§Ò tµi:

"Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc trong

nÒn kinh tÕ thÞ
trêng ®Þnh híng XHCN ë níc ta
hiÖn nay"

Më ®Çu

Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ m«

h×nh kinh tÕ tæng qu¸t mµ níc ta ®· lùa chän trong thêi
k× ®æi míi. Nã võa mang tÝnh chÊt chung cña kinh tÕ
thÞ trêng, võa cã nh÷ng ®Æc thï, ®îc quyÕt ®Þnh bëi c¸c
nguyªn t¾c vµ b¶n chÊt cña chñ nghÜa x· héi. §©y lµ sù
vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng kinh nghiÖm trong níc vµ thÕ
giíi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, lµ sù kÕt tinh trÝ tuÖ
cña toµn §¶ng trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o nh©n d©n x©y
dùng ®Êt níc. §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh mét c¸ch nhÊt qu¸n
kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ nÒn kinh
tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ níc ®ãng vai
trß chñ ®¹o. Qua ®Ò tµi: “Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN ë níc ta hiÖn
nay”, chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch râ rµng vµ nhÊt
qu¸n vÒ vÞ trÝ, vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc trong qu¸
tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. H¬n n÷a, ta cã thÊy ®îc nh÷ng
mÆt tÝch cùc vµ h¹n chÕ cña vÊn ®Ò, cã thÓ ®a ra mét
sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cêng vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña
Nhµ níc trong ®Ò tµi trªn Em còng xin göi lêi c¶m ¬n

1
ch©n thµnh ®Õn GS_TS Ph¹m Quang Phan ®· gióp ®ì em
thùc hiÖn ®Ò tµi nµy.

I.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vai trß qu¶n lý vÜ m« cña

Nhµ níc

Tríc kia, víi quan ®iÓm “Bµn tay v« h×nh” vµ nguyªn

lý “ Nhµ níc kh«ng can thiÖp” vµo nÒn kinh tÕ,
A.Smith(1723-1790) cho r»ng ph¸t triÓn kinh tÕ cÇn
tu©n theo nguyªn t¾c tù do, sù ho¹t ®éng cña nÒn kinh
tÕ lµ do qui luËt kh¸ch quan tù ph¸t ph©n phèi. ThÞ tr-
êng vËn ®éng lµ do quan hÖ cung cÇu … Song trªn thùc
tÕ cho thÊy r»ng: nÒn kinh tÕ muèn ph¸t triÓn nhanh
®ßi hái ®Êt níc ph¶i cã c¬ së h¹ tÇng hiÖn ®¹i. Ngêi ta
thÊy r»ng: nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cµng cao, x· héi ho¸
më réng, cµng cÇn cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Vµo ®Çu
nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kØ XX, t×nh tr¹ng khñng ho¶ng
kinh tÕ x¶y ra liªn tôc. Quan ®iÓm “ Bµn tay nhµ níc” ra
®êi, theo Keynes vµ trêng ph¸i cña «ng th× sù can thiÖp
cña Nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ sÏ kh¾c phôc khñng ho¶ng,
thÊt nghiÖp, t¹o ra sù æn ®Þnh kinh tÕ. Nhng nh÷ng
chÊn ®éng lín trong nÒn kinh tÕ, khñng ho¶ng, thÊt

2
nghiÖp vÉn x¶y ra. DÉn ®Õn xuÊt hiÖn t tëng phèi hîp
“Bµn tay v« h×nh” vµ “Bµn tay nhµ níc”. Vµ c¸c nhµ kinh
tÕ ®· thõa nhËn: nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i muèn ph¸t triÓn
ph¶i dùa vµo c¬ chÕ thÞ trêng vµ sù qu¶n lý cña Nhµ n-
íc.
Trong hoµn c¶nh cña níc ta: Níc ta tiÕn lªn chñ nghÜa
x· héi bá qua giai ®o¹n t b¶n chñ nghÜa – giai ®o¹n t¹o ra
c¬ së vËt chÊt cña chñ nghÜa x· héi, do ®ã tr×nh ®é
ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt cña níc ta cßn thÊp vµ l¹c hËu
cho sù ph¸t triÓn. T×nh tr¹ng nµy dÉn ®Õn khuynh híng t
b¶n chñ nghÜa lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái, do ®ã Nhµ níc
cÇn ph¶i v÷ng m¹nh vÒ mäi ph¬ng diÖn ®Ó huy ®éng
mäi tiÒm n¨ng cho s¶n xuÊt, ph¸t triÓn khoa häc, tiÕn bé
x· héi. KÌm theo sù l¹c hËu vÒ kÜ thuËt, níc ta cßn ph¶i tr¶i
qua mét lo¹t c¸c bíc qu¸ ®é víi tÝnh chÊt phøc t¹p cña con
®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi, cÇn ph¶i cã mét Nhµ níc
kh«ng nh÷ng cã quyÕt t©m, trung thµnh víi con ®êng
gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng mµ cßn ph¶i cã kiÕn thøc
®Çy ®ñ ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng môc tiªu, biÖn ph¸p thÝch
hîp víi tõng bíc qu¸ ®é.
Bèi c¶nh lÞch sö thÕ giíi trong giai ®o¹n hiÖn nay còng
®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc to lín. §iÒu kiÖn quèc tÕ ho¸ nÒn
kinh tÕ thÕ giíi më ra cho chóng ta nh÷ng c¬ héi vÒ vèn,
kÜ thuËt vµ kinh nghiÖm qu¶n lý ®Ó phôc vô sù nghiÖp
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, tuy nhiªn ®©y
còng chÝnh lµ con ®êng mµ nh÷ng thÕ lùc thï ®Þch cã d·

3
t©m lîi dông ®Ó chèng l¹i c«ng cuéc x©y dùng chñ
nghÜa x· héi cña ta. V× vËy, nÕu kh«ng cã mét Nhµ níc
v÷ng m¹nh vµ cã tµi trÝ th× kh¶ n¨ng mÊt ®éc lËp tù chñ
vµ bÞ lÖ thuéc díi nh÷ng h×nh thøc míi cã thÓ trë thµnh
hiÖn thùc.
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña níc ta tõ khi gi¶i phãng ®Õn
nay ®· cho thÊy níc ta tÊt yÕu ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ
hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-
êng vµ më cöa ra bªn ngoµi. NÒn kinh tÕ nµy ®· thÓ hiÖn
nh÷ng mÆt m¹nh kh«ng thÓ phñ nhËn cña m×nh nhng
kh«ng ph¶i lóc nµo nã còng thèng nhÊt víi nh÷ng yªu cÇu
mang tÝnh ®Þnh híng cña chñ nghÜa x· héi, thËm chÝ
®èi lËp víi nh÷ng ®Þnh híng Êy. Hai kh¶ n¨ng ph¸t triÓn
chñ nghÜa t b¶n vµ chñ nghÜa x· héi ®Òu tån t¹i kh¸ch
quan. Vai trß Nhµ níc ta ë ®©y lµ ph¶i gi¶i quyÕt thµnh
c«ng m©u thuÉn gi÷a hai con ®êng, giµnh th¾ng lîi cho
con ®êng x· héi chñ nghÜa trªn lÜnh vùc kinh tÕ, giò
v÷ng ®éc lËp, chñ quyÒn quèc gia, ®a nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng.
Tãm l¹i, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, mäi Nhµ níc dï
thuéc chÕ ®é chÝnh trÞ nµo còng ®Òu ph¶i can thiÖp,
qu¶n lý nÒn kinh tÕ Êy trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh. §©y
lµ vai trß cã tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña Nhµ níc, nã g¾n
víi nh÷ng nhiÖm vô míi mÎ vµ khã kh¨n ph¸t sinh trong
tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chñ nghÜa x· héi cña níc ta.

4
 II. C¸c ®Æc trng c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-
êng ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn theo ®Þnh h-
íng x· héi chñ nghÜa, kÕ ho¹ch vµ thÞ trêng ®Òu ®îc xem
lµ nh÷ng c«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ kh¸ch quan mÆc dï
chóng lµ hai c¬ chÕ ho¹t ®éng theo nh÷ng nguyªn t¾c
kh¸c nhau. Trong mèi quan hÖ nµy, thÞ trêng võa ®îc coi
lµ c¨n cø, võa ®îc coi lµ ®èi tîng cña kÕ ho¹ch vµ ph¸t
triÓn theo sù ®iÒu tiÕt vµ ®Þnh híng cña kÕ ho¹ch vÜ
m«. Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa thùc
chÊt lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn
®éng theo nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-
íc, theo nh÷ng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nã cã nh÷ng
®Æc trng c¬ b¶n sau:
1.VÒ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng:
§©y cãt thÓ coi lµ mét trong nh÷ng tiªu thøc ®Ó ph©n
biÖt nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-
êng kh¸c, nã nãi ®Õn môc ®Ých chÝnh trÞ, môc tiªu kinh
tÕ – x· héi mµ Nhµ níc vµ nh©n d©n ta ®· chän lµm ®Þnh
híng chi phèi sù vËn ®éng, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ.
Môc tiªu hµng ®Çu cña ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ë n-
íc ta lµ gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ®éng viªn mäi nguån lùc
trong níc vµ ngoµi níc ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cña chñ
nghÜa x· héi, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi, c¶i
thiÖn tõng bíc ®êi sèng nh©n d©n. Chóng ta thùc hiÖn

5
theo t tëng cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ ®êng lèi ®æi
míi cña §¶ng lÊy s¶n xuÊt g¾n liÒn víi c¶i thiÖn ®êi sèng
nh©n d©n, t¨ng trëng kinh tÕ ®i ®«i víi tiÕn bé vµ c«ng
b»ng x· héi, khuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p, g¾n liÒn víi
xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.
2. NÒn kinh tÕ thÞ trêng gåm nhiÒu thµnh phÇn,
trong ®ã kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o
Trong nÒn kinh tÕ níc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u c¬
b¶n lµ së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t
nh©n. Tõ ®ã h×nh hµnh nªn nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ,
nhiÒu tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh: kinh tÕ nhµ níc, kinh
tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, kinh tÕ t b¶n t nh©n,
kinh tÕ t b¶n nhµ níc, kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi,
trong ®ã kinh tÕ nhµ níc lu«n gi÷ vai trß chñ ®¹o. C¸c
thµnh phÇn kinh tÕ nãi trªn lµ nh÷ng bé phËn cÇn thiÕt
cña nÒn kinh tÕ trong thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x·
héi , nã trë thµnh tÊt yÕu ®èi víi níc ta. ChØ cã nh vËy
chóng ta míi khai th¸c ®îc mäi nguån lùc kinh tÕ, n©ng
cao ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ, ph¸t huy ®îc mäi tiÒm n¨ng
cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµo ph¸t triÓn chung nÒn kinh
tÕ cña ®Êt níc nh»m tho¶ m·n nhu cÇu ngµy cµng t¨ng
cña nh©n d©n.
ViÖc x¸c lËp vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc lµ vÊn
®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c, lµ sù kh¸c biÖt cã tÝnh b¶n chÊt
gi÷a kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa. Nã ®îc quyÕt
®Þnh bëi ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ v×

6
mçi mét chÕ ®é x· héi ®Òu cã mét c¬ së kinh tÕ t¬ng
øng víi nã, kinh tÕ nhµ níc víi kinh tÕ tËp thÓ t¹o nÒn t¶ng
cho chÕ ®é x· héi míi – x· héi chñ nghÜa ë níc ta. MÆt
kh¸c, cÇn nhËn thøc râ rµng r»ng mçi thµnh phÇn kinh tÕ
trong thêi k× qu¸ ®é cã b¶n chÊt kinh tÕ – x· héi riªng,
chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ riªng, do ®ã
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ bªn c¹nh sù thèng nhÊt cßn cã
nh÷ng sù kh¸c biÖt vµ m©u thuÉn, ®a ®Õn nh÷ng híng
ph¸t triÓn kh¸c nhau. Nhê cã vai trß chñ ®¹o cña m×nh,
thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc míi cã thÓ x©y dùng vµ ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ theo ®óng c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ
m« cña nhµ níc, ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.

3. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa,

thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp,
trong ®ã lÊy ph©n phèi theo lao ®éng lµ chñ yÕu
Thu nhËp ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi
viÖc s¶n xuÊt kinh doanh cña chñ thÓ kinh tÕ vµ ®êi
sèng d©n c. T¨ng thu nhËp lµ ®iÒu kiÖn ®Ó më réng
tÝch luü, t¨ng ®Çu t t¹o ra c¸c nguån lùc cÇn thiÕt cho
nÒn kinh tÕ. Quy m« cña thu nhËp lín sÏ quyÕt ®Þnh søc
mua hµng ho¸ vµ dÞch vô, quyÕt ®Þnh quy m« tÝch luü
vµ tiªu dïng trong tõng thêi k×.

7
 Thêi k× qu¸ ®é ë níc ta tån t¹i nhiÒu chÕ ®é së h÷u,
mçi chÕ ®é cã nguyªn t¾c (h×nh thøc) ph©n phèi t¬ng
øng víi nã t¹o ra sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc ph©n phèi thu
nhËp: ph©n phèi theo lao ®éng, theo vèn hay tµi s¶n
®ãng gãp, ph©n phèi theo gi¸ trÞ søc lao ®éng hoÆc
ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi. Sù
ph©n phèi nµy lµ mét néi dung rÊt quan träng cña quan
hÖ s¶n xuÊt, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ cña quan hÖ së h÷u, lµm
cho quan hÖ së h÷u ®îc thùc hiÖn vÒ mÆt kinh tÕ. Nhµ
níc ®· ban hµnh nh÷ng chÝnh ch¸ch ®Ó ®iÒu tiÕt ph©n
phèi thu nhËp bao gåm: chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch
ph©n phèi lîi nhuËn, chÝnh s¸ch l·I suÊt, chÝnh s¸ch tiÒn l-
¬ng, tiÒn c«ng, chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi…
Ph©n phèi theo lao ®éng lµ h×nh thøc ph©n phèi thu
nhËp chñ yÕu ®îc thùc hiÖn ë níc ta, lµ h×nh thøc ph©n
phèi thu nhËp hîp lý nhÊt, c«ng b»ng nhÊt trong c¸c h×nh
thøc ph©n phèi ®· cã trong lÞch sö. Nã lµ ®Æc trng b¶n
chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®îc thùc hiÖn vÒ mÆt
kinh tÕ cña chÕ ®é c«ng h÷u víi nh÷ng t¸c ®éng rÊt tÝch
cùc nh: Thóc ®Èy mäi ngêi n©ng cao tinh thÇn tr¸ch
nhiÖm, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, x©y dùng ®îc th¸i
®é lao ®éng ®óng ®¾n, cñng cè kØ luËt lao ®éng, thóc
®Èy mäi ngêi n©ng cao tr×nh ®é, t¸c ®éng m¹nh ®Õn
®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña ngêi lao ®éng… MÆt
kh¸c, nh trªn ®· ®Ò cËp, môc tiªu ph¸t triÓn cña níc ta lµ
x©y dùng chñ nghÜa x· héi, thùc hiÖn d©n giµu, níc

8
m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh, con ngêi ®îc gi¶i phãng
khái ¸p bøc, bãc lét, cã cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc, tù
do, cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn toµn diÖn. Mçi bíc t¨ng tr-
ëng kinh tÕ ë níc ta ®îc x¸c ®Þnh ph¶i g¾n liÒn víi c¶i
thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x·
héi. ViÖc ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi vµ
tËp thÓ do ®ã còng cã ý nghÜa quan träng trong viÖc
thùc hiÖn môc tiªu nµy.

4. C¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ lµ c¬ chÕ thÞ tr-

êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc x· héi chñ nghÜa
Nãi ®Õn c¬ chÕ thÞ trêng lµ nãi ®Õn mét c¬ chÕ tù
vËn ®éng cña thÞ trêng theo quy luËt néi t¹i vèn cã cña
nã mµ A.Smith gäi lµ “Bµn tay v« h×nh”. ë ®©y tån t¹i
mét lo¹t quy luËt kinh tÕ chi phèi ho¹t ®éng cña c¸c chñ
thÓ kinh tÕ còng nh cña toµn bé nÒn kinh tÕ nh quy luËt
gi¸ trÞ, quy luËt cung_cÇu, quy luËt lîi nhuËn, quy luËt lu
th«ng tiÒn tÖ. Chóng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc
ph©n phèi nguån lùc kinh tÕ vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc
kinh tÕ. ChÝnh v× vËy kinh tÕ thÞ trêng t¹o ®iÒu kiÖn
®Ó tho¶ m·n ngµy cµng tèt h¬n nhu cÇu vËt chÊt, v¨n
ho¸ vµ sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ngêi.
Tuy nhiªn kinh tÕ thÞ trêng còng cã nh÷ng mÆt tr¸i
cña nã, tríc hÕt lµ t×nh tr¹ng khñng ho¶ng vµ thÊt
nghiÖp_c¨n bÖnh nan gi¶i cña kinh tÕ thÞ trêng, thªm vµo
®ã lµ

9
 T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng bëi nh÷ng môc tiªu lîi
nhuËn c¸ nh©n tµn ph¸ tù nhiªn. Cuèi cïng lµ t×nh tr¹ng
®éc quyÒn xo¸ bá tù do c¹nh tranh lµm cho nÒn kinh tÕ
mÊt tÝnh hiÖu qu¶. TÊt c¶ nh÷ng h¹n chÕ ®ã ®Òu ®ßi
hái cã sù can thiÖp cña Nhµ níc.
Nhµ níc qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo nguyªn t¾c
kÕt hîp kÕ ho¹ch víi thÞ trêng. KÕ ho¹ch lµ sù ®iÒu chØnh
cã ý thøc cña chñ thÓ qu¶n lý ®èi víi nÒn kinh tÕ, cßn c¬
chÕ thÞ trêng lµ sù ®iÒu tiÕt cña b¶n th©n nÒn kinh tÕ.
KÕ ho¹ch vµ thÞ trêng cÇn kÕt hîp víi nhau nh»m tËn dông
nh÷ng u ®iÓm cña c¶ hai ph¬ng tiÖn nµy: §ã lµ kh¶ n¨ng
tËp trung nguån lùc cho nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn kinh
tÕ, ®¶m b¶o c©n b»ng tæng thÓ, g¾n môc tiªu ph¸t
triÓn kinh tÕ vµ x· héi ngay tõ ®Çu cña kÕ ho¹ch vµ tÝnh
nhanh nhËy, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ,
®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña ®êi sèng x· héi cña c¬ chÕ
thÞ trêng. Sù kÕt hîp nµy ®îc thùc hiÖn ë c¶ tÇm vÜ m«
lÉn vi m«. ë tÇm vi m«, thÞ trêng lµ c¬ së ®Ó ®Ò ra kÕ
ho¹ch s¶n xuÊt ra s¶n phÈm g×, s¶n xuÊt nh thÕ nµo, s¶n
xuÊt cho ai vµ s¶n xuÊt nh thÕ nµo. Cßn ë tÇm vÜ m«, tuy
thÞ trêng kh«ng lµ c¨n cø duy nhÊt quyÕt ®Þnh kÕ ho¹ch
cña Nhµ níc song ®Ó cã mét kÕ ho¹ch vÜ m« tæng thÓ
kh«ng thÓ tho¸t ly khái thÞ trêng. Tõ ®ã ta cã thÓ thÊy
®îc mèi quan hÖ gi÷a kÕ ho¹ch vµ thÞ trêng trong sù
nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ hiÖn nay.

10
 5. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa còng lµ nÒn kinh tÕ më, héi nhËp
§©y lµ ®Æc ®iÓm ph¶n ¸nh râ nÐt sù kh¸c biÖt gi÷a
nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay víi nÒn kinh tÕ ®ãng, khÐp
kÝn tríc ®æi míi, nã phï hîp víi xu híng héi nhËp cña nÒn
kinh tÕ níc ta trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ kinh tÕ.
Sù t¸c ®éng m¹nh cña cuéc C¸ch m¹ng khoa häc kÜ
thuËt ®· dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia trong sù
phô thuéc víi c¸c quèc gia kh¸c bëi nã thóc ®Èy qu¸ tr×nh
giao lu kinh tÕ gi÷a c¸c níc nh»m thu hót vèn, kü thuËt
c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn cña
c¸c níc ®Ó khai th¸c c¸c tiÒm lùc vµ thÕ m¹nh cña níc ta.
§©y lµ con ®êng rót ng¾n ®Ó níc ta cã thÓ ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i.
NhËn thøc ®îc ®Æc ®iÓm nµy, tõ khi ®æi míi ®Õn
nay, níc ta ®· më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i theo h-
íng ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸, g¾n thÞ trêng trong níc
víi thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi, thùc hiÖn nh÷ng th«ng
lÖ trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ nhùng vÉn ®¶m b¶o
®éc lËp chñ quyÒn vµ lîi Ých cña quèc gia vµ d©n téc.
Trong thêi gian tíi ph¬ng híng nµy vÉn tiÕp tôc ®îc coi lµ
ph¬ng híng chñ yÕu vµ hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ, ®ång thêi cÇn cã nh÷ng ®æi míi cho phï hîp víi
hoµn c¶nh míi cña thÕ giíi.

11
III. Môc tiªu vµ chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña
Nhµ níc:
1.Môc tiªu:
HÖ thèng c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« cã vai trß rÊt
quan träng trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. §ã chÝnh lµ møc
®é tr¹ng th¸i cña nÒn kinh tÕ mµ chñ thÓ qu¶n lý (nhµ n-
íc) mong muèn ®a hÖ thèng qu¶n lý ®¹t tíi trªn c¬ së
®¸nh gi¸, ph©n tÝch tÊt c¶ c¸c yÕu tè néi sinh vµ ngo¹i
sinh. HÖ thèng môc tiªu kinh tÕ vÜ m« chÝnh lµ nh÷ng
môc tiªu cô thÓ ho¸ c¸c môc tiªu chung cña toµn bé x· héi
(ph¸t triÓn, æn ®Þnh, c«ng b»ng). C¸c nhµ khoa häc vµ
qu¶n lý thêng cho r»ng trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cã
bèn môc tiªu c¬ b¶n sau: t¨ng trëng, viÖc lµm, æn ®Þnh
thÞ trêng vµ c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n.
Mçi mét môc tiªu kinh tÕ vÜ m« l¹i cã mét lo¹t c¸c môc
tiªu cô thÓ (c¸c chØ tiªu) kÌm theo, c¸c chØ tiªu nµy mang
tÝnh ®Þnh lîng râ rÖt vµ nhiÒu khi mét chØ tiªu cã quan
hÖ nhiÒu môc tiªu vÜ m«.
VÒ mÆt qu¶n lý, c¸c môc tiªu (vµ c¸c chØ tiªu kÌm
theo) ®îc nhµ níc ho¹ch ®Þnh ë cÊp quèc gia trong c¸c kÕ
ho¹ch dµi h¹n, trung h¹n vµ ng¾n h¹n. ë cÊp ®Þa ph¬ng
nh÷ng môc tiªu nµy còng ®îc lùa chän ho¹ch ®Þnh trong
c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn tïy theo yªu cÇu cña qu¶n lý.
Sau ®©y sÏ xem xÐt c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« chñ
yÕu

12
 * Gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lùc lîng lao ®éng. Môc tiªu
nµy cßn ®îc gäi lµ môc tiªu "toµn dông nh©n lùc". Lùc l-
îng lao ®éng cña quèc gia lµ nguån lùc quan träng cña sù
t¨ng trëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn. Gi¶i quyÕt viÖc lµm cho
lùc lîng lao ®éng võa cã t¸c dông thóc ®Èy t¨ng trëng võa
gi¶i quyÕt c«ng b»ng vµ æn ®Þnh x· héi. Ngîc l¹i, nÕu
kh«ng gi¶i quyÕt viÖc lµm ®Çy ®ñ cho lùc lîng lao ®éng,
tû lÖ thÊt nghiÖp qu¸ cao sÏ trë thµnh g¸nh nÆng x· héi,
g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ kinh tÕ - x· héi xÊu, rÊt khã gi¶i
quyÕt.
V× vËy, n©ng cao tr×nh ®é, kü n¨ng lao ®éng vµ
cung cÊp c¸c c¬ héi lµm viÖc cho nh÷ng ngêi cã ®ñ kh¶
n¨ng, cã nhu cÇu lµm viÖc lµ mét nh©n tè chñ yÕu lµm
gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, t¨ng thu nhËp cña ngêi lao ®éng
vµ t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ níc. ý nghÜa quan
träng cña môc tiªu toµn dông nh©n lùc chÝnh lµ cho phÐp
mét quèc gia cã kh¶ n¨ng tiÕn tíi møc s¶n lîng lín nhÊt cã
thÓ cã cña nÒn kinh tÕ. TÊt nhiªn, g¾n víi s¶n lîng mong
muèn Êy lµ kh«ng g©y ra t×nh tr¹ng gia t¨ng l¹m ph¸t.
C¸c chØ tiªu phôc vô môc tiªu gi¶i quyÕt viÖc lµm bao
gåm: sè lîng viÖc lµm mµ nÒn kinh tÕ sÏ gi¶i quyÕt trong
mét thêi kú kÕ ho¹ch (1 n¨m, 5 n¨m) ph©n bæ theo khu
vùc kinh tÕ vµ c¸c nhãm ngµnh; tû lÖ thÊt nghiÖp ë khu
vùc thµnh thÞ, tû lÖ sö dông thêi gian lao ®éng ë n«ng
th«n.

13
 Môc tiªu gi¶i quyÕt viÖc lµm ®îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo
nhu cÇu viÖc lµm t¨ng thªm cña lùc lîng vµ nhu cÇu sö
dông lao ®éng cña c¸c khu vùc kinh tÕ do ®Çu t vµ s¶n
xuÊt t¨ng. §èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã th¸p d©n sè
trÎ nh ViÖt Nam, ®©y lµ môc tiªu cã søc Ðp rÊt lín nhng
rÊt cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. VÒ tû lÖ thÊt nghiÖp, víi mét møc
®é võa ph¶i (2% ®Õn 5% tuú theo tõng ®iÒu kiÖn) thêng
®îc coi lµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn. Do ®ã, víi møc thÊt
nghiÖp tù nhiªn nÒn kinh tÕ ®îc coi lµ toµn dông nh©n
lùc.
ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã tû träng lao ®éng trong
khu vùc n«ng nghiÖp lín, ngoµi thÊt nghiÖp h÷u h×nh,
cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn viÖc sö dông thêi gian lao
®éng. Tû lÖ sö dông thêi gian lao ®éng cã vai trß rÊt
quan träng trong c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña quèc gia
còng nh c¸c ®Þa ph¬ng.
* KiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc võa ph¶i. §©y lµ môc tiªu
æn ®Þnh kinh tÕ, b¶o ®¶m nÒn kinh tÕ kh«ng bÞ x¸o
trén do l¹m ph¸t, b¶o ®¶m æn ®Þnh m«i trêng kinh
doanh, m«i trêng ®Çu t vµ gãp phÇn æn ®Þnh kinh tÕ -
x· héi.
ChØ tiªu chung chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ l¹m ph¸t lµ møc
t¨ng møc gi¸ chung trong nÒn kinh tÕ.
L¹m ph¸t ®îc coi lµ c¨n bÖnh kinh niªn mµ mäi quèc gia
ph¶i ®èi ®Çu. L¹m ph¸t cao cã t¸c h¹i trªn nhiÒu mÆt, c¶
kinh tÕ, x· héi, c¶ chÝnh trÞ lÉn t©m lý, c¶ ®èi néi vµ ®èi

14
ngo¹i. Møc ®é l¹m ph¸t qu¸ cao hay qu¸ thÊp hoÆc gi¶m
ph¸t ®Òu ¶nh hëng vµ t¸c ®éng m¹nh tíi s¶n xuÊt, tiªu
dïng, tíi sù t¨ng trëng kinh tÕ vµ sù æn ®Þnh kinh tÕ - x·
héi. Do vËy, khèng chÕ, kiÓm so¸t vµ æn ®Þnh l¹m ph¸t ë
møc chÊp nhËn ®îc hoÆc ë møc võa ph¶i ®îc coi lµ mét
trong nh÷ng môc tiªu kinh tÕ vÜ m« chñ yÕu. Ch¼ng h¹n,
®èi víi c¸c quèc gia nhá vµ trung b×nh ®ang ph¸t triÓn,
l¹m ph¸t ë møc díi 10%/n¨m thêng ®îc coi lµ l¹m ph¸t
chÊp nhËn ®îc, cã t¸c ®éng kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t
triÓn.
*æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i: ViÖc ®¶m b¶o tû gi¸ hèi
®o¸i t¬ng ®èi æn ®Þnh còng lµ mét chØ tiªu kinh tÕ vÜ
m« quan träng. Tû gi¸ hèi ®o¸i qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp
®Òu cã t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi luång ngo¹i tÖ ch¶y vµo
hoÆc ch¶y ra ®èi víi mét quèc gia. Tû gi¸ hèi ®o¸i t¸c
®éng rÊt m¹nh tíi xuÊt, nhËp khÈu cña mét quèc gia, nhÊt
lµ mét níc ®ang cÇn t¨ng cêng xuÊt khÈu ®Ó t¨ng thu
ngo¹i tÖ ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu thiÕt bÞ, c«ng nghÖ
míi cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Êt níc. Cïng víi sù
khèng chÕ, kiÓm so¸t, viÖc duy tr× vµ æn ®Þnh tû gi¸ hèi
®o¸i thùc tÕ trªn thÞ trêng cßn lµ yÕu tè quan träng thu
hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) ®èi víi ph¸t triÓn kinh
tÕ quèc d©n.
* C©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Trong ®iÒu
kiÖn kinh tÕ më, vai trß cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ
rÊt quan träng, nã nãi lªn t×nh tr¹ng lµnh m¹nh cña nÒn

15
kinh tÕ, quy m« vµ møc ®é më cöa, héi nhËp vµ kh¶ n¨ng
hÊp thô, tiÕp nhËn c¸c ho¹t ®éng trao ®æi hµng ho¸ vµ
®Çu t víi níc ngoµi.
C¸c chØ tiªu phôc vô môc tiªu nµy bao gåm: c¸n c©n
th¬ng m¹i (kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸, dÞch vô; kim
ng¹ch nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô); møc th©m hôt,
thÆng d c¸n c©n th¬ng m¹i vµ c¸n c©n v·ng lai; c¸c luång
vèn ®Çu t vµo vµ ra theo c¸c kªnh ®Çu t trùc tiÕp (FDI)
vµ tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA): nî níc ngoµi cña nhµ
níc, nî níc ngoµi cña khu vùc doanh nghiÖp.
Trong qu¶n lý kinh tÕ c¸n c©n thanh to¸n cã t¸c ®éng
m¹nh tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n. Duy tr× c©n
b»ng c¸n c©n thanh to¸n nãi chung còng nh c¸n c©n th-
¬ng m¹i, c¸n c©n v·ng lai ®èi víi mét níc kÐm vµ ®ang
ph¸t triÓn lµ mét khã kh¨n lín. Th©m hôt lµ khã tr¸nh
khái, song æn ®Þnh ë mét tû lÖ th©m hôt chÊp nhËn ®îc
lµ ®iÒu cÇn cè g¾ng duy tr× vµ kinh nghiÖm nhiÒu níc
®· chøng minh r»ng hoµn toµn cã thÓ duy tr× ®îc, gãp
phÇn æn ®Þnh nÒn kinh tÕ quèc d©n, tõng bíc c¶i thiÖn
quan hÖ vµ vÞ thÕ trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
* B¶o ®¶m c«ng b»ng, tiÕn bé x· héi. Trong nÒn kinh
tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, b¶o ®¶m c«ng
b»ng vµ tiÕn bé x· héi lµ mét môc tiªu quan träng ®ång
thêi còng lµ mét lÜnh vùc thu hót sù quan t©m cña toµn
x· héi. Trong ®iÒu kiÖn níc ta hiÖn nay, thùc hiÖn c«ng
b»ng vµ tiÕn bé x· héi võa gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t

16
triÓn kinh tÕ, võa thÓ hiÖn b¶n chÊt, tÝnh u viÖt cña chÕ
®é x· héi, ®ång thêi cßn thÓ hiÖn truyÒn thèng "uèng níc
nhí nguån, ®Òn ¬n ®¸p nghÜa lµ b×nh qu©n, cµo b»ng
lµm mÊt ®éng lùc kinh tÕ trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh
doanh, mµ ph¶i võa ph¸t huy ®éng lùc kinh tÕ, khuyÕn
khÝch mäi ngêi lµm giµu chÝnh ®¸ng, võa quan t©m ®Õn
nh÷ng ngêi cã c«ng víi níc, c¸c ®èi tîng ®Æc biÖt khã
kh¨n, nh÷ng vïng c¨n cø kh¸ng chiÕn, vïng s©u, vïng xa…
* T¨ng trëng kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng. §©y lµ môc tiªu
quan träng nhÊt ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn v×
t¨ng trëng kinh tÕ quyÕt ®Þnh tèc ®é ph¸t triÓn cña
quèc gia, quyÕt ®Þnh møc sèng cña d©n c vµ tiÒm lùc
kinh tÕ cña ®Êt níc. T¨ng trëng kinh tÕ bÒn v÷ng ®ßi hái
tèc ®ä t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ kh«ng nh÷ng ph¶i ë
møc cao cã thÓ ®¹t ®îc mµ cßn ph¶i b¶o ®¶m sù æn
®Þnh cña qu¸ tr×nh t¨ng trëng, tøc lµ tèc ®é t¨ng trëng
ph¶i æn ®Þnh liªn tôc trong mét thêi kú dµi, ®ång thêi
b¶o ®¶m sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt,
b¶o vÖ m«i trêng, t¸i t¹o ®îc c¸c nguån lùc tù nhiªn.
C¸c chØ tiªu phôc vô cho môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ
bao gåm: tèc ®é t¨ng trëng tæng s¶n phÈm quèc néi
(GDP); møc GDP tÝnh trªn ®Çu ngêi; tèc ®ä t¨ng trëng
cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt chÝnh; tæng ®Çu t cña toµn bé
nÒn kinh tÕ; tæng chi ®Çu t tõ quü tµi chÝnh tËp trung
cña nhµ nø¬c (ng©n s¸ch nhµ níc).

17
 Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ®îc x¸c ®Þnh chñ yÕu c¨n
cø vµo vèn ®Çu t cña toµn bé nÒn kinh tÕ vµ hÖ sè gia
t¨ng t b¶n - ®Çu t (ICOR). Trong ®iÒu kiÖn c¸c níc ®·
ph¸t triÓn cao (cã hÖ sè ICOR cao, møc tiªu dïng cao, møc
tæng cung cao, c¬ héi ®Çu t thÊp), tèc ®é t¨ng trëng
kinh tÕ thêng ®¹t ë møc kh¸ thÊp (díi 5%). C¸c níc ®ang
ph¸t triÓn, nhÊt lµ míi ë giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸
(cã hÖ sè ICOR thÊp, nhiÒu c¬ héi ®Çu t míi…), cã c¬ héi
®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao (trªn 5%). NhiÒu quèc gia
trong giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ ®· rÊt thµnh c«ng
trong ph¸t triÓn vµ ®· ®¹t tèc ®é t¨ng trëng cao tõ 8-10%
liªn tôc vµi chôc n¨m.
Nh vËy, c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« lµ mét hÖ thèng
thèng nhÊt cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, chÕ ®Þnh lÉn
nhau. Trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, ®iÒu cÇn chó ý lµ thø
tù u tiªn c¸c môc tiªu, tuú thuéc vµo chiÕn lîc ph¸t triÓn
kinh tÕ - x· héi, tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ tõng giai
®o¹n ph¸t triÓn cña mçi quèc gia.
C¸c môc tiªu thùc hiÖn th«ng qua viÖc sö dông c¸c
c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«.

2. Chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc:

Nh ®· ph©n tÝch ë trªn, nÒn kinh tÕ thÞ trêng cÇn ph¶i
cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc nh»m ®¶m b¶o cho nÒn kinh
tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Tuy nhiªn víi nh÷ng môc tiªu
kh¸c nhau, chøc n¨ng kinh tÕ cña Nhµ níc x· héi chñ

18
nghÜa còng kh¸c víi c¸c Nhµ níc kh¸c. C¸c chøc n¨ng nµy
vÒ c¬ b¶n gåm cã:
1.Nhµ níc ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ,
x· héi vµ thiÕt lËp khu«n khæ luËt ph¸p ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn
cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ v× æn ®Þnh chÝnh
trÞ, x· héi lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ.
Nã bao gåm quy ®Þnh vÒ tµi s¶n , ho¹t ®éng thÞ trêng,
quy ®Þnh chi tiÕt cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña
doanh nghiÖp, c¸c tr¸ch nhiÖm t¬ng hç cña c¸c liªn ®oµn
lao ®éng vµ ban qu¶n lý vµ nhiÒu luËt lÖ ®Ó x¸c ®Þnh
m«i trêng kinh tÕ. VÒ nhiÒu mÆt, c¸c quyÕt ®Þnh cña
khu«n khæ ph¸p luËt xuÊt ph¸t tõ nh÷ng mèi quan hÖ vît
ra ngoµi lÜnh vùc kinh tÕ ®¬n thuÇn. C¸c luËt lÖ ®a ra
nh»m ®¸p øng nh÷ng gi¸ trÞ vµ quan ®iÓm ®îc ®ång
t×nh réng r·i vÒ sù c«ng b»ng h¬n lµ qua mét sù ph©n
tÝch kinh tÕ ®îc mµi dòa rÊt cÈn thËn vÒ chi phÝ vµ lîi
léc. Ngoµi ra khu«n khæ ph¸p luËt cã thÓ t¸c ®éng s©u
s¾c tíi hµnh vi cña c¸c chñ thÓ vµ ®iÒu chØnh hµnh vi
kinh tÕ cña hä.
2.Nhµ níc ®Þnh híng cho sù ph¸t triÓn toµn bé nÒn
kinh tÕ vµ thùc hiÖn ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®Ó
®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng t¨ng trëng æn ®Þnh.
§Ó thùc hiÖn ®îc chøc n¨ng nµy Nhµ níc kh«ng chØ x©y
dùng c¸c chiÕn lîc vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn mµ cßn ph¶i
trùc tiÕp tham gia vµo mét sè lÜnh vùc ®Ó dÉn d¾t nÒn
kinh tÕ – x· héi ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn. Ngoµi ra c¸c

19
chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ ®Ó æn ®Þnh m«i trêng
kinh tÕ vÜ m« lµ hÕt søc quan träng nh»m tr¸nh ®îc
nh÷ng chÊn ®éng bëi c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ vµ
l¹m ph¸t.
3.Nhµ níc ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng cã hiÖu
qu¶, c¸c doanh nghiÖp v× lîi Ých c¸ nh©n, ch¹y theo lîi
nhuËn cã thÓ l¹m dông tµi nguyªn, tµn ph¸ m«i trêng, t¸c
®éng tíi ®êi sèng cña con ngêi. V× vËy, Nhµ níc ph¶i thùc
hiÖn nh÷ng t¸c ®éng bªn ngoµi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶
kinh tÕ – x· héi. Sù xuÊt hiÖn c¸c tæ chøc ®éc quyÒn
trong nÒn kinh tÕ ®îc coi lµ khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr-
êng, ®ßi hái Nhµ níc cã nhiÖm vô b¶o vÖ c¹nh tranh,
chèng ®éc quyÒn ®Ó t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ cña m« h×nh
kinh tÕ nµy.
4.Nhµ níc cÇn h¹n chÕ c¸c mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ
trêng, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. Sù t¸c ®éng cña c¬
chÕ thÞ trêng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, nhng kh«ng
tÓ tù ®éng mang l¹i nh÷ng gi¸ trÞ mµ x· héi mong muèn
vµ cè g¾ng v¬n tíi, kh«ng thÓ tù ®éng ®a l¹i sù ph©n
phèi c«ng b»ng. Vai trß cña Nhµ níc trong chøc n¨ng nµy
lµ viÖc thùc hiÖn ph©n phèi thu nhËp quèc d©n hîp lý,
g¾n môc tiªu kinh tÕ víi môc tiªu x· héi, n©ng cao ®êi
sèng cña nh©n d©n. C«ng cô sö dông chñ yÕu lµ thuÕ,
ngoµi ra cßn cã hÖ thèng hç trî thu nhËp cho ngêi giµ, ng-
êi tµn tËt, ngêi kh«ng cã c«ng ¨n viÖc lµm nh»m t¹o ra
m¹ng líi an toµn b¶o vÖ nh÷ng ngêi kh«ng may khái bÞ

20
huû ho¹i vÒ kinh tÕ. §iÒu nµy ®· ®îc chØ râ trong ®Æc
®iÓm cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta.
5.Chøc n¨ng cuèi cïng ®îc ®Ò cËp tíi lµ viÖc t¨ng cêng
qu¶n lý, b¶o vÖ tµi s¶n c«ng, kiÓm kª, kiÓm so¸t vµ híng
dÉn toµn bé c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi ®i vµo quü
®¹o cña chñ nghÜa x· héi. ChØ khi hoµn thµnh tèt chøc
n¨ng nµy chóng ta míi cã mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, hiÖu
qu¶, mét nÒn kinh tÕ x· héi ®óng nghÜa.
Tr¶i qua h¬n 20 n¨m ®æi míi, Nhµ níc mét mÆt ®·
thùc hiÖn tèt c¸c chøc n¨ng cña m×nh, ®¹t ®îc c¸c môc
tiªu cña viÖc qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, mÆt kh¸c cßn nh÷ng
mÆt h¹n chÕ ph¶i ®îc tiÕp tôc gi¶i quyÕt lµ:
• NÒn kinh tÕ tuy ®· ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao
nhng cßn cha v÷ng ch¾c. Tû lÖ thÊt nghiÖp cßn cao, kh¶
n¨ng chñ ®éng kiÒm chÕ l¹m ph¸t cha b¶o ®¶m, béi chi
ng©n s¸ch cßn ®¸ng kÓ, nî níc ngoµi cßn lín so víi kh¶
n¨ng xuÊt khÈu. Møc tiÕt kiÖm vµ ®Çu t cha cao, huy
®éng nguån vèn trong níc cßn h¹n chÕ vµ sö dông cßn
l·ng phÝ.
• Møc tÝch luü vµ ®Çu t trong níc cßn thÊp, chØ chiÕm
gÇn 20% GDP. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tØ lÖ nµy ®·
®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ nhng vÉn thÊp h¬n nhiÒu c¸c níc
trong khu vùc. §iÒu ®¸ng chó ý ë ®©y lµ h¬n 25% ®Çu
t cña ViÖt Nam lµ tõ nguån ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi,
phÇn kh¸c lµ tÝn dông vµ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn
l¹i. Thùc tr¹ng nµy cho thÊy t×nh h×nh thu nhËp rÊt thÊp

21
cña ViÖt Nam vµ nguån vèn tÝch lòy trong níc cßn h¹n
chÕ.
• Vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ níc cßn yÕu, tuy ®¹t
kho¶ng 40% tæng gi¸ trÞ s¶n lîng c«ng nghiÖp nhng vÊn
®Ò hiÖu qu¶ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy cßn kh¸ nÆng
nÒ. Nguyªn nh©n mét phÇn lµ do sù tr× trÖ trong qu¶n lý
cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc trong thêi k× bao cÊp, sù
lóng tóng khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng ®Çy tÝnh
c¹nh tranh, h×nh thøc vµ chÊt lîng s¶n phÈm giê lµ c«ng
viÖc sèng cßn cña c¸c doanh nghiÖp khiÕn c¸c doanh
nghiÖp Nhµ níc bÞ mÊt ®i tÝnh ®Þnh híng trong nÒn kinh
tÕ.
• HÖ thèng kÕ ho¹ch, hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng
lµ nh÷ng c«ng cô chñ ®¹o cña Nhµ níc trong qu¶n lý vÜ
m« nÒn kinh tÕ ®· ®îc ®æi míi nhng cßn chËm, cha ®¸p
øng ®îc yªu cÇu. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, mét hÖ
thèng ng©n hµng hai cÊp ®· ®îc ¸p dông, ho¹t ®éng kh¸
hiÖu qu¶ trong viÖc cung cÊp dÞch vô vµ th¬ng m¹i, tuy
nhiªn cßn nhiÒu yÕu kÐm. HÖ thèng thanh to¸n chËm,
t×nh tr¹ng khan hiÕm tiÒn mÆt cßn phæ biÕn, c¸c tæ
chøc tµi chÝnh ®Þa ph¬ng cã nhu cÇu tÝn dông cao h¬n
rÊt nhiÒu so víi sè vèn hiÖn cã, do ®ã viÖc më réng m¹ng
líi dÞch vô cßn h¹n chÕ.
• C¶i c¸ch hµnh chÝnh cßn chËm, bé m¸y cång kÒnh,
n¨ng lùc cßn yÕu kÐm, qu¶n lý chång chÐo, thñ tôc phiÒn

22
hµ, luËt ph¸p cßn thiÕu vµ cha ®ång bé, c¸c lo¹i h×nh së
h÷u cha thùc sù ®îc quy ®Þnh râ rµng.
Nhµ níc qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®· nhËn thøc ®îc
mÆt h¹n chÕ, ®ang tõng bíc kh¾c phôc nh»m ®a ®Êt níc
ph¸t triÓn theo nh÷ng môc tiªu ®Ò ra vÒ mét nÒn d©n
chñ thùc sù.

IV, Mét sè biÖn ph¸p nh»m t¨ng cêng vai trß Nhµ
níc trong nÒn kinh tÕ
1. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ ë
níc ta hiÖn nay
Nhµ níc kiÓu míi ë níc ta lµ Nhµ níc cña d©n, do d©n,
v× d©n ra ®êi tõ sau c¸ch m¹ng Th¸ng T¸m (1945), ®·
qu¶n lý kinh tÕ - x· héi qua c¸c thêi kú b¶o vÖ vµ x©y
dùng ®Êt níc. Trong c«ng cuéc ®æi míi, Nhµ níc ta ®·
ph¸t huy vai trß, tr¸ch nhiÖm trong qu¶n lý kinh tÕ - x·
héi, tiÕn hµnh ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ nhng vÉn gi÷
v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ - x· héi, ®¶m b¶o t¨ng trëng
kinh tÕ kh¸, ®a níc ta ra khái khñng ho¶ng; ®· ®æi míi
c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ vµ ®iÒu hµnh, xö lý
c¸c t×nh huèng hÕt søc phøc t¹p cã kÕt qu¶ tèt. Nhµ níc
còng ®· ®æi míi hÖ thèng kinh tÕ nhµ níc, ®æi míi hÖ
thèng tæ chøc bé m¸y nhµ níc, ®æi míi vµ x©y dùng ®éi
ngò c¸n bé, c«ng chøc qu¶n lý nhµ níc phï hîp víi c¬ chÕ
míi… do ®ã, ®· gãp phÇn to lín vµo ph¸t triÓn kinh tÕ - x·
héi vµ thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi.

23
 VÒ c¸c chøc n¨ng cô thÓ, tõ khi ®æi míi, nhµ níc ta ®·
thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c néi dung sau ®©y:
- KÞp thêi ban hµnh vµ tõng bíc ®a vµo cuéc sèng mét
hÖ thèng luËt ph¸p kh¸ ®Çy ®ñ theo híng ®æi míi, t¹o
khu«n khæ ph¸p lý c¬ b¶n cho nÒn kinh tÕ vËn hµnh vµ
ph¸t triÓn víi tèc ®é cao, trong mét thêi gian dµi.
- Huy ®éng ®îc nguån lùc tµi chÝnh kh¸ lín ®Ó chñ
®éng ®Çu t ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng c¬
b¶n nh giao th«ng, ®iÖn, níc, th«ng tin liªn l¹c.
- ChuyÓn ®æi c¸ch thøc ®Þnh híng, híng dÉn tõ kiÓu
trùc tiÕp tríc ®©y sang kiÓu gi¸n tiÕp: Nhµ níc chñ yÕu
qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, t¨ng cêng sö dông c¸c chÝnh s¸ch
kinh tÕ nh tµi chÝnh, tiÒn tÖ…
- Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, Nhµ níc thùc hiÖn ®iÒu
tiÕt thµnh c«ng, ®¶m b¶o c¸c tiªu chÝ c«ng b»ng x· héi
trong ®iÒu kiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp.
- Bíc ®Çu lµm quen vµ tõng bíc ®æi míi c¸c ph¬ng
ph¸p kiÓm tra, kiÓm so¸t phï hîp víi ®iÒu kiÖn thÞ trêng.
Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc trong qu¸ tr×nh
®æi míi, qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ cßn nhiÒu mÆt h¹n
chÕ vµ yÕu kÐm.
Thø nhÊt, qu¶n lý nhµ níc cha ngang tÇm víi ®ßi hái
cña thêi kú míi, cha ph¸t huy ®Çy ®ñ mÆt tÝch cùc vµ
h¹n chÕ ®îc tÝnh tù ph¸t, tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ trêng.
Thø hai, hÖ thèng luËt ph¸p, c¬ chÕ chÝnh s¸ch cha
®ång bé vµ nhÊt qu¸n, thùc hiÖn cha nghiªm.

24
 Thø ba, qu¶n lý c¸c lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng, gi¸
c¶, kÕ ho¹ch ho¸, th¬ng m¹i, ph©n phèi thu nhËp, ®Êt
®ai, vèn vµ tµi s¶n nhµ níc cha tèt vµ chËm ®æi míi.
Thø t, tæ chøc bé m¸y qu¶n lý nhµ níc cßn nÆng nÒ,
quan hÖ ph©n c«ng vµ hiÖp t¸c cha râ rµng, cßn nhiÒu v-
íng m¾c; t×nh tr¹ng tham nhòng, l·ng phÝ, quan liªu,
ph©n t¸n côc bé cßn nghiªm träng; c¸n bé vµ c«ng chøc
nhµ níc cßn nhiÒu h¹n chÕ c¶ vÒ tr×nh ®é, n¨ng lùc vµ
phÈm chÊt, cha t¬ng xøng víi yªu cÇu cña nhiÖm vô.
Thø n¨m, c¶i c¸ch hµnh chÝnh tiÕn hµnh chËm, hiÖu
qu¶ thÊp.
Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh trªn ®©y cã nhiÒu, nhng
chñ yÕu do:
- Níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi, c¸i cò cha xo¸
bá hÕt, c¸i míi cha ra ®êi ®ång bé, viÖc x©y dùng Nhµ n-
íc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n, v× d©n vµ qu¶n lý nÒn
kinh tÕ ®ang chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng lµ c«ng viÖc
míi mÎ, ph¶i võa lµm, võa t×m tßi, rót kinh nghiÖm.
- ViÖc ®æi míi hÖ thèng tæ chøc bé m¸y qu¶n lý nhµ n-
íc vÒ kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña níc ta, võa thiÕu
c¬ së lý luËn khoa häc nªn khi thùc hiÖn cßn víng m¾c,
hiÖu qu¶ vµ t¸c dông cßn h¹n chÕ, võa thiÕu tr¸ch nhiÖm
vµ kiªn quyÕt tù ®æi míi, tù chØnh ®èn cña c¸c c¬ quan
qu¶n lý nhµ níc ®Ó ®¶m b¶o sù trong s¹ch vµ n©ng cao
hiÖu qu¶ ho¹t ®éng qu¶n lý.

25
 - Sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi viÖc ®æi míi vµ kiÖn
toµn bé m¸y qu¶n lý nhµ níc cßn nhiÒu h¹n chÕ.
2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc vµ
hiÖu lùc qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ
Qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ ë níc ta ®ang ®øng tríc
nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc lín. Chóng ta ®· cã kinh
nghiÖm vµ kÕt qu¶ cña h¬n mêi n¨m ®æi míi, ®ang
®øng tríc xu thÕ më cöa, héi nhËp vµ hîp t¸c quèc tÕ; nh-
ng khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi; viÖc nhµ níc
ph¶i tù ®æi míi, tù c¶i c¸ch; hÖ thèng qu¶n lý cµng trë
nªn phøc t¹p h¬n; sù c¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng gay
g¾t - tÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ßi hái qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ
ph¶i tiÕp tôc ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn. Yªu cÇu ®Æt ra
lµ ph¶i tiÕp tôc ®æi míi qu¶n níc ®Ó nhµ níc thùc sù cña
d©n, do d©n vµ v× d©n díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, bé m¸y
nhµ níc trong s¹ch v÷ng m¹nh, ho¹t ®éng cã hiÖu lùc,
hiÖu qu¶; c¸n bé, c«ng chøc nhµ níc thùc sù lµ c«ng béc
cña d©n, lµm tèt c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ - x· héi. Trong
thêi gian tíi cÇn ph¶i chó ý c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu sau:
1. NhËn thøc vµ xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a nhµ níc víi
nh©n d©n, gi÷a sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý cña nhµ
níc vÒ kinh tÕ, gi÷a qu¶n lý nhµ níc vµ qu¶n lý cña doanh
nghiÖp.
- CÇn kh¼ng ®Þnh r»ng, nh©n d©n lµ ngêi chñ ®Ých
thùc vµ cao nhÊt cña ®Êt níc, nhµ níc lµ ®¹i diÖn cña
nh©n d©n ®Ó qu¶n lý ®Êt níc, do nh©n d©n bÇu ra vµ

26
chÞu sù gi¸m s¸t cña nh©n d©n. Do ®ã, nhµ níc ph¶i t«n
träng quyÒn lµm chñ cña d©n, phôc vô d©n, cßn nh©n
d©n ph¶i chÊp hµnh nghiªm chØnh ph¸p luËt, chÝnh lµ tù
b¶o vÖ quyÒn lµm chñ cña m×nh. Trong nhËn thøc vµ xö
lý c¸c mèi quan hÖ gi÷a nhµ níc vµ nh©n d©n cÇn thÊm
nhuÇn lêi d¹y cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh: "nÕu kh«ng cã
nh©n d©n th× chÝnh phñ ®ñ lùc lîng. NÕu kh«ng cã
chÝnh phñ th× nh©n d©n kh«ng ai dÉn ®êng".
§Ó t«n träng vµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n
d©n, §¹i héi IX cña §¶ng ®· chØ râ: "Thùc hiÖn tèt quy
chÕ d©n chñ, më réng d©n chñ trùc tiÕp ë c¬ së, t¹o
®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n tham gia qu¶n lý kinh tÕ - x·
héi, th¶o luËnvµ quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò quan träng".
- CÇn nhËn thøc vµ ph©n biÖt râ chøc n¨ng l·nh ®¹o
cña §¶ng vµ chøc n¨ng qu¶n lý cña Nhµ níc. §¶ng l·nh ®¹o
kinh tÕ b»ng ®êng lèi, chÝnh s¸ch vµ b»ng ph¬ng ph¸p
gi¸o dôc, thuyÕt phôc, cßn nhµ níc thÓ chÕ ho¸ ®êng lèi,
chÝnh s¸ch cña §¶ng thµnh ph¸p luËt, ®¶m b¶o quyÒn
lµm chñ cña nh©n d©n, x©y dùng vµ thùc hiÖn thÓ chÕ
míi vÒ kinh tÕ, tiÕn hµnh qu¶n lý, ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ
b»ng tæng hîp c¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý, trong ®ã cã c¶
nh÷ng biÖn ph¸p gi¸n tiÕp, khuyÕn khÝch sù tù nguyÖn,
tù gi¸c, cã c¶ nh÷ng biÖn ph¸p b¾t buéc, cìng chÕ. Th«ng
qua nhµ níc, §¶ng ®a ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµo
cuéc sèng. Nh vËy, §¶ng ph¶i t¨ng cêng l·nh ®¹o nhµ níc
nhng kh«ng lµm thay nhµ níc mµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t

27
huy tÝnh chñ ®éng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý, ®iÒu
hµnh cña nhµ níc.
- §èi víi c¸c doanh nghiÖp, nhµ níc cã chøc n¨ng vµ
tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ ®ãi víi tÊt c¶ c¸c
doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kh«ng can
thiÖp trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh
nghiÖp. Riªng víi c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, tuú theo sù
ph©n cÊp vµ uû quyÒn cña ChÝnh phñ mµ c¸c bé, c¬
quan chÝnh phñ vµ uû ban nh©n d©n ®Þa ph¬ng cã
tr¸ch nhiÖm ®¹i diÖn chñ së h÷u nhµ níc ®èi víi c¸c
doanh nghiÖp trªn mét sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh nhng ph¶i
t«n träng quyÒn tù chñ, kh«ng can thiÖp s©u vµo ho¹t
®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
2. Thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong tæ
chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ
TËp trung d©n chñ lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña qu¶n lý
kinh tÕ, cµng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi tæ chøc vµ
ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ, ®îc
thÓ hiÖn trªn hai néi dung chñ yÕu sau ®©y:
- N©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý thèng nhÊt cña nhµ níc
trung ¬ng ®i ®«i víi ph©n cÊp qu¶n lý cho ®Þa ph¬ng.
§Ó thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy, nhµ níc trung ¬ng tËp trung
qu¶n lý ë tÇm chiÕn lîc, tÇm vÜ m« bao gåm viÖc ho¹ch
®Þnh chiÕn lîc, chÝnh s¸ch quèc gia, ch¬ng tr×nh, quy
ho¹ch, kÕ ho¹ch, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ lín cã t¸c dung
chung cho toµn bé nÒn kinh tÕ. Cßn chÝnh quyÒn ®Þa

28
ph¬ng cã tr¸ch nhiÖm vµ thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh
nh÷ng vÊn ®Ò cña ®Þa ph¬ng, ®Æc biÖt lµ vÒ kÕ ho¹ch
®Çu t cho khu vùc c«ng céng, thu chi ng©n s¸ch, vÒ tæ
chøc vµ nh©n sù hµnh chÝnh ®Þa ph¬ng, xö lý c¸c vô
viÖc hµnh chÝnh. Ngay trong chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng
còng ph¶i cã sù ph©n cÊp theo híng cÊp nµo n¾m th«ng
tin ®Çy ®ñ h¬n, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò s¸t thùc tÕ h¬n th×
giao thÈm quyÒn vµ nhiÖm vô cho cÊp ®ã.
- T¨ng cêng phèi hîp qu¶n lý theo ngµnh vµ theo l·nh
thæ. C¸c ngµnh trung ¬ng cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý theo
ngµnh trªn ph¹m vi c¶ níc bao gåm tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ. ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý
toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi trªn ph¹m vi l·nh thæ,
kÓ c¶ kiÓm tra kiÓm so¸t viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt ®èi
víi c¸c c¬ quan vµ tæ chøc thuéc ngµnh cÊp trªn ho¹t
®éng trªn ®Þa bµn l·nh thæ, ®¶m b¶o sù phèi hîp cã
hiÖu qu¶ vµ th«ng suèt.
3. §Èy m¹nh c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ níc
C¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ níc lµ yªu cÇu cña nhiÒu
quèc gia, nhng ®èi víi níc ta hiÖn nay, ®©y lµ mét nhiÖm
vô hÕt søc cÊp b¸ch nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ,
yÕu kÐm cña qu¶n lý nhµ níc kiÓu cò, x©y dùng mét Nhµ
níc thùc sù cña d©n, do d©n, v× d©n, cã kh¶ n¨ng qu¶n
lý nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang
nÒn kinh tÕ thÞ trêng, cßn rÊt míi mÎ vµ rÊt phøc t¹p, sím
thÝch nghi vµ hoµ nhËp víi thÞ trêng thÕ giíi. C¶i c¸ch nÒn

29
hµnh chÝnh nhµ níc lµ mét cuéc ®Êu tranh hÕt søc gay go
®Ó kh¾c phôc c¸i cò, x©y dùng c¸i míi bao gåm hµng lo¹t
vÊn ®Ò, trong ®ã tËp trung vµo mét sè viÖc chñ yÕu sau
®©y:
- TiÕp tôc x©y dùng hoµn chØnh hÖ thèng luËt ph¸p
kinh tÕ, bao gåm hÖ thèng luËt vµ v¨n b¶n ph¸p quy
nh»m t¹o khu«n khæ ph¸p lý cho viÖc h×nh thµnh ®ång
bé c¸c yÕu tè thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa;
®æi míi c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ ®¶m b¶o phï hîp vµ ®Þnh
híng ®îc nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ang trong bíc s¬ khai vµ
nhiÒu biÕn ®éng; x©y dùng vµ hoµn chØnh c¸c chÝnh
s¸ch kinh tÕ vµ x· héi, trong ®ã quan träng nhÊt lµ chÝnh
s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ.
- C¶i c¸ch mét bíc thñ tôc hµnh chÝnh c¶ vÒ quy chÕ vµ
tæ chøc thùc hiÖn, gi¶m ®Õn møc tèi ®a c¸c thñ tôc, quy
chÕ vµ t×nh tr¹ng quan liªu, phiÒn hµ ®èi víi nh©n d©n
vµ c¸c doanh nghiÖp.
- S¾p xÕp l¹i vµ chÊn chØnh tæ chøc bé m¸y qu¶n lý
nhµ níc vÒ kinh tÕ, ®¶m b¶o cho bé m¸y tinh gän, ®ñ
kh¶ n¨ng qu¶n lý vµ xö lý tèt c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong
nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o cho bé m¸y tinh gän, ®ñ kh¶ n¨ng
qu¶n lý vµ xö lý tèt c¸c vÊn ®Ò nÈy sinh trong nÒn kinh
tÕ thÞ trêng, tËp trung vµo chøuc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ vÜ
m«, gi¶m dÇn ®i tíi xo¸ bá chÕ ®é chñ qu¶n ®èi víi
doanh nghiÖp nhµ níc. ViÖc s¾p xÕp l¹i tæ chøc bé m¸y
qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi viÖc x©y

30
dùng ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc nhµ níc cã phÈm chÊt,
tr×nh ®é vµ n¨ng lùc trong qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
4. §Èy m¹nh ®Êu tranh chèng tÖ quan liªu, tham nhòng
Quan liªu vµ tham nhòng ®i liÒn víi nhau nh h×nh víi
bãng, lµ c¨n bÖnh vèn cã cña nhµ níc nãi chung. Riªng ë
níc ta ®ang trong thêi kú ®æi míi, c¬ chÕ qu¶n lý tËp
trung quan liªu, bao cÊp cha hoµn toµn xo¸ bá, c¬ chÕ thÞ
trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc ra ®êi cha ®ång bé lµ
®iÒu kiÖn tèt cho tÖ quan liªu, tham nhòng ph¸t triÓn,
võa c¶n trë sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc, võa lµm mÊt uy tÝn
vµ lµm suy yÕu hiÖu lùc qu¶n lý cña nhµ níc. Do ®ã, ®Êu
tranh kiªn quyÕt xo¸ bá tÖ quan liªu, tham nhòng trë
thµnh mét nhiÖm vô cÊp b¸ch tríc m¾t cña toµn §¶ng,
toµn d©n ta. V¨n kiÖn §¹i héi IX cña §¶ng ®· nhÊn m¹nh
ph¶i kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng tham nhòng, g¾n víi
chèng l·ng phÝ, quan liªu, bu«n lËu, ®Æc biÖt chèng c¸c
hµnh vi lîi dông chøc quyÒn ®Ó s¸ch nhiÔu, tham «, nhËn
hèi lé, lµm giµu bÊt chÝnh.
§Êu tranh chèng quan liªu, tham nhòng ph¶i vËn dông
tæng hîp c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh - tæ chøc, kinh tÕ vµ
gi¸o dôc, tríc m¾t cÇn chó träng c¸c biÖn ph¸p sau:
- Ph¸t huy quyÒn lµm chñ thùc sù cña nh©n d©n trong
ho¹t ®éng kinh tÕ vµ tham gia qu¶n lý kinh tÕ, trong viÖc
ph¸t hiÖn, tè c¸o, ®Êu tranh chèng quan liªu, tham nhòng.
- Bæ sung, hoµn thiÖn c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý
kinh tÕ phï hîp víi quy luËt cña c¬ chÕ thÞ trêng theo

31
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, mäi thÓ chÕ, quy ®Þnh ph¶i
minh b¹ch, râ rµng, dÔ hiÓu, c«ng khai, ®¶m b¶o cho moi
ngêi cã thÓ n¾m b¾t, thùc hiÖn, kiÓm tra, kiÓm so¸t.
- §Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, tiÕp tôc s¾p xÕp l¹i bé
m¸y qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ tinh gän, xo¸ bá c¸c thñ
tôc phiÒn hµ, n©ng cao tr¸ch nhiÖm phôc vô cña c¸c c¬
quan c«ng quyÒn vµ c«ng chøc nhµ níc.
- §Ò cao kû c¬ng, phÐp níc, xö lý nghiªm c¸c c¸n bé,
c«ng chøc ph¹m téi tham nhòng, lµm giµu bÊt chÝnh,
®ång thêi nghiªm trÞ nh÷ng ngêi vu c¸o, lµm mÊt danh
dù vµ uy tÝn cña c¸n bé, c«ng cô qu¶n lý nhµ níc.

32
 KÕt luËn

Nh vËy, quan ®iÓm x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng

®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ngµy cµng ®îc nhËn thøc râ
h¬n. Trong thùc tiÔn, sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý
Nhµ níc cã ¶nh hëng quan träng ®Ó ®¶m b¶o nÒn kinh
tÕ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nhµ níc sö dông cã hiÖu
qu¶ luËt ph¸p, c¸c chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch vµ c¸c c«ng cô
kh¸c, ®Æc biÖt lµ thùc lùc kinh tÕ cña Nhµ níc ®Ó t¸c
®éng vµo thÞ trêng nh»m ph¸t huy mÆt tÝch cùc cña thÞ
trêng, ng¨n ngõa, h¹n chÕ sù sa sót vÒ lèi sèng, ®¹o ®øc,
tÖ n¹n vµ c¸c xu thÕ tù ph¸t kh¸c.
Sau gÇn hai m¬i n¨m thùc hiÖn ®æi míi, chóng ta ®·
®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, ®a ®Êt níc tho¸t ra
khái c¸c cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ – x· héi. Tuy nhiªn nÒn
kinh tÕ vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n, yÕu kÐm, ®Æc biÖt lµ n-
íc ta cha tho¸t khái mét níc nghÌo. §Ó vît qua ®îc bíc ®-
êng ®ã, chóng ta cßn kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc lín vµ
gay g¾t. §ång thêi chóng ta còng cã nh÷ng c¬ héi míi ®Ó
ph¸t triÓn. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i chñ ®éng n¾m thêi
c¬, kiªn quyÕt ®Èy lïi c¸c nguy c¬ nh»m v¬n lªn ph¸t
triÓn nhanh, v÷ng ch¾c vµ ®óng híng. §iÒu ®ã ®ßi hái
ph¶i n©ng cao h¬n n÷a vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc híng
vµo chøc n¨ng ®Þnh híng vµ chØ ®¹o sù ph¸t triÓn, dÉn
d¾t nç lùc ph¸t triÓn, t¹o khu«n khæ ph¸p luËt thèng
nhÊt, m«i trêng æn ®Þnh, h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña c¬

33
chÕ thÞ trêng… ®¸p øng yªu cÇu t¨ng trëng nhanh, æn
®Þnh v÷ng ch¾c vµ c«ng b»ng x· héi.

34