TiÓu luËn triÕt häc

PhÇn I

Lêi më ®Çu

Tõ lÞch sö xa xa, tr¶i qua bao thêi gian ®Õn nay dï ë thêi
®¹i nµo, x· héi nµo th× h×nh th¸i kinh tÕ x· héi còng lu«n lu«n
tån t¹i vµ ph¸t triÓn hoÆc tôt lïi theo sù ph¸t triÓn cña x· héi
®ã. Khi ta nh×n vµo vÊn ®Ò h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cña
mét níc nµo ®ã ta sÏ thÊy x· héi ®ã lín m¹nh vµ ph¸t triÓn
hoÆc ngîc l¹i. Nãi ®Õn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ ta ph¶i nãi
®Õn mét chÝnh thÓ toµn vÑn c¬ cÊu phøc t¹p chø kh«ng thÓ
nãi ®Õn nh÷ng thø riªng lÎ ®îc, nã ph¶i ®an xen nhau, cã
quan hÖ kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau ®îc vµ chÝnh mÆt toµn vÑn
nµy th× ta míi cã ®îc mét h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cÇn cã vµ
ph¶i cã h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi v¹ch râ kÕt cÊu c¬ b¶n, phæ
biÕn cña mäi x· héi, qui luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn tÊt yÕu
cña x· héi ®ã, vËy ta ph¶i ®i nghiªn cøu s©u vÒ nh÷ng vÊn
®Ò t¸c ®éng trùc tiÕp lµ yÕu tè chÝnh ®Ó x©y dùng lªn
h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. Nghiªn cøu vÒ lùc lîng s¶n xuÊt v×
®ã lµ nÒn t¶ng vËt chÊt - kÜ thuËt cña mçi h×nh th¸i kinh tÕ
- x· héi, vÒ quan hÖ s¶n xuÊt quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kiÕn tróc thîng tÇng, quan hÖ gia ®×nh,
x· héi. §©y chÝnh lµ nh÷ng ®iÓm mÊu chèt quan träng nhÊt
mµ ë thêi k× nµo tõ tríc kia ®Õn b©y giê còng ph¶i quan
t©m vµ coi ®ã lµ môc tiªu chÝnh ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng mÆt
®ã kh«ng c¸i nµo cã thÓ t¸ch rêi c¸i nµo ®îc. Kh«ng thÓ
kh«ng quan t©m ®Õn lùc lîng s¶n xuÊt mµ chØ quan t©m
®Õn quan hÖ s¶n xuÊt ®îc, còng nh kiÕn tróc thîng tÇng vµ

1
TiÓu luËn triÕt häc

c¸c mèi quan hÖ d©n téc, gia ®×nh, x· héi. Nh÷ng mÆt c¬
b¶n nµy ph¶i lu«n tån t¹i song song vµ ph¶i cã mèi quan hÖ,
còng lµ quan träng, nÕu mét trong nh÷ng mÆt ®ã mÊt ®i
th× x· héi sÏ ph¸t triÓn theo c¸ch kh¸c chø kh«ng nh b©y giê.
H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ nªn t¶ng cèt lâi cña mäi x· héi, dï
x· héi ®ã lµ x· héi l¹c hËu, nghÌo ®ãi hay v¨n minh giµu cã th×
c¸c mÆt: lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt kiÕn tróc thîng
tÇng... vÉn lu«n tån t¹i vµ ph¸t triÓn víi møc ph¸t triÓn kh¸c
nhau nhng môc ®Ých chÝnh cña nh÷ng níc ®ã lµ thóc ®Èy
ph¸t triÓn mäi mÆt trong x· héi ®Ó x· héi ®ã ph¸t triÓn h¬n
n÷a. Muèn vËy th× mçi x· héi ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c mÆt ®·
nªu ë trªn víi sù quan hÖ chÆt chÏ vµ ®oµn kÕt cïng x©y
dùng c¸c quan hÖ, c¬ së vËt chÊt, yÕu tè x· héi ®i tõ lùc lîng
s¶n xuÊt v× ®ã lµ nÒn t¶ng cña mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x·
héi. Quan hÖ s¶n xuÊt lu«n g¾n liÒn víi lùc lîng s¶n xuÊt vËy
ph¶i t×m ra nh÷ng ®iÓm tÝch cùc vµ ®iÓm yÕu cña 2 mÆt
nµy ®Ó kh¾c phôc vµ ®i s©u h¬n tõ ®ã míi hîp thµnh kiÕn
tróc thîng tÇng ®Ó h×nh thµnh nªn nh÷ng quan ®iÓm ph¸p
lÝ, ®¹o ®øc, triÕt häc... §i s©u vµo nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn
c¸c thÕ m¹nh cña ®Êt níc cña x· héi, t×m ph¬ng híng gi¶i
quyÕt c¸c m©u thuÉn trong c¸c mÆt ®ã ®Ó mçi h×nh th¸i
kinh tÕ - x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn ®i lªn.

2
TiÓu luËn triÕt häc

3
TiÓu luËn triÕt häc

PhÇn II

Néi dung

I. Häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi

1) H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi

+ H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ mét ph¹m trï cña chñ

nghÜa duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n
lÞch sö nhÊt ®Þnh, víi mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt ®Æc trng
cho x· héi ®ã phï hîp víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc lîng
s¶n xuÊt vµ víi mét kiÕn tróc thîng tÇng t¬ng øng ®îc x©y
dùng trªn quan hÖ s¶n xuÊt Êy. Víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn
lÞch sö nhÊt ®Þnh th× ë nh÷ng giai ®o¹n ®ã sÏ tån t¹i c¸c
mÆt ®èi lËp, c¸c quan hÖ s¶n xuÊt, lùc lîng s¶n xuÊt, lùc lîng
lao ®éng sinh ho¹t kh¸c nhau víi phong tôc tËp qu¸n cña c¸c
níc trªn thÕ giíi còng kh¸c nhau. Tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c
nhau, mçi níc cã mét nÒn s¶n xuÊt, nÒn kinh tÕ kh¸c nhau.
Nhng cuèi cïng th× ®ã sÏ lµ mét kiÕn tróc thîng tÇng ®îc
h×nh thµnh trong h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ®ã nã còng cã
nh÷ng kÕt cÊu vµ chøc n¨ng cïng c¸c yÕu tè cÊu thµnh h×nh
th¸i kinh tÕ - x· héi.

+ X· héi kh«ng ph¶i lµ tæng hîp cña nh÷ng hiÖn tîng sù

kiÖn rêi r¹c, nh÷ng c¸ nh©n riªng lÎ mµ x· héi lµ mét chÝnh
thÓ toµn vÑn cã c¬ cÊu phøc t¹p, trong ®ã cã nh÷ng mÆt
c¬ b¶n nhÊt lµ lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn
tróc thîng tÇng. Mçi mÆt ®ã cã vai trß nhÊt ®Þnh vµ t¸c
®éng ®Õn c¸c mÆt kh¸c t¹o nªn sù vËn ®éng cña x· héi.

4
TiÓu luËn triÕt häc

ChÝnh tÝnh toµn vÑn ®ã ®îc ph¶n ¸nh b»ng tæng thÓ c¸c
mÆt cña h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi.

+ Tæng thÓ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi bao gåm nhiÒu

mÆt, mçi mÆt l¹i cã nh÷ng thÕ m¹nh riªng lÎ vµ ph¶i dùa vµo
nh÷ng thÕ m¹nh ®ã ®Ó nghiªn cøu, t×m tßi vµ ph¸t triÓn
m¹nh mÏ h¬n n÷a.

2). Sù ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi

lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn.

LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi tõ khi h×nh thµnh
®Õn nay ®· tr¶i qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cao thÊp kh¸c
nhau, t¬ng øng víi mçi giai ®o¹n ®ã lµ mét h×nh th¸i kinh tÕ
- x· héi cô thÓ, sù vËn ®éng vµ thay thÕ lÉn nhau cña c¸c
h×nh th¸i kinh tÕ x· héi trong lÞch sö lµ do c¸c qui luËt kh¸ch
quan chi phèi ®Æc biÖt lµ bÞ chi phèi bëi qui luËt vÒ sù phï
hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-
îng s¶n xuÊt. Do ®ã C.M¸c viÕt “T«i coi sù ph¸t triÓn cña
nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù
nhiªn.

a. Lùc lîng s¶n xuÊt

Trong ®êi sèng hµng ngµy nh÷ng ®iÒu tÊt yÕu mµ x·

héi nµo còng cÇn cã ®ã lµ s¶n xuÊt vËt chÊt, s¶n xuÊt vËt
chÊt cã vai trß rÊt lín trong cuéc sèng con ngêi, nã lµ qu¸
tr×nh con ngêi sö dông c«ng cô lao ®éng t¸c ®éng vµo tù
nhiªn, c¶i biªn c¸c d¹ng vËt chÊt cña tù nhiªn ®Ó t¹o ra cña c¶i
vËt chÊt cho ®êi sèng x· héi. §ã lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã

5
TiÓu luËn triÕt häc

môc ®Ých, nh»m c¶i biÕn nh÷ng vËt liÖu tù nhiªn lµm cho nã
thÝch hîp víi nhu cÇu cña con ngêi, s¶n xuÊt vËt chÊt thùc
hiÖn trong qu¸ tr×nh lao ®éng, chÝnh trong qu¸ tr×nh lao
®éng mµ mçi ngêi ph¶i liªn kÕt víi nhau ®Ó lµm vµ mäi ngêi
lµm lµ lùc lîng s¶n xuÊt sinh ra tõ ®©y. Quan hÖ s¶n xuÊt
còng sinh ra khi mäi ngêi dùa vµo nhau ®Ó lµm ra cña c¶i vËt
chÊt. C¸c nhµ triÕt häc cña x· héi duy t©m gi¶i thÝch nguyªn
nh©n, ®éng lùc ph¸t triÓn cña x· héi tõ ý thøc t tëng cña con
ngêi hay tõ mét lùc lîng siªu tù nhiªn nµo ®ã. Ngµy nay nhiÒu
nhµ x· héi häc t s¶n gi¶i thÝch sù ph¸t triÓn cña x· héi theo
quan ®iÓm kü thuËt. Hä kh«ng nãi ®Õn c¸c quan hÖ kinh tÕ
- x· héi, nguån gèc s¶n sinh vµ thay thÕ c¸c chÕ ®é x· héi
kh¸c nhau tronglÞch sö .

+ ¨ng - ghen viÕt: M¸c lµ ngêi ®Çu tiªn “ ®· ph¸t hiÖn ra

quy luËt ph¸t triÓn cña lÞch sö loµi ngêi", nghÜa lµ t×m ra c¸c
sù thËt gi¶n ®¬n lµ tríc hÕt con ngêi cÇn ph¶i ¨n uèng , ë vµ
mÆc, tríc khi cã thÓ lo ®Õn chuyÖn chÝnh trÞ khoa häc, t«n
gi¸o .

+ Con ngêi ph¶i s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt, ®ã lµ yªu cÇu
kh¸ch quan cña sù sinh tån x· héi . X· héi kh«ng thÓ tho¶ m·n
nhu cÇu cña m×nh b»ng nh÷ng c¸i ®· cã s½n trong tù nhiªn,
®Ó duy tr× vµ ngµy cµng n©ng cao ®êi sèng cña m×nh con
ngêi ph¶i tiÕn hµnh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt. “ NÕu
kh«ng cã s¶n xuÊt th× x· héi sÏ diÖt vong. V× thÕ, s¶n xuÊt
s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt lµ mét ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña mäi x·
héi, lµ mét hµnh ®éng lÞch sö mµ hiÖn nay còng nh ngµn

6
TiÓu luËn triÕt häc

n¨m tríc ®©y ngêi ta vÉn ph¶i tiÕn hµnh tõng ngµy, tõng giê
cèt ®Ó duy tr× cuéc sèng cña con ngêi.

+ §Ó s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt th× ph¶i cÇn ®Õn lùc
lîng s¶n xuÊt v× s¶n xuÊt vËt chÊt kh«ng nh÷ng lµ c¬ së cho
sù sinh tån cña x· héi , mµ cßn lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh nªn
tÊt c¶ c¸c h×nh thøc quan hÖ x· héi kh¸c. Dï bÊt cø mét hÖ
thèng vËt chÊt nµo còng ®Òu cã nh÷ng kiÓu quan hÖ nhÊt
®Þnh gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh nã. Trong ®êi sèng x· héi ,
tÊt c¶ c¸c quan hÖ x· héi vÒ nhµ níc, chÝnh trÞ,ph¸p quyÒn,
®¹o ®øc, nghÖ thuËt ... ®Òu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn
c¬ së s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh con ngêi
®ång thêi s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt ra nh÷ng quan hÖ x· héi
cña m×nh.

+ Muèn s¶n xuÊt ra cña caØ vËt chÊt th× nã còng cã

nh÷ng nh©n tè tÊt yÕu cña s¶n xuÊt vµ ®êi sèng : X· héi lµ
mét hÖ thèng tù ®iÒu khiÓn b»ng nh÷ng quy luËt ®Æc thï
cña m×nh, song ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ x· héi ph¸t triÓn
mét c¸ch biÖt lËp víi tù nhiªn. Bëi v× tù nhiªn lµ m«i trêng
sèng cña con ngêi hîp thµnh x· héi vµ x· héi trong ®ã cã con
ngêi lµ s¶n phÈm ph¸t triÓn tù nhiªn. Gi÷a x· héi vµ tù nhiªn
thêng xuyªn diÔn ra sù trao ®æi vËt chÊt. Sù trao ®æi ®ã
nh M¸c ®· chØ râ - ®îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh lao ®éng
s¶n xuÊt. §iÒu kiÖn tù nhiªn lµ yÕu tè thêng xuyªn tÊt yÕu
cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi nhng kh«ng gi÷ vai trß
quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña x· héi.

7
TiÓu luËn triÕt häc

+ Vai trß cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn tríc hÕt ®îc thÓ hiÖn ë
chç: Tõ trong thÕ giíi thùc vËt vµ ®éng vËt con ngêi khai th¸c
nh÷ng t liÖu dinh dìng ®Ó chÕ biÕn ra t liÖu tiªu dïng; tµi
nguyªn kho¸ng s¶n tù nhiªn, con ngêi chÕ t¹o ra t liÖu s¶n
xuÊt; tõ nguån n¨ng lîng tù nhiªn con ngêi sö dông vµo qu¸
tr×nh s¶n xuÊt nh: søc giã, søc níc, søc h¬i níc, ®iÖn, n¨ng l-
îng cña qu¸ tr×nh ho¸ häc vµ c¸c qu¸ tr×nh bªn trong nguyªn
tö... ë tr×nh ®é kh¸c nhau cña x· héi møc ®é ¶nh hëng cña tù
nhiªn ®èi víi x· héi còng kh¸c nhau.

- §iÒu kiÖn tù nhiªn ¶nh hëng ®Õn viÖc tæ chøc ph©n

c«ng lao ®éng vµ ph©n bè lùc lîng s¶n xuÊt, nhiÒu ngµnh
nghÒ ®îc h×nh thµnh tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh c«ng
nghiÖp, l©m nghiÖp, ng nghiÖp, c¸c ngµnh khai th¸c... tù
nhiªn phong phó lµ d¹ng c¬ së tù nhiªn cña viÖc ph©n c«ng
lao ®éng trong x· héi: tù nhiªn t¸c ®éng vµo x· héi hoµn toµn
mang tÝnh chÊt tù ph¸t, cßn x· héi t¸c ®éng vµo tù nhiªn lµ sù
t¸c ®éng cã ý thøc cña con ngêi.

+ Sù t¸c ®éng cña con ngêi vµo tù nhiªn nh thÕ nµo lµ

tuú thuéc vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ vµo
chÕ ®é x· héi. Lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh c¸ch thøc vµ
tr×nh ®é chinh phôc cña con ngêi.

+Qóa tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö tù nhiªn cña x· héi cã

nguån gèc s©u xa ë sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Lùc l-
îng s¶n xuÊt bao giê còng b¾t ®Çu tõ d©n sè, muèn cã lùc l-
îng s¶n xuÊt th× tÊt nhiªn ph¶i cã d©n sè, d©n sè ®«ng th×

8
TiÓu luËn triÕt häc

lùc lîng s¶n xuÊt lín m¹nh. Nhng d©n sè lµm sao ph¶i phï hîp
víi ®Êt níc, kh«ng qu¸ ®«ng, qu¸ Ýt mµ ph¶i võa ®ñ th×
viÖc lµm míi ®¸p øng ®ñ víi lùc lîng s¶n xuÊt ... cßn nÕu
thiÕu viÖc lµm th× lùc lîng s¶n xuÊt sÏ thõa. VËy muèn lùc l-
îng s¶n xuÊt ®ñ phï hîp víi ®Êt níc th× ph¶i k×m h·m d©n
sè ph¸t triÓn víi nh÷ng níc ®«ng d©n vµ khuyÕn khÝch sinh
®Î d©n sè víi nh÷ng níc cã d©n sè Ýt. V× lùc lîng s¶n xuÊt lµ
nh©n tè chÝnh cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi .

+ Nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt ®îc t¹o ra b»ng n¨ng lùc thùc
tiÔn cña con ngêi, song kh«ng ph¶i con ngêi lµm ra theo ý
muèn chñ quan. B¶n th©n n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ngêi
còng bÞ quy ®Þnh bëi nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nhÊt
®Þnh. Ngêi ta lµm ra lùc lîng s¶n xuÊt cña m×nh dùa trªn
nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt ®· ®¹t ®îc trong mäi h×nh th¸i kinh
tÕ- x· héi ®· cã s½n do thÕ hÖ tríc t¹o ra. Lùc lîng s¶n xuÊt
biÓu hiÖn quan hÖ gi÷a ngêi víi giíi tù nhiªn. Tr×nh ®é cña
lùc lîng s¶n xuÊt thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña
loµi ngêi, lùc lîng s¶n xuÊt bao gåm:

- T liÖu s¶n xuÊt do x· héi t¹o ra, tríc hÕt lµ c«ng cô lao
®éng .

- Ngêi lao ®éng víi kinh nghiÖm s¶n xuÊt, thãi quen lao
®éng, biÕt sö dông t liÖu s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt.

+ §èi tîng lao ®éng kh«ng ph¶i lµ toµn bé giíi tù nhiªn

mµ chØ cã bé phËn cña giíi tù nhiªn ®îc ®a vµo s¶n xuÊt , ®-
îc con ngêi sö dông míi lµ ®èi tîng lao ®éng trùc tiÕp. Con

9
TiÓu luËn triÕt häc

ngêi kh«ng chØ t×m trong giíi tù nhiªn nh÷ng ®èi tîng lao
®éng cã s½n, mµ cßn s¸ng t¹o ra b¶n th©n ®èi tîng lao
®éng. Sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt cã liªn quan víi viÖc ®a
nh÷ng ®èi tîng ngµy cµng míi h¬n vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

+ T liÖu lao ®éng lµ vËt thÓ hay lµ phøc hîp vËt thÓ mµ
con ngêi ®Æt gi÷a m×nh víi ®èi tîng lao ®éng, chóng dÉn
truyÒn tÝch cùc sù t¸c ®éng cña con ngêi vµo ®èi tîng lao
®éng.

+ Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña t liÖu lao ®éng chñ yÕu lµ

c«ng cô lao ®éng lµ thíc ®o tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn
cña loµi ngêi, lµ c¬ së x¸c ®Þnh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña s¶n
xuÊt, lµ tiªu chuÈn ®Ó kh¸c nhau gi÷a thêi ®¹i kinh tÕ. §èi víi
mçi thÕ hÖ míi, nh÷ng t liÖu lao ®éng do thÕ hÖ tríc ®Ó l¹i
trë thµnh ®iÓm xuÊt ph¸t cña sù ph¸t triÓn t¬ng lai.

V× vËy nh÷ng t liÖu ®ã lµ kÕ tôc cña lÞch sö chÝnh

nh÷ng tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é kü thuËt cña lùc lîng s¶n xuÊt
®· quy ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
quan hÖ s¶n xuÊt, do ®ã xÐt ®Õn cïng lùc lîng s¶n xuÊt
quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña h×nh th¸i
kinh tÕ- x· héi nh mét qu¸ tr×nh lÞch sö - tù nhiªn .

+ Ngµy nay cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i
®· t¹o ra bíc nh¶y vät lín trong lùc lîng s¶n xuÊt. Khoa häc trë
thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Khoa häc trë thµnh ®iÓm
xuÊt ph¸t cho nh÷ng biÕn ®æi to lín trong kü thuËt s¶n xuÊt,
t¹o ra nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt míi, kÕt hîp khoa häc kü thuËt

10
TiÓu luËn triÕt häc

thµnh mét thÓ thèng nhÊt, ®a ®Õn nh÷ng ph¬ng ph¸p c«ng
nghÖ míi ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt. Do khoa häc
trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp mµ thµnh phÇn ngêi cÊu
thµnh lùc lîng s¶n xuÊt còng thay ®æi. Ngêi lao ®éng trong
lùc lîng s¶n xuÊt kh«ng chØ bao gåm lao ®éng ch©n tay, mµ
bao gåm c¶ kü thuËt viªn, kü s vµ c¸n bé khoa häc phôc vô
trùc tiÕp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

- Trong c¸c quy luËt kh¸ch quan chi phèi sù vËn ®éng,
ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi th× quy luËt vÒ sù
phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña
lùc lîng s¶n xuÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh nhÊt. Lùc lîng s¶n
xuÊt, mét mÆt lµ ph¬ng thøc s¶n xuÊt, lµ yÕu tè ®¶m b¶o
tÝnh kÕ thõa trong sù ph¸t triÓn tiÕn lªn cña x· héi, quy
®Þnh khuynh híng ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao.

11
TiÓu luËn triÕt häc

b) Quan hÖ s¶n xuÊt.

+ Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a ngêi vµ ngêi
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc gäi lµ quan hÖ s¶n xuÊt.
+ Còng nh lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt thuéc
lÜnh vùc ®êi sèng vËt chÊt cña x· héi , tÝnh vËt chÊt cña
quan hÖ s¶n xuÊt ®îc biÓu hiÖn ë chç chóng tån t¹i kh¸ch
quan, ®éc lËp víi ý thøc con ngêi. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ
nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n, ban ®Çu vµ quyÕt ®Þnh tÊt c¶ mäi
quan hÖ x· héi kh¸c, kh«ng cã nh÷ng mèi quan hÖ ®ã th×
kh«ng thµnh x· héi vµ kh«ng cã quy luËt x· héi . Mçi h×nh th¸i
kinh tÕ l¹i cã mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt cña nã t¬ng øng víi
mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt.

+ Quan hÖ s¶n xuÊt lµ bé x¬ng cña c¬ thÓ x· héi nã bao

gåm c¸c mèi quan hÖ cña quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ kinh
tÕ c¬ b¶n cña mét h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. Mçi kiÓu quan
hÖ s¶n xuÊt tiªu biÓu cho b¶n chÊt kinh tÕ cña mçi h×nh th¸i
kinh tÕ- x· héi nhÊt ®Þnh.

+ Quan hÖ s¶n xuÊt bao gåm nh÷ng mÆt c¬ b¶n sau

®©y:

- C¸c quan hÖ së h÷u ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt.

- C¸c quan hÖ trong tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt.

- C¸c quan hÖ trong ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng.

+Ba mÆt nãi trªn cã quan hÖ h÷u c¬ v¬Ý nhau, trong

®ã quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt cã ý nghÜa quyÕt
®Þnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c quan hÖ kh¸c. B¶n chÊt cña bÊt kú

12
TiÓu luËn triÕt häc

quan hÖ s¶n xuÊt nµo còng ®Òu phô thuéc vµo vÊn ®Ò
nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu trong x· héi ®îc gi¶i quyÕt nh
thÕ nµo.

+ Trong c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi mµ loµi ngêi ®·

tõng tr¶i qua, lÞch sö ®· ®îc chøng kiÕn sù tån t¹i cña hai lo¹i
h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt: së h÷u t
nh©n vµ së h÷u c«ng céng.

+ §¬ng nhiªn, ®Ó cho së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt kh«ng

trë thµnh " v« chñ" cã chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ râ rµng ®Ó x¸c
®Þnh chñ thÓ së h÷u vµ sö dông ®èi víi nh÷ng t liÖu s¶n
xuÊt nhÊt ®Þnh.

+ C¸c hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt ë mçi giai ®o¹n lÞch

sö ®Òu tån t¹i trong mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. HÖ
thèng quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ trong mçi h×nh th¸i kinh
tÕ- x· héi quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt vµ bé mÆt h×nh th¸i kinh tÕ-
x· héi Êy. V× vËy, khi nghiªn cøu, xem xÐt tÝnh chÊt cña mét
h×nh th¸i x· héi nµo th× kh«ng thÓ chØ nh×n ë tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt mµ cßn ph¶i xÐt ®Õn tÝnh
chÊt cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt chÝnh lµ
mÆt thø hai cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu hiÖn tÝnh gi¸n
®o¹n trong sù ph¸t triÓn cña lÞch sö.

Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi ®îc xo¸ bá vµ ®îc thay
thÕ b»ng nh÷ng kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt míi cao h¬n vµ h×nh
th¸i kinh tÕ - x· héi míi cao h¬n ra ®êi. Nh vËy sù xuÊt hiÖn,
sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi , sù chuyÓn biÕn

13
TiÓu luËn triÕt häc

tõ h×nh th¸i ®ã lªn h×nh th¸i cao h¬n ®îc gi¶i thÝch tríc hÕt
b»ng sù t¸c ®éng cña quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n
xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt. Quy luËt
®ã lµ khuynh híng tù t×m ®êng cho m×nh trong sù ph¸t
triÓn vµ thay thÕ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi.

c) Sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ

tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt .

+ Tr¶i qua qu¸ tr×nh lÞch sö th× lùc lîng s¶n xuÊt vµ
quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt,
chóng tån t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau mµ t¸c ®éng biÖn chøng lÉn
nhau h×nh thµnh quy luËt x· héi phæ biÕn cña toµn bé lÞch
sö loµi ngêi, quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi
tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt. Quy luËt v¹ch râ
tÝnh chÊt phô thuéc kh¸ch quan cña quan hÖ s¶n xuÊt vµo sù
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. §Õn lît m×nh quan hÖ s¶n
xuÊt t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt .

+ TÝnh chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ kh¸i niÖm ®îc ¨ng-
ghen sö dông ®Ó ph©n tÝch lùc lîng s¶n xuÊt trong c¸c ph-
¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c nhau.

Khi nÒn s¶n xuÊt ®îc thùc hiÖn víi nh÷ng c«ng cô ë
tr×nh ®é thñ c«ng, lùc lîng s¶n xuÊt chñ yÕu lµ mang tÝnh
chÊt c¸ nh©n. Khi s¶n xuÊt ®¹t tíi tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸, lùc l-
îng s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i ®îc vËn ®éng trong sù hîp t¸c x· héi
réng r·i trªn c¬ së chuyªn m«n ho¸. TÝnh chÊt tù cÊp tù tóc, c«

14
TiÓu luËn triÕt häc

lËp cña nÒn s¶n xuÊt nhá lóc ®ã ph¶i ®îc thay thÕ bëi tÝnh
chÊt x· héi ho¸.

Tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt trong tõng giai ®o¹n lÞch
sö loµi ngêi thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con
ngêi trong giai ®o¹n lÞch sö ®ã. Kh¸i niÖm tr×nh ®é cña lùc
lîng s¶n xuÊt nãi lªn kh¶ n¨ng cña con ngêi th«ng qua viÖc sö
dông c«ng cô lao ®éng thùc hiÖn qu¸ tr×nh c¶i biÕn giíi tù
nhiªn nh»m ®¶m b¶o cho sù sinh tån vµ ph¸t triÓn cña
m×nh.

Tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë :

- Tr×nh ®é cña c«ng cô lao ®éng.

- Tr×nh ®é tæ chøc lao ®éng x· héi .

- Tr×nh ®é øng dông khoa häc vµo s¶n xuÊt.

- Kinh nghiÖm vµ kü n¨ng lao ®éng cña con ngêi.

- Tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng.

Quan hÖ s¶n xuÊt ®îc h×nh thµnh biÕn ®æi, ph¸t triÓn
®îc quyÕt ®Þnh bëi lùc lîng s¶n xuÊt.

- Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cïng víi sù biÕn ®æi vµ ph¸t
triÓn cña c«ng cô lao ®éng th× kinh nghiÖm s¶n xuÊt, kü
n¨ng s¶n xuÊt, kiÕn thøc khoa häc cña con ngêi còng tiÕn bé.
Lùc lîng s¶n xuÊt trë thµnh yÕu tè ho¹t ®éng nhÊt, c¸ch m¹ng
nhÊt. Cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ yÕu tè t¬ng ®èi æn ®Þnh, cã
khuynh híng l¹c hËu h¬n sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Lùc lîng s¶n xuÊt lµ néi dung cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt cßn

15
TiÓu luËn triÕt häc

quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc sh cña nã. Trong mèi quan hÖ
gi÷a néi dung vµ h×nh thøc th× néi dung quyÕt ®Þnh h×nh
thøc, h×nh thøc phô thuéc vµo néi dung, néi dung thay ®æi
tríc, sau ®ã h×nh thøc míi biÕn ®æi theo.

-Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n
xuÊt còng h×nh thµnh vµ biÕn ®æi cho phï hîp víi tÝnh chÊt
vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt. Sù phï hîp ®ã lµ ®éng lùc
lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Nhng lùc lîng
s¶n xuÊt thêng ph¸t triÓn nhanh, cßn quan hÖ s¶n xuÊt cã xu
híng t¬ng ®èi æn ®Þnh. Khi lùc lîng s¶n xuÊt ®· ph¸t triÓn
lªn mét tr×nh ®é míi, quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng cßn phï hîp víi
nã n÷a, sÏ trë thµnh chíng ng¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nã, sÏ
n¶y sinh mÉu thuÉn gay g¾t gi÷a hai mÆt cña ph¬ng thøc
s¶n xuÊt. Sù ph¸t triÓn kh¸ch quan ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn viÖc
xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt cò, thay thÕ b»ng mét kiÓu quan hÖ
s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é míi cña lùc l-
îng s¶n xuÊt, më ®êng cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.

- Quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh
chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ quy luËt c¬ b¶n
cña sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi.Sù t¸c ®éng cña nã
trong lÞch sö lµm cho x· héi chuyÓn tõ h×nh th¸i kinh tÕ- x·
héi thÊp lªn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi kh¸c cao h¬n.

+ Sù t¸c ®éng trë l¹i cña quan hÖ s¶n xuÊt ®èi víi lùc l-
îng s¶n xuÊt :

16
TiÓu luËn triÕt häc

- Sù h×nh thµnh, biÕn ®æi , ph¸t triÓn cña quan hÖ s¶n

xuÊt phô thuéc vµo tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n
xuÊt. Nhng quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi mµ lùc lîng
s¶n xuÊt dùa vµo ®ã ®Ó ph¸t triÓn, nã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi
lùc lîng s¶n xuÊt, cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.

- Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é

cña lùc lîng s¶n xuÊt trë thµnh ®éng lôc c¬ b¶n thóc ®Èy,
më ®êng cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Ngîc l¹i quan hÖ
s¶n xuÊt lçi thêi kh«ng cßn phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
cña lùc lîng s¶n xuÊt, béc lé m©u thuÉn gay g¾t víi lùc lîng
s¶n xuÊt th× trë thµnh " xiÒng xÝch trãi buéc" k×m h·m sù
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Song nã chØ lµ t¹m thêi, theo
tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, cuèi cïng nã sÏ bÞ thay thÕ b»ng
kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
cña lîng s¶n xuÊt .

- Së dÜ quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ t¸c ®éng m¹nh mÏ trë

l¹i ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt ( thóc ®Èy hoÆc k×m h·m ) v× nã
quy ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt, quy ®Þnh tæ chøc hÖ
thèng qu¶n lý s¶n xuÊt vµ qu¶n lý x· héi; quy ®Þnh ph¬ng
thøc ph©n phèi vµ phÇn cña c¶i Ýt nhiÒu mµ ngêi lao ®éng
®îc hëng . Mçi kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét hÖ thèng chØnh
thÓ h÷u c¬ gåm c¶ ba mÆt : quan hÖ së h÷u, quan hÖ qu¶n
lý vµ quan hÖ ph©n phèi. ChØ trong chØnh thÓ ®ã quan hÖ
s¶n xuÊt míi trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy con ngêi hµnh
®éng nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt.

17
TiÓu luËn triÕt häc

+ Quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh
chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ quy luËt chung nhÊt
cña sù ph¸t triÓn x· héi. Quy luËt nµy ®a loµi ngêi tr¶i qua c¸c
ph¬ng thøc s¶n xuÊt: c«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ,
phong kiÕn, t b¶n chñ nghÜa vµ ph¬ng thøc céng s¶n t¬ng
lai.

+ Quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh
chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ quy luËt vËn ®éng,
ph¸t triÓn cña x· héi qua sù thay thÕ kÕ tiÕp nhau tõ thÊp
lªn cao cña c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt.

- Sù khñng ho¶ng vµ sôp ®æ cña nhiÒu níc XHCN hiÖn

nay cã nhiÒu nguyªn nh©n trong ®ã cã nguyªn nh©n c¬ b¶n
lµ kh«ng nhËn thøc vµ vËn dông ®óng c¸c quy luËt x· héi,
trong ®ã cã nh÷ng quy luËt c¬ b¶n ë trªn.

- Tõ lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt nã cã quan

hÖ chÆt chÏ g¾n bã víi nhau, lu«n tån t¹i song song vµ kh«ng
thÓ t¸ch rêi nhau ®îc. Tõ ®©y nã sÏ h×nh thµnh nªn tæng
thÓ cña nÒn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng céng ®ång sÏ h×nh thµnh
nªn kiÕn tróc thîng tÇng cña x· héi.

d) KiÕn tróc thîng tÇng trong h×nh th¸i kinh tÕ x·

héi

+ X· héi díi bÊt kú h×nh th¸i nµo ®Òu lµ s¶n phÈm cña
quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi. Quan hÖ x· héi cña con ngêi rÊt
®a d¹ng phong phó, vËn ®éng biÕn ®æi kh«ng ngõng. C«ng
lao to lín lµ M¸c vµ ¡ng -ghen lµ tõ nh÷ng quan hÖ x· héi hÕt

18
TiÓu luËn triÕt häc

søc phøc t¹p ®ã ph©n biÖt, nh÷ng quan hÖ vËt chÊt cña x·
héi víi nh÷ng quan hÖ tinh thÇn t tëng cña x· héi, nªu bËt c¬
së h¹ tÇng do quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh gi÷a vai trß quyÕt
®Þnh kiÕn tróc thîng tÇng bao gåm nh÷ng quan ®iÓm t t-
ëng vµ nh÷ng thiÕt chÕ t¬ng øng víi nã.

+ Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö,
nh©n tè quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh lÞch sö , xÐt ®Õn cïng lµ
nÒn s¶n xuÊt ®êi sèng hiÖn thùc. Nhng nh©n tè kinh tÕ
kh«ng ph¶i lµ nh©n tè duy nhÊt quyÕt ®Þnh, c¸c nh©n tè
kh¸c nhau cña kiÕn tróc thîng tÇng ®Òu cã ¶nh hëng ®Õn
qu¸ tr×nh lÞch sö. NÕu kh«ng tÝnh ®Õn sù t¸c ®éng lÉn nhau
cña c¸c nh©n tè ®o th× kh«ng thÊy hµng lo¹t nh÷ng sù ngÉu
nhiªn mµ tÝnh tÊt yÕu kinh tÕ xuyªn qua ®Ó tù v¹ch ®êng
®i cña m×nh. Tõ nh÷ng nh©n tè trªn h×nh thµnh nªn c¬ së
h¹ tÇng.

+ C¬ së h¹ tÇng lµ toµn bé nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hîp

thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nhÊt
®Þnh. C¬ së h¹ tÇng ph¶n ¸nh chøc n¨ng x· héi cña c¸c quan
hÖ s¶n xuÊt víi t c¸ch lµ c¬ së kinh tÕ cña c¸c hiÖn tîng x· héi.

- C¬ së h¹ tÇng cña mét x· héi bao gåm nh÷ng quan hÖ

s¶n xuÊt thèng trÞ, nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lµ tµn d cña x·
héi tríc vµ nh÷ng quan hÖ mÇm mèng cña x· héi sau. Nh÷ng
®Æc trng cho tÝnh chÊt cña mét c¬ së h¹ tÇng lµ do quan hÖ
s¶n xuÊt thèng trÞ quy ®Þnh. Trong c¬ së h¹ tÇng cã nhiÒu

19
TiÓu luËn triÕt häc

thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt th× kiÓu
quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chñ ®¹o.

- Trong x· héi th× cã giai cÊp ®èi kh¸ng, tÝnh chÊt giai
cÊp cña c¬ së h¹ tÇng lµ do kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ
quy ®Þnh. TÝnh chÊt ®èi kh¸ng giai cÊp vµ sù xung ®ét giai
cÊp b¾t nguån tõ ngay trong c¬ së h¹ tÇng, lµ toµn bé c¸c
quan hÖ ®Ó h×nh thµnh nªn kiÕn tróc thîng tÇng .

+ KiÕn tróc thîng tÇng lµ toµn bé nh÷ng quan ®iÓm t t-

ëng x· héi, nh÷ng thiÕt chÕ t¬ng øng vµ nh÷ng quan hÖ néi
t¹i cña thîng tÇng h×nh thµnh nªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt
®Þnh. Mçi yÕu tè cña yÕu tè cña kiÕn tróc thîng tÇng cã
®Æc ®iÓm riªng, cã quy luËt ph¸t triÓn riªng, nhng kh«ng tån
t¹i t¸ch rêi nhau mµ liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i, lÉn nhau vµ ®Òu
n¶y sinh trªn c¬ së h¹ tÇng, ph¶n ¸nh c¬ së h¹ tÇng.

KiÕn tróc thîng tÇng cña x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp
bao gåm hÖ t tëng vµ thÓ chÕ cña giai cÊp thèng trÞ, tµn d
cña c¸c quan ®iÓm cña x· héi tríc ®Ó l¹i, quan ®iÓm t tëng
vµ tæ chøc cña c¸c tÇng líp trung gian. TÝnh chÊt t tëng cña
giai cÊp thèng trÞ quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt c¬ b¶n cña kiÕn tróc
thîng tÇng trong mét h×nh th¸i x· héi nhÊt ®Þnh.

+ Trong x· héi kiÕn tróc thîng tÇng mang tÝnh chÊt ®èi
kh¸ng. Bé phËn cã quyÒn lùc lín nhÊt cña kiÕn tróc thîng tÇng
cña x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp nhµ níc, c«ng cô cña giai cÊp
thèng trÞ tiªu biÓu cho chÕ ®é x· héi vÒ mÆt chÝnh trÞ ph¸p
lý. Giai cÊp thèng trÞ vÒ mÆt kinh tÕ n¾m vµ gi÷ chÝnh

20
TiÓu luËn triÕt häc

quyÒn nhµ níc th× hÖ t tëng cïng thÓ chÕ cña giai cÊp Êy
còng gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ, nã lµ ®Æc trng cña toµn bé kiÕn
tróc thîng tÇng. Mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ®Òu cã mèi
quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng
tÇng.

+ C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng ë mçi h×nh th¸i

kinh tÕ x· héi ®Òu cã c¬ së cña nã, do ®ã, c¬ së h¹ tÇng vµ
kiÕn tróc thîng tÇng mang tÝnh lÞch sö cô thÓ gi÷a chóng cã
quan hÖ biÖn chøng víi nhau, trong ®ã c¬ së h¹ tÇng gi÷ vai
trß quyÕt ®Þnh ⇒ c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc thîng
tÇng. C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc thîng tÇng thÓ
hiÖn ë chç c¬ së h¹ tÇng nµo th× sinh ra kiÕn tróc thîng tÇng
Êy. Giai cÊp nµo chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ nÒn kinh tÕ th×
còng chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ trong ®êi sèng tinh thÇn. C¬
së h¹ tÇng ®èi víi kiÕn tróc thîng tÇng cã nh÷ngbiÕn ®æi c¨n
b¶n trong c¬ së h¹ tÇng sím hay muén sÏ dÉn ®Õn biÕn ®æi
kiÕn tróc thîng. Sù biÕn ®æi ®ã diÔn ra ë tõng h×nh th¸i
kinh tÕ x· héi , còng nh khi chuyÓn tõ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi
nµy sang h×nh th¸i kinh tÕ kh¸c. Khi c¬ së h¹ tÇng cò mÊt
®i th× kiÕn tróc thîng tÇng do nã sinh ra còng mÊt theo, khi
c¬ së h¹ tÇng míi ra ®êi th× mét kiÕn tróc thîng tÇng míi phï
hîp víi nã còng xuÊt hiÖn. TÝnh quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng
víi kiÕn tróc thîng tÇng diÔn ra rÊt phøc t¹p trong qu¸ tr×nh
chuyÓn tõ mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµy sang mét h×nh
th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c. ChÝnh sù t¸c ®éng ®ã ®· biÕn kiÕn
tróc thîng tÇng sÏ t¸c ®éng trë l¹i víi c¬ së h¹ tÇng.

21
TiÓu luËn triÕt häc

+Sù phô thuéc cña kiÕn tróc thîng tÇng vµo c¬ së h¹

tÇng kh«ng ph¶i lµ mét hÖ thèng liªn hÖ phô thuéc cã tÝnh
gi¶n ®¬n nh mét c¬ chÕ ho¹t ®éng tù ®éng, kh«ng ph¶i bÊt
cø sù biÕn ®æi nµo trong kiÕn tróc thîng tÇng còng ®îc gi¶i
thÝch b»ng nh÷ng nguyªn nh©n kinh tÕ. C¬ së h¹ tÇng
quyÕt ®Þnh kiÕn tróc thîng tÇng, ®ång thêi kiÕn tróc thîng
tÇng lu«n lu«n lµ lùc lîng t¸c ®éng m¹nh mÏ trªn toµn bé c¸c
mÆt cña ®êi sèng x· héi vµ t¸c ®éng tÝch cùc trë l¹i c¬ së h¹
tÇng sinh ra nã.

+ Trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng, kiÕn tróc thîng

tÇng ®¶m b¶o sù thèng trÞ chÝnh trÞ vµ t tëng cña giai cÊp
gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ trong nÒn kinh tÕ. Trong c¸c bé phËn
cña kiÕn tróc thîng tÇng, nhµ níc gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan
träng cã t¸c dông to lín ®èi víi c¬ së h¹ tÇng .

+ C¸c bé phËn kh¸c cña kiÕn tróc thîng tÇng nh triÕt

häc, ®¹o ®øc, t«n gi¸o, nghÖ thuËt còng ®Òu t¸c ®éng m¹nh
mÏ ®Õn c¬ së h¹ tÇng b»ng nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau,
song ph¶i tu©n theo nh÷ng t¸c ®éng cña nhµ níc.

+ KiÕn tróc thîng tÇng cã t¸c dông to lín víi c¬ së h¹

tÇng khi nã t¸c ®éng cïng chiÒu víi quy luËt vËn ®éng cña
c¬ së h¹ tÇng, tr¸i l¹i nã sÏ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹
tÇng khi nã t¸c ®éng ngîc chiÒu víi quy luËt kinh tÕ kh¸ch
quan. Qu¸ nhÊn m¹nh hoÆc thæi phång vai trß cña kiÕn tróc
thîng tÇng, phñ ®Þnh tÝnh tÊt yÕu cña kinh tÕ x· héi , r¬i vµo
chñ nghÜa duy t©m chñ quan vµ kh«ng thÓ nhËn thøc ®óng

22
TiÓu luËn triÕt häc

®¾n trong lÞch sö. Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö nhÊn m¹nh
r»ng, chØ cã kiÕn tróc thîng tÇng n¶y sinh trong qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn c¬ së kinh tÕ míi, ph¶n ¸nh nhu cÇu cña sù ph¸t
triÓn c¬ së kinh tÕ míi cã thÓ thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, x·
héi tiÕn lªn nÕu ngîc l¹i sÏ nh trªn.

e) C¸c quan hÖ d©n téc, quan hÖ gia ®×nh vµ c¸c

sinh ho¹t x· héi kh¸c.

+ C¸c mèi quan hÖ d©n téc, gia ®×nh vµ sinh ho¹t x·

héi ®Òu xuÊt ph¸t tõ con ngêi, cã con ngêi th× míi ph¸t sinh
ra c¸c mèi quan hÖ , tËp qu¸n...

+ Con ngêi thùc chÊt cña viÖc nghiªn cøu b¶n chÊt lµ
qu¸ tr×nh con ngêi tù lÊy m×nh lµm ®èi tîng cña nhËn thøc.
Qóa tr×nh ph¶i tr¶ lêi c©u hái con ngêi lµ g× trong hÖ thèng
tù nhiªn, triÕt lý vµ sù tån t¹i vµ ý nghÜa cña ®êi sèng con ng-
êi vai trß, vÞ trÝ vµ chøc n¨ng cña hä trong hÖ thèng cña tù nhiªn.

+ Trong quan hÖ x· héi kh«ng mét ai nhÇm lÉn con ngêi

víi loµi ®éng vËt. Song kh«ng ph¶i v× thÕ mµ c©u hái" con
ngêi lµ g× ?" bÞ gi¶n ®¬n, v× c©u tr¶ lêi chØ lµ ch©n thùc
khi con ngêi cã kh¶ n¨ng bíc ra khái b¶n th©n m×nh ®Ó
nhËn thøc m×nh víi t c¸ch lµ hÖ thèng trong qu¸ tr×nh vËn
®éng sinh thµnh. Con ngêi cã t tëng, t×nh c¶m, kh¸t väng,
môc tiªu lý tëng, niÒm tin vµ ý chÝ nªn nã sÏ cã mét quan hÖ
biÖn chøng m©u thuÉn.

+ X· héi lµ mét bé phËn ë cÊp ®é ý thøc sinh ho¹t ®êi

thêng, trong ®ã xuÊt hiÖn nh÷ng quan niÖm vµ sù ®¸nh gi¸

23
TiÓu luËn triÕt häc

®a d¹ng c¸c hiÖn tîng x· héi, nh÷ng thÞ hiÕu vµ t tëng thÈm
mü, nh÷ng phong tôc vµ truyÒn thèng, nh÷ng thiªn híng vµ
høng thó, nh÷ng h×nh ¶nh, m¬ íc vµ l«gic cña l¬ng tri.

+ Trong x· héi nµo bao giê còng cã c¸c d©n téc do vËy
cÇn ph¶i t¹o ®oµn kÕt g¾n bã gi÷a d©n téc nµy v¬Ý d©n
téc kia th× míi thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®îc. Trong mçi
d©n téc l¹i cã c¸c gia ®×nh riªng lÎ, mçi gia ®×nh nµy l¹i cã
mét phong c¸ch sèng kh¸c nhau, mét gia ®×nh tèt lµ cã sù
®oµn kÕt, bè mÑ biÕt d¹y con c¸i, con c¸i th× nghe lêi bè
mÑ. Cßn ngîc l¹i bè mÑ kh«ng d¹y con c¸i vµ con c¸i kh«ng
nghe lêi bè mÑ th× gia ®×nh ®ã sÏ kh«ng hoµ thuËn. Trong
gia ®×nh th× cã sù ¶nh hëng cña x· héi rÊt lín. Mét x· héi v¨n
minh lÞch sù th× gia ®×nh ®ã còng sÏ tèt h¬n khi tiÕp xóc víi
mÆt s¸ng cña x· héi ®ã, nhng còng sÏ rÊt tåi khi tiÕp xóc qu¸
nhiÒu víi nh÷ng c¸i xÊu nh v¨n ho¸ ®å truþ, x· héi ®en...

+ VËy mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi lµ mèi quan

hÖ biÖn chøng, t¸c ®éng nhau, trong ®ã x· héi gi÷ vai trß
quyÕt ®Þnh, mµ nÒn t¶ng cña mèi quan hÖ nµy lµ quan hÖ
lîi Ých. Mçi c¸ nh©n cã ¶nh hëng tíi x· héi tuú thuéc ë tr×nh
®é ph¸t triÓn nh©n c¸ch. Nh÷ng c¸ nh©n cã nh©n c¸ch lín,
nhiÒu tµi n¨ng, cã tr¸ch nhiÖm cao víi x· héi, thùc hiÖn tèt
nghÜa vô ®èi víi x· héim th× cã t¸c dông tÝch cùc ®Õn x· héi.
Nh÷ng c¸ nh©n bÞ tha ho¸, biÕn chÊt vÒ nh©n c¸ch th×
g©y hËu qu¶ xÊu ®Õn x· héi , trë thµnh g¸nh nÆng cho x·
héi, cã khi lµ kÎ thï cña x· héi.

24
TiÓu luËn triÕt häc

+ C¸ nh©n lµ c¸ thÓ ngêi riªng lÎ, lµ phÇn tö ®¬n nhÊt

t¹o thµnh céng ®ång x· héi, lµ mét chØnh thÓ toµn vÑn cã
nh©n c¸ch ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong quan hÖ x· héi
nªn c¸c mèi quan hÖ trong x· héi ®Òu b¾t nguån tõ c¸ nh©n.
C¸ nh©n sÏ quyÕt ®Þnh nªn tæng thÓ cña x· héi tõ sinh ho¹t
gia ®×nh, d©n téc, quan hÖ x· héi theo mçi híng kh¸c nhau.

II- VÊn ®Ò cÇn x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ë ViÖt
Nam

1) VÊn ®Ò x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ë

ViÖt Nam

+ LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö x· héi häc, häc thuyÕt M¸c
- Lª nin vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi v¹ch ra nguån gèc ®éng
lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn x· héi, t×m ra nh÷ng nguyªn
nh©n vµ c¬ së cña sù xuÊt hiÖn vµ biÕn ®æi cña nh÷ng
hiÖn tîng x· héi, ®Æt c¬ së khoa häc cho x· héi häc, n©ng x·
héi häc lªn thµnh mét khoa häc thËt sù, chèng l¹i quan ®iÓm
duy t©m vÒ lÞch sö , coi x· héi häc lµ sù kÕt hîp cã tÝnh chÊt
m¸y mãc cña nhiÒu c¸ nh©n vµ gia ®×nh, coi sù vËn ®éng
ph¸t triÓn cña x· héi lµ do ý chÝ cña nh÷ng nhµ cÇn quyÒn
chi phèi. Coi kü thuËt lµ c¸i chung quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt chÕ
®é x· héi lµ tiªu chuÈn kh¸ch quan ph©n biÖt c¸c h×nh th¸i
kinh tÕ kinh tÕ - x· héi.

- Níc ta qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi kh«ng qua giai ®o¹n
ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa , kh«ng cã nghÜa lµ g¹t bá tÊt c¶
quan hÖ sö h÷u c¸ thÓ, t nh©n chØ cßn l¹i chÕ ®é c«ng h÷u

25
TiÓu luËn triÕt häc

vµ tËp thÓ, tr¸i l¹i tÊt c¶ nh÷ng g× thuéc vÒ së h÷u t nh©n

gãp phÇn vµo s¶n xuÊt kinh doanh th× chÊp nhËn nã nh mét
bé phËn tù nhiªn cña qu¸ tr×nh kinh tÕ x©y dùng chñ nghÜa
x· héi, khuyÕn khÝch mäi h×nh thøc kinh tÕ ®Ó ph¸t triÓn s¶n
xuÊt vµ n©ng cao cuéc sèng cña nh©n d©n.

- VËy níc ta chän lùa con ®êng x· héi chñ nghÜa kh«ng
qua giai ®äan ph¸t triÓn t b¶n víi ý nghÜa lµ bá qua chÕ ®é
t b¶n chñ nghÜa ®Æc biÖt lµ vÒ mÆt chÝnh trÞ cña chÕ ®é
®ã- tøc kh«ng thÓ h×nh thµnh mét hÖ thèng chÝnh trÞ cña
giai cÊp t s¶n, trong ®ã ®a sè sèng phô thuéc vµo lîi Ých vµ
quyÒn lùc cña thiÓu sè. §Ó x©y dùng ph¬ng thøc s¶n xuÊt x·
héi chñ nghÜa, chóng ta chñ tr¬ng mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸
nhiÒu thµnh phÇn víi c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ
níc nh»m ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ, ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt ®Ó x©y dùng c¬ së
kinh tÕ cña chñ nghÜa x· héi, tõng bíc x· héi ho¸ x· héi chñ
nghÜa. Trong thùc tÕ nÒn s¶n xuÊt ®i lªn s¶n xuÊt lín x· héi
chñ nghÜa trªn c¬ së lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Qóa tr×nh
®ã ®îc thùc hiÖn kh«ng ph¶i b»ng sù tíc ®o¹t, gß Ðp theo
chñ nghÜa h×nh thøc nh tríc ®©y mµ ®îc thÓ hiÖn tõng bíc
th«ng qua hçn hîp c¸c h×nh thøc së h÷u nh c«ng ty cæ phÇn,
chñ nghÜa t b¶n nhµ níc, c¸c h×nh thøc hîp t¸c x·... ®Ó dÇn
h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh doanh lín, trong ®ã c¸c ®¬n
vÞ quèc doanh lµ nßng cèt. Tøc lµ chóng ta chØ bá qua
nh÷ng g× mµ x· héi míi cã thÓ thay thÕ vµo nh÷ng quan hÖ
x· héi cò ®em laÞ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao h¬n. Chóng ta

26
TiÓu luËn triÕt häc

kh«ng chñ tr¬ng g¹t bá c¸i cò ®Ó cã c¸i míi mµ thùc hiÖn

chuyÓn ho¸ c¸i cò thµnh c¸i m¬Ý.

+ Muèn lµm ®îc nh trªn ta ph¶i ®Þnh híng x· héi chñ

nghÜa kinh tÕ nh s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá vµ hÖ thèng quy
luËt kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa th× nhµ níc ph¶i sö dông tæng
thÓ c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, hµnh chÝnh vµ gi¸o dôc trong ®ã
c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ cã vai trß quan träng nhÊt nh»m tõng b-
íc x· héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt víi nh÷ng h×nh thøc vµ bíc ®i
thÝch hîp theo híng: kinh tÕ quèc doanh ®îc cñng cè vµ ph¸t
triÓn ë nh÷ng vÞ trÝ nßng cèt. Kinh tÕ tËp thÓ díi h×nh thøc
thu hót phÇn lín nh÷ng ngêi s¶n xuÊt nhá trong c¸c ngµnh
nghÒ, c¸c h×nh thøc xÝ nghiÖp, c«ng ty cæ phÇn ph¸t triÓn
m¹nh. Kinh tÕ t nh©n vµ gia ®×nh ph¸t huy ®îc mäi tiÒm
n¨ng, c¸c tËp ®oµn kinh doanh lín cã søc chi phèi trong nÒn
kinh tÕ ®îc h×nh thµnh.

+ V× c¬ cÊu vµ quy luËt phæ biÕn t¸c ®éng trong mäi

h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ®îc biÓu hiÖn theo nh÷ng kiÓu
riªng biÖt trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cô thÓ ( céng
s¶n nguyªn thñy, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t b¶n chñ
nghÜa vµ céng s¶n chñ nghÜa). ë mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x·
héi cô thÓ nh÷ng quy luËt phæ biªn ®ã l¹i thÓ hiÖn theo
nh÷ng h×nh thøc ®Æc thï th× ë nh÷ng níc kh¸c nhau. §iÒu
®ã cho phÐp chóng ta cã thÓ vËn dông nh÷ng quy luËt phæ
biÕn ®Ó nghiªn cøu mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cô thÓ.

2/ C¸c h×nh thøc ®æi míi

27
TiÓu luËn triÕt häc

+ Muèn x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ë

ViÖt Nam th× ph¶i coi thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi lµ qu¸
tr×nh võa lµm viÖc võa häc tËp võa rót kinh nghiÖm bëi v×
cha bao giê cã s½n mét m« h×nh ®Ó c¨n cø vµo ®ã mµ chñ
®éng v¹ch ra mét ch¬ng tr×nh ®æi míi cô thÓ, chi tiÕt trªn
tõng lÜnh vùc.

- Më réng d©n chñ x· héi chñ nghÜa ph¸t huy quyÒn lµm
chñ cña nh©n d©n trong x©y dùng vµ qu¶n lý nhµ níc. Ngµy
nay chØ cã ph¸t huy søc m¹nh lµm chñ cña nh©n d©n míi cã
thÓ chèng tiªu cùc , chèng suy tho¸i, chèng tham nhòng cã
hiÖu qu¶ nh»m cñng cè §¶ng lµm trong s¹ch bé m¸y nhµ níc
lµnh m¹nh ho¸ c¸c quan hÖ x· héi.

- X©y dùng nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng díi sù qu¶n lý cña nhµ
níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, tõng bíc kinh tÕ quèc
doanh, kinh tÕ tËp thÓ sÏ chiÕm u thÕ vÒ n¨ng suÊt chÊt lîng
hiÖu qu¶ qua ®ã gi÷ vÞ trÝ chi phèi.

- TiÕp tôc thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt
níc chuyÓn ®æi c¨n b¶n toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x·
héi tõ sö dông søc lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông
mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ ph¬ng
tiÖn vµ ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn ®¹i t¹o ra n¨ng suÊt lao
®éng x· héi cao .

28
TiÓu luËn triÕt häc

- X©y dùng mét nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi khu vùc vµ
thÕ giíi, híng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp
khÈu b»ng nh÷ng s¶n phÈm trong níc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶.

- Ph¸t triÓn nÒn gi¸o dôc, ®µo t¹o, n©ng cao tr×nh ®é
mäi mÆt,sö dông nh©n lùc mét c¸ch ®Çy ®ñ, hiÖu qu¶ víi
nh÷ng chÝnh s¸ch ®·i ngé tho¶ ®¸ng, t¹o m«i trêng m«i trêng
cho ho¹t ®éng tù do s¸ng t¹o cho mäi s¸ng kiÕn c¸ nh©n,
khai th¸c triÖt ®Ó yÕu tè con ngêi v× con ngêi.

+ X©ydùng kiÕn tróc thîng tÇng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt

Nam, §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh lÊy chñ nghÜa M¸c - Lª nin lµ kim
chØ nam cho hµnh ®éng vµ nªu cao t tëng Hå ChÝ Minh. Ta
ph¶i x©y dùng hÖ thèng chÝnh trÞ - x· héi chñ nghÜa mang
b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n, do ®éi tiªn phong cña nã lµ
§¶ng céng s¶n l·nh ®¹o, ®¶m b¶o cho nh©n d©n lµ ngêi chñ
thùc sù cña x· héi. Toµn bé quyÒn lùc x· héi thuéc vÒ nh©n
d©n, thùc hiÖn nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa, ®¶m b¶o ph¸t
huy mäi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, tÝnh tÝch cùc chñ ®éng cña cña
mäi c¸ nh©n mäi tÇng líp x· héi trong c«ng cuéc ph¸t triÓn
kinh tÕ vµ v¨n ho¸, phôc vô ngµy cµng tèt h¬n ®êi sèng cña
nh©n d©n.

+ C¸c tæ chøc, thiÕt chÕ, c¸c lùc lîng x· héi tham gia vµo
hÖ thèng chÝnh trÞ x· héi chñ nghÜa cïng c¸c mèi quan hÖ
qua l¹i gi· chóng víi nhau do cïng mét môc tiªu chung, lîi Ých
chung t¹o nªn sù ho¹t ®éng cïng chiÒu phèi hîp ®oµn kÕt vµ
hîp t¸c, t¹o thµnh mét lùc lîng chung híng tíi môc tiªu x· héi

29
TiÓu luËn triÕt häc

chñ nghÜa, ®¶m b¶o quyÒn d©n chñ, quyÒn lµm chñ cña
nh©n d©n trong qu¶n lý kinh tÕ- x· héi vµ mäi lÜnh vùc ho¹t
®éng kh¸c.

+ C¸c tæ chøc, bé m¸y t¹o thµnh hÖ thèng chÝnh trÞ x·

héi kh«ng tån t¹i nh mét môc ®Ých tù th©n mµ v× phôc vô
con ngêi, thùc hiÖn cho ®îc lîi Ých vµ quyÒn lùc cña nh©n
d©n lao ®éng .

+ Kh¸i qu¸t l¹i , x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi chñ
nghÜa ë níc ta lµ x©ydùng mét hÖ thèng quan hÖ x· héi theo
yªu cÇu ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn
®¹i. X©y dùng mét hÖ thèng chÝnh trÞ lfam chñ cña nh©n
d©n lao ®éng ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tÊt c¶ tõ con ngêi
vµ v× con ngêi.

+ TÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò trªn ®Òu cã ý nghÜa quan träng

®Ó x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi ë níc ta. Tõ lùc lîng
s¶n xuÊt ®Õn quan hÖ s¶n xuÊt, kiÕn tróc thîng tÇng ...®Òu
cã híng ph¸t triÓn riªng cña nã víi quy m« vµ kÕt qu¶ thu ®îc
sao cho tèt nhÊt ®Ó ®a nÒn kinh tÕ níc ta ngµy mét ph¸t
triÓn x©y dùng níc ta thµnh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt
chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n
xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n
xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng, an
ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n
minh.

30
TiÓu luËn triÕt häc

31
TiÓu luËn triÕt häc

PhÇn III

KÕt luËn

+ Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ nÒn t¶ng chÝnh

cña mäi quèc gia trªn thÕ giíi v× nã chÝnh lµ nÒn t¶ng kinh
tÕ - x· héi cña mäi níc, mµ trong ®ã nh÷ng yÕu tè ®Ó h×nh
thµnh nªn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi bao gåm lùc lîng s¶n
xuÊt , quan hÖ s¶n xuÊt, kiÕn tróc thîng tÇng, sinh ho¹t, v¨n
ho¸ x· héi ... lµ nh©n tè chÝnh cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi .

+ ViÖc s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt lµ tÊt yÕu vµ cÇn
thiÕt cña mäi d©n téc, mµ muèn s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt
l¹i ph¶i cã lùc lîng s¶n xuÊt . Lùc lîng s¶n xuÊt lµ nh©n tè
chÝnh cña s¶n xuÊt vËt chÊt vµ biÓu hiÖn quan hÖ gi÷a ngêi
víi ngêi trong giíi tù nhiªn. Tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt thÓ
hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña loµi ngêi cña n¨ng lùc
thùc tiÔn cña con ngêi. Lùc lîng s¶n xuÊt lµm ra t liÖu s¶n
xuÊt cho x· héi, tõ lùc lîng s¶n xuÊt nµy sÏ n¶y sinh ra quan
hÖ s¶n xuÊt lµ quan lÖ gi÷a ngêi vµ ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt, vµ còng thuéc lÜnh vùc ®êi sèng vËt chÊt cña x· héi, t
liÖu lao ®éng lµ x¬ng cèt b¾p thÞt cña s¶n xuÊt, trong qu¸
tr×nh lao ®éng th× c«ng cô lao ®éng lu«n ®îc c¶i tiÕn.
Trong c¸c quy luËt kh¸ch quan chi phèi sù vËn ®éng ph¸t
triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi th× quy luËt vÒ sù phï
hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-
îng s¶n xuÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh nhÊt. Tõ lùc lîng s¶n xuÊt
sÏ h×nh thµnh nªn mét tæng thÓ ®ã lµ kiÕn tróc thîng tÇng

32
TiÓu luËn triÕt häc

bao gåm toµn bé nh÷ng quan ®iÓm t tëng x· héi, nh÷ng

thiÕt chÕ t¬ng øng vµ nh÷ng quan hÖ néi t¹i cña thîng tÇng
h×nh thµnh trªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh vµ ®Òu cã
®Æc ®iÓm riªng, cã quy luËt ph¸t triÓn riªng nhng kh«ng tån
t¹i t¸c rêi nhau mµ liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau vµ n¶y
sinh trªn c¬ së h¹ tÇng, ph¶n ¸nh c¬ së h¹ tÇng.Nhng kh«ng
ph¶i tÊt c¶ c¸c yÕu tè cña kiÕn tróc thîng tÇng ®Òu liªn hÖ
nh nhau ®èi víi c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, ph¸p luËt cã liªn hÖ
trùc tiÕp víi c¬ së h¹ tÇng, cßn c¸c yÕu tè kh¸c nh triÕt häc,
nghÖ thuËt, t«n gi¸o th× ë xa c¬ së h¹ tÇng vµ chØ liªn hÖ
gi¸n tiÕp víi nã.

+ Trong h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi bao gåm c¶ tæng thÓ

x· héi vµ v¨n ho¸, sinh ho¹t ®êi sèng còng lµ nh÷ng mÆt riªng
lÎ cña nã. Nã còng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cña x· héi víi
viÖc gi¸o dôc nh©n c¸ch con ngêi vµ con ngêi chÝnh lµ tæng
thÓ x· héi. VËy x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam
th× nhÊt thiÕt c¸c yÕu tè lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt
vµ kiÕn tróc thîng tÇng, sinh ho¹t, v¨n ho¸ ... kh«ng thÓ thiÕu
mét yÕu tè nµo ®îc mµ nã ph¶i g¾n bã, liªn kÕt cïng nhau
trªn con ®êng ph¸t triÓn cña ®Êt níc.BiÕt t×m ra nh÷ng ph-
¬ng ph¸p cã hiÖu qu¶ phï hîp víi ®Êt níc nh x©y dùng nÒn
s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, x©y dùng hÖ thèng
chÝnh trÞ theo nguyªn t¾c nh©n d©n lao ®éng, më réng
giao lu quèc tÕ... sÏ lµm cho h×nh th¸i kinh tÕ níc ta ph¸t triÓn
h¬n. ChÝnh nh÷ng ®iÒu ®ã sÏ cã ý nghÜa rÊt tèt ®èi víi c¸c
mÆt trong tæng thÓ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña níc ta. Nã sÏ

33
TiÓu luËn triÕt häc

thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ lùc lîng lao ®éng sÏ cã viÖc lµm
vµ kh«ng bÞ d thõa, ®êi sèng v¨n minh lÞch sù, thu nhËp
quèc d©n t¨ng th× tæng thÓ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cña n-
íc ta sÏ ph¸t triÓn, nã sÏ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ cña níc ta ®i
lªn. Muèn vËy níc ta ph¶i thùc hiÖn tèt ®ênglèi ®æi míi toµn
diÖn mµ §¶ng ®· ®Ò ra.

34
TiÓu luËn triÕt häc

Môc lôc

PhÇn I Lêi më ®Çu 1

PhÇn II Néi dung 3
I Häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi 3
1 H×nh th¸i kinh tÕ- x· héi 3
2 Sù ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· 4
héi lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn
a Lùc lîng s¶n xuÊt 4
b Quan hÖ s¶n xuÊt 9
c Quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt 10
víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n
xuÊt
d KiÕn tróc thîng tÇng trong h×nh th¸i kinh tÕ 14
- x· héi
e C¸c quan hÖ d©n téc, quan hÖ gia ®×nh vµ 17
c¸c sinh ho¹t x· héi kh¸c
II VÊn ®Ò x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ- x· 19
héi ë ViÖt Nam
1 VÊn ®Ò x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi 19
ë ViÖt Nam
2 C¸c h×nh thøc ®æi míi 21
PhÇn KÕt luËn 24
III

35
TiÓu luËn triÕt häc

Danh s¸ch c¸c tµi liÖu tham kh¶o

1. Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c - Lª nin

( NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi)

2. TriÕt häc M¸c - Lª nin

( NXB gi¸o dôc)

3.Tµi liÖu häc tËp LÝ luËn chÝnh trÞ phæ th«ng

tËp II

( NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi)

4. V¨n kiÖn §¹i h«Þ ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII

(NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi)

5. V¨n kiÖn §¹i h«Þ ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII

(NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi).

6.V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø b¶y Ban chÊp hµnh
Trung ¬ng

(Kho¸ VII), Hµ Néi , 1994

36