§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

PhÇn A: Lêi më ®Çu

HiÖn nay, m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng lµ mét m« h×nh

kinh tÕ phæ biÕn vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt trong viÖc ph¸t triÓn
kinh tÕ cña hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. M« h×nh
nµy kh«ng chØ ®îc ¸p dông ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa, mµ cßn
®îc ¸p dông ë c¸c níc ®i theo con ®êng x· héi chñ nghÜa. Nã
®îc vËn dông ë c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¶ ë c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn. ViÖt Nam còng míi sö dông m« h×nh kinh tÕ nµy ®îc
kho¶ng h¬n 15 n¨m nay. Vµ cã nh÷ng thµnh tùu mµ chóng ta
®· ®¹t ®îc còng nh cã nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng vÊn ®Ò gÆp
ph¶i cÇn ®îc gi¶i quyÕt trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang m«
h×nh kinh tÕ míi. §iÒu nµy rÊt ®¸ng ®îc quan t©m.
Chóng ta cÇn hiÓu râ vÒ t×nh h×nh kinh tÕ níc ta vµ t×nh
h×nh kinh tÕ cña thÕ giíi. NhÊt lµ ®èi víi sinh viªn khi nghiªn
cøu vÒ kinh tÕ th× ®Ò tµi nµy gióp cho chóng ta tr¶ lêi ®îc
nh÷ng c©u hái: "Ph¶i ch¨ng mçi mét quèc gia muèn cã ®îc
t¨ng trëng kinh tÕ vµ n¨ng suÊt lao ®éng cao, muèn s¶n xuÊt
ra nhiÒu s¶n phÈm vËt chÊt cho x· héi th× nhÊt thiÕt ph¶i sö
dông m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng ?", "V× sao m« h×nh kinh tÕ
thÞ trêng l¹i ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ
cña mçi quèc gia?", "Kinh tÕ thÞ trêng h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn nh thÕ nµo?", "Kinh tÕ thÞ trêng bao gåm nh÷ng nh©n tè
nµo cÊu thµnh nªn vµ ho¹t ®éng cña nã ra sao?", "Bèi c¶nh nÒn
kinh tÕ thÞ trêng ViÖt Nam ra ®êi vµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña
nã diÔn ra nh thÕ nµo?", "NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa ViÖt Nam cã ®Æc ®iÓm g× gièng vµ kh¸c so víi
nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi?"…
§Ò tµi nµy sÏ gióp cho chóng ta hiÓu ®îc thªm vÒ b¶n
chÊt, tÝnh chÊt còng nh nguån gèc h×nh thµnh cña nÒn kinh tÕ
. Ngoµi ra cßn gióp cho chóng ta biÕt thªm ®îc vÒ thùc tÕ,
nh÷ng nh©n tè, nh÷ng quy luËt nµo t¸c ®éng ®Õn kinh tÕ thÞ
trêng. §iÒu ®ã thùc sù bæ Ých vµ nã sÏ lu«n hç trî cho chóng ta
trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ n©ng cao kiÕn thøc,
tÝch luü ®îc cña b¶n th©n. Tõ ®ã gióp cho chóng ta cã ®îc c¸i
nh×n tæng qu¸t h¬n, thùc tÕ h¬n vµ nã dÇn h×nh thµnh cho
chóng ta mét t duy ph©n tÝch l«gic vÒ nh÷ng hiÖn tîng kinh tÕ
x· héi xÈy ra hiÖn nay.

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
§ã chÝnh lµ lý do mµ em chän ®Ò tµi nµy, ®Ò tµi: "Sù
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh h-
íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam"

PhÇn B: néi dung

I/ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ nÒn kinh tÕ thÞ trêng
1. Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ trêng lµ g×?
NÒn kinh tÕ ®îc coi nh mét hÖ thèng c¸c quan hÖ kinh tÕ.
Khi c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ ®Òu biÓu hiÖn qua
mua - b¸n hµng ho¸, dÞch vô trªn thÞ trêng( ngêi b¸n cÇn tiÒn,
ngêi mua cÇn hµng vµ hä ph¶i gÆp nhau trªn thÞ trêng) th×
nÒn kinh tÕ ®ã lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Kinh tÕ thÞ trêng lµ c¸ch tæ chøc nÒn kinh tÕ - x· héi
trong ®ã, c¸c quan hÖ kinh tÕ cña c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh
nghiÖp ®Òu biÓu hiÖn qua mua b¸n hµng hãa, dÞch vô trªn thÞ
trêng vµ th¸i ®é c xö cña tõng thµnh viªn chñ thÓ kinh tÕ lµ h-
íng vµo viÖc kiÕm lîi Ých cña chÝnh m×nh theo sù dÉn d¾t cña
thÞ trêng.
Kinh tÕ thÞ trêng lµ kinh tÕ hµng hãa ph¸t triÓn ë tr×nh
®é cao, khi tÊt c¶ c¸c quan hÖ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn s¶n xuÊt xuÊt hiÖn ®Òu ®îc tiÒn tÖ ho¸, c¸c yÕu tè cña
s¶n xuÊt nh: ®Êt ®ai vµ tµi nguyªn, vèn b»ng tiÒn vµ vèn vËt
chÊt, søc lao ®éng, c«ng nghÖ vµ qu¶n lý, c¸c s¶n phÈm vµ
dÞch vô t¹o ra, chÊt x¸m ®Òu lµ ®èi tîng mua b¸n, lµ hµng hãa.
Ngoµi ra khi nãi vÒ kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ thÞ trêng th×
chóng ta cßn cã thªm hai quan ®iÓm kh¸c nhau n÷a ®îc ®a ra
trong héi th¶o vÒ "kinh tÕ thÞ trêng vµ ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa" do héi ®ång lý luËn trung ng tæ chøc:
Mét lµ, xem "Kinh tÕ thÞ trêng lµ ph¬ng thøc vËn hµnh
kinh tÕ lÊy thÞ trêng h×nh thµnh do trao ®æi vµ lu th«ng hµng
hãa lµm ngêi ph©n phèi c¸c nguån lùc chñ yÕu; lÊy lîi Ých vËt
chÊt, cung cÇu thÞ trêng vµ mua b¸n gi÷a hai bªn lµm c¬ chÕ
khuyÕn khÝch ho¹t ®éng kinh tÕ. Nã lµ ph¬ng thøc tæ chøc
vËn hµnh kinh tÕ - x· héi, kh«ng tèt mµ còng kh«ng xÊu. Tèt
hay xÊu lµ do ngêi sö dông nã". Theo quan ®iÓm nµy, kinh tÕ

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
thÞ trêng lµ vËt "trung tÝnh", lµ "c«ng nghÖ s¶n xuÊt" ai sö
dông còng ®îc.
Hai lµ, xem "Kinh tÕ thÞ trêng " lµ mét lo¹i kinh tÕ - x· héi -
chÝnh trÞ, nã in ®Ëm dÊu Ên cña lùc lîng x· héi lµm chñ thÞ tr-
êng. Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét ph¹m trï ho¹t ®éng, cã chñ thÓ
cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®ã, cã sù t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c
chñ thÓ ho¹t ®éng. Trong x· héi cã giai cÊp, chñ thÓ ho¹t ®éng
trong kinh tÕ thÞ trêng kh«ng chØ ph¶i c¸ nh©n riªng lÎ, ®ã cßn
lµ nh÷ng tËp ®oµn x· héi, nh÷ng giai cÊp. Sù t¸c ®éng qua l¹i
cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng ®ã cã thÓ cã lîi cho ngêi nµy, tÇng
líp hay giai cÊp nµy; cã h¹i cho tÇng líp, giai cÊp kh¸c.
Tãm l¹i: Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét trong nh÷ng ph¬ng thøc
tån t¹i cña nÒn kinh tÕ mµ trong ®ã c¸c quan hÖ kinh tÕ ®Òu
®îc biÓu hiÖn th«ng qua quan hÖ hµng ho¸ - thÞ trêng. Kinh tÕ
thÞ trêng lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸ vµ
v× thÕ nã hoµn toµn kh¸c víi kinh tÕ tù nhiªn - lµ nÒn kinh tÕ
quan hÖ díi d¹ng hiÖn vËt, cha cã trao ®æi.
2. TÝnh quy luËt vµ sù h×nh thµnh kinh tÕ thÞ trêng
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng
g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt th«ng qua c¸c qu¸
tr×nh sau:
a) Tæ chøc ph©n c«ng vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng x·
héi
Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ sù ph©n chia lao ®éng x·
héi ra c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c nhau, t¹o nªn sù
chuyªn m«n ho¸ lao ®éng vµ theo ®ã lµ chuyªn m«n hãa s¶n
xuÊt thµnh nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c nhau
Do cã ph©n c«ng lao ®éng x· héi, mçi ngêi chØ s¶n xuÊt
mét thø hoÆc mét vµi thø s¶n phÈm. Song nhu cÇu cña hä l¹i
bao hµm nhiÒu thø kh¸c nhau, ®Ó tháa m·n nhu cÇu ®ßi hái
cÇn cã sù trao ®æi s¶n phÈm gi÷a hä víi nhau
Tæ chøc x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë chç do ph©n
c«ng lao ®éng x· héi, nªn s¶n phÈm cña ngêi nµy trë nªn cÇn
thiÕt cho ngêi kh¸c, cÇu cho x· héi
Sù ph©n c«ng lao ®éng diÔn ra trong néi bé ngµnh; trong
c¸c ngµnh víi nhau
Do sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña khoa häc - c«ng nghÖ, mèi
liªn hÖ gi÷a c¸c ph©n xëng, gi÷a c¸c c«ng ®o¹n trong néi bé
xÝ nghiÖp ngµy cµng mËt thiÕt, tinh vi h¬n. §iÒu ®ã cho thÊy

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
tÝch tô vµ tËp trung t b¶n cµng lín th× s¶n xuÊt t b¶n chñ
nghÜa ngµy cµng x· héi ho¸
C¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ sau chiÕn tranh ®· ®Èy
qu¸ tr×nh ph©n c«ng x· héi t b¶n vµ chuyªn m«n ho¸ lªn ®Õn
tr×nh ®é s©u réng cha tõng thÊy. H×nh thµnh sù ph©n c«ng
gi÷a c¸c bé phËn lÊy thµnh qu¶ khoa häc lµm c¬ së, lµm cho
chuyªn m«n ho¸ s¶n phÈm ngµy cµng s©u s¾c, h×nh thµnh
chuyªn m«n ho¸ linh kiÖn, chuyªn m«n ho¸ c«ng nghÖ, chuyªn
m«n ho¸ kü thuËt, b¶o dìng thiÕt bÞ vµ hËu cÇn s¶n xuÊt. Liªn
hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c xÝ nghiÖp ngµy cµng mËt thiÕt, lµm t¨ng
cêng tÝnh phô thuéc lÉn nhau, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña xÝ
nghiÖp c¸ biÖt hoµn toµn dung hîp thµnh mét qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt thèng nhÊt
Chuyªn m«n ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn th× quan hÖ hîp t¸c
gi÷a c¸c xÝ nghiÖp, c¸c khu vùc ngµy cµng mËt thiÕt, hiÖp t¸c
trao ®æi th¬ng phÈm trªn thÞ trêng ph¸t triÓn thµnh quan hÖ
hiÖp t¸c ngµy cµng bÒn v÷ng
Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt
trªn thÕ giíi còng më réng nhanh. Trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt
x· héi, c¸c níc ngµy cµng liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau, lÖ thuéc vµo
nhau, sù giao lu t b¶n, trao ®æi mËu dÞch ngµy cµng phong
phó
b) §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u t liÖu s¶n xuÊt
Së h÷u lµ h×nh thøc x· héi lÞch sö nhÊt ®Þnh cña sù
chiÕm h÷u
C¸c h×nh thøc së h÷u: H×nh thøc ®Çu tiªn lµ c«ng h÷u,
sau ®ã do sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, cã s¶n phÈm d
thõa, cã kÎ chiÕm lµm cña riªng, xuÊt hiÖn t h÷u. §ã lµ hai
h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n thÓ hiÖn ë møc ®é, quy m« vµ ph¹m
vi së h÷u kh¸c nhau, phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc
lîng s¶n xuÊt vµ lîi Ých cña chñ së h÷u chi phèi. Ch¼ng h¹n,
c«ng h÷u thÓ hiÖn th«ng qua së h÷u cña nhµ níc, së h÷u toµn
d©n, së h÷u t nh©n thÓ hiÖn ë t b¶n t h÷u lín, t h÷u nhá.
Ngoµi ra cßn cã h×nh thøc së h÷u hçn hîp. Nã ph¸t sinh tÊt yÕu
do yªu cÇu ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt còng nh qu¸ tr×nh x·
héi ho¸ nãi chung ®ßi hái. §ång thêi, nh»m tho¶ m·n nhu cÇu, lîi
Ých ngµy cµng t¨ng vµ kh¾c phôc sù bÊt lùc, yÕu kÐm cña chñ
thÓ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Së h÷u hçn
hîp h×nh thµnh th«ng qua hîp t¸c, liªn doanh, liªn kÕt tù
nguyÖn, ph¸t hµnh mua b¸n cæ phiÕu

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Së h÷u nhµ níc: lµ h×nh thøc së h÷u mµ nhµ níc lµ ®¹i
diÖn cho nh©n d©n së h÷u nh÷ng tµi nguyªn, tµi s¶n, nh÷ng
t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ nh÷ng cña c¶i cña ®Êt níc. Së h÷u
nhµ níc nghÜa lµ nhµ níc lµ chñ së h÷u, cßn quyÒn sö dông
giao cho c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ vµ c¸c c¸ nh©n ®Ó ph¸t
triÓn mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt
Së h÷u tËp thÓ: lµ së h÷u cña nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ (c¸
nh©n ngêi lao ®éng) tù nguyÖn tham gia. Së h÷u tËp thÓ biÓu
hiÖn ë së h÷u tËp thÓ c¸c hîp t¸c x· trong n«ng nghiÖp, c«ng
nghiÖp, x©y dùng, vËn t¶i,…. ë c¸c nhãm, tæ, ®éi vµ c¸c c«ng
ty cæ phÇn
Së h÷u hçn hîp: lµ h×nh thøc phï hîp, linh ho¹t vµ hiÖu qu¶
trong thêi k× qu¸ ®é. Mçi chñ thÓ cã thÓ tham gia mét hoÆc
nhiÒu ®¬n vÞ tæ chøc kinh tÕ, khi thÊy cã lîi
Së h÷u t nh©n cña s¶n xuÊt nhá: lµ së h÷u vÒ t liÖu s¶n
xuÊt cña b¶n th©n ngêi lao ®éng. Chñ thÓ cña së h÷u nµy lµ
n«ng d©n, c¸ thÓ, thî thñ c«ng, tiÓu th¬ng. Hä võa lµ chñ së
h÷u ®ång thêi lµ ngêi lao ®éng. ë quy m« vµ ph¹m vi réng h¬n
lµ t h÷u cña tiÓu chñ, chñ trang tr¹i cã lao ®éng
Së h÷u t nh©n t b¶n: lµ h×nh thøc së h÷u cña c¸c nhµ t
b¶n vµo c¸c ngµnh, lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh
tÕ
c) Qu¸ tr×nh tiÕn hµnh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü
thuËt vµ c«ng nghÖ lµm xuÊt hiÖn c¸c thÞ trêng míi
Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ thóc ®Èy sù x· héi
hµng lo¹t ngµnh nghÒ míi vµ lµm cho nh÷ng ngµnh nghÒ cò ®-
îc c¶i t¹o. Cuéc c¸ch m¹ng lµm cho c¬ cÊu ngµnh nghÒ cña c¸c
níc cã sù thay ®æi lín. Trong thêi k× kinh tÕ t¨ng trëng nhanh
sau chiÕn tranh, c«ng nghiÖp ho¸ dÇu lµ tæ hîp ngµnh nghÒ
míi, cã t¸c dông quan träng. Ngµy nay nh÷ng ngµnh nghÒ míi
xuÊt hiÖn nhê cã sù ph¸t triÓn s©u s¾c cña c¸ch m¹ng khoa
häc - c«ng nghÖ ®· kh«ng chØ cã mét hai ngµnh mµ xuÊt hiÖn
hµng lo¹t ngµnh c«ng nghiÖp míi nh c«ng nghiÖp ®iÖn tö, c«ng
nghiÖp quang häc, c«ng nghiÖp nguyªn tö, c«ng nghiÖp sinh
vËt, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp tÇu vò trô….. ph¸t
triÓn m¹nh mÏ. Sù xuÊt hiÖn c¸c tæ hîp ngµnh nghÒ míi, c¸c
ngµnh nghÒ cò kh«ng bÞ xo¸ bá, mµ ®îc c¶i t¹o mét c¸ch triÖt
®Ó. ViÖc sö dông réng r·i m¸y dÖt kh«ng cã thoi, ®Çu m¸y h¬i
níc, sù ph¸t triÓn réng r·i cña lß luyÖn thÐp ®iÖn vµ ®óc gang

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
thÐp liªn hoµn, sù t¨ng vät cña hÖ thèng m¸y c«ng cô ®iÒu
khiÓn vµ ngêi m¸y c«ng nghiÖp…
MÆt kh¸c c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ cßn t¹o ra mét
lo¹t thÞ trêng míi nh: thÞ trêng c«ng nghÖ, thÞ trêng vèn, thÞ tr-
êng lao ®éng, thÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ…TÊt c¶ nh÷ng thÞ tr-
êng nµy ®Òu cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, vµ sù ph¸t
triÓn cña chóng ®Òu phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña khoa häc
- c«ng nghÖ
d) Sù ph¸t triÓn ph©n c«ng vµ trao ®æi ë ph¹m vi
quèc tÕ.
Do ph©n c«ng lao ®éng nªn mçi ngêi chØ s¶n xuÊt mét
hay mét vµi s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Song nhu cÇu s¶n xuÊt vµ
tiªu dïng cña mçi ngêi cÇn cã nhiÒu lo¹i s¶n phÈm. V× vËy, ®ßi
hái hä ph¶i cã mèi liªn hÖ trao ®æi s¶n phÈm cho nhau, phô
thuéc vµo nhau. Khi lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao, ph©n c«ng
lao ®éng ®îc më réng th× dÇn dÇn xuÊt hiÖn trao ®æi hµng
ho¸.
Quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt ®· chia rÏ
ngêi s¶n xuÊt, lµm cho hä t¸ch biÖt víi nhau vÒ mÆt kinh tÕ.
Trong ®iÒu kiÖn ®ã, ngêi s¶n xuÊt nµy muèn sö dông s¶n
phÈm cña ngêi s¶n xuÊt kh¸c th× ph¶i trao ®æi s¶n phÈm lao
®éng cho nhau
Khi c¸ch m¹ng c«ng cô s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t
triÓn th× sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi ra
®êi thóc ®Èy c¸c ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ vµ hÖ thèng giao
th«ng vËn t¶i ph¸t triÓn ®ång bé. Sù ph¸t triÓn ®ã ph¸ vì tÝnh
tù cÊp,tù tóc, më réng thÞ trêng giao lu, trao ®æi hµng ho¸
kh«ng chØ trong ph¹m vi quèc gia mµ cßn diÔn ra trªn thÞ trêng
khu vùc vµ thÕ giíi. Lóc nµy nhu cÇu tiªu dïng cña d©n c kh«ng
chØ ®îc ®¸p øng b»ng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña tõng quèc gia
riªng lÎ, mµ cßn ®îc cung cÊp tõ c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi vµ khu
vùc
MÆt kh¸c con ngêi ph¶i t×m c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc
t×nh tr¹ng khan hiÕm tµi nguyªn b»ng c¸ch giao th¬ng, trao
®æi, mua b¸n hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i tµi nguyªn kho¸ng
s¶n nh»m khai th¸c nguån lùc d thõa cña c¸c níc ®Ó kh¾c phôc
t×nh tr¹ng khan hiÕm, thiÕu hôt nguån lùc cña níc m×nh.
Nh÷ng yÕu tè nµy t¹o nªn xu thÕ tÊt yÕu phôc vô cho nhu cÇu
ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Bëi v× trªn thÕ

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
giíi kh«ng cã mét quèc gia nµo cã ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè nguån lùc
®Ó tù m×nh x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng
Nh vËy toµn cÇu ho¸ kinh tÕ nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng khan
hiÕm vµ ph©n bè tµi nguyªn kh«ng ®Òu, ®¸p øng nhu cÇu tiªu
dïng cña con ngêi ngµy cµng cao vµ sè lîng d©n c ngµy mét
nhiÒu. Nhng nhiÖm vô ®ã chØ ®îc diÔn ra khi mµ khoa häc -
c«ng nghÖ vµ lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao
3. C¸c bíc ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng
a) Tõ nÒn kinh tÕ tù nhiªn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ
hµng ho¸ gi¶n ®¬n.
Bíc ®i tÊt yÕu cña s¶n xuÊt tù cung, tù cÊp lµ tiÕn lªn s¶n
xuÊt hµng gi¶n ®¬n. ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ nµy
lµ sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng x· héi. Ph©n c«ng x· héi lµ c¬
së cña kinh tÕ hµng ho¸. Xu híng ph¸t triÓn cña ph©n c«ng x·
héi lµ biÕn viÖc s¶n xuÊt kh«ng nh÷ng tõng s¶n phÈm riªng
biÖt, mµ viÖc s¶n xuÊt tõng bé phËn cña s¶n phÈm, tõng thao
t¸c trong chÕ biÕn s¶n phÈm thµnh nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp
riªng biÖt. C«ng nghiÖp chÕ biÕn t¸ch khái c«ng nghiÖp khai
th¸c vµ mçi ngµnh c«ng nghiÖp ®ã l¹i chia thµnh nhiÒu lo¹i vµ
ph©n lo¹i nhá. Chóng s¶n xuÊt ra díi h×nh thøc hµng ho¸ -
nh÷ng s¶n phÈm riªng biÖt vµ ®em trao ®æi víi nh÷ng s¶n
phÈm cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. ChÝnh sù ph¸t triÓn ngµy
cµng s©u réng ®ã cña ph©n c«ng x· héi lµ nh©n tè chñ yÕu
dÉn ®Õn h×nh thµnh thÞ trêng trong níc. H×nh thµnh nªn
nh÷ng khu vùc nhµ níc chuyªn m«n ho¸ vµ dÉn ®Õn sù trao
®æi kh«ng nh÷ng gi÷a s¶n phÈm víi s¶n phÈm c«ng nghÖ, mµ
c¶ gi÷a c¸c s¶n phÈm nhµ níc víi nhau
Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, sù h×nh
thµnh trung t©m c«ng nghiÖp, søc hót cña chóng ®èi víi d©n
c ¶nh hëng s©u s¾c ®Õn ®êi sèng n«ng th«n, thóc ®Èy n«ng
nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn
Nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ë nh÷ng vïng kh¸c nhau cã nh÷ng
®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau, cã kh¶ n¨ng vµ u thÕ trong s¶n
xuÊt nh÷ng s¶n phÈm kh¸c nhau cã hiÖu qu¶ h¬n. ngay trong
mét vïng, mét ®Þa ph¬ng, nh÷ng ngêi s¶n xuÊt còng cã nh÷ng
kh¶ n¨ng, ®iÒu kiÖn vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt kh¸c nhau. Mçi
ngêi s¶n xuÊt chØ tËp trung s¶n xuÊt s¶n phÈm nµo mµ m×nh
cã u thÕ, ®em s¶n phÈm cña m×nh trao ®æi (mua vµ b¸n) lÊy
nh÷ng s¶n phÈm cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
m×nh. Hä trë thµnh nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸. Trao ®æi,
mua b¸n, thÞ trêng, tiÒn tÖ ra ®êi vµ ph¸t triÓn
S¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi, lóc ®Çu díi h×nh thøc s¶n xuÊt
hµng ho¸ nhá, gi¶n ®¬n, nhng lµ mét bíc tiÕn lín trong lÞch sö
ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i
b) Tõ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n chuyÓn sang
nÒn kinh tÕ tù do cæ ®iÓn.
Qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ gi¶n ®¬n sang nÒn kinh
tÕ tù do cæ ®iÓn ®îc thùc hiÖn qua ba giai ®o¹n ph¸t triÓn c¶
vÒ lùc lîng s¶n xuÊt, c¶ vÒ quan hÖ s¶n xuÊt míi thÝch øng víi
tõng bíc ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt
Kü thuËt thñ c«ng dùa trªn lao ®éng hiÖp t¸c gi¶n ®¬n:
Trong giai ®o¹n hiÖp t¸c gi¶n ®¬n, c«ng nh©n phô thuéc
vµo nhµ t b¶n vÒ kinh tÕ nhng vÉn cßn ®éc lËp vÒ mÆt kü
thuËt. §Ó tæ chøc hiÖp t¸c lao ®éng, bíc ®Çu tiªn ph¶i tËp
trung t liÖu s¶n xuÊt, trªn c¬ së ®ã tËp trung søc lao ®éng. Víi
s¶n xuÊt quy m« lín, trong hiÖp t¸c gi¶n ®¬n, ph¶i mua c¶
®èng nguyªn liÖu vµ bu«n b¸n hµng ho¸, do ®ã ®· lµm xuÊt
hiÖn mét m¹ng líi mua gom nguyªn liÖu vµ b¸n lÎ hµng ho¸, tõ
®ã thóc ®Èy viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi s©u réng trong x· héi.
HiÖp t¸c gi¶n ®¬n ®· bíc ®Çu lµm xuÊt hiÖn s¶n xuÊt lín t b¶n
chñ nghÜa, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi lªn rÊt nhiÒu.
ViÖc hiÖp t¸c gi¶n ®¬n lµm xuÊt hiÖn s¶n xuÊt lín vÒ mÆt quy
m« lµ mét bíc ngoÆt rÊt quan träng tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n
xuÊt lín.
Ph©n c«ng c«ng trêng thñ c«ng T b¶n chñ nghÜa:
Sù ph¸t triÓn cña hiÖp t¸c gi¶n ®¬n t b¶n chñ nghÜa tÊt
yÕu dÉn tíi hiÖp t¸c cã ph©n c«ng, lµm xuÊt hiÖn c¸c c«ng tr-
êng thñ c«ng t b¶n chñ nghÜa. C«ng trêng thñ c«ng lµ h×nh
thøc xÝ nghiÖp t b¶n thùc hiÖn sù hiÖp t¸c cã ph©n c«ng dùa
trªn c¬ së kü thuËt thñ c«ng. §Æc ®iÓm vÒ tæ chøc vµ kü
thuËt cña c«ng trêng thñ c«ng lµ: Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc ph©n
chia thµnh nh÷ng giai ®o¹n, nh÷ng c«ng viÖc bé phËn ®Ó cã
s¶n phÈm hoµn chØnh, trªn c¬ së ®ã mçi c«ng nh©n chØ
chuyªn lµm mét c«ng viÖc bé phËn. §Æc ®iÓm cña sù ph©n
c«ng nµy lµ chuyªn m«n ho¸ hÑp.
C¬ cÊu tæ chøc cña c«ng trêng thñ c«ng lµ nh÷ng ngêi
lao ®éng bé phËn, sö dông c«ng cô chuyªn dïng thÝch øng, hîp
thµnh lao ®éng tËp thÓ.
§¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ:

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Trªn c¬ së kü thuËt thñ c«ng, ph¬ng thøc s¶n xuÊt t b¶n
chñ nghÜa kh«ng thÓ ®îc x¸c lËp mét c¸ch hoµn chØnh vµ ph¸t
triÓn v÷ng ch¾c. M¸y mãc ®îc sö dông phæ biÕn trong x· héi
th«ng qua cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. §ã lµ cuéc c¸c m¹ng kü
thuËt thay thÕ lao ®éng thñ c«ng b»ng lao ®éng sö dông m¸y
mãc. C¬ khÝ ho¸ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp
thóc ®Èy c¬ khÝ ho¸ ë c¸c ngµnh liªn quan. C¬ khÝ ho¸ trong
c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp thóc ®Èy c¬ khÝ ho¸
ngµnh giao th«ng vËn t¶i… c¬ khÝ ho¸ b¾t ®Çu tõ ngµnh c«ng
nghiÖp nhÑ ®Õn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng. M¸y mãc vµ
®¹i c«ng nghiÖp cã t¸c dông chñ yÕu lµm n¨ng suÊt lao ®éng
x· héi t¨ng vät, x· héi ho¸ lao ®éng vµ s¶n xuÊt ngµy cµng cao,
më réng thÞ trêng, thóc ®Èy sù ra ®êi cña c¸c trung t©m c«ng
nghiÖp vµ nh÷ng thµnh thÞ lín; ®ång thêi, t¹o ra nh÷ng tiÒn
®Ò vËt chÊt kü thuËt.
c) Tõ nÒn kinh tÕ thÞ trêng tù do chuyÓn sang nÒn
kinh tÕ thÞ trêng hçn hîp.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng:
Do ch¹y theo lîi nhuËn cho nªn c¸c doanh nghiÖp thêng
g©y « nhiÔm m«i trêng, thêng khai th¸c tµi nguyªn mét c¸ch
bõa b·i dÉn tíi lµm mÊt c©n b»ng sinh th¸i mµ doanh nghiÖp
kh«ng ph¶i ®Òn bï mét kho¶n thiÖt h¹i nµo.
C¬ chÕ thÞ trêng dÔ lµm xuÊt hiÖn c¨n bÖnh: khñng
ho¶ng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t vµ suy tho¸i.
C¬ chÕ thÞ trêng dÉn tíi sù ph©n hãa giµu nghÌo, dÔ ph¸t
sinh nh÷ng tiªu cùc x· héi.
Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét bíc ph¸t triÓn sau cña kinh tÕ tù
nhiªn vµ khi kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn tíi tr×nh ®é cao th×
®ã chÝnh lµ kinh tÕ thÞ trêng. Trong c¬ chÕ thÞ trêng th× do
nh÷ng khuyÕt tËt cña nã dÉn ®Õn ph¸ vì c©n ®èi cña nÒn
kinh tÕ, g©y l·ng phÝ nhiÒu nguån lùc: t liÖu s¶n xuÊt, lao
®éng, t¹o ra sù ph©n hãa x· héi. V× vËy nhµ níc ph¶i cã vai trß
nhÊt ®Þnh ®Ó kh¾c phôc nh÷ng nhîc ®iÓm trªn.
Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n thêi k× tù do
c¹nh tranh th× kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn theo t tëng lý
thuyÕt bµn tay v« h×nh th× nhµ níc kh«ng can thiÖp kinh tÕ.
®iÒu ®ã dÉn ®Õn viÖc khñng ho¶ng kinh tÕ sau nµy (1929 -
1933). V× vËy ®· xuÊt hiÖn lý thuyÕt kinh tÕ cña Keyes yªu
cÇu nhµ níc ph¶i can thiÖp kinh tÕ vµ ®Õn n¨m 1948 ®· xuÊt
hiÖn lý thuyÕt vÒ nÒn kinh tÕ hçn hîp trong ®ã cã sù kÕt hîp

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
cña hai nh©n tè: sù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng (Bµn tay v« h×nh)
vµ sù can thiÖp cña chÝnh phñ (Bµn tay h÷u h×nh) vµ c¶ hai
nh©n tè nµy ®Òu t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ.
Nhµ níc cã chøc n¨ng:
§Þnh híng sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ, x©y
dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt .
ThiÕt lËp vÒ mét khu«n khæ vÒ ph¸p luËt, x©y dùng hÖ
thèng c¬ së nhÊt qu¸n t¹o m«i trêng æn ®Þnh vµ thuËn lîi cho
kinh tÕ ph¸t triÓn.
H¹n chÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ
trêng.
Trùc tiÕp ®Çu t mét sè lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ: nh÷ng
ngµnh kinh tÕ c«ng céng, n¨ng lîng, cÇu nhiÒu vèn….
Qu¶n lý vµ b¶o vÖ tµi s¶n c«ng, kiÓm kª, kiÓm so¸t ho¹t
®éng kinh tÕ - x· héi.
Ph©n phèi hîp lý c¸c nguån lùc s¶n xuÊt.
4. C¸c nh©n tè cña c¬ chÕ thÞ trêng
Mét nÒn kinh tÕ muèn vËn hµnh ®îc th× tríc tiªn ph¶i dùa
vµo c¬ chÕ thÞ trêng cã nghÜa lµ ph¶i dùa vµo bé m¸y tù
®éng cña c¶ cung, cÇu, gi¸ c¶ hµng ho¸, víi m«i trêng c¹nh
tranh, ®éng lùc lµ lîi nhuËn. C¸c bé phËn hîp thµnh c¬ chÕ thÞ
trêng nµy cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, nh lµ nh÷ng
kh©u trong guång m¸y. Gi¸ c¶ lµ c¸i nh©n cña thÞ trêng, cung
cÇu lµ trung t©m vµ c¹nh tranh lµ linh hån lµ søc m¹nh cña thÞ
trêng.
a) Cung - cÇu hµng ho¸:
CÇu hµng hãa: lµ sè lîng hµng ho¸ hay dÞch vô mµ ngêi
mua cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng mua ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau
trong cïng mét thêi gian.
Cung hµng ho¸: lµ sè lîng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô mµ ngêi
b¸n cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng b¸n ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau
trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
Khi cung lín h¬n cÇu th× gi¸ c¶ cña hµng ho¸ gi¶m. Vµ ng-
îc l¹i khi cÇu lín h¬n cung th× gi¸ c¶ cña hµng hãa sÏ t¨ng. Vµ
®Õn khi cung vÒ hµng ho¸ nµo ®ã trªn thÞ trêng võa ®óng
b»ng cÇu cña hµng ho¸ th× lóc ®ã cung - cÇu ë tr¹ng th¸i c©n
b»ng, x¸c ®Þnh møc gi¸ c¶ lµ gi¸ c¶ c©n b»ng. Song v× cung
vµ cÇu lu«n biÕn ®éng nªn c©n b»ng cung - cÇu lu«n biÕn
®éng theo. Gi¸ c¶ thÞ trêng cña hµng ho¸ lµ do t¬ng quan cña
cung vµ cÇu trªn thÞ trêng quyÕt ®Þnh. Nhng ®ång thêi khi gi¸

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
c¶ biÕn ®éng th× nã còng t¸c ®éng tíi viÖc thu hÑp hay më
réng quy m« s¶n xuÊt.
Nh÷ng t¸c ®éng cña cung - cÇu ®èi víi thÞ trêng:
Quan hÖ cung cÇu gãp phÇn ®Ýnh chÝnh gi¸ c¶ thÞ trêng
vµ lËp l¹i, kh«i phôc l¹i sù c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ.
Quan hÖ cung - cÇu cßn trùc tiÕp lµm ¶nh hëng tíi lîi Ých
kinh tÕ cña ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng; ngêi b¸n vµ ngêi
mua.
b) Gi¸ c¶
Gi¸ c¶ trªn thÞ trêng ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu vÒ mét
lo¹i hµng ho¸ hoÆc dÞch vô nµo ®ã, sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ sÏ
t¸c ®éng ®Õn ngêi b¸n vµ ngêi mua: Cô thÓ khi cÇu cao h¬n
cung th× ngêi b¸n sÏ t¨ng gi¸, ®iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy cho ngêi
s¶n xuÊt më réng quy m« ®Ó lµm t¨ng cung. Trong trêng hîp
ngîc l¹i cung lín h¬n cÇu th× ngêi b¸n ph¶i gi¶m gi¸ xuèng. Khi
®ã ngêi s¶n xuÊt sÏ gi¶m quy m« ®Ó gi¶m cung vµ cuèi cïng
c©n ®èi gi÷a quan hÖ cung - cÇu ®îc t¸i lËp ®Ó lËp l¹i c©n
b»ng míi.
Chøc n¨ng cña gi¸ c¶:
Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng th«ng tin (nghÜa lµ c¸c tin tøc vÒ gi¸
c¶ trªn thÞ trêng sÏ gióp cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, c¸c c¸ nh©n
ngêi lao ®éng ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ s¶n xuÊt kinh
doanh vµ tiªu dïng cña m×nh.
Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng ph©n bè c¸c nguån lùc: khi gi¸ biÕn
®éng t¨ng gi¶m th× c¸c nguån lùc cña s¶n xuÊt sÏ dÞch chuyÓn
gi÷a c¸c ngµnh.
Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng thóc ®Èy ®æi míi nh÷ng tiÕn bé kü
thuËt c«ng nghÖ. Trong s¶n xuÊt, ngêi ta lu«n lu«n t×m c¸ch
gi¶m bít hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. §Ó tõ ®ã dÉn tíi
gi¶m gi¸ thµnh ®Ó thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch (lµ phÇn gi¸ ng-
êi s¶n xuÊt thu ®îc nhiÒu h¬n ngêi s¶n xuÊt kh¸c nhê tiÕn bé
khoa häc - kü thuËt).
Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng thùc hiÖn ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i
thu nhËp quèc d©n còng nh thu nhËp c¸ nh©n th«ng qua
chÝnh s¸ch gi¸ c¶.
Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng thùc hiÖn viÖc lu th«ng hµng ho¸. Khi
gi¸ c¶ biÕn ®éng th× sÏ t¸c ®éng tíi hµnh vi ngêi tiªu dïng vµ
qua ®ã t¸c ®éng vµo lu th«ng hµng ho¸ lµm thay ®æi nhu cÇu
ngêi tiªu dïng.
c) C¹nh tranh

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua gi÷a c¸c xÝ nghiÖp, c¸c tæ
chøc kinh tÕ trong viÖc tiªu thô hµng ho¸ nh»m thu lîi nhuËn
cao nhÊt. C¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng .
C¸c chøc n¨ng cña c¹nh tranh:
C¹nh tranh cã thÓ ®iÒu chØnh mét c¸ch nhanh chãng c¸c
hµnh vi s¶n xuÊt tiªu dïng cña x· héi.
C¹nh tranh thóc ®Èy sù tiÕn bé cña kü thuËt.
C¹nh tranh tho¶ m·n tèt nhÊt nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng.
C¹nh tranh t¹o chÝnh s¸ch cho viÖc ph©n phèi thu nhËp
ban ®Çu nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp nµo th¾ng trong c¹nh
tranh th× sÏ thu ®îc lîi nhuËn h¬n ®èi ph¬ng.
C¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ víi nhau
theo ba híng: gi¸ c¶, chÊt lîng hµng ho¸ vµ thùc hiÖn c¸c dÞch
vô tríc, trong vµ sau khi b¸n hµng.
C¹nh tranh kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng, tÝnh tù chñ cña
c¸c doanh nghiÖp, v× thÕ nã lµm cho kinh tÕ thÞ trêng ph¸t
triÓn rÊt n¨ng ®éng (hoµn toµn kh¸c víi nÒn kinh tÕ tù nhiªn,
nÒn kinh tÕ trong thêi k× bao cÊp).
C¹nh tranh huy ®éng ®îc mäi nguån lùc cña x· héi vµo
viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ .
C¹nh tranh thóc ®Èy ®îc c¶i tiÕn kü thuËt vµ sö dông
c«ng nghÖ míi.
C¹nh tranh hiÖu qu¶ lµ c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt ®Ó ®¶m
b¶o sù ph©n bæ tèi u c¸c nguån lùc vµ hÖ qu¶ mµ nã mang l¹i
lµ n¨ng suÊt tèi u.C¹nh tranh thóc ®Èy c¸c nguån lùc di chuyÓn
tíi n¬i nµo cã hiÖu qu¶ nhÊt bëi ngêi s¶n xuÊt muèn sö dông
chóng ®Ó ®em l¹i lîi nhuËn cµng nhiÒu, cµng tèt.
d) TiÒn tÖ.
TiÒn tÖ lµ mét lo¹i hµng hãa ®Æc biÖt ®îc t¸ch ra lµm vËt
ngang gi¸ chung cho c¸c lo¹i hµng hãa kh¸c. Nã biÓu hiÖn
chung cña gi¸ trÞ, nã biÓu hiÖn tÝnh chÊt x· héi cña lao ®éng
vµ lµ quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸.
Chøc n¨ng cña tiÒn tÖ:
Lµ thíc ®o gi¸ trÞ (®©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n cña tiÒn tÖ):
tiÒn dïng ®Ó ®o lêng vµ biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña hµng ho¸, mäi
hµng ho¸ ®Òu ®îc biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña nã b»ng tiÒn. TiÒn tÖ
®îc coi nh lµ s¶n phÈm cña lao ®éng.
Lµ ph¬ng tiÖn lu th«ng: tiÒn lµ vËt m«i giíi trong quan hÖ
lu th«ng hµng ho¸.

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Lµ ph¬ng tÞªn cÊt gi÷ gi¸ trÞ: tiÒn ®îc rót khái lÜnh vùc lu
th«ng vµ mang vµo cÊt tr÷. Khi cÇn l¹i ®em mua hµng vµ tiÒn
®îc xem nh mét thø cña c¶i cña x· héi.
Lµ ph¬ng tiÖn thanh to¸n: tiÒn ®îc dïng ®Ó chi tr¶ sau
khi mét c«ng viÖc ®· hoµn thµnh hoÆc dïng ®Ó tr¶ nî.
Chøc n¨ng tiÒn tÖ thÕ giíi: trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc
gia víi nhau vµ tiÒn lóc nµy ph¶i lµ vµng, b¹c, ngo¹i tÖ m¹nh….
e) Lîi nhuËn
Trong kinh tÕ thÞ trêng, lîi nhuËn lµ ®éng lùc chi phèi ho¹t
®éng cña ngêi kinh doanh. Lîi nhuËn ®a c¸c doanh nghiÖp
®Õn c¸c khu vùc s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ mµ ngêi tiªu dïng cÇn
nhiÒu h¬n, bá qua c¸c khu vùc cã Ýt ngêi tiªu dïng. Lîi nhuËn
còng ®a c¸c nhµ doanh nghiÖp ®Õn viÖc sö dông kü thuËt s¶n
xuÊt hiÖu qu¶ nhÊt. Nh vËy, hÖ thèng thÞ trêng lu«n ph¶i dïng
l·i vµ lç ®Ó quyÕt ®Þnh ba vÊn ®Ó: s¶n xuÊt c¸i g×?, s¶n xuÊt
nh thÕ nµo?, s¶n xuÊt cho ai?
Lîi nhuËn chÝnh lµ môc tiªu kinh tÕ cao nhÊt, lµ ®iÒu kiÖn
tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. ®Ó cung cÊp hµng ho¸
vµ dÞch vô cho thÞ trêng, c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i bá tiÒn vèn
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Hä mong muèn chi
phÝ cho c¸c ®Çu vµo Ýt nhÊt vµ b¸n hµng ho¸ víi gi¸ cao nhÊt
®Ó sau khi trõ ®i c¸c chi phÝ cßn sè d d«i ®Ó kh«ng chØ s¶n
xuÊt gi¶n ®¬n mµ cßn t¸i s¶n xuÊt më réng, kh«ng ngõng tÝch
luü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, cñng cè vµ t¨ng cêng vÞ trÝ cña m×nh
trªn thÞ trêng.
Lîi nhuËn lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh toµn bé
kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh kinh doanh kÓ tõ lóc b¾t
®Çu t×m kiÕm nhu cÇu thÞ trêng, chuÈn bÞ vµ tæ chøc qu¸
tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®Õn kh©u tæ chøc b¸n hµng vµ
dÞch vô cho thÞ trêng.
Nh vËy, lîi nhuËn lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp
ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh
5. C¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ trêng
a) Quy luËt gi¸ trÞ
Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt
hµng ho¸. ë ®©u cã s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã
cã sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ.
Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt chi phèi c¬ chÕ thÞ trêng vµ
chi phèi c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c, c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c lµ
biÓu hiÖn yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ mµ th«i.

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
xuÊt :§èi víi viÖc s¶n xuÊt mét thø hµng hãa riªng biÖt th×
yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ ®îc biÓu hiÖn ë chç: hµng ho¸ cña
ngêi s¶n xuÊt muèn b¸n ®îc trªn thÞ trêng, muèn ®îc x· héi
thõa nhËn th× lîng gi¸ trÞ cña mét hµng ho¸ c¸ biÖt ph¶i phï hîp
víi thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. §èi víi mét lo¹i hµng ho¸
th× yQuy luËt gi¸ trÞ yªu cÇu viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng
hãa ph¶i ®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së cña viÖc hao phÝ lao ®éng
x· héi cÇn thiÕt:
Trong s¶n xuÊt nã ®ßi hái ngêi s¶n xuÊt lu«n lu«n cã ý
thøc t×m c¸ch h¹ thÊp hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt xuèng nhá
h¬n hoÆc b»ng hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt.
Trong lÜnh vùc s¶n ªu cÇu quy luËt gi¸ trÞ thÓ hiÖn lµ
tæng gi¸ trÞ cña hµng hãa ph¶i phï hîp víi nhu cÇu cã kh¶ n¨ng
thanh to¸n cña x· héi.
Trong lÜnh vùc trao ®æi : ViÖc trao ®æi ph¶i tiÕn hµnh
theo nguyªn t¾c ngang gi¸. Quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn sù ho¹t
®éng cña m×nh th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ xung quanh
gi¸ trÞ. Gi¸ c¶ phô thuéc vµo gi¸ trÞ, gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶,
nh÷ng hµng ho¸ cã hao phÝ lao ®éng lín th× gi¸ trÞ cña nã lín
dÉn ®Õn gi¸ c¶ cao vµ ngîc l¹i. §èi víi mçi hµng ho¸ th× gi¸ c¶
hµng ho¸ cã thÓ b»ng hoÆc nhá h¬n hoÆc lín h¬n gi¸ trÞ nhng
®èi víi toµn bé hµng hãa cña x· héi th× chóng ta lu«n lu«n cã
tæng gi¸ c¶ hµng hãa b»ng tæng gi¸ trÞ.
T¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ: quy luËt gi¸ trÞ tù ph¸t ®iÒu
tiÕt viÖc s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa th«ng qua sù biÕn
®éng cña cung - cÇu thÓ hiÖn qua gi¸ c¶ trªn thÞ trêng.
b) Quy luËt cung cÇu
Cung ph¶n ¸nh khèi lîng s¶n phÈm hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt
vµ ®a ra thÞ trêng ®Ó thùc hiÖn (®Ó b¸n). cung do s¶n xuÊt
quyÕt ®Þnh, nã kh«ng ®ång nhÊt víi s¶n xuÊt.
CÇu ph¶n ¸nh nhu cÇu tiªu dïng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n
cña x· héi. Do ®ã, cÇu kh«ng ®ång nhÊt víi tiªu dïng, v× nã
kh«ng ph¶i lµ nhu cÇu tù nhiªn, nhu cÇu bÊt k× theo nguyÖn
väng tiªu dïng chñ quan cña con ngêi, mµ phô thuéc vµo kh¶
n¨ng thanh to¸n.
Cung - CÇu cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, thêng xuyªn
t¸c ®éng lÉn nhau trªn thÞ trêng, ë ®©u cã thÞ trêng th× ë ®ã
cã quy luËt cung - cÇu tån t¹i vµ ho¹t ®éng mét c¸ch kh¸ch
quan. Cung - cÇu t¸c ®éng lÉn nhau:

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
CÇu x¸c ®Þnh cung vµ ngîc l¹i cung x¸c ®Þnh cÇu. CÇu
x¸c ®Þnh khèi lîng, chÊt lîng vµ chñng lo¹i cung vÒ hµng ho¸.
nh÷ng hµng ho¸ nµo ®îc tiªu thô th× míi ®îc t¸i s¶n xuÊt. Ngîc
l¹i, cung t¹o ra cÇu, kÝch thÝch t¨ng cÇu th«ng qua ph¸t triÓn sè
lîng, chÊt lîng, chñng lo¹i hµng ho¸, h×nh thøc, quy c¸ch vµ gi¸
c¶ cña nã.
Quy luËt cung - cÇu t¸c ®éng kh¸ch quan vµ rÊt quan
träng. NÕu nhËn thøc ®îc chóng th× chóng ta vËn dông ®Ó t¸c
®éng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo chiÒu híng cã
lîi cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Nhµ níc cã thÓ vËn dông
quy luËt cung - cÇu th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, c¸c biÖn ph¸p
kinh tÕ nh: gi¸ c¶, lîi nhuËn, tÝn dông, hîp ®ång kinh tÕ, thuÕ,
thay ®æi c¬ cÊu tiªu dïng. §Ó t¸c ®éng vµo c¸c ho¹t ®éng kinh
tÕ theo quy luËt cung - cÇu, duy tr× nh÷ng tû lÖ c©n ®èi cung
- cÇu mét c¸ch lµnh m¹nh vµ hîp lý.
c) Quy luËt canh tranh
C¹nh tranh lµ sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a c¸c nhãm ngêi,
gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n hay gi÷a ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu
dïng. Hai nhãm nµy t¸c ®éng lÉn nhau víi t c¸ch lµ mét thÓ
thèng nhÊt, mét hîp lùc. ë ®©y c¸ nh©n chØ t¸c ®éng víi t
c¸ch lµ mét bé phËn, mét lùc lîng x· héi, lµ mét nguyªn tö cña
mét khèi. ChÝnh díi h×nh th¸i ®ã mµ c¹nh tranh ®· v¹ch râ c¸i
tÝnh chÊt x· héi cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng.
Bªn canh tranh yÕu h¬n c¶ còng ®ång thêi lµ c¸i bªn mµ ë
®ã mçi c¸ nh©n ®Òu ho¹t ®éng mét c¸ch ®éc lËp víi ®«ng
®¶o nh÷ng ngêi c¹nh tranh víi m×nh vµ thêng thêng lµ trùc
tiÕp chèng l¹i nh÷ng ngêi ®ã. ChÝnh v× sù phô thuéc lÉn nhau
gi÷a mét ngêi c¹nh tranh c¸ biÖt víi nh÷ng ngêi kh¸c l¹i cµng
thªm râ rµng. Tr¸i l¹i bªn m¹nh h¬n bao giê còng ®¬ng ®Çu víi
®èi ph¬ng víi t c¸ch lµ mét chØnh thÓ Ýt nhiÒu thèng nhÊt.
C¹nh tranh nh mét tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸.
C¹nh tranh cã t¸c dông san b»ng c¸c gi¸ c¶ mÊp m« ®Ó cã gi¸
c¶ trung b×nh, gi¸ trÞ thÞ trêng vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt ®Òu h×nh
thµnh tõ c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ gi÷a c¸c ngµnh.
Tãm l¹i: Trong c¬ chÕ thÞ trêng, quy luËt c¹nh tranh nh
mét c«ng cô, ph¬ng tiÖn g©y ¸p lùc cùc m¹nh thùc hiÖn yªu
cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ, c¹nh tranh trong mét c¬ chÕ vËn
®éng chø kh«ng ph¶i c¹nh tranh nãi chung
d) Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ lµ quy luËt x¸c ®Þnh lîng tiÒn
cÇn cho lu th«ng. Lîng tiÒn cÇn cho lu th«ng chÝnh b»ng tû sè
gi÷a tæng gi¸ c¶ hµng ho¸ víi tèc ®é lu th«ng t b¶n
Trong thùc tÕ: lîng tiÒn cÇn cho lu th«ng b»ng tû sè gi÷a
tæng gi¸ c¶ hµng hãa trõ ®i tæng tiÒn khÊu trõ, trõ ®i tæng
gi¸ c¶ b¸n chÞu céng víi tæng tiÒn thanh to¸n víi tèc ®é lu
th«ng t b¶n
Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ tu©n theo c¸c nguyªn lý sau:
Lu th«ng tiÒn tÖ vµ c¬ chÕ lu th«ng tiÒn tÖ do c¬ chÕ lu
th«ng hµng ho¸ quyÕt ®Þnh.
TiÒn ®¹i diÖn cho ngêi mua, hµng ®¹i diÖn cho ngêi b¸n.
Lu th«ng tiÒn tÖ cã quan hÖ chÆt chÏ víi tiÒn - hµng, mua - b¸n,
gi¸ c¶ - tiÒn tÖ.
Kinh tÕ hµng ho¸ trªn mét ý nghÜa nhÊt ®Þnh cã thÓ gäi
lµ kinh tÕ tiÒn tÖ, quyÕt ®Þnh c¬ chÕ lu th«ng tiÒn tÖ.
MÆt kh¸c c¬ chÕ lu th«ng tiÒn tÖ cßn phô thuéc vµo c¬
chÕ xuÊt nhËp khÈu, c¬ chÕ qu¶n lý kim lo¹i quý, c¬ chÕ kinh
doanh tiÒn cña ng©n hµng
NÕu quy luËt canh tranh, quy luËt cung - cÇu lµm gi¸ hµng
ho¸ vËn ®éng, san b»ng th× quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ gi÷a mèi
liªn hÖ c©n b»ng gi÷a hµng vµ tiÒn.
II/ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng
x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam
1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ
ho¹ch hãa tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý
cña nhµ níc
a) C¬ chÕ cò vµ nh÷ng h¹n chÕ:
C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu, bao cÊp cã
nh÷ng ®Æc trng chñ yÕu sau ®©y:
Nhµ níc qu¶n lý kinh tÕ b»ng vËn mÖnh hµnh chÝnh lµ chñ
yÕu, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn ë sù chi tiÕt ho¸ c¸c nhiÖm vô do trung
ng giao b»ng mét hÖ thèng chØ tiªu ph¸p lÖnh tõ mét trung
t©m.
C¸c c¬ quan hµnh chÝnh - kinh tÕ can thiÖp qu¸ s©u vµo
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së,
nhng l¹i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm g× vÒ mÆt vËt chÊt ®èi víi
c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh.

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Bá qua quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ,
qu¶n lý nÒn kinh tÕ vµ kÕ ho¹ch ho¸ b»ng chÕ ®é cÊp ph¸t vµ
giao nép s¶n phÈm, quan hÖ hiÖn vËt lµ chñ yÕu, do ®ã h¹ch
to¸n kinh tÕ chØ lµ h×nh thøc. ChÕ ®é bao cÊp ®îc thùc hiÖn
díi c¸c h×nh thøc: bao cÊp qua gi¸, bao cÊp qua tiÒn l¬ng hiÖn
vËt (chÕ ®é tem phiÕu) vµ bao cÊp qua cÊp ph¸t vèn cña ng©n
s¸ch, mµ kh«ng rµng buéc vËt chÊt ®èi víi ngêi ®îc cÊp ph¸t
vèn.
Vµ ®Æc trng c¬ b¶n cña m« h×nh kinh tÕ hiÖn vËt lµ nÒn
kinh tÕ bÞ hiÖn vËt ho¸, t duy hiÖn vËt, chØ cã së h÷u toµn
d©n vµ së h÷u tËp thÓ lµ phæ biÕn, nÒn kinh tÕ khÐp kÝn víi
c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cao ®é. Trªn thùc tÕ,
yÕu tè kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· lo¹i bá yÕu tè thÞ trêng, quan
hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ chØ cßn lµ h×nh thøc. Sù ®iÒu tiÕt theo
chiÒu däc ®· lÊn ¸t c¸c quan hÖ kinh tÕ theo chiÒu ngang. Vai
trß ngêi tiªu dïng bÞ h¹ thÊp. HÖ thèng qu¶n lý quan liªu tá ra
kh«ng cã kh¶ n¨ng g¾n s¶n xuÊt víi nhu cÇu.
Kinh tÕ hiÖn vËt g¾n liÒn víi quan niÖm truyÒn thèng vÒ
kinh tÕ x· héi chñ nghÜa tuy ®· cã t¸c dông trong chiÕn tranh,
gãp phÇn mang l¹i chiÕn th¾ng vÎ vang cho d©n téc ta. Song
khi chuyÓn sang x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh m«
h×nh ®ã ®· t¹o ra nhiÒu khuyÕt tËt: nÒn kinh tÕ kh«ng cã
®éng lùc, kh«ng cã søc ®ua tranh, kh«ng ph¸t huy ®îc tÝnh
chñ ®éng s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng, cña c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt
kinh doanh, s¶n xuÊt kh«ng g¾n liÒn víi nhu cÇu, ý chÝ chñ
quan ®· lÊn ¸t kh¸ch quan vµ triÖt tiªu mäi ®éng lùc vµ søc
m¹nh néi sinh cña b¶n th©n nÒn kinh tÕ, ®· lµm cho nÒn kinh
tÕ suy tho¸i, thiÕu hôt, hiÖu qu¶ thÊp, nhiÒu môc tiªu cña chñ
nghÜa x· héi kh«ng ®îc thùc hiÖn.
C¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· tÝch gãp nh÷ng xu híng
tiªu cùc, lµm nÈy sinh sù tr× trÖ, h×nh thµnh c¬ chÕ k×m h·m
sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i ®æi míi
s©u s¾c c¬ chÕ ®ã. Ph¬ng híng c¬ b¶n cña sù ®æi míi c¬
chÕ qu¶n lý kinh tÕ ë níc ta ®· ®îc §¹i Héi VI cña §¶ng x¸c

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
®Þnh vµ tiÕp tôc ®îc §¹i Héi VII cña §¶ng kh¼ng ®Þnh "TiÕp
tôc xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, h×nh thµnh
®ång bé vµ vËn hµnh cã hiÖu qu¶ c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n
lý cña Nhµ níc".
b) Chñ tr¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu
thµnh phÇn theo ®Þnh híng X· héi chñ nghÜa ë níc ta.
Vµ ®Õn §¹i héi VIII cña §¶ng ®· thèng nhÊt "X©y dùng
nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ
thÞ trêng, ®i ®«i víi t¨ng cêng vai trß qu¶n lýcña Nhµ níc theo
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa"; "….ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña
Nhµ níc theo ®Þnh híng X· héi chñ nghÜa …". NÒn kinh tÕ thÞ
trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ
hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn; trong ®ã kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai
trß chñ ®¹o.
NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa níc ta
lÊy viÖc gi¶i phãng søc s¶n xuÊt lµm c¨n cø chñ yÕu ®Ó ho¹ch
®Þnh c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, h×nh thøc së h÷u. Trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n:
së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t nh©n. Tõ ba lo¹i
h×nh së h÷u ®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu
h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã kh«ng chØ ra
søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u,
mµ cßn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thÞ tr-
êng réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng
h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t doanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn
doanh gi÷a trong vµ ngoµi níc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ
th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ
tham gia thÞ trêng víi t c¸ch chñ thÓ thÞ trêng b×nh ®¼ng.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
níc ta, kinh tÕ Nhµ níc lµ nh©n tè quy ®Þnh vµ b¶o ®¶m tÝnh
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Kinh tÕ
Nhµ níc t¹o c¬ së kinh tÕ cho x· héi míi, nã lµ lùc lîng vËt chÊt
quan träng vµ lµ c«ng cô quan träng ®Ó Nhµ níc ®Þnh híng vµ

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. §Ó gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ
Nhµ níc ph¶i n¾m nh÷ng kh©u, nh÷ng lÜnh vùc then chèt cña
nÒn Kinh tÕ quèc d©n. Kinh tÕ Nhµ níc ph¶i lµ kiÓu mÉu vÒ
n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ vµ chÊp hµnh ph¸p luËt ®Ó l«i
cuèn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo quü ®¹o cña chñ nghÜa
x· héi. Kinh tÕ Nhµ níc ph¶i cã gi¸ trÞ tæng s¶n lîng hµng ho¸
ngµy cµng t¨ng, ®ãng gãp tû lÖ cao trong ng©n s¸ch Nhµ níc,
kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é vµ ®êi sèng cña mäi ngêi lao
®éng.
2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë n-
íc ta
a) Tríc n¨m 1886:
Thêi k× 1955 - 1964: §©y lµ thêi k× kh«i phôc kinh tÕ vµ
c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa. ë thêi k× nµy sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®îc
thiÕt kÕ trªn c¬ së x¸c ®Þnh ba ®Æc ®iÓm cña thêi k× qu¸
®é lªn chñ nghÜa x· héi: Tõ nÒn s¶n xuÊt nhá qu¸ ®é lªn chñ
nghÜa x· héi, cã hÖ thèng x· héi chñ nghÜa v÷ng m¹nh, ®Êt níc
bÞ chia c¾t. §©y lµ thêi k× ph¸t triÓn nhanh vÒ c¸c lÜnh kinh
tÕ - x· héi, c¬ së vËt chÊt trong n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, c¬
së h¹ tÇng ®îc x©y dùng.
Thêi k× 1964 -1975: §©y lµ thêi k× c¶ níc cã chiÕn tranh.
Kinh tÕ ë thêi k× nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm nhÊt ®Þnh cña m«
h×nh kinh tÕ " Céng s¶n thêi chiÕn". M« h×nh kinh tÕ nµy lµ
m« h×nh cã tÝnh tËp trung cao nªn ®· ®éng viªn ®îc lùc lîng
®Ó dµnh th¾ng lîi trong cuéc chiÕn tranh v« cïng ¸c liÖt b»ng
sù chØ ®¹o tËp trung nghiªm ngÆt, b»ng chÕ ®é ph©n phèi
b×nh qu©n, bao cÊp….
Thêi k× 1976 - 1986: §©y lµ thêi k× m« h×nh kinh tÕ tËp
trung quan liªu, bao cÊp bäc lé mét c¸ch toµn diÖn mÆt tiªu cùc
cña nã mµ hËu qu¶ cña tËp trung lµ khñng ho¶ng kinh tÕ -
chÝnh trÞ s©u s¾c vµo cuèi nh÷ng n¨m 70 ®Çu nh÷ng n¨m
1980. nÒn kinh tÕ ë tr¹ng th¸i tr× trÖ, mÊt c©n ®èi nghiªm
träng, s¶n xuÊt ph¸t triÓn chËm trong khi d©n sè t¨ng nhanh.
Thu nhËp quèc d©n cha ®¶m b¶o ®îc tiªu dïng x· héi, mét

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
phÇn tiªu dïng x· héi ph¶i dùa vµo vay vµ viÖn trî, nÒn kinh tÕ
cha t¹o ®îc tÝch luü. L¬ng thùc, v¶i mÆc vµ c¸c hµng tiªu dïng
thiÕt yÕu ®Òu thiÕu. T×nh h×nh cung øng vËt t, t×nh h×nh
giao th«ng vËn t¶i rÊt c¨ng th¼ng. NhiÒu xÝ nghiÖp sö dông
c«ng suÊt ë møc thÊp. Chªnh lÖch gi÷a thu vµ chi tµi chÝnh,
gi÷a hµng vµ tiÒn, gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. ThÞ trêng vµ
vËt gi¸ kh«ng æn ®Þnh. Sè ngêi lao ®éng cha ®îc sö dông cßn
®«ng. §êi sèng nh©n d©n lao ®éng gÆp nhiÒu khã kh¨n.
Tríc t×nh h×nh ®ã cña ®Êt níc §¶ng ta ®· ph¶i suy nghÜ,
ph©n tÝch t×nh h×nh vµ nguyªn nh©n, t×m tßi c¸c gi¶i ph¸p,
tõ ®ã thùc hiÖn ®æi míi ë c¸c c¬ së, ®Þa ph¬ng, ®Ò ra
nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ, cã tÝnh chÊt ®æi míi tõng phÇn
b) Tõ n¨m 1986 ®Õn nay:
§¹i héi lÇn thø VII cña §¶ng nhÊt qu¸n chuyÓn sang kinh tÕ
thÞ trêng víi nh÷ng quan ®iÓm kh¸ triÖt ®Ó. ChÊp nhËn thÞ tr-
êng mét c¸ch c¬ b¶n, tæng thÓ, l©u dµi, mét thÞ trêng thèng
nhÊt, th«ng suèt, hoµ nhËp víi thÞ trêng thÕ giíi, thÞ trêng lµ
®èi tîng qu¶n lý cña nhµ níc.
Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng ë níc ta g¾n liÒn víi
qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ tõ c¬ cÊu ®Õn c¬ chÕ qu¶n lý kinh
tÕ nhÊt qu¸n chuyÓn sang kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn,
vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc, g¾n
liÒn víi ®æi míi mét c¸ch c¬ b¶n chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nh:
gi¸ c¶, kÕ ho¹ch ho¸, tµi chÝnh tiÒn tÖ, ®Çu t th¬ng m¹i,
chuyÓn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng x· héi sang
kinh tÕ thÞ trêng. Trong ®ã gi¶i ph¸p cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh
lµ sö lý gi¸ c¶. dï míi lµ s¬ khai, thÞ trêng ®· lµ m«i trêng gi¶i
phãng søc s¶n xuÊt víi sù bïng næ cña khu vùc kinh tÕ ngoµi
quèc doanh vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Quan hÖ kinh tÕ ngµy cµng
më réng vµ ®i s©u vµo c¸c lÜnh vùc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh víi søc m¹nh cña tÊt yÕu kinh tÕ, søc m¹nh håi sinh
sau chiÕn tranh. Søc s¶n xuÊt ph¸t triÓn lµm bËt dËy c¸c tiÒm
n¨ng, hµng lo¹t nh©n tè míi xuÊt hiÖn xen lÊn nh÷ng bÒ bén
phøc t¹p cña sù chuyÓn ®æi mang tÝnh c¸ch m¹ng mµ thùc

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
chÊt lµ sù gi¶i thÓ, cÊu tróc l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu së h÷u,
quan hÖ kinh tÕ, c¬ chÕ qu¶n lý. T duy nhÊt lµ t duy kinh tÕ
thay ®æi mét c¸ch c¨n b¶n: tõ thô ®éng an bµi sang n¨ng
®éng s¸ng t¹o, tù chñ, tõ t duy hiÖn vËt sang t duy gi¸ trÞ, sù
nh¹y c¶m vÒ lîi Ých, hiÖu qu¶, vÒ thang gi¸ trÞ, ®¹o ®øc, lèi
sèng…
Thùc tÕ h¬n 10 n¨m qua ë níc ta chøng tá qu¸ tr×nh
chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ
qu¸ tr×nh ®æi míi tÊt yÕu, tiÕn bé nhng còng lµ qu¸ tr×nh
phøc t¹p l©u dµi.
Nh÷ng chuyÓn ®æi thùc sù t¹o ra bíc ngoÆt trong kinh
tÕ. chØ mét thêi gian ng¾n, ®Êt níc cã nhiÒu thay ®æi. Vµ ®¹t
®îc nhiÒu thµnh tùu quan träng: s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t
triÓn, tõ chç thiÕu l¬ng thùc triÒn miªn, ®Õn nay chóng ta ®·
cã kh¶ n¨ng tù tóc, phÇn nµo dù tr÷ vµ xuÊt khÈu. C¬ cÊu kinh
tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®ang ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t huy t¸c
dông. Khu vùc kinh tÕ quèc doanh ®ang ®îc tæ chøc, s¾p xÕp
l¹i, c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng
x· héi chñ nghÜa trë thµnh c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ. Vai
trß tù ®iÒu tiÕt cña thÞ trêng b¾t ®Çu ph¸t huy t¸c dông, gi¸
c¶ thÞ trêng dÇn ®i vµo æn ®Þnh ®· chuyÓn tõ thÞ trêng cña
ngêi b¸n sang thÞ trêng cña ngêi mua. C¬ chÕ c¹nh tranh cã t¸c
dông ®iÒu chØnh tÝch cùc c¬ cÊu kinh tÕ, ®µo th¶i nh÷ng
yÕu tè l¹c hËu,lµm béc lé ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu kÐm trong s¶n
xuÊt kinh doanh, trong qu¶n lý tõ vÜ m« ®Õn vi m«. thÞ trêng
®· trë thµnh c¨n cø quan träng ®Ó chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh
tÕ. Mét sè ngµnh, lÜnh vùc ®· g¾n thÞ trêng trong níc víi thÞ
trêng níc ngoµi theo híng kinh tÕ më.
3. Nh÷ng ®Æc cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta
a) §Æc trng vÒ ®Þnh híng môc tiªu cña nÒn kinh tÕ.
§ã lµ thùc hiÖn d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n
chñ, v¨n minh. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu nµy tríc hÕt ph¶i ph¸t triÓn
m¹nh lùc lîng s¶n xuÊt ®éng viªn mäi nguån lùc x· héi, ph¸t huy
cao ®é tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña toµn d©n, khai th¸c mäi

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
tiÒm n¨ng trong níc ®i ®«i víi sö dông cã chän läc thµnh qu¶
vµ kinh nghiÖm quèc tÕ thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i
ho¸ nh»m sím x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña c¬ chÕ x·
héi ë ViÖt Nam .
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta c¸c h×nh thøc kinh tÕ
vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý kinh tÕ thÞ trêng ®îc sö dông nh mét
c«ng cô ph¬ng tiÖn ®Ó ®¹t tíi nÒn kinh tÕ t¨ng trëng cao, bÒn
v÷ng, æn ®Þnh nh»m môc tiªu "d©n giµu, níc m¹nh", gãp phÇn
ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, søc lùc trong x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho
mçi c¸ nh©n lµm giµu cho m×nh vµ cho toµn x· héi.
§ång thêi víi viÖc khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng mÆt tÝch cùc,
nh÷ng lîi thÕ cña kinh tÕ thÞ trêng chóng ta kh¾c phôc, ng¨n
ngõa, h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc ph¸t sinh tõ mÆt tr¸i cña
nÒn kinh tÕ thÞ trêng; võa kÝch thÝch søc s¶n xuÊt gi¶i phãng
søc s¶n xuÊt, võa b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n vµ n©ng cao
®Þa vÞ lµm chñ cña ngêi lao ®éng, vËn dông c¸c quy luËt cña
thÞ trêng ®Ó kiªn tr× thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi vµ c¶i thiÖn
®êi sèng nh©n d©n phï hîp víi tõng bíc t¨ng trëng kinh tÕ, t¹o
®iÒu kiÖn c«ng b»ng trong ph¸t triÓn con ngêi.
b) §Æc trng vÒ thÓ chÕ kinh tÕ
ThÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ
thÓ chÕ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ tù do, tù chñ kinh doanh theo
ph¸p luËt. Kinh tÕ thÞ trêng níc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së
h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ võa
c¹nh tranh, võa liªn kÕt, hîp t¸c víi nhau nh»m ph¸t triÓn ®¹t
tr×nh ®é x· héi ho¸ cao. Trong ®ã khu vùc kinh tÕ Nhµ níc cã
vai trß chñ ®¹o trong mét sè lÜnh vùc vµ mét sè kh©u quan
träng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi
theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña ®Êt níc.
C¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng, mçi
thµnh phÇn nh vËy cã xu híng ph¸t triÓn kh¸c nhau, lîi Ých kh¸c
nhau thËm chÝ ®èi lËp nhau. V× thÕ Nhµ níc ph¶i cã biÖn ph¸p
h¹n chÕ xu híng ph¸t triÓn tù ph¸t, vµ ®Þnh híng cho nã ph¸t
triÓn theo x· héi chñ nghÜa.

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
C¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta
tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u
tËp thÓ vµ së h÷u t nh©n. Tõ ba h×nh thøc së h÷u ®ã h×nh
thµnh nªn nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc
s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, mµ cßn ph¶i
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc së h÷u
t nh©n ®Ó h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng réng lín bao gåm
c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh
tÕ t doanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ
ngoµi níc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau
gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ trêng víi
t c¸ch chñ thÓ thÞ trêng b×nh ®¼ng.
c) §Æc trng vÒ c¬ chÕ qu¶n lý
Trong qu¶n lý ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i b¶o
®¶m cho c¸c ho¹t ®éng cña thÞ trêng diÔn ra theo nguyªn t¾c
thÞ trêng, tøc lµ phï hîp víi quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu,
c¹nh tranh, h¹n chÕ tèi ®a c¸c mÖnh lÖnh hµnh chÝnh kh«ng
cÇn thiÕt. MÆt kh¸c, ph¶i lµm tèt kÕ ho¹ch ho¸ ë tÇm vÜ m« vµ
c¸c ho¹t ®éng ®Þnh híng cã hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ phï
hîp ®Ó ®iÒu tiÕt híng dÉn thÞ trêng theo c¸c môc tiªu kinh tÕ
vÜ m« ®· chän.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i, Nhµ níc tham gia
vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ lµ xu híng kh¸ch quan. Nhng kh¸c víi
b¶n chÊt cña Nhµ níc t s¶n, Nhµ níc ta lµ Nhµ níc cña d©n, do
d©n vµ v× d©n díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n.
Sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh
nhÊt b¶o ®¶m ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ thÞ
trêng còng nh toµn bé sù nghiÖp ph¸t triÓn cña ®Êt níc. ®¶ng
®Þnh híng kinh tÕ thÞ trêng theo chñ nghÜa x· héi thÓ hiÖn ë
sù l·nh ®¹o, viÖc thùc hiÖn ®êng lèi chÝnh s¸ch kinh tÕ thÞ tr-
êng víi môc tiªu v× lîi Ých cña nh©n d©n, v× mét x· héi c«ng
b»ng, d©n chñ, v¨n minh.

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Nhµ níc ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa víi nÒn kinh tÕ thÞ tr-
êng tríc hÕt vµ chñ yÕu th«ng qua c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, th«ng
qua chiÕn lîc kinh tÕ - x· héi, c¸c kÕ ho¹ch trung vµ ng¾n h¹n
cïng víi c¸c chÝnh s¸ch thiÕt thùc ®Ó ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng, bè trÝ l¹i c¬ cÊu kinh tÕ,
bá, nu«i dìng vµ ph¸t triÓn c¸c nguån lùc. Híng ho¹t ®éng cña
c¸c chñ thÓ kinh tÕ thÞ trêng vµo c¸c môc tiªu ®îc Nhµ níc
ho¹ch ®Þnh, t¹o m«i trêng kinh tÕ - x· héi, khung khæ ph¸p lý
thuËn lîi vµ duy tr× m«i trêng hoµ b×nh æn ®Þnh cho c¸c ho¹t
®éng s¶n xuÊt kinh doanh, bï ®¾p sù bÊt lùc cña thÞ trêng
b»ng c¸ch cung cÊp c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng céng, x©y
dùng c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ.
d) §Æc trng vÒ quan hÖ ph©n phèi
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa
thùc hiÖn chñ yÕu c¬ chÕ ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu
qu¶, ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ trÝ tuÖ
vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Nhµ níc cã chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt ®Ó
t¸i ph©n phèi hîp lý th«ng qua phóc lîi x· héi vµ thùc hiÖn c¸c
chÝnh s¸ch x· héi theo ph¬ng ch©m g¾n t¨ng trëng kinh tÕ víi
tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña
nÒn kinh tÕ .
NÒn kinh tÕ níc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u t liÖu
s¶n xuÊt kh¸c nhau do ®ã cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vµ t-
¬ng øng víi mçi thµnh phÇn kinh tÕ ®ã th× sÏ cã c¸c nguyªn
t¾c vµ hÖ thèng ph©n phèi phï hîp. Cho nªn ë níc ta cã nhiÒu
h×nh thøc ph©n phèi. §Ó ®¹t tíi c«ng b»ng trong ph©n phèi
thu nhËp, chóng ta thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu
nhËp: ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ,
hiÖu suÊt c«ng t¸c, ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ c¸c
nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt kinh doanh, ph©n phèi th«ng qua
c¸c quü phóc lîi x· héi, trong ®ã h×nh thøc ph©n phèi theo kÕt
qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®i ®«i víi chÝnh
s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch hîp lý nh»m thu hÑp kho¶ng

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
c¸ch chªnh lÖch giµu - nghÌo, võa khuyÕn khÝch lao ®én, võa
b¶o ®¶m nh÷ng phóc lîi x· héi c¬ b¶n
e) §Æc trng vÒ vai trß qu¶nlý cña Nhµ níc .
NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®îc
qu¶n lý ( Tæ chøc, híng dÉn, nu«i dìng, gi¸m s¸t bëi Nhµ níc cña
d©n, do d©n, v× d©n) b¶o ®¶m sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n
lý cña Nhµ níc lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt nh»m gi÷ v÷ng
®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Muèn vËy, ph¶i x©y dùng nhµ níc
m¹nh vµ trong s¹ch, cã kh¶ n¨ng thêng xuyªn tù ®æi míi ®Ó h-
íng nÒn kinh tÕ thÞ trêng tíi v¨n minh, hiÖn ®¹i, kh«ng xa rêi
c¸c môc tiªu ®Þnh híng ®· chän.
X©y dùng vµ x¸c ®Þnh c¸c ®Æc trng nªu trªn g¾n liÒn víi
mét nhËn thøc hoµn toµn míi vÒ chñ nghÜa x· héi theo t tëng
Hå ChÝ Minh lµ " d©n giµu, níc m¹nh, tiÕn lªn hiÖn ®¹i ®i liÒn
víi d©n chñ, tù do, tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi". Trong bíc qu¸
®é t¬ng ®èi dµi ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu cuèi cïng ®ã, nÒn kinh
tÕ thÞ trêng lµ con ®êng duy nhÊt chóng ta kh«ng thÓ bá qua
®Ó hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa,
chóng ta sö dông c¬ chÕ thÞ trêng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt,
ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng, gi¶i
phãng søc s¶n xuÊt cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ, thóc ®Èy c«ng
nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. §ång thêi chóng ta l·nh ®¹o, qu¶n lý
nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng híng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ®Ó
kh¾c phôc thÊt b¹i cña thÞ trêng, thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi,
nh©n ®¹o mµ b¶n th©n thÞ trêng kh«ng cã ®îc. Nhµ níc ph¶i
b»ng chÝnh s¸ch, c«ng cô qu¶n lý vÜ m« vµ tiÒm lùc kinh tÕ
cña m×nh ®Ó duy tr× nh÷ng c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ
nh»m kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm cña kinh tÕ thÞ trêng

4. NÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta hiÖn nay

a) §Æc ®iÓm kinh tÕ thÞ trêng níc ta hiÖn nay
C¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng
x· héi chñ nghÜa cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau ®îc tiÕp cËn ®i

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
tõ lùc lîng s¶n xuÊt ®Õn c¬ së kinh tÕ, chÕ ®é ph©n phèi, c¬
chÕ vËn hµnh, v¨n ho¸ vµ më cöa.
LÊy sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt theo híng hiÖn ®¹i
lµm c¬ së vËt chÊt - kü thuËt nh»m môc tiªu ®éc lËp d©n téc
g¾n liÒn víi chñ nghÜa x· héi, d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng
b»ng, d©n chñ, v¨n minh.
LÊy nÒn kinh tÕ ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u t liÖu s¶n
xuÊt vµ thµnh phÇn kinh tÕ lµm c¬ së kinh tÕ, trong ®ã kinh
tÕ Nhµ níc lµm chñ ®¹o.
Dùa trªn chÕ ®é ph©n phèi ®a d¹ng bao gåm c¸c nguyªn
t¾c ph©n phèi theo kiÓu chñ nghÜa x· héi víi ph©n phèi theo
kiÓu kinh tÕ thÞ trêng. Trong ®ã lÊy ph©n phèi theo lao ®éng
vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc
lîi tËp thÓ vµ x· héi lµm chñ ®¹o.
LÊy c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc lµm c¬
chÕ vËn hµnh, nhng kh«ng ph¶i nhµ níc t s¶n mµ nhµ níc x· héi
chñ nghÜa - nhµ níc cña d©n, do d©n vµ v× d©n.
KÕt hîp hµi hoµ v¨n ho¸ d©n téc truyÒn thèng víi v¨n ho¸
hiÖn ®¹i cã chän läc. Trong ®ã lÊy v¨n ho¸ d©n téc truyÒn
thèng lµm gèc.
Kh«ng dùa trªn c¬ cÊu kinh tÕ khÐp kÝn, mµ dùa trªn c¬
cÊu kinh tÕ më cöa, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu
vùc, nhng vÉn ph¶i ®¶m b¶o ®éc lËp chñ quyÒn, toµn vÑn l·nh
thæ.
§Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë
níc ta lµ: Mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p
luËt, nÒn kinh tÕ Êy lÊy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn së h÷u
x· héi vµ së h÷u tËp thÓ lµm nÒn t¶ng, lÊy kinh tÕ Nhµ níc lµm
chñ ®¹o, lÊy viÖc thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi
c«ng b»ng vµ v¨n minh lµm môc tiªu.
H¬n n÷a nÒn kinh tÕ ®ã cßn ph¶i gãp phÇn ph¸t huy mäi
tiÒm n¨ng, mäi søc lùc trong x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi c¸
nh©n lµm giµu cho m×nh vµ cho toµn x· héi, chÊp hµnh nghiªm

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
mäi ph¸p luËt, kinh doanh cã v¨n ho¸, c¹nh tranh vµ hîp t¸c mét
c¸ch v¨n minh…
Kinh tÕ cã sù héi nhËp quèc tÕ, cã sù giao lu trao ®æi
mËu dÞch, th¬ng m¹i víi c¸c níc. TiÕp thu nh÷ng thµnh tùu,
kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc nhng ®ång thêi vÉn
gi÷ v÷ng ®Þnh híng vµ c¸c b¶n s¾c cña ®Êt níc
b) Thùc tr¹ng kinh tÕ thÞ trêng níc ta hiÖn nay.
Cho ®Õn nay, thÞ trêng níc ta vÉn lµ thÞ trêng s¬ khai,
cßn nh÷ng rèi lo¹n vµ nhiÒu yÕu tè tù ph¸t (míi chØ cã thÞ tr-
êng hµng ho¸, cßn thÞ trêng tiÒn tÖ, thÞ trêng vèn, thÞ trêng
søc lao ®éng cha hoÆc míi ë d¹ng manh nha). thÞ trêng tiÒn tÖ
vµ thÞ trêng vèn vÉn t¸ch biÖt. ThÞ trêng søc lao ®éng cã phÇn
cha tho¸t khái chÕ ®é biªn chÕ, hoÆc tù ph¸t. ThÞ trêng thiÕu
vµ cßn nh÷ng rèi lo¹n, cïng víi t×nh tr¹ng luËt lÖ Nhµ níc võa
thiÕu võa bÊt hîp lý: cßn nh÷ng gß bã vµ c¶ nh÷ng s¬ hë, thñ
tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ, n¹n tham nhòng trµn lan lµ m«i trêng
bÊt lîi cho thÞ trêng ph¸t triÓn. Trong khi ®ã, ®Ó ®¸nh gi¸ møc
®é ph¸t triÓn cña bÊt k× nÒn kinh tÕ nµo, tríc hÕt ngêi ta
nh×n vµo thÞ trêng tiÒn tÖ, thÞ trêng vèn. Tuy ®· cã ®Þnh h-
íng ®Ó x©y dùng mét thÞ trêng ®ång bé, nhng trªn thùc tÕ
chuyÓn biÕn rÊt chËm. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ sù thiÕu nhÊt
qu¸n vÒ chÝnh s¸ch, thÓ chÕ, nhÊt lµ trong lÜnh vùc tµi chÝnh
tiÒn tÖ, ®Çu t, th¬ng m¹i, tû gi¸, l·i suÊt. Chóng ta chñ tr¬ng
x©y dùng mét thÞ trêng thèng nhÊt, th«ng suèt, nhanh chãng
hoµ nhËp víi thÞ trêng thÕ giíi, song nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh
phiÒn hµ cßn g©y kh¸ nhiÒu c¶n trë.
Thùc tr¹ng trªn do nhiÒu nguyªn nh©n, tríc hÕt lµ do hËu
qu¶ cña c¬ chÕ cò ®Ó l¹i, tõ nh÷ng quan niÖm gi¶n ®¬n trong
viÖc bè trÝ c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu ®Çu t, cho ®Õn viÖc duy ý
chÝ trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ, ®Æt ý chÝ chñ
quan vµo ®êi sèng kinh tÕ - x· héi kh«ng phï hîp víi lîi Ých cña
quÇn chóng, do ®ã kh«ng tr¸nh khái ®èi phã, lÈn chèn - mét
hiÖn tîng cßn kh¸ phæ biÕn, dÉn ®Õn tù ph¸t rèi lo¹n. Tuy cã
nh÷ng bíc tiÕn, nhng vÒ c¬ b¶n c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
cha theo kÞp sù ph¸t triÓn. MÆt kh¸c ph¶i thõa nhËn mét thùc
tÕ, ®©y lµ mét sù chuyÓn ®æi kh¸ phøc t¹p, lµ qu¸ tr×nh mµ
®é dµi ph¶i tÝnh b»ng thËp kØ míi cã thÓ ®i vµo quü ®¹o. Do
®ã kh«ng tr¸nh khái thêi k× ®Çu ph¶i chÊp nhËn t×nh tr¹ng
thÞ trêng thiÕu, rèi lo¹n, tiªu cùc, trong khi c¸c nh©n tè cã sø
mÖnh t¹o trËt tù lµ hÖ thèng ng©n hµng, tµi chÝnh, bé m¸y nhµ
níc, doanh nghiÖp lín cßn yÕu kÐm vµ tiªu cùc, cßn ®ang ë bíc
thÝch nghi.
5. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng níc ta hiÖn
nay
a) §Èy m¹nh qu¸ tr×nh ph©n c«ng vµ ph©n c«ng l¹i
lao ®éng ë níc ta
Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ cña s¶n xuÊt hµng ho¸, cña
ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng. V× vËy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh
tÕ thÞ trêng ë níc ta ®ßi hái ph¶i ®Èy m¹nh ph©n c«ng vµ
ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi.
ë níc ta, ®Èy m¹nh ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi còng
®ång nghÜa víi qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa - hiÖn
®¹i ho¸ ®Êt níc. Trong bèi c¶nh thÕ giíi hiÖn ®¹i, c«ng nghiÖp
ho¸ ë níc ta ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ hai chiÕn lîc c«ng nghiÖp ho¸
theo híng xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu. §Ó thùc
hiÖn chiÕn lîc nµy, cÇn ph¶i ph©n c«ng l¹i lao ®éng ®Ó ph¸t
triÓn nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc mµ ®Êt níc cã lîi thÕ so
s¸nh trong viÖc s¶n xuÊt, thóc ®Èy xuÊt khÈu. Tríc m¾t ®ã lµ
c¸c ngµnh: n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp dÖt may, c«ng nghiÖp
chÕ biÕn n«ng, l©m, h¶i s¶n, c«ng nghiÖpl¾p r¸p, ®iÖn tö vµ
mét sè lÜnh vùc kh¸c. Th«ng qua viÖc ph¸t triÓn vµ xuÊt khÈu
nh÷ng hµng ho¸ nµy cÇn tranh thñ nhËp ®îc nh÷ng c«ng nghÖ
thÝch hîp ®Ó c¶i tiÕn tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ kü thuËt s¶n
xuÊt hiÖn nay. §iÒu ®ã cho phÐp võa ®a d¹ng ho¸ ngµnh
nghÒ, võa tõng bíc ®æi míi tr×nh ®é lao ®éng trong níc phï
hîp víi tr×nh ®é quèc tÕ vµ khu vùc.
b) X©y dùng l¹i c¸c c¬ së h¹ tÇng:

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng ®¶m b¶o sù giao lu th«ng suèt
trong mäi thêi tiÕt trªn c¸c tuyÕn giao th«ng huyÕt m¹ch, c¸c
tuyÕn nh¸nh ®Õn c¸c vïng, c¸c trung t©m miÒn nói. Trong
tõng vïng, ®iÖn níc giao th«ng th«ng tin ®îc ®¸p øng theo yªu
cÇu cña møc ®é ph¸t triÓn.
§Çu t x©y dùng míi theo híng ®ång bé, hiÖn ®¹i c¸c c«ng
tr×nh giao th«ng t¹i c¸c cöa khÈu ( s©n bay, h¶i c¶ng quèc tÕ),
c¸c hµnh lang quan träng tíi cöa khÈu néi ®Þa, t¹i c¸c vïng kinh
tÕ träng ®iÓm, tuyÕn trôc B¾c - Nam. Më réng vµ n©ng cÊp
s©n bay quèc tÕ vµ c¸c s©n bay kh¸c. C¶i t¹o vµ më réng c¶ng,
ph¸t triÓn m¹ng líi bu chÝnh viÔn th«ng hiÖn ®¹i, ®ång bé,
ph¸t triÓn vµ n©ng cÊp m¹ng líi ®iÖn.
c) VÒ c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt - c«ng nghÖ.
§Èy m¹nh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i
®i ®«i víi tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi tõ níc ngoµi.
Chän gi¶i ph¸p kü thuËt, c«ng nghÖ phï hîp ®Ó ®Çu t
chiÒu s©u, tËn dông cã hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch hiÖn cã sau
nh÷ng n¨m x©y dùng tríc ®©y.
C¶i tiÕn, n©ng cÊp, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c kü thuËt vµ c«ng
nghÖ truyÒn thèng phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n, thùc
hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n.
Tranh thñ c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c dù
¸n ®Çu t níc ngoµi. thùc hiÖn gi¸m ®Þnh nghiªm ngÆt viÖc
nhËp c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ .
GÊp rót n©ng cao n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc
gia nh»m ®æi míi vµ lµm chñ c«ng nghÖ nhËp vµ s¸ng t¹o c«ng
nghÖ míi. u tiªn nghiªn cøu, øng dông tËp trung trong c¸c lÜnh
vùc c«ng nghiÖp ®iÖn tö vµ tin häc, c«ng nghiÖp sinh häc,
c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ gia c«ng vËt liÖu nhÊt lµ nguån vËt liÖu
trong níc. Chó träng ®óng møc c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa
häc c¬ b¶n.
T¨ng ®Çu t b»ng nhiÒu nguån vèn cho viÖc nghiªn cøu
khoa häc, båi dìng ®éi ngò c¸n bé khoa häc, ph¸t triÓn gi¸o dôc
vµ ®µo t¹o, cã c¬ chÕ båi dìng vµ b¶o vÖ nh©n tµi.

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
d) Kinh tÕ ®èi ngo¹i
Thu hót ngµy cµng nhiÒu vèn vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña
c¸c níc th«ng qua vèn ®Çu t trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp.
Quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i theo híng ®a d¹ng ho¸, ®a ph-
¬ng ho¸ ®Ó tr¸nh lÖ thuéc, nhng cÇn u tiªn cho khu vùc Ch©u
¸ Th¸i B×nh D¬ng.
Sö dông cã hiÖu qu¶ lîi thÕ so s¸nh trong xuÊt nhËp khÈu,
trong ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ vÒ lao ®éng.
Coi träng viÖc ®µo t¹o ngêi cã n¨ng lùc vµ b¶n lÜnh ®Ó sö
dông cã hiÖu qu¶ vèn níc ngoµi, ®Ó nhËn chuyÓn giao c«ng
nghÖ míi cña níc ngoµi kh«ng m¾c nh÷ng sai lÇm ®¸ng tiÕc cã
thÓ xÈy ra.
Ph¸t triÓn thÞ trêng ngoµi níc, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ngo¹i
th¬ng: ph¶i thùc hiÖn xuÊt siªu. muèn vËy cÇn ph¶i xuÊt thµnh
phÈm chø kh«ng xuÊt nguyªn liÖu. KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn
c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, chÕ biÕn
®¶m b¶o tiªu chuÈn quèc tÕ ®Ó thu hót ®îc gi¸ trÞ cao cho
hµng xuÊt khÈu cho chÝnh s¸ch b¶o hé hîp lý ®Ó khuyÕn khÝch
c¸c ngµnh kinh tÕ trong níc ph¸t triÓn thu hót c«ng nghÖ - khoa
häc kü thuËt tõ bªn ngoµi; ng¨n chÆn nhËp nh÷ng hµng ho¸
mµ trong níc cã thÓ s¶n xuÊt vµ ®¸p øng ®îc nhu cÇu tiªu dïng.
e) H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr-
êng.
§èi víi thÞ trêng hµng ho¸ tiªu dïng vµ dÞch vô: Ph¶i t¨ng
quy m« tiªu dïng vµ dÞch vô víi chñng lo¹i ngµy cµng phong phó
vµ chÊt lîng ngµy cµng n©ng cao. ViÖc ph¸t triÓn thÞ trêng
hµng tiªu dïng vµ dÞch vô ®ßi hái ph¶i t¨ng dung lîng thÞ trêng,
t¨ng khèi lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vÒ ¨n
mÆc, ë, ®i l¹i, häc tËp, ch÷a bÖnh….cho nh©n d©n. CÇn khai
th¸c thÕ m¹nh cña ®Êt níc vÒ ®Êt ®ai, rõng, biÓn, tiÓu thñ
c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng, chÕ biÕn ®Ó cã
nguån hµng ngµy cµng lín ®¸p øng nhu cÇu. §ång thêi cïng víi
sè lîng ph¶i chó ý ®Õn chñng lo¹i phong phó vµ n©ng cao chÊt
lîng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng vµ ngµy cµng cao. Tõng bíc

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
gi¶m gi¸ c¶ hµng tiªu dïng vµ dÞch vô: gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt
®Ó lµm c¬ së cho viÖc gi¶m gi¸ vµ t¨ng khèi lîng s¶n phÈm
cung øng trªn thÞ trêng.
§èi víi thÞ trêng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt : ThÞ trêng c¸c yÕu tè
s¶n xuÊt bao gåm: thÞ trêng vèn, thÞ trêng søc lao ®éng vµ
thÞ trêng c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt kh¸c cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
Muèn thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng th× vèn vµ t liÖu s¶n xuÊt
cÇn nhËn ®îc mét phÇn bæ sung tõ gi¸ trÞ s¶n phÈm thÆng d,
tµi s¶n ph¶i ®îc tham gia vµo ph©n chia lîi nhuËn.
Ta cÇn ph¶i thùc hiÖn c©n b»ng gi÷a c¸c lo¹i thÞ trêng:
CÇn xo¸ bá chÕ ®é bao cÊp trong ph©n phèi sö dông c¸c yÕu
tè s¶n xuÊt vµ vËt phÈm tiªu dïng, dÞch vô chuyÓn chóng sang
quan hÖ hµng hãa thÞ trêng mét c¸ch hoµn toµn. Cã nghÜa
toµn bé nh©n tè s¶n xuÊt, vËt phÈm tiªu dïng, dÞch vô ®Òu ®-
îc mua b¸n trªn hai thÞ trêng mét c¸ch tù do.
f) Vai trß kinh tÕ cña Nhµ níc
Nhµ níc cã vai trß ®iÒu tiÕt vµ híng dÉn nÒn kinh tÕ thÞ
trêng ë tÇm vÜ m« b»ng c¸ch sö dông ®ång bé vµ cã hiÖu qu¶
c¸c c«ng cô sau: Nhµ níc ban hµnh c¸c ph¸p luËt kinh tÕ.
Nhµ níc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ ë tÇm vÜ m« lÉn vi m«:
§Æt kÕ ho¹ch ho¸ trong sù g¾n bã víi chiÕn lîc æn ®Þnh vµ
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, g¾n bã víi quy ho¹ch tæng thÓ vµ
ph©n bè lùc lîng s¶n xuÊt.
LÊy kinh tÕ thÞ trêng lµm ®èi tîng ®Ó kÕ ho¹ch ho¸ vÜ
m« th«ng qua hÖ thèng chi tiªu c©n ®èi lín ®Þnh híng trong
tõng thêi k×.
Tæ chøc tèt th«ng tin vµ dù b¸o t×nh h×nh trong níc vµ
thÕ giíi vÒ c¸c mÆt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cho c¸c chñ thÓ doanh nghiÖp.
Nhµ níc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia: X©y
dùng mét chÝnh s¸ch tµi chÝnh quèc gia lµnh m¹nh, trªn c¬ së
thu ®óng vµ chi ®óng, trªn c¬ së thu ®ñ vµ chi ®ñ, chèng thÊt
thu díi mäi h×nh thøc. Kh¾c phôc cã hiÖu qu¶ nh÷ng l·ng phÝ,
tÖ tham nhòng mang tÝnh phæ biÕn vµ trÇm träng hiÖn nay.

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
Nhµ níc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia: Ng©n hµng
trung ¬ng trªn c¬ së thùc hiÖn tèt viÖc ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn,
khèng chÕ vµ kiÒm to¶ lîng tiÒn ph¸t hµnh gãp phÇn æn ®Þnh
kinh tÕ, gi¸ c¶, khèng chÕ vµ kiÒm to¶ l¹m ph¸t ë møc b×nh th-
êng, ®Ò phßng vµ ng¨n chÆn nh÷ng hiÖn tîng t¸i ph¸t. §èi víi
ngµnh kinh tÕ ph¶i n¾m nh÷ng mÆt hµng thuéc quèc kÕ d©n
sinh, mang tÝnh c«ng céng.
T¨ng cêng dù tr÷ quèc gia vµ t¹o mét ng©n s¸ch vµ kho
b¹c Nhµ níc lµnh m¹nh.
HÖ thèng thuÕ: Nhµ níc ph¶i cã ®îc nh÷ng chÝnh s¸ch
thuÕ ®óng ®¾n ®Ó cã t¸c dông t¨ng nguån thu cho ng©n
s¸ch nhµ níc, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt, ng¨n chÆn nh÷ng t¸c
®éng tiªu cùc trong nÒn kinh tÕ, ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ tiªu
dïng, thu hót ®îc nhiÒu ®Çu t níc ngoµi.

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

PhÇn c
ý nghÜa cña vÊn ®Ò vµ nhËn xÐt

Nãi tãm l¹i nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ c«ng cô ®Ó ph¸t triÓn
kinh tÕ cña mçi quèc gia. §Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu vÒ kinh
tÕ th× ®iÒu ®Æt ra cho mét quèc gia lµ ph¶i biÕt lùa chän m«
h×nh kinh tÕ thÞ trêng vµ vËn dông nã sao cho phï hîp víi t×nh
h×nh còng nh hoµn c¶nh cña níc m×nh.
Tuy kinh tÕ thÞ trêng ra ®êi tõ thêi k× t b¶n chñ nghÜa,
bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc nã cßn biÓu hiÖn mÆt tiªu cùc
(mÆt tr¸i). M« h×nh kinh tÕ thÞ trêng lµ m« h×nh chung cho c¶
Chñ nghÜa t b¶n vµ Chñ nghÜa x· héi. Muèn sö dông nã mét
c¸ch hiÖu qu¶ th× kh«ng chØ ph¸t huy nh÷ng t¸c ®éng tÝch
cùc mµ nã ®em l¹i cho nÒn kinh tÕ, mµ cßn ®ßi hái ph¶i biÕt
h¹n chÕ mét c¸ch tèi ®a nh÷ng mÆt tiªu cùc mµ nã g©y ra. V×
vËy khi mét nÒn kinh tÕ ¸p dông theo m« h×nh kinh tÕ thÞ tr-
êng th× cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp gi÷a sù tù ®iÒu tiÕt nÒn kinh
tÕ cña thÞ trêng vµ sù can thiÖp cña nhµ níc vµo nÒn kinh tÕ.
§iÒu ®ã cã nghÜa lµ Nhµ níc ph¶i lu«n quan t©m ®Õn nh÷ng
yÕu tè cÊu thµnh nªn c¬ chÕ thÞ trêng: gi¸ c¶, cung cÇu hµng
ho¸, c¹nh tranh, tiÒn tÖ vµ lîi nhuËn vµ nh÷ng quy luËt cña kinh
tÕ thÞ trêng nh quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt
c¹nh tranh, quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ… §Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn
ph¸p chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó ®iÒu tiÕt vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ
thÞ trêng ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng vµ v÷ng m¹nh.
§èi víi níc ta, qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng
tuy cã h¬i muén nhng nã còng ®em l¹i nh÷ng thµnh tùu hÕt
søc to lín cho ®Êt níc trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. §iÒu
quan träng h¬n c¶ lµ chóng ta ®· chÊp nhËn nã - nh mét c«ng
cô ®Ó ph¸t triÓn, ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu cao h¬n - ®i lªn
chñ nghÜa x· héi. Mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi
chñ nghÜa cã nh÷ng c¸i chung cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ nã
còng cã nh÷ng c¸i kh¸c biÖt so víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña
c¸c níc kh¸cTuy nÒn kinh tÕ thÞ trêng ViÖt Nam ®ang trong
giai ®o¹n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, ®ang cßn gÆp nhiÒu khã
kh¨n nhng chóng ta ®Òu tin r»ng víi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, sù
®iÒu tiÕt kinh tÕ cña Nhµ níc còng nh sù ®oµn kÕt, thèng nhÊt
vµ quyÕt t©m cña nh©n d©n ta nã sÏ ph¸t triÓn lªn mét tr×nh

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ
®é cao vµ sÏ lµ c«ng cô quan träng ®Ó chóng ta hoµn thµnh
qu¸ tr×nh ®i lªn Chñ NghÜa X· Héi.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!

Hµ Néi, ngµy 25 th¸ng 11 n¨m
2003
Sinh viªn
NguyÔn H÷u Gi¸p

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Tµi liÖu tham kh¶o

• Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin _ Bé gi¸o dôc vµ

®µo t¹o
• Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin _ NXB ChÝnh trÞ
quèc gia 2002
• Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ häc M¸c - Lªnin_ NXB ChÝnh
trÞ quèc gia 1999
• V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng VI, VII, VIII, IX
• Kinh tÕ häc _ Sammuelson
• C¸c M¸c: T b¶n quyÓn I phÇn I; quyÓn III tËp 2 _ NXB Sù
thËt 1963
• C¸c M¸c: Phª ph¸n c¬ng lÜnh G«ta _ NXB Sù thËt 1983
• Mét sè vÊn ®Ò lý luËn kinh tÕ chÝnh trÞ vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ ViÖt Nam _ NXB ChÝnh trÞ quèc gia 1997
• Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa _ NXB
Thèng kª 1995
• T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn sè 15 (3-1999), sè 16 (8-
1999), sè 63 (9-2002), sè 74 (8-2003), sè 66 (12-2002), sè
71 (5-2003)

NguyÔn H÷u Gi¸p

§Ò ¸n kinh tÕ chÝnh trÞ

Môc lôc

PhÇn A: Lêi më ®Çu...................................................1

PhÇn B: Néi dung.......................................................2
I/ Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ nÒn kinh tÕ thÞ trêng......2
1. Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ trêng lµ g×?.....................................2
2. TÝnh quy luËt vµ sù h×nh thµnh cña kinh tÕ thÞ trêng......3
3. C¸c bíc ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng..............................5
4. C¸c nh©n tè cña c¬ chÕ thÞ trêng.....................................8
5. C¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ trêng ...................................10
II/ Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh
híng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ..........................................13
1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp
trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc........13
2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta......15
3. Nh÷ng ®Æc trng cña kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam ........16
4. §Æc ®iÓm vµ thùc tr¹ng kinh tÕ thÞ trêng níc ta hiÖn nay20
5. Gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng .......................21
PhÇn C: ý nghÜa cña vÊn ®Ò nghiªn cøu vµ nhËn xÐt25

NguyÔn H÷u Gi¸p