QUYEN VA NGHA VU C BAN CUA CONG DAN NI DUNG I.

Khai niem, c im quyen va ngha vu c ban cua cong dan II. S phat trien cua che nh quyen va ngha vu c ban cua cong dan trong lch s lp hin VN III. Nhng nguyen tac Hien phap ve quyen va ngha vu c ban cua cong dan IV. Cac nhom quyen va ngha vu c ban cua cong dan theo Hien phap 1992 1. Khi nim: + Ch chuyn ch CHNL, PK: Quan h Nh nc - c nhn l quan h "cai tr v b cai tr", l quan h "Vua - ti (thn dn)". + Ch dn ch (T sn -> XHCN): Quan h gia Nh nc v cc thnh vin trong x hi (Nhn dn) l quan h gia ch th ca ton b quyn lc Nh nc (Nhn dn) vi cng c thc hin quyn lc Nh nc ca nhn dn (Nh nc) . - Quan h gia Nh nc v cc c nhn c t cch cng dn c php lut (c bit l Hin php) quy nh l quan h php l qua li bnh ng v quyn v ngha v ,to thnh ch nh v a v php l ca cng dn. 1. Khi nim: a. Cong dan Viet Nam: ieu 49 Hien phap 1992 quy nh: Cong dan Viet Nam la ngi co quoc tch Viet Nam. b. Quyen va ngha vu c ban cua cong dan: + Quyen cua cong dan la kha nang co, kha nang thc hien mot hanh vi nao o theo quy nh cua PL nham ap ng nhu cau, li ch cua chnh cong dan. + Ngha vu cua cong dan la oi hoi co tnh bat buoc oi vi cong dan phai thc hien mot hanh vi nao o hoac khong c phep thc hien mot hanh vi nao o theo quy nh cua phap luat nham ap ng nhu cau, li ch chung cua Nha nc, xa hoi, cua cac to chc hoac cong dan khac. + Quyen va ngha vu c ban cua cong dan la nhng quyen va ngha vu quan trong nhat cua cong dan the hien moi quan he nen tang gia Nha nc va cong dan gan lien vi to chc va thc hien quyen lc nha nc, xuat phat t cac quyen t nhien cua con ngi, c Hien phap (ao luat c ban cua Nha nc) quy nh la c s cua cac quyen va ngha vu cu the cua cong dan. 1. Quyen va ngha vu c ban cua cong dan theo Hien phap 1946 + Li noi au: Xac nh nguyen tac "Bao am cac quyen t do dan chu". + Chng II: Ngha vu va quyen li cua cong dan gom 18 ieu (.4 en .21): - Nc mi gianh oc lap, thu trong giac ngoai, nen cong dan phai thc hien cac ngha vu "Bao ve To quoc, ton trong Hien phap, tuan theo phap luat" (. 4), "phai i lnh" (.5) trc cac quyen cua cong dan. - Hien phap 1946 quy nh kha ay u cac quyen c ban nhat cua cong dan phu hp vi cac quyen c ban cua con ngi ve chnh tr, dan s, van hoa, xa hoi va t do ca nhan. - Cac quyen c ban cua cong dan c quy nh trong Hien phap nam 1946 mang tnh dan chu, tien bo va nhan van sau sac*. * Chu tch Ho Ch Minh: "Trc chung ta a b che o quan chu cai tr, roi en che o thc dan khong kem phan chuyen che nen nc ta khong co Hien phap, nhan dan ta khong c hng quyen t do, dan chu. Chung ta phai co mot Hien phap dan chu" (Ho Ch Minh. Toan tap, T.4, tr.8). 2. Quyen va ngha vu c ban cua cong dan theo Hien phap 1959 + Chng III quy nh ve: Quyen li va ngha vu cua cong dan gom 21 ieu (t .22 en .42) a ke tha va phat trien cac quy nh cua Hien phap 1946. + Quy nh them 11 quyen mi:

- Quyen c phap luat bao ho HNG (ieu 24); - Quyen c bao ho ba me va tre em (ieu 24); - Quyen bieu tnh (ieu 25); Quyen khieu nai, to cao (ieu 29); - Quyen lam viec (ieu 30), quyen ngh ngi (ieu 31), quyen c giup ve vat chat khi gia yeu, benh tat...(ieu 32); - Quyen t do nghien cu KHoc, sang tac VHNT (ieu 34)... + Quy nh them 3 ngha vu mi: - Tuan theo ky luat L, trat t cong cong va nhng quy tac sinh hoat XH (ieu 39); - Ngha vu ton trong va bao ve tai san cong cong (ieu 40); - Ngha vu ong thue theo phap luat (ieu 41). + Chng V Hien phap 1980 quy nh ve: Quyen li va ngha vu cua cong dan gom 29 ieu (t .53 en .81) a ke tha cac quy nh cua 2 ban Hien phap trc ve cac quyen va ngha vu c ban cua cong dan, ong thi theo xu hng m rong hn cac quyen con ngi. + Quy nh them nhieu quyen mi: - Quyen co quoc tch Viet Nam (. 53); Quyen tham gia quan ly cong viec cua Nha nc va cua xa hoi (. 56); Quyen co viec lam (. 58); Quyen c bao hiem xa hoi (. 59); Quyen hoc "khong phai tra tien" (. 60); Quyen c bao ve sc khoe, kham cha benh khong phai tra tien (ieu 61); Quyen co nha (. 62); Quyen c phap luat bao ho ve tnh mang, tai san, danh d va nhan pham (. 70); Quyen c bao am b mat ve ien thoai, th tn, ien tn (. 71); Quyen c bao ho ve quyen li cua tac gia, cua ngi sang che, phat minh (. 72)... + Quy nh them cac ngha vu mi: - Cong dan phai trung thanh vi To quoc (.76); Ngha vu tham gia xay dng quoc phong toan dan (.77); Gi gn b mat Nha nc (. 78); Ngha vu lao ong cong ch (ieu 41). Han che cua Hien phap 1980: * Hien phap 1980 khong ke tha mot so quyen HP 1946, nh: Quyen phuc quyet ve Hien phap va nhng viec quan he en van menh quoc gia; quyen t do xuat ban, quyen t do i ra nc ngoai khong c quy nh. * Do chu quan, duy y ch, quan niem gian n ve CNXH, nen Hien phap 1980 quy nh mot loat cac quyen qua cao (nh: Hoc khong phai tra tien, kham cha benh khong phai tra tien, quyen co viec lam, quyen co nha ), khong mang tnh thc thi v khong phu hp vi ieu kien KT-XH cua at nc. * Nhng han che nay c Hien phap 1992 khac phuc. 4. Quyen va ngha vu c ban cua cong dan theo HP 1992 + Hien phap 1992 anh dau bc phat trien mi ve nhan thc va noi dung cac quyen va ngha vu c ban cua cong dan tren c s oi mi t duy phap ly, nhan thc mi ve CNXH theo ng loi oi mi cua ang. + Chng V Hien phap 1992 quy nh ve: Quyen va ngha vu cua cong dan gom 34 ieu (t .49 en .82). + So vi Hien phap 1980, Hien phap 1992: - Ch gi nguyen 4 ieu ca HP 1980 v c ghi lai cac iu 49, 52, 76, 80 HP 1992; - Co them 4 ieu hoan toan mi (Cac iu 50, 57, 72, 81); - Con lai 26 ieu cua Hien phap 1980 c sa oi, bo sung.