong giai ®o¹n
hiÖn nay kinh tÕ nhµ níc ®ang dÇn hoµn thiÖn ph¸t triÓn,
h¬n 10 thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ nhµ níc ®· ®¹t
thµnh tùu ®¸ng kÓ gãp phÇn vµo viÖc ph¸t triÓn chung
®ång thêi còng kh¼ng dÞnh ®îc vai trß chñ ®¹o then chèt
cña m×nh. Tuy nhiªn kinh tÕ nhµ níc còng béc lé nhiÒu yÕu
kÐm, bÊt cËp, tr×nh ®é cßn h¹n chÕ, c«ng nghÖ l¹c hËu,
qu¶n lý yÕu kÐm nªn ®Ó nã thùc sù trë thµnh mét thµnh
phÇn chñ ®¹o th× ta ph¶i cã nhiÒu biÖn ph¸p nh: ®æi míi
s¾p xÕp, tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸, §Æc biÖt lµ vÊn ®Ò cæ
phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. §ã lµ mét trong nh÷ng
gi¶i ph¸p tÝch cùc ®Ó n©ng cao tÝnh n¨ng ®éng, hiÖu qu¶
ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. NÕu ta thùc hiÖn ®óng ®-
êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc th× ch¾c ch¾n sÏ
lµm cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy ngµy cµng ph¸t triÓn c¶
vÒ chÊt lîng vµ sè lîng. Kh¼ng ®Þnh ®îc vai trß chñ ®¹o cña
nã, ®ã lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù
thµnh c«ng ®Ó chóng ta x©y dùng m« h×nh kinh tÕ thÞ tr-
êng ®Þnh híng XHCN.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o.

1. Kinh tÕ chÝnh trÞ häc Mac - Lªnin. NXB chÝnh trÞ Quèc
gia 1999.
2. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX.
3. NghÞ QuyÕt TW §¶ng lÇn thø 3 kho¸ IX
4. Lý luËn chÝnh trÞ sè 3 n¨m 2003
5. Kinh tÕ nhµ níc vµ qu¸ tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp
nhµ níc. Nhµ XB kinh tÕ chÝnh trÞ Quèc gia Hµ Néi - 2001.
6. Nghiªn cøu kinh tÕ sè 293/10/2001
7. T¹p trÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn .

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Môc lôc
Më ®Çu...........................................................................1
Ch¬ng I...........................................................................2
Quan niÖm chung vÒ kinh tÕ nhµ níc (KTNn).....................2
1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh kinh tÕ nhµ níc.................2
2. Quan niÖm vÒ Kinh tÕ nhµ níc.............................3
2.1. Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ nhµ níc....................................3
2.2. C¸c bé phËn hîp thµnh vµ chøc n¨ng cña tõng bé
phËn.................................................................................3
Ch¬ng II..........................................................................5
TÝnh tÊt yÕu vµ néi dung vai trß chñ ®¹o cña Kinh tÕ nhµ
níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn...........................5
1. TÝnh tÊt yÕu ph¶i ph¸t triÓn m¹nh vµ vai trß chñ
®¹o cña kinh tÕ nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn.............................................................5
2. Vai trß chñ ®¹o cña KTNN trong giai ®o¹n hiÖn nay
..............................................................................6
Ch¬ng III.........................................................................9
Thùc tr¹ng doanh nghiÖp nhµ níc .....................................9
ë níc ta hiÖn nay..............................................................9
1. Qu¸ tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp ë níc ta...........9
1.3. Giai ®o¹n 1990 ®Õn nay........................................10
2. Trªn c¬ së qu¸ tr×nh ®æi míi c¸c doanh nghiÖp
nhµ níc cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu
nhÊt ®Þnh............................................................12
2.1. Nh÷ng thµnh tùu níc ta trong giai ®o¹n 1991-2001
vÒ viÖc ®æi míi, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ níc12
2.2. Nh÷ng nguyªn nh©n ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
cña doanh nghiÖp nhµ níc..............................................13
2.3. Nh÷ng thay ®æi vÒ mÆt qu¶n lý - tæ chøc qu¶n lý
.......................................................................................13
3.1. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc doanh nghiÖp
nhµ níc cßn cã nh÷ng tån t¹i chñ yÕu............................14
3.2. Nh÷ng nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i trªn...........17
Ch¬ng IV........................................................................19
C¸c biÖn ph¸p ®Ó t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ
nhµ níc ë níc ta hiÖn nay................................................19
1. C¸c gi¶i ph¸p chung ®èi víi tÊt c¶ c¸c bé phËn cña
kinh tÕ ViÖt Nam..................................................19
1.1. NhËn thøc ®óng ®¾n vÒ kinh tÕ nhµ níc vµ ®Þnh h-
íng x· héi chñ nghÜa.......................................................19
1.2. §Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ t b¶n...........................19
1.3. C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng vµ tµi chÝnh............19

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

1.4. N©ng cao phÈm chÊt vµ n¨ng lùc qu¶n lý cña toµn
bé l·nh ®Þa chñ chèt trong khu vùc kinh tÕ nhµ níc......20
1.5. X©y dùng c¬ chÕ hîp t¸c cã hiÖu qu¶ gi÷a doanh
nghiÖp nhµ níc vµ khu vùc d©n doanh..........................20
1.6. Nhanh chãng hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý cho x·
héi võa lµ dùa trªn nÒn kinh tÕ thÞ trêng võa ®¶m b¶o
vai trß cña nhµ níc..........................................................20
1.7. X©y dùng hÖ thèng b¶o hiÓm x· héi, lµm tèt c«ng
t¸c an sinh x· héi............................................................20
2. Ph¬ng híng ®æi míi doanh nghiÖp trong thêi gian
tíi.........................................................................20
3.1. §Þnh híng s¾p xÕp, ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ níc
ho¹t ®éng kinh doanh, ho¹t ®éng kinh c«ng Ých...........21
3.2. Söa ®æi bæ sung c¬ chÕ chÝnh s¸ch.....................22
3.3. §æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c
Tæng c«ng ty nhµ níc, h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh
tÕ m¹nh..........................................................................23
3.4. §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc........24
3.5. Thùc hiÖn giao, kho¸n kinh doanh, b¸n cho thuª, s¸t
nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp nhµ níc...............25
4. §æi míi n©ng cao hiÖu qu¶, hiÖu qu¶ qu¶n lý cña
nhµ níc vµ c¸c c¬ quan chñ së h÷u ®èi víi c¸c doanh
nghiÖp nhµ níc.....................................................25
4.2. Ph©n ®Þnh râ rµng quyÒn cña c¸c c¬ quan nhµ níc.
.......................................................................................26
4.3. §µo t¹o vµ sö dông c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ
níc..................................................................................26
KÕt luËn........................................................................28
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o..........................................29

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Më ®Çu
NÒn kinh tÕ nhµ níc trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH lµ
mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. §ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch
quan. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn tån t¹i kh«ng ph¶i do
ý muèn chñ quan cña nhµ níc, nã tån t¹i vµ ph¸t triÓn phô
thuéc vµo nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ, chÝnh trÞ kh¸ch quan cña
nÒn kinh tÕ. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nµy mµ thµnh phÇn kinh
tÕ lu«n cã vai trß vÞ trÝ vµ vËn ®éng ph¸t triÓn theo mét xu
híng nhÊt ®Þnh. Nhng xuÊt ph¸t tõ tÝnh quy luËt vèn cã cña
nÒn kinh tÕ. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nµy mçi thµnh phÇn kinh
tÕ lu«n cã vai trß vÞ trÝ vµ vËn ®éng, ph¸t triÓn theo mét xu
híng nhÊt ®Þnh. Nhng xuÊt ph¸t tõ tÝnh quy luËt vèn cã cña
nÒn kinh tÕ ®Òu vËn ®éng theo híng ®Õn môc tiªu lîi Ých.
Nhng §¶ng vµ Nhµ níc lu«n kh¼ng ®Þnh kinh tÕ nhµ níc lu«n
gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Thùc tiÔn trong h¬n 10 n¨m ®æi míi võa qua §¶ng vµ
Nhµ níc ®· cã nhiÒu cè g¾ng cñng cè, n©ng cao vai trß chñ
®¹o cña kinh tÕ nhµ níc vµ hiÖn nay vai trß chñ ®¹o cña kinh
tÕ nhµ níc ®ang tõng bíc ®îc kh¼ng ®Þnh.
Tuy nhiªn hiÖn nay ®ang cã rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau
vÒ viÖc ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ nµy: ®æi míi, cæ phÇn
s¾p xÕp, n©ng cao hiÖuqu¶. V× vËy trong ®Ò ¸n nµy t«i tËp
trung ®i vµo viÖc nghiªn cøu quan niÖm vÒ kinh tÕ thÞ tr-
êng, tÝnh tÊt yÕu vµ néi dung vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ
nhµ níc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vai trß cña nã
®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo, c¸c gi¶i ph¸p ®Ó trong thêi gian tíi
t¨ng cêng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc ë níc ta. T«i hi
väng nã sÏ gãp phÇn nhá ®Ó mäi ngêi hiÓu h¬n vÒ thµnh
phÇn kinh tÕ nµy vµ gãp mét phÇn vµo viÖc ph¸t triÓn kinh
tÕ nhµ níc trë lªn v÷ng m¹nh.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Néi dung
I. Quan niÖm chung vÒ kinh tÕ nhµ níc
1. Qu¸ tr×nh h×nh thµn kinh tÕ nhµ níc
- Sau khi gi¶i phãng miÒn B¾c (1954) vµ thèng nhÊt ®Êt
níc 1975 chóng ta ®· chñ tr¬ng ph¸t triÓn nhµ níc
- Nhng sau ®ã kinh tÕ nhµ níc do yÕu kÐm ®· kh«ng
ph¸t triÓn kÐo theo sù sa sót chung cña nÒn kinh tÕ.
- Tõ §¹i héi §¶ng lÇn thø 6 ta chñ tr¬ng ®æi míi nÒn kinh
tÕ vµ c¶ kinh tÕ nhµ níc.
2. Quan niÖm vÒ kinh tÕ nhµ níc: Lµ lo¹i h×nh kinh tÕ
nhµ níc do nhµ níc n¾m gi÷ bao gåm quyÒn së h÷u, quyÒn
tæ chøc, chi phèi ho¹t ®éng theo c¸c môc tiªu ®· ®Þnh.
3. C¸c bé phËn:
- Doanh nghiÖp nhµ níc
- HÖ thèng ng©n hµng
- HÖ thèng b¶o hiÓm
- Ng©n s¸ch nhµ níc
II. TÝnh tÊt yÕu vµ vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc
1. TÊt yÕu ph¸t triÓn vµ n©ng cao vai trß chñ ®¹o cña
kinh tÕ nhµ níc
- Do cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u trong ®ã cã së h÷u nhµ
níc nã lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh kinh tÕ nhµ níc
- Kinh tÕ nhµ níc ®¶m b¶o cho tÝnh ®Þnh híng x· héi
chñ nghÜa
2. Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc
- Lµ lùc lîng vËt chÊt, c«ng cô s¾c bÐn ®Ó nhµ níc thùc
hiÖn, thùc hiÖn ®Þnh híng vµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ.
- Kinh tÕ nhµ níc më ®êng, híng dÉn, dÉn d¾t c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ kh¸c.
- Lµ lùc lîng xung kÝch chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn c«ng
nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸.
- Kinh tÕ nhµ níc gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ
®¶m b¶o sù c©n ®èi vÜ m«.
III. Thùc tr¹ng kinh tÕ nhµ níc: ë ®©y chñ yÕu nãi vÒ
thùc tr¹ng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

1. Qu¸ tr×nh ®æi míi.


- Giai ®o¹n 1980 - 1986.
- Giai ®o¹n 1986 - 1990.
- Giai ®o¹n 1980 ®Õn nay.
2. Nh÷ng thµnh tùu vÒ viÖc: ®æi míi s¾p xÕp gi¶m sè
lîng c¸c doanh nghiÖp, c¬ cÊu doanh nghiÖp, tõng ngµnh.
- Thµnh tùu vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp nhµ níc: ®Òu t¨ng so víi tríc.
- Nh÷ng thay ®æi vÒ mÆt qu¶n lý ®· ph©n râ chøc
n¨ng vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ h¬n.
- Thùc hiÖn tèt ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u.
3. C¸c tån t¹i.
- HiÖu qu¶ kinh doanh cßn thÊp.
- C¹nh tranh cßn kÐm.
- C¬ cÊu doanh nghiÖp cßn bÊt hîp lý.
- Quy m« cßn nhá quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhµ
níc cßn cha hîp lý.
4. Nh÷ng nguyªn nh©n cña yÕu kÐm, tån t¹i trªn.
- §Çu t sai trong viÖc x©y dùng c¶i t¹o c¸c doanh nghiÖp.
- ThiÕu vèn.
- Tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ cßn l¹c hËu
- Doanh nghiÖp kh«ng tù chñ ®îc tµi chñ.
- Tæ chøc qu¶n lý kh«ng hîp lý.
- M«i trêng kinh doanh cha hoµn thiÖn.
- Sè lao ®éng chÊt lîng thÊp. Kû luËt kh«ng cao.
III. C¸c biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao vai trß cña kinh tÕ nhµ
níc.
1. C¸c biÖn ph¸p chung.
- NhËn thøc ®óng ®¾n vÒ kinh tÕ nhµ níc.
- Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
- §Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng
- C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng tµi chÝnh
- N©ng cao chÊt lîng qu¶n lý cña ®éi ngò c¸n bé kinh tÕ
nhµ níc.
- Hoµn thiÖn ph¸p luËt.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

2. C¸c ph¬ng híng ®Ó ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ níc.


- Hoµn thiÖn doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó nã lµ lùc lîng
nßng cèt trong nÒn kinh tÕ.
- Ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh.
3. C¸c biÖn ph¸p
- §æi míi s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp nhµ níc
- Söa ®æi bæ sung c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi víi doanh
nghiÖp nhµ níc
- §æi míi n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng n©ng cao ho¹t
®éng cña c¸c Tæng c«ng ty h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn
m¹nh.
- §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc.
- §æi míi n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý cña nhµ níc vµ c¸c
c¬ quan chñ së h÷u ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

KÕt luËn
Kinh tÕ nhµ níc lµ thµnh phÇn quan träng chñ ®¹o trong
nÒn kinh tÕ. §ã lµ søc m¹nh vËt chÊt ®Ó nhµ níc ®iÒu tiÕt
nÒn kinh tÕ vÜ m«. Nã dùa trªn chÕ ®é së h÷u nhµ níc vÒ t
liÖu s¶n xuÊt v× vËy viÖc ph¸t triÓn nã võa lµ môc tiªu tríc
m¾t võa lµ bíc chuÈn bÞ ®Ó ta ®i lªn CNXH. Trong giai ®o¹n
hiÖn nay kinh tÕ nhµ níc ®ang dÇn hoµn thiÖn ph¸t triÓn,
h¬n 10 thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ nhµ níc ®· ®¹t
thµnh tùu ®¸ng kÓ gãp phÇn vµo viÖc ph¸t triÓn chung
®ång thêi còng kh¼ng dÞnh ®îc vai trß chñ ®¹o then chèt
cña m×nh. Tuy nhiªn kinh tÕ nhµ níc còng béc lé nhiÒu yÕu
kÐm, bÊt cËp, tr×nh ®é cßn h¹n chÕ, c«ng nghÖ l¹c hËu,
qu¶n lý yÕu kÐm nªn ®Ó nã thùc sù trë thµnh mét thµnh
phÇn chñ ®¹o th× ta ph¶i cã nhiÒu biÖn ph¸p nh: ®æi míi
s¾p xÕp, tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸, §Æc biÖt lµ vÊn ®Ò cæ
phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. §ã lµ mét trong nh÷ng
gi¶i ph¸p tÝch cùc ®Ó n©ng cao tÝnh n¨ng ®éng, hiÖu qu¶
ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. NÕu ta thùc hiÖn ®óng ®-
êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc th× ch¾c ch¾n sÏ
lµm cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy ngµy cµng ph¸t triÓn c¶
vÒ chÊt lîng vµ sè lîng. Kh¼ng ®Þnh ®îc vai trß chñ ®¹o cña
nã, ®ã lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù
thµnh c«ng ®Ó chóng ta x©y dùng m« h×nh kinh tÕ thÞ tr-
êng ®Þnh híng XHCN.

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A


§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Môc lôc

TrÇn Anh Tó Th¬ng m¹i 44A

You might also like