A.

PhÇn më ®Çu

Ta ®· biÕt ®Êt níc ta bíc vµo thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH

khi mµ nÒn s¶n xuÊt cha vËn ®éng theo con ®êng b×nh
thêng cña nã. LÞch sö ®· ®Ó l¹i cho chóng ta mét nÒn s¶n
xuÊt nghÌo nµn vµ l¹c hËu, l¹i bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng
nÒ, lùc lîng s¶n xuÊt rÊt thÊp kÐm. Nhng ngµy nay khi ®éc
lËp d©n téc g¾n kiÒn víi CNXH lµ mét xu thÕ tÊt yÕu cña
lÞch sö, khi giai cÊp c«ng nh©n ®· n¾m quyÒn l·nh ®¹o c¸ch
m¹ng th× kÕt thóc cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ còng lµ
lóc b¾t ®Çu cuéc c¸ch m¹ng XHCN. C¸ch m¹nh XHCN ë níc ta
lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¸ch m¹ng toµn ®iÖn, s©u s¾c
vµ triÖt ®Ó.§ã lµ mét qu¸ tr×nh võa xo¸ bá c¸i cò, võa x©y
dùng c¸i míi tõ gèc ®Õn ngän. Ph¶i t¹o ra c¶ c¬ së kinh tÕ lÉn
kiÕn tróc thîng tÇng míi, t¹o ra cña c¶i ®êi sång vËt chÊt míi
lÉn ®êi sèng tinh thÇn vµ v¨n ho¸ míi. Do ®ã, trong qu¸
tr×nh ®i lªn CNXH chóng ta ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ,
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Theo quan ®iÓm cña ban chÊp hµnh
trung ¬ng §¶ng kho¸ VII ®· kh¼ng ®Þnh“C«ng nghiÖp ho¸-
hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n toµn diÖn c¸c
ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô, qu¶n lý kinh tÕ –x·
héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét
c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph¬ng tiÖn
vµ ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn ®¹i dùa trªn sù ph¸t triÓn cña
c«ng nghiÖp vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ t¹o ra n¨ng suÊt
lao ®éng x· héi cao”. Quan ®iÓm nµy ®· g¾n c«ng nghiÖp
ho¸ víi hiÖn ®¹i ho¸ ®ång thêi ®· x¸c ®Þnh vai trß khoa häc-

1
c«ng nghÖ lµ then chèt ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸. Trong
®iÒu kiÖn giao lu kinh tÕ gi÷a c¸c níc cha ®îc më réng, qu¸
tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ gi÷a c¸c níc cha ph¸t triÓn
m¹nh mÏ ph¶i”tù lùc c¸nh sinh” th× ®ã chÝnh lµ mét tr×nh tù
hîp lÝ ®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸. Song hiªn nay cuéc
c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ang t¸c ®éng mét c¸ch
s©u réng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi kho¶ng thêi gian ®Ó ph¸t
minh míi ra ®êi thay thÕ ph¸t minh cò ngµy cµng ®îc rót
ng¾n l¹i, xu híng chuyÓn giao c«ng nghÖ gi÷a c¸c níc ngµy
cµng trë thµnh ®ßi hái cÊp b¸ch, kh«ng chØ ®èi víi c¸c níc l¹c
hËu, mµ ngay c¶ ®èi víi c¸c níc ph¸t triÓn. Thùc tÕ cho thÊy
cã thÓ chuyÓn giao mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cho c¸c níc ®i sau
khi mµ c¸c níc ®i sau ®· cã sù chuÈn bÞ kÜ cµng ®Ó ®ãn
nhËn. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸c níc ®i sau trong ®ã cã níc ta
cÇn ph¶i lµm ng÷ng g× ®Î iÕp nhËn mét c¸ch cã hiÖu qu¶
nhÊt nh÷ng thµnh tùu mµ c¸c níc ®i tríc ®· ®¹t ®îc. Bµi häc
thµnh c«ng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c níc NIC
®· chØ ra r»ng: viÖc x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ theo híng
më cöa víi bªn ngoµi ng»m tiÕp nhËn mét c¸ch cã chän läc
nh÷ng thµnh tùu cña c¸c níc ®i tríc kÕt hîp víi viÖc ®Èy
m¹nh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®ã
chÝnh lµ con ®êng ng¾n nhÊt, cã hiÖu qu¶ nhÊt quyÕt ®Þnh
sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸.

2
 B. Néi dung chÝnh

I.cë së lý luËn vµ thùc tiÔn cña c¸ch m¹ng Kh- cn ë níc

ta hiÖn nay
1.Sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn KH- CN

C¸ch m¹ng KH- CN ®· vµ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ ë c¸c níc

ph¸t triÓn, tøc lµ ë nh÷ng níc ®· tr¶i qua thêi k× c¸ch m¹ng
c«ng nghÖ, ®· x¸c lËp ®îc nÒn s¶n xuÊt c¬ khÝ ho¸ ®· cã
nÒn KH vµ CN tiªn tiÕn. Tuy nhiªn, nã kh«ng chØ h¹n chÕ
trong ranh giíi cña c¸c níc ph¸t triÓn mµ ¶nh hëng cña nã
®ang lan ra tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi . Cã thÓ nãi c¸ch m¹ng
KH- CN lµ mét hiÖn tîng toµn cÇu, hiÖn tîng quèc tÕ sím hay

3
muén nã sÏ ®Õn víi tÊt c¶ d©n téc vµ c¸c quèc gia trªn tr¸i
®Êt
Lµ mét hiÖn tîng toµn cÇu, cuéc m¹ng KH- CN mang
trong b¶n th©n nã nh÷ng qui luËt chung, phæ biÕn, chóng
t¸c ®éng vµo tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh c¸ch m¹ng KH- KT. Nhng
mÆt kh¸c, mçi níc tiÕn hµnh cuéc c¸ch m¹ng nµy trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn riªng cña ®Êt níc m×nh cho nªn c¸ch m¹ng
KH- KT ë nh÷ng níc kh¸c nhau còng mang nh÷ng mµu s¾c,
nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau. Do ®ã, khi xem xÐt cuéc c¸ch
m¹ng KH- KT ë níc ta cÇn ph¶i ®Æt nã trong bèi c¶nh chung
cña c¸ch m¹ng KH- KT trªn thª giíi.
Sau khi giµnh ®îc ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ, níc ta cã
nguyÖn väng sö dông nh÷ng thµnh tùu cña cuéc c¸ch m¹ng
KT- CN hiÖn ®¹i, muèn tiÕn hµnh cuéc c¸ch m¹ng ®ã ®Ó
ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc vµ kü thuËt ®Ó ®a ®Êt
níc ta khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn vµ l¹c hËu. NguyÖn väng ®ã
lµ hoµn toµn chÝnh ®¸ng. Tuy nhiªn, viÖc tiÕn hµnh c¸ch
m¹ng KH- CN ë níc ta gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n lín, do nhiÒu
nguyªn nh©n
Tríc hÕt, níc ta cßn ë t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ mÆt kinh
tÕ, khoa häc vµ c«ng nghÖ. N«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp cha
hÕt hîp thµnh mét c¬ cÊu thèng nhÊt, sù mÊt c©n ®èi trong
c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n trë nªn trÇm träng
VÒ mÆt v¨n ho¸, khoa häc vµ c«ng nghÖ th× sè
®«ng d©n c níc ta vÉn ë t×nh tr¹ng mï ch÷, thiÕu lùc lîng lao
®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, thiÕu c¸n bé v¨n ho¸ vµ
kü thuËt. Thªm vµo ®ã, sù t¨ng d©n sè qu¸ nhanh ®· g©y ra

4
nh÷ng khã kh¨n cho viÖc b¶o ®¶m l¬ng thùc, gi¶i quyÕt
c«ng ¨n viÖc lµm cho nh÷ng ngêi lao ®éng
Ngoµi nh÷ng khã kh¨n trong níc, níc ta cßn ph¶i chÞu
nh÷ng di s¶n nÆng nÒ do sù n« dÞch cña chñ nghÜa ®Õ
quèc vµ chñ nghÜa thùc d©n ®Ó k¹i, ®ång thêi c¸c cêng ®Õ
quèc l¹i ®ang thùc hiÖn chÝnh s¸ch k×m h·m sù ph¸t triÓn
khoa häc vµ kü thuËt nh»m duy tr× t×nh tr¹ng bÊt b×nh
®¼ng cña hä trong sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ
Do ®ã, ®iÒu kiÖn kiªn quyÕt ®Ó tiÕn hµnh c¸ch m¹ng
KH- CN ë níc ta lµ ph¶i tiÕn hµnh c¶i t¹o x· héi s©u s¾c,
chèng chñ nghÜa ®Õ quèc, chèng chñ nghÜa thùc d©n míi
vµ c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng ®Ó ®i lªn CNXH.
Sau 15 n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi, khoa häc vµ
c«ng nghÖ níc ta bíc ®Çu cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc. Tuy
nhiªn cho ®Õn nay, nÒn khoa häc vµ kü thuËt níc ta vÉn
®ang trong t×nh tr¹ng l¹c hËu, chËm ph¸t triÓn cha ®¸p øng
®îc yªu cÇu cña ®Êt níc
VÒ tr×nh ®é kü thuËt- c«ng nghÖ, so víi c¸c níc tiªn
tiÕn nhÊt trªn thÕ giíi, chóng ta l¹c hËu tõ 50 ®Õn 100 n¨m,
so víi c¸c níc tiªn tiÕn ë møc trung b×nh ta l¹c hËu tõ 1 ®Õn 2
thÕ hÖ
Víi thùc tr¹ng ®ã, viÖc tiÕn hµnh cuéc c¸ch m¹ng
khoa häc – c«ng nghÖ ë níc ta kh«ng chØ ®îc coi lµ tÊt yÕu
kh¸ch quan, mµ cßn lµ mét ®ßi hái bøc xóc ®Ó ®¸p øng yªu
cÇu ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ ®Õn
n¨m 2020 vÒ c¬ b¶n níc ta trë thµnh níc c«ng nghiÖp. Kh¸c
víi c¸c níc ®i ®µu, c«ng nghiÖp ho¸ níc ta ®ßi hái ph¶i thùc

5
hiÖn rót ng¾n. chØ cã nh thÕ, chóng ta míi cã thÓ sím rót
ng¾n ®îc kho¶ng c¸ch vµ tiÕn tíi ®uæi kÞp c¸c níc ph¸t
triÓn. C«ng nghiÖp ho¸ ph¶i g¾n liÒn víi hiÖn ®¹i ho¸
Cïng víi ®ã, yªu cÇu ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ
trêng còng ®ßi hái chóng ta ph¶i ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng
nghÖ. §Ó chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i tõ
®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, níc ta kh«ng thÓ ®i theo c¸c bíc tuÇn
tù nh c¸c níc ®i tríc ®· lµm, mµ ph¶i ph¸t triÓn theo kiÓu
“nh¶y vät”,”rót ng¾n”. §©y võa lµ c¬ héi ®Ó tËn dông lîi thÕ
cña níc ph¸t triÓn sau, võa lµ th¸ch thøc ®ßi hái ph¶i vît qua.
Muèn ph¸t triÓn nhanh kinh tÕ thÞ trêng theo c¸ch thøc nh
vËy, nhÊt thiÕt ph¶i ®Èy m¹nh ph¸t triÓn khoa häc- c«ng
nghÖ.
§Èy m¹nh ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ ®èi víi níc ta
kh«ng chØ b¾t nguån tõ ®ßi hái bøc xóc cña qu¸ tr×nh ®Èy
m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ thÞ trêng, mµ cßn b¾t nguån tõ yªu cÇu ph¸t triÓn
®Êt níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Ph¸t triÓn theo
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, vÒ b¶n chÊt, lµ mét kiÓu ®Þnh
híng tæ chøc nÒn kinh tÕ- x· héi võa dùa trªn nguyªn t¾c vµ
quy luËt cña kinh tÕ thÞ trêng, võa dùa trªn nguyªn t¾c vµ
môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi. §Þnh híng nµy kh«ng chØ ®ßi
hái nÒn kinh tÕ t¨ng trëng ë møc cao mµ cßn ®ßi hái ph¶i
x©y dùng mét x· héi c«ng b»ng, d©n chñ vµ v¨n minh.ë ®ã,
ph¸t triÓn con ngêi vµ ph¸t triÓn x· héi bÒn v÷ng ®îc coi lµ
trung t©m. §©y lµ con ®êng ph¸t triÓn chacã tiÒn lÖ. Muèn
®¹t tíi ®ã, chóng ta ph¶i cã nç lùc vµ s¸ng t¹o rÊt cao, ph¶i
biÕt vËn dông nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt cña nh©n lo¹i, tr¸nh

6
nh÷ng sai lÇm mµ c¸c níc kh¸c ®· vÊp ph¶i. NÕu kh«ng ®ñ
tr×nh ®é trÝ tuÖ, kh«ng ®ñ n¨ng lùc néi sinh th× khã cã thÓ
thµnh c«ng. Do vËy, ®Èy m¹nh ph¸t triÓn khoa häc vµ kü
thuËt cµng trë nªn rÊt quan träng vµ bøc thiÕt.

2.Néi dung KH-CN vµ híng t¸c ®éng cña KH- CN ë ViÖt

Nam
a.Néi dung KH-CN
HiÖn nay cuéc c¸ch m¹ng khoa häc- c«ng nghÖ cã
nhiÒu néi dung phong phó, trong ®ã cã thÓ chØ ra nh÷ng néi
dung næi bËt sau:
Mét lµ, c¸ch m¹ng vÒ ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt: ®ã lµ tù
®éng ho¸. Ngoµi ph¹m vi tù ®éng nh tríc ®©y, hiÖn nay tù
®éng ho¸ cßn bao gåm c¶ viÖc sö dông réng r·i ngêi m¸y
thay thÕ con ngêi trong qu¸ tr×nh vËn hµnh s¶n xuÊt.
Hai lµ, c¸ch m¹ng vÒ n¨ng lîng: bªn c¹nh nh÷ng n¨ng
lîng truyÒn thèng mµ con ngêi sö dông tríc kia nh nhiÖt ®iÖn,
thuû ®iÖn th× ngµy nay con ngêi cµng t¹o ra nhiÒu n¨ng lîng
míi vµ sö dông chóng réng r·i trong s¶n xuÊt nh n¨ng lîng
nguyªn tö, n¨ng lîng mÆt trêi.
Ba lµ, c¸ch m¹ng vÒ vËt liÖu míi : ngµy nay ngoµi viÖc
sö dông c¸c vËt liÖu tù nhiªn, con ngêi ngµy cµng t¹o ra nhiÒu
vËt liÖu tù nhiªn, con ngêi ngµy cµng t¹o ra nhiÒu vËt liÖu
nh©n t¹o míi thay thÕ cã hiÖu qu¶ cho c¸c vËt tù nhiªn khi
mµ c¸c vËt liÖu tù nhiªn ®ang cã xu híng ngµy cµng c¹n dÇn .
Bèn lµ, c¸ch m¹ng vÒ c«ng nghÖ sinh häc, c¸c thµnh
tùu cña cuéc c¸ch m¹ng nµy ®ang ®îc ¸p dông r«ng r·i trong
lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, y tÕ, ho¸ chÊt, b¶o vÖ
m«i trêng sinh th¸i.

7
 N¨m lµ, c¸ch m¹ng vÒ ®iÖn tö vµ tin häc : ®©y lµ
lÜnh vùc hiÖn nay loµi ngêi ®ang ®Æc biÖt quan t©m trong
®ã ph¶i kÓ ®Õn lÜnh vùc m¸y tÝnh ®iÖn tö.
Nh vËy, khoa häc c«ng nghÖ ngµy nay bao gåm mét
ph¹m vi réng, nã kh«ng chØ lµ c¸c ph¬ng tiÖn, thiÕt bÞ do
con ngêi s¸ng t¹o ra mµ cßn lµ c¸c bÝ quyÕt biÕn c¸c nguån
lùc cã s½n thµnh s¶n phÈm. Víi ý nghÜ ®ã khi nãi tíi c«ng
nghÖ th× sÏ còng bao hµm c¶ kü thuËt. §Æc biÖt lµ trong giai
®o¹n hiÖn nay khoa häc, kÜ thuËt lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi
nhau : khoa häc lµ tiÒn ®Ò trùc tiÕp cña c«ng nghÖ vµ c«ng
nghÖ l¹i lµ kÕt qu¶ cña khoa häc.
b.VÒ híng t¸c ®éng cña KH- CN
TËp trung nç lùc tiÕn hµnh c¶i t¹o, ®ång bé, ho¸ vµ hiÖn
®¹i ho¸ cã chän läc c¸c c¬ së s¶n xuÊt hiÖn cã
Tuy c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cã cña níc ta cßn nhá bÐ,
tr×nh ®é c«ng nghÖ, kü thuËt vµo lo¹i l¹c hËu, hÖ sè sö dông
thiÕt bÞ vµ c«ng suÊt cßn thÊp. Bëi vËy, nguån dù tr÷ cßn
kh¸ lín vµ díi nhiÒu gãc ®é, ®©y thËt sù ®ang lµ nguån vèn
quý cña ®Êt níc vµ ph¶i b¾t ®Çu tõ ®©y ®Ó ®i lªn
Chñ ®éng sö dông cã chän läc mét sè híng c«ng nghÖ
tiªn tiÕn phï hîp víi thÕ m¹nh cña ®Êt níc nh»m chuÈn bÞ
®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c¸c ngµnh cã hµm lîng c«ng nghÖ cao
ë níc ta, cïng víi viÖc tËp trung nç lùc KH- CN khai th¸c
cã hiÖu qu¶ c¬ së vËt chÊt- kü thuËt hiÖn cã, còng cÇn ph¶i
ch¨m lo, dµnh mét sè phÇn tiÒm lùc d lín cho viÖc thö
nghiÖm, lùa chän mét så híng c«ng nghÖ cao phï hîp ®Ó mét
mÆt, hç trî cho viÖc gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ h¬n, mÆt kh¸c
thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh mét sè lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng

8
nghÖ cao víi quy m« phï hîp ®Ó t¹o ta c¸c s¶n phÈm thay thÕ
nhËp vµ t¹o chç ®øng trªn thÞ trêng quèc tÕ.
Trong sè nh÷ng híng c«ng nghÖ cao, cÇn quan t©m
®Çy ®ñ tíi kh©u tin häc ho¸ mét sè lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh
tÕ x· héi. CÇn cã quyÕt t©m trong viÖc ®Çu t ph¸t triÓn mét
sè lÜnh vùc s¶n xuÊt g¾n víi c¸c h¬ng u tiªn cña ch¬ng
tr×nh tæng hîp tiÕn bé KH- CN. §ã lµ dÞp tèt ®Ó VN tham gia
vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vÒ mét sè s¶n phÈm cã
hµm lîng khoa häc cao
Thóc ®Èy viÖc n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt vµ c«ng
nghÖ cña c¸c xÝ nghiÖp nhá, cña khu vùc tiÓu thñ c«ng
nghÖp c¶ ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n.
Kinh nghiÖm thùc tiÔn chØ ra r»ng ®Ó cã thÓ thùc
hiÖn cã hiÖu qu¶ chiÕm lîc nµy, viÖc nhanh chãng kh¾c phôc
sù l¹c hËu vÒ c«ng nghÖ, sù yªó kÐm vÒ n¨ng lùc qu¶n lý, sù
thiÕu hôt vÒ lùc lîng lao ®éng cã kü thuËt lµ yªu cÇu bøc
b¸ch ph¶i gi¶i quyÕt .Bëi vËy viÖc giµnh mét phÇn nç lùc ®ñ
m¹nh híng vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu khoa häc vµ c«ng
nghÖ phôc vô ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n cã tÇm quan
träng ®Æc biÖt
Nh÷ng ph©n tÝch nªu trªn ®· tíi gîi ý quan träng lµ
chiÕn lîc ph¸t triÓn khoa häc vµ kü thuËt kh«ng thÓ kh«ng
quan t©m ®Õn viÖc n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt vµ c«ng
nghÖ ,c¶i tiÕn .. vµ nªn coi ®©y lµ mét híng cã ý nghÜa
chiÕn lîc c¶ tríc m¾t vµ l©u dµi .
KÕt hîp h÷u c¬ viÖc tËp trung nç lùc gi¶i quyÕt c¸c
vÊn ®Ò tríc m¾t vµ tiÕp tôc t¨ng cêng tiÒm lùc khoa häc vµ

9
kü thuËt nh»m ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu míi cña giai ®o¹n
ph¸t triÓn tiÕp theo
3.Vai trß cña khoa häc c«ng nghÖ
Trong thêi ®¹i ngµy nay, cã lÏ kh«ng cßn ai kh«ng nhËn
thøc ®îc r»ng khoa häc vµ c«ng nghÖ cã vai trß rÊt quan
träng vÒ nhiÒu mÆt ®èi víi sù ph¸t triÓn. Khoa häc vµ c«ng
nghÖ lµ c¸i kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong ®êi sèng kinh tÕ – v¨n
ho¸ cña mét quèc gia. Vai trß nµy cña khoa häc vµ c«ng nghÖ
cµng trë lªn ®Æc biÖt quan träng ®èi víi níc ta ®ang trªn con
®êng rót ng¾n giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Ó sím trë thµnh mét x·
héi hiÖn ®¹i. Ngay tõ khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi
míi ®Êt níc, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ
c¸i gi÷ vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt
vµ n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, b¶n ®¶m chÊt lîng vµ tèc ®é
ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc v× môc tiªu d©n giµu níc m¹nh x· héi c«ng b»ng, v¨n
minh, khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¶i trë thµnh “quèc s¸nh hµng
®Çu”.
Níc ta ®ang bíc vµo mét thêi kú ph¸t triÓn míi- thêi
kú ®Èy m¹nh CNH- H§H. NghÞ quyÕt Trung ¬ng hai cña Ban
chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng kho¸ VIII ®· x¸c ®Þnh râ :”CNH-
H§H ®Êt níc ph¶i b»ng vµ dùa vµo khoa häc vµ c«ng nghÖ”
“khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¶i trë thµnh nÒn t¶ng vµ ®éng lùc
cho CNH- H§H”. ChØ b»ng con ®êng CNH- H§H, ph¸t triÓn
khoa häc vµ c«ng nghÖ míi cã thÓ ®a níc ta tõ nghÌo nµn l¹c
hËu trë thµnh mét níc giµu m¹nh v¨n minh. ViÖc ®a khoa häc
vµ c«ng nghÖ, tríc hÕt lµ phæ cËp nh÷ng tri thøc khoa häc vµ
c«ng nghª cÇn thiÕt vµo s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi lµ mét

10
nhu cÇu cÊp thiÕt cña x· héi ta hiÖn nay.
Vai trß cña KH- CN ®èi víi mét sè lÜnh vùcnh sau:
a.Víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng
th«n vµ ph¸t triÓn n«ng th«n
GÇn 15 n¨m qua s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ
n«ng th«n ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín gãp phÇn quan
träng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®a níc ta bíc sang
giai ®o¹n míi ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-
íc.Tuy nhiªn cho ®Õn nay víi gÇn 80% d©n sè cña c¶ níc
sèng ë n«ng th«n, trong ®ã tû lÖ ®ãi nghÌo vÉn cßn trªn
17%, cã n¬i nh ë mét sè huyÖn miÒn nói cßn trªn 35%. MÆt
kh¸c còng do nÒn kinh tÕ níc ta míi bíc ®Çu chuyÓn tõ nÒn
s¶n xuÊt theo c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp sang nÒn
kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN nªn n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ
søc c¹nh tranh cña n«ng s¶n, hµng ho¸ cßn rÊt thÊp so víi
nhiÒu níc trong giíi khu vùc vµ thÕ. §iÒu ®ã lµm cho thu
nhËp vµ tÝch luü cña ®¹i bé phËn d©n c n«ng th«n cßn bÊp
bªnh, søc mua cã kh¶ n¨ng thanh to¸n vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ t
liÖu tiªu dïng ®Òu rÊt h¹n chÕ, g©y ¶nh hëng lín ®Õn sù
chuyÓn dÞch c¬ cÊu cña toµn bé nÒn kinh tÕ, ®ång thêi g©y
c¶n trë viÖc, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trªn ®Þa bµn
n«ng th«n
So víi c¸c gi¶i ph¸p kh¸c, th× gi¶i ph¸p vÒ khoa häc
vµ c«ng nghÖ yªu cÇu vèn ®Çu t kh«ng qu¸ lín mµ ®em l¹i
hiÖu qu¶ cao. Theo ®¸nh gi¸ chung, trong n«ng nghiÖp íc
tÝnh 1/3 gi¸ trÞ t¨ng cña s¶n xuÊt l¬ng thùc thêi gian võa qua
lµ do ngêi d©n tiÕp thu, øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc vµ kü
thuËt míi vµo s¶n xuÊt

11
 Tuy nhiªn, tiÒm lùc vÒ KH- CN cña níc ta cha ®îc ph¸t
huy ®Çy ®ñ cho sù nghiÖp CNH, H§H n«ng nghiÖp, n«ng
th«n nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ
kinh tÕ n«ng th«n ®Æt ra ®èi víi c¸c lùc lîng KH- CN ®Õn
nay cha gi¶i quyÕt ®îc, trong ®ã ®¸ng lu ý h¬n c¶ lµ :
- ViÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng
th«n lµ néi dung quan träng trong qu¸ tr×nh thùc hiªn CNH,
H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n, mµ sù chuyÓn ®æi ®ã phô
thuéc vµo viÖc tæ chøc ¸p dông thµnh tùu KH- CN vµo s¶n
xuÊt vµ c¸c chÝnh s¸ch thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt. ChØ
trªn c¬ së cã ®ñ gièng tèt vµ c¸c tiÕn bé kü thuËt kh¸c, kÕt
hîp víi viÖc ph¸t triÓn c¸c quan hÖ thÞ trêng ®óng híng míi cã
thÓ chuyÓn c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tõ thuÇn n«ng,
®éc canh sang ®a d¹ng ho¸ c©y trång. HiÖn nay viÖc
chuyÓn ®æi kinh tÕ n«ng th«n tõ n«ng nghiÖp sang c«ng
nghiÖp, dÞch vô míi chØ xuÊt hiÖn ë mét sè ven vïng cã c¬
së h¹ tÇng kü thuËt, cã tr×nh ®é d©n trÝ cao, cã kh¶ n¨ng
tiÕp thu c¸c tiÕn bé kü thuËt
-Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû
s¶n hµng n¨m tuy chiÕm gÇn 40% tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch
xuÊt khÈu cña c¶ níc, nhng nh×n chung, n¨ng suÊt, chÊt lîng
vµ søc c¹nh tranh cña n«ng s¶n hµng ho¸ cßn thÊp so víi c¸c
níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, khiÕn cho c¸c s¶n phÈm
lµm ra tiªu thô khã kh¨n, ¶nh hëng bÊt lîi ®Õn thu nhËp cña
ngêi s¶n xuÊt. KH-CN cha cã sù t¸c ®éng cÇn thiÕt vµ hiÖu
qu¶ b¶n ®¶m tÝnh æn ®Þnh, bÒn v÷ng cña n«ng s¶n hµng
ho¸ khi gÆp ph¶i rñi ro cña thiªn tai vµ thÞ trêng

12
 - Ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ biÕn lµ nhiÖm vô hµng
®Çu trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn CNH- H§H n«ng nghiÖp, n«ng
th«n, nhng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, chÕ biÕn nh thÕ nµo l¹i lµ
vÊn ®Ò bøc xóc ®ang ®ßi hái nghiªn cøu vµ lµm râ
- GÇn ®©y, Nhµ níc tiÕp tôc t¨ng cêng ®Çu t x©y
dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho n«ng nghiÖp, n«ng th«n.
HiÖn cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò vÒ kü thuËt ®Ó b¶o ®¶m hiÖu
qu¶ vèn ®Çu t cña nhµ níc cha ®îc gi¶i quyÕt tèt. Do ®ã,
n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®ang rÊt cÇn cã sù t¸c ®éng cña lùc
lîng KH- CN
T×nh h×nh trªn kh¼ng ®Þnh vai trß cña KH- CN
trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn CNH- H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n
ë níc ta hiÖn nay vµ ®ã còng chÝnh lµ nh÷ng yªu cÇu bøc
xóc ®Æt ra ®èi víi c¸c nhµ khoa häc v× sù ph¸t triÓn cña
n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Tuy nhiªn, ®Ó huy ®éng ®îc c¸c lùc
lîng KH- CN phôc vô n«ng nghiÖp, n«ng th«n, chó ý c¸c vÊn
®Ò vÒ tæ chøc bé m¸y, c¬ chÕ vËn hµnh vµ c¸c chÝnh s¸ch
t¸c ®éng, trong ®ã cèt lâi lµ gi¶i quyÕt hîp lý lîi Ých cho ngêi
lµm nghiªn cøu, triÓn khai c¸c thµnh tùu cña KH-CN
b.Mèi quan hÖ gi÷a KH- CN víi s¶n xuÊt vËt chÊt
Khoa häc cã nguån gèc, b¶n chÊt, chøc n¨ng sø m¹ng
tõ ®êi sèng thùc tiÔn cña x· héi, con ngêi. Nã kh«ng ph¶i lµ
b¶n th©n c«ng cô lao ®éng vµ søc lao ®éng, nhng còng
kh«ng n»m ngoµi thµnh tè quan träng nhÊt lµ lùc lîng s¶n
xuÊt. Nã kh«ng thay thÕ, nhng nã cã thÓ lµm thay ®æi m¹nh
mÏ, nhanh chãng tÝnh n¨ng hiÖu lùc cña c«ng cô lao ®éng,
søc lao ®éng vµ do ®ã, ph¬ng thøc con ngêi t¸c ®éng ®Õn
giíi tù nhiªn theo chiÒu híng ngµy cµng t¨ng cêng søc m¹nh,

13
vai trß vµ tù do cña con ngêi tríc thiªn nhiªn. Tuy nhiªn, víi
tÝnh c¸ch lµ s¶n phÈm, gi¸ trÞ ®· ®îc s¸ng t¹o ra, ®· cã s½n,
th× khoa häc kh«ng cßn lµ kÕt qu¶, mµ l¹i ®ãng vai trß nh
mét trong nh÷ng nguyªn nh©n, ®éng lùc bªn trong, trùc tiÕp
thóc ®Èy m¹nh nhÊt sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt
Trong ®iÒu kiÖn “ th«ng tin ho¸ “, “toµn cÇu ho¸” cña
®êi sèng x· héi vµ kinh tÕ thÕ giíi ngµy nay, nhiÒu thµnh tùu
cña cuéc c¸ch m¹ng KH- CN cã thÓ ®îc chuyÓn giao tiÕp
nhËn t¬ng ®èi nhanh chãng, dÔ dµng, t¹o ra c¬ héi kh¸ch
quan thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn ®ét biÕn, nh¶y vät vµ bøt
ph¸ vÒ kinh tÕ ë nh÷ng d©n téc, quèc gia, hay khu vùc nhÊt
®Þnh trong nh÷ng thêi ®iÓm, thêi kú hay giai ®o¹n nhÊt
®Þnh. Nhng ®Ó tranh thñ t©n dông vµ ph¸t huy ®îc hÕt
tiÒm n¨ng cña c¬ héi bªn ngoµi nµy th× ®iÒu kiÖn tÊt yÕu
vµ tèi thiÓu lµ ë bªn trong ph¶i chuÈn bÞ x©y dùng c¬ së vËt
chÊt kü thuËt vµ båi dìng nh©n tè con ngêi lao ®éng ë mét
nøc ®é t¬ng øng, thÝch ®¸ng. Kinh nghiÖm thÕ giíi vÒ viÖc
gi¶i quyÕt mèi quan hÖ “ con ngêi- t kiÖu s¶n xuÊt- khoa
häc” mét c¸ch c©n ®èi, hµi hoµ ®Ó t¹o ra hiÖu qu¶ tæng hîp
tèi ®a vµ tèi u vÒ kü thuËt lµ kh¸ toµn diÖn vµ phong phó
ViÖc x©y dùng râ vÞ trÝ t¬ng quan vai trß vµ ¶nh h-
ëng cña KH- CN trong hÖ thèng c¸c thµnh tè lùc lîng s¶n xuÊt
nh trªn ®· ®ång thêi lµm s¸ng tá giíi h¹n t¸c ®éng cña nã vÒ
mÆt x· héi. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc kh«ng trùc tiÕp dÉn tíi
sù thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt vµ chÕ ®é së h÷u. Tr¸i l¹i, vai
trß “ c¸ch m¹ng ho¸ “ cña khoa häc ®èi víi viÖc thóc ®Èy sù
t¨ng trëng cña lùc lîng s¶n xuÊt l¹i bÞ chÕ íc bëi mét quan hÖ
s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc thîng tÇng x· héi nhÊt ®Þnh. Nãi c¸ch

14
kh¸c, tiÒm n¨ng thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cña
khoa häc lµ v« tËn, nhng møc ®é, giíi h¹n hiÖn thùc ho¸ tiÒm
n¨ng nµy l¹i phô thuéc “ khu«n khæ “ cña quan hÖ s¶n xuÊt
thèng trÞ
Tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña c¸ch m¹ng KH-
CN hiÖn ®¹i ®ang diÔn ra tõng ngµy, tõng giê ë kh¾p mäi
n¬i trªn thÕ giíi ®· cã t¸c dông cô thÓ. Søc tiÕn c«ng vò b·o
cña phong trµo gi¶i phong d©n téc, giai cÊp t s¶n ®· chñ
®éng ra søc ®Èy m¹nh cuéc c¸ch m¹ng KH- KT, sö dông c¸c
thµnh qu¶ cña nã ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn
kinh tÕ mét c¸ch thµnh c«ng
Tuy kh«ng l¹c quan ®Õn møc véi v· vµ ngé nhËn mµ
cho r»ng, cuéc c¸ch m¹ng KH- CN hiÖn ®¹i sÏ tù ®éng vµ trùc
tiÕp ®a ngay ®Õn mét x· héi thùc sù lµ “ hËu TBCN “, nhng
chóng ta vÉn cã thÓ ghi nhËn nh÷ng thµnh tùu lín lao cña
cuéc c¸ch m¹ng nµy vµ cã ®ñ c¬ së ®Ó tin tëng r»ng, nh÷ng
thµnh tùu Êy trong h«m qua, h«m nay vµ ngµy mai ®Òu gãp
phÇn thiÕt thùc thóc ®Èy CNTB ®i nhanh h¬n tíi ®iÓm kÕt
thóc kh«ng thÓ tr¸nh khái.
c.Khoa häc – c«ng nghÖ ®· nhanh chãng trë thµnh lùc
lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp ë níc ta
ViÖc khoa häc trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp lµ
dù ®o¸n thiªn tµi cña C.M¸c. Dùa trªn c¬ së ph©n tÝch râ vai
trß cña khoa häc trong sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiªp, «ng ®·
kÕt luËn : ViÖc biÕn khoa häc thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc
tiÕp lµ mét quy luËt kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn x· héi. Ngµy
nay dù ®o¸n Êy ®ang trë thµnh hiÖn thùc trong nhiÒu níc
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn

15
 Khoa häc lµ mét hÖ thèng tri thøc ®îc tÝch luü trong
qu¸ tr×nh lÞch sö vµ ®îc thùc tiÔn kiÓm nghiÖm, ph¶n ¸nh
nh÷ng quy kuËt kh¸ch quan cña thÕ giíi bªn ngoµi còng nh
ho¹t ®éng tinh thÇn cña con ngêi, gióp con ngêi cã n¨ng lùc
c¶i t¹o thÕ giíi
Nh vËy, khoa häc lµ” v¨n ho¸ biÕt”, cßn s¶n xuÊt, kü
thuËt, c«ng nghÖ lµ “ v¨n hãa lµm “. Tõ “biÕt” ®Õn “ lµm “
cã mét kho¶ng nhÊt ®Þnh nhng kh«ng hÒ cã bøc têng nµo
ng¨n c¶n tuyÖt ®èi c¶. Kho¶ng c¸ch Êy cã thÓ bÞ rót ng¾n
vµ ®îc rót ng¾n ®Õn ®©u lµ tuú thuéc ë tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, cña kü thuËt, c«ng nghÖ vµ khoa
häc
Khoa häc lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña qu¸ tr×nh ho¹t
®éng thùc tiÔn, nhng ®Õn lît m×nh nã l¹i cã vai trß to lín t¸c
®éng m¹nh mÏ trë l¹i ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Do ®ã con ngêi
hoµn toµn cã kh¶ n¨ng biÕn khoa häc thµnh lùc lîng s¶n xuÊt
trùc tiÕp.
Trong thùc tÕ, sù ph¸t triÓn cña khoa häc ®· gióp con
ngêi t¨ng cêng søc m¹nh trong qu¸ tr×nh chinh phôc tù nhiªn,
sö dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng søc m¹nh cña nã. NÕu kh«ng cã
sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc, lµm sao con ngêi cã thÓ
t¹o ta n¨ng lîng h¹t nh©n, phãng tµu vò trô lªn th¸m hiÓm c¸c
hµnh tinh, hay s¶n xuÊt ra m¸y tÝnh ®iÖn tö vµ ngêi m¸y
c«ng nghiÖp thay thÕ nhiÒu ho¹t ®éng phøc t¹p cña m×nh.
Khi cßn ë tr×nh ®é thÊp, khoa häc t¸c ®éng tíi kü
thuËt vµ s¶n xuÊt cßn rÊt yÕu, nhng ®· ph¸t triÓn ®Õn tr×nh
®é cao nh ngµy nay th× nã t¸c ®éng m¹nh mÏ vµ trùc tiÕp tíi
s¶n xuÊt. Kü thuËt vµ c«ng nghÖ lµ kÕt qu¶ sù vËn dông

16
nh÷ng hiÓu biÕt, tri thøc khoa häc cña con ngêi ®Ó s¸ng t¹o,
c¶i biÕn c¸c c«ng cô, ph¬ng tiÖn phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n
xuÊt vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña x· héi. Khoa häc trë thµnh lùc
lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp th× døt kho¸t ph¶i g¾n liÒn víi kü
thuËt vµ c«ng nghÖ. Song nh thÕ cha ®ñ. Khoa häc cßn ph¶i
®îc ngêi lai ®éng tiÕp thu vËn dông ®Ó n©ng cao kü n¨ng,
kü x¶o lao ®éng, ph¸t triÓn t duy kinh tÕ nhanh nh¹y, trau
dåi ®¹o ®øc, lèi sèng, v..v, míi cã thÓ trë thµnh lùc lîng s¶n
xuÊt trùc tiÕp vµ m¹nh mÏ. Ngêi lao ®éng lµ chñ thÓ sö dông
c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt. Do ®ã hä kh«ng thÓ sö dông ®îc
c¸c ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i ®Ó lao ®éng tèt nÕu cã tr×nh ®é
häc vÊn thÊp vµ kh«ng ®îc ®µo t¹o, hay ®µo t¹o kÐm.
Cã thÓ nãi, khoa häc trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc
tiÕp v× mÊy lÏ sau:
1. NÒn s¶n xuÊt hiÖn nay ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ,
ngµy cµng cã tÝnh chÊt quèc tÕ cao, biÕn ®éng mau lÑ, phøc
t¹p ®ang ®Æt ra nhiÒu vÇn ®Ò, mµ thiÕu khoa häc th×
kh«ng thÓ gi¶i quyÕt vµ ph¸t triÓn nhanh chãng ®îc. §ång
thêi b¶n th©n nÒn khoa häc hiÖn ®¹i còng ®· ph¸t tiÓn ®Õn
møc cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng vÊn
®Ò cña s¶n xuÊt.
2.Ngµy nay c¸c m¸y mãc kü thuËt, c«ng nghÖ ngµy
cµng hiÖn ®¹i, tinh vi vµ cã hµm lîng trÝ tuÖ cao, thÞ trêng
më réng, phong phó, phøc t¹p vµ ®Çu biÕn ®éng, hîp t¸c
giao lu nhng c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia còng gay g¾t.
Muèn s¶n xuÊt ®¹t chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cao, ngêi lao déng
kh«ng thÓ chØ dõng l¹i ë nh÷ng kinh nghiÖm c¶m tÝnh, mµ
cßn rÊt cÇn cã nhiÒu tri thøc khoa häc, kü thuËt vµ kinh tÕ.

17
MÆt kh¸c, khoa häc ph¶i ®îc con ngêi vËn dông vµo ho¹t
®«ng thùc tiÔn s¶n xuÊt, h×nh thµnh nªn nh÷ng thao t¸c
c«ng nghÖ, kü n¨ng,… hîp thµnh n¨ng lùc s¸ng t¹o míi trë
thµnh mét lùc lîng vËt chÊt.
3. Kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ph¶i cã khoa häc
®Þnh híng, dÉn ®êng vµ lµm c¬ së lý thuyÕt míi cã thÓ ph¸t
triÓn nhanh. §ång thêi c¸c lý thuyÕt khoa häc ph¶i ®îc vËt
chÊt hãa thµnh c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i
míi t¸c ®éng trùc tiÕp tíi lùc lîng s¶n xuÊt.
4.Trong ®iÒu kiÖn cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - kü
thuËt- c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, thêi gian ®Ó mét lý thuyÕt khoa
häc ®i vµo thùc tÕ s¶n xuÊt, trùc tiÕp t¹o tra s¶n phÈm hµng
ho¸ ®ang ngµy cµng ®îc rót ng¾n
4. C¸c nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn KH- CN
a. Ch¨m lo ph¸t triÓn nguån nh©n lùc KH- CN
Nh©n tè con ngêi
Nh©n tè con ngêi, ®· vµ ®ang lµ ®iÒu kiÖn quyÕt
®Þnh trong sù nghiÖp ph¸t triÓn KH- CN cña níc ta. Thµnh
c«ng cña chóng ta lµ ë chç ®· t¹o ta mét lùc lîng c¸n bé KH-
CN ban ®Çu t¬ng ®èi ®«ng ®¶o. MÆt kh¸c, chÝnh lÜnh vùc
nµy còng lµ n¬i ®ang ®Æt ta nh÷ng vÊn ®Ò bøc thiÕt, mµ
viÖc gi¶i quyÕt chóng, vÒ thùc chÊt, sÏ quyÕt ®Þnh tÝnh
hiÖn thùc cña nh÷ng bíc tiÕp theo
§èi víi KH- CN vÊn ®Ò kh«ng chØ lµ nh÷ng nhµ khoa
häc, c¸c kü s, kü thuËt viªn víi nghÒ nghiÖp chÝnh thøc cña
hä lµ lµm c«ng t¸c KH- CN, mµ tríc hÕt ph¶i nãi ®Õn c¶
phong trµo quÇn chóng nh©n d©n ®ang tham dù vµo ho¹t
®«ng c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt x· héi. BÊt cø ho¹t ®éng g×

18
trong thùc tiÔn ®êi sèng vµ s¶n xuÊt ®Òu cã quan hÖ tíi KH-
CN.
YÕu tè quan träng hµng ®Çu cho tiÕn bé khoa vµ
c«ng nghÖ lµ ph¶i t¹o ra mét méi trêng x· héi thuËn lîi cho
khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn. ë mét møc ®é ®¸ng kÓ,
m«i trêng ®ã ®îc t¹o nªn bëi nhËn thøc cña con ngêi ë mäi
tÇng líp x· héi vÒ vai trß cña khoa häc vµ c«ng nghÖ
ThÊy ®îc ý nghÜa cña m«i trêng khoa häc vµ c«ng
nghÖ d©n chóng lµ ®Ó tõ ®ã cÇn chó träng c¸c biÖn ph¸p
t¸c ®éng vÒ mäi mÆt : gi¸o dôc, ®µo t¹o, tuyªn truyÒn, phæ
biÕn, kÝch thÝch kinh tÕ vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c
§µo t¹o ®éi ngò c¸n bé khoa häc
§µo t¹o lµ kh©u ®Çu tiªn cña mét chu tr×nh h×nh
thµnh vµ sö dông nguån nh©n lùc quèc gia vÒ mÆt khoa häc
vµ c«ng nghÖ. Nãi ®Õn ®µo t¹o ®èi víi nguån nh©n lùc nµy
tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn toµn bé hÖ thèng gi¸p dôc c¸c cÊp, tõ
phæ th«ng c¬ së, phæ th«ng trung häc, gi¸o dôc chuyªn
nghiÖp ®Õn ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc.
Tuy nhiªn, so víi yªu cÇu chuÈn bÞ c¸n bé khoa häc
vµ c«ng nghÖ ®Ó ®Èy m¹nh c«ng nghÖ ho¸ trong giai ®o¹n
s¾p tíi th× ®éi ngò c¸n bé Êy vÉn thiÕu vÒ sè lîng vµ yÕu vÒ
chÊt lîng. Kh«ng thÓ v× mét sè khã kh¨n tríc m¾t mµ h¹n
chÕ qui m« vµ tèc ®é ®µo t¹o. Con ngêi lu«n lu«n lµ vèn quý
nhÊt vµ ®µo t¹o nh©n lùc lao ®éng khoa häc lµ vÊn ®Ò
chiÕn lîc träng yÕu mµ bÊt cø níc nµo muèn ph¸t triÓn thµnh
c«ng còng ®Òu ph¶i hÕt søc quan t©m
HÖ thèng gi¸o dôc phæ th«ng, kh©u ®Çu cña ®µo
t¹o khoa häc vµ c«ng nghÖ cña chóng ta hiÖn nay ®ang gÆp

19
rÊt nhiÒu khã kh¨n. Vµ hÖ thèng gi¸o dôc ®¹i häc vµ chuyªn
nghiÖp cßn nhá bÐ, cha c©n ®èi víi c¸c bËc häc trong hÖ
thèng gi¸o dôc quèc d©n. VÒ c¬ b¶n, c¸ch gi¸o dôc cña ta
cßn nÆng vÒ trang bÞ kiÕn thøc, nÆng vÒ lý thuyÕt, nhÑ vÒ
båi dìng kü n¨ng thùc hµnh, Ýt chó träng ph¬ng ph¸p tù ®µo
t¹o trong ho¹t ®éng thùc tiÔn. §ã còng lµ nhîc ®iÓm phæ
biÕn cña hÖ thèng gi¸o dôc cña nhiÓn níc x· héi chñ nghÜa
mµ mét bé phËn quan träng c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ
cña chóng ta ®· ®îc ®µo t¹o qua .
Chóng ta kh«ng thÓ võa lßng víi t×nh tr¹ng sö dông
c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ kh«ng b×nh thêng nh hiÖn
nay vµ cµng kh«ng thÓ ®Þnh con ®êng ph¸t triÓn cña ngµnh
®µo t¹o ®¹i häc,mµ kh«ng tÝnh ®Õn bíc ph¸t m¹nh mÏ cña n-
íc ta sau nµy. Dï cã nh÷ng khã kh¨n t¹m thêi ngµy h«m nay,
chóng ta vÉn ph¶i ra søc më réng quy m« vµ tèc ®é ®µo t¹o
nh©n lùc nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ cho nh÷ng thËp
kû s¾p tíi. §µo t¹o con ngêi, nh kinh nghiÖm cho thÊy kh«ng
bao giê lµ thõa ®èi víi mét níc ®ang ph¸t triÓn nh níc ta.
VÊn ®Ò sö dông c¸n bé khoa häc-
c«ng nghÖ
NÕu ngêi c¸n bé ®îc sö dông tèt, trong qu¸ tr×nh lµm
viÖc sÏ diÔn ra sù hiÖn ®¹i hãa,®æi míi kiÕn thøc do ®µo t¹o
tríc ®ã, sÏ kh«ng cã sù hao mßn v« h×nh vµ c¸n bé khoa häc,
c«ng nghÖ ®ã sÏ trëng thµnh, ph¸t triÓn víi ®µ tiÕn bé
chung.
Bøc tranh sÏ hoµn toµn ngîc l¹i khi nh©n viªn ®îc ®µo
t¹o ra kh«ng ®îc sö dông kiÕn thøc nghÒ nghiÖp cña m×nh
mét c¸ch tho¶ ®¸ng. Khèi lîng kiÕn thøc ban ®Çu sÏ kh«ng cã

20
c¬ héi trau dåi vµ hiÖn ®¹i ho¸, kh«ng ®îc bæ xung nh÷ng
nh©n tè míi, gi¸ trÞ sö dông ngµy cµng kÐm ®i. Nã sÏ bÞ sãi
mßn víi tèc ®é cùc kú nhanh chãng.
Tõ ®©y ph¶i thêng xuyªn ®¸nh gi¸ l¹i n¨ng lùc ®· cã,
kh«ng thÓ coi n¨ng lîng khoa häc- c«ng nghÖ lµ bÊt biÕn.Sö
dông lµ tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho ph¸t triÓn
nh©n lùc khoa häc- c«ng nghÖ. TiÒm lùc c¸n bé chØ cã thÓ
ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn ®îc ph¸t huy n¨ng lùc cña m×nh
mét c¸ch tho¶ ®¸ng.
Kh«ng Ýt trêng hîp sù ®¸nh gÝa tiÒm lùc khoa häc-
c«ng nghÖ cña ®Êt níc ta hiÖn nay tá ra l¹c quan, khi chØ
nh×n vµo sè lîng c¬ cÊu, tr×nh ®é ®µo t¹o ban ®Çu cña ®éi
ngò c¸n bé. Chóng ta hÇu nh ®· cã ®ñ tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ
víi sè lîng kh¸ ®«ng cho mét nÒn kinh tÕ nh níc ta. Song
nhiÒu lÜnh vùc chóng ta kh«ng thÓ huy ®éng ®îc lùc lîng
cÇn thiÕt, mÆc dï, trªn danh nghÜa, chuyªn ngµnh nµo ®ã
®· cã mét ®éi ngò c¸n bé ®îc ®µo t¹o kh«ng nhá. Nh vËy,
n¨ng lùc thùc tÕ kÐm xa n¨ng lùc trªn danh nghÜa.
Nh vËy nÕu ®µo t¹o kh«ng ®i ®«i víi sö dông vµ ph¸t
huy tr×nh ®é ®· cã th× kh«ng lµm t¨ng thªm tiÒm lùc khoa
häc- c«ng nghÖ cña ®Êt níc, tr¸i l¹i cßn cã thÓ gi¶m sót so víi
tÝch tô ban ®Çu cña nguån nh©n lùc.
b. B¶o ®¶m nguån vèn cho sù ph¸t triÓn KH- CN
Bªn c¹nh nh©n lùc th× vèn lµ ®iÒu kiÖn quan träng
cho ph¸t triÓn khoa häc- c«ng nghÖ. Muèn cho sù nhiÖp c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®ai ho¸ ®îc tiÕn hµnh víi tèc ®é nhanh cÇn
ph¶i cã c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p huy ®éng ®îc

21
nguån vèn nhiÒu nhÊt, qu¶n lý vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶
nhÊt.
VÊn ®Ò huy ®éng vèn cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ
níc ta. Song song víi viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn, vÊn ®Ò
sö dông, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn còng cã ý nghÜa cùc kú
quan träng. Yªu cÇu b¶o toµn vèn ®îc thÓ hiÖn tríc hÕt trong
c«ng t¸c tæ chøc tµi chÝnh, cã nghÜa lµ ph¶i lùa chän c¸c ph-
¬ng ¸n tèi u trong t¹o nguån tµi chÝnh. Sù cÇn thiÕt cña chÕ
®é b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn tríc hÕt xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu
cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi, ph¶i ho¹ch to¸n kinh tÕ kinh
doanh, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. V×
vËy, ®Ó qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ d¶n
xuÊt kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®Ó nÒn kinh tÕ
ph¸t triÓn bÒn v÷ng, tÊt yÕu ph¶i b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn,
ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn
II Thùc tr¹ng KH- CN ViÖt Nam
1.Thµnh c«ng
KH- CN ®· tËp trung vµo sö dông hîp lý tµi nguyªn
thiªn nhiªn vµ b¶o vÖ m«i trêng. §· ¸p dông c¸c c«ng nghÖ vµ
ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tiªn tiÕn : viÔn th¸m, ®Þa vËt lý…
vµo c«ng t¸c ®iÒu tra, th¨m dß tµi nguyªn thiªn nhiªn. NhiÒu
kÕt qu¶ nghiªn cøu m«i trêng ®îc ®¸nh gi¸ cao : nghiªn cøu
chÝnh s¸nh vµ biÖn ph¸p b¶o vÖ sù ®a d¹ng sinh häc, c©n
b»ng sinh th¸i vµ xö lý « nhiÔm níc, kh«ng khÝ ë c¸c khu c«ng
nghiÖp tËp trung, c¸c thµnh phè lín… c¸c biÖn ph¸p trång
rõng, chèng suy th¸i ®Êt, c¶i t¹o ®Êt…

22
 KH- CN ®· chó ý ph¸t triÓn c¸c ngµnh khoa häc tù
nhiªn vµ c«ng nghÖ cao. NhiÒu thµnh tùu to¸n häc, c¬ häc,
vÊt lý cña ta… ®îc ®¸nh gi¸ c¶ ë níc ngoµi. C«ng nghÖ th«ng
tin ®· ph¸t triÓn vµ më réng øng dông trong hÖ thèng ng©n
hµng, qu¶n lý hµnh chÝnh, s¶n xuÊt, kinh doanh. §ång thêi,
c«ng nghÖ chÕ t¹o vËt hiÖu míi, c«ng nghÖ sinh häc, tù ®éng
ho¸… ®· tõng bíc ®îc quan t©m. Trong n«ng nghiÖp. Nhê ¸p
dông nh÷ng tiÕn bé KH- CN vÒ gièng c©y trång, quy tr×nh
kü thuËt th©m canh vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu mïa vô, chóng ta
®· tuyÓn chän, lai t¹o hµng chôc gièng lóa míi, phï hîp c¸c
vïng sinh th¸i kh¸c nhau, t¹o møc t¨ng trëng quan träng.
Nghiªn cøu vµ t¹o nhiÒu lo¹i gièng gia sóc, gia cÇm, cã gi¸ trÞ
kinh tÕ cao, thóc ®Èy ch¨n nu«i ph¸t triÓn. H¬n 10 n¨m qua,
n¨ng suÊt lóa b×nh qu©n ®· t¨ng h¬n 2 lÇn. Tæng s¶n lîng l-
¬ng thùc 1998 ®¹t h¬n 31 triÖu tÊn. NhiÒu lo¹i ph©n vi sinh,
thuèc trõ s©u vi sinh, chÊt kÝch thÝch t¨ng trëng thùc vËt …
®· ®îc sö dông vµo s¶n xuÊt, b¶o vÖ, ph¸t triÓn c¸c lo¹i c©y
l¬ng thùc. C¬ cÊu c©y trång ®· ®îc thay ®æi c¬ b¶n. Tríc
n¨m 1989, tõ chç cßn thiÕu l¬ng thùc, ViÖt Nam ®· trë thµnh
níc xuÊt khÈu g¹o ®Ðng thø 3 thÕ giíi, sau Th¸i Lan, Mü.
VÒ thuû s¶n, nhê ¸p dông kü thuËt míi, nhiÒu n¨m
nay, nu«i ba ba, sinh s¶n ®· thµnh nghÒ giµu cã ë n«ng th«n.
§Æc biÖt, kü thuËt nu«i t«m ®· ®îc øng dông kh¾p n¬i, t¹o
c«ng ¨n viÖc lµm cho 350.000 ng d©n ven biÓn gãp phÇn c¶i
thiÖn vµ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ngµnh thuû s¶n, n¨m
1993 ®¹t 368 triÖu USD, 1994 : 551,2 triÖu, 1996 : 670 triÖu,
1997 : 750 triÖu vµ 2000 : 1000 triÖu, t¨ng k¬n 10 lÇn so víi
1980. ViÖc nu«i trång h¶i s¶n ®· cã sù ®Çu t khoa häc thÝch

23
®¸ng trong viÖc tËn dông mÆt níc ao, hå, níc biÓn, níc lî, kÕt
hîp s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi nu«i t«m c¸, ph¸t triÓn nu«i
trång víi gi÷ g×n m«i trêng, m«i sinh, nu«i xen ghÐp, qu¶ng
canh, chän gièng tèt… toµn ngµnh hiÖn cã 59 c¬ së ®ñ tiªu
chuÈn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu
Trong c«ng nghiÖp, hµng lo¹t kü thuËt tiªn tiÕn ®îc ¸p
dông, t¹o nhiÒu s¶n phÈm chÊt lîng cao : hµng may mÆc,
thuèc l¸, ®å nhùa, cao su, ®å ®iÖn m¸y, ®iÖn tö… nhÊt lµ
trong chÕ t¹o m¸y mãc, thiÕt bÞ phô tïng vµ ®æi míi c«ng
nghÖ, kinh doanh s¶n xuÊt « t«, xe m¸y, nh»m gi¶i quyÕt
nguyªn vËt kiÖu, thiÕt bÞ thay thÕ. Trong c«ng nghiÖp ®Çu
khÝ… ®éi ngò c¸n bé khoa häc trong níc, ®· cã kh¶ n¨ng tiÕp
thu vµ lµm chñ c«ng nghÖ míi. CN chÕ biÕn n«ng- l©m- h¶i
s¶n còng ®îc ®Èy m¹nh mét bíc
Trong lÜnh vùc n¨ng lîng, nhiÒu c«ng tr×nh, nghiªn
cøu KH- CN ®· tËp trung vµo c«ng t¸c quy ho¹ch, sö dông hîp
lý c¸c nguån n¨ng lîng. §æi míi CN x©y dùng c¸c nhµ m¸y
thuû ®iÖn, nhiÖt ®iÖn, nghiªn cøu c¸c ph¬ng ph¸p gi¶m tæn
thÊt n¨ng lîng trong truyÒn t¶i ®iÖn vµ ®æi míi CN. HÖ
thèng n¨ng lîng ®· ph¸t triÓn nhanh chãng : 80% ®Þa bµn x·
ë khu vùc n«ng th«n, h¬n 50% hé gia ®×nh ®· cã ®iÖn sö
dông.
Trong giao th«ng vËn t¶i, KH- CN ®· gãp phÇn quan
träng vµo viÖc n©ng cÊp vµ ph¸t triÓn m¹ng líi, ®êng bé, ®-
êng s¾t, ®êng thuû, ®êng s«ng… ®· x©y dùng mét sè c«ng
tr×nh quan träng b»ng viÖc ¸p dông c¸c CN míi : ®ãng tµu
biÓn träng t¶i 3.000 tÊn, c«ng tr×nh h¹ tÇng cÊt c¸nh s©n
bay T©n S¬n NhÊt, th¾ng thÇu nhiÒu c«ng tr×nh giao th«ng

24
ë Lµo, Campuchia… víi viÖc ¸p dông CN míi trong gia cè nÒn
mãng vµ thi c«ng mÆt ®êng.
Trong viÔn th«ng, ®· x©y dùng hÖ thèng kÕt cÊu h¹
tÇng th«ng tin hiÖn ®¹i b»ng viÖc ¸p dông kü thuËt sè, th«ng
tin vÖ tinh, c¸p sîi quang… ®ñ m¹nh ®Ó hoµ nhËp m¹ng
th«ng tin quèc tÕ vµ khu vùc. ViÔn th«ng níc ta hiÖn ®îc xÕp
vµo mét trong nh÷ng níc cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh nhÊt
thÕ giíi. Bªn c¹nh m¹ng líi h÷u tuyÕn ®iÖn ph¸t triÓn réng
kh¾p víi c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ®a d¹ng, c¸c hÖ thèng th«ng
tin di ®éng, m¸y sãng ng¾n, cùc ng¾n, còng ph¸t triÓn
m¹nh, ®îc c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¬ quan trong vµ ngoµi níc sö
dông. ThÞ trêng tin häc níc ta nh÷ng n¨m qua, cã tèc ®é t¨ng
trëng trung b×nh h»ng n¨m kho¶ng 40-50%. HiÖn c¸c c¬
quan §¶ng, chÝnh phñ ®ang sö dông hµng v¹n chiÕc m¸y vi
tÝnh, trong ®ã lu gi÷ nhiÒu th«ng tin, sè liÖu bÝ mËt quan
träng. Liªn quan ®Õn kinh tÕ, quèc phßng vµ an ninh quèc
gia. Trªn ®µ Êy, viÖc sö dông m¸y vi tÝnh ë níc ta b¾t ®Çu
chuyÓn tõ giai ®o¹n sö dông riªng lÎ, sang h×nh thøc sö dông
m¹ng côc bé vµ m¹ng diÖn réng
Trong y tÕ, hµng lo¹t c¸c thµnh tùu ch¨m sãc søc khoÎ
ban ®Çu, miÔn dÞch häc, c¾t gi¶m, tû lÖ m¾c c¸c chøng
bÖnh nguy hiÓm : lao, phong, sèt rÐt, ho gµ, b¹i liÖt, sëi…
KÕt hîp y häc truyÓn thèng víi y häc hiÖn ®¹i, s¶n xuÊt nhiÒu
mÆt hµng thuèc míi. N©ng cao tr×nh ®é trong phßng vµ
chuÈn ®o¸n bÖnh, ng¨n ngõa bÖnh truyÒn nhiÔm : viªm gan,
viªm n·o NhËt B¶n…
§Õn nay níc ta ®· cã ®éi ngò c¸n bé KH- CN h¬n
800.000 ngêi tr×nh ®é ®¹i hoc, 8.775 phã tiÕn sÜ- tiÕn sÜ,

25
gÇn 3.000 gi¸o s- phã gi¸o s, h¬n 45.000 c¸n bé nghiªn cøu
triÓn khai thuéc h¬n 300 viÖn nghiªn cøu- trung t©m vµ h¬n
20.000 nhµ khoa häc võa nghiªn cøu, võa gi¶ng d¹y trong 105
trêng ®¹i häc, cao ®¼ng, h¬n 80 c¬ së ®µo t¹o sau ®¹i häc.
§©y thùc sù lµ mét vèn quý cho sù nghiÖp CNH, H§H, ®îc
®µo t¹o tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau .
2.H¹n chÕ
a.§Çu t cho khoa häc c«ng nghÖ cßn ë møc thÊp
ViÖt Nam cha cã chÝnh s¸ch khoa häc d«ng nghÖ
nhÊt qu¸n thÓ hiÖn b»ng hÖ thèng ph¸p luËt nh c¸c quèc gia
kh¸c. Thêi gian qua §¶ng vµ Nhµ níc ®· cã nhiÒu cè g¾ng t¹o
nguån tµi chÝnh ®Ó ®Çu t cho khoa häc vµ c«ng nghÖ nhng
cha thÓ ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn. Theo sè liÖu thèng
kª tõ n¨m 1965 ®Õn nay, møc ®Çu t tµi chÝnh tõ ng©n s¸ch
nhµ níc dµnh cho ho¹t ®«ng nghiªn cøu vµ triÓn khai chiÕm
tõ 0,2% ®Õn 0,82% thu nhËp quèc d©n. Trong 10 n¨m ®æi
míi, níc ta ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ ®¸ng mõng,
tæng kinh phÝ ®Çu t cho khoa häc vµ c«ng nghÖ ®îc n©ng
lªn dÇn, nhng do gi¸ c¶ hµng hãa t¨ng cho nªn gi¸ trÞ thùc tÕ
cña vèn ®Çu t kh«ng t¨ng. Theo sè liÖu cña Bé KH- CN vµ m«i
trêng th× ®Çu t tµi chÝnh cho kha häc c«ng nghÖ cha vît qu¸
1% ng©n s¸ch tiªu dïng h»ng n¨m. Chi phÝ b×nh qu©n h»ng
n¨m cho mét c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ tõ ng©n s¸ch nhµ n-
íc kho¶ng 1.000 USD, rÊt thÊp so víi møc b×nh qu©n cña thÕ
giíi hiÖn lµ 55.324 USD vµ kÕm c¸c níc trong khu vùc ch©u ¸ .
Møc ®Çu t thÊp nhng l¹i ph©n t¸n vµ kh«ng Ýt trêng hîp sö
dông l·ng phÝ. Tuy §¶ng vµ Nhµ níc ®· cã nhiÒu chñ tr¬ng,
nghÞ quyÕt s¸ng suèt, nhÊn m¹nh vai trß cña khoa häc c«ng

26
nghÖ vµ coi träng nã kh«ng kÐm g× c¸c quèc gia kh¸c trªn
thÕ giíi, nhng møc ®Çu t cho khoa häc vÉn rÊt thÊp. Cã 2 kh¶
n¨ng lý gi¶i t×nh h×nh trªn. Thø nhÊt, nÕu huy ®éng gÊp
®«i vèn cho nghiªn cøu khoa häc vµ c«ng nghÖ th× viÖc
nghiªn cøu khoa häc cã mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc hay
kh«ng trong khi tr×nh ®é qu¶n lý khoa häc hiÖn t¹i cßn yÕu
kÐm. Thø hai, ng©n s¸ch nhµ níc trong nhiÒu n¨m th©m hôt,
ph¶i b¶o ®¶m chi cho nhiÒu ngµnh còng quan träng, do ®ã
møc ®Çu t kinh phÝ cho khoa häc nhiÒu khi l¹i phô thuéc vµo
quan ®iÓm cña ngêi l·nh ®¹o vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý cña
Nhµ níc. Rèt côc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n vµ chØ thÞ cña
§¶ng dµnh 2% ng©n s¸ch h»ng n¨m cho ho¹t ®éng khoa häc
vµ c«ng nghÖ vÉn kh«ng thùc hiÖn ®îc.
Víi møc ®Çu t nh vËy nªn chç lµm viÖc chËt chéi,
thiÕt bÞ l¹c hËu, phßng thÝ nghiÖm vµ công cô thÝ nghiÖm
thiÕu… c¬ quan khoa häc vµ c«ng nghÖ chØ cã thÓ ho¹t
®éng cÇm chõng, chØ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tríc m¾t
mµ kh«ng thÓ t¹o ra ®îc thµnh qu¶ khoa häc cã tÇm chiÕn l-
îc. NÕu kh«ng cã c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh, c¸c c¬ quan
nghiªn cøu khoa häc ch¾c ch¾n sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng tåi tÖ
h¬n, ®éi ngò c¸n bé nghiªn cøu cã thÓ bÞ chia xÎ vµ gi· tõ
nh÷ng c«ng viÖc chuyªn m«n mµ l©u nay hä t©m huyÕt.
b.Lùc lîng c¸n bé nßng cèt thiÕu vµ giµ yÕu
KÕt qu¶ ®iÒu tra 233 c¬ quan khoa häc c«ng nghÖ
chñ yÕu thuéc trung ¬ng cho thÊy : trong sè 22.313 c¸n bé
c«ng nh©n viªn th× sè ngêi cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc lµ
2.509 ngêi, cao ®¼ng vµ ®¹i häc 11.447 ngêi vµ díi cao
®¼ng lµ 8.357

27
 Trong sè c¸c c¸n bé cã tr×nh ®é tiÕn sÜ vµ phã tiÕn
sÜ chØ cã 15,1% lµ n÷, còng trong sè c¸c c¸n bé cã tr×nh ®é
häc vÊn cao nµy chØ cã 19,9% gi÷ c¸c chøc vô l·nh ®¹o.
So víi yªu cÇu ph¸t triÓn th× nhiÒu ngµnh cßn thiÕu
lùc lîng lao ®éng cã tr×nh ®é khoa häc- kü thuËt. Tríc t×nh
h×nh më cöa nhiÒu c«ng ty cã vèn ®Çu t níc ngoµi, c«ng ty
t nh©n ®· thu hót sè lîng ®¸ng kÓ lao ®éng cã tr×nh ®é
chuyªn m«n cao tõ c¸c c¬ quan khoa häc c«ng nghÖ cña nhµ
níc. ë tÊt c¶ c¸c ®èi tîng lao ®éng, sè trêng hîp ra ®i nhiÒu
h¬n sè trêng hîp ®Õn, ®Æc biÖt víi sè c¸n bé khoa häc cã
häc vÞ cao, sè ra ®i vît h¼n sè ®Õn.
Tuæi trung b×nh cña c¸n bé khoa häc cã häc vÞ, häc
hµm kh¸ cao. B×nh qu©n chung lµ 57,2 tuæi trong ®ã gi¸o s
lµ 59,5 tuæi vµ phã gi¸p s lµ 56,4 tuæi. Sè c¸n bé c¸n häc vÞ,
häc hµm cao ë tuæi 50 chØ chiÕm 12% trong khi ®ã tuæi tõ
56 trë lªn lµ 65,7%, riªng gi¸o s chiÕm tíi 77,4% vµ phã gi¸o s
chiÕm 62%. Khi ph©n chia theo løa tuæi c¸c c¸n bé khoa häc
c«ng nghÖ cã häc hµm th× phÇn ®«ng gi¸o s cã tuæi trªn 60
vµ phã gi¸o s cã tuæi tõ 56 ®Õn 60. Khi mét bé phËn lín c¸c
c¸n bé khoa häc chñ chèt ®ang vÒ giµ vµ sÏ kh«ng cã kh¶
n¨ng lµm viÖc th× ®éi ngò c¸n bé trÎ thay thÕ l¹i cha ®îc
chuÈn bÞ båi dìng ®µo t¹o. HÉng hôt ®éi ngò c¸n bé khoa häc
c«ng nghÖ ®Çu ngµnh sÏ diÔn ra trong t¬ng lai rÊt gÇn.
c.Sù ph©n bè lùc lîng lao ®éng khoa häc kh«ng hîp lý
Cã thÓ nãi sù ph©n bè lùc lîng lao ®éng mÊt c©n
®èi gi÷a c¸c ngµnh, c¸c khu vùc gi÷a c¸c vïng, gi÷a c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ ®· g©y ra hËu qu¶ xÊu cho qu¸ tr×nh

28
ph¸t triÓn, cµng lµm s©u s¾c thªm sù chªnh lÖch vµ ph¸t
triÓn gi÷a c¸c vïng, c¸c ngµnh.
Mét ®iÒu mµ nhiÒu ngêi nh×n thÊy rÊt râ lµ trong
nhiÒu n¨m, ®Æc biÖt sau khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng
th× c¸c ngµnh khoa häc c¬ b¶n bÞ xem nhÑ vµ dêng nh
®ang bÞ bá r¬i. §ã lµ mét c¸ch nh×n rÊt thiÓn cËn vµ hËu
qu¶ cña nã sau mét sè n¨m thÊm dÇn sÏ g©y t¸c h¹i nghiªm
träng. Khoa häc c«ng nghÖ lµ mét hÖ thèng, còng nh mét
nÒn kinh tÕ nÕu kh«ng cã h¹ tÇng c¬ së tèt th× kh«ng thÓ
ph¸t triÓn ®îc. Trong khoa häc nÕu chØ coi träng nh÷ng
ngµnh øng dông cã l·i nhanh mµ coi nhÑ khoa häc c¬ b¶n rót
côc sÏ ®a khoa häc ®Õn chç bÕ t¾c vµ kh«ng cã ®ñ n¨ng lùc
tiÕp thu lµm chñ c¸c lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ míi.
d. Nh÷ng bÊt cËp gi÷a KH- CN vµ ho¹t ®éng kinh tÕ ë
VN
Mèi quan hÖ thèng nhÊt gi÷a ho¹t ®éng khoa häc
c«ng nghÖ vµ ho¹t ®éng kinh tÕ lµ c¬ së quan träng b¶o
®¶m cho sù ph¸t triÓn cña mét quèc gia. Tuy nhiªn, ë VN
hiÖn nay gi÷a ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ vµ ho¹t ®éng
kinh tÕ l¹i béc lé nh÷ng bÊt cËp râ rÖt
1. MÆc dï tån t¹i sè lîng ®¸ng kÓ c¸c c¬ quan nghiªn
cøu khoa häc c«ng nghÖ vµ díi nhiÒu d¹ng thùc phong phó,
nhng c¸c viÖn nghiªn cøu, c¸c trêng ®¹i häc thêng m¹ng
nÆng tÝnh hµn l©m vµ Ýt g¾n bã h÷u Ých víi c¸c tæ chøc
kinh tÕ. Ngoµi mèi quan hÖ láng lÎo gi÷a c¬ quan nghiªn cøu
vµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cßn mét khÝa c¹nh n÷a lµ b¶n th©n
hÖ thèng c¬ quan nghiªn cøu vÉn thiÕu ph¬ng ph¸p luËn
tiÕp cËn cã hiÖu qu¶ tíi hÖ thèng kinh tÕ. ë ®©y ®ßi hái sù

29
hîp t¸c, trao ®æi qua l¹i nhiÒu vßng gi÷a c¸c nhµ khoa häc vµ
®¹i diÖn cña c¸c khu vùc s¶n xuÊt. C¸c h·ng lu«n ®îc coi nh
nh©n vËt trung t©m cña ®æi míi khoa häc c«ng nghÖ… §¸ng
tiÕc ph¬ng ph¸p nµy cßn xa l¹ ®èi víi VN.
ThiÕu nh÷ng ®Þnh híng râ rµng, cô thÓ ®· lµm cho
c¸c ch¬ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ trë nªn kÐo
hiÖu qu¶
2. C¬ cÊu cña ®éi ngò ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ
hiÖn mÊt c©n ®èi ®¸ng kÓ so víi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. Trong
c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, viÖc kh¾c phôc kho¶ng
trèng b»ng c¸ch chuyÓn c¸c nhµ nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n
sang còng cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®ßi hái tèi thiÓu.
MÆt kh¸c, sù ph©n bè cña lùc lîng khoa häc c«ng
nghÖ kh«ng s¸t víi ®Þa b¶n ho¹t ®éng kinh tÕ. Trªn thùc tÕ,
cã nhiÒu vïng kinh tÕ cßn nh vïng tr¾ng cña ho¹t ®éng khoa
häc c«ng nghÖ
3.Thùc tÕ ®æi míi võa qua ®· xuÊt hiÖn mét nghÞch lý
vµ më cña mang l¹i sù khëi s¾c cho nÒn kinh tÕ th× nã l¹i
lµm cho vÞ thÕ cña c¸c nhµ khoa häc trong níc gi¶m xuèng t-
¬ng ®èi. Mét bé phËn kh«ng nhá ®éi ngò c¸c nhµ khoa häc
c«ng nghÖ buéc ph¶i lµm thªm nghÒ kh¸c hoÆc ®æi h¼n
nghÒ.
Sù l·o ho¸ cña ®éi ngò khoa häc còng lý gi¶i mét phÇn
cho hiÖn tîng nµy. Tuæi trung b×nh cña c¸n bé khoa häc
c«ng nghÖ lµm viÖc ë c¸c viÖn nghiªn cøu lµ 45- 46 tuæi,
tuæi trung b×nh cña c¸n bé nghiªn cøu cã tr×nh ®é cao vµo
kho¶ng 55 vµ 60… cã thÓ do nhiÒu lý do, trong ®ã mét lý do
quan träng lµ : coi giai ®o¹n hiÖn nay nh lµ qu¸ ®é chuyÓn

30
®æi tõ m« h×nh nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ kiÓu cò
sang m« h×nh nghiªn cøu kiÓu míi. §èi víi líp trÎ, h×nh mÉu
c¸c nhµ nghiªn cøu thÕ hÖ tríc kh«ng cßn mÊy hÊp dÉn, hä
®ang t×m kiÕm nh÷ng con ®êng kh¸c, nh÷ng ph¬ng thøc
ho¹t ®éng khoa häc kh¸c
4. Chóng ta tõng hy väng cã thÓ th«ng qua ho¹t ®éng
®Çu t níc ngoµi vµo VN ®Ó nhËn ®îc nh÷ng c«ng nghÖ cÇn
thiÕt tiÕn hµnh CNH, H§H. Tuy nhiªn thùc tÕ diÔn ra kh«ng
nh mong muèn. Tríc hÕt, luång ®Çu t níc ngoµi ®ang cã xu
híng ch÷ng l¹i sÏ h¹n chÕ khu«n khæ chuyÓn giao c«ng nghÖ.
Thø hai, c¬ cÊu ®Çu t víi 18,7% vµo kh¸ch s¹n dô lÞch… lµ
mét nh©n tè gãp phÇn h¹n chÕ quy m« chuyÓn giao c«ng
nghÖ tiªn tiÕn. Thø ba, ngay trong b¶n th©n lÜnh vùc c«ng
nghiÖp, c¸c chñ ®Çu t níc ngoµi dêng nh ch¼ng hÒ sèt s¾ng
du nhËp c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo VN, thay vµo ®ã, hä chó
ý nhiÒu ®Õn c¸c c«ng nghÖ thÕ hÖ cò cho phÐp thu l¹i lîi
nhuËn tøc th× tõ lao ®éng rÎ, m«i trêng ®Çu t dÔ d·i vµ miÒn
®Êt ®Çu t míi mÎ.
3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng thùc tr¹ng Êy
Do tû lÖ c¸n bé KH- CN trong c¸c doanh nghiÖp cßn
thÊp ; cÊu tróc vµ ph©n bè ®éi ngò cha hîp lý ; sè c¸n bé ®îc
®µo t¹o vÒ c¸c ngµnh KH vµ KT chØ chiÕm 15,4% trong tæng
sè ®éi ngò c¸n bé KH- CN ; sù ph©n bè c¸n bé KH- CN theo
vïng l·nh thæ cßn mÊt c©n ®èi lín. §éi ngò c¸n bé KH ®«ng
nhng cha m¹nh
ChÊt lîng ®µo t¹o c¸n bé KH- CN thÊp. VÒ tr×nh ®é,
cha cËp nhËt CN vµ tri thøc hiÖn ®¹i cña thÕ giíi, bÞ hæng
nhiÒu vÒ CN cao, qu¶n tri kinh doanh, tiÕp thÞ, ngo¹i ng÷…

31
§éi ngò c¸n bé KH- CN níc ta cã tiÒm n¨ng trÝ tuÖ ®¸ng kÓ,
tiÕp thu nhanh tri thøc míi, nhng cßn thiÕu tÝnh liªn kÕt céng
®ång, khã hîp t¸c gi÷a c¬ quan vµ c¸ nh©n, thiÕu c¸n bé
®Çu ®µn cã kh¶ n¨ng tæ chøc vµ thùc hiÖn nh÷ng ch¬ng
tr×nh nghiªn cøu mang tÝnh ®ét ph¸ cao. Lùc lîng chuyªn gia
giái ë c¸c ngµnh hiÖn nay rÊt máng, phÇn lín chØ n¾m lý
thuyÕt, thiÕu thùc hµnh. Tríc søc hÊp dÉn cña c¸c doanh
nghiÖp vµ c¸c c¬ së liªn doanh víi níc ngoµi, ®a sè hÖ thèng
c¬ quan nghiªn cøu- triÓn khai kh«ng gi÷ ®îc ®éi ngò c¸n bé
trÎ, cã n¨ng lùc. NhiÒu c¸n bé KH- CN cã kinh nghiÖm vµ
tr×nh ®é, bá chuyªn m«n lµm dÞch vô. ChÝnh s¸ch ®èi víi
c¸n bé KH- CN chËm ®æi míi, nªn kh«ng khuyÕn khÝch ®éi
ngò c¸n bé lµm KH ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh trong
nghiªn cøu. ViÖc tæ chøc s¾p xÕp l¹i c¸c c¬ quan KH- CN
triÓn khai chËm.
Cã sù mÊt c©n ®èi lín trong ph©n bè theo vïng l·nh
thæ m¹ng líi c¸c c¬ quan nghiªn cøu- triÓn khai. NhiÒu c¬
quan nghiªn cøu cã chøc n¨ng trïng l¾p, kh«ng ®ång bé.
ViÖc s¾p xÕp vµ ®Çu t cho c¸c c¬ quan nµy kh«ng theo c¸c
híng u tiªn träng ®iÓm. C¬ së vËt chÊt cña c¬ quan nghiªn
cøu- triÓn khai c¸c trêng ®¹i häc, nghÌo nµn, l¹c hËu : phÇn lín
®îc x©y dùng vµ trang bÞ ®· trªn 30 n¨m tr×nh ®é thiÕu bÞ
thua kÐm ngay c¶ c¸c c¬ së doanh nghiÖp trong níc.
§Çu t tµi chÝnh cho KH- CN tõ ng©n s¸ch, nhµ níc ë n-
íc ta, hiÖn cßn thÊp. Do vËy, nÒn khoa häc cña ta chØ gi¶i
quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tríc m¾t, cha t¹o ®îc kÕt qu¶ KH lín,
tÇm cì chiÕn lîc. ViÖc sö dông tµi chÝnh cho KH- CN hiÖn nay
víi mét c¬ chÕ thêng thóc Ðp chóng ta r¬i vµo thÕ ph¶ chi,

32
chia bÞ ®éng,. Sè ch¬ng tr×nh vµ ®Ò tµ cÊp nhµ níc, cÊp bé
cßn nhiÒu vµ dµn tr¶i so víi kh¶ n¨ng kinh phÝ hiÖn cã. Nguån
ngo¹i tÖ viÖn trî kh«ng ®iÒu chØnh ®îc trong ph¹m vi qu¶n
lý nguån vèn KH- CN, nªn hiÖu qu¶ cßn thÊp. ViÖc huy ®éng
c¸c nguån vèn ngoµi ng©n s¸ch Nhµ níc cho ho¹t ®éng n«ng
nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n, cha cã c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch
®ång bé ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc t
nh©n tù nguyÖn ®Çu t. NhiÒu c¬ quan nghiªn cøu- triÓn
khai, ho¹t ®«ng KH- CN cßn dùa chñ yÕu vµo ng©n s¸ch Nhµ
níc. Thùc tÕ trªn ®· dÉn ®Õn mét nghÞch lý: vèn cho KH-CN
gÇn nh duy nhÊt tõ nhµ níc l¹i bÞ ph©n chia dµn tr¶i.Trong
khi ®ã, mét sè lÜnh vùc cÇn ®Çu t thÝch ®¸ng :gi¸o dôc y tÕ
b¶o vÖ m«i trêng hoÆc nh÷ng híng nghiªn cøu triÓn kh¸ch
quan träng mang ý nghÜa chiÕn lîc l¹i bÞ h¹n chÕ do thiÕu
vèn .ViÖc thùc hiÖn mét phÇn vèn trong tæng gi¸ trÞ dù ¸n
®Çu t cho c«ng t¸c nghiªn cøu triÓn khai vÉn cha ®îc thùc
hiÖn, do nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ cha ®îc coi lµ mét
néi dung chØ trong c¬ chÕ qu¶n lý ®Çu t.Vai trß cña khoa
häc c«ng nghÖ cha thÓ hiÖn b»ng biÖn ph¸p cô thÓ vÒ møc
®Çu t tµi chÝnh,chÕ ®é c¸n bé, cha t¹o lËp ®îc hÖ thèng
chÝnh s¸ch thÝch hîp ®Ó thóc ®Èy c¸c nhµ ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh, dÞch vô ph¶I dùa trªn KH- CN vµ híng theo
nhu cÇu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi.
Sau khi ®îc chuyÓn thµnh c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vÒ
c¸c ho¹t ®éng KH- CN, Bé KH- CN vµ m«I trêng ®· tõng bíc
ph¸t huy vai trß qu¶n lý nhµ níc trong viÖc gi¸m s¸t, kiÓm tra
c¸c ho¹t ®éng KH- CN, qu¶n lý nhµ níc vÒ chuyÓn giao CN,
tr×nh ®é CN trong s¶n xuÊt vµ b¶o vÖ m«i trêng. Tuy nhiªn,

33
c«ng t¸c qu¶n lý cha thÓ hiÖn ®îc tÝnh ®ång bé, cha g¾n
kÕt chÆt chÏ víi qu¶n lý kinh tÕ vµ x· héi, cha t¹o lËp thÞ tr-
êng réng r·i cho KH- CN. NhiÒu c«ng tr×nh KH khi ¸p dông
vµo s¶n xuÊt, cßn gÆp trë ng¹i. Bëi s¶n xuÊt cha thùc sù cã
nhu cÇu KH. C¹nh ®ã, nhiÒu viÖn nghiªn cøu cã kh¶ n¨ng
®¸p øng nhu cÇu cña s¶n xuÊt, l¹i kh«ng cã ®¬n ®Æt hµng.
HiÖn tîng t¸ch rêi g÷a KH vµ s¶n xuÊt cßn phæ biÕn.
Thµnh tùu KH, c¸c tiÕn bé CN, cha ®îc ¸p dông réng
r·i nªn cha t¹o chuyÓn biÕn râ nÐt vÒ n¨ng suÊt, chÊt lîng,
hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô. Cha t¹o ®îc
nh÷ng ngµnh nghÒ míi xuÊt ph¸t tõ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng
KH- CN. ThÞ trêng cho KH- CN cha ®îc h×nh thµnh. Tr×nh ®é
CN nãi chung cßn ë møc thÊp. Trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp,
hÖ thèng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn t¹i l¹c hËu so víi thÕ giíi vµ
h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån ch¾p v¸. MÉu m· hµng ho¸ ®¬n
®iÖu, chÊt lîng s¶n phÈm thÊp, kh¶ n¨ng c¹nh tranh, xuÊt
khÈu kÐm. Quy m« dù ¸n cßn nhá, cha t¬ng xøng víi tÇm
nhiÖm vô cÊp nhµ níc, phÇn lín chØ dõng ë quy m« ngµnh,
®Þa ph¬ng, hoÆc cÊp c¬ së, Ýt cã t¸c dông thóc ®Èu s¶n
xuÊt.
C«ng t¸c qu¶n lý KH- CN tuy ®· ®îc ®æi míi, nhng ch-
a ®ång bé vµ hoµn chØnh. C¬ chÕ qu¶n lý c¸c ch¬ng tr×nh
träng ®Ióm cÊp nhµ níc cßn nhiÒu thñ tôc rêm rµc kh«ng
chÆt chÏ, cha b¶o ®¶m tËp trung c¸c nguån lùc vµo nh÷ng
môc tiªu chñ yÕu. C¬ chÕ chÝnh s¸ch hiÖn hµnh kh«ng
khuyÕn khÝch vµ b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh
nghiªn cøu triÓn khai hoÆc cã chiÕn lîc l©u dµI vÒ ®æi míi
CN, ®æi míi s¶n phÈm.

34
iii Mét sè gi¶I ph¸p
Tríc hÕt, chóng ta cÇn ®Æt lªn hµng ®Çu tÝnh hiÖu
qu¶ trong c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc, ph¸t triÓn c©n ®èi
c¶ nghiªn cøu c¬ b¶n vµ nghiªn cøu øng dông, nhng hiÖn nay
cÇn u tiªn tËp trung h¬n ®Õn nghiªn cøu øng dông. Mäi ph-
¬ng ph¸p dï míi, dï cò, nhng nÕu nã híng khoa häc vµo phôc
vô s¶n xuÊt, hiÖn ®¹I hã nÒn kinh tÕ, n©ng cao n¨ng suÊt
lao ®éng vµ chÊt lîng s¶n phÈm, ®èi víi chung ta lóc nµy
®Òu lµ ph¬ng ph¸p tèt ®Ó ph¸t triÓn khoa häc. C¶ hai lÜnh
vùc nµy ®Òu ph¶I nh»m híng vµo gi¶I quuÕt nh÷ng ®ßi hái
cÊp b¸ch cña s¶n xuÊt, kÕt hîp chÆt chÏ víi s¶n xuÊt. MÆt
kh¸c cÇn ®Ò phßng t¸c dông tiªu cùc cña viÖc øng dông khoa
häc vµo s¶n xuÊt ch¹y theo lîi nhuËn qu¸ ®¸ng ®Õn møc g©y
« nhiÔm m«i trêng vµ lµm c¹n kiÖt tµi nguyªn thiªn nhiªn…
Khoa häc cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi trong sù ph¸t triÓn cña
nã, lu«n ®îc tÝch luü, cã tÝnh kÕ thõa, ®îc truyÒn tõ thÕ hÖ
nµy sang thÕ hÖ kh¸c, tõ níc nµy qua níc kh¸c. Nhê thÕ mét
níc l¹c hËu ®I sau cã thÓ ®uæi kÞp c¸c níc ph¸t triÓn nÕu cã
nh÷ng chÝnh s¸ch kh«n ngoan, biÕt tiÕp thu thµnh tùu khoa
häc cña níc kh¸c vµ biÕt vËn dông phï hîp víi ®iÒu kiÖn níc
m×nh. Chóng ta cÇn biÕt tranh thñ tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu
khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña c¸c níc ph¸t
triÓn b»ng mäi c¸ch cã thÓ ®îc, nÕu viÖc lµm Êy cã hiÖu qu¶
cao h¬n, dì tèn kÐm h¬n ®Çu t nghiªn cøu trong níc.
C¸c ngµnh mòi nhän nh ®Iön tö tin häc vµ c¸c c«ng
nghÖ cao cÊp cÇn ®îc tËp trung u tiªn ph¸t triÓn h¬n c¶. V×

35
chÝnh nh÷ng ngµnh ®ã sÏ kÐo toµn bé nÒn kinh tÕ tiÕn tíi
tr×nh ®é hiÖn ®¹i, tù ®éng ho¸ mét c¸ch nhanh chãng.
Môc tiªu l©u dµi cña chóng ta lµ tiÕn tíi ®éc lËp, tù
chñ vÒ khoa vÒ häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nhng
trong giai ®o¹n tríc m¾t còng nªn ®i b¾t chíc, m« pháng,
lµm thñ ®Ó råi rót kinh nghiÖm tiÕn tíi c¶i tiÕn vµ ph¸t minh
c«ng nghÖ míi.
§ång thêi chóng ta cÇn ph¶i t¹o vèn cho ho¹t ®éng KH-
CN. Vèn lµ nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ.
Kh«ng cã vèn hoÆc cã nhng thÊp h¬n møc cÇn thiÕt ®Òu
kh«ng cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c môc tiªu KH- CN. Kinh
nghiÖm ë c¸c níc cho thÊy, vèn ®Ó ph¸t triÓn khoa häc- c«ng
nghÖ thêng ®îc huy ®éng tõ hai phÝa nhµ níc vµ khu vùc
doanh nghiÖp, trong ®ã phÇn nhiÒu lµ tõ c¸c doanh nghiÖp.
T¹I Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng lÇn thø hai
(khãa VIII), khi mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh “ c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ph¶i b»ng vµ dùa vµo khoa häc, c«ng
nghÖ “, §¶ng ta ®· ®a ra chÝnh s¸ch ®Çu t khuyÕn khÝch,
hç trî ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ, theo ®ã, mét phÇn
vèn ë c¸c doanh nghiÖp ®îc dµnh cho nghiªn cøu, ®æi míi
c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o nh©n lùc. Mét phÇn vèn tõ c¸c ch¬ng
tr×nh kinh tÕ- x· héi vµ dù ¸n ®îc dµnh ®Ó ®µu t cho khoa
häc- c«ng nghÖ nh»m ®Èy m¹nh viÖc nghiªn cøu- triÓn khai
vµ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña dù ¸n.
T¹o ®éng lùc, t¹o vèn cho ho¹t ®éng khoa häc- c«ng
nghÖ ph¶i ®i ®«i víi më réng quan hÖ quèc tÕ vÒ khoa häc,
c«ng nghÖ.

36
 Cã thÓ nãi, ®©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®Ó ph¸t
triÓn khoa häc- c«ng nghÖ. NÕu kh«ng thùc hiÖn cã hiÖu qu¶
quan hÖ hîp t¸c vµ trao ®æi quèc tÕ vÒ nghiªn cøu- triÓn
khai… th× kh«ng thÓ tiÕp nhËn ®îc khoa häc- c«ng nghÖ tiªn
tiÕn cña nh©n lo¹i, kh«ng thÓ tranh thñ nh©n tè ngo¹i sinh
hÕt søc cÇn thiÕt lµm biÕn ®æi c¸c nh©n tè néi sinh, thóc
®Èu n¨ng lùc khoa häc- c«ng nghÖ quèc gia. §Ó më r«ng
quan hÖ quèc tÕ vÒ khoa häc- c«ng nghÖ, cÇn ®a d¹ng ho¸
ph¬ng thøc hîp t¸c ®µu t víi níc ngoµi, coi träng hîp t¸c nh»m
ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao, u tiªn hîp t¸c ®Çu t níc
ngoµi vµo ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ, chØ nhËp khÈu vµ
tiÕp nh©n chuyÓn giao nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn phï hîp víi
kh¶ n¨ng cña chóng ta.
Cïng víi viÖc t¹o vèn, më réng quan hÖ quèc tÕ, cÇn
ph¶i hÕt søc coi träng, t¨ng nguån nh©n lùc khoa häc- c«ng
nghÖ.
Nguån nh©n lùc khoa häc c«ng nghÖ lµ lùc lîng chñ
chèt cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ triÓn khai khoa
hoc- c«ng nghÖ. ThiÕu nguån lùc nµy th× kh«ng thÓ nãi tíi
ph¸t triÓn. Trong thêi ®¹i ngµy nay, vai trß cña nguån lùc nµy
l¹I cµng ph¶i ®Æc biÖt coi träng. §Ó t¨ng nguån lùc nµy,
chóng ta cÇn ®Èy nhanh viÖc ®µo t¹o c¸c c¸n bé khoa häc-
c«ng nghÖ, nhÊt lµ cho c¸c ngµnh kinh tÕ träng yÕu vµ c¸c
ngµnh c«ng nghÖ cao, trÎ ho¸ ®éi ngò c¸n bé khoa häc- c«ng
nghÖ trong c¸c c¬ së nghiªn cøu, c¸c trêng häc vµ c¸c c¬ së
kinh doanh, ®Èy nhanh t«c ®é ph¸t triÓn thÞ trêng nh©n lùc
khoa häc- c«ng nghÖ.

37
 Nhµ níc cÇn t¨ng cêng ph¸t triÓn gi¸o dôc, quan t©m
®µo t¹o nh©n tµi ®Ó trong t¬ng lai kh«ng xa l¾m t¹o ra ®îc
mét ®éi ngò c¸c tri thøc giái, c¸c nhµ khoa häc lín, c¸c chuyªn
gia kü thuËt, c«ng nghÖ cã tÇm cì thÕ giíi, nhng cÇn s¾p xÕp
l¹i cho hîp lý, cã chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng ®Ó sö dông cã hiÖu
qu¶ coa h¬n ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt hiÖn cã.
Chóng ta ph¶u lµm sao ®Ó nh÷ng ngêi cã n¨ng lùc, cã nhiÖt
t×nh vµ cã tÝnh thÇn tr¸ch nhiÖm trong ho¹t ®«ng x· héi x©y
dùng ®Êt níc cã thÓ sèng æn ®Þnh v÷ng ch¾c b»ng lîng mµ
kh«ng ph¶i lµm thªm b»ng nh÷ng viÖc ngoµi chuyªn m«n cña
m×nh. Nh÷ng chuyªn gia giái ph¶i cã cuéc sèng kh¸ gi¶ vµ
sung tóc b»ng lao ®éng trÝ tuÖ t¬ng xøng víi cèng hiÕn cña
hä. Nh vËy míi ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi vµ míi to¹ ra ®éng
lùc trong ho¹t ®«ng khoa häc s¸ng t¹o.
Quan t©m h¬n n÷a, u tiªn ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé
khao häc- kü thuËt lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt, nhng cha ®ñ
lµm cho khoa häc trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt mét c¸ch nhanh
chãng. Nh÷ng tri thøc khoa häc, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn
®¹i cßn ph¶i ®îc th©m nhËp vµo vµ lµm giµu trÝ tuÖ cho tÊt
c¶ nh÷ng ngêi lao ®éng, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña hä.
Muèn vËy chóng ta ph¶i t¨ng cêng viÖc n©ng cao d©n trÝ,
kh«ng chØ b»ng hÖ thèng nhµ trêng, mµ b»ng nhiÒu ph¬ng
tiÖn th«ng tin ®¹i chóng.
Thªm vµo ®ã, chóng ta cÇn tiÕp tôc ®æi míi hÖ thèng
tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng khoa häc- c«ng nghÖ, bëi tÝnh
hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng nµy mét phÇn rÊt quan träng lµ ë hÖ
thèng tæ chøc qu¶n lý. HÖ thèng nµy ®ãng vai trß ph©n
phèi, tËp trung vµ qu¶n lý lùc lîng c¸n bé khoa häc- c«ng

38
nghÖ, ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c môc tiªu ph¸t triÓn.
Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n cña sù yÕu kÐm vÒ
n¨ng lùc khoa häc- c«ng nghÖ quèc gia hiÖn nay lµ do tæ
chøc qu¶n lý khoa häc- c«ng nghÖ cßn kÐm hiÖu qu¶. V×
vËy, chóng ta cÇn tiÕp tôc ®æi míi hÖ thèng nµy theo híng
Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng KH- CN, ®¶m nhËn
nh÷ng nhiÖm vô cã ý nghÜa chiÕn lîc, ph¸t triÓn tiÒm lùc,
®ãn ®Çu vµ ph¸t triÓn nh÷ng c«ng nghÖ míi cã ý nghÜa
quyÕt ®Þnh ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ. C¸c doanh nghiÖp
®¶m nh©n thùc hiÖn viÖc øng dông c¸c hÕt qu¶ nghiªn cøu
khoa häc vµ nh÷ng tiÕn bé KH- CN.
Nh÷ng gi¶i ph¸p nµy lu«n cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt vµ
t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau.

C. KÕt luËn

Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ta nhËn thÊy khoa häc-

c«ng nghÖ cã ý nghÜa hÕt søc quan trong qu¸ tr×nh C«ng
nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó ®a níc ta tõ mét níc nghÌo nµn
l¹c hËu trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn s¸nh vai víi
cêng quèc n¨m ch©u. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn
cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n v× vËy chóng ta cÇn kh¾c phôc
nh÷ng h¹n chÕ vµ ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc ®Ó hoµn
thµnh sù nghiÖp cña d©n téc. Nh÷ng thµnh tùu vµ kinh
nghiÖm mµ chóng ®· ®¹t ®îc trong vßng h¬n 20 n¨m qua ®·
t¹o cho chóng ta nh÷ng tiÒn ®Ò cho phÐp §¶ng ta quyÕt
®Þnh chuyÓn mäi ho¹t ®«ng cña ®Êt níc sang thêi kú ho¹t

39
®éng míi víi ®Æc trng lµ nÒn kinh tÕ trÝ thøc thùc hiÖn d©n
giµu níc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh ®a níc ta tiÕn
nhanh, tiÕn ch¾c trªn con ®êng XHCN.

Mét sè tµi liÖu tham kh¶o

- T¹p trÝ triÕt häc

- Khoa häc c«ng nghÖ víi sù ph¸t triÓn KTXH
- T¹p trÝ céng s¶n
- Gi¸o tr×nh CNXHKH
- Th«ng tin lý luËn
- V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng VIII

40
 Môc lôc

A. PhÇn më ®Çu
B. Néi dung chÝnh
3
I.cë së lý luËn vµ thùc tiÔn cña c¸ch m¹ng Kh- cn ë níc ta
hiÖn nay .
1.Sù cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn KH- CN
2..Néi dung KH-CN vµ híng t¸c ®éng cña KH- CN ë ViÖt
Nam 6
a. Néi dung KH-CN
b. Híng t¸c ®éng cña KH-CN
3.Vai trß cña khoa häc c«ng nghÖ
8
a.Víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n vµ
ph¸t triÓn n«ng th«n .
b.Mèi quan hÖ gi÷a KH- CN víi s¶n xuÊt vËt chÊt
c.Khoa häc – c«ng nghÖ ®· nhanh chãng trë thµnh lùc lîng
s¶n xuÊt trùc tiÕp ë níc ta
4. C¸c nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn KH- CN
15
a. Ch¨m lo ph¸t triÓn nguån nh©n lùc KH- CN
b. B¶o ®¶m nguån vèn cho sù ph¸t triÓn KH- CN
II Thùc tr¹ng KH- CN ViÖt Nam. 18
1.Thµnh c«ng
2.H¹n chÕ 21

41
3.Nguyªn nh©n
26
III Mét sè gi¶i ph¸p . 29
C. KÕt luËn.
33

42