Lêi nãi ®Çu

Tõ §¹i héi §¶ng VIII ®Õn nay, §¶ng ta lu«n x¸c ®Þnh c«ng
nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô träng t©m cña thêi kú qu¸ ®é.
NhiÖm vô CNH - H§H ®· ®îc thùc hiÖn ë níc ta trong nh÷ng
n¨m qua, nhÊt lµ thêi kú ®æi míi chóng ta ®· thu ®îc nhiÒu
thµnh tùu quan träng t¹o thÕ vµ lùc cho thêi kú ph¸t triÓn
tiÕp theo. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc chóng ta
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai lÇm. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm
vô míi ®Æt ra cïng kh¾c phôc nh÷ng thiÕu xãt khiÕm
khuyÕt, ®Èy lïi nguy c¬ tôt hËu vÒ kinh tÕ ®a ®Êt níc ra
khái t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n,
t¨ng cêng tiÒm lùc quèc phßng an ninh, cñng cè v÷ng ch¾c
®éc lËp chñ quyÒn quèc gia th× kh«ng cã con ®êng nµo
kh¸c con ®êng ®Èy m¹nh CNH - H§H ®Êt níc.

VÊn ®Ò CNH - H§H lµ mét vÊn ®Ò rÊt réng, trong ph¹m

vi bµi viÕt nµy em xin ®Ò cËp ®Õn: Néi dung CNH - H§H ë níc
ta hiÖn nay. TiÓu luËn nµy hoµn thµnh theo yªu cÇu cña Bé
m«n Kinh tÕ chÝnh trÞ, trêng Häc viÖn Ng©n hµng. Néi dung
cña tiÓu luËn dùa trªn t tëng cña nh÷ng bµi viÕt vÒ vÊn ®Ò
CNH - H§H cña c¸c chuyªn gia ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kinh
tÕ, do ph¹m vi cña vÊn ®Ò réng lín cïng h¹n chÕ vÒ mÆt
tr×nh ®é nhËn thøc cña b¶n th©n nªn néi dung tiÓu luËn nµy
khã tr¸nh khái nh÷ng s¬ sµi, h¹n chÕ vµ thiÕu xãt. Em rÊt
mong nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¶ng viªn

bé m«n ®· gióp ®ì em hoµn thµnh tiÓu luËn nµy.

1
 A. PhÇn më ®Çu

HiÖn nay trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra cuéc ch¹y ®ua ph¸t
triÓn kinh tÕ rÊt s«i ®éng, c¸c níc nhanh chãng thùc hiÖn c¸c
chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m ®a kinh tÕ ph¸t triÓn trong ®ã con
ngêi lµ vÞ trÝ trung t©m. Muèn vËy c¸c níc kh«ng cßn con ®-
êng nµo kh¸c lµ ph¶i thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i
ho¸. Do vËy vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸ lµ vÊn ®Ò chung mang
tÝnh toµn cÇu khiÕn mäi ngêi ®Òu ph¶i quan t©m nghiªn
cøu nã.

Thùc tÕ lÞch sö ®· chøng minh r»ng, ph¸t triÓn kinh tÕ lµ

quy luËt kh¸ch quan cña tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi loµi ngêi
vµ bÊt cø ë giai ®o¹n nµo, ë bÊt kú ®Êt níc nµo kh«ng lo¹i trõ
c¸c níc giµu m¹nh vÒ kinh tÕ suy ®Õn cïng ®Òu ®îc b¾t
®Çu vµ quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ nghÜa lµ ph¶i b¾t
®Çu tõ ph¬ng thøc s¶n xuÊt. VÊn ®Ò kh¸ch nhau gi÷a c¸c n-
íc chØ lµ ë môc tiªu, néi dung vµ c¸ch thøc ph¸t triÓn, cã sù
kh¸c nhau vÒ tèc ®é vÒ hiÖu qu¶ vµ trªn thùc tÕ chØ mét sè
Ýt níc c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng.

Nh ta ®· biÕt mçi ph¬ng thøc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh ®Òu

cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt t¬ng øng. C¬ së vËt chÊt kü thuËt
cña mét x· héi nhÊt ®Þnh thêng ®îc hiÓu lµ toµn bé vËt chÊt
cña lùc lîng s¶n xuÊt cïng víi kÕt cÊu cña x· héi ®· ®¹t ®îc
tr×nh ®é x· héi t¬ng øng. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña mét x·
héi tån t¹i trong ph¹m vi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh nªn
nã mang dÊu Ên vµ chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quan hÖ s¶n
xuÊt trong viÖc tæ chøc qu¸ tr×nh c«ng nghÖ trong c¬ cÊu
x· héi. V× vËy kh¸i niÖm c¬ së vËt chÊt kü thuËt g¾n bã

2
chÆt chÏ víi c¸c h×nh thøc x· héi cña nã. §Æc trng c¬ së vËt
chÊt kü thuËt cña ph¬ng thøc tríc thêi c«ng nghiÖp t b¶n cßn
thñ c«ng l¹c hËu. Cßn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nÒn s¶n
xuÊt lín, hiÖn ®¹i chØ cã thÓ lµ nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i
c©n ®èi phï hîp dùa trªn tr×nh ®é khoa häc kü thuËt c«ng
nghÖ ngµy cµng cao. §Ó cã c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt nh vËy
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cÇn ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸.

Níc ta thuéc vµo nhãm ®ang ph¸t triÓn, lµ mét trong

nh÷ng níc nghÌo nhÊt thÕ giíi, n«ng nghiÖp l¹c hËu cßn cha
tho¸t khái x· héi truyÒn thèng ®Ó sang "X· héi v¨n m×nh
c«ng nghiÖp". Do ®ã kh¸ch quan ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ néi dung, ph¬ng thøc lµ con ®êng ph¸t
triÓn nhanh cã hiÖu qu¶. §èi víi níc ta qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
ho¸ cßn g¾n chÆt víi hiÖn ®¹i ho¸, nã lµm cho x· héi chuyÓn
tõ x· héi truyÒn thèng sang x· héi hiÖn ®¹i lµm biÕn ®æi c¨n
b¶n bé mÆt cña x· héi trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi,
chÝnh trÞ...

HiÖn nay ®Êt níc ta cßn nghÌo (thuéc nhãm thø 3 th×
viÖc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®êng tÊt yÕu. Tõ
§¹i héi §¶ng VI cña §¶ng x¸c ®Þnh ®©y lµ thêi kú ph¸t triÓn
míi - Thêi kú "§Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt
níc" ®Þnh híng ph¸t triÓn nh»m môc tiªu "X©y dùng níc ta
thµnh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn
®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp
víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt
chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n
giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh.

3
 §Ó gãp phÇn nghiªn cøu vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i
ho¸ trong khu«n khæ bµi viÕt nµy em xin ®Ò cËp ®Õn "Néi
dung c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta hiÖn nay.

4
 B. Néi dung

I. Sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i
ho¸.

1. C«ng nghiÖp ho¸ lµ xu híng mang tÝnh quy luËt

cña c¸c níc ®i tõ nÒn s¶n xuÊt nhá ®i lªn mét nÒn s¶n
xuÊt lín.

§Ó cã mét x· héi nh ngµy nay kh«ng ph¶i do tù nhiªn mµ

cã , nã do qu¸ tr×nh tÝnh luü vÒ lîng ngay tõ khi loµi ngêi
xuÊt hiÖn th× s¶n xuÊt th« s¬, ®êi sèng kh«ng æn ®Þnh, c¬
së vËt chÊt hÇu nh kh«ng cã g× nhng tr¶i qua sù nç lùc cña
con ngêi t¸c ®éng vµo giíi tù nhiªn, c¶i biÕn nã th«ng qua lao
®éng, tr¶i qua nhiÒu th¨ng trÇm cña lÞch sö giêi ®©y con
ngêi ®· t¹o ra ®îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ. Thµnh tùu ®¹t
®îc lµ do quy luËt ph¸t triÓn do tù th©n vËn ®éng cña con
ngêi trong toµn x· héi. Ngµy nay c«ng cuéc x©y dùng c¸c níc
®· cè g¾ng rÊt nhiÒu trong cuéc c¹nh tranh chay ®ua vÒ
kinh tÕ. ThÓ hiÖn lµ c¸c chÝnh s¸ch, ®êng lèi vÒ ph¸t triÓn
kinh tÕ ngµy mét toµn diÖn h¬n, vÒ c¸c mÆt quan hÖ s¶n
xuÊt, lùc lîng s¶n xuÊt, nÒn v¨n ho¸ vµ con ngêi cña x· héi
®ã. C«ng nghiÖp ho¸ chÝnh lµ con ®êng vµ bíc ®i tÊt yÕu
®Ó t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt hiÖn
®¹i.

X©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín
hiÖn ®¹i còng lµ mét quy luËt chung, phæ biÕn ®èi víi tÊt c¶
c¸c níc, tuy nhiªn tuú tõng níc kh¸c nhau, do ®iÓm xuÊt ph¸t
tiÕn lªn kh¸c nhau, môc tiªu ph¸t triÓn kh«ng gièng nhau nªn
c¸ch thøc tiÕn hµnh c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt
lín, hiÖn ®¹i kh«ng gièng nhau. §èi víi nh÷ng níc cã nÒn kinh

5
tÕ kÐm ph¸t triÓn nh níc ta hiÖn nay (nÒn s¶n xuÊt nhá, kü
thuËt thñ c«ng lµ chñ yÕu...) c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh
mang tÝnh quy luËt, tÊt yÕu ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh»m
t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i.

Cã tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ chóng ta míi:

- X©y dùng ®îc c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cho chñ nghÜa x·

héi ë níc ta.

- Míi tiÕn hµnh t¸i s¶n xuÊt më réng n©ng cao ®êi sèng
vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n, míi tÝch luü vÒ lîng míi
®Ó x©y dùng thµnh c«ng nÒn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa.

- Míi t¨ng cêng ph¸t triÓn lùc lîng giai cÊp c«ng nh©n.

- Míi cñng cè quèc phßng gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ, trËt
tù an toµn x· héi.

- Míi gãp phÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ d©n
téc, x©y dùng con ngêi míi ë ViÖt Nam.

Nh vËy c«ng nghiÖp ho¸ lµ xu híng mang tÝnh quy luËt c¶

c¸c níc ®i tõ mét nÒn s¶n xuÊt nhá sang nÒn s¶n xuÊt lín.

2. TÝnh tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh ®ång thêi c«ng

nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña níc ta.

Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, nhiÒu níc dï th¾ng
hay b¹i ®Òu trë thµnh níc kiÖt quÖ ®· trë thanh mét trong
nh÷ng nguyªn nh©n cho bíc khëi ®éng cña cuéc khoa häc
c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Cã thÓ chia cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü
thuËt hiÖn ®¹i thµnh hai giai ®o¹n.

- Giai ®o¹n thø nhÊt b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 40 ®Õn

gi÷a nh÷ng n¨m 70. Giai ®o¹n nµy sö dông khoa häc kü

6
thuËt ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c«ng cô s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh
tÕ theo híng më réng vµ t¨ng thªm c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Thùc
chÊt ®©y lµ giai ®o¹n b¾t ®Çu ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n
xuÊt c¶ vÒ con ngêi vµ c«ng cô s¶n xuÊt.

B×nh qu©n t¨ng trëng kinh tÕ hµng n¨m ë c¸c níc kinh
tÕ ph¸t triÓn lµ 5,6%. Tèc ®é t¨ng trëng nµy ®îc gi÷ nguyªn
trong vßng 20 n¨m kÓ tõ n¨m 1950 ®Õn 1970.

- Giai ®o¹n hai b¾t ®Çu vµo nh÷ng n¨m 70 trë ®i vµ

cho ®Õn nay vÉn ®ang tiÕp tôc rÊt m¹nh mÏ. Giai ®o¹n nµy
lµ thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng víi qui m« lín vµ toµn diÖn trªn
lùc lîng s¶n xuÊt trªn c¬ së ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc -
kü thuËt, ®æi míi toµn bé bé m¸y s¶n xuÊt hiÖn hµnh trªn c¬
së sö dông nh÷ng ph¬ng tiÖn kü thuËt vÒ c«ng nghÖ míi
kh¸c h¼n vÒ nguyªn t¾c thay thÕ hµng lo¹t c¸c thiÕt bÞ l¹c
hËu b»ng c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i lµm cho n¨ng suÊt vµ chÊt l-
îng s¶n phÈm lªn cao.

§©y lµ giai ®o¹n biÕn ®æi h¼n vÒ chÊt cña lùc lîng s¶n
xuÊt ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa th× ®©y còng lµ thêi kú m©u
thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lªn cao t¹o
®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi.

Qu¸ tr×nh diÔn ra kh«ng ®ång ®Òu ë c¸c níc do nhiÒu

nguyªn nh©n dÔ dÉn ®Õn sù chªnh lÖch vÒ kinh tÕ.

Trªn thÕ giíi h×nh thµnh 3 nhãm níc ®ã lµ c¸c cêng

quèc vÒ kinh tÕ, c¸c níc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Sù
ph©n chia nµy còng h×nh thµnh nªn c¸c m©u thuÉn c¬ b¶n
cña x· héi, vÊn ®Ò c¬ b¶n cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ ®-

7
êng lèi ®Êu tranh hoµ b×nh gi¶i quyÕt m©u thuÉn th«ng qua
lµm cuéc c¸ch m¹ng vÒ kinh tÕ.

ViÖt Nam lµ mét níc cã nÒn kinh tÕ nhá, l¹c hËu vÒ khoa
häc kü thuËt, lùc lîng s¶n xuÊt cßn non nít cha phï hîp víi quan
hÖ s¶n xuÊt cña x· héi chñ nghÜa. §Ó cã c¬ së kü thuËt cña
nÒn s¶n xuÊt lín, kh«ng cßn con ®êng nµo kh¸c lµ c«ng
nghiÖp ho¸, c¬ khÝ ho¸ c©n ®èi vµ hiÖn ®¹i trªn tr×nh ®é
khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn cao.

Muèn vËy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph¸t triÓn
tuÇn tù vµ ph¸t triÓn nhÈy vät, cïng mét lóc thùc hiÖn hai
cuéc c¸ch m¹ng ®ã lµ chuyÓn lao ®éng th« x¬ sang lao
®éng b»ng m¸y mãc vµ chuyÓn lao ®éng m¸y mãc sang lao
®éng tù ®éng ho¸ cã sù chØ ®¹o cña Nhµ níc theo ®Þnh h-
íng XHCN.

II. Lý luËn chung vÒ CNH vµ kh¸i qu¸t lÞch sö qu¸ tr×nh CNH ë
ViÖt Nam

1. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ c«ng nghiÖp ho¸

- hiÖn ®¹i ho¸ (CNH-H§H)
C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét kh¸i niÖm mµ ®îc
nhiÒu chuyªn gia kinh tÕ ®Ò cËp ®Õn, nhiÒu nghiªn cøu
®Þnh nghÜa vÒ vÊn ®Ò nµy. L«gic vµ lÞch sö ®Òu kh¼ng
®Þnh r»ng tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i, CNH lµ
bíc ®i tÊt yÕu mµ mçi d©n téc sím muén ®Òu ph¶i tr¶i qua.
Trong thêi ®¹i ngµy nay c«ng nghiÖp ho¸ bao gåm c¶ hiÖn
®¹i hãa lµm xuÊt hiÖn côm tõ kÐp "c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸". Kh«ng nªn chØ hiÓu CNH, H§H theo nghÜa hÑp,
theo nghÜa nã lµ mét qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸ch thøc s¶n
xuÊt chØ tiªu kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i riªng trong
lÜnh vùc tiÓu c«ng nghiÖp mµ nªn hiÓu theo nghÜa réng: qu¸

8
tr×nh ®ã diÔn ra trong tÊt c¶ c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ
quèc d©n.
Kinh nghiÖm CNH ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi cho thÊy "cèt
lâi" cña CNH trong thêi ®¹i ngµy nay lµ sù ®æi míi trang bÞ
kü thuËt (phÇn cøng: m¸y mãc thiÕt bÞ...) vµ c«ng nghÖ
(phÇn mÒm: ph¬ng ph¸p, quy t¾c, quy tr×nh, ph¬ng thøc,
kinh nghiÖm, kü n¨ng...), chuyÓn tõ kü thuËt vµ c«ng nghÖ
l¹c hËu n¨ng suÊt thÊp lªn tr×nh ®é kü thuËt vµ c«ng nghÖ
tiªn tiÕn cã n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao trong tÊt
c¶ c¸c lÜnh vùc, c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Theo t duy vµ quan ®iÓm míi hiÖn nay cã thÓ hiÓu néi
dung chñ yÕu cña CNH ë c¸c níc còng nh níc ta lµ: trang bÞ kü
thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ theo ®ã x©y dùng mét c¬ cÊu
kinh tÕ hîp lý trong tÊt c¶ c¸c ngµnh cña nÒn KTQD. Tãm l¹i
cã thÓ hiÓu lµ: "C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh
chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi tõ sö dông lao ®éng
thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao
®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph¬ng tiÖn vµ ph¬ng ph¸p tiªn
tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ tiÕn
bé khoa häc c«ng nghÖ t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao.
Theo ®Þnh nghÜa cña Liªn hiÖp quèc (1993) c«ng nghiÖp
ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh
nµy nguån cña c¶i quèc d©n ®îc ®éng viªn ®Ó ph¸t triÓn c¬
cÊu kinh tÕ nhiÒu ngµnh trong níc víi kü thuËt hiÖn ®¹i. §Æc
®iÓm cña c¬ cÊu kinh tÕ nµy lµ cã mét bé phËn lu«n lu«n
thay ®æi ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt vµ hµng ho¸
tiªu dïng cã kh¶ n¨ng ®¶m b¶o cho toµn bé nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn víi nhÞp ®é cao, ®¶m b¶o ®¹t tíi sù tiÕn bé kinh tÕ x·
héi. HiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n toµn
diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý
kinh tÕ x· héi tõ chç theo nh÷ng quy tr×nh c«ng nghÖ thñ

9
c«ng lµ chÝnh sang chç sö dông mét c¸ch phæ biÕn nh÷ng
quy tr×nh c«ng nghÖ, ph¬ng tiÖn, ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn
®¹i dùa trªn sù ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt t¹o ra n¨ng suÊt
lao ®éng hiÖu qu¶ vµ tr×nh ®é v¨n minh kinh tÕ x· héi cao.
Trong v¨n kiÖn héi nghÞ lÇn thø VII Ban chÊp hµnh trung -
¬ng kho¸ VII cã viÕt "Qu¸ tr×nh CNH-H§H lµ qu¸ tr×nh
chuyÓn ®æi c¨n b¶n toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi
tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng sang sö dông mét c¸ch phæ
biÕn søc lao ®éng cïng c«ng nghÖ vµ ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i
t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao. §èi víi níc ta ®ã lµ mét qu¸
tr×nh thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nh»m c¶i
tiÕn mét x· héi n«ng nghiÖp l¹c hËu thµnh mét x· héi c«ng
nghiÖp g¾n víi viÖc h×nh thµnh tõng bíc quan hÖ s¶n xuÊt
tiÕn bé. Ngµy cµng thÓ hiÖn ®Çy ®ñ h¬n b¶n chÊt u viÖt
cña chÕ ®é míi. Nh vËy CNH-H§H kh«ng chØ lµ mét qu¸
tr×nh tÊt yÕu kh¸ch quan ®èi víi níc ta mµ chóng ta cã s½n
nh÷ng c¬ së lý luËn v÷ng ch¾c ®Ó ¸p dông vµo thùc tÕ nÒn
kinh tÕ níc ta.
2. Kh¸i qu¸t lÞch sö qu¸ tr×nh CNH-H§H ë ViÖt Nam
trong thêi gian qua
Cã thÓ xem xÐt thùc tr¹ng CNH ë níc ta qua 2 khÝa c¹nh
trang bÞ kü thuËt, c«ng nghÖ vµ viÖc x©y dùng c¬ cÊu kinh
tÕ hîp lý. Trªn thùc tÕ c«ng cuéc CNH ®îc tiÕn hµnh ë níc ta
tõ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø III (1960).
Chñ tr¬ng CNH ®îc tiÕn hµnh qua c¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n 5
n¨m song do nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸ch quan g©y khã kh¨n nh
nÒn kinh tÕ vèn nghÌo nµn l¹c hËu chÝnh s¸ch cÊm vËn g©y
thï ®Þch cña Mü, tr×nh ®é d©n trÝ, nguån lao ®éng cha cao
v.v.. Thùc tr¹ng cña qu¸ tr×nh CNH cßn nhiÒu khã kh¨n.

10
 Tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt, tr×nh ®é kÕt cÊu h¹ tÇng
vµ viÖc øng dông nh÷ng thµnh tùu míi cña khoa häc vµ c«ng
nghÖ vµo s¶n xuÊt vµ dÞch vô cßn thÊp kÐm, l¹c hËu.
Qua mÊy thËp niªn CNH, chóng ta ®· x©y dùng ®îc mét
sè c¬ së vËt chÊt - kü thuËt nhÊt ®Þnh. Cho ®Õn nay mét sè
c«ng tr×nh lín vµ träng ®iÓm sau nhiÒu n¨m x©y dùng vµ
b¾t ®Çu ®a vµo ho¹t ®éng trong c¶ c«ng nghiÖp lÉn n«ng
nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, bu ®iÖn v.v.. TÊt nhiªn so víi
tr×nh ®é cña thÕ giíi vÉn ë trong t×nh tr¹ng cßn thÊp kÐm
vµ l¹c hËu: Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc ®îc trang bÞ nhiÒu
nhÊt, cao nhÊt cã tæng sè 27,8 ngh×n tû ®ång tµi s¶n cè
®Þnh chØ 26% gi¸ trÞ thiÕt bÞ m¸y mãc, phÇn lín thiÕt bÞ
thuéc hÖ kü thuËt nh÷ng n¨m 1950-1960 chÞu ¶nh hëng lín
cña hao mßn v« h×nh. ViÖc tiÕp cËn thµnh tùu khoa häc míi
cña níc ta cßn chËm tr×nh ®é tù ®éng ho¸ c¸c c«ng cô s¶n
xuÊt cßn thÊp: Trung ¬ng ®¹t tû lÖ 3%, ®Þa ph¬ng 1,7% vÒ
møc ®é tù ®éng ho¸ c«ng cô. KÕt cÊu h¹ tÇng s¶n xuÊt vµ x·
héi cßn rÊt thÊp kÐm c¶ vÒ tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ
lÉn m¹ng líi nhá hÑp. S¶n phÈm lµm ra kh«ng cã søc c¹nh
tranh, gi¸ thµnh cao, mÆt hµng kh«ng nhiÒu, cha cã kh¶
n¨ng v¬n ra thÞ trêng quèc tÕ réng lín.
- G©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh ®Çu t cña níc ngoµi vµo n-
íc ta, c¶n trë nÒn kinh tÕ níc ta héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi.
Ng¨n trë viÖc x©y dùng thÞ trêng vµ sù h×nh thµnh chiÕn lîc
thÞ trêng híng ngo¹i.
- Khã tr¸nh khái vßng luÈn quÈn kü thuËt c«ng nghÖ vµ
kÕt cÊu h¹ tÇng thÊp kÐm, l¹c hËu dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao
®éng thÊp vµ thu nhËp quèc d©n tÝnh theo ®Çu ngêi thÊp,
tõ ®ã kh¶ n¨ng tÝch luü hÇu nh kh«ng cã vµ kÕt qu¶ lµ
kh«ng cã vèn ®Çu t.
Bªn c¹nh ®ã lµ sù cha phï hîp cña c¬ cÊu kinh tÕ ®îc
h×nh thµnh trong thêi gian qua mµ viÖc ®iÒu chØnh l¹i lµ

11
kh«ng dÔ dµng: Víi xuÊt ph¸t ®iÓm tõ 1 quèc gia n«ng
nghiÖp l¹c hËu. Sau nhiÒu kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ lÇn lît
c¸c m« h×nh c¬ cÊu kinh tÕ h×nh thµnh, sù tËp trung vèn
th«ng qua nhiÒu ho¹t ®éng tÝch luü trong níc, vay vèn quèc
tÕ, ®· ®a nÒn kinh tÕ cã tû träng c«ng nghiÖp t¨ng kh¸. Qua
c¸c thêi kú kÕ ho¹ch 5 n¨m nÒn kinh tÕ cã sù t¨ng trëng nhÊt
®Þnh song cha cã sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®¸ng kÓ, cha
cã sù ph¸t triÓn theo chiÒu s©u n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu
qu¶. NÒn kinh tÕ nghiªng vÒ x©y dùng nÒn c«ng nghiÖp
nÆng, muèn hiÖn ®¹i ho¸ nhanh nhng do nÒn kinh tÕ cña ta
cßn nhá bÐ, ph©n t¸n vµ l¹c hËu, nguån vèn tÝch luü kh«ng
lín tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cha cao kh«ng ®ñ ®iÒu
kiÖn cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng mét nÒn ®¹i c«ng nghiÖp. §iÒu
nµy dÉn ®Õn thùc tÕ kinh tÕ níc ta mÊt c©n ®èi, s¶n xuÊt
ph¸t triÓn chËm, thu nhËp quèc d©n vµ n¨ng suÊt thÊp, ®êi
sèng nh©n d©n vÉn cha ®îc c¶i thiÖn... trong mét thêi gian.
Sím nhËn thøc ®îc nh÷ng biÓu hiÖn cha phï hîp cña c¸c
chÝnh s¸ch kinh tÕ §¶ng vµ Nhµ níc ®· ®a ra nh÷ng chñ tr-
¬ng míi nh»m kh¾c phôc khiÕm khuyÕt, tiÕp tôc thóc ®Èy
sù nghiÖp CNH, H§H cña ®Êt níc. §¹i héi toµn quèc lÇn thø VI
cña §¶ng ®¸nh dÊu mét mèc quan träng trong lÞch sö qu¸
tr×nh CNH ë níc ta. §¹i héi còng lµ ®¹i héi cña thêi kú ®æi míi
cña ®Êt níc. §¹i héi nhËn ®Þnh ®Æc ®iÓm cña thêi kú qu¸
®é lªn CNXH ë níc ta lµ mét thêi kú l©u dµi vµ gian khæ tr¶i
qua nhiÒu chÆng ®êng vµ chóng ta hiÖn ®ang ë chÆng ®-
êng ®Çu tiªn víi nhiÖm vô ®Ò ra lµ: "æn ®Þnh mäi mÆt
t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi tiÕp tôc x©y dùng nh÷ng tiÒn ®Ò
cÇn thiÕt cho viÖc ®Èy m¹nh CNH trong chÆng ®êng tiÕp
theo". Trong 5 n¨m tríc m¾t (1986-1990) cÇn tËp trung søc
ngêi søc cña thùc hiÖn b»ng ®îc nh÷ng môc tiªu cña 3 ch¬ng
tr×nh kinh tÕ: l¬ng thùc - thùc phÈm, hµng tiªu dïng vµ hµng
xuÊt khÈu. Néi dung cña ch¬ng tr×nh kinh tÕ lµ sù cô thÓ
ho¸ néi dung chÝnh cña CNH-H§H trong chÆng ®êng ®Çu

12
tiªn. Bíc ®Çu ta ®· ®¹t ®îc thµnh tùu míi: x©y dùng nÒn kinh
tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr-
êng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc. Ph¸t triÓn quan ®iÓm kinh tÕ
cña ®¹i héi VI, Héi nghÞ ban chÊp hµnh Trung ¬ng ®· kh¼ng
®Þnh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn lµ mét
chñ tr¬ng chiÕn lîc l©u dµi trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH.
Trong chÝnh s¸ch nµy chóng ta ®· chuyÓn tõ c«ng t¸c kÕ
ho¹ch ph¸p lÖnh sang kÕ ho¹ch ho¸ ®Þnh híng lµ chñ yÕu.
Trong thêi gian nµy ®êng lèi míi cña §¶ng ®Ò ra tõ §¹i héi VI
®· thu ®îc nh÷ng thµnh qu¶ bíc ®Çu rÊt quan träng. Tríc tiªn
trong kinh tÕ - x· héi ®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn dÇn
dÇn, æn ®Þnh s¶n lîng l¬ng thùc t¨ng nhanh ®¸p øng nhu
cÇu trong níc hµng ho¸ ®a d¹ng thÞ trêng më réng, c¸c c¬ së
s¶n xuÊt g¾n liÒn víi nhu cÇu thÞ trêng. PhÇn bao cÊp cña
nhµ níc vÒ vèn, gi¸, tiÒn l¬ng gi¶m ®¸ng kÓ, l¹m ph¸t ®îc
kiÓm chÕ mét bíc. C¸c c¬ së kinh tÕ cã ®iÒu kiÖn h¹ch to¸n
kinh doanh, mäi mÆt cña ®êi sèng ®îc n©ng lªn.
Trªn c¬ së ph¸t huy nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®îc ®¹i héi lÇn
thø VII (1991) cña §¶ng ®· kÕ thõa, ph¸t huy vµ ®Ò ra chñ tr-
¬ng míi kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n h¹n chÕ thóc ®Èy, ph¸t
huy nh÷ng u ®iÓm ®· ®¹t ®îc, bæ sung ph¸t triÓn ®êng lèi
®æi míi ®Ò ra trong ®¹i héi 6. Ph¬ng híng môc tiªu cña ®¹i
héi 7 "®Èy lïi vµ kiÓm so¸t ®îc l¹m ph¸t" æn ®Þnh ph¸t triÓn
n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, tõng bíc c¶i thiÖn ®êi sèng
nh©n d©n bíc ®Çu tÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ. §¹i héi ®¹i
biÓu lÇn thø VIII cña §¶ng còng ®· ®Ò ra nh÷ng môc tiªu vµ
gi¶i ph¸p c¬ b¶n cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i
ho¸ ®Êt níc trong ®ã ®Æc biÖt nhÊn m¹nh quan ®iÓm "lÊy
viÖc ph¸t huy nguån nh©n lùc con ngêi lµ yÕu tè c¬ b¶n cho
sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. Trong nh÷ng n¨m qua
§¶ng vµ Nhµ níc ®· lµm ®îc nhiÒu viÖc ®Ó thùc hiÖn chiÕn l-
îc con ngêi trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Mét
sè v¨n b¶n ph¸p luËt quan träng cã liªn quan ®Õn con ngêi

13
vµ c¸c chÝnh s¸ch x· héi ®· ®îc ban hµnh vµ ®ang ®i vµo
cuéc sèng.
Sè lîng vµ chÊt lîng nguån nh©n lùc ®Êt níc cã bíc ph¸t
triÓn ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lóc nµy
®îc xem lµ mét chiÕn lîc c¬ b¶n ®Ó ®a níc ta ®¹t tíi môc
tiªu mét níc c«ng nghiÖp. Víi sù nç lùc cña toµn §¶ng, toµn
d©n ta ®Õn nay nÒn kinh tÕ níc ta ®· chÊm døt ®îc thêi kú
khñng ho¶ng vµ bíc vµo thêi kú míi ph¸t triÓn toµn diÖn.

III. Qu¸ tr×nh CNH- H§H ë níc ta hiÖn nay

1. Nh÷ng quan ®iÓm chØ ®¹o cña §¶ng trong qu¸

tr×nh CNH-H§H
NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø VII ban chÊp hµnh Trung -
¬ng §¶ng ®· cô thÓ ho¸ thµnh phÇn quan ®iÓm chØ ®¹o qu¸
tr×nh CNH-H§H ®Êt níc nh sau: CNH-H§H ph¶i theo ®Þnh h-
íng XHCN, ®Þnh híng XHCN cña qu¸ tr×nh nµy ®îc x¸c ®Þnh
bëi 4 nh©n tè sau:
- Môc tiªu tríc m¾t còng nh l©u dµi CNH-H§H lµ lîi Ých vËt
chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n g¾n t¨ng trëng kinh tÕ víi
tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi.
X©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt ngµy cµng hiÖn ®¹i
cho mét x· héi trong ®ã nh©n d©n lµm chñ.
Ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã
kinh tÕ quèc doanh lµ chñ ®¹o cïng víi kinh tÕ hîp t¸c dÇn trë
thµnh nÒn t¶ng.
CNH-H§H ®îc tiÕn hµnh díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, cña giai
cÊp c«ng nh©n, nh©n d©n lao ®éng vµ cña c¶ d©n téc
®iÒu hµnh vµ qu¶n lý qu¸ tr×nh ®ã lµ nhµ níc cña d©n, do
d©n vµ v× d©n.

14
 Quan ®iÓm thø 2: Gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ ®i ®èi víi
më réng hîp t¸c quèc tÕ ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ
víi níc ngoµi kÕt hîp kinh tÕ víi quèc phßng an ninh, x©y dùng
nÒn kinh tÕ híng m¹nh s¶n xuÊt ®ång thêi thay thÕ nhËp
khÈu b»ng nh÷ng s¶n phÈm trong níc cã hiÖu qu¶.
Quan ®iÓm thø 3: CNH-H§H lµ sù nghiÖp cña toµn d©n
cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ, nhµ níc lµ chñ to¹ ®îc vËn hµnh
theo thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc, mÆt kh¸c ®©y lµ
mét vÊn ®Ò míi so víi quan niÖm CNH tríc ®©y - cho r»ng
CNH chØ lµ sù nghiÖp cña nhµ níc, cña c¸c tæ chøc quèc
doanh. Ngµy nay chóng ta cho r»ng ®ã lµ sù nghiÖp cña toµn
d©n, cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ. NÕu toµn x· héi kh«ng
nhÊt trÝ quan t©m, kh«ng ®Ò cao tinh thÇn tù chñ, tù cêng
ra søc lµm viÖc cã hiÖu qu¶ thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng
phÝ, tham «, nÕu mäi thµnh phÇn kh«ng coi ®ã lµ sù nghiÖp
cña chÝnh m×nh th× CNH-H§H kh«ng thÓ thµnh c«ng ®îc.
Quan ®iÓm thø 4: C«ng nghiÖp CNH- H§H ph¶i lång viÖc
ph¸t huy nguån lùc con ngêi lµm yÕu tè c¨n b¶n cho sù ph¸t
triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng, muèn vËy trong mäi chñ tr¬ng,
chÝnh s¸ch ph¶i nh»m gi¶i phãng mäi tiÒm n¨ng cña con ng-
êi, ph¶i thêng xuyªn quan t©m båi dìng trÝ lùc, thÓ lùc, cã
chÝnh s¸ch sö dông nh©n tµi, t¨ng trëng kinh tÕ ph¶i g¾n víi
c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, ph¸t triÓn v¨n ho¸ gi¸o dôc,
thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi b¶o vÖ m«i trêng.
* Môc tiªu x©y dùng níc ta thµnh mét níc c«ng nghiÖp c¬
së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ
s¶n xuÊt tiÕn bé phï hîp víi lùc lîng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt
chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng, an ninh v÷ng ch¾c, d©n
giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Môc tiªu nµy cho
thÊy sù nghiÖp ®ã lµ mét cuéc c¸ch m¹ng toµn diÖn s©u s¾c
trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. §ã tríc hÕt lµ
v× con ngêi, do con ngêi.

15
 Trong bèi c¶nh hiÖn nay c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸
®îc coi lµ xu híng ph¸t triÓn chung cña c¶ níc ®ang ph¸t
triÓn. §èi víi níc ta cha tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu
th× c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ "nhiÖm vô trung t©m
xuyªn suèt tõ thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi" lµ con ®-
êng tÊt yÕu ®Ó ®a ta tho¸t khái nghÌo nµn l¹c hËu th× tríc
tiªn ph¶i ch¨m lo ph¸t triÓn kinh tÕ, song sÏ lµ sai lÇm nÕu
kh«ng quan t©m gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi, kh«ng
t¹o ra c©n ®èi hµi hoµ gi÷a kinh tÕ vµ x· héi.
Cho ®Õn nay ViÖt Nam sau 10 n¨m ®æi míi ®· ®¹t ®îc
nh÷ng thµnh tùu to lín, cã ý nghÜa quan träng, t¹i §¹i héi §¶ng
VIII §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh "níc ta ®· ra khái khñng ho¶ng
kinh tÕ x· héi nhng mét sè mÆt cßn cha v÷ng ch¾c. NhiÖm
vô ®Ò ra cho chÆng ®êng ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é lµ chuÈn
bÞ tiÒn cho c«ng nghiÖp ho¸ ®· c¬ b¶n hoµn thµnh cho phÐp
níc ta chuyÓn sang thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i ho¸ ®Êt níc.
2. Néi dung chÝnh cña CNH-H§H ë níc ta
CNH vÒ logic còng nh vÒ lÞch sö lµ qu¸ tr×nh tÊt yÕu mµ
mçi d©n téc ®Òu ph¶i tr¶i qua. CNH lµ mét qu¸ tr×nh bao
gåm c¶ thêi kú chuÈn bÞ nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ vËt chÊt mµ
thiÕu nã th× kh«ng thÓ nµo bíc vµo thêi kú ®Èy m¹nh vµ
hoµn thµnh vÒ c¬ b¶n sù nghiÖp CNH.
a) L¬ng thùc vµ thùc phÈm - tiÒn ®Ò cho CNH l«gic vµ
lÞch sö ®Òu kh¼ng ®Þnh n«ng nghiÖp lµ c¬ së quan träng
nhÊt cho c«ng nghiÖp hãa, do vËy viÖc x¸c ®Þnh c«ng
nghiÖp hãa trong mçi thêi kú kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn vai
trß c¬ së cu¶ n«ng nghiÖp, mµ tríc hÕt lµ vÊn ®Ò l¬ng thùc
vµ thùc phÈm. §¶ng ta vÉn lu«n kh¼ng ®Þnh n«ng nghiÖp lµ
mÆt trËn hµng ®Çu, lµ kh©u ®ét ph¸. Nhê vËy cho ®Õn nay
n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu
®¸ng kÓ. Th¾ng lîi næi bËt nhÊt lµ ®· gi¶i quyÕt vÒ c¬ b¶n

16
nhu cÇu l¬ng thùc vµ thùc phÈm cho x· héi vµ hµng n¨m ®·
cã thõa g¹o ®Ó xuÊt khÈu víi khèi lîng kh«ng nhá. §· cã nhiÒu
tiÕn bé trong viÖc cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp ho¸
ë níc ta.
b) Mét sè c¬ së vËt chÊt kü thuËt bíc ®Çu ph¸t huy t¸c
dông. Sau nhiÒu n¨m tËp trung x©y dùng ®Êt níc, chóng ta
®· cã mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt nhÊt ®Þnh, mét sè c«ng
tr×nh lín vµ quan träng ®· ®îc ®a vµo sö dông nh nhµ m¸y
thuû ®iÖn S«ng §µ, nhµ m¸y thuû ®iÖn TrÞ An, nhµ m¸y xi
m¨ng Hoµng Th¹ch, nhµ m¸y xi m¨ng BØm S¬n, nhµ m¸y giÊy
B·i B»ng...
Trong n«ng nghiÖp c¶ níc ®· cã 654 hå ®Ëp võa vµ lín,
hµng v¹n hå chøa níc, hµng ngµn cèng tíi tiªu, h¬n 2000 tr¹m
b¬m... TÊt c¶ nh÷ng c¬ së vËt chÊt ®ã, nÕu ®îc ®iÒu
chØnh vµ sö dông cã hiÖu qu¶, râ rµng sÏ lµ tiÒn ®Ò ®¸ng kÓ
cho sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp.
c) Sù ®æi míi t duy kinh tÕ cña ®¶ng ®· thóc ®Èy nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn khi chuyÓn sang c¬ chÕ kinh tÕ míi còng lµ
lóc chóng ta kh«ng cßn ®îc Liªn X« viÖn trî, ®iÒu nµy lóc
®Çu qu¶ thËt cã g©y cho ta nhiÒu khã kh¨n song nhê cã sù
®æi míi t duy nhÊt lµ ®æi míi t duy kinh tÕ cña §¶ng, nÒn
kinh tÕ níc ta dÇn dÇn ®i vµo æn ®Þnh vµ ngµy cµng khëi
s¾c. Sù gióp ®ì quèc tÕ ®èi víi níc ta ngµy cµng më réng.
Nh vËy tiÒn ®Ò bªn ngoµi cÇn cho viÖc ®Èy m¹nh CNH ph¶i
ch¨ng còng ®· cã? TÊt nhiªn mäi viÖc ®ang cßn ë phÝa tríc,
khã kh¨n cßn nhiÒu, tÊt c¶ phô thuéc vµo sù æn ®Þnh vµ
®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ, ®æi míi c¸c ®iÒu kiÖn bªn
trong, ®Ó ®ñ søc sö dông cã hiÖu qu¶ ®iÒu kiÖn quèc tÕ
®ång thêi gi÷ ®îc ®Þnh híng ®· chän.
d) Thùc tiÔn níc ta cã nh÷ng vÊn ®Ò næi cém mµ muèn
gi¶i quyÕt kh«ng thÓ kh«ng ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸

17
 MÆc dï cã bíc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh n«ng nghiÖp vµ n«ng
th«n níc ta cho ®Õn nay vÉn cha tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n
xuÊt nhá, c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cßn nhiÒu mÆt yÕu kÐm,
c«ng nghÖ cßn l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng vµ n¨ng suÊt c©y
trång vËt nu«i cßn thÊp. N«ng nghiÖp cha tho¸t khái ®éc
canh lóa. Cßn gièng vµ c©y gièng cha ®æi míi kÞp nhu cÇu
cña thÞ trêng. S¶n phÈm lµm ra khã b¸n trë thµnh nçi lo cña
n«ng d©n. §êi sèng nh©n d©n vµ bé mÆt n«ng th«n tuy cã
thay ®æi nhng cha nhiÒu, n¨ng suÊt lao ®éng, vËt nu«i, c©y
trång vµ ngµnh nghÒ t¨ng chËm, thu nhËp vµ søc mua cña
n«ng th«n cßn h¹n hÑp, n«ng nghiÖp cha trë thµnh thÞ trêng
réng lín cho sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong bèi c¶nh ®ã
kh«ng thÓ dõng l¹i ë sù ®æi míi c¬ chÕ kinh tÕ, mµ ph¶i
th«ng qua CNH ®Ó biÕn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp níc
ta.
HÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng, dÞch vô s¶n xuÊt kinh doanh
vµ dÞch vô x· héi, mÊy n¨m gÇn ®©y tuy cã tiÕn bé nhÊt
®Þnh song vÒ tr×nh ®é cßn rÊt thÊp kÐm so víi c¸c níc trong
khu vùc, thùc tr¹ng nµy ®· vµ ®ang c¶n trë viÖc h×nh thµnh
vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng trong níc, c¶n trë viÖc më
réng ®Çu t kinh doanh cña níc ngoµi. Cã thÓ nãi, ®· ®Õn lóc
kh«ng thÓ gi÷ m·i t×nh tr¹ng nµy, cÇn th«ng qua CNH ®Ó
gi¶i to¶ nã, cãnh vËy chóng ta míi cã thÓ ph¸t triÓn m¹nh mÏ
kinh tÕ thÞ trêng. Thóc ®Èy nhanh chãng sù nghiÖp CNH b¶o
®¶m hoµn thµnh vÒ c¬ b¶n sù c¬ b¶n ®ã trong vµi thËp kû
tíi ë níc ta.
Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, tr×nh ®é c«ng nghÖ cßn l¹c
hËu, c«ng nghÖ truyÒn thèng chËm ®îc ®æi míi, c«ng nghÖ
míi hÇu nh cha cã hoÆc chØ míi b¾t ®Çu trong ®iÒu kiÖn
®ã, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra khã ®øng v÷ng ngay trªn th¬ng
trêng quèc tÕ. NÒn kinh tÕ v× vËy còng khã héi nhËp víi nÒn
kinh tÕ c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, lèi ra chØ cã thÓ

18
lµ ë chç ®æi míi c«ng nghÖ th«ng qua chuyÓn dÞch c¬ cÊu
c«ng nghÖ, c¬ cÊu ngµnh theo híng CNH-H§H.
Níc ta kh¸ thuËn lîi so víi mét sè níc vÒ tµi nguyªn thiªn
nhiªn, khÝ hËu vµ vÞ trÝ ®Þa lý nhng cho ®Õn nay tiÒm n¨ng
®ã míi ®îc khai th¸c ë møc thÊp ®Ó tiÒm n¨ng nµy ®îc khai
th¸c tho¶ ®¸ng kh«ng thÓ kh«ng ®Èy m¹nh CNH.
Cuèi cïng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu "d©n giµu níc m¹nh x·
héi c«ng b»ng v¨n minh" theo ®Þnh híng ®· chän ®a níc ta
nhanh chãng vît qua "nghÌo nµn kÐm ph¸t triÓn" trë thµnh
mét níc ph¸t triÓn, còng kh«ng thÓ kh«ng ®Èy m¹nh vµ hoµn
thµnh vÒ c¬ b¶n sù nghiÖp CNH.
TÊt c¶ nh÷ng dÊu hiÖu võa nªu cho ta thÊy ®· ®Õn lóc
chóngta ph¶i chuyÓn träng t©m sang ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp
ho¸. Cã nh vËy míi tiÕp tôc gi÷ v÷ng vµ ph¸t huy ®îc nh÷ng
thµnh tùu lµm cho môc tiªu vµ c¸c quan ®iÓm ®æi míi cña
®¶ng ta vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi nhanh chãng trë
thµnh hiÖn thùc ë níc ta.
e) §Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ theo m« h×nh c«ng nghÖ
vµ c¬ cÊu kinh tÕ ®· x¸c ®Þnh cÇn qu¸n triÖt c¸c quan
®iÓm kÕt hîp hµi hoµ môc tiªu "dÇn giµu níc m¹nh x· héi
c«ng b»ng v¨n minh" víi hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi, ®Èy m¹nh
c«ng nghiÖp ho¸ g¾n víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ thÞ trêng. C«ng nghiÖp ho¸ g¾n víi hiÖn ®¹i ho¸ vµ lîi
thÕ cña níc ph¸t triÓn sau vÒ c«ng nghiÖp, ®æi míi c¬ chÕ
kinh tÕ g¾n víi ®æi míi x©y dùng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ theo híng CNH vµ H§H.
§Ó qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm trªn cÇn tÝnh ®Õn vÊn ®Ò
sau:
* N©ng cao d©n trÝ: ®µo t¹o vµ båi dìng c¸n bé khoa häc
kÜ thuËt, c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ c¸n bé qu¶n lý cã kiÕn
thøc vÒ khoa häc kÜ thuËt vµ kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i. Nh

19
kinh nghiÖm c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ c¸c níc c«ng
nghiÖp míi (NIC) cho thÊy ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng khoa häc - kÜ
thuËt hiÖn nay, kh«ng thÓ ®Èy m¹nh CNH nÕu kh«ng thùc
hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn ®ång bé c¶ t liÖu s¶n xuÊt hiÖn ®¹i
vµ con ngêi hiÖn ®¹i. Nãi con ngêi hiÖn ®¹i theo t duy ngµy
nay lµ nãi con ngêi cã trÝ thøc vÒ khoa häc kÜ thuËt c«ng
nghÖ vµ kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i. Song trÝ thøc ®ã kh«ng
thÓ tù nhiªn mµ cã. Nã chØ xuÊt hiÖn ë n¬i nµo cã tr×nh ®é
cao, sù nghiÖp khoa häc kÜ thuËt vµ gi¸o dôc ®µo t¹o thùc sù
lµ "quèc s¸ch hµng ®Çu".
ë níc ta hiÖn nay, trong sè 30 triÖu ngêi cã søc lao ®éng,
chØ cã 12% ®· qua ®µo t¹o. Cßn trong n«ng d©n lao ®éng
cha qua ®µo t¹o (dï chØ lµ dù c¸c líp båi dìng nghiÖp vô
ng¾n ngµy) chiÕm tíi 90%. §· vËy sè ngêi ®îc ®µo t¹o tríc
®©y thêng chÞu ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn chiÕn tranh vµ c¬
chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp kÐo dµi. V×
vËy ®Ó thÝch nghi víi nhÞp ®é ph¸t triÓn nhanh cña khoa
häc kÜ thuËt c«ng nghÖ vµ ®é nh¹y cña kinh tÕ thÞ trêng,
trong chiÕn lîc ph¸t triÓn ®ång bé nãi trªn cÇn lu t©m.
Thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ viÖc ®µo t¹o míi, ®µo t¹o l¹i vµ
båi dìng thêng xuyªn kiÕn thøc míi cho ngêi lao ®éng.
Thùc hiÖn x· héi ho¸ gi¸o dôc - ®µo t¹o, thêi kú ®Çu khi
d©n cha giµu vµ tiÒn l¬ng cßn thÊp th× viÖc n©ng tû träng
chØ lµ gi¸o dôc ®µo t¹o trong c¬ cÊu chi ng©n s¸ch lµ rÊt
cÇn thiÕt.
Nhµ níc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ t¹o mäi ®iÒu
kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c nhµ khoa häc, c¸c c«ng nh©n kÜ thuËt
vµ c¸c nhµ qu¶n lý cèng hiÕn hÕt søc m×nh cho sù nghiÖp
®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸.
* T¹o nguån vèn: Thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng vèn
trong tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, mét ®iÒu kiÖn kh«ng

20
thÓ thiÕu ®îc ®Ó ®Èy m¹nh CNH ë níc ta. C¸i khã vµ ®ang
næi cém hiÖn nay lµ thiÕu vèn vµ nhÊt lµ thiÕu ngêi biÕt sö
dông vèn cã hiÖu qu¶, lèi ra cña vÊn ®Ò nµy.
Ngoµi viÖc thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch c¬ cÊu nhiÒu
thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc cÇn cã chÝnh thuÕ vµ l·i suÊt u
®·i ®Ó khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ dµnh vèn cho
viÖc mua vµ øng dông thµnh tùu khoa häc kÜ thuËt, c«ng
nghÖ vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý hiÖn ®¹i.
ChØ cã thÓ t¸i s¶n xuÊt më réng vèn khi tu©n thñ 2
nguyªn t¾c båi hoµn vµ sinh lîi. Còng chØ cã thÓ thùc hiÖn
hai nguyªn t¾c ®ã míi cã kh¶ n¨ng t¹o ®îc nhiÒu vèn. Muèn
vËy chóng ta kh«ng thÓ kh«ng cã c¸c nhµ qu¶n lý tµi ba vµ
®øc ®é, kh«ng thÓ kh«ng n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý. Thùc
hiÖn hîp ®ång th«ng qua ®Êu thÇu kh«ng thÓ kh«ng cã c¬
chÕ râ rµng vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vô qua c¸c hîp ®ång ký
kÕt.
* B¸c Hå thêng g¾n s¶n xuÊt víi tiÕt kiÖm "s¶n xuÊt mµ
kh«ng tiÕt kiÖm th× kh¸c g× giã vµo nhµ trèng". Ngµy nay
§¶ng ta coi "tiÕt kiÖm lµ quèc s¸ch". §ång chÝ §ç Mêi - Tæng
BÝ th §¶ng cßn nãi "tiÕt kiÖm ®Ó ®Çu t" râ rµng cã thÓ thùc
hiÖn tÝch luü qua nhiÒu con ®êng, trong ®ã cã 2 con ®êng
chñ yÕu: gia t¨ng s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm, kh«ng
tham «, l·ng phÝ. ë níc ta, t¨ng trëng kinh tÕ cha nhiÒu, ®·
vËy tÖ l·ng phÝ, tham nhòng vµ bu«n lËu lµm thÊt tho¸t vèn
cña c¸c doanh nghiÖp vµ nguån thu cña nhµ níc l¹i ®ang lµ
"quèc n¹n" chØ cÇn gi¶m mét nöa sè vèn thÊt tho¸t do c¸c tÖ
n¹n nãi trªn, chóng ta sÏ cã mét lîng vèn kh«ng nhá cho CNH
®Êt níc.
* Ph©n phèi vµ sö dông ®óng møc ®óng chç l¹i cã hiÖu
qu¶ cao søc ngêi søc cña trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh c«ng
nghiÖp ho¸. Ngoµi ®Çu t cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cÇn tËp
trung ®Çu t cho c¸c lÜnh vùc sau.

21
 Trªn c¬ së b¶o ®¶m kÕt cÊu h¹ tÇng ®i tríc mét bíc so víi
s¶n xuÊt trùc tiÕp, u tiªn x©y dùng c¸c ngµnh giao th«ng vËn
t¶i, ®iÖn, níc, thuû lîi vµ th«ng tin bu ®iÖn theo híng ngµy
mét hiÖn ®¹i.
Híng toµn bé tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµo
viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp. §èi
víi s¶n phÈm n«ng, l©m vµ ng nghiÖp, h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn dÞch vô hÖ thèng ®Çu vµo vµ ®Çu ra, nhÊt lµ ®Çu ra.
Th«ng qua c«ng nghiÖp chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ xuÊt khÈu,
b»ng c¸ch ®ã chóng ta sÏ lµm cho n«ng nghiÖp tù cÊp tù tóc
trë thµnh n«ng nghiÖp hµng ho¸ vµ n«ng th«n trë thµnh thÞ
trêng réng lín tiªu thô hµng ho¸ cña c«ng nghiÖp.
§Æc biÖt chó ý mét sè ngµnh c«ng nghiÖp t liÖu s¶n xuÊt
vµ c«ng nghiÖp khai th¸c cã thÕ m¹nh (nh dÇu khÝ, than, mét
sè kim lo¹i quý hiÕm...) cã thÓ vµ cÇn ph¶i ®i th¼ng vµo mét
sè ngµnh c«ng nghÖ míi mòi nhän (®iÖn tö, vi ®iÖn tö...) ®Ó
cã thÓ sím ®uæi kÞp vµ héi nhËp víi c¸c níc trong khu vùc vµ
trªn thÕ giíi.
g) C«ng nghiÖp ho¸ cã nhiÒu con ®êng, cã con ®êng cæ
®iÓn cña nh÷ng níc t b¶n ph¸t triÓn nh Anh, Ph¸p tr¶i qua tõ
thÕ kû XIX ®Õn ®Çu thÕ kû XX. Thêng ®ã lµ nh÷ng níc cã
nÒn khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn do ®ã nh÷ng bíc tiÕn
CNH-H§H thêng g¾n liÒn víi nh÷ng s¸ng chÕ ph¸t minh cña
chÝnh nã hoÆc cña thêi ®¹i. V× vËy qu¸ tr×nh CNH thêng
kÐo dµi hµng tr¨m n¨m theo ®µ cña sù ph¸t triÓn khoa häc
kÜ thuËt. Ngµy nay c¸c níc ®i sau t×nh h×nh ®· ®æi kh¸c
®Ó gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò trong CNh cã rÊt nhiÒu gi¶i ph¸p
hay c«ng nghÖ ®· s½n sµng ®em sö dông. VÊn ®Ò ë ®©y lµ
ph¶i n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nhÊt phï
hîp víi hoµn c¶nh cña ®Êt níc. Do ®ã CNH g¾n víi H§H lµ mét
kh¶ n¨ng, mét nhu cÇu cña c¸c níc ®i sau. Tuy nhiªn ®Ó thùc

22
hiÖn CNH- H§H ®Êt níc cÇn ph¶i nhËn thøc ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò
sau mét c¸ch ®óng ®¾n cô thÓ.
Cïng víi viÖc tiÕp cËn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cÇn ph¶i chó ý
®Èy m¹nh cña c«ng nghÖ th«ng thêng truyÒn thèng kh«ng
chØ ¸p dông c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn mµ cßn ph¶i biÕt tËn
dông vµ hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ truyÒn thèng. §èi víi khu vùc
c«ng nghÖ truyÒn thèng vµ c¬ khÝ th«ng thêng cßn vÒ mÆt
®Çu t cña nhµ níc ®Ó ph¸t triÓn tiÒm lùc khoa häc vµ ®Þnh
híng cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu triÓn khai chñ yÕu lµ ph¶i
tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ cao nh ®iÖn tö, tin
häc, c«ng nghÖ sinh häc, vËt liÖu míi, c¬ khÝ chÝnh x¸c vµ tù
®éng ho¸... §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc ®i th¼ng,
®i nhanh vµo lÜnh vùc c«ng nghÖ cao, kh«ng tù h¹n chÕ
trong c¸c ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò hiÖn cã, c«ng nghÖ cao cã
nhiÖm vô.
H×nh thµnh mét lÜnh vùc c«ng nghÖ míi trªn c¬ së c¸c
c«ng nghÖ cao nh»m lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo
híng CNH.
Th©m nhËp vµo c«ng nghÖ truyÒn thèng vµ c¬ khÝ
th«ng thêng ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng
nghÖ ®ã.
Trong nh÷ng n¨m tríc m¾t nhiÖm vô thø 2 lµ rÊt quan
träng vµ cÊp b¸ch bëi v× trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng
vµ më cöa víi bªn ngoµi. Nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt ¸p dông c«ng
nghÖ truyÒn thèng vµ c«ng nghÖ c¬ khÝ.
Th«ng thêng kh«ng n©ng ®îc n¨ng suÊt vµ chÊt lîng s¶n
phÈm kh«ng ®¶m b¶o ®îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh ngay c¶ trong
trêng hîp cã sù b¶o hé cña nhµ níc. Nh÷ng c¬ së ®ã kh«ng
thÓ ®øng v÷ng, ph¶i thu hÑp hoÆc ®ãng cöa, sù thËt ®·
diÔn ra t¹i mét sè n¬i trong thêi gian qua.

23
 VÒ mÆt qu¶n lý kinh tÕ - x· héi nÕu kh«ng ¸p dông réng
r·i c¸c thµnh tùu cña ®iÖn tö vµ tin häc th× kh«ng thÓ n©ng
cao ®îc tr×nh ®é qu¶n lý lªn ngang tÇm thêi ®¹i, mét ®ßi
hái cÊp b¸ch hiÖn nay cña giao lu kinh tÕ, hiÖn nay mét
chÝnh s¸ch rÊt ®îc quan t©m lµ "®ßn ®Êm c«ng nghÖ cao"
tõ sau thÕ chiÕn thø 2 dùa vµo chÝnh s¸ch nµy mµ NhËt B¶n
tiÕp theo lµ Céng hoµ TriÒu Tiªn vµ §× Loan ®· nhanh chãng
®uæi kÞp c¸c níc ®i tríc vît lªn trong nhiÒu ngµnh c«ng nghÖ
cao vµ ®· t¹o ra nh÷ng k× tÝch kinh tÕ ®¸ng kinh ng¹c.
Nh÷ng biÓu hiÖn cña nÒn kinh tÕ ®· ®îc H§H ®îc quy
®Þnh bëi møc sèng cao do c¸ch m¹ng c«ng nghÖ, tr×nh ®é
chuyªn m«n cao trong s¶n xuÊt vµ n¨ng suÊt lao ®éng cao.
H§H kinh tÕ cßn ®îc biÓu hiÖn ë sù gia t¨ng cña vèn víi
nh÷ng quy m« tÝch luü vµ ®Çu t hiÖn ®¹i, sù tham gia réng
r·i vµo thÞ trêng trªn c¬ së mét kÕt cÊu h¹ tÇng hiÖn ®¹i vÒ
giao th«ng vËn t¶i vµ th«ng tin liªn l¹c. H§H nÒn kinh tÕ còng
kh«ng t¸ch rêi mét bé m¸y hµnh chÝnh qu¶n lý h÷u hiÖu, mét
häc vÊn cµng n©ng cao cña ngêi lao ®éng, mét sù phæ cËp
réng r·i c¸c trÝ thøc khoa häc vµ ®æi míi c«ng nghÖ.
Bªn c¹nh H§H nÒn kinh tÕ cßn lµ qu¸ tr×nh H§H x· héi vµ
chÝnh trÞ, ®©y lµ qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c¬ cÊu x· héi,
chuyªn m«n ho¸ c¸c chøc n¨ng cña c¬ chÕ x· héi. Thùc hiÖn
cuéc c¸ch m¹ng trÝ thøc th«ng qua viÖc ph¸t triÓn c¸c ph¬ng
tiÖn th«ng tin, t¨ng chi phÝ cho gi¸o dôc, ®¶m b¶o sù æn
®Þnh chÝnh trÞ tËp trung quyÒn lùc thùc hiÖn vµo nhµ níc
®Ó tiÕn hµnh c¶i c¸ch vµ ®æi míi mét c¸ch triÖt ®Ó.
3. Nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ khã kh¨n trong qu¸
tr×nh thùc hiÖn CNH-H§H ë níc ta
a) ThuËn lîi: Níc ta tiÕn hµnh CNH- H§H trong mét t×nh
h×nh chÝnh trÞ x· héi æn ®Þnh, nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý
cña nhµ níc ®· h×nh thµnh vµ bøc ®Çu cã sù ph¸t triÓn

24
nguån lùc - vËt chÊt ®îc t¨ng cêng, møc sèng cña nh©n d©n
dÇn ®îc æn ®Þnh, s¶n lîng l¬ng thùc thùc phÈm ®· t¨ng
®¸ng kÓ, nÒn kinh tÕ b¾t ®Çu tÝch luü, vèn ®Çu t toµn x·
héi n¨m 1990 chiÕm 15,8% GDP, ®Õn n¨m 1995 lªn 27,4%
GDP, sù nghiÖp gi¸o dôc cña ®Êt níc cã nhiÒu tiÕn bé c¶i
tiÕn, tr×nh ®é d©n trÝ ®îc t¨ng lªn, sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ
Nhµ níc cã thªm kinh nghiÖm, tù do quan hÖ víi bªn ngoµi,
sau khi Mü ®· b·i bá lÖnh cÊm vËn víi níc ta l¹i n»m trong mét
khu vùc ®ang ph¸t triÓn m¹nh l«i kÐo sù ®Çu t cña kh¾p
thÕ giíi. Nguån nhan c«ng cña níc ta dåi dµo, phong phó,
nh©n d©n ta cã nhiÒu häc hái kinh nghiÖm vµ tiÕp thu c«ng
nghÖ tiªn tiÕn.
b) Nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc: NÒn kinh tÕ níc ta ®îc
xÕp vµo h¹ng chËm ph¸t triÓn, l¹m ph¸t cßn cha ®îc h¹n chÕ,
nguån vèn h¹n chÕ mµ l¹i ph¶i ®¬ng ®Çu víi cuéc c¹nh tranh
quyÒn lùc vÒ kinh tÕ vµ th¬ng m¹i, t×nh h×nh quèc phßng
vµ an ninh cßn phøc t¹p, c«ng t¸c gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, nghiªn
cøu vµ triÓn khai cha theo yªu cÇu. §éi ngò c¸n bé cßn yÕu,
bè trÝ sö dông cha hîp lý. Bé m¸y cña §¶ng vµ Nhµ níc vµ c¸c
®oµn thÓ cßn cång kÒnh, kÐm hiÖu lùc, t×nh tr¹ng tham
nhòng, quanliªu l·ng phÝ nghiªm träng.
IV. ý kiÕn c¸ nh©n

+ §Ó c«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ thµnh c«ng:

Kh«ng thÓ thiÕu c¸c h¹t nh©n cña nã, muèn ph¸t huy ®îc vai
trß cña nã ta ph¶i ph¸t triÓn nã.
+ Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: §Ó triÓn khai nh÷ng ý tëng
vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ tríc m¾t còng nh l©u dµi
ph¶i tÝnh ®Õn yÕu tè hµng ®Çu cña nguån nh©n lùc. ë
®©y vÊn ®Ò lµ gi¸o dôc lµ c¸i nÒn cña chÊt lîng nh©n lùc,
kh«ng ph¶i nh©n lùc chung chung mµ ë ®©y nh©n lùc cña
mét nÒn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa.

25
 Ngoµi viÖc båi dìng, ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nh©n lùc cßn
®ßi hái ph¶i chó ý ®Õn ch¨m sãc søc khoÎ cho céng ®ång.
Ph¸t huy søc m¹nh cña n¨m thµnh phÇn kinh tÕ.Muèn vËy
ph¶i kiÓm so¸t gi¶m nh÷ng yÕu tè tù ph¸t trong c¬ chÕ míi
vµ ®¶m b¶o nã ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
+ VÒ thÞ trêng vµ vèn: ThÞ trêng còng lµ mét nh©n tè
quan träng, lµ n¬i mµ c«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ thµnh c«ng, lµ
m«i trêng c¹nh tranh t¹o sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ nã lµ n¬i
gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn tån t¹i bªn trong nÒn kinh tÕ. Do
vËy chóng ta cÇn chó ý ®Õn c¶ thÞ trêng trong níc vµ ngoµi
níc ®Ó t¹o ra ®éng lùc.
Bªn c¹nh c¸c nh©n tè lµm nªn c«ng nghiÖp ho¸ cßn rÊt
nhiÒu c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch cña Nhµ níc, tµi
nguyªn, m«i trêng tù nhiªn...
+ Thùc tiÔn ®· chøng minh c«ng nghiÖp ho¸ lµ
®éng lùc trùc tiÕp ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ.
ViÖt Nam lµ mét níc cã ®iÓm xuÊt ph¸t vÒ kinh tÕ thÊp
chÞu hËu qu¶ cña chiÕn tranh, kinh tÕ ph¸t triÓn muén. Muèn
ph¸t triÓn nhanh nÒn kinh tÕ, muèn rót ng¾n kho¶ng c¸ch l¹c
hËu cÇn ph¸t huy c¸c ®iÓm sau:
Ph¶i sö dông lîi thÕ níc ph¸t triÓn muén vÒ c«ng nghiÖp.
Chóng ta cã ®îc nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u vÒ thµnh c«ng
lÉn th¸t b¹i cña c¸c níc ®i tríc. Thõa kÕ nh÷ng kinh nghiÖm
®ã, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh "t¨ng trëng kinh tÕ g¾n liÒn víi
tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c
d©n téc, b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i". Thõa kÕ c¸c c«ng nghÖ
tiªn tiÕn cña trong vµ ngoµi níc th«ng qua chuyÓn giao c«ng
nghÖ lµm chñ tr¬ng ®Ó t¨ng trëng c«ng nghiÖp, t¹o c¬ së
vËt chÊt kü thuËt cho lùc lîng x· héi. Tr¸nh chiÕn tranh t¹o
khung c¶nh hoµ b×nh ®Ó lµm kinh tÕ, vÊn ®Ò nµy bao hµm

26
c¶ vÒ æn ®Þnh chÝnh trÞ. X¸c ®Þnh ®îc vµ ®óng m« h×nh
ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ kinh tÕ thÞ trêng.
+ Khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸
chóng ta ph¶i chó ý ®Õn môc tiªu cña nã suy cho cïng th×
môc tiªu ®ã ph¶i lµ tiÕn bé x· héi, t¹o tiÒn ®Ò kinh tÕ, vËt
chÊt cho sù gi¶i phãng con ngêi, gi¶i phãng sù tha ho¸ con
ngêi, lµm cho con ngêi thùc sù lµ con ngêi vµ mét "x· héi v¨n
minh" cã ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn,
vµ chó ý ®Õn quy luËt ph¸t triÓn kh¸ch quan cña x· héi.
C. KÕt luËn

Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam lµ

mét tÊt yÕu lÞch sö. Nã nh»m tíi nh÷ng môc tiªu rÊt cô thÓ
vµ mang tÝnh c¸ch m¹ng. Nã thay ®æi míi hµng lo¹t vÊn ®Ò
c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, c¶ vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ - x· héi.
Nã b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t tëng Hå ChÝ
Minh trong hoµn c¶nh ®iÒu kiÖn míi.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ lµ nh»m môc
tiªu biÕn ®æi níc ta thµnh níc c«ng nghiÖp, c¬ së vËt chÊt kü
thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn
bé, phï hîp víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt, nguån lùc con ngêi ®îc
ph¸t huy, møc sèng vËt chÊt tinh thÇn ®îc n©ng cao, quèc
phßng vµ an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu, níc m¹nh, x· héi
c«ng b»ng vµ v¨n minh.
Nh vËy c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh l©u
dµi ®Ó t¹o ra sù chuyÓn ®æi c¬ b¶n toµn bé bé mÆt níc ta
vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ - quèc phßng- an ninh. Qu¸ tr×nh c«ng
nghiÖp ho¸ hiÖn nay míi chØ lµ bíc ®Çu nh÷ng thµnh tùu
khiªm tèn mµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®¹t ®îc rÊt ®¸ng kÝch
lÖ.
ViÖc §¶ng vµ Nhµ níc chän con ®êng tiÕn hµnh c«ng
nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ hÕt søc ®óng ®¾n. B»ng sù

27
th«ng minh, s¸ng t¹o cÇn cï con ngêi ViÖt Nam chóng ta hoµn
toµn tin tëng r»ng trong mét t¬ng lai kh«ng xa ViÖt Nam sÏ
cÊt c¸nh trë thµnh con rång ch©u ¸ vµ chóng ta hoµn thµnh
c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, ®a ®Êt níc ViÖt Nam
s¸nh vai víi c¸c níc b¹n bÌ trong céng ®ång quèc tÕ trªn con
®êng ph¸t triÓn.
Cuèi cïng em xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh cña
m×nh ®èi víi c« gi¸o phô tr¸ch bé m«n. C« ®· híng dÉn vµ
®Þnh híng cho em ®Ò cËp ®Ò tµi mét c¸ch khoa häc vµ
nghiªm tóc.
C«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét ®Ò tµi hÕt søc
réng lín, v× vËy trong bµi viÕt nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái
nh÷ng thiÕu sãt vµ h¹n chÕ. Em rÊt mong ®îc sù gãp ý cña
c« vµ c¸c b¹n.

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

- S¸ch gi¸o tr×nh kinh tÕ n«ng nghiÖp

- S¸ch vÒ thùc tr¹ng CNH- H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n
ViÖt Nam
"NXB Thèng kª Hµ Néi - 1998"
- CNH-H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n. Mét sè vÊn ®Ò lý
luËn vµ thùc tiÔn.
"NXB chÝnh trÞ quèc gia"
- T¹p chÝ céng s¶n sè ra th¸ng 1/1999
- T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ sè 95, th¸ng 9/1999, sè th¸ng
2/2001.
- Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi,
NXB gi¸o dôc 1996.

28
 Môc lôc

Trang
Lêi nãi ®Çu 1
A. PhÇn më ®Çu 2
B. Néi dung 3
I. Sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh CNH- H§H 3
1. CHN lµ xu híng mang tÝnh quy luËt cña c¸c níc ®i tõ 3
nÒn s¶n xuÊt nhá ®i lªn mét nÒn s¶n xuÊt lín.
2. TÝnh tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh ®ång thêi CNH- H§H ë 5
níc ta.
II. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ CNH vµ kh¸i 6
qu¸t lÞch sö qu¸ tr×nh CNH ë ViÖt Nam
1. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung 6
2. Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh CNH ë ViÖt Nam 8
III. Qu¸ tr×nh CNH- H§H ë níc ta hiÖn nay 11
1. Nh÷ng quan ®iÓm l·nh ®¹o cña §¶ng 11
2. Néi dung chÝnh CNH- H§H ë níc ta 12
3. Nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ khã kh¨n trong qu¸ 18
tr×nh thùc hiÖn CNH- H§H ë níc ta.
III. ý kiÕn c¸ nh©n 19
C. KÕt luËn 20
Tµi liÖu tham kh¶o. 22

29