n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

Mc lc
mc

Ni dung

Phn I
Phn II
1
2
3
II
1
2
3
4
Phn
III
I
1
2
3
II
1
2
III

Li m u
Nhng vn chung v thu GTGT
Khi nim
S ra i v pht trin ca thu GTGT
Ti sao li chn thu GTGT
Ni dung ch yu ca thu GTGT
Xc nh phm vi p dng
Cc hnh thc thu GTGT
Thu sut
Qun l thu GTGT
Tnh hnh p dng thu GTGT trn th gii v bi hc
kinh nghim t nhng nc p dng.
Tnh hnh p dng thu GTG T mt s nc
Thu in
Philipine
Trung Quc
Mt s nc kinh t pht trin vn cha p dng thu GTGT
Hoa K
Australia
Bi hc kinh nghim rt ra t nhng nc p dng thu
GTGT.
Phn S cn thit phi p dng thu GTGT.
IV
I Nhng tn ti ca h thng thu hin hnh
II S cn thi phi ci cch chnh sch thu
III S cn thit phi p dng thu GTGT Vit Nam
Phn V nh gi tnh hnh trin khai thc hin thu GTGT
Vit Nam
I Nhng kt qu t c sau hn 2 nm thc hin
II Nhng yu t thc y vic trin khai thc hin thu
GTGT t c nhng kt qu trn
III Mt s vng mc trong qu trnh thc hin
nguyn thu hng

ti chnh doanh nghip 41-d

S
trang
2
3
3
3
4
6
6
8
9
10
12
12
12
13
14
15
16
17
17
19
19
20
20
23
24
31
34

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

IV Cc bin php x l vng mc v phng hng sp ti

Phn Kt lun
VI

39
45

li m u
Thu l ngun thu n nh ca Nh nc, l cng c phn phi thu
nhp quc dn, thc hin iu tit v m nn kinh t v l cng c bo
v kinh t trong nc, cnh tranh vi nc ngoi.
T nm 1999 tr v trc, chng ta s dng thnh cng c ch thu
c, tuy nhin trong tnh hnh mi , do xu hng ton cu ho chung ca th gii,
c ch thu hin hnh Vit Nam l r mt s mt bt cp, dn n
kh khn v qun l, iu hnh thu v tht thu Ngn sch quc gia.
V vy vic p dng mt s lut thu mi trong giai on ny l ht
sc cn thit. Trong thu gi tr gia tng (GTGT) c nhng ng gp
quan trng cho tin trnh ci cch chnh sch thu ca Nh nc.
Trn th gii, thu GTGT (hay cn gi l VAT) c lch s lu i
(bt u xut hin nm 1917) v qua qu trnh kim nghim nhiu nc
trn th gii, n th hin c tnh u vit ca mnh so vi cc loi thu tng
ng. Mc d vy mt s nc cng p dng khng thnh cng thu GTGT
do cha chun b k c s h tng cho mt c ch thu mi cng nh do cha
nm bt r bn cht loi thu ny.
Chnh v vy mc ch ca n ny l tm hiu bn cht ca thu
GTGT, nh gi tnh hnh thc hin Vit Nam trong nhng nm va qua v
xut nhng bin php x l thu trong thi gian ti nhm hon thin hn
na h thng thu Vit Nam.

nguyn thu hng

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

Phn II. Nhng vn chung v thu gi tr gia tng.

I./ Thu gi tr gia tng (GTGT).
1./ Khi nim.
Thu GTGT l thu tnh trn khon gi tr tng thm ca hng ho,
dch v pht sinh trong qu trnh t sn xut, lu thng n tiu dng.
2./ S ra i v pht trin ca thu GTGT.
Nm 1954 thu GTGT ln u tin ra i ti Php di hnh thc thu
nh vo giai on sn xut. n nm 1968, thu ny c nhp vo thu lu
thng nh vo dch v v thu a phng nh vo lu thng bn l thnh
mt loi thu thng nht chung thu giai on bn l (vit tt theo ting Php
l TVA). T n nay do tnh u vit ca mnh, thu GTGT ngy cng c s dng rng khp nhiu nc trn th gii. Thu GTGT c sm p dng
Chu u, ch hn hai mi nm sau khi ra i hnh thc s khai u tin, n
c coi l mt trong nhng iu kin tin quyt gia nhp khi EC
(nm 1977).
Tnh n nm 1995, trn th gii c ti hn 100 nc p dng thu
GTGT. Ring Chu k t nm 80 tr li y c s gia tng vt bc v s
lng cc thnh vin s dng VAT. u tin l Triu Tin (1977), tip n l
Indonexia (1985), i Loan (1986), Philipine (1988), Mng C (1993), Trung
Quc (1994) v Vit Nam (1999).
Vic p dng mt phng php tnh thu mi mt quc gia khng phi
l vn n gin, h thng thu nh hng trc tip n ngn sch v
nguyn thu hng

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

vn pht trin kinh t ca quc gia . Chnh v vy, khng ch

nhng nc ang pht trin m mt s nc kinh t pht trin, do nhng quan
im khc nhau trong vic nghin cu nn quyt nh p dng thu GTGT
ko di trong nhiu nm nh:
Nht Bn a ra ngh p dng GTGT t nhng nm 1955 n nm
1986 nhng thng 4 nm 1989 mi thc hin.
Newzeland: Phn i kch lit thu GTGT vo u nhng nm 80
nhng ban hnh GTGT thng 5 nm 1986.
Hy Lp ng chuyn sang GTGT khi ra nhp EC nm 1981 vi t cch
mt thnh vin chnh thc, nhng n thng 1 nm 1987 mi ban hnh GTGT.
Canada ban u cng rt phn i vic ban hnh GTGT thay th cho
thu bn l ang c lu hnh cc bang song n thng 1 nm 1991, GTGT
c ban hnh.
Thu S phn i ngh ban hnh GTGT thay th cho bn l
hin hnh. Song thng 1 nm 1995, Thu S ban hnh GTGT.
3./ Ti sao li chn thu GTGT.
(1)

thu GTGT ra i l mt chu cu tt yu i vi nn kinh t khi

c cu thu c khng cn p ng c nhu cu trong tnh hnh mi. Ni

chung cc yu cu c th chia thnh bn dng sau:
Th nht: Thu doanh thu hin hnh khng p ng c yu cu thu
v qun l, c nhiu bt hp l (nh trng lp, qu phc tp gy tm l nng
n, hiu qu khng cao).
Th hai: Do qu trnh ton cu ho ang din ra mnh m trn th gii,

nguyn thu hng

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

yu cu m rng lu thng hng ho gia cc nc i hi bi b, gim thu

ca khu i vi xut nhp khu hng ho l rt quan trng, n gip kch
thch cc nghnh sn xut dch v trong nc, khuyn khch xut khu
nhng tim lc quc gia v gp phn thc y nhng mt hng thit yu.
Trong xu th hin nay, khng th tn ti nn kinh t ng, hoc gn nh
ng do nhng ro cn thu quan bt hp l. Thu GTGT ra i phn
no p ng c nhng yu cu trn.
Th ba: To ngun thu cho Ngn sch Nh nc v c iu kin thu hp
cc loi thu khc. a s cc c ch thu hin hnh ca cc nc khi cha p
dng thu GTGT u cng knh, phc tp v c nhiu s chng cho,
iu gy kh khn cho vic qun l thu ca Nh nc (nh tnh thu, thu
thu, gii quyt cc trng hp qu hn thu, min thu..) cng nh vic kinh
doanh ca ngi dn. Tnh trng ny d dng gy ra tm l ngi thu, trnh
thu lm tht thu cho Ngn sch mt khon khng nh. gii quyt cc
vn trn cn phi c mt c ch thu mi ph hp v r rng i vi tt c
mi ngi, v thu GTGT l mt gii php.
Th t: S pht trin ca kinh t i hi sa i h thng thu cho ph
hp. Chng ta bit rng mi mt thi k pht trin kinh t cn phi c mt
h thng chnh sch qun l cho ph hp, khng c mt c ch no dng cho
mi lc mi ni. Vn qun l thu cng khng nm ngoi quy lut y.
(2)

Nh vy thu GTGT ra i trc ht p ng tnh hnh mi,

sau mt thi gian c p dng v kim nghim, thu GTGT c i a s cc

nc trn th gii tha nhn v nhng u im ni bt ca n cc mt sau:
a.

Khc phc c mt s mt hn ch ca thu doanh thu hin

hnh. C kh nng mang li ngun thu ln cho Ngn sch Nh nc. Kinh

nguyn thu hng

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

nghim ca cc nc: Indonexia, Newzeland, B o Nha v Tuinidi chng

minh r iu ny. i a s cc nc p dng thu GTGT, khon thu t s
thu ny thng m bo t 12% n 30% tng s thu ca Ngn sch Nh
nc (tng ng khong 5% n 10% tng sn phm quc dn).
b.

Tnh trung lp: Vi iu kin s lng i tng c min hn ch

v s vn dng thu sut 0% ch hn ch i vi hot ng xut khu,

GTGT l mt th thu trung lp v khng dn n bt k mt s mo m
no. iu ny th hin tnh u vit ca thu GTGT so vi cc loi thu c
n thay th.
c.

Tnh n gin: Tnh n gin ca thu GTGT bt ngun t c

ch nh thu v khu tr thu ca n. i tng np thu GTGT s thu s

GTGT khi bn hng v khu tr s thu GTGT np khi mua vt t, hng ho
u vo, s chnh lch cn li np vo Ngn sch Nh nc. (Vic tnh thu
cn c vo cc ho n bn hng v mua hng).

II. Ni dung ch yu ca thu GTGT.

1./ Xc nh phm vi p dng.
V i tng chu thu: GTGT l loi thu nh vo s dng, c
ngha l nh vo ngi tiu dng, ngi np thu l ngi kinh doanh, ngi
chu thu l ngi tiu dng trc tip v gin tip np thu thng qua ngi
kinh doanh.
i tng np thu: Tt c cc th nhn v cc php nhn c cung cp
hoc nhp khu hng ho v dch v trong phm vi lnh th quc gia.
Mt s nc dng doanh thu gii hn i tng np thu. V d: Khng

nguyn thu hng

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

phi l i tng np GTGT, i vi cc doanh nghip c mc doanh thu hng

nm thp hn:
+ 200.000 p x (Philipines).
+ 200.000 Sek (Thu in).
+ 30.000 Can D (Canada).
+ 100.000 DDK (an Mch).
+ 1.000.000 Sin D (Singapore).
+ 60.000 D (Indonexia).
C nc p dng hnh thc thu khon i vi i tng kinh doanh va v
nh. Nh vy, vic xc nh i tng np thu l nhm gii hn i tng
np thu, loi tr bt s lng ln v qun l thu thu i vi cc doanh nghip
nh.
Trong giai on chuyn i t thu doanh thu sang p dng GTGT, thng c ba hnh thc trin khai p dng GTGT.
Hnh thc th nht: p dng GTGT ton b, c ngha l p dng i vi
cc i tng np thu hot ng tt c cc lnh vc sn xut, kinh doanh,
bun bn v bn l. in hnh p dng hnh thc ny l cc nc: Thu in,
Php, Thi Lan, Hungari.
Hnh thc th hai: p dng GTGT tng phn, tc l p dng n tng
khu ca qu trnh lun chuyn sn phm hng ho. V d: Indonexia, Nh
nc ban hnh o lut t nm 1983, nhng do trnh qun l ca cn b
nghnh thu v nhn thc ca ngi np thu nn n nm 1985, o lut
thu mi c thi hnh v thc hin theo tng bc nh sau:
nguyn thu hng

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

+ Nm 1985: i tng np thu l nhng ngi sn xut.

+ Nm 1989: M rng phm vi p dng i vi cc i l bn bun.
+ Nm 1993: M rng phm vi p dng i vi cc ca hng bn l.
Hnh thc th ba: Thc hin th im GTGT i vi mt s nghnh.
in hnh p dng hnh thc ny l Trung Quc. GTGT c ban hnh v
thc hin th im t nm 1980 n 18/9/1994 c ban hnh chnh thc.
Bc th im ch p dng vi cc sn phm: xe p, qut in, kim kh, my
mc thit b, ph tng, ng c, thp. Nm 1986 m rng din i vi cc
sn phm cng nghip nh, vt liu xy dng, khong sn kim loi.
Qua tng kt nh gi ca cc nc, trong ba hnh thc tin hnh
GTGT, hnh thc ton b l hiu qu nht. Tuy nhin, hnh thc ny i hi
phi c s chun b rt y v lut, cc vn bn hng dn lut, trnh
hiu bit ca ngi np thu, trnh qun l ca tng c quan thu, chng
t ho n, thc chp hnh lut...
Hnh thc p dng GTGT tng khu kt qu b hn ch, cn hnh
thc p dng th im phm vi hp, mt s ngnh l khng em li kt
qu.
2./ Cc hnh thc tnh thu GTGT.
cc nc thc hin GTGT hin nay p dng mt trong hai phng
php khu tr theo ho n v phng php tnh chnh lch theo bo co k
ton.
a./ Phng php khu tr theo ho n:
y l phng php c hu ht cc nc p dng do: Tnh thu da vo
nguyn thu hng

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

ho n m bo xc nh thu c c s kim tra thu. C th p dng

chnh sch thu vi nhiu thu sut (nu thu thu theo chnh lch ch c
th p dng mt thu sut). C th tnh GTGT thu thu theo thi gian n
nh mt thng, hai thng hay mt qu.
b./ Phng php thu GTGT trn chnh lch theo bo co k ton:
Phng php ny xc nh thu phi da trn s liu bo co k ton
ca n v p dng phng php ny s c nhng vn sau:
Th nht: Cc x nghip coi GTGT ch l thu b xung nh vo li
nhun, cn cc nhn vin ca h th coi l li thm mt th thu na nh
vo qu tin lng.
Th hai: Bo co ch kt thc mt ln trong nm, vy l tt c cc khon
thanh ton GTGT phi da vo kt ton nm.
Th ba: Kh kim tra thu phi np tng k so vi phng php s dng
ho n v khng c c s tin hnh cc cuc kim tra cho thu gia
n v mua v bn.
M hnh GTGT Nht Bn c s dng theo phng php ny (1/4/1989):
Thu GTGT trn c s bo co k ton vi mt thu sut l 3% v quyt
nh iu chnh ln 5% thi hnh t thng 4/1997. Nht Bn khng pht
hnh ho n p dng ring i vi thu GTGT v cc doanh nghip phn
ng, theo phng php tnh thu hin hnh cc doanh nghip t tnh v np
thu. Cc doanh nghip nh khng phi np thu GTGT.
3. Thu sut.
Thng thng, t c s thu tng ng so vi s thu hin hnh ca

nguyn thu hng

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

thu doanh thu m n thay th, GTGT phi c mc thu sut cao hn (th ng l gp ba ln thu sut doanh thu). V GTGT ch nh vo gi tr tng
thm ca hng ho hay sn phm qua mi ln lun chuyn hng ho (danh
mc cc nc p dng thu GTGT v thu sut GTGT).
C hai c ch thu sut c p dng:
+ C ch mt thu sut (khng k thu sut 0% p dng vi xut
khu v mt s mt hng thit yu (nu c). Trong s 100 nc th c 44 nc
p dng GTGT vi c ch mt thu sut, trong an Mch l mt nc c
mc thu sut cao nht (32%). Nht, Singapore la nc c mc thu sut
thp nht (3%).
+ C ch nhiu thu sut (khng k thu sut 0%).
Trong s cc nc cn li p dng GTGT vi c ch nhiu thu sut th
s lng thu sut giao ng t 2 n 5 (trng hp Colombia 5 thu sut).
Thu sut thp nht la 1% (B, Th Nh K), 2% (Nam Triu Tin) v
thu sut cao nht l 50% (Senegal), 45% (Trung Quc), 38% () v 36%
(Hy Lp). Phn ln cc nc p dng c ch ba thu sut. Ch c mt s nc p
dng 4 v 5 thu sut: B- Colombia.
M hnh thu sut ca khi EC: Qui nh ngoi thu sut 0% p
dng cho xut khu, h thng thu sut ch gm 2 thu sut: Mt mc
thu sut thp nhng khng thp hn 5%; Mt mc thu sut cao thng hn
15%.
Qui nh v thu sut 0% v min thu: thu sut 0% c p dng
trong i a s cc nc ch yu i vi hot ng xut khu. i tng p dng
thu sut 0% tc l c thoi tr li s GTGT chu trn hng u vo,

nguyn thu hng

10

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

bin ph ny c nh gi l hu hiu nht i vi vic xut khu.

Mt s nc p dng thu sut 0% i vi cc mt hng v dch v khc
nhau nh Thu in (i vi bo ch xut bn hng ngy, xang my bay phn
lc), Canada (i vi lng thc thc phm, cc dch v ti chnh quc t.
an Mch v Trung Quc khng s dng thu sut 0%.
Min thu (khng p dng) GTGT: Cc i tng c min thu khc vi
cc i tng c hng thu sut 0% ch h khng c quyn khu tr u
vo thu u vo np. Qui nh min chu thu c th xut pht t
nhiu l do: V kinh t, x hi, v trnh s nh thu chng cho, v k
thut: kh xc nh gi tr tng thm nh: Cc dch v v ti chnh tn dng,
dch v vn ti quc t v hng khng, ng st.
V d : Thu in qui nh 29 mt hng v dch v c min chu
thu.

an Mch qui nh 14 mt hng v dch v c

min chu thu.

c qui nh 5 mt hng v dch v c min

chu thu.
4./ Qun l GTGT.
ng k thu: Cc i tng np thu phi thc hin ngha v u tin
l ng k thu ti c quan thu a phong ni t c quan iu hnh thng tr ca mnh theo mu thng nht do c quan thu cung cp. Mt s nc s dng m s ng k thu c (thu doanh thu) v thm vo ui ca dy
s ng k mt s b xung ch r l s ng k GTGT. Ring Nht Bn
khng s dng h thng m ho s ng k trong cng tc qun l GTGT.
Np thu: a s cc nc p dng GTGT thc hin np thu theo c ch
t k khai tnh v np thu theo mu in sn do c quan thc hin cung cp.

nguyn thu hng

11

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

Np t khai v thanh ton thu theo nh k hng thng, qu (tu theo ch

np thu qui nh cho tng loi i tng).
Vic thoi thu: Phn ln c giao cho c quan thu thu, trong trng
hp s thu c khu tr ln (xut khu hng ho hoc mua sm ti sn gi
tr ln, i tng kinh doanh c quyn k khai ngh c quan thu thoi tr
s tin tr khu trc. C quan thu kim tra v thoi tr tin thu tr
ngay mt ln hoc thoi tr dn trong mt thi gian tu theo qui nh ca
tng nc v kh nng ngn sch mi nc. Theo cch ny c quan thu thng
c mt ti khon thu GTGT v s dng ngun thu thoi thu, khon cn
li np vo Ngn sch Nh nc.
Vic khu tr thu GTGT: Cc nc p dng khu tr theo ho n u
vo v cho khu tr ton b s pht sinh tng k, khi tnh thu GTGT phi
np. Hu ht cc nc cho p dng khu tr thu u vo ca ti sn c
nh nhm khuyn khch u t, cng c nc khng cho p dng nh Trung
Quc.

nguyn thu hng

12

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

Phn III. Tnh hnh p dng thu GTGT trn th gii v bi

hc kinh nghim t nhng nc p dng.
I./ Tnh hnh p dng thu GTGT mt s nc.
1./ Thu in: L mt nc i u trong vic p dng thu GTGT
(1969). Trc khi thc hin GTGT, Thu in thc hin c ch thu doanh
thu vi mt thu sut 10% p dng ch yu i vi hng ho, dch v chu
thu. Mc tiu ca s chuyn i l khuyn khch hng xut khu v thc
hin hon thu i vi hot ng xut khu.
Qu trnh chuyn i thu Thu in c tin hnh qua hai giai
on:
-

Ma xun nm 1968 B Ti Chnh gii trnh trc Quc hi v cc

doanh nghip v k hoch, ni dung chuyn i c ch np thu.

-

Ma thu nm 1968 c Quc hi thng qua v ban hnh nm 1969

vi nhng ni dung c bn:

Th nht: Cc i tng np thu doanh thu u chuyn sang np
GTGT. Thi k c 160.000 i tng np thu doanh thu. Cc dch v
khng phi np thu, 200.000 h nng dn nm ngoi c ch GTGT.
Th hai: p dng tnh thu GTGT theo phng php khu tr thu np
khu trc.
Th ba: Thu sut lc u p dng mt mc thu l 10% nh thu
doanh thu nhng do c ch khu tr nn lm gim s thu GTGT. b p
ngun thu, Thu in tng ph bo him 1% trn tng qu lng. Trong
qu trnh thc hin Thu in cng iu chnh thu sut v b sung

nguyn thu hng

13

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

thm mc thu vo.

Th t: i vi nhng u t trang thit b, my mc khi thc hin GTGT
cung c khu tr.
Th nm: Khng qui nh cho min gim GTGT v khng th dng
chnh sch thu GTGT tr cp.
2./ Philipines: Khi Chnh ph mi ra i (thng 12 nm 1986) vic ci
cch sa i h thng thu l vic lm trc tin ca nc ny. Chng trnh
thu nm 1986 bao gm 29 khu ci cch phi tin hnh v c son tho.
Mt trong nhng ci cch v c cu a ra trong chng trnh l ban hnh
thu GTGT. c th ch hobng Lnh s 273, c hiu lc thi hnh t
1/1/1988. Nh vy, ban hnh thu GTGT, Philipines tri qua qu trnh
nghin cu v chun b.
Ngy 1/1/1988, Philipines bt u thc hin GTGT. C th tm tt
my im sau:
-

Thu GTGT c xy dng d hp l ho h thng nh thu

hng ho v dch v chu thu, n gin ho vic qun l thu v lm

cho h thng thu Philipines cng bng hn.
-

Thu GTGT c p dng trn din rng hng ho v mt s dch

v, trn tng hot ng bn hay nhp khu nhng hng ho dch v .

-

Thu sut qui nh mt mc l 10% nh trn tng gi bn hay

tng s tin nhn c t bn hng ho hay dch v, thay cho thu doanh thu
i vi ngi sn xut gm 4 thu sut: 0%, 10%, 20%, 30%, thu trn dch
v: 15 thu sut t 0% n 30%. Tuy nhin, c min thu i vi mt s
hot ng kinh doanh c p dng khuyn khch mt s hot ng nh
nguyn thu hng

14

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

sn xut nng sn, gim bt nh hng n gi c mt s mt hng nh du

la, v n gin vic qun l thu i vi doanh nghip nh v cc dch
v ti chnh.
-

Thu sut 0% p dng i vi hng ho xut khu.

p dng tnh thu theo phng php khu tr v cho khu tr i

vi ti sn dng trong thng mi hoc kinh doanh.

Kt qu thu thu GTGT ca Philipines c biu hin qua ba nm (bng
km theo) cho thy t l v s thu VAT so vi s thu CP, GDP, GNP u
tng sau 10 v 20 nm p dng c ch thu mi.
Nm

1988
1989
1990

S
thu t
VAT

S
thu t
thu

S
thu
ca
CP

GDP GNP

1
13
20
12

2
90
122
69

3
113
154
79

4
826
964
527

5
823
961
527

% s
thu
VAT/s
thu
thu
1/2
14,5
16,7
17,1

% s
thu
VAT/s
thu CP

S
thu
VAT/
GDP

1/3
11,8
13,3
14,8

1/4
1,6
2,1
2,2

S
thu
VAT/
GNP
1/5
1,6
2,1
2,2

3./ Trung Quc: L nc c ch trng nghin cu ban hnh thu GTGT

t nm 1980, sau 4 nm nghin cu, ngy 18/9/1984 chnh thc ban hnh.
Trung Quc tin hnh theo phng php th im. Sau y cp mt
s nhn xt ca chuyn gia thu Trung Quc t 28/6 n 12/7/1993 do
ng ch Trn Xun Thng - Tng cc trng Tng cc thng k dn u).
Chng trnh th im v thu GTGT Trung Quc gp nhiu vng mc do cc nguyn nhn ch yu:
a.

Cha chun b k v ch hng dn thc hin v x l cc tr-

nguyn thu hng

15

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

ng hp vng mc thc t.
b.

GTGT ch thc hin cho mt s sn phm khu sn xut, cha

thc hin khu lu thng, dch v, v vy, trong qu trnh thc hin gp
nhiu kh khn vng mc, khng x l trit , chnh xc, cha t c mc
ch ca GTGT l khc phc trit thu thu trng lp.
Bn cnh , GTGT ca Trung Quc c qu nhiu thu sut, mc
chnh lch gia cc thu sut cao t 43% n 12%. V vy, khi thc hin
khu tr thu phc tp, cn c khng chnh xc, gy ra vn dng tu tin,
khng kim sot c cht ch vic khu tr tin thu c quan cp di.
khc phc tnh trng ny, m bo thc hin n gin, d kim
sot, hin nay Trung Quc thc hin khon mc khu tr thu cho cc sn
phm u vo, bc u c nhiu mc, nay thc hin thng nht mt mc
7%.
Do thu theo phng php khu tr chung cho mt mc thot ly ho n,
nn phm vi khu tr thu rng thc t c khi thu thu thp v trong s thu
c khu tr c phn thu cha c tnh np Ngn sch.
Mt trong nhng iu kin tin thc hin thnh cng GTGT l
thc hin c ch gi th trng. Nhng hin nay Nh nc Trung Quc vn qun
l gi hn 100 mt hng, v vy, qu trnh thc hin GTGT ca Trung Quc
gp kh khn.
Thc hin GTGT khu sn xut ca Trung Quc gp nhiu kh
khn, phc tp. vic qun l, thc hin GTGT c hiu qu, Trung Quc
phn ra tng i tng c bin php thu thu: X nghip qui m nh thu
khon, X nghip c qui m ln v va thu cn c vo s sch k ton. Thc

nguyn thu hng

16

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

t hin nay GTGT ch p dng trong cc x nghip quc doanh.

II./ mt s nc kinh t pht trin vn cha p dng thu GTGT.
Cho d GTGT l mt loi thu c nhiu u im nhng cho n nay c
mt s nc kinh t pht trin cha p dng. Chng ta s nghin cu nhng
nguyn nhn ca vn trn thng qua phn tch tnh hnh hai nc i
biu l M v Austraylia

Hoa K (M): L mt nc c nn kinh t pht trin bc nht th gii.

Mt cng quc c nh hng su sc n nhiu lnh vc trn th gii, tuy
nhin, cho n nay M vn cha chp nhn GTGT. V vy au l nhng l
do ngn cn con ng GTGT xm nhp vo M?
V c bn M tho mn vi h thng thu doanh thu khu bn l cp
bang v lin bang hin hnh. Thu sut doanh thu bn l cp bang t ng i
thp, trung bnh khong 4,6%, din nh thu cng tng i hn ch. V
d: M c 29 bang khng nh thu lng thc thc phm, 25 bang min
thu cho hu ht cc dch v. C ch thu hin hnh ca M khng gy
tr ngi lm cho hot ng sn xut dch v trong nc. Chnh v vy, nc M
cha thc s c nhu cu v mt c ch thu mi.
Tuy nhin, M cng quan tm n GTGT trong thi gian tng i
di (20 nm qua), v trong cuc tranh lun gn y, cc chuyn gia nu ra
mt s l do M ban hanh GTGT l:
-

GTGT s thay th 1 phn thu nh trn qu lng (bo him x

nguyn thu hng

17

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

hi) (52 t USD).

-

GTGT se thay th 1 phn thu thu nhp cng ty (28 t USD).

Mt l do na c a ra nm 1983 l GTGT cn c th ti tr cho

quc phng (thc t l tng s thu cho Ngn sch).

Nm 1984, mt s tho na c a ra vi dng GTGT thay th
cho thu thu nhp c nhn, thu thu nhp cng ty v thu tha k, thu
sut GTGT l 15%. GTGT s l ng lc to ngun thu ch yu cho Ngn
sch. Nm 1985, M a ra mt d tho v m hnh GTGT na, p dng theo
phng n trc tip.
Ni chung, cc phng n a ra nhmban hnh GTGT cui cng cng
ch l tng s thu cho Ngn sch. D vy cc Ngh s bc b vic ban
hnh GTGT vi nhng l do ch yu sau:
a.

Lo s v tnh lu thoi ca GTGT.

b.

Lo lng v vic GTGT gy lm pht.

c.

Cn b thu bang v qun (a phng) lo s v vic ban hnh

GTGT s xm phm n ngun thu ca h.

d.

C c quan thu bang v lin bang u lo ngi vic p dng

GTGT s tc ng v phng din qun l.

Autralia: Autralia cng l mt trong nhng nc OECD n nay cha
chp nhn GTGT v mt s l do nh sau:
a.

Lo s v chi ph qun l cao.

b.

Lo s v kh nng trn thu tng.

nguyn thu hng

18

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

c.

i hc kinh t quc dn

Nhng yu cu v hon thu khai tng thm c th l mt l

hng cng nghim trng tng ng nh lp ho n sai.

d.

Chi ph cho vic cng ch thu tng. Lo s v tnh lu thoi.

Nh vy, nhng l do ch yu ca vic cha ban hnh thu GTGT M

v Autralia l cc l do mang mu sc chnh tr ch khng phi v kinh t,
do c th ca cc nc (quan h lin bang v bang ang n nh, h
khng mun c s xo trn dng gy nn tnh hnh mt n nh
chung).
III./ bi hoc kinh nghimut ra t cc nc tnh thu GTGT.
Qua nghin cu kinh nghim ca cc nc p dng GTGT c hi tho,
trao i kinh nghim vi cc chuyn gia thu GTGT ca cc t chc quc t
v mt s nc c th rut ra mt s bi hc kinh nghim nh sau:
1.

Thu GTGT l mt loi thu c nhiu u im cn nghin cu p

dng nhm gp phn thc dy hot ng sn xut kinh doanh pht trin theo
c ch th trng, m rng kinh t i ngoi, to ngun thu n nh v pht
trin cho Ngn sch quc gia. Nhng khng th v khng nn p dng th
im thu GTGT trong phm vi hp mt s nghnh v mt s n v.
2.

Ni dung chnh sch thu GTGT ban hnh phi c nghin cu

k, qui nh c th lm c s php l cho vic thc hin c r rng, thng

nht. Phi tun th cc nguyn tc c bn ca thu GTGT vi s vn dng
v qui nh ph hp vi tng nc.
-

Cng c ch ho n, chng t, hch ton, k ton, nhng

khng th i n lc thc hin y ho n chng t mi p dng

GTGT, v vic p dng GTGT cng thc y vic s dng ho n chng

nguyn thu hng

19

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

t.
-

Cn lm tt cng tc tuyn truyn v hng dn ch thu ny

mi i tng, mi ngi u hiu v thc hin ng.

-

Cng tc o to bi dng nghip v qun l thu GTGT cho cn

b thu phi c quan tm v chun b trc.

-

Phi tng bc hin i ho trang thit b cng c qun l thu,

trong trang b h thng my vi tnh l quan trng nng cao hiu qu

cng tc qun l thu ni chung, v thu GTGT ni ring.
-

ng thi vi vic ban hnh thu GTGT cn sa i h thng

thu ng b nhm xc nh r phm vi , mc tiu iu chnh ca tng loi

thu (thu xut nhp khu, thu TTB...). Mc thu v chnh sch thu
cn c tnh n nh khng nn thay i lun.
-

Cn nhn thc ng v y tc ng c th xy ra trong

giai on u p dng GTGT c phng n x l, trong vn iu

hnh Ngn sch, qun l gi c l vn quan trng.

Phn IV. S cn thit phi p dng thu GTGT.

I./ nhng tn ti ca hn thng thu hin hnh.
Trong qu trnh thc hin, h thng chnh sch thu hin hnh c
sa i, b xung nhiu ln p ng yu cu ca tnh hnh thc t. Nhng
cho n nay, nn kinh t nc ta c nhng bc pht trin theo c ch th
trng, khu vc kinh t Nh nc c sp xp t chc li, bc u hot ng
c hiu qu; khu vc kinh t ngoi quc doanh pht trin a dng di nhiu
hnh thc, cc x nghip hot ng theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam
ngy cng tng. Chnh trong bi cnh ny, h thng chnh sc thu bc

nguyn thu hng

20

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

l nhng khuym khuyt v cc mt:

-

Cha bao qut ht cc ngun thu , ang v s pht sinh trong

nn kinh t th trng nh: li c phn, li tin gi, thu nhp t chuyn nhng
c phn, thu nhp t chuyn nhng ti sn; cha bao qut ht cc hot ng
dich v.
-

Trong mi loi thu phi cng mt lc va thc hin mctiu bo

m ngun thu cho Ngn sch Nh nc v thc hin mc tiu nhiu chnh
sch khc, do , lm cho ni dung chnh sch thu phc tp, gy kh khn
trong qu trnh thc hin c i vi cn b thu cng nh i tng np thu.
-

V mt k thut, h thng thu hin hnh cng nh trong tng

sc thu cn qu phc tp, trng lp, nht l thu doanh thu, nn hiu qu
cha cao, cn gy tm l chng cho nng n.
-

Trong chnh sch cn c nhng im cha ph hp vi thng l

quc t, do , c tht tr thnh nhng cn tr trong qu trnh m rng quan

h hp tc kinh t vi cc nc trong khu vc v trn th gii (c bit l chnh
sch thu trong vic thu ht u t nc ngoi cng nh trong nc.

II./ s cn thit phi ci cch h thng chnh sch thu.

Nhng thnh tu t c trong 10 nm i mi tp tin a
kinh t nc ta sang mt giai on cng nghip ho hin i ho t nc, ng
thi ngy cng m rng quan h hp tc kinh t vi cc nc trong khu vc trong
nc v trn th gii. Phng hng pht trin kinh t vi cc nc trong k 1996 2000 nh ni trn t ra yu cu pht trin kinh t m rng hp tc trong thi
gian ti. V vy ci cch thu l mt iu tt yu nhm mc ch:
nguyn thu hng

21

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

Th nht: Khc phc nhng nhc im ca h thng thu hin hnh,

to s thch ng ca n trong c ch th trng, bo m yu cu ng vin
vo Ngn sch m i hi ln th VII ca ng ra cho nhng nm ti:
;m cho thu thc s l mt cng c c hiu lc ca Nh nc trong giai on
mi, thc y sn xut pht trin v tng trng kinh t ca t nc theo hng
y mnh cng nghip ho, hin i ho t nc.
Th hai: Lm cho h thng chnh sch thu cng nh tng sc thu
tin ti nhng yu t tng ng vi thue cc nc v ph hp vi thng l quc
t, to iu kin m rng quan h hp tc, giao lu kinh t gia nc ta vi cc
nc trong khu vc v th gii.
III./ S cn thit phi p dng thu GTGT Vit Nam.
Hin nay nn kinh t Vit Nam ang trong qu trnh chuyn sang c
ch th trng c s iu tit ca Nh nc. Hot ng c vn hnh ca th
trng cha tht linh hot, nhiu doanh nghip c trnh cng ngh, k
thut cng nh trnh qun l thp, nng sut lao ng thp, kh nng cnh
tranh km, cha thch nghi v iu chnh nhanh nhy ph hp vi chnh
sch kinh t mi. V vy vic p dng thu GTGT trong giai on ny l ht
sc cn thit. Thu GTGT c nhng u im ni bt c th khc phc c
phn no kh khn khi thc hin lut thu c:
Th nht: Thu GTGT c th khc phc c nhc im ca thu
doanh thu l khng thu trng lp thu nn c tc ng tch cc i vi sn
xut dch v. ng thi vic thc hin thu GTGT v thu thu nhp doanh
nghipcn i hi cc doanh nghip ca tt c cc thnh phn kinh t phi
tng cng qun l nh: ghi chp ban u, m s sch k ton v mua, bn
hng ho c ho n chng t, i mi cng ngh, nng cao cht lng sn

nguyn thu hng

22

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

phm sc cnh tranh trong tnh hnh mi.

V lu thng hng ho, tuy trong bi cnh nn kinh t gim pht ko di,
nhng v thu GTGT ch iu tit trong phn gi tr tng thm ca hng ho,
dch v nn s thc y vic l thng hng ho thun li.
Th hai: Thu GTGT s khun khch u t trong nc, m rng quy m
sn xut, kinh doanh, i mi cng ngh hin i. Thu GTGT khng nh
vo hot ng u t ti sn c nh, ton b s thu GTGT phi tr li khi
mua sm ti sn c nh s c Nh nc cho khu tr hoc hon li cho
doanh nghip. ng thitong qu trnh trc hin, Chnh ph cn c nhng
bin php khuyn khch thm nh i vi nhng cng trnh, hng mc cng
trnh hon thnh bn giao.
Nm 1998 sang nm 1999 mi thanh ton th c np thu theo mc
thu nh c. T 01/09/1999 gim 50% mc thu GTGT cho xy dng, lp
t. Nh s vn u t s tng ln.
Th ba: Thu GTGT s gp phn khuyn khch xut khu, m rng
th trng tiu th sn phm hng ho, kch thch pht trin sn xut kinh
doanh hng ho xut khu, gii quyt nhu cu ngy cng tng ca x hi.
Thut thu GTGT qui nh hng ho xut khu c hng thu xut
0% v c hon thu GTGT u vo nn khuyn khch xut khu v to
iu kin hng ho Vit Nam c th cnh tranh v gi c so vi hng ho
tng t ca cc nc trn th trng quc t.
Th t: Vic thc hin thu GTGT i vi hng ho nhp khu s gp
phn bo h hng ho sn xut trong nc. Kt hp vi c ch iu hnh xut
nhp khu hng ho nm 1999, thu GTGT s gp phn hn ch tiu dng,

nguyn thu hng

23

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

nht l hng tiu dng cao cp t nc ngoi, thc hin tit kim cho sn xut.
i vi vt t, nguyn vt liu nhp khu vn thc hin thu thu GTGT khi
hng nhp v, nhng c xem xt iu chnh gim thu nhp khu
n nh sn xut trong nc.
Th nm: Thu GTGT cn gp phn c cu li nn kinh t t sn xut
thay th nhp khu chuyn mnh sang sn xut hng xut khu. Thu
GTGT s khuyn khch vic sn xut, xut khu nhng mt hng nc ta c
th mnh nh nng sn, lm sn, thu sn... bng cc qui nh c th nh
khng thu thu GTGT i vi hng do ngi sn xut bn ra, cho khu tr
thu GTGT u vo i vi cc c s ch bin, thng mi mua cc mt
hng, hon thu u vo cho cc c s xut khu cc mt hng ny nu
c ho n GTGT u vo...
Th su: Thu GTGT khng lm tng gi c hng ho. Bn cht thu
GTGT khng lm tng gi v n thay th thu doanh thu c kt cu vo
trong gi. iu ny cng i hi cc B, Nghnh a phng phi c bin
php qun l hng dn kp thi v ng n vic thc hin thu GTGT.
Trnh tnh trng mt s doanh nghip hay h kinh doanh cha hiu r, c th
s cng thm thu vo gi c bn lm gi c hng ho tng thm.

Phn V.

nh gi tnh hnh trin khai thc hin thu

GTGT Vit Nam.

nguyn thu hng

24

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

Thc hin chng trnh ci cch thu bc II, Quc hi thng qua hai
lut thu mi: Lut thu Gi tr gia tng (thu gin thu), Lut thu thu nhp
(thu trc thu) v sa i b xung Lut thu tiu th c bit: Lut thu
xut khu, thu nhp khu. ng thi sa i, b xung cc lut thu c
lin quan nh: Lut Nhn sch, Lut khuyn khch u t trong nc... thc
hin ng b cc lut thu mi.
Vi nhn thc rng vic trin khai thc hin cc Lut thu mi c thi
hnh t 01/01/1999, c tc ng nhiu mt n tnh hnh kinh t x hi,
nn thi gian u khng trnh khi nhng kh khn v li cng kh khn hn
khi kinh t nc ta ang b nh hng ca cuc khng hong ti chnh tin t
trong khu vc, thin tai li lin tip sy ra.
Ba yu cu phi t c khi thc hin trin khai cc lut thu mi:
-

Bo m cng bng v quyn li v ngha v ca cc doanh

nghip, cc h kinh doanh trong nn kinh t, gip cc doanh nghip n

nh c hot ng sn xut, kinh doanh, tng cng hch ton kinh t, nng
cao nng lc qun l, nng cao cao kh nng cnh tranh trong nc, trn th trng quc t.
-

Bo m khng nh hng ln n k hoch thu ca Ngn sch

Trung ng trong nhng nm u thc hien. To iu kin Ngn sch

a phng n nh ngun thu, nng dn t l cc a phng cn i
Ngn sch v c ng gp cho Ngn sch Trung ng.
-

Bo m n nh th trng trong nc, trnh gy ra nhng bin

ng mnh v gi c, c bit l gi vt t, hng ho quan trng dng cho sn

xut v tiu dng thit yu n nh sn xut v khng nh hng n
i sng nhn dn.
Ngh quyt s 18/1998/QH10 ngy 25/11/1988: "Chnh ph cn tp
chung ch o thc hin cc lut thu mi, nht l lut thu GTGT. ch
nguyn thu hng

25

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

ng gii quyt kp thi nhng kh khn cho cc doanh nghip khi thc hin
Lut thu GTGT nhm n inhj v pht trin sn xut, kinh doanh. Quc hi
cho php Chnh ph trong thi gian u thc hin c p dng quy nh ti
iu 28 Lut thu GTGT gim thu i vi hot ng thng mi, dch v
du lch, n ung, v khng khng ch mc gim ti a 50% s thu GTGT
phi np. Sau mt thi gian thc hin, Chnh ph trnh UBTVQH sa i
b sung cc mc thu suttheo qui nh ti iu 8 ca Lut thu GTGT v
bo co Quc hi trong k hp gn nht.
I./ nhng kt qu t c sau hn hai nm thc hin.
Trong hai nm u tin trin khai cc Lut thu mi tuy gp nhiu kh
khn, nhng vi tinh thn ch ng, li c s lnh o, ch o st sao ca B
chnh tr, ca UBTVQH, v s iu hnh thng xuyn, c th ca Chnh
ph, cng vi s c gng ca cc nghnh, cc cp, ca cc c quan on th,
s hng ng ca cc i tng np thu, s ng tnh ca nhn dn, s n
lc ca nghnh ti chnh, nghnh thu, n nay sau mt nm thc hin cc
Lut thu mi i vo cuc sng, sn xut kinh doanh gi c n nh, bc u cc Lut thu mi pht huy c tc dng trn cc mt.
1./ V sn xut kinh doanh.
Vi vic thc hin Lut thu GTGT to iu kin cho gi thnh cc
cng trnh u t xy dng c bn gim khong 10% so vi trc u. ton b
thu GTGT ca cng trnh xy dng c bn c hch ton ring khng tnh
vo gi cng trnh nh thu doanh thu, v vy chi ph khu hao ti sn cng
gim thp hn. Cc doanh nghip xy dng mua sm ti sn c nh c
thu GTGT u c khu tr hoc hon thu. Mt khc khi nhp khu
thit b my mc, phng tin vn ti chuyn dng, loi trong nc cha sn xut
c u t thnh ti sn c nh theo d n, th khng thuc din chu
nguyn thu hng

26

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

thu GTGT trong thi gian ba ngy k t ngy np t khai. T khi thc hin
Gnh nh s 78?N-CP gim 50% mc thu GTGT i vi sn phm xy
dng c bn th mc thu GTGT cc doanh nghip xy lp cn phi np
sau khi khu tr u vo bnh qun ch cn khong 1% n 2%, thp hn
so vi mc 4% khi np thu doanh thu, thm ch cn c hon thu.
Thc hin thu GTGT cn thuc y sn xut kinh doanh, lu thng
hng ho pht trin do thu GTGT ch thu trn gi tr tng thm ca hng ho,
dch v qua cc khu sn xut, lu thng n khu tiu dng cui cng vi hai
phng php tnh thu (phng php khu tr thu, v phng php trc tip).
khc phc nhc im ca thu doanh thu l thu trng ln thu, thuc
u chuyn mn ho, hip tc sn xut, nht l trong lnh vc sn xut c
kh nh: sn xut, lp rp xe p, xe my, t, in, in t...
Lut thu thu nhp doanh nghip cng c qui nh ch khuyn
khch i vi u t cc c s sn xut mi thnh lp c min thu hai nm
u, c gim 50% trong hai nm sau na. Nu u t vo nhng lnh vc,
nghnh ngh, vng kinh t c u i u t s c hng mc thu sut thp
hn so vi cc d n khc (u t trong nc hng thu sut l 15%, 20%, 25%,
u t nc ngoi l 10%, 15%, 20%) v cn c u i min gim thu thi
gian di hn. Thi gian c min gim thu cao nht l 13 nm trong d
min thu 4 nm u v gim 50% thu trong 9 nm tip theo. Ngoi ra,
Lut thu thu nhp doanh nghip cn khuyn khch min, gim thu i
vi cc trng hp u t dy chuyn sn xut mi, m rng qui m, i mi
cng ngh, ci thin mi trng sinh thi, nng cao nng lc sn xut, di
chuyn c s kinh doanh.
i vi Nh nc gim mc thu chuyn quyn s dng t t 10%
xung cn 2% i vi t sn xut nng nghip, lm nghip, nui trng thu
sn, t lm mui v gim t 20% xung 4% i vi t , t xy dng cng
nguyn thu hng

27

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

trnh, t khc. Cc s s kinh doanh chuyn quyn s dng t thu,

khng phi np thu chuyn quyn s dng t. i vi cc c s kinh
doanh c Nh nc giao t xy dng nh bn, xy dng kt cu h
tng cho thu th t chuyn quyn c min thu chuyn quyn s dng
t khng chu thu GTGT tnh trn gi t chuyn quyn. Ngoi ra, Nh
nc cn gim l ph trc b t t 2% xung 1% lam cho th trng t ai,
nh ca c du hi si dng hn trc.
i vi ph, l ph thng nht p dng mt mc thu ph, l ph
chung cho c cc doanh nghip c vn u t nc ngoi v cc doanh nghip
trong nc. Gim l ph c giy php t vn phng i din ca nc ngoi
t 5000 USD/ln (tng ng vi 70 triu ng Vit Nam) xung cn 1 triu
ng/ ln v khng thu l ph i vi trng hp gia hn giy php t vn
phng i din.
Trong qu trnh thc hin, mt s doanh nghip sn xut kinh doanh
nhng mt hng, dch v gp kh khn do thu GTGT cao hn thu
doanh thu nhng cha chuyn i kp cho ph hp vi c ch thu mi v
chu s nh hng ln ca cuc khng hong ti chnh, tin t trong khu vc
nh: than, c kh (tr sn phm c kh tiu dng), luyn cn, ko kim loi, my
vi tnh, o cht c bn, ho dc, vn ti, bc xp, xy dng, lp t, khch
sn, n ung, du lch, c UBTVQH, Chnh ph, B ti chnh thc hin
cc bin php x l, tho go kh khn nh: gim mc thu nhp khu ca 569
mt hng l vt t, nguyn liu phc v sn xut trong nc vi s thu gim
gn 1000 t ng, gim mc thu GTGT cho 18 loaih hng ho, dch v m
rng din khu tr thu GTGT u vo theo t l n nh i vi mt s
mt hng...
Bng cc ni dung chnh sch v bin php tho g kh khn nu trn,
cc Lut thu mi gp phn khuyn khch u t v n nh sn xut,
nguyn thu hng

28

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

kinh doanh.
Trong nm 1999, tuy gp nhiu kh khn do s d n u t trc tip
ca nc ngoi gim khong 12,3% nhng tng s vn u t vn tng so vi
nm 1998, trong vn u t trong nc tng khong 28,6%, vn ODA tng
khong 16%. Thc hin cc lut thu mi ngay sau thi gian khng hong
kinh t ti chnh tin t nhng sn xut kinh doanh vn gi c n nh.
Nm 1999, tc tng trng GDP c xu hng tng ln so vi nm 1998, c nm
t 4,8%. Tnh hnh ti chnh ca cc doanh nghip vn gi c n nh
v c th chia ra theo cc nhm nh sau:
-

Nhm cc doanh nghip thc hin cc lut thu mi thun li hn

do mc thu phi np thp hn so vi mc thu c nh: in, xi mng, phn

bn, thuc tr su, xy dng, n ung, lp t, bu chnh vin thng, x s
kin thit, khch sn, du lch...
-

Nhm cc doanh nghip thc hin cc lut thu mi c mc thu

phi np tng ng vi mc thu c nh: nghnh dt may, da giy, in t,

vt liu xy dng (tr xi mng), ng sa, bao b...
-

Nhm cc doanh nghip ang l thc hin cc lut thu mi gim

l hoc c li nh: Dt Nam nh, Tng cng ty vt t Nng nghip, ko Hi

H...
-

Nhm cc doanh nghip trc y l, thc hin cc lut thu mi

vn b l nh: Dt 8/3, m H Bc, c kh H Ni, bia ng Nam , cng ty

in t ng a, cng ty in t Hanel...
khuyn khch xut khu, i b phn hng ho xut khu u c
p dng mc thu sut 0%. Mt s loi hng chu thu xut khu nh: go,
than , sn phm t g rng trng, bn gh, sn phm ch bin t kim loi
(dy ng, dy nhm...)trong nm 1999 cng c giamt thu xut khu
y mnh xut khu. Cng cc bin php khuyn khch xut khu nh cho
nguyn thu hng

29

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

php doanh nghip xut khu trc tip, thnh lp qu h tr xut khu...
th vic thc hin Lut thu GTGT c tc dng r nt nht, trc tip n
khuyn khch xut khu. Theo qui nh ca lut thu GTGT hng ho xut
khu c hng thu sut 0% tc l c hon ton b s thu GTGT np
u vo, vic hon thu GTGT u vo i vi hng ho thc cht l Nh
nc tr gi cho hng ho xut khu nn gip cho doanh nghip xut khu
tp trung c ngun hng trong nc xut khu v c li th hn trc do
gim c gi vn hng xut khu v v th gp phn tng kh nng cnh
tranh vi hng ho trn th trng quc t. Trong nm 1999 s tin hon
thu, tng vn cho cc doanh nghip xut khu khong 1.800 t ng.
V vy trong iu kin th trng xut khu b hn ch, gi xut khu
gim nhng vi s c gng ca cc nghanh, cc doanh nghip kinh doanh xut
khu v tc ng ca c ch chnh sch nn tng tr gi xut khu ca nc
ta nm 1999 vn tng so vi nm 1998 l 23.18%. Trong nhng mt hng
c hon th u vo nhiu, xut khu tng so vi nm 1998 nh: cao su
37,7%, go 21,4%, thu sn 14,4%, rau qu 39,6%, dt may 16%, giy dp
36,4%, th cng m ngh 48,6% in t 17,5%.
Ngoi vic khuyn khch xut khu, thu GTGT c thu tiu th c
bit vo hng ho xut nhp khu c tc dng cng vi thu nhp khu
bo h c hiu qu sn xut trong nc. Nht l khi Vit Nam tham gia cc
hip nh thng mi a phng, song phng phi ct gim thu quan, thc
hin thu sut u i hoc phi ct b hng ro phi thu quan th vic bo
h sn xut trong nc bng thu GTGT v thu tiu th c bit l bin
php cc k quan trng. Tnh n nm 1999, gim thu theo chng trnh
CEPT l 3591 dng hng, trong ring nm 1999 l 1872 dng hng. ng
thoi nn thu nhp khu ca 132 mt hng ch yu l hng tiu dng trong
nc sn xut c bo h sn xut trong nc.
nguyn thu hng

30

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

2./ V th trng gi c.
Trong hai thng u nm 1999, gi mt s mt hng nh: lng thc, thc
phm, cng ngh phm, dc phm, y t... c nhch ln so vi thng 12/1998
l do nh hng ca Tt nguyn n v mt phn do mt s doanh nghip, h
t nhn cha hiu r v thu GTGT hoc li dng cng thm thu GTGT
vo gi c bn. Nhng Chnh ph ch ng ch o v vic chun b
hng ho phc v Tt, c quyt nh min thu GTGT trong 6 thng i vi
cc c s kinh doanh thng mi kinh doanh cc mt hng lng thc, thc
phm ti sng v rau qu ti. ng thi ch o cc nghnh, cc cp t trung
ng n a phng tng cng qun l tt gi c, thc hin nim yt gi c v
bn ng gi nim yt. V vy, th trng, gi c tr li n nh v khng
c bin ng ln.
nh vy, tnh hnh gi c th trng trong nm qua cho thy rng gi
c l do qui lut cung cu quyt ddnh v do Nh nc c bin php qun
l gi kp thi i vi nhng mt hng c s khan him gi to.
3./ V thu ngn sch Nh nc.
Trin khai cc lut thu mi c thit k trn c s s thu GTGT m
bo tng ng s thu doanh thu, thu thu nhp doanh nghip gim gi
2000 t thc hin chnh sch u i v thu sut, v min gim thu
khuyn khch u t. Thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao gim
nng mc khi im chu thu v bi thu ca ngi trong nc v ngi
nc ngoi. Ph, l ph gim do thc hin Ngh inh 04 ca Chnh ph
nhiu khon thu v ph, l ph phi ct b hoc iu chnh gim mc
thu. m bo thc hin s d ton thu nm 1999, Quc hi giao, m bo
yu cu chi ca Ngn sch Trung ng cng nh Ngn sch a phng, Chnh
ph bo co Quc hi cho p dng c ch iu hanh ngn sch nm 1999.
i vi nhng a phng b hut thu phn iu tit cho ngn sch a phnguyn thu hng

31

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

ng do tc ng ca thu GTGT th c Trung ng b , nu thu vt c hn 50% i vi s thu so vi d ton. Ngun hon thu do ngn sch Trung ng b tr, khng ly t ngn sch a phng.
C ch trn cng to s yn tm v quan tm tch cc ca cc a phng trong cng tc ch o ieu hnh ngn sch ni ching, thu ni ring.
Mt khc, do c ch chnh sch c iu chnh, sa i ph hp hn cng
gp phn thc y sn xut, kinh doanh i vi cc doanh nghip. Cng tc
ch o qun l thu cng cht ch v tin b nn kt qu thu nm 1999 t
c d ton Quc hi thng qua. Tng thu ngn sch Nh nc c t 106,8%
so vi d ton. S thu t thu v ph t 105,7% d ton nm. Ring s thu t
thu GTGT thu c 16.590 t ng sau khi tr s thu phi hon, s cn li
tng ng vi doanh thu tnh theo mt hng nm 1999.
Xt theo a phng th c 61/61 tinh, thnh ph u hon thnh v
hon thnh vt mc d ton nm nn kh nng cc a phng c thng ln.
Trong c 22/61 a phng hon thnh ton din c ba ch tiu ch yu
l thu t khu vc doanh nghip Nh nc, doanh nghip c vn u t nc
ngoi v khu vc ngoi quc doanh. S a phng ht v thu GTGT ngn
sch Trung ng phi b thm ch c 14 a phng v s phi b cung khng
ln.
Tuy nhin, t l ng vin thu c ph trn GDP ca nm 1999 thp
(17,6%) cha t mc ng vin theo Ngh quyt i hi ng ton quc
ra la 20% n 21% GDP.
4./ V cng tc qun l hch ton kinh doanh ca doanh nghip.
tng bc thc hin chnh sch cng bng v thu, iu chnh
li t 11 mc thu sut thu li tc xung cn 1 mc thu sut thu nhp
doanh nghip, i hi cc doanh nghip phi phn u sp xp, t chc
li sn xut, i mi trang thit b, nng cao trnh qun l thc hin
nguyn thu hng

32

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

c cc mc thu sut mi. Do yu cu ca vic k khai thu GTGT, khu tr

thu GTGT u vo. Tnh ng thu thu nhp doanh nghip trn nguyn
tc phi c ho n, chng t, t thc y cc doanh nghip ngi kinh
doanh ch trng t chc thc hin tt hn cng tc m s sch ke ton, ghi
chp, qun l v s dng ho n chng t. Trong nm 1999, s lng ho n
cc doanh nghip s dng tng gn gp i so vi nm 1998 v mc s dng
ho n tng th hin s chuyn bin mt bc tin mi trong cng tc s
dng ho n v qun l ca doanh nghip. S chuyn bin ny th hin
r nht trong cc doanh nghip t nhn, cng ty trch nhim hu hn, cng ty
c phn thc hin ch k ton, ho n chng t np thu GTGT
theo phng php khu tr, hn 200.000 h kinh doanh c th thc hin
ch k ton ho n chng t chuyn t hnh thc np thue khon trc
y sang np thu GTGT thep phng php k khai trc tip.
i vi 6000 doanh nghip Nh nc v hn 2400 doanh nghip c vn
u t nc ngoi cng tc k ton, ho n chng t c cng c, c nhiu
tin b so vi cc nm trc y.
Do lm tt hn cng tc k ton, ho n chng t, cc i tng np
thu ch ng khai lp v np t khai thu hng thng tng i y
v ng thi hn. Nu nh trong qu I/1999 ch c 75% s doanh nghip
np t khai thu GTGT th n qu IV/1999 tng ln khong 97% n
98% s doanh nghip np t khai thu (trong 100% doanh nghip Nh
nc v doanh nghip c vn u t nc ngoi np t khai y v ng
hn) ch cn 2 n 3% l cha lp v np to khai hoc np to khai chm,
c quan thu phi n nh s thu phi np hng thng.
Cng do lm tt cng tc k ton, ho n chng t m cc i tng np
thu quyt ton ti chnh, quyt ton thu nhanh hn so vi cc nm trc
y. n ht qu I/2000 c hn 75% s doanh nghip np thu theo phnguyn thu hng

33

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

ng php t k khai np bo co quyt ton ti chnh, quyt ton thu ca

nm 1999 cho c quan thu. Nh vy c th khng inh chnh sch thu mi
gn np thu vi hon thu gn vi ngha v quyen li ca ngi np thu,
khuyn khch ngi np thu ch ng thc hin ngha v vi Ngn sch
Nh nc.
II./ nhng yu t thc y vic trin khai thc hin thu GTGT t
c nhng kt qu trn.
1.

Chnh ph, Ban chi o trin khai cc lut thu mi ca Chnh

ph, cc B, cc Ngnh, cc a phng bm st s ch o ca Trung ng

ng, ca B chnh tr, Quc hi, ca UBTVQH t chc trin khai thc
hin cc lut thu mi.
Trong qu trnh trin khai Ban ch o ca Chnh ph, cc B, cc
a phng bm st c s sn xut kinh doanh, pht hin nhng kh khn
vng mc trong qu trnh thc hin cc lut thu mi, nghin cu, xut
nhng gii php nhm tho g kh khn cho cc doanh nghip nh: b xung
vo danh mc hng ho, dch v khng thuc din chu thu GTGT: my
bay, gin khoan, tu bin, thu phim nha, phim video, sch bo, tp ch nhp
khu... iu chnh gim mc thu sut cho 18 nhm hng ho, dch v ...
M rng vic khu tr u vo i vi ph liu, , ct si mua ca ngi t
khai thc, hng chu thu TTb mua ca c s sn xut v cc hng ho
khac nu c ho n bn hng, gim thu nhp khu cho cc mt hng l
nguyn liu nhp khu phc v sn xut trong nc. X l thu i vi cng
trnh xy dng c bn hon thnh nm 1999... Cc ban ch o qun l
tt th trng, gi c, c bit l trong thi gian u p dng cc lut thu
mi.
Mt s Ban ch o cc B, a phwong hot ng tng i tt nh:
Ban ch o thuc B cng nghip, B xy dng, B thng mi, Ban vt gi
nguyn thu hng

34

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

Chnh ph, B nng nghip v pht trin nng thn, Ban ch o thnh ph
H Ch Minh, H Tnh, Ngh An, Qung Bnh, Hi Dng, Hi Phng, Tha
Thin Hu, Nng, ng Nai, Cn Th.
2.

Cng tc tuyn truyn, ph bin lut v thu, tp hun nghip

v c nhiu tin b hn so vi cc t trin khai cc lut thu trc y. Ban

T tng vn ho Trung ng v cc a phng phi hp ch o tt cng tc
tuyn truyn, cc i bo Trung ng v a phng phi hp kh cht ch
vi c quan thu, y mnh tuyn truyn gii thch cc lut thu mi,
phn nh kp thi nhng gng in hnh thc hin tt cc lut thu mi cng
nh nhng kh khn vng mc trong vic thc hin cc lut thu mi.
3.

Cc c s kinh doanh v mi tp lp nhn dn u hng ng v

ng tnh thc hin cc lut thu mi do nhn thc c cc lut thu mi

tin b hn v c nhiu u im hn cc lut thu c. C quyt tm cao
trong thc hin lut thu mi. ng thi phn nh kp thi nhng nhc im
v vng mc Chnh ph kp thi iu chnh, ch o thc hin.
4.

S phn u n lc ca ngnh Thu quan v ngnh Hi Quan t

vic chun b trin khai n vic t chc thc hin cc lut thu mi, c
th:
-

trin khai vic cp m s cho 1.105.560 n v doanh nghip

c v u t nc ngoi l 2.461 n v. Cng ty trch nhim hu hn, Cng ty

c phn, doanh nghip t nhn l 36,680 n v. Hp tc x. 15.970 n v.
H c th l 1.024.456 h. Qua vic cp m s nm chc c s lng i
tng np thu.
-

In v cung cp ho n, chng t cho cc doanh nghip. n

ngy31/12/1999 s lng ho hn pht hnh l 1.456.300 quyn (tng ng

vi 73.065.000 s ho n). Trong , c 1.061.300 quyn ho n GTGT v
404.000 quyn ho n bn hng thng thng. Ngoi ra cn c cho php
nguyn thu hng

35

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

gn 1.000 Tng cng ty, cng ty t in ho n s dng ring.

-

ci tin qui trnh k khai np thu theo hng nng cao trch

nhim ca doanh nghip trong vic t tnh thu, t k khai thu v np

thu theo thng bo thu. Thc t cho thy, cc doanh nghip thc hin
ch t k khai v tnh np thu tng i y , ng hn. n nay,
ch cn khong 2 n 3% s i tng np thu theo phng php k khai l
cha np t khai, c quan thu phi n nh s thu phi np hng thng.
-

sp xp li t chc b my qun l thu Cc thu, Cc Hi

Quan, Chi cc thu, p ng c yu cu ca qun l thu theo cc lut

thu mi.
-

tng bc trang b my tnh hin i ho cng tc qun l

thu. n nay, c bn trang b xong s lng my tnh cn thit cho cng

tc qun l thu cc cc thu.
III. Mt s vng mc chnh trong qu trnh thc hin.
1.

Vo thi im giao thi ca s thay i lut thu:

S vn ng ca nn kinh t th trng tt yu i hi s cn ng
ca h thng chnh sch thu e m bo s ph hp ca h thng thu
v lp i nhng k h i tng np thu li dng, tuy nhin chnh thi
im thay i ca mt chnh sch thu i khi to ra nhng k h mi cho
cacs i tng np thu lch qua.
Vo thi im gn y, khi lut thu GTGT ra i vi thu sut u ra tng i cao thay v cho hng lot cc hot ng c thu sut thp (1% n
2%..) ti thi im 1/1/1999. Chnh v l do ny, hng lot cc cng trnh
xy dng c bn, cc cng ty sn xut kinh doanh ... u c gng bng cch
ny hay cch khc tng khi lng cng trnh hon thnh bn giao, tng cng
xc nhn cc hp ng mua bn hoc xut ho n bn hng c th trnh
nguyn thu hng

36

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

c thu GTGT vi mt mcs thu xut u ra cao hn rt nhiu. Nhng

biu hin , ngoi vic lm nha hng ln n s thu ca Nh nc, cn
lm gim tnh php l, tnhcng bng ca h thng thu. S thay i ca
h thng lut thu l tt yu i vi mt nc c nn kinh t ang pht trin
v thng xuyn bin ng. Tuy nhin trn c s biu hin ny c th
nghin cu, xy dng mt h thng chnh sch sao cho nhng tc ng xu
ca chng l nh nht i vi nn kinh t.
ng thi vi vic ban hnh mt s thay i ca lut thu, B ti
chnh, Tng cc thu phi nghin cu c a ra cc phng n c th hn
ch ti a vic li dng s thay ny. V d ti thi im 1/1/1999, khi
lut thu GTGT bt u c hiu lc, B ti chnh c th qui nh tt c
cc doanh nghip tng kim tra k kho vt liu, kho thnh phm c s gim
st ca c quan ti chnh, tng kim k ton b ho n chng t do B ti
chnh ban hnh ti thi im 1/1/1999, tt c cc vic phi tin hnh
ng b, hng lot v tc thi. Khi s hn ch c mt phn ln tht tho
trong qu trnh ny.
2.

Thu sut thu GTGT kh cao.

Theo nhn nh ca nhiu chuyn gia kinh t, thu sut thu GTGT
10% tnh cho cc mt hng thng thng cho tiu dng l kh cao, lm gim
sc mua, tiu th sn phm hng ho gp nhiu kh khn. Mt minh chng
cho thy thu sut thu GTGT cao, l c trn 100 mt hng c thu
sut thu GTGT cao hn thu sut thu doanh thu v Nh nc nhiu ln
phi iu chnh gim thu.
Mc d theo l lun thu GTGT do ngi tiu dng tr, khng gy nh hng n hot ng sn xut kinh doanh ca cc doanh nghip, nhng nu
thu sut cao, gi thanh ton ca hng ho, dch v s cao, ngi tiu dng kh
chp nhn, tiu th s gp kh khn, cc doanh nghip mun bn c hng
nguyn thu hng

37

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

buc phi h gi bn v b thua l. trnh b thua l, cc doanh nghip phi

thu hp sn xut.
3.

Thu GTGT lm o ln mc thu phi np.

Thu GTGT c thit k vi mc thu tng ng thu doanh thu vi m

tiu n nh quan h phn ph gia Nh nc vi nn kinh t xt trn tng
th, nhng thc t c lm o ln mc thu phi np ca cc ngnh khc
nhau. C ngnh thu phi np tng gp bi so vi thu doanh thu, c ngnh
li thp hn nhiu. Tng quan phn phi gia cc ngnh b o ln vng
mc pht sinh khng ch lin quan n l li m cn lin quan n vn
mi.
4.

Thu GTGT gy nhiu kh khn cho doanh nghip v vn.

Qui nh phi np thu GTGT i vi nhng mt hng nhp kho nhng cha bn lm cho mt s doanh nghip kh khn trong vn vn. c
bit vi nhng doanh nghip vi s vn t th qui nh ny lm cho h tht
s iu ng. Nhiu doanh nghip hot ng ch yu bng vn vay ny khi
p dng lut thu GTGT phi vay thm vn np cho phn thu u vo,
gnh nng thiu vn nng nay li cng nng thm cho du sau ny se c khu tr thu hay hon thu. Trng hp cc doanh nghip bn hng i l
khi chuyn hng cho ai l phi np ngay thu GTGT, trong khi phi ch
khi no i l bn c hng mi thu c thu GTGT t ngi mua. Nh vy vn
ca doanh nghip b chim dng mt cch bt hp l.
5.

Tc hon thu cho doanh nghip cn chm.

Qu trnh th tc xin hon thu kh rc ri, mt nhiu thi gian v

cng sc ca c doanh nghip. c hon thu, cc doanh nghip phi
np h s v ton b ho n, chng t ln c quan thu ri ch nhn vin
thu xung n v kim tra, i chiu ho n thc hin bng phng php
th cng, ko di thi gian kim tra lm chm vic hon thu, bn cnh
nguyn thu hng

38

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

cn nhiu hin tng tiu cc khc cng gy thm kh khn cho doanh nghip.
6.

Tnh trng gian ln thu ngy cng tr nn nguy him hn.

Hin nay ho n bt hp php a dng v phong ph cha tng c v

tr thnh hng ho c mua bn cng khai. Vn ny lm au u c
quan thu hn bao gi ht. Trc y khi thc hin thu doanh thu s dng
ho n gi, ch c th n gian thu trn s hng bn ra, cn by gi, vi ho
n gi, Nh nc khng nhng khng thu c ng no m ngc li cn phi
chi thm hon thu.
Bn cnh , vic s dng ho n bt hp php to ra s cnh tranh
khng lnh mnh gia cc doanh nghip. Doanh nghip no khng trn thu
c s mt dn sc cnh tranh, nhng c s trn thu s c iu kin h gi
thnh sn phm cnh tranh. Hu qu l nhng doanh nghip lm n
chn chnh b thua thit, sn chi gia cc doanh nghip tr nn bt bnh
ng. Nu tnh trng ny khng c ngn chn v x l kp thi s lm cho
ngun Ngn sch b thm ht mt khon rt ln v tc ng tiu cc n
nn kinh t nc ta, lm gim hiu lc ca lut thu.
7.

V vic khu tr thu GTGT v xt gim thu GTGT.

Cch tnh thu u vo c khu tr trong trng hp kinh doanh hng

ho chu thu GTGT cn nhiu phc tp. Nhng qui nh v khu tr
khng v xt gim thu GTGT cn thiu cht ch, rm r, mang tnh chp
v.
8.

V hai phng php tnh thu v hai loi ho n.

Thc t nn kinh t nc ta c khong 4 vn doanh nghip c kh nhiu

t chc hch ton v gn 1,6 triu h ch yu l sn xut kinh doanh nh.
Cho nn khi thc hin thu GTGT p ng hai phng php tnh thu c
hai loi ho n, p dng phng php khu tr v ho n GTGT i vi cc
doanh nghip iu kin hch ton k ton v p dng phng php trc
nguyn thu hng

39

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

tip thm GTGT c s dng ho n thng thng i vi cc h kinh doanh

nh. Vic p dng ng thi hai cch tnh thu GTGT v hai loi ho n
trong iu kin nn kinh t nc ta hin nay l cn thit, song trn thc t li
ny sinh nhng bt cp gy tr ngi cho cc doanh nghip v cc h kinh
doanh. Cc doanh nghip thc hin theo phng php khu tr thu khng c khu tr u vo khi mua hng ho, dch v ca cc n v tnh thu
theo phng php trc tip, gy mt cng bng trong cc thnh phn kinh t,
hoc ny ra tnh trng chng thu. Ngoi ra, nhng bt cp trong k ton
thu GTGT, trong ch ho n, chng t i vi hng ho lu thng trn
th trng... cng gy nhiu kh khn cho cng tc thu ca ngnh thu v cho
cc h kinh doanh nh.
9.

X l thu GTGT i vi hng nhp khu.

Trong hn 6 thng u nm, thu sut hng nhp khu, nht l i vi

nguyn, nhin, vt liu qu cao. Vic p m thu thiu chnh xc, thi gian
np thu qu ngn. Vn hon thu cn chm v phc tp trong kim tra
ho n. Do vy nhiu doanh nghip phi chu thm li sut ngn hng t
s tin vay np thu trc nhng chm c tr li. Song mt khc, chnh nhiu
doanh nghip cng cha nghim tc k khai v hon thnh cc th tc cn
thit, dn n tnh trng chm tr trong vic hon thu.
10.

Vng mc v th tc.

Trong Ngh quyt 90/1999_UBTVQH kho IX qui nh vt t xy dng

loi trong nc cha sn xut c nhp khu ch to ti sn c nh ca
doanh nghip khng phi chu thu GTGT. Hoc iu 4 lut thu GTGT
qui nh khng thu thu GTGT i vi dy truyn thit b ton b, ng
b. n nay vn cha c hng dn thc hin. Th d: Ph tng, ph kin
i km, vt t xy dng cu thnh nn thit b c c hng tiu chun khng
thu thu GTGT nh my mc, thit b, phng tin vn ti hay khng th n
nguyn thu hng

40

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

nay vn cha lm r.
11.

Cha nht qun trong thc hin nguyn tc.

Do phi x l nhng bt cp, cha ph hp vi thc t, m bo cho

sn xut kinh doanh bnh thng, Chnh ph, B ti chnh phi gim 50%
thu GTGT cho mt s mt hng, m rng thm mt s i tng khng chu
thu GTGT... Tt c nhng x l theo hng "vng u g y" lm cho
biu thu sut bin dng di so vi thit k ban u. T 3 mc thu sut
n nay khng cn l 3 m tr thanh 4 n 5 mc thu sut. Trn thc
t gy nn s bt hp l mi cho s cnh tranh bnh ng ca doanh nghip.
To ra hai sn chi khc nhau trong nn kinh t. Hin nay thu GTGT
c tnh theo hai phng php l phng php trc tip v phng php khu tr.
Khi cc n v thc hin theo phng php khu tr cung ng hng ho,
dch v cho cc n v thc hin theo phng php trc tip thi nhng n
v ny khng c khu tr, trong khi trong gi tr hng ho c phn thu
GTGT nn lm cho thu nh chng cho ln thu. Ngc li, khi cc n
v thc hin theo phng php trc tip c quan h giao dch cung ng dch
v, hng ho cho cc n v thc hin thu theo phng php khu tr thu
GTGT, thc cht n v nhn phi tr phn thu GTGT chm trong gi bn
m n v trc tip np. T cch thc hin nh trn ta thy hin ang tn
ti hai sn chi khc nhau m mi sn chi ch chi theo mt hnh, chnh
v vy ang hnh thnh hai xu hng l mt s n v ang np thu theo
phng php khu tr chuyn sang np theo phng php trc tip v ngc li,
tu thuc vo chin lc khch hng ca h v d nhin l ngnh thu kh
lng gii quyt ngay c. Hn na, trong thc t thu thu tnh tho phng
php trc tip rt kh chnh xc, nn vn ch yu tnh theo phng php
khon (i vi h nh) nh thu doanh thu trc ay, chnh iu ny gy
khng t lng tng, kh khn cho thong nghip quc doanh mt khi h phi
nguyn thu hng

41

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

cnh tranh trc tip vi cc h buon ban tnh thu theo phng php trc tip.
12.

Qun l s dng ho n chng t cn cha tt.

Tuy i b phn doanh nghip chp ho nh tt ch ho n,

in v s dng ho n gi, mua i bn li ho n, vit khng ng doanh s
trn ho n trn thu v chim ot tin ca Nh nc trong khu thoi
thu.
IV. Cc bin php x l vng mc v phng hng sp ti.
1.

V phng php tnh thu GTGT.

Cc vn bn v thu GTGT nc ta a ra hai phng php tnh thu l

phng php khu tr thu p dng i vi cc doanh nghip c thnh lp v
hot ng theo lut doanh nghip Nh nc, lut u t nc ngoi, lut cng ty,
lut hp tc x v nhng h kinh doanh ln, chp hnh tt ch k ton, ho
n chng t. Phng php tnh thu trc tip trn thu GTGT p dng ch
yu i vi h kinh doanh c th cha thc hin tt ch k ton, chng t.
Tng ng vi hai phng php tnh thu la hai loi ho n GTGT v ho n
bn hng thng thng. Qua gn 2 nm thc hin thu GTGT cho thy, s
dng hai phng php tnh thu gy ra nhiu bt cp trong vic khu tr
thu u vo. Mt khc, qun l c s p dng phng php tnh trc
tip phi huy ng gn mt na s cn b thu vi chi ph tng ng, nhng
thu cho Ngn sch Nh nc ch chim 10% trong tng thu GTGT. V vy
ch nn p dng mt phng php tnh thu l phng php khu tr thu. Cc
h kinh doanh nu khng iu kin p dng phng php tnh thu ny
th p dng phng php k khai trc tip hoc khon thu. Nu h kinh
doanh qu nh th min thu. tin ti ch s dng mt phng php tnh
thu, cn tng bc trin khai cng tc k ton, ho n chng t i vi khu
vc kinh t ngoi quc doanh phn loi cc c s ny vo 3 nhm ni
trn.
nguyn thu hng

42

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

2.

i hc kinh t quc dn

V thu sut GTGT.

Chuyn 11 mc thu sut thu doanh thu xung cn 4 mc thu sut

thu GTGT l gii php trc mt, bc m tin ti ch dng 2 mc
thu sut (trong thu sut 0% p dng i vi hng ho xut khu). Vi 4
mc thu sut nh hin nay, ngnh thu lin tc nhn c n xin gim thu
v iu chnh gim thu i vi nhiu nhm hng. Nhng iu chnh
gim thu to ra nhng phn ng dy truyn, lan rng, gy nhiu tiu cc.
Kinh nghim cc nc trong khu vc v trn th gii ch p dng mt mc thu
sut thu GTGT (khng tnh mc thu sut 0%). Tuy nhin gim s lng
thu sut cn 2 mc, th phi bo m cc yu cu sau:.
Mt l: Xc nh mc thu sut phi bo m khng lm nh hng ln
n ngun thu ca Ngn sch Nh nc, ng thi phi nui dng ngun thu
cho Ngn sch Nh nc.
Hai l: Mc thu sut phi bo h c sn xut trong nc, do phi gim
thu nhp khu vo nm 2006 theo hip nh AFTA.
Ba l: Mc thu sut phi bo m cng bng quyn li v ngha v
gia cc doanh nghip, m bo n nh th trng trong nc, khng c
bin ng ln v gi c v khng nh hng n i sng nhn dn.
3.

V qun l v s dng ho n chng t.

Trong qun l v s dng ho n chng t pht sinh nhng tn ti v ng mc sau. In v s dng ho n bt hp php (ho n khng theo qui
nh ca lut thu, ho n tht nhng k hiu v m s trn ho n l gi,
ho n ghi tng gi tr hng ho khng khp gia cc lin...), bun bn ho
n tht v ho n gi, xut ho n khng, taoh iu kin cho cc n
v khc trn thu, bn hng xut ho n nhng khng k khai np thu, bo
mt ho n nhng trn thc cht l bn hoc s dng ho n ca n v
khc bo mt.
nguyn thu hng

43

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

Gii php cho vn ny, B ti chnh nn nghin cu li giy in ho

n, chng t v k hiu, m hiu ca tng loi ho n, chng t chng
in gi, ni mng v qun l v s dng ho n ca i tng np thu trn
my vi tnh trong ton quc. Mt khc, B ti chnh cn phi phi hp vi cc
c quan php lut kim tra, pht hin v x l, nghim cc trng hp vi
phm v ch qun l ,s dng ho n, yu cu cc doanh nghip phi t
kim tra ni b, mua bn hng ho, dch v phi ghi r tn, a ch, m s
thu ca ngi bn. ng thi m rng khuyn khch cc doanh nghip t in
ho n GTGT theo mu qui nh ca B ti chnh.
4.

V khu tr thu.

Hu ht cc nc p dng phng php khu tr thu u s dng phng

php ly thu u ra tr thu u vao. Nu ho n u vo khng ghi s
thu GTGT th khng c khu tr. nc ta trong cc vn bn lut mi ban
hnh qui nh cho khu tr thu GTGT u vo (1% n 5%) nhng
ch p dng i vi hng ho nng, lm hi sn mua trc tip ca ngi sn
xut khng c ho n, nhng c bn k. Sau gn 9 thng thc hin, Chnh
ph ban hnh Ngh nh 78/1999 - N - CP cho php khu tr thu u
vo i vi c ph liu (3% n 5%), i vi hng chu thu tiu th c
bit u vo (4%) v tt c hng ho, dch v u vo khc c ho n
hng ho thng thng c khu tr 3%. Vic cho khu tr thu u vo li
pht sinh nhng vng mc nh: C nhiu t l khu tr khc nhau nn rt phc
tp trong qu trnh thc hin v khng khuyn khch s dng ho n chng
t. i vi hng ho nng, lm, hi sn khng cn ho n, ch cn bn k
dn ti c trng hp c s sn xut mua ca ngi kinh doanh bun chuyn,
ngi thu gom trn thu, cc doanh nghip khng ly ho n bn hng, to k
h c s kinh doanh bun chuyn, ngi thu gom trn thu. Cc doanh
nghip mua nng, lm, hi sn sau s ch bn hng trong nc th c
nguyn thu hng

44

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

khu tr thu nhng nu xut khu li khng c tr thu u vo.

Gii php trc mt khi vn cn s dng 2 phng php tnh thu v cc
mc thu sut nh hin nay:
i vi hng ho, dch v u vo mua ca ngi trc tip sn xut kinh
doanh khng c ho n, ch c bn k, c khu tr 3% trn gi tr hng
ho, dch v, k c mua xut khu v ch bin hng xut khu.
i vi hng ho, dch v chu thu GTGT mua ca ngi kinh doanh c
ho n bn hng thng thng, k c hng ho ca c s sn xut thuc
din tnh thu tiu th c bit, th c khu tr 4% trn gi tr hng ho
mua vo.
Cho php khu tr hoc hon li thu GTGT trong trng hp giao hng
hoc cung ng dch v b hu b, sau khi chp nhn tr tin ca ngi
mua hoc trng hp gim gi, cc khon thu khng i, c x l c y
chng t hp l.
Gii php lu di: Khi d p dng mt phng php tnh thu v 2 mc
thu sut nh kin ngh trn th ton b gi tr hng ho, dch v u vo
khng thuc din tnh thu GTGT m u ra tnh thu GTGT th s c
khu tr 4% gi tr trn bn k hoc ho n thng thng tnh cho c nhng
hng ho, dch v bn trong nc, xut khu hoc ch bin hng xut khu.
5.

Vn hon thu GTGT.

Trong thi gian u p dng thu GTGT, th tc hon thu rt phc

tp nn tin hon thu chm, gy kh khn cho nhiu doanh nghip,
c bit l nhng doanh nghip u t, mua sm ti sn c nh vi khi lng ln. Nguyn nhn ca tnh hnh trn mt phn do doanh nghip cha lm
ng th tc, mt phn do c quan thu cha quen, vn bn hng dn li cha
r rng. Trc tnh hnh , B ti chnh c cc vn bn b xung l hon
thu trc kim tra sau v phi x l nghim nhng trng hp vi pham. Cc vn
nguyn thu hng

45

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

bn ny cao trch nhim v quyn li ca cc doanh nghip, ca ngi

np thu trong vic hon thu GTGT.
Tuy nhin vn hon thu vn cn nhiu bp cp v th tc cng
nh thi gian hon thu. Cn cao hn na trch nhim ca c s trc
nhng h s xin c hon thu c tng cng kim tra, thanh tra ca c quan
thu.
6.

Vic ban hnh h thng vn bn php l.

Qua gn 2 nm thc hin lut thu GTGT, B ti chnh c hng

trm vn bn hng dn thi hnh lut thu, phn ln cc vn bn ban hnh sau
khi iu chnh b xung hoc sa i mt s ni dung ca vn banr trc.
Do vy, hng trm vn bn u c hiu lc thi hnh. Vic lm ny gy
nhiu kh khn, phc tp trong iu hnh t chc v qun l thu thu, cha
ni n gia cc vn bn li pht sinh mu thun, khng nht qun. Do
trong ln ci cch thu II ch nn c mt lut thu, mt Ngh nh Chnh
ph, 1 n 2 vn bn hng dn ca B ti chnh.
7.

Hnh thnh v pht trin nhm t vn thu.

Hnh thnh nhm t vn thu l mt nhu cu cn thit i vi cc i tng chu thu, np thu trong nc v cc nh u t nc ngoi ti Vit Nam.
Nhiu nc trn th gii coi dch v t vn thu l mt ngh, y l dch v
cung cp cc thng tin, kin thc, kinh nghim v s hiu bit v lnh vc
thu. V vy nn sm hnh thnh nhm t vn thu trong c cu t chc b
my nghnh thu. B phn ny c tnh c lp tng i vi b phn trc
tip qun l thu thu. ng thi khuyn khch cc doanh nghip s
dng dch v t vn thu, ngh c qui nh chp nhn chi ph t vn
thu l mt loi chi ph hp l tnh thu nhp chu thu.
8.

Ci cch hnh chnh thu.

Mc tiu ca ci cch hnh chnh thu phi m bo yu cu n gin

nguyn thu hng

46

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

ho th tc, cc vn bn thu phi m bo nguyn tc, n gin, d hiu,

d lm, d kim tra. y mnh cng tc ci cch hnh chnh thu, B ti
chnh v ngnh thu nn ch nhng vn sau: R sot li ton b nhng
vn bn hng dn thi hnh lut thu, nghin cu, xem xt lm r cch gii
thch, t ng v ni dung, tnh thng nht v k tha ca cc vn bn. Mu
k khai thu, np thu cn thng nht vi ch k ton, thng k, n gin
ho cc mu biu qui nh trong thu, np, hon thu.
9.

Cng tc tuyn truyn, gio dc php lut v thu GTGT.

Do thc hin quy trnh qun l thu thu mi, i tng np thu t tnh
thu, k khai v np thu nn cng tc tuyn truyn hng dn, gii thch tht
c th v ni dung chnh sch thu, quy trnh qun l thu, cch ghi chp
ho n chng t, cch k khai thu, cng khai quy trnh min thu, hon
thu, gim thu ti tng c s tnh, np thu. Phi hp ngnh thu vi cc c
quan thng tin i chng, cc t chc on th, x hi trong tuyn truyn,
gio dc php lut v thu.

Phn VI. Kt lun.

Thu GTGT nhn t v m n vi m thc s i vo cuc sng.

nguyn thu hng

47

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

Sau hn 2 nm p dng, chng ta thu c nhng tn hiu ban u rt kh

quan. S thu trong Ngn sch c xu hng tng, khng c bin ng ln v
gi c, nn kinh t pht trin n nh, thng mi, dch v, xut nhp khu
hng ho ngy cng c m rng.
S d t c nh vy l do Chnh ph Vit Nam chun b k cng
v mt lng cng nh mt cht.
Mt nn kinh t vn ng phi l mt nn kinh t m, mt c ch tt
phi bit bin ho linh ng, chnh v vy c th iu hnh tt thu
GTGT, trc ht mi ngi chng ta phi thc s hiu r v bn cht v ni
dung ca n, chnh l mc ch ca n ny.
Hy vng rng trong thi gian ti, chng ta bm st thc tin, nhanh chng
tm ti, sa cha nhng bt hp l thu GTGT v cc lut thu mi gp
phn tch cc vo vic a t nc tin nhanh, tin mnh trn con ng
cng nghip ho, hin i ho m ng ra.
n c vit trong iu kin nhn thc ca bn thn cha su sc,
ti liu tham kho cha phong ph nn khng trnh khi nhiu sai st. Rt
mong c s gp v sa cha ca Thy, C gio, cng bn b.
Em xin chn thnh cm n cc Thy, C gio trang b kin thc cho
em. c bit l Thy gio ng Ngc c - gio vin trc tip hng dn em
thc hin n ny.

Ti liu tham kho

1. Gio trnh l thuyt ti chnh tin t (Trng i hc kinh t quc dn_
khoa Ngn hng ti chnh).
nguyn thu hng

48

ti chnh doanh nghip 41-d

 n l thuyt ti chnh tin t

i hc kinh t quc dn

2. Gio trnh qun l thu.

3. Sch h thng ho cc vn bn php lut v thu GTGT c sa i
b xung.
4. Bo co tng kt cng tc thu nm 2000.
5. Bo co tng kt cng tc thu nm 2001.
6. Tp ch kinh t v pht trin.
7. Tp ch pht trin kinh t.
8. Tp ch ti chnh.
9. Tp ch ngn hng.
10.

Tp ch nghin cu kinh t.

11.

Tp ch thc tin kinh nghim.

12.

Tp ch thng mi.

13.

Tp ch thng k.

14.

Tp ch th trng ti chnh tin t.

nguyn thu hng

49

ti chnh doanh nghip 41-d