TKDOTO09

Pgs.
ts bi xun cy, ThS NGUYN QUANG PHC

Thit k yu t hnh hc
ng t

nh xut bn giao thng vn ti

3

LI M U

Gio trnh Thit k yu t hnh hc ng t c bin son cho sinh
vin cc ngnh ng b, Cu ng b theo cng chng trnh ging
dy ca trng i hc GTVT, ng thi cng l ti liu tham kho cho sinh
vin cc chuyn ngnh khc trong khoa Cng trnh, sinh vin ngnh kinh t xy
dng, khoa Kinh t ca trng i hc GTVT.
Gio trnh c bin son trn c s cc gio trnh, bi ging mn hc
thit k ng t ca b mn ng b, Trng i hc GTVT, cc gio
trnh thit k ng t ca Trng i hc Xy dng v cp nht cc quy
trnh thit k ng t ca Vit Nam TCVN 4054 05, 22TCN 273-01, tiu
chun thit k hnh hc ng t ca Trung Quc, CHLB c, AASHTO-
M,...
Ni dung gio trnh chia thnh 6 chng do PGS.TS Bi Xun Cy ch
bin v bin son cc chng 5, 6; ThS. Nguyn Quang Phc, bin son t
chng 1 n chng 4.
hon thnh gio trnh ny, chng ti xin chn thnh cm n PGS.TS
Nguyn Quang Ton, TS Trn Th Kim ng, v cc thy, c gio b mn
ng b c, sa cha, b sung, cung cp ti liu v cho nhng nhn xt
qu bu.
Mc d rt nhiu c gng khi bin son nhng do trnh v thi
gian c hn nn khng trnh khi nhiu thiu st, chng ti mong nhn c
cc kin ng gp ca cc thy, c gio, cc bn ng nghip, cc em sinh
vin ln xut bn sau c hon thin hn.
Mi ng gp xin c gi v Nh xut bn GTVT, 80B Trn Hng o,
H Ni hoc B mn ng b, trng i hc GTVT, Lng Thng, ng
a, H Ni. in thoi 04.7664531; Email: phucnq2002@yahoo.com.

H Ni, thng 11 nm 2006
CC TC GI.

4

5
CHNG 1
CC KHI NIM S DNG TRONG MN HC
THIT K HNH HC NG T

1.1 NG B V MNG LI NG B
1.1.1 Tm quan trng ca mng li ng b trong i sng x hi
a) nh ngha ng b
Thut ng v ng nc ta cng nh mt s nc trn th gii hin nay cha
tht thng nht. Trong gio trnh ny s dng cc nh ngha sau y.
- ng b : ng b l mt tng hp cc cng trnh, cc trang thit b m
bo cho cc loi xe v b hnh lu thng trn ng c an ton, m thun
v kinh t.
- ng t: ng dng cho mi i tng tham gia giao thng (t ngi i
b n xe t). Trong cc ti liu nc ngoi gi l ng giao thng cng
cng.
+ ng t khi i qua vng trng, t dn c v cng trnh xy dng gi l
ng ngoi th.
+ ng t khi i qua khu dn c tp trung, nhiu cng trnh xy dng gi
l ng th.
- ng t cao tc: l ng dnh cho xe c gii, c di phn cch chia
ng cho xe chy hai chiu ring bit; khng giao nhau cng mc vi mt
hoc cc ng khc; c b tr y trang thit b phc v, bo m giao
thng lin tc, an ton, rt ngn thi gian hnh trnh v ch cho xe ra, vo
nhng im nht nh.
ng t cao tc cng c chia thnh:
+ ng t cao tc ngoi th
+ ng t cao tc th
b) nh ngha mng li ng b
Tp hp cc con ng b c mc tiu trong mt vng hay mt quc gia to nn
mng li ng b.
Mng li ng b ni lin cc im dn c, cc khu trung tm vn ho, chnh
tr, cng nghip, nng nghip, cc trung tm giao thng nh nh ga, bn cng,
sn bay,... Mng li ny phc v cho vic i li ca cc i tng tham gia giao
thng, vn chuyn hng ho, hnh khch gia cc trung tm . V vy, dng
6
chung ca mng li trc ht phi ph hp vi hng ca cc dng giao thng
chnh, m bo cho cc dng ny lu thng thun tin vi thi gian ngn nht,
hoc chi ph t nht ng thi gim c tc ng xu n mi trng thin
nhin v vi chi ph xy dng hp l.
Mc pht trin ca mng li c nh gi bng cc ch tiu sau:
1. Mt ng trn 1000 km
2
din tch lnh th
- Cc nc pht trin : 250 -:- 1000 km/1000km
2

- Cc nc ang pht trin : 100 -:- 250 km/1000km
2

- Cc nc chm pht trin : < 100 km/1000km
2

2. Chiu di ng trn 1000 dn
c xem l mc trung bnh khi t t 3-:-5 km ng c lp mt cp cao
trn 1000 dn
3. Chiu di ng trn 1 phng tin giao thng (t)
- Li ng c xem nh nu t : > 50 m ng / 1 t
- Cn b sung : 20-:-30 m ng / 1 t
- Thiu : < 20 m ng / 1 t
c) Tm quan trng ca mng li ng b trong i sng x hi
Trong nn kinh t quc dn, vn ti l mt ngnh kinh t c bit v quan trng.
N c mc ch vn chuyn hng ho, hnh khch t ni ny n ni khc.
Trong qu trnh sn xut, n khng lm tng gi tr s dng ca hng ho tuy
nhin tm quan trng ca n d nhn thy trong mi ngnh kinh t. N cung cp
nguyn liu, nhin liu cho mi nh my. N vn chuyn VLXD, my mc ti
xy lp nh my. Trong qu trnh sn xut, cng li cn vn chuyn t phn
xng ti phn xng, ti kho... Cui cng khu phn phi ti tay ngi tiu
dng cng li phi nh ti vn ti.
Vn ti l mch mu ni lin cc khu trung tm kinh t, chnh tr, vn ho, du
lch, cc khu cng nghip, nng nghip, gia thnh th vi nng thn,... phc v
cho s pht trin mi lnh vc ca nn kinh t, pht trin x hi, m bo an ninh
quc phng...
H thng vn ti bao gm cc hnh thc: vn ti thu, vn ti hng khng, vn ti
ng st v vn ti ng b, trong vn ti ng b ng mt vai tr c
bit quan trng, l la chn duy nht khi trung chuyn hnh ho v hnh khch
ca cc hnh thc vn ti khc. Vn ti ng b cn rt thch hp khi vn
chuyn hnh ho v hnh khch c ly va v ngn.
7
Vn ti ng b (ch yu l vn ti t) c nhiu c im, trong nhng iu
kin nht nh nhng c im ny lm cho vn ti ng b c nhiu thun li
v hiu qu hn so vi cc hnh thc vn ti khc:
- C tnh c ng cao, linh hot, vn chuyn trc tip khng cn thng qua cc
phng tin trung chuyn. C th s dng hn hp cho nhiu loi phng
tin vn ti.
- ng b i hi u t t vn hn ng st, dc dc khc phc c
ln hn nn c th n c cc ni a hnh him tr. V vy v mt chnh
tr, quc phng, x hi y l mt ngnh vn ti rt quan trng.
- Tc vn ti kh ln, nhanh hn ng thu, tng ng ng st, trn
ng cao tc c th chy trn 100 km/h nn trn cc c ly ngn n c th
cnh tranh vi hng khng.
- Cc ph vn chuyn trn ng b r nhiu so vi hng khng nn lng
hnh khch v hng ho thng chim 80-90% v khi lng hng v 60-
70% v khi lng vn chuyn, nc ta l 50% v gn 90%.
Nhc im ln nht ca vn ti t l gi thnh vn ti t hn ng st v
nhin liu t, t l s ngi phc v i vi 1 T.Km cao, t l gia trng lng
bn thn v trng lng hng ln.
Tai nn giao thng cao v gy nhim mi trng ln cng l nhc im ch
yu ca vn ti ng b so vi cc hnh thc vn ti khc. Hng nm trn th
gii c khong 25 vn ngi cht v tai nn giao thng ng b. nc ta, theo
s liu thng k qun l ca Cc Cnh st giao thng ng st ng b (B
Cng an) ch ring 8 thng u nm 2006, c nc xy ra 9.977 v lm cht
8.462 ngi v b thng 7.728 ngi. Cc nc pht trin c nhiu bin php v
phng chng c hiu qu tai nn giao thng ng b nhng ng tic l
cc nc ang pht trin, con s ny khng ngng tng ln.
Cng nghip ch to t ngy cng pht trin, t ngy cng c hon thin
lm cho sc ch tng, tiu hao nhin liu gim, an ton, t gy nhim mi
trng v mng li ng ngy cng hon thin nn hnh thc vn ti ny ngy
cng pht trin.
lm r hn vai tr ca vn ti ng b, chng ta phn tch u nhc im
ca cc hnh thc vn ti khc so vi ng b.
* Vn ti thu :
Gm c vn ti sng v vn ti bin. u im chnh ca loi hnh ny l tit
kim c nng lng vn chuyn. S nhin liu chuyn 1 tn hng ch bng
1% so vi vn ti hng khng nn gi cc rt r. Tin u t ch yu vo tu b
v bn cng. Vn chuyn c vi khi lng ln, ng di, hng ho cng
knh nh du la, my mc, than , ...
8
Loi hnh vn ti ny c nhc im l b hn ch bi lung lch, bn cng,
phng tin nn khng linh hot phi cn cc phng tin vn chuyn trung gian
(trung chuyn). Ngoi ra cn ph thuc nhiu vo iu kin kh hu thi tit v
tc vn chuyn chm.
Hin nay, c nc ta c trn 80 cng bin ln nh, trong mt s cng tng hp
quc gia v ang c nng cp m rng nh Hi Phng, Ci Ln, Nng,
Quy Nhn, Nha Trang, Si Gn, Cn Th, ...
Tng chiu di ng sng c khong 41.900 Km sng, knh cc loi, nhng
mi qun l, khai thc vn ti 8.036 Km. Vn ti sng gi vai tr c bit quan
trng trong giao thng khu vc ng bng sng Hng v sng Cu Long.Tuy
nhin, giao thng vn ti sng vn b hn ch do lung lch thng xuyn b sa
bi, khi lng no vt rt ln, thiu thit b dn lung; cc cng sng nh, nng
lc thp, trang thit b bc xp lc hu, sc cha kho bi khng . a s cc
cng cha c ni kt lin hon vi mng giao thng quc gia.
* Vn ti hng khng
Phng thc vn ti ny hin nay pht trin rt nhanh chng, u im ca vn ti
hng khng l tc cao (t 300-1000 km/h) nn tit kim c thi gian vn
chuyn. Ngoi ra cn l hnh thc vn ti an ton v tin nghi i vi hnh
khch, loi hnh vn ti ny rt thch hp vi cc c ly va v ln.
Nhc im l gi thnh t; hn ch bi tuyn bay, sn bay, thit b, phng
tin nn khng c ng m cn phi c cc phng tin trung chuyn.
Hin nay, ngnh hng khng dn dng Vit Nam ang qun l, hoc cng qun
l v khai thc 17 sn bay trong mng cng hng khng sn bay ton quc, trong
c 3 sn bay quc t Ni Bi, Tn Sn Nht v Nng. Trong iu kin vn
cp t ngn sch nh nc cn hn hp, ngnh tp trung u t nng cp ch yu
cho 3 cng hng khng sn bay quc t v cc hng mc nh ga, ng bng,
ng ln, sn ... v mt s sn bay ni a nh Vinh, Ph Bi, in Bin, Ct
Bi, Ph Quc, Bun M Thut, Lin Khng, Pleiku...
* Vn ti ng st
Tc vn chuyn trn ng st kh cao, ti 100 km/h vi tu thng v gn
300 km/h vi tu cao tc. Chuyn ch ng di, gi cc r, vn chuyn c
hng ho cng knh, khi lng vn chuyn ln.
Cng nh cc hnh thc vn ti trn, vn ti ng st cng b hn ch bi tuyn
ng, nh ga, phng tin, ... nn khng c ng m cn phi c cc phng
tin trung chuyn.
ng st Vit nam tn ti 3 loi kh ng : Kh ng 1m, kh ng1m435
ng lng (c 1m v 1m435) vi tng chiu di 3.142,69 km gm 2.632 km
ng st chnh tuyn, 402,69 km ng Ga, 107,95 km ng nhnh .B rng
9
nn ng phn ln l 4,4 m. c bit ton mng cn hn 300 km dng ray nh
(ring tuyn Thng Nht cn 206km).
Bng 1.1 Mng li ng st Vit Nam (2000)
Tuyn ng Tng s ng
chnh
ng ga ng
nhnh
Thng Nht 1.977,44 1724,95 212,49 40,01
Ph l -Kin kh 6,91
Diu Tr -Quy nhn 12,45 10,75 1,69
Mng mn -Phan Thit 12,55 12,00 0,55
Cu Git-Ngha n 32,38 30,00 2,38
lt -Tri mt 7,65 0,93 6,72
H ni -ng ng 228,80 163,30 53,37 12,14
Mai pha -Na dng 33,10 29,64 3,45
Gia Lm -Hi phng 136,37 95,74 20,75 19,89
Yn vin -Lao Cai 362,05 285,18 58,65 18,22
ng Anh - Thi nguyn 69,56 54,68 13,08 1,81
Kp -Lu x 58,71 56,74 1,97
Kp -H Long 134,55 105,06 27,23 2,25
Chi linh - Ph li 17,29 14,88 2,40
Bc hng -Vn in 52,89 49,15 3,74
Tng s 3142,69 2632,06 402,69 107,95

1.1.2 Mng li ng b Vit Nam, hin ti v tng lai pht trin
a) Qu trnh pht trin ca mng li ng b Vit Nam
Theo nhng th tch c, vo thi Hng Vng, t Vn Lang c nhng tuyn
ng cho ngi, nga xe c c th i t M Linh ti ch Chu (Trung Quc).
Bc vo thi k i Vit, c nhng tuyn ng nh ng t i La ti
bin gii Lng Sn. y cng l on u ca con ng Thin L c m
rng sau ny bi vua L Thi T. Ngoi ra, cn cc con ng dc theo sng
Hng t M Linh ngc ln Cn Minh, t Bc Ninh i Ph Li-Lc u ti
Qung Ninh sang Trung Quc (c s ca ng 18 hin nay), ng t Thng
Long ti vng ng bng Bc Trung B qua Tam ip vo Ngh An, H Tnh,
ng "thng o", tin thn ca quc l 6 ngy nay t Thng Long qua Gt,
Ho Bnh, ng t V n (Hng Sn H Tnh) vt Trng Sn qua Lo.
Ti th k th X,"thng o" l tuyn ng duy nht ni ng bng sng
Hng vi vng Thanh Ngh, on u ca thng o hu nh trng vi Quc l
6 hin nay. Trc , nm 992, Vua L Hon cn cho lm con ng t Ca St
(H Tnh) vo n Chu L (Qung Bnh) di dn.
Ngoi ra, t kinh thnh Thng Long cn c cc tuyn to ra cc vng min ni,
ng bng, vng bin nh ng i Chu Phong (Sn Ty), Chu ng (Hng
10
Ho) Tn Chu Long Chu (H Bc) Nam Sch, Hng Chu (Hi Hng) Trng
Chu (Nam nh, Ninh Bnh) vv...
Sau khi thc dn Php xm lc nc ta, n nm 1912, mi c quyt nh xy
dng h thng ng b ton ng Dng. H thng ny bao gm c nhng con
ng trc y vi tng s 30.000km, trong c 13.000km ng ri ,
10.000km ng t t i c, cn 7000km ng hp, ch i li c vo
ma kh. n nm 1925, con s ny tng gp 3 ln. Trong cc tuyn lc by
gi ng s 1 cn gi l ng xuyn Vit c tng chiu di trn t Vit Nam
l 2000km, cho n nm 1943 vn cn mt s on cha hon thin mt ng
v mt s cu, v ch mi ri nha c 1500 km. Ngoi mt s cu treo, cu st,
phn ln cc cu bng BTCT. B rng nn ng o p l 6m, bn knh khng
di 15m, dc khng qu 6%. Sau 13 nm lm ng s 1 (1913 - 1925) vn
cn 162km ch c nn ng v ch c th chy xe vo ma kh, ma ma phi
i vng ln ng 11,12 trnh on Phan Rang - Phan Thit. Cc tuyn khc
nh ng s 2, 3, 6, 5, 4 min Bc c ng s 7, 8, 9, 11, 12 min
Trung v ng s 13, 15, 16 Nam B vv... cng ang xy dng. Tnh n ht
nm 1925, Bc B c 1690km ng ri v 3860km ng t, Trung B
c 1080km ng ri v 2050km ng t, Nam B c 710km ng ri
v 140km ng t.
n trc Cch mng thng 8 nm 1945, nc ta c tng s 6.184km ng t,
trong c 2.632km ng ri nha, 2.610km ng ri , cn li l ng
t. Mng ng ni trn c tiu chun k thut thp: nn mt ng hp (5 -
8m, c ng ch 2,5-3,5m) dc ln, bn knh ng cong b, cua ngot
nhiu, nng lc thng qua hn ch nht l ma ma l, o dc b st l, hng
trm im vt sng bng ph m phn ln ph ch c trng ti 6 T dng dy ko
hoc chn bng tay.
Trong nhng nm khng chin chng thc dn Php, trong cc vng gii phng,
c 505km ng c lm mi v 1.210km ng, 3.000m cu c ci to,
sa cha... Sau khi ho bnh lp li nm 1954, min Bc bc vo vic khi phc
cc QL 1A, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 19, 11, 12, 13, 15, 18 v tp trung xy dng mt s
tuyn mi nh tuyn in Bin -Tun Gio di 82km, tuyn Bn Lng-Lai Chu
di trn 200km, khai thng tuyn Thung Khe di 52km, xy dng li nhiu cu,
b bt c 20 bn ph. Nm 1962 nng cp QL 2 H Ni - H Giang, khi cng
tuyn H Giang - Mo Vc 150km. Nm 1964 ni tuyn Phong Th - Lo Cai v
tuyn 13C dc theo thu in Thc B di gn 200km...
Trong vng 10 nm 1955 - 1965, c 707 km ng b c khi phc, trn 1000
km lm mi. Mng li ng b trong giai on ny c 10585 km trong
5373 km do Trung ng qun l v 5212 km do a phng qun l vi tng
cng 2700 chic cu c tng chiu di khong 22.000m.
11
Trong nhng nm khng chin chng M, qun v dn ta hy sinh, dng cm
v sng to trong vic xy dng tuyn vn ti chin lc Trng Sn, ni ng
15 vi ng 14, 13 t Tn K v Dak Rng Hin - Ging - Phc M Pn To-
Kon Tum - Ply Cu - Bun Ma Thut - c Min - Kin c - Chn Thnh - Ty
Ninh. ng t c Rng vo Chn Thnh c 185 cu, ngm di 4739 m, c
6 cu ln di 91m-180m. y l tuyn ng chin lc m bo nhu cu vn ti
cho chin trng Min Nam.
Sau ngy min Nam hon ton gii phng, ngnh GTVT tip qun h thng
ng b min Nam vi tng chiu di l 21.836 km vi 4564 cy cu cc loi
(c tng chiu di cc cu l 115.512m). Trong , h thng xa l, quc l lin
tnh l l 6.489km, cn tnh l, hng l v ng th x l 15.347km. Cu vnh
cu ch chim 27%, cn li l cu tm, cu bn vnh cu.
H thng ng b ca c nc sau khi thng nht t nc c khong
48.000km trong quc l l 10.629 km, vi khong trn 3000km ng btng
nha, 3445 km lng nha, cn li l mt ng dm cp phi.
b) Nhng c im ca mng li ng b Vit Nam hin ti
c s u t ca Chnh ph bng ngun vn trong nc, vn vay ca nc
ngoi v cc t chc quc t, h thng c s h tng ng b ca nc ta c
nhng bc pht trin ng k: Xy dng mi 1200km, khi phc nng cp hn
4.000km quc l quan trng, xy gn 12.000m cu; trong c hng chc cu
ln; nng cp hng chc nghn kilmt ng giao thng nng thn. Cc cng
trnh ny c a vo khai thc pht huy hiu qu gp phn quan trng lm
tng trng nn kinh t quc dn.
Thnh phn mng li ng b c phn theo cp qun l, theo s liu tng
hp hin trng v cu ng b Vit Nam tnh n thi im thng 10/1999 (cc
s liu v ng b tnh l v ng b th c tng hp thi im
1/1/1998) nh sau: (Bng 1.2)
Bng 1.2. Hin trng h thng ng b v kt cu mt ng
ng v kt cu mt
H thng
ng
Tng chiu di B tng xi
mng
B tng nha dm thm
nhp nha
Cp phi
dm
Mt ng t
Km % Km % Km % Km % Km % Km %
Quc l 15250 7.4 75 0.5 4228 27.7 5177 33. 9 4775 31.3 995 6.5
Tnh l 17450 8.5 12 0.1 387 2.2 3561 20.4 8605 49.3 4885 28.0
th 3211 1.6 0 0 1246 38.8 1965 61.2 0 0 0 0
Huyn l 36950 18.0 0 0 53 0.1 3558 9.6 17932 48.6 15362 41.6
ng x 132055 64.5 0 0 0 0 2922 2.2 52446 39.7 76687 58.1
Tng cng 204871 100 87 17138 83758 97929

12
Theo tiu chun TCVN 4054-85, h thng ng quc l Vit Nam c phn
theo cc cp nh bng sau:
Bng 1.3 Hin trng cp hng k thut ca ng
Cp ng Chiu di (km) T l (%)
- ng cp II 212 0.7
- ng cp III 3762 23.6
- ng cp IV 5764 38.7
- ng cp V v VI 5512 37
Tng cng 15250 100
Theo cc s liu thng k c vo thng 10/1999 Vit Nam c khong
204.871km ng b, mt phn b trung bnh ca h thng ng b trn
ton lnh th (khng tnh ng x v chuyn dng khong 0,219km/km2); tnh
trn s dn l 0,81km/1000 dn l thp so vi mt s nc trong khu vc (Thi
Lan: 1,03km/1000 dn; Trung Quc 0,94km/1000 dn). T l ng c ri
mt ca Vit Nam t 29,6% (khng tnh ng x v ng chuyn dng),
mc thp so vi cc nc trong khu vc (trn th gii con s ny ln hn 50%).
Hin nay, nhiu nc chu c ng b cao tc nh Singapore, Malaysia,
Thi Lan, Hn Quc, Trung Quc, trong c t l chiu di ng cao tc so
vi chiu di ton mng ng b tng i cao: Singapore 4,4%, Hn Quc
2,5%, Vit Nam hin nay (2006) ch c tuyn ng cao tc Php Vn-Cu
Gi (30km) v mt s tuyn ng cao tc khc ang c trin khai xy dng
(Cu Gi-Ninh Bnh, 56km; Si Gn-Trung Lng, 40km; Lng-Ha
Lc,30km...). Vi cht lng km, xy dng t lu li b tn ph trong hai cuc
chin tranh gi nc, khng c duy tu bo dng, nng cp v chnh sch
qun l, chnh sch to vn duy tr mng li giao thng ng b ca Nh nc
cn nhiu hn ch nn cha to iu kin cho giao thng ng b pht trin.
Mt ng btng xi mng v btng nha chim 9,37% tng s km ng b,
mt ng dm thm nhp nha chim 6,4%; mt ng tri , cp phi v
ng t chim trn 80%. iu ny th hin mng li giao thng ng b
Vit Nam v cht lng qu thp l vt cn khng nh i vi nn kinh t ang
chuyn sang theo c ch th trng.
C s h tng giao thng ng b ca Vit Nam vn cn lc hu, quy m nh,
cha p ng c yu cu cng nghip ho-hin i ho t nc. m bo
thun li cho vic hi nhp khu vc v quc t, cn c s u t ln hn na.
Trc mt tin ti hi nhp quc t cn phi gii quyt trit nhng im
yu km nh sau:
- C s h tng giao thng ng b c xy dng t lu, vic sa cha,
ci to khng ng b, tiu chun k thut thp;
13
- T l mt ng ri nha thp (15,5% cho ton b h thng; 59,5% i vi
h thng quc l);
- Kh ng hp (mt ng rng t 2 ln xe tr ln trn h thng quc l ch
t 26,2%).
- Nhiu cu c trng ti thp, kh hp (chim 20%). Mt s v tr qua sng sui
cn phi dng ph hoc ng trn. Ring trn h thng quc l vn cn 40
bn ph ang hot ng;
- Cn 602 x cha c ng t n trung tm; cn gn 100.000 km ng
giao thng nng thn ch i c ma kh; ng bng sng Cu Long cu
kh cn l cu dn sinh ph bin, do vy vic i li rt kh khn;
- Giao thng th yu km: thiu h thng giao thng tnh, thng xuyn n
tc giao thng, h thng vn chuyn hnh khch cng cng km pht trin, tai
nn giao thng ngy cng gia tng;
V mt phn b v mt theo vng, c th thy mng li ng b Vit Nam
t ng t n ng t phn b khng u gia cc tnh trong nc. Cc
vng chu th sng Hng (min Bc) v chu th sng Cu Long (min Nam) c
mt cao hn c. Vng min Trung v vng min ni mt ng thp.
c) Quy hoch pht trin ca mng li ng b Vit Nam n nm 2020
* Quan im:
Giao thng vn ti ng b l phng thc vn ti quan trng, c ng, c tnh
x hi ho rt cao, cn i trc mt bc to tin , lm ng lc pht trin
kinh t - x hi. Trn c s tn dng ti a nng lc c s h tng ng b hin
c, coi trng vic duy tu, cng c, nng cp mng ng b hin ti. a dng
ho cc ngun vn, cc hnh thc u t , ng dng cc tin b k thut , vt
liu cng ngh mi pht trin giao thng vn ti ng b mt cch thng
nht, cn i, ng b. Pht trin giao thng nng thn, vng ni cao, vng su,
vng xa, vng bin gii. Pht trin giao thng vn ti ng b trong h thng
giao thng i ngoi, phc v vic hi nhp khu vc v quc t.
* Quy hoch pht trin c s h tng ng b n nm 2020.
- Mc tiu:
Giai on 2001 - 2010: hon thin h thng mng li ng b, xy dng mi
cc tuyn ng cao tc.
Giai on 2010 - 2020: Tip tc hin i ho h thng c s h tng ng b,
xy dng mi cc tuyn ng cao tc.
* Quy hoch pht trin cc tuyn ng b Vit Nam n nm 2020:
Trc xuyn Quc gia:
14
Quc l 1A s hon thnh nng cp vo nm 2002 vi tiu chun ng cp III,
2 ln xe. Sau nm 2010, m bo nhu cu vn chuyn trn tuyn Bc - Nam
nhiu on trn quc l 1A phi c m rng thnh ng cp I. Tuyn xuyn
Vit th 2 tiu chun ng cp III, 2 ln xe.
Khu vc pha Bc:
Trng tm pht trin h thng giao thng ng b khu vc ny gm: cc trc
ng b ni cc trung tm kinh t ca khu kinh t trng im H Ni - Hi
Phng - Qung Ninh. Cc trc quc l nan qut t H Ni i cc ca khu bin
gii, cc cng bin, cc tnh pha bc. Cc tuyn vnh ai pha bc. ng trnh
ngp sau khi xy dng xong thu in Sn La. D kin trong giai on 2005-
2010 s xy dng ng in Bin -Sng M di 165 km, tiu chun cp V. Sau
nm 2010 xy dng mi ng Pa Tn - Mng T - Bin gii vi chiu di 150
km, tiu chun ng cp V. Xy dng cc ng vnh ai cc thnh ph H
Ni, Hi Phng; ng cao tc Lng - Ho Lc.
Khu vc min Trung:
Cc trc dc ca tuyn xuyn Vit th 2 v Quc l 1A. Cc trc ngang ni vi
Lo, Campuchia v ni khu vc Ty Nguyn vi cc cng bin ; ni cc khu
cng nghip nh Dung Qut , cng Nng, Vng ng vi h thng ng
quc gia. Cc ng dc bin gii cn c ni lin nhau.
Khu vc pha Nam:
Cc trc ni lin cc trung tm kinh t trng im thnh ph H Ch Minh - Bin
Ho -Vng Tu. Cc trc ng nan qut t thnh ph H Ch Minh n cc
cng bin, ca khu, bin gii. Cc trc ch yu ca ng bng sng Cu Long.
Tuy nhin quy hoch mng li ng b cn ph thuc vo quan im v tm
nhn ca nhng ngi hoch nh chnh sch.
1.2 CC B PHN CA NG B
1.2.1 Tuyn ng
Tuyn ng l ng ni gia cc im tim ng (cc im nm gia nn
ng hoc gia phn xe chy). Tuyn ng l mt ng khng gian, n lun
lun chuyn hng ph hp vi a hnh v thay i cao theo a hnh.
Tuyn ng c th hin bng 3 bn v:
- Bnh tuyn ng: Hnh chiu bng ca tuyn ng.
- Trc dc tuyn: C th hnh dung l hnh chiu ng ca tuyn ng khi
ta em dui thng.
- Trc ngang tuyn: Hnh chiu ca ng thin nhin khi ct vung gc
vi tim tuyn ng.
15
a) Bnh :
Bnh tuyn l hnh chiu bng ca tuyn ng v a hnh dc theo tuyn
ng. Bnh tuyn gm 3 yu t tuyn chnh l : on thng, on ng
cong trn v on ng cong c bn knh thay i (gi l ng cong chuyn
tip)
Do b hn ch bi iu kin a hnh nn tuyn ng t trn hnh chiu bng
thng phi un ln, v vy bnh gm cc on thng v on cong ni tip
nhau. Trn bnh cao ca mt t thin nhin biu din bng cc ng
ng mc, v tr tuyn ng xc nh trn bnh nh cc yu t sau (Hnh
1.1):

Hnh 1.1 Cc yu t tuyn trn bnh

- im xut pht v gc nh hng u tin
0
;
- Cc im chuyn hng
1
,
2
,
3
,... (gi l cc nh ng cong);
- Cc gc chuyn hng
1
,
2
,
3
, ti cc nh;
- Chiu di cc on thng;
- Cc yu t ca ng cong (ng cong trn v ng cong c bn knh
thay i);
Khi cm tuyn trn thc a tt c cc yu t trn c nh du bng cc cc
cng vi cc cc nh du l trnh (cc Km, cc 100m k hiu l cc H), cc cc
t nhng ch a hnh thay i (cc a hnh), cc cc ti v tr b tr cng
trnh v cc cc chi tit.
Bnh ng l bn v th hin hnh chiu bng ton b cng trnh ng.
16
b) Trc dc
Trc dc tuyn ng th hin din bin thay i cao thin nhin v cao
thit k ca tuyn ng dc theo tim ng.
Trc dc thng c v vi t l theo chiu di (1/500, 1/1000, 1/5000,...) t l
ng gp 10 ln t l di (tng ng 1/50 v 1/100; 1/500 , ...)
ng th hin din bin cao mt t t nhin trn trc dc gi l ng en,
ng th hin din bin cao thit k gi l ng . Tuyn ng c xc
nh v tr ca n trn trc dc thng qua ng thit k. cc ch i dc,
ng phi c thit k ni dc bng cc ng cong ng li hoc lm
dng ng trn hoc parabol.
L trnh
on thng, on cong
Tn cc
C ly cng dn
C ly l
Cao thin nhin
Cao thit k
Dc dc thit k
Rnh dc bn phi
Rnh dc bn tri
c
c

1
2
,

k
m
0
+
2
2
4
.
8
7
C
n
g

h
p

b
x
h

=
1
.
2
5
x
1
.
2
5
m
g
i
a
o

n
g

s
t
c
c

h
1
,

k
m
0
+
0
9
8
.
0
4 k
m
7
6
0
+
8
0
2
.
0
0

(
l

t
r
n
h

t
h
e
o

q
l
1
)
u

d
n

Hnh 1.2 Mt on trc dc thit k
ng xc nh nh cc yu t:
+ Cao ng ti im u tuyn.
+ dc dc % (i
d
) v chiu di cc on dc.
+ ng cong ng ch i dc vi cc yu t ca n.
Da vo ng trc dc tnh c cao thit k ca cc im trn tuyn
ng. S chnh lch gia cao v cao en l cao thi cng (cao
o p ti tim cc cc)
17
c) Trc ngang
Trc ngang l hnh chiu cc yu t ca ng khi ct vung gc vi tim ng
mi im trn tuyn ( v tr cc cc).
Trn trc ngang, cc cao ca a hnh thin nhin cng c th hin bng
mu en, cc yu t thit k c th hin bng mu .
Cc b phn ca ng nh trnh by phn 1.2.2
B
b c
Chiu rng nn ung
Chiu rng mt ung L ung
gia c
l ung
Kt cu gia c l
Cao thit k tim ung
Rnh dc
Km4+700
l t
ung thin nhin
in (%)
i (%)
igcl (%) igcl (%)
i (%)
in (%)
h7
T
a
lu
y

p
(
-
)
1
/m
T
a

l
u
y

o

(
+
)

1
/
n
Kt cu mt ung

Hnh 1.3 Trc ngang ng
Thit k ng chnh l quyt nh cc yu t ng trn bnh , trc dc v
trc ngang v phi hp gia chng sao cho p ng c yu cu chy xe an
ton, tin li, kinh t.
1.2.2 Cc b phn ca ng
- Mt ng (o ng): B phn nn ng c tng cng bng 1 hoc
nhiu lp kt cu o ng m bo cho phng tin v b hnh i li an
ton, m thun.

3 ln xe
di cy
xanh
xe th s
ng gom
xe p
Km2+500.00
3 ln xe
di cy
xanh
xe th s
ng gom
xe p
Trc ngang ng cp cao

Hnh 1.4 Trc ngang ng cp cao.
18
- Phn xe chy dnh cho giao thng c gii: B phn mt ng dnh cho cc
phng tin giao thng c gii i li.
- Phn xe chy dnh cho giao thng a phng: B phn mt ng p ng
nhu cu i li ca cc phng tin giao thng di chuyn vi c ly ngn trc
khi vo ng chnh. Phn ny cn l ng gom khng ch xe c gii
vo, ra ng chnh c tc cao nhng v tr nht nh.
- Ln xe: l mt phn ca phn ng xe chy c chia theo chiu dc ca
ng, c b rng cho xe chy an ton.
- Ln xe c bit: Ln xe c b tr thm cho cc mc ch c bit nh: ln
chuyn tc, ln leo dc, ln vt xe, ln trnh xe, ln d tr,...
- Ln xe khn cp: Ln xe c b tr st mp phn xe chy chnh cc
ng cao tc xe khi c nhu cu xe, dng xe khn cp.
- Di phn cch gia: Di ng khng chy xe t tim tuyn, b tr theo
chiu dc ca ng, phn cch hai phn xe c gii chy ngc chiu.
Thng di phn cch gia ch c b tr khi ng c 4 ln xe tr ln.
- Di phn cch bn: Di ng khng chy xe t mp phn xe c gii, b
tr theo chiu dc ca ng, phn cch cc loi giao thng vi nhau
- Di an ton: Di hnh bng t mp di phn cch, b tr theo chiu dc ca
ng, m bo xe khng va chm vi di phn cch tng cng an ton
giao thng.
- Di nh hng: L vch sn k lin (trng hoc vng) st vi mp mt
ng c b tr cc ng c tc cao dn hng, m bo an ton
xe chy.
- Di cy xanh: Di t trng cy xanh trong phm vi chim t ca ng.
- L ng: Di hnh bng c mt chiu rng nht nh k t mp ngoi ca
phn xe chy n mp ngoi ca nn ng bo v phn xe chy, m bo
cho li xe yn tm chy vi tc cao, t cc thit b an ton giao thng v
dng xe tm thi,...
L ng bao gm phn l gia c v l t.
- ng xe p: Phn ng ginh ring cho xe p.
- ng i b: Phn ng ginh ring cho ngi i b.
- dc ngang: dc theo hng ngang ca cc b phn ca ng: mt
ng, l ng, di phn cch, di cy xanh,... tnh bng phn trm.
- Mi dc (ta luy ng): Mi t, c thit k vi cc dc nht nh
tnh t mp nn ng n t thin nhin. C 2 loi mi dc o v p.
19
- Rnh thot nc: Rnh c b tr trong phm vi ng thot nc cho
cng trnh ng. Ty tng v tr t rnh m c cc loi rnh nh rnh dc
(rnh bin), rnh nh, rnh tho nc,...
- Tnh khng: l gii hn khng gian nhm m bo lu thng cho cc loi xe,
trong phm vi ny khng cho php tn ti bt k chng ngi vt no, k c
cc cng trnh thuc v ng nh bin bo, ct chiu sng,...
- Di t dnh cho ng: Ton b phn t xy dng con ng, cc cng
trnh ph thuc ca ng v di t trng xc nh bo v cng trnh
ng v an ton giao thng.
1.2.3 Cc b phn c bit ca ng
- Bn xe: Cng trnh xy dng cc u mi giao thng, dng cho xe n tr
khch v bc xp hng ha, c cc dch v phc v hnh khch v xe.
- Trm xe but: Ni dng xe but c b tr nhng v tr thun li cho vic
n, tr khch ca t vn ti cng cng. Thng trm xe but c b tr
phn mt ng m rng thm khng lm cn tr cho dng xe i thng.
- Trm xng: Ni cung cp xng du cho xe i li trn ng, c b tr gn
bn ng vi c ly khong 20km (ty thuc vo d tr nhin liu thng
thng ca phng tin ch yu)
- Trm phc v: c b tr ngoi phm vi ng phc v cho hnh khch v
phng tin nh: Ni ngh ngi ngm cnh, ra xe, kim tra sa cha xe, ni
n ung, tm git, v sinh, in thoi, hoc mua xng du,...
Trm phc v thng c b tr gn cc th trn, th t hay khu dn c bn
ng vi khong cch 50km tr ln.
1.2.4 Cc khi nim v giao thng ng t
a) Cc i tng tham gia giao thng trn ng b
Xe c gii l i tng phc v ch yu ca ng, ngi thit k ng phi
hiu v xe chy trn ng tha mn cc nhu cu ca n. Trn ng cao tc
ch cho php xe t v m t lu thng, nhng trn ng t, theo lut hin
hnh, tt c cc i tng tham gia giao thng ( t, xe my, xe p, b
hnh,...tr xe bnh xch) c php lu thng trn ng.
Ngi i b: Ngi i li trn ng khng dng cc phng tin no khc.
Xe p
- Xe p: ch phng tin vn ti c t nht l hai bnh xe tr ln v chuyn
ng c bng sc ngi ngi (hoc ng) trn phng tin . Xe chuyn
dng ca ngi tn tt c tnh nng nh trn cng xp vo loi xe p.
20
- Xe p th: l ch xe p ch trn gi o hng hoc chng buc hai bn
thnh xe, nhng vt cng knh nh st, bao ti, thng phi, bn gh t v.v...
Xe p l cc phng tin giao thng thun li v u t khng cao, tin li hp
sinh thi. Tuy nhin, lng xe p ng gy tr ngi cho giao thng v gy nhiu
tai nn giao thng.
Xe my: Bao gm xe gn my v m t
- Xe gn my: l phng tin vn ti hai hoc ba bnh, c gn my, chuyn
ng bng ng c c th tch lm vic di 50cm
3
. Khi tt my p xe i
c.
- M t: (Xe my) l phng tin vn ti hai hoc ba bnh, chuyn ng bng
ng c c th tch lm vic trn 50cm
3
, trng lng ton b (khng k ngi
v hng) khng qu 450kg.
Xe my l phng tin giao thng linh hot, gi mua khng cao, chi ph i li
thp nn rt pht trin v dn thay th xe p. Tuy nhin xe my cng gy ra
nhiu tai nn giao thng ng b.
Xe t
Xe t l i tng ch yu c nghin cu a ra cc l thuyt thit k
ng. V t c ch to nhiu nc, bi nhiu hng nhng li lu thng
trn phm vi ton th gii nn cn phi c thng nht v kch thc, trng
ti,... Cng c v giao thng
1
c k ngy 19/9/1949 ti Geneva (Thy S)
ra cc nguyn tc ch yu nhng vn cho php tng quc gia c quy nh
ring khng vt qu khun kh ca Cng c.
Bng 1.4. Kch thc ca xe theo Cng c Geneva-1949[21].
Quy nh Kch thc v loi xe
Tnh bng mt Tnh bng feet
Chiu rng
Chiu cao
Chiu di
- Xe ti nh hai trc
- Xe con, xe khch hai trc
- Xe ti, xe khch ba trc
- Xe ti, xe khch ni ghp
- Xe ko mt moc
- Xe ko hai moc

2,50
3,80

10,00
11,00
11,00
14,00
18,00
22,00
8,20
12,50

33,00
36,00
36,00
46,00
59,00
72,00

1
Convention on Road Traffic - Geneva, 19 September 1949
21
Theo iu l bo hiu ng b nc ta, c th nh ngha cc loi xe t sau:
- t con: l t ch ngi c khng qu 10 ch ngi k c li xe, v t ch
hng vi trng ti khng qu 1,5tn. t con bao gm c cc loi c kt cu
nh mt nhng trng lng bn thn t 450kg tr ln v trng ti khng qu
1,5tn.
- t ti: l t ch hng hoc thit b chuyn dng c trng ti t 1,5tn tr
ln.
- t khch: l t ch ngi vi s ch ngi ln hn 10 ch, t khch bao
gm c xe but. Xe but l t khch c s ch ngi t hn s ngi c
ch.
- t s-mi r-moc: l ch nhng loi xe c gii chuyn ch hng ha hoc
ch ngi m thng xe v u ko ni vi nhau bng mt hay nhiu khp
quay, thng xe truyn mt phn trng lng ln u ko v u ko khng c
b phn ch hng ha hoc ch ngi (u ko l t c cu to mc vi
s-mi r-moc thnh t s-mi r-moc).
- t ko moc: l t u ko hoc t s-mi r-moc c mc ni vi mt
hoc hai moc.
Xe thit k l loi xe ph bin trong dng xe dng tnh ton cc yu t ca
ng, c kim ton li tha mn cho cc xe ln hn t c ph bin.
1. Xe thit k theo tiu chun Vit Nam:
Theo tiu chun thit k ng ca Vit Nam [1,2] cc kch thc ca xe thit k
c quy nh trong bng 1.5.
Bng 1.5. Cc kch thc ca xe thit k (m)
Loi xe
Chiu
di
ton xe
Chiu
rng ph
b
Chiu
cao
Nh v
pha trc
Nh v
pha sau
Khong
cch gia
cc trc xe
Xe con 6,00 1,80 2,00 0,80 1,40 3,80
Xe ti 12,00 2,50 4,00 1,50 4,00 6,50
Xe moc
t
16,50 2,50 4,00 1,20 2,00 4,00 + 8,80
Xe thit k ca nc ta rt gn vi xe thit k ca Nht v Trung Quc.
Xe c mt kch thc vt qu quy nh trong bng 1.5 (i vi kch thc ln
nht) c coi l xe qu kh, khng c lu thng bnh thng trn ng, ch
sau khi c php ca c quan qun l ng mi c php lu thng theo ch
ring.
tnh ton thit k nn, mt ng a ra khi nim v ti trng trc tiu (xem
phn thit k nn, mt ng)

22
2. Xe thit k theo tiu chun Php:
Kch thc v ti trng ca xe thit k bng 1.6
Bng 1.6. Xe thit k theo tiu chun Php
Loi xe
Chiu di
ton xe
Chiu rng
ph b
Ti trng
trc
Tng trng ti
(T)
Xe con 5,00 1,80 Xe 2 trc Xe 3 trc
Xe ti 11,00 2,50
Xe moc t 15,00 2,50
13 T
19 T 26 T
3. Xe thit k theo tiu chun M [15]:
Theo tiu chun M (AASHTO
2
-1994), loi xe v kch thc xe thit k nh
bng 1.7:
W
h
W
L
R WB2 WB1 F

Hnh 1.5 K hiu kch thc ca xe.
Bng 1.7 Kch thc ca xe thit k theo tiu chun M
Kch thc (m)
Loi xe thit k
K
hiu
h W L F R WB
1
WB
2
WB
3
WB
4

Xe con P 1.3 2.1 5.8 0.9 1.5 3.4 - - -
Xe ti n SU 4.1 2.6 9.1 1.2 1.8 6.1 - - -
Xe but n BUS 4.1 2.6 12.1 2.1 2.4 7.6 - - -
Xe but ni ghp A-BUS 3.2 2.6 18.3 2.6 2.9 5.5 7.3 - -
Xe ti r moc
Xe r moc 2 bnh
hng trung
WB-12 4.1 2.6 15.2 1.2 1.8 4 8.2 - -
Xe r moc 2 bnh
loi ln
WB-15 4.1 2.6 16.7 0.9 0.6 6.1 9.1 - -
Xe r moc 2 bnh WB-19 4.1 2.6 21 1.2 0.9 6.1 12.8 - -
Xe r moc 2 bnh WB-20 4.1 2.6 22.5 1.2 0.9 6.1 14.3 - -
Xe r moc i WB-35 4.1 2.6 35.9 0.6 0.6 6.7 12.2 13.4 -
Kch thc ca xe thit k c nh hng quyt nh n thit k mt bng nt
giao thng, v vy AASHTO quy nh s mu ng r v bn knh r ti
thiu ca xe thit k phc v thit k nt giao nh sau:

2
American Association of State Highway and Transportation Officials
23
V d mu ng r ca xe thit k SU

Hnh 1.6. Bn knh r ti thiu v cc mu ng r ca xe ti thit k SU
Kch thc v t l trong bn v tnh bng mt

Mu ng r ny th hin ng r ca xe thit k AASHTO. Cc ng c
v cho mp tri ca Baxc v bnh ngoi trc sau. Bnh trc theo ng
cong hnh trn, tuy nhin qu o ca n khng c th hin.
24
Bng 1.8 gii thiu bn knh quay ti thiu ca cc xe thit k, cc tr s ny
tng ng vi vn tc r V 15km/h.
Bng 1.8. Bn knh r ti thiu ca cc xe thit k
Bn knh r ti thiu (m)
Loi xe thit k K hiu
R
0
R
1
R
2

Xe con P 7.3 4.2 7.8
Xe ti n SU 12.8 8.5 13.4
Xe but n BUS 12.8 7.4 14.1
Xe but ni ghp A-BUS 11.6 4.3 13.3
Xe ti r mooc
Xe r mooc 2 bnh hng trung WB-12 12.2 5.7 12.6
Xe r mooc 2 bnh loi ln WB-15 13.7 5.8 14.1
Xe r mooc 2 bnh WB-19 13.7 2.8 14.0
Xe r mooc 2 bnh WB-20 13.7 0 14.2
Xe r mooc i WB-35 18.3 5.2 18.4
Cc loi phng tin khc
Trong thnh ph, chng ta cn c nhiu loi xe nh xe lam, bng sen, xch l...
Ngoi thnh ph cn c cc loi my nng nghip, xe sc vt ko. Nhng loi
hnh ny rt tr ngi cho dng xe, gy nhiu tai nn, cm lu thng trn cc
ng cao tc.
b) Tc xe
C nhng khi nim sau y v tc dng trong mn hc thit k yu t hnh
hc ng v cc nghin cu v giao thng, an ton giao thng ng t.
Tc xe thng c tnh bng km/h (V) hoc m/s (v)
Tc xe thit k (V
TK
)
Tc thit k l tc c dng tnh ton cc ch tiu k thut ch yu ca
ng trong trng hp kh khn.
Tc xe chy thit k l tc ca mt chic xe t con chy khng c s cn
tr ca cc xe khc trong iu kin bt li nht. Tc l trong cc iu kin bnh
thng, ngi ta c th chy xe vi tc cao hn (hoc thp hn) tc thit
k ty thuc vo iu kin ng v iu kin giao thng sao cho qu trnh chy
xe c an ton v thun li.
Tc thit k l i lng quan trng trong cng tc thit k ng, c s
dng tnh ton cc yu t k thut ca ng khi gp cc kh khn v a
hnh. N c quy nh tu theo tm quan trng v mt giao thng ca con
ng v iu kin kinh t. Tc thit k quyt nh cc tr s gii hn ca cc
25
yu t hnh hc thit k v tng quan cho php khi phi hp cc yu t ring r
thnh tuyn ng. Do y tc thit k c nh hng quyt nh n :
- Cht lng ca con ng;
- Tnh an ton v cht lng ca giao thng thng qua c im ng;
- Tnh kinh t.
Tc xe l thuyt (V
LT
)
Tc xe l thuyt l tc tnh ton c theo mt m hnh nht nh ca mt
xe t con chy mt mnh, khng c s cn tr ca cc xe khc trn mt on
ng c nhng iu kin ng nht nh khi thi tit thun li.
Tc 85% (V
85
)
L tc c trng ca mt on ng c nhng c im ng xc nh m
85% xe chy khng vt qu tc y .
Tc xe tc thi (V
TTh
)
Tc xe tc thi hay tc im l tc chy xe o c tc thi trn mt
on ng ngn s=15-20m tng ng vi khong thi gian xe chy qua khng
di 1,5-2,0s (vi thi gian ngn qu s khng kp c s, khng kp o tc ).
Tc hnh trnh (V
HT
)
Tc hnh trnh l thng s ca chiu di chy xe v thi gian hnh trnh t
im A n im B trong mt iu kin ng v iu kin giao thng nht nh.
Thi gian hnh trnh bao gm c thi gian ch v thi gian chy xe.
Cn c vo tc ny xc nh nng lc phc v ca ng.
Tc cho php (V
CF
)
Tc cho php l tc theo lut m xe c php chy trn ng. Tc
cho php c quy nh nhm m bo an ton giao thng, tnh kinh t hay gim
tc ng ca giao thng n mi trng.
c) Lu lng xe (cng giao thng)
Lu lng xe l s lng xe thng qua mt mt ct ngang ca ng trong mt
n v thi gian, thng ly trong mt ngy m (xe/n) v trong mt gi (xe/h).
Trong thit k hnh hc ng v t chc giao thng c cc loi lu lng xe
nh sau:
Lu lng xe trung bnh theo ngy (ADT-Average Daily Traffic) :
L lu lng xe chy trung bnh trong mt ngy m trong thi k tnh ton
(tun, thng, ma, nm).
26
Lu lng xe trung bnh theo ngy c xc nh bng t s gia tng s lu
lng xe trong mt thi k no chia cho s ngy trong thi k .
Thi k phn tch thng ly > 1 ngy v < 1 nm.
) nd / xe ( ,
do ky thoi trong ngay So
do nao ky thoi trong xe luong luu so Tong
ADT = (1.1)
Lu lng xe gi cao im (HV Peak Hourly Volume):
Lu lng xe theo gi (xe/h) ln nht xut hin trong mt thi gian nht nh
(tun, thng, ma, nm).
Qua iu tra quan trc, ngi ta ly tng lu lng giao thng theo gi trong mt
nm 365x24=8760 gi chia cho ADT v em cc t s sp xp theo th t t
ln n nh v thnh ng cong biu din th thy rng ng cong ln cn gi
th 30 thay i mnh, cn sau v tr th 30 th bin i chm. Trong mt nm
ch c 29 lu lng xe gi vt qu tr s , tc l ch chim 0,33%. Qua vic
xc nh lu lng giao thng gi, c th tm c thit k hp l v kinh t. V
vy M, Nht, Trung Quc v Vit Nam u ly lu lng giao thng gi cao
im th 30 lm cn c thit k.
1 30 50 100 150 8760
8
10
12
14
16
18
20
.......
Min ni
ng bng
Thnh ph
Luu lung giao thng gi xp gim dn trong nm
gi
%
T

l
u
u

l
u
n
g

g
i
a
o

t
h
n
g

g
i

/

A
D
T

(
%
)

Hnh 1.7. Tng quan gia lu lng giao thng gi cao im
vi lu lng giao thng trung bnh theo ngy (AASHTO-15)
Lu lng xe thc chy trn ng (xe/n, xe/h): L s lng xe thc t
thng qua mt mt ct ngang ng trong mt n v thi gian xc nh
mt thi im nht nh trn mt on ng nht nh.
Lu lng xe thc chy trn mt ln xe hay trn 1 hng xe chy(xe/n,
xe/h) : L lu lng xe thc chy trn ln xe hay hng xe y.
Lu lng xe thit k theo quy trnh Vit Nam [1,2]
27
Lu lng xe thit k l s xe con c quy i t cc loi xe khc, thng qua
mt mt ct ngang ng trong mt n v thi gian, tnh cho nm tng lai.
Nm thit k tng lai l nm m tuyn ng tha mn yu cu s dng v c
mc phc v nht nh, nm bt u tnh l nm xy dng xong tuyn ng
.
ng t gm nhiu cng trnh c thi gian phc v khc nhau: nn ng c
thi hn phc v 100 nm, cu 25-100 nm, mt ng 7-30 nm ty loi. V
nguyn tc nm tnh ton lu lng xe thit k phi c xc nh ty thuc vo
thi hn phc v ca cng trnh. Tuy nhin vic d bo lu lng thit k s km
chnh xc nu chn thi gian tnh ton qu di. Hin nay quy trnh ca nhiu
nc ly nm tng lai th 10-20 thit k ty tng cp loi ng.
Bng 1.9. H s quy i t xe cc loi v xe con
Loi xe

a hnh
Xe
p
Xe
my
Xe
con
Xe ti 2
trc v xe
but di
25 ch
Xe ti c
3 trc tr
ln v xe
but ln
Xe ko
moc, xe
but ko
moc
ng bng v i 0,2 0,3 1,0 2,0 2,5 4,0
Ni 0,2 0,3 1,0 2,5 3,0 5,0
a. Lu lng xe thit k bnh qun ngy m trong nm tng lai (N
tbn
) c th
nguyn xcq/n (xe con quy i/ngy m).
Lu lng ny c tham kho khi chn cp hng ca ng v tnh ton nhiu
yu t khc.
b. Lu lng xe thit k gi cao im trong nm tng lai (N
gc
) c th nguyn
xcq/h (xe con quy i/gi).
Lu lng ny chn v b tr s ln xe, d bo cht lng dng xe, t chc
giao thng
d) Nng lc thng hnh (xe/h, xe/n):
Nng lc thng hnh (kh nng thng xe) l s lng xe ln nht i qua mt mt
ct no ca tuyn ng trong mt n v thi gian vi mt iu kin ng
v iu kin giao thng nht nh (gi thit theo m hnh tnh hoc thc t)
Nng lc thng hnh l thuyt (xe/h):
Nng lc thng hnh l thuyt l s lng xe thng qua mt ln xe trong mt n
v thi gian (gi) iu kin ng l tng xc nh theo m hnh tnh ton
nht nh.
Nng lc thng hnh l thuyt khng xt n cht lng giao thng. Nng lc
thng hnh l thuyt ca mi ln xe ca ng t cao tc 4 ln xe thng bng
1500 2000 xe/h.
28
Nng lc thng hnh thc t:
Nng lc thng hnh thc t l s xe ln nht c th thng qua mt mt ct
ngang ng trong mt n v thi gian iu kin thi tit thun li, c xem
xt n iu kin thc t v iu kin ng, v cht lng giao thng (tc
xe, thi gian ch, tnh trng dng xe)
Nng lc thng hnh thit k:
Nng lc thng hnh thit k l nng lc thng hnh tng ng vi mc phc v
m thc t chp nhn c.
e) Mt xe (xe/km):
Mt xe: L s lng phng tin ang chy trn mt n v chiu di qung
ng ti mt thi im nht nh (mt mt ct thi gian), n v tnh l phng
tin/km, c xc nh trn ton b phn xe chy hoc trn mi ln ng.

L
M
D = ( xe/km) (1.2)
Trong :
D : mt dng xe (xe/km)
M : l s lng xe (xe)
L : chiu di dng xe (km)
f) Quan h gia vn tc (V), lu lng (N) v mt (D):
y ta xem xt mi quan h gia cc c tnh c bn ca dng xe l lu lng,
mt v vn tc. Trong , lu lng ni ln nhu cu chuyn dch ca phng
tin, mt i din cho tnh tp trung ca dng xe, v vn tc ni ln trnh
tin nghi hay cht lng ca dng.
- Quan h gia mt v vn tc xe chy trn ng
Khi 0 D xe c th chy vi vn tc ti a theo c tnh ng lc
f m
V V .
Vi
f
V l vn tc xe chy c theo c tnh ng lc v iu kin trn ng.
Khi mt D tng th vn tc gim
Mt t c gi tr ti a nu cc xe ng yn, c ngha l: 0 V
m
,
max
D D .

29

Hnh 1.8. Quan h gia vn tc v mt xe trn ng
- Quan h gia mt v lu lng xe
Trn biu hnh 1.9a) th hin quan h gia N ~ D, ta thy r lu lng xe tng
ln (kh nng thng qua tng) khi mt tng, ti im cc i c N
max
v D
N-
max
, nhng khi D tip tc tng th N gim xung.
Trn biu hnh 1.9b) th hin quan h gia N ~ V v c 5 khu vc tng ng
vi 5 mc phc v khc nhau t A-F. (xem mc phc v phn g)
Mt D
N (xe/h)
Vn tc V
N (xe/h)
Nmax
Ni
DN-max Di Dj
Nmax
VN-max
a) b)

Hnh 1.9 Biu quan h lu lng xe v mt xe
g) Mc phc v [18,20]
Mc phc v (LOS-Level of Service) l thc o cht lng m t cc iu kin
vn hnh trong mt dng giao thng v c chp nhn bi ngi tham gia giao
thng.
30
Mc phc v hay mc giao thng thun tin c c trng bng 3 ch tiu
di y :
1) H s s dng nng lc thng hnh Z
- Khi nh gi mt d n thit k ng hoc khi chn mc phc v TK :

max
tk
N
N
Z = hoc
c
v
Z = (1.3)
Trong : N
tk
lu lng xe thit k ; N
max
nng lc thng hnh thc t ln
nht trong iu kin chun; (v volume; c capacity)
Khi Z ln th mt xe chy trn ng (s xe/1km ng) s cng ln (ng
cng y xe), s cn tr ln nhau khi chy xe s cng ln v mc giao thng
thun tin s gim i v ngc li, khi Z nh th giao thng cng thun tin.
2) Tc hnh trnh trung bnh V
tb
hoc h s tc v
0
tb
V
V
v = N . V V
0 tb
= (1.4)
Trong :
V
tb
: Tc trung bnh ca dng xe (km/h)
V
0
: Tc mt t n chic chy t do trn ng (km/h)
N : Lu lng xe chy thc t theo hai hng (xe/gi)
: H s gim tc tu theo c cu dng xe (0,008-0,016)
3) T l thi gian xe chy b cn tr (Percent Time Delay)
L t l phn trm trung bnh thi gian ca tt c cc xe b cn tr trong khi chy
trong nhm do khng c kh nng vt nhau
Ch tiu ny thc t rt kh xc nh, thc t ngi ta dng 2 ch tiu Z v V
tb

nh gi mc giao thng thun tin.
Da vo cc ch tiu ni trn AASHTO nh gi cht lng mc phc v
v hiu qu khai thc ng v mt kinh t theo 6 mc khc nhau.
- Mc A : l mc c cht lng phc v cao nht, li xe c th iu khin xe
chy vi tc mong mun v vi tm l thoi mi. Xe chy t do, yu cu
vt xe thp hn kh nng cho vt rt nhiu. Kinh t ng khng hiu qu
(u t tn km nhng t xe chy)
- Mc B : Trn ng c s hnh thnh 3 4 nhm xe. Yu cu vt xe tng
ng vi kh nng cho vt; xe chy c phn b g b. Kinh t ng t
hiu qu. Tm li dng xe vn cn t do nhng tc bt u c phn hn
ch.
31

Hnh 1.10 Cc mc phc v - LOS A n F
- Mc C : Trn ng xut hin cc nhm xe ni ui nhau. Kh nng vt xe
b gim ng k. Tm l li xe cng thng v b hn ch trong vic la chn
tc ring cho mnh. Dng xe n nh, kinh t ng c hiu qu.
- Mc D : Hnh thnh cc nhm xe vi quy m trung bnh 5 10 xe. Vic vt
xe tr nn v cng kh khn. Dng xe tip cn trng thi khng n nh. Li
32
xe t c kh nng t do vn hnh, tm l cng thng, kinh t ng cn hiu
qu
- Mc E : Hnh thnh cc nhm xe ko di. Thc s khng c kh nng vt,
lu lng xe t ti tr s nng lc thng hnh thc t ln nht. Dng xe
khng n nh (c th b dng xe trong thi gian ngn). Chi ph vn doanh
ln, kinh t ng khng hiu qu.
- Mc F : Dng xe bo ho, lu lng xe chy vt qu nng lc cho php.
Dng xe cng bc d b n tc. Kinh t ng khng hiu qu.
Do vy, i vi cc ng thit k mi, nng cp ci to th cn m bo cui
thi k tnh ton, ch c mc C hoc mc D.
Bng 1.10. Mc phc v thit k theo hng dn ca AASHTO
Loi vng v mc phc v thch hp
ng ngoi th Loi ng
ng bng i Ni
th v
Ngoi
Cao tc (Freeway)
B B C C
ng chnh (Arterial)
B B C C
ng gom (Collector)
C C D C
ng a phng (Local)
D D D D

1.3 PHN LOI NG B
1.3.1 Cc kiu phn loi ng b
Nh trong phn 1.1.1 trnh by, ng b theo l thuyt v ng c chia
ra hai loi ch yu:
- ng t bao gm ng ngoi th v ng th
- ng t cao tc bao gm ng cao tc ngoi th v ng cao tc
trong th.
ng t cn c th chia theo cp qun l: ng quc l, ng tnh l,
ng huyn, ng x,... Cp qun l c trch nhim u t v qun l ng.
Trong khun kh gio trnh ny ch cp ti loi ng ngoi th, loi
ng trong th c trnh by gio trnh ng th v t chc giao
thng
1.3.2 Phn loi ng theo tm quan trng v giao thng.
Phn loi ng theo tm quan trng v giao thng phn nh c mi lin h v
chc nng GTVT ca tuyn ng trong mng li ng b m trong cc tiu
chun phn cp ng theo lu lng xe khng th hin r rng.
33
Phn loi ng theo tm quan trng v giao thng thnh 4 loi: ng trc
chnh, ng trc th yu, ng gom v ng a phng.
1. ng trc chnh (Principal Arterial Highway) : Gm h thng ng phc
v, c chia thnh ng cao tc v cc ng trc chnh khc (khng phi
cao tc). Tc thit k cao (110-120km/h), mc phc v B, C.
- Giao thng quan trng ngha ton quc
- Ni cc th c dn s trn 50.000 dn v phn ln cc th quan trng
c dn s trn 25.000 dn
2. ng trc th yu (Minor Arterial Highway): Gm h thng ng phc
v, tc thit k ln (60-110km/h), mc phc v B, C.
- Ni lin cc thnh ph, cc th ln v cc im lp hng c kh nng
thu ht giao thng c ly di.
- Hi nhp gia cc tnh
- Phn b mng li ng b ph hp vi mt dn s cho tt c cc
tnh c chiu di ng trc hp l.
3. ng gom (Collector Road): Gm h thng ng ch yu phc v ni b
mt vng v ni lin vi h thng ng trc quc gia, chiu di ng ngn
hn, tc thit k t 30-100km/h, mc phc v C, D.
ng gom c chia thnh 2 loi
- ng gom ln (hay ng gom chnh): phc v cc th khng nm
ven ng trc, cc thnh ph v th x khng c cc ng trc trc
tip phc v, v phc v cc im lp hng quan trng ca tnh
- ng gom nh (hay ng gom th yu): phc v vi mt dn s nh
gom cc xe vn chuyn t cc a phng, m bo chiu di ng
gom hp l ca vng, ni lin cc im lp hng cc b vi cc vng
xung quanh.
4. ng a phng (Local Road): Chc nng ch yu l phc v giao thng
ra vo ca cc vng hp dn ca ng gom v phc v giao thng c ly
ngn trong vng, bao gm tt c cc mng li ng khng thuc ng
trc v ng gom. Tc thit k t 30-80km/h, mc phc v D.
1.3.3 Phn loi ng theo cp qun l
Lut Giao thng ng b hin hnh [3], quy nh cc ni dung sau:
Mng li ng b c chia thnh su h thng, gm quc l, ng tnh,
ng huyn, ng x, ng th v ng chuyn dng, quy nh nh sau:
1.Quc l: l ng ni lin Th H Ni vi trung tm hnh chnh cp tnh;
ng ni lin trung tm hnh chnh cp tnh t ba a phng tr ln; ng ni
34
lin t cng bin quc t, cng hng khng quc t n cc ca khu quc t, ca
khu chnh trn ng b; ng c v tr c bit quan trng i vi s pht
trin kinh t - x hi ca vng, khu vc;
2.ng tnh: l ng ni trung tm hnh chnh ca tnh vi trung tm hnh
chnh ca huyn hoc trung tm hnh chnh ca tnh ln cn; ng c v tr quan
trng i vi s pht trin kinh t - x hi ca tnh;
3.ng huyn: l ng ni trung tm hnh chnh ca huyn vi trung tm
hnh chnh ca x, cm x hoc trung tm hnh chnh ca huyn ln cn; ng
c v tr quan trng i vi s pht trin kinh t - x hi ca huyn;
4.ng x: l ng ni trung tm hnh chnh ca x vi cc thn, lng, p,
bn v n v tng ng hoc ng ni vi cc x ln cn; ng c v tr
quan trng i vi s pht trin kinh t - x hi ca x;
5.ng th: l ng trong phm vi a gii hnh chnh ni thnh, ni th;
6.ng chuyn dng: l ng chuyn phc v cho vic vn chuyn, i li ca
mt hoc mt s c quan, t chc, c nhn.
1.3.4 Cp hng k thut ca ng t cng cng [1,2].
Phn cp k thut l b khung cc quy cch k thut ca ng nhm t ti:
- Yu cu v giao thng ng vi chc nng ca con ng trong mng li
giao thng.
- Yu cu v lu lng xe thit k cn thng qua (Ch tiu ny c m rng
v c nhng trng hp, ng c chc nng quan trng nhng lng xe
khng nhiu hoc tm thi khng nhiu xe).
- Cn c vo a hnh, mi cp hng li c cc yu cu ring v cc tiu chun
c mc u t hp l v mang li hiu qu tt v kinh t.
Theo tiu chun thit k ng t TCVN 4054-05, vic phn cp k thut da
trn chc nng v lu lng thit k ca con ng trong mng li ng v
c quy nh theo bng 1.11.

35
Bng 1.11. Phn cp k thut ng t theo chc nng
ca con ng v lu lng thit k.
Cp
ng
Lu lng
xe thit k
(xcq/n)
Chc nng ca ng
Cao tc > 25.000 ng trc chnh quan trng
Cp I > 15.000
ng trc chnh ni cc trung tm kinh t, chnh tr, vn
ho ln ca t nc.
Quc l
Cp II > 6.000
ho ln ca t nc, ni vo ng cao tc v ng cp
I.
Quc l
Cp III >3.000
ho ln ca t nc, ca a phng, ni vo ng cao
tc, ng cp I, cp II, cp III.
Quc l hay ng tnh
Cp IV > 500
ng ni cc trung tm ca a phng, cc im lp
hng, cc khu dn c. ng ni vo ng cp I, cp II
v cp III.
Quc l, ng tnh, ng huyn.
Cp V >200
ng phc v giao thng a phng. ng tnh, ng
huyn, ng x
Cp VI < 200 ng huyn, ng x.
Tc thit k ng t trong quy trnh TCVN 4054-05 bng 1.12
Bng 1.12. Tc thit k ng t
Tc tnh ton theo a hnh
(km/h) Loi ng Tn cp
ng bng i Ni
Cp I 120 -
Cp II 100 -
Cp IIII 80 60
Cp IV 60 40
Cp V 40 30
ng t cng cng
Cp VI 30 20
1.3.5 Cp hng k thut ca ng t cao tc
ng cao tc l loi ng chuyn dng cho t chy vi cc c im sau:
c tch ring hai chiu (mi chiu ti thiu phi c 2 ln xe); mi chiu u c
b tr ln dng xe khn cp; trn ng c b tr y cc loi trang thit b,
cc c s phc v cho vic bo m giao thng lin tc, an ton, tin nghi v
khng ch xe ra, vo cc im nht nh.
36
ng cao tc c chia thnh 2 loi:
- ng cao tc loi A (Freeway): Phi b tr cc nt giao khc mc tt c
cc ch ra vo ng cao tc, mi nt giao thng.
- ng cao tc loi B (Expressway): Cho php mt s nt giao thng trn
tuyn c php giao bng.
Bng 1.13. Tc thit k ng cao tc
Tc tnh ton theo a hnh (km/h)
Loi ng Tn cp
ng bng i Ni
Cp 120 120
Cp 100 100
Loi A
Cp 80 80
Cp 100 100
Cp 80 80
ng cao tc
Loi B
Cp 60 60

Bng 1.14 Tiu chun k thut ch yu i vi tuyn ng cao tc
Cp ng
TT Tn ch tiu
60 80 100 120
1 Tc tnh ton Vtt, (Km/h) 60 80 100 120
2 dc siu cao (hay nghing mt mai,
ln nht Isc % khng ln hn), (%)
7 7 7 7
3 Bn knh nh nht Rmin, tng ng vi
isc=+7%, (m)
140 240 450 650
4 Bn knh nh nht thng thng tng ng
vi isc = +5%,(m)
250 450 650 1000
5 Bn knh tng ng vi isc= +2%, (m) 700 1300 2000 3000
6 Bn knh khng cn cu to nghing mt
mi isc=-2%, (m)
1200 2000 3000 4000
7 Chiu di ng cong chuyn tip ng vi
Rmin, (m)
150 170 210 210
bn knh nh nht thng thng, (m)
90 140 150 150
bn knh c tr s trong ngoc, (m)
50
(450)
75
(675)
100
(900)
125
(1125)
10 Chiu di hm xe hay tm nhn dng xe, (m) 75 100 160 230
11 dc dc ln dc ln nht, (%) 6 6 5 4
12 dc dc xung dc ln nht, (%) 6 6 5.5 5.5
13 Bn knh ng cong ng li ti thiu, (m) 1500 3000 6000 1200
14 Bn knh ng cong ng lm ti thiu, (m) 1000 2000 3000 5000

37
1.4 NHNG L THUYT (M HNH) S DNG TRONG THIT K
HNH HC NG
1.4.1 Cc yu cu i vi thit k hnh hc ng
- Tho mn ng lc hc chy xe
- Tuyn ng thit k m bo ngi li xe nhn v nh gi c phi chn
phng thc chy xe nh th no cho ng vi phng thc chy xe ca con
ng c thit k theo ng lc hc chy xe.
- Phi hp tt cc yu t ca tuyn, phi hp tuyn vi cnh quan m bo
tuyn ng hi ha, ln u, m thun, m bo cc yu cu v kinh t v
k thut.
1.4.2 L thuyt ng lc hc chy xe (m hnh xe-ng)
L thuyt khng gian c in ca Newton trong khoa hc t nhin l khng gian
lin tc, u n v v hng.Trong thit k ng khng gian khch quan, ton
- l ny c biu din trong h to cong, v d khng gian Gauss- Krger v
nh hng theo mt nc bin. Trong khng gian ny cc tnh ton v hnh v
c th hin trn ba mt phng: mt bng, mt ng (din bin ca mt ct dc)
v mt ct ngang.
Trong m hnh ng - xe chy ngi ta khng k n ngi li xe v thit
tng mt ct ca ng ring r, xem tia nhn bt ng hng ti cui ng,
khi thy c du hiu chng ngi vt u tin trn ng l s dng phanh gp.
Nhng tai nn xy ra trn cc con ng xy dng theo quy phm y nhc
nh chng ta phi pht trin m hnh chuyn ng theo mi kha cnh m
phng thc cht qu trnh xe chy, t a ra cc tiu chun cho mt con
ng an ton .
Ch xt ring chuyn ng ca t trn ng cng l mt chuyn ng phc
tp - tnh tin trn ng thng, quay trn ng cong ng, ln trn ng
cong nm v dao ng khi chuyn ng trn mt ng khng bng phng. Tt
c nhng c im chuyn ng hin nay cha vn dng ht vo vic xc
nh cc yu t tuyn ng, v vy trong m hnh xe-ng, ngi ta gi nh
t l cht im chuyn ng khng dao ng trn mt ng hon ton phng,
rn v khng bin dng, l vn tn ti cn nghin cu trong thit k hnh
hc ng hin i.
M hnh xe-ng ch ph hp vi cc ng c tc thp (V 50km/h) theo
quan im thit k hnh hc ng hin i.
1.4.3 L thuyt thit k theo nguyn vng ca ngi tham gia giao thng
(m hnh Xe-ng-ngi li-mi trng chy xe)
Nh tt c cc ngnh khoa hc t nhin khc, ba nhn t khng gian, thi gian,
mi quan h nhn qu c dng tnh ton, b tr cu to cc yu t hnh hc
khi thit k ng t. Nhng khc vi cc nh khoa hc k thut khc, cc m
38
hnh khng gian v mi quan h nhn qu i vi ngi k s ng cn phi
c m rng ra.
1. Khng gian chy xe
Vi t cch ngi k thut khi ni n khng gian chy xe ta ngh ngay n
khng gian vt l c th o c bng ba to . Nu thm vo nhn t thi gian
chng ta xc nh c trong khng gian y nhng im chuyn ng mt cch
r rng. Tt c cc nh nghin cu u t c cng mt tr s o khi nghin
cu mt khng gian chy xe ngn v cng rt ra mt s kt qu tnh ton. Khng
gian vt l v vy khng ph thuc vo ngi nghin cu, cn c gi l khng
gian ton hc hay khng gian khch quan.
Nu ngc li chng ta vi t cch ngi li xe m mt nhn khng gian ba
chiu xung quanh ta vi y mu sc ca n, vi cnh vt a dng c hnh
dng, v tr th mi ngi quan st s m t mt khc. Khng gian chy xe n
vi chng ta mt cch t gic v lun lun bin i nh vy ngi ta gi l
khng gian ch quan .
L thuyt khng gian tm sinh l dng cho ngi li xe l mt bn khng gian
gii hn bi ng chn tri, c hp thnh do cc khng gian thnh phn
khng lin tc (v d khng gian ca mt i l), b gy tm mt ca ngi li
xe v c xu hng l hng nhn ca li xe. c c nhng phn ng chc
chn an ton, ngi li xe v nguyn tc phi c c tm l nhn thy r rng
chnh xc .
2. Con ngi, xe v ng l mt h thng iu khin
Hnh 1.11 trnh by qu trnh chy xe di hnh thc mt h thng iu khin:
Thng qua cc c quan thn kinh, ngi li xe (Li xe), vi t cch nh o din
tip nhn cc thng tin t mi trng xung quanh anh ta. y mt (quang hc)
c ngha quan trng nht, sau n cm gic do ma st ca bn tay trn v
lng v p lc ln c th (s g b bc bi) tai nghe (m thanh) v cc vn ng
t thn ca con ngi thng qua cc c v cc c quan th gin (t cn bng). S
nhn bit thc t khng ch l ring nhn thy nh khi nhn mt bin bo, hay ch
ch cm gic nh khi mt vt x mnh vo bnh xe m l c mt s nhn bit
tng hp c s tham gia ca c bn nhn t ni trn nh khi ta chy xe qua mt
ng cong trn chng hn .
Phn ln s nhn bit l khng t gic. B phn ny chu tc ng ca cc phn
x t pht trong hot ng ca mt v hot ng iu chnh c trng. Ch mt t
thng tin v mi trng bn ngoi vt qu ngng t gic v ngi li xe t
chi. S t gic ca ngi li xe khng c kh nng nhn bit v hn, ging nh
con nhn trong mng, ch hot ng ch no xut hin nhng tin t ra quan
trng nht. S t gic ch bng 10x17=170 bit (n v bng ting Anh th hin
mt thng tin n v : c khng , hoc vo ra).
39
Xe trn hnh v c th hin n gin ho bng khi (Xe). d hiu hn mi
lin h ny tch h thng iu khin ra khi xe. Nh vy hot ng li xe
c tch thnh gc xoay v lng v lc li xe, ging nh tch lc ly tm tc
ng ln ngi v s giao ng ca h. S iu khin theo chiu dc cng c
tch tng t nh vy .
Nu ngi tham gia giao thng khng nhn c y cc thng tin v ng
cn thit cho phng thc chy xe ca mnh thng qua din bin quang hc ca
ng th con ng c thit k chnh xc theo cc tnh ton ng lc hc
chy xe tr nn rt nguy him. Cc thng tin v cu to tuyn ng s n qu
chm vo thi im chy xe, nu nh ngi li xe nhn m nh gi sai lch
tnh hung ang xy ra. Nh vy tho mn ng lc hc chy xe l cn thit
nhng khng cho vic chy xe an ton, bi v phng thc chy xe thc t
c la chn ban u ti mt ct ngang tng ng thng khc vi phng
thc chy xe tnh ton. iu kin cn v y l tuyn ng thit k sao cho
ngi li xe nhn v nh gi c phi chn phng thc chy xe nh th no
cho ng vi phng thc chy xe ca con ng c thit k theo ng lc
hc chy xe.
3. Mi quan h nhn qu
Mi quan h nhn qu xut pht t mt chui tng ng ca nguyn nhn v kt
qu. Thuyt mc ch, ngc li gii thch mi quan h xut pht t khuynh
hng ca mc ch. C th tm thy mi quan h nhn qu trong cc tnh ton
v cc quy nh kinh in v ng lc hc chy xe ca quy phm thit k. Nhng
cn nhc tnh ton vch tuyn m bo yu cu quang hc c sp xp theo
thuyt mch ch. Theo mt chuyn i bng t l mt hnh vi hai mc ch:
mc ch th nht l n ni nh, mc ch th hai l an ton nh khng gian
trng tc thi trn ng. mc ch th hai , cng tc bi tr con ng gip
cho ngi li xe nhng h tr cn thit. Trong lnh vc ny, ch hn ch cc
mi quan h gia s tc ng ca ngi li xe ln phng tin v thng tin
ngc li ca xe v ng n anh ta, nh khi nim nguyn nhn ca thi gian
trc y khng cn na. gii thch mi tng quan ca h thng ngi
li xe xe- ng (hnh ng theo phng thc no trong rt nhiu phng thc
c th t ti s cn bng) cn phi b qua mt lot cc mi quan h nhn qu
ang s dng. C th gii thch iu bng mt chu trnh iu khin c nhiu
khu (nhiu thnh phn). Trong h thng y, din bin ca phn ng c th
nghin cu ring r theo thuyt nhn qu, ng thi c h thng hot ng theo
thuyt mc ch. Bng cch quan nim nh vy chng ta loi b c mu thun
dng nh tn ti gia thuyt nhn qu v thuyt mc ch khi nghin cu v
mi quan h ngi li xe xe -ng. Nhng suy ngh trc y v tc dng lc
gia xe v ng c th n gin ho theo thuyt nhn qu. Vn c ngha
quan trng hn l vn nghin cu dng thng tin gia ngi li xe, xe, ng,
n i hi ngi k s thit k phi m rng tm suy ngh .
40
Li xe
gic
T
bit/s
16
bit/s
3.10
7
gic
t
Khng
C th
Hin ti
Nhn thc tc thi
Nhn thc chm
Ti-li xe
V thc
Ngi li
xe
tit
Thi
bit/s
10
11
trng
mi
v
ng
Th hin
thng
Giao
Hnh 1.11b. Li xe, xe v ung trong chu trnh iu khin
Hnh 1.11a. Dng thng tin gia li xe,xe v ung
C quan no b
Phn ng v thc
th
C
b
No
Xe
H

t
h
n
g

u

k
h
i
n
T
h
n
g

t
i
n

c
a

x
e

n
T
h
n
g

t
i
n

c
a

x
e

n

l
i

x
e
xe
T
r
n
g

c
y
t
n
g

c
h
n

T
a

l
u
y

x
u
n
g

q
u
a
n
h
P
h
o
n
g

c
n
h

Trng nhn
G
i
c

,
b
n
t
h
n
g
L
n
g

l
u

c
t

n
g
a
n
g
D
n
g

m
t

H
n
h

h
c

t
u
y
n
T

g
i
u
S
n

d
n

h
n
g

T
h
i
t

b
n
g
T
n
h

c
h
t

ung
ng
n
g
Mi trng
h

t
h
n
g

l
i
T
h
n
g

t
i
n

q
u
a
n
g
a
n
g
u

c
h
n
h

u

c
h
n
h

d
c

41
1.5 CC TIU CHUN THIT K V TM QUAN TRNG CA N.
Tiu chun thit k l quy nh v c tnh k thut v yu cu qun l dng lm
chun phn loi, nh gi vic thit k nhm nng cao cht lng v hiu qu
ca cc cng trnh thit k.
Tiu chun k thut phi bo m nng cao cht lng v hiu qu khai thc
ng trong mng li ng b quc gia, ph hp vi cc tiu chun thit k
ca khu vc v th gii trong thi i hi nhp. Tiu chun v quy chun k
thut phi p ng yu cu v an ton, ph hp mi trng v s dng hp l ti
nguyn thin nhin.
Tiu chun k thut mang tnh php l buc phi tun th khi thit k ng b
nhng phi c hiu l cc gi tr gii hn ti thiu, khi thit k phi c gng s
dng cc ch tiu k thut tt hn m bo tnh k thut v kinh t.
Vic xy dng tiu chun k thut phi:
- Da trn tin b khoa hc v cng ngh, kinh nghim thc tin, nhu cu hin
ti v xu hng pht trin kinh t - x hi;
- S dng tiu chun quc t, tiu chun khu vc, tiu chun nc ngoi lm
c s xy dng tiu chun k thut, tr trng hp cc tiu chun
khng ph hp vi c im v a l, kh hu, k thut, cng ngh ca Vit
Nam hoc nh hng n li ch quc gia;
- Bo m tnh thng nht ca h thng tiu chun v h thng quy chun k
thut ca Vit Nam.
H thng cc tiu chun thit k ng b.
Cc tiu chun hin hnh bao gm 2 loi l tiu chun quc gia (TCVN) v tiu
chun ngnh (TCN)
- TCVN 4054-05 : Phn loi ng t cng cng
- TCVN 5729-97 : Phn loi ng t cao tc
- 22TCN 273-01 : Phn loi cp hng ng theo hng dn AASHTO
- TCXD 104-07 : Phn loi ng th
Trong phm vi gio trnh ny ch nghin cu ng ngoi th, tiu chun p
dng l TCVN 4054-05; TCVN 5729-97 v 22TCN 273-01 ng thi cng cp
nht cc tin b trong cc tiu chun ca Trung Quc, CHLB c v M.

1.6 MN HC THIT K NG T
Mn hc thit k ng t l mn KHKT nghin cu cc nguyn l v phng
php thit k tuyn ng v cc cng trnh trn ng (nn ng, mt ng,
cu cng, cc cng trnh phc v khai thc ng v t chc giao thng trn
ng) m bo cho ng t thc hin c cc vai tr ca n trong h
thng giao thng vn ti.
Ni dung ch yu ca mn hc gm nhng phn sau:
42
Phn 1: Thit k yu t hnh hc ng
- ng t v cc yu t ca ng t
- Nghin cu nhng l thuyt (m hnh) s dng trong thit k hnh hc ng
t thit k cc yu t hnh hc ca ng p ng c yu cu xe
chy an ton, m thun v kinh t
Phn 2: Thit k nn ng v cc cng trnh trn ng
- Phn tch nhng h hng ca nn ng v nguyn nhn hnh thnh bin
dng ca nn ng.
- Thit k mt ct ngang ca nn ng thng thng.
- Phng php kim ton s n nh ca nn ng. Cc bin php phng h
v gia c nn ng
- Tnh ton n nh v cc gii php thit k ca nn ng p trn t yu.
- Cu to ca cc loi tng chn t, c im, ni dung kim ton v ng
dng ca cc loi tng chn t.
- Nhng yu cu v phng php thit k h thng thot nc ng t, tnh
ton c khu cng trnh thot nc.
Phn 3: Thit k mt ng t
Thit k mt ng t bao gm nhng khi nim, bn cht v cc phng php
tnh ton cng v n nh ca kt cu tng th nn - mt ng t, cc
yu cu i vi mn hc l:
- Tm hiu cc dng ph hoi ch yu ca kt cu o ng v mi lin h gia
cc dng ph hoi vi cc ch tiu thit k
- Xc lp cc khi nim c bn v l thuyt, nguyn l tnh ton thit k kt
cu o ng
- Nm chc cc nguyn tc v cch ng dng thit k b tr kt cu o
ng. Hiu r v p dng h thng cc tiu chun thit k kt cu o ng
hin hnh. Nm c cc phng php thit k kt cu ng bng sn bay
Phn 4: Kho st thit k ng t
Phn ny bao gm cc kin thc v cng tc iu tra, kho st phc v thit k
ng t, cc khi nim v cch tnh ton cc ch tiu nh gi phng n thit
k ng t, cc c im ca kho st v thit k ng t qua cc vng a
cht c bit, cc c im ca thit k ng cao tc.
Tnh cht ca mn hc nh vy nn khi nghin cu cn c mt quan im tng
hp, khng ch nng v tnh ton m cn quan tm n cu to v cc bin php
thc hin, khng ch nng v phn tch c hc m cn ch phn tch vt l, tm
sinh l ca con ngi trn ng, khng ch ch trng k thut m cn nghin
cu x hi hc v ngi s dng ng, khng ch n con ng m cn
nh hng ca con ng ti mi trng v ngc li. Lun lun m bo cho
43
con ng phc v giao thng theo cc ch tiu ch yu : AN TON - THUN
LI KINH T.

CU HI N TP CHNG 1
1. Cc khi nim v ng b v mng li ng b. Tm quan trng ca
mng li ng b trong i sng x hi.
2. Phn tch nhng c im ca mng li ng b Vit Nam hin nay v
nhng nh hng quy hoch pht trin.
3. Cc b phn ca ng b.
4. Cc khi nim v giao thng v t chc giao thng ng b.
5. Phn loi ng v cp hng k thut ng b, nhng nh hng ca n n
s hnh thnh mng li ng quc gia.
6. Cc yu cu i vi thit k hnh hc ng. Phn tch nhng l thuyt s
dng trong thit k hnh hc ng.
7. H thng cc tiu chun thit k ng b.
8. Cc ni dung ca mn hc thit k ng b.

44

45
CHNG 2
S CHUYN NG CA T TRN NG

2.1 CC LC TC DNG KHI XE CHY
Chuyn ng ca t trn ng l mt chuyn ng phc tp - tnh tin trn
ng thng, quay trn ng cong ng, ln trn ng cong nm v dao
ng khi chuyn ng trn mt ng khng bng phng. Tt c nhng c im
chuyn ng hin nay cha vn dng ht vo vic xc nh cc yu t tuyn
ng, v vy trong thit k ng, ngi ta gi nh l t chuyn ng khng
dao ng trn mt ng hon ton phng, rn v khng bin dng.
Khi xe chy trn ng ng c phi tiu hao nng lng khc phc cc lc
cn trn ng. Cc lc cn khi xe chy bao gm: sc cn ln, sc cn khng
kh, sc cn qun tnh v sc cn do dc (Hnh 2.1).
iu kin xe chy c l lc ko do ng c sinh ra phi khc phc c tt
c cc lc cn : P
k
P
cn
.
Pw
Pf
Pf
Pk
Pi
Pj

Hnh 2.1 Cc lc tc dng ln t khi chuyn ng
P
k
Lc ko; P
f
Lc cn ln; P
w
- Lc cn khng kh
P
i
Lc cn ln dc; P
j
Lc cn qun tnh
2.1.1 LC CN
2.1.1.1 Lc cn ln P
f
:
Khi xe chy, ti cc im tip xc gia bnh xe vi mt ng xut hin lc cn
ln. Lc ny ngc chiu chuyn ng ca xe, cn tr s chuyn ng ca t.
Lc cn ln sinh ra l do ma st gia bnh xe vi mt ng, sinh ra do bin
dng ca lp xe v bin dng ca mt ng, do xe b xung kch v chn ng
trn mt ng khng bng phng v do ma st trong cc trc ca xe khi xe
chy.
46
Thc nghim cho thy tng lc cn ln trn tt c cc bnh xe P
f
t l thun vi
trng lng G (kG) ca t:
P
f
= f.G (kG) (2.1)
H s sc cn ln f ph thuc vo cng ca lp xe, tc xe chy v ch yu
ph thuc vo loi mt ng (Bng 2.1). (Thng ly f=0,02 khi tnh ton thit
k cc yu t hnh hc ng).
Bng 2.1 H s lc cn ln f ph thuc loi mt ng
Loi mt ng H s f Loi mt ng H s f
+ B tng xi mng
v b tng nha
+ dm en
+ dm

0,01 0,02

0,02 0,025
0,03 0,05
+ Lt
+ t kh v bng
phng
+ t m v khng
bng phng
+ t ct ri rc
0,04 0,05
0,04 0,05
0,07 0,15

0,15 0,30
Thc nghim thy rng di tc 50Km/h h s cn ln thc t khng thay i,
cn trong khong tc 50-150Km/h tng theo cng thc sau:
f
v
= f.[1+0,01(V-50)]; vi vn tc tnh bng Km/h.

Hnh 2.2 Quan h gia h s cn ln vi vn tc ca t v p sut lp xe

2.1.1.2 Lc cn do khng kh P
w

Khi xe chy, lc cn khng kh gy ra do phn lc ca khi khng kh pha
trc, do ma st ca thnh xe vi khng kh hai bn v do khong chn khng
pha sau t ht li.
Theo kh ng hc, lc cn khng kh khi khng c gi c xc nh theo cng
thc:
47
P
w
= k.F.v
2
(kG) (2.2)
Trong :
k h s sc cn khng kh ph thuc vo mt khng kh v hnh dng
xe: t ti k = 0,060,07; t bus k = 0,04 0,06; xe con k = 0,025
0,035.
F din tch cn tr (din tch mt ct ngang ln nht ca t) (m
2
).
F = 0,8.B.H (B v H l chiu rng v chiu cao ca t m).
v vn tc tng i ca xe k c tc gi, thng tnh ton vi vn tc
ca gi bng khng, nh vy v l vn tc xe chy tnh ton (m/s).
Trong k thut, thng vn tc xe chy c tnh bng km/h, nh vy ta c :
13
kFV
P
2
w
= V vn tc xe chy, km/h. (2.3)
2.1.1.3 Lc cn do ln dc P
i

L do trng lng bn thn ca t gy ra khi xe chuyn ng trn mt phng
nm nghing.
Pi
G

Hnh 2.3 Lc cn ln dc Pi
Ta c: P
i
= G. sin
Do nh
1
nn sin tg = i
i dc dc ca ng.
Do : P
i
= G. i (2.4)
Khi xe ln dc ly du + v khi xe xung dc ly du -.
Khi xe ln dc lc ny ngc chiu chuyn ng, khi xe xung dc cng chiu
chuyn ng.

1
( dc ln nht theo TCVN 4054-05 i
max
=11% t gc
max
=6,28
o
)
48
2.1.1.4 Lc cn do qun tnh P
j

Pht sinh khi xe tng hoc gim tc. Bao gm sc cn qun tnh do chuyn ng
tnh tin ca t c khi lng m v sc cn qun tnh do cc b phn quay ca
t. Khi xe tng tc th lc qun tnh ngc chuyn ng ca t, cn tr
chuyn ng; khi xe gim tc, lc qun tnh cng chiu chuyn ng. Do ta
c:
P
j
= m.j
Trong : m khi lng ca t m=G/g; G trng lng ca t, g gia tc
trng trng; J l gia tc ca t J=dv/dt; v tc xe chy, t thi gian;
V ngoi chuyn ng tnh tin xe cn c cc chuyn ng quay ca cc bnh xe,
trc xe nn phi nhn thm h s k n qun tnh quay =1,03-1,07.
dt
dv
g
G
P
j
=
(2.5)
Du + ng vi trng hp tng tc v du - ng vi trng hp gim tc .

Xe con TOYOTA CAMRY 2.4
Hnh 2.4 Gia tc J theo V v chuyn
s
Hnh 2.5 Thi gian T v qung ng
tng tc S theo V

2.1.2 LC KO V QU TRNH SINH RA SC KO
Khi xe chy, nhin liu chy trong ng c, bin nhit nng thnh c nng to ra
mt cng sut lm quay trc khuu, to ra m men quay M ti trc ca ng c
ri chuyn qua hp s, trc cc ng ti cu xe to ra m men quay ti trc ch
ng M
k
v sinh ra lc ko P
k
ti bnh xe ch ng.
t
S
49

Hnh 2.6 Qu trnh sinh ra sc ko ca t
1: ng c. 2: Ly hp. 3: Hp s.
4: Trc cc ng. 5: Cu xe. 6: Bnh xe.
Cng sut hiu dng N ca ng c to nn m quay M ti trc khuu ca ng
c :
N=
75
.w M
(m lc) (2.6)
Trong :
w : l vn tc gc ca trc quay: w=
60
. 2 n

n : s vng quay tnh bng v/pht.
Do M=
n
N . 2 , 716
(kG.m) (2.7)
T tnh c m men quay bnh xe ch ng:
M
k
=M.i
k
..i
o
(kG.m). (2.8)
Trong :
i
k
: t s truyn ca hp s, thay i theo s ci ca xe.
i
o
: t s truyn c bn cu xe, n ph thuc vo loi xe.
: h s hiu dng ca c cu truyn ng.
+ =0.80.85 i vi xe ti.
+ =0.850.9 i vi xe con, xe du lch.
P
k
=
k
k
r
M
P
k
=
k
k o
r
i i M . .
. (kG). (2.9)
Bn knh r
k
ph thuc vo p lc hi trong lp xe, cu to ca lp v ti trng tc
dng trn lp xe. Thng r
k
=(0,93-0,96)r
50

Xe con TOYOTA CAMRY 2.4
Hnh 2.7 Biu c tnh ngoi gia
cng sut N
e
(m lc), m men quay
M
e
(kG.m)theo s vng quay ca ng
c n
e
(v/ph)
Hnh 2.8 Lc ko ca ng c P
k
theo
chuyn s v vn tc xe chy V (km/h)

2.2 PHNG TRNH CHUYN NG CA T V BIU NHN
T NG LC
Lc ko sinh ra khc phc tt c cc lc cn trn ng. xe c th chuyn
ng c th P
k
P
cn

Nh vy, phng trnh chuyn ng ca t
P
k
=P
f
+ P
w
+ P
i
+ P
j
(2.10)
Hay P
k
= fG Gi +
13
kFV
2

dt
dv
g
G

t D =
dt
dv
g
i f
G
13
kFV
P
2
k
=
(2.11)
D - c gi l nhn t ng lc ca t, v c hc D c ngha l sc ko trn
mt n v trng lng ca xe.
Khi chuyn ng u th 0
dt
dv
= v do vy iu kin chuyn ng u ca t
v mt sc ko s l:
D = f i (2.12)
51
Trong phng trnh trn th v tri biu din cc yu t ph thuc vo t, v v
phi biu din cc yu t ph thuc vo iu kin ng.
Biu trn biu din cc ng D = f(v) ng vi cc chuyn s khc nhau
ca mt loi t c gi l biu nhn t ng lc ca loi t (Hnh
2.9).

Hnh 2.9 Biu nhn t ng lc ca xe TOYOTA Camry 2.4
Cc vn dng t biu nhn t ng lc
1. Xc nh c vn tc xe chy u thc t ln nht khi bit tnh trng ca
ng :
D=f i J. khi xe chuyn ng u th J=0 D=f i.
C f, i D
tt
=f i V
max
thc t
Khi t D ging sang ngang ct biu ti hai im th ch c im bn phi c
gi tr n nh v dng c xc nh V
max
thc t.
Trng hp ny thng c p dng cho cc ng ci to nng cp v khi tnh
ton khai thc ng.
2. Xc nh cc iu kin cn thit ca ng m bo mt tc xe chy cn
bng yu cu.
D=f i J. khi xe chuyn ng u th J=0 D=f i.
Chn mt loi xe c trng cho on ng ang xt (chim % lu lng ln
nht) c biu nhn t ng lc ca loi xe .
52
C V da vo biu nhn t ng lc suy ra D, cn c vo loi mt ng c f
i
max
=D-f.
Trng hp ny thng c p dng cho vic thit k ng mi.
Trong quy phm thit k ng, tng ng vi vn tc thit k c dc ln
nht c quy nh tng ng vi tng cp hng k thut ca ng.
Cng theo phng php ny c th xc nh kh nng khi ng chn dc.
Mun khi ng xe phi bt u chuyn s I, lc c D
max
v tnh c gia
tc
[ ]
g
i f D . ) (
max
dt
dv
= gia tc khi ng c khng nh hn
1,5m/s
2
.
3. Xc nh chiu di cn thit ca on tng tc, gim tc
Xe ang chy vi tc cn bng v
1
ng vi iu kin ng D
1
=f
1
i
1
chuyn
sang mt tc cn bng mi v
2
c gia tc dv/dt khi c iu kin mi D
2
=f
2
i
2

[ ]
+
=

= =
= =

=
=
)
1 i
D
i
D ( 254
2
i
V
2
1 i
V
2
v
1
v
)
2
D
1
D (
dv . v
2
v
1
v
g
ds
g , t
S
g )
2
D
1
D (
dv . v
dt . v ds
g
).
2
D
1
D (
g
. ) i f ( D
dt
dv
(2.13)
Vit theo biu thc cui c ngha l ta phn s chnh lch tc ra nhiu phn t
ri tng hp dn li
T c th v c biu vn tc trn trc dc.

2.3 LC BM CA BNH XE VI MT NG
Khi t ang chuyn ng th c cc lc tc dng ln bnh xe ch ng v b
ng.
Ti bnh xe ch ng m men M
k
tc dng ln mt ng lc ko P
k
v theo
nh lut III Newton mt ng tc dng tr li bnh xe mt lc T theo phng
ngang cng phng, ngc chiu v cng ln vi P
k
. Nh c T m in tip
xc gia bnh xe v mt ng tr thnh tm quay tc thi ca bnh xe, gip
cho xe chuyn ng c, ta gi T l lc bm ca bnh xe v mt ng.
53
Ngoi ra bnh ch ng cn chu trng lng G
k
theo phng thng ng ln
mt ng, v mt ng cng tc dng li bnh xe mt lc R theo phng
thng ng nhng lch tm mt on l a (do qu trnh chuyn ng bnh xe b
bin dng v x v pha trc). (a/r
k
=f)
r
Pk B T T A
r
k
Gt
V P
R
a
R
Mk
29M1 - 1369
a
r
k
r
V
Gk

Lc tc dng ln bnh ch ng Lc tc dng ln bnh xe b ng
Hnh 2.10 Cc lc tc dng ln bnh xe
V bn cht: T l lc ma st trt gia bnh xe v mt ng, n ph thuc vo:
+ p sut hi ca bnh xe, tnh cht b mt tip xc ca bnh xe.
+ Tnh cht b mt tip xc ca mt ng (rp hay nhn, trn)
+ Tnh trng mt ng (kh, sch hay m, bn)
Do lc bm T l mt lc b ng, khi P
k
xut hin th T mi xut hin, v P
k
cng ln th T cng cng ln, nhng T ch tng c n mt gi tr T
max
no
m thi (gi l lc bm ln nht), lc c tng P
k
ln th im tip xc khng
cn l tm quay tc thi na, bnh xe s b quay ti ch hoc trt theo qun
tnh v xe khng th chuyn ng c.
i vi bnh xe b ng, lc P t ti tm bnh xe, phn lc tip tuyn trn
ng l T nhng ngc chiu chuyn ng, nh vy ta c R=G
t
v P=T.
a.R = P.r
k
==> P = (a/r
k
)G
t
= f.G
t

Trong G
t
l thnh phn trng lc tc dng ln trc b ng
Nh vy iu kin chuyn ng bnh thng ca xe v lc bm l P
k
T
max

Bng thc nhim ngi ta tnh c lc bm ln nht gia bnh xe vi mt
ng theo cng thc sau :
T
max
=.G
k
(kG). (2.14)
G
k
: l thnh phn trng lc tc dng ln trc ch ng
Xe con : G
k
=(0,50,55)G
54
Xe ti : G
k
=(0,650,7)G
: l h s bm ca bnh xe i vi mt ng.
ngha ca h s bm .
- H s bm ph thuc vo mi mn ca lp xe v c bit l ph thuc
vo tnh trng mt ng v nhm ca lp mt.
- Khuyn khch s dng loi mt ng c bng phng cao, vt liu lp mt
cng, ng u, t mn tng bm ca mt ng.
- Tnh trng ca mt ng phi tt, nu mt ng bn v m t th lc bm
gim i rt nhiu, bnh xe d b trn trt, lm mt an ton khi chy xe.
- Trong iu kin lp xe trung bnh, vn tc chy xe trung bnh th c th tham
kho cc gi tr ca nh sau:
Bng 2.2 Cc gi tr h s bm dc
Tnh trng mt ng iu kin xe chy H s bm
Kh sch
Kh sch
m v bn
Rt thun li
Bnh thng
Khng thun li
0,7
0,5
0,3
Theo iu kin lc bm, xe chuyn ng c th:
P
k
T
max
=.G
k
. (2.15)
M
G
P G
D P G D P
G
P P
D
w k
w k
w k

+ =
=
.
.

(2.16)
Kt hp vi iu kin chuyn ng c ca t v mt lc ko ta c
G
P G
D
dt g
dv
i f
w k

.
.

iu kin chuyn ng chung ca xe (2.17)
Biu thc
G
P G
w k
.
l c tnh ng lc tnh theo lc bm v k hiu l D
b
ta
c:
dt
dv
i f
G
P G
D
w k
b

=
.
(2.18)
Khi xc nh dc i
b
theo lc bm cng tnh cho trng hp xe ln dc v
chuyn ng u, nh vy ta c:
D
b
= f + i
b
; i
b
= D
b
f (2.19)
Vy khi xe vt c dc phi m bo iu kin i
b
i
k

55
Theo nh lut bo ton chuyn ng ca khi tm ca c h c th phn tch qu trnh
chuyn ng ca t nh sau:
Khi khi ng, p lc ca hi nc hoc ca kh nn bn trong ng c l lc trong, t
n khng th lm cho khi tm ca h di chuyn. Chuyn ng c th thc hin c l
nh ng c truyn m men quay Mk cho cc bnh ch ng. Khi tip im B ca
bnh ch ng c khuynh hng trt v pha sau (sang tri) th lc bm T sinh ra s
hng v pha trc (sang phi). Nh c lc ngoi ny m trng tm ca t chuyn
ng c sang phi. Cn bnh b ng (bnh dn) tc dng vo bnh b ng khng
phi l m men quay Mk m l lc P t vo trc ca bnh. Di tc dng ca lc P,
c bnh v im A tip xc vi mt ng b trt v pha trc. Khi lc ma st
hng v pha sau tc dng vo bnh xe l lc ngoi cn li chuyn ng. Nu khng
c lc bm T hoc lc khng ln thng sc cn ca cc bnh b ng, th t
khng th di chuyn v pha trc c. Lc cc bnh ch ng s quay ti ch (sa
ly)

2.4 S HM XE V C LY HM XE
Khi x l cc tnh hung giao thng trn ng th ngi li xe thng phi cn
c vo khong cch ti cc chng ngi vt c tnh cng hm phanh sao
cho xe va kp dng li trc chng. Khi thit k ng phi m bo khong
cch ny cho ngi li xe trong mi trng hp. Do , khi xt iu kin an ton
chy xe, chiu di hm xe c mt ngha rt quan trng.
Khi hm phanh trn cc bnh xe, m phanh tc dng vo vnh xe sinh ra m men
hm M
h
v m men ny sinh ra lc hm phanh P
h
.
T B
Ph
29K1 - 0026
Mh
r
A
V
r
Gt Gk
r
k
r
k
Ph T
Mh
Hnh 2.11 S pht sinh lc hm xe
Lc hm phanh P
h
ch c tc dng khi c sc bm gia lp xe vi mt ng,
nu khng th xe vn trt trn mt ng mc d bnh xe khng quay na. V
vy lc hm c ch ln nht ch c th bng lc bm ln nht, ngha l:
P
h
= T
max
= G
h
(2.20)
Trong : - h s bm
56
G
h
trng lng hm, v tt c cc bnh xe u b tr b phn hm
phanh nn trng lng hm cng bng trng lng ton b G ca xe.
Ngoi lc hm phanh P
h
, khi hm xe cc lc cn khc cng tham gia vo qu
trnh hm, nhng v khi hm xe, xe chy chm nn lc cn do khng kh P
w
l
khng ng k, cn lc cn ln P
f
v lc qun tnh P
j
c b qua tng an
ton. Do vy tng lc hm lc ny ch gm lc hm phanh P
h
v lc cn do dc
P
i
, ngha l:
P
hm
= P
h
+ P
i
= G iG = G( i) (2.21)
trong : i dc dc ca ng.
Gi v
1
v v
2
(m/s) l tc ca t trc v sau khi hm phanh. Theo nguyn l
bo ton nng lng th cng ca tng lc hm A sinh ra trn chiu di hm xe
S
h
phi bng ng nng W tiu hao do tc t gim t v
1
xung v
2
, tc l:
G( i)S
h
=
2 2
2
2
2
1
2
2
2
1
v v
g
G v v
m

=

Do c th tnh c chiu di hm xe:
( ) i g
v v
S
h
=
2
2
2
2
1
(2.22)
Trong thc t c ly hm l thuyt S
h
khng thc hin c, v khi hm xe vi
cng cao, bnh xe c th ngng quay v bt u trt, c bit l trn ng
m t. Ngoi ra nu bnh xe b hm hon ton th bnh trc s khng li c
v bnh sau s b trt ngang rt nguy him. Do chiu di hm xe ngoi thc
t s ln hn so vi l thuyt v ngi ta phi a vo cng thc trn h s s
dng phanh k. Theo thc nghim nn ly k = 1,2 vi t con v k = 1,3 1,4 vi
t ti v t but. Do ta c:
( ) i g
v v
k S
h
=
2
.
2
2
2
1
(2.23)
Nu tc xe tnh bng km/h th:
( ) i 254
V V
. k S
2
2
2
1
h

= , m (2.24)
Khi hm xe, nu xe dng li hn th V
2
= 0, do :
( ) i 254
k.V
S
2
h
, m (2.25)
Theo nh lut bo ton chuyn ng ca khi tm ca c h c th phn tch qu trnh
hm phanh ca t nh sau:
57
hm phanh, ngi li phanh cho m phanh p cht vo tang quay gn lin vi bnh
xe, lc ma st gia m phanh v tang quay sinh ra m men hm Mh

. Lc ma st gia
m phanh v tang quay l lc trong, t n khng lm thay i c chuyn ng ca
khi tm tc l khng hm c xe ang chy. Nhng ma st gia m phanh v tang
quay s lm cho bnh xe quay chm li v lm cho ma st gia bnh xe vi mt ng
tng ln. Lc bm khi hm l lc ngoi, c chiu ngc vi chiu chuyn ng, n lm
cho khi tm ca xe phi chuyn ng chm dn ngha l b hm li.
2.5. TM NHN XE CHY.
m bo xe chy an ton, ngi li xe lun lun cn phi nhn thy r mt
on ng pha trc kp x l mi tnh hung giao thng nh trnh cc
ch h hng, cc chng ngi vt, vt xe, Chiu di on ng ti thiu cn
nhn thy pha trc gi l tm nhn chy xe. Khi thit k ng cn phi
m bo c tm nhn ny.
Tr ngi i vi tm nhn c th xy ra ch ng vng trn bnh hoc cng
c th xy ra nhng ch nh dc li trn trc dc (Hnh 2.12).
Vung can tr tam nhn
Tim ng
Quy ao xe chay
Vung can tr tam nhn
a)
b)

Hnh 2.12 Khi nim v tm nhn
a) Trn bnh ; b) Trn trc dc
Cn phi xc nh chiu di tm nhn ti thiu S ny ty thuc vo mt s tnh
hung giao thng trn ng theo cc s sau y:
2.5.1 Xc nh chiu di tm nhn xe chy theo s 1:
S1
lpu
Sh l0

Hnh 2.13 Tm nhn xe chy theo s 1
58
t gp chng ngi vt trn ln xe ang chy, ngi li xe cn phi nhn thy
chng ngi vt v kp dng xe trc n (Hnh 2.13).
Theo hnh v ta c:
S
1
= l
pu
+ S
h
+ l
0
(2.26)
Trong :
L
pu
chiu di xe chy c trong thi gian ngi li xe phn ng tm l,
l thi gian t lc li xe nhn ra chng ngi vt n khi tc ng hm xe
pht huy hiu qu hm hon ton, trong thit k ng quy nh thi gian
ny l 1s, do : l
pu
= v.t = v (m).
v tc t trc khi hm phanh, m/s;
S
h
Chiu di xe chy c trong qu trnh hm xe,
( ) i 2g
v
k. S
2
h
, m (2.27)
l
0
C ly an ton, thng ly t 5 10m;
Do :
( )
0
2
1
l
i 2g
v
k. v S +
+ =
, m (2.28)
Nu vn tc V tnh bng km/h th:
( )
0
2
1
l
i 254
V
k.
3,6
V
S +
+ =
, m (2.29)
Theo s ny, hai xe chy ngc chiu nhau trn cng mt ln xe v kp dng
li trc nhau mt cch an ton (Hnh 2.14).
S2
lpu1
Sh1 l0 Sh2
lpu2
1
1 2 2

Theo hnh v ta c:
S
2
= l
pu1
+ S
h1
+ l
0
+ S
h2
+ l
pu2
(m) (2.30)
Trong :
59
l
pu1
, l
pu2
- chiu di xe 1 v xe 2 chy c trong thi gian ngi li xe
phn ng tm l, lp lun tng t nh trn ta c:
l
1
= v
1
l
2
= v
2
, (m)
v
1
, v
2
vn tc ca xe 1 v xe 2, m/s;
S
h1
, S
h2
- chiu di xe 1 v xe 2 chy c trong sut qu trnh hm phanh.
( ) i 2g
v
k. S
2
1
h1
+
=
, m
( ) i 2g
v
k. S
2
2
h2
, m
(gi thit xe 1 ln dc v xe 2 xung dc)
l
0
C ly an ton, thng ly t 5 10m;
Do :
( ) ( )
0
2
2
2
1
2 1 2
l
i 2g
v
k
i 2g
v
k. v v S +
+
+
+ + =

, m
Nu 2 xe chy cng tc l V
1
= V
2
= V, vn tc V tnh bng km/h th:
( )
0
2 2
2
2
l
127
V
k
1,8
V
S +
+ =
i

, m (2.31)
Theo s ny, hai xe chy ngc chiu nhau trn cng mt ln xe, xe chy tri
ln phi kp li v ln xe ca mnh trnh xe kia mt cch an ton v khng
gim tc (Hnh 2.15).
1
1
2 2
l1 l2
r
a
l2/2
a/2
r
S3
lo l3 l'1

Theo hnh v ta c: S
3
= l
1
+ l
2
+ l
0
+ l
3
+ l
1
(m) (2.32)
Trong :
60
l
1
v l
1
- chiu di xe 1 v xe 2 chy c trong thi gian ngi li xe
phn ng tm l, lp lun tng t nh trn ta c: l
1
= v
1
, l
1
=v
2
(m)
v
1
v v
2
vn tc ca xe 1 v xe 2, m/s;
l
2
- chiu di xe 1 chy c trong thi gian li trnh xe 2, theo hnh v
2.15, xt tam gic vung ni tip trong na vng trn bn knh r, ta c:
ar
4
a
ar
2
a
2r
2
a
2
l
2
2
2
=

trong :
a khong cch gia trc cc ln xe, m;
r bn knh ti thiu xe c th li ngot c tnh theo iu kin n nh
chng trt ngang, m;

) ( 127
r
2
n n
i
V

vi
n
l h s bm ngang
n
=0,6 (thng ly
n
=0,3-0,35) v i
n
l
dc ngang mt ng (i
n
=2-4%)
t ta c: ar 2 l
2
= , m
l
3
on ng xe 2 i c trong thi gian xe 1 li trnh, ta c:
2
3
1
2
v
l
v
l
t = =
ar
v
v
2 l
v
v
l
1
2
2
1
2
3
= = , m
Do :
0
1
2
2 1 3
ar
v
v
2 ar 2 v S l v + + + + = , m
Nu 2 xe chy cng tc V
1
= V
2
= V, km/h th:
m l , ar 4
1,8
V
S
0 3
+ + = (2.33)
Hai xe cng chiu c th vt nhau, xe 1 chy nhanh bm theo xe 2 chy chm
vi khong cch an ton S
h1
-S
h2
v khi quan st ln xe tri chiu, xe 1 vt xe 2
v quay v ln ca mnh an ton (Hnh 2.16). Vn tc cc xe l v
1
, v
2
v v
3

(v
1
>v
2
) thng ly v
2
=v
3
=v
tk
v xe 1 chy nhanh hn xe 2 l 15km/h
61
Xe 1 chy n mt ct 0-0 th bt kp xe 2 v quay v ln ca mnh cch xe 2 mt
khong cch an ton S
h2
+l
0

Ton b qu trnh vt xe khng thay i tc
1
1
3 3
1
2 2 2
S4
l1 l2 l' l3
0
0
Sh1-Sh2
Sh2+l0

Ta c: S
4
= l
1
+ l
2
+l
2
+ l
3
, m (2.34)
Trong : l
1
- chiu di xe 1 chy c trong thi gian ngi li xe phn
ng tm l, lp lun tng t nh trn ta c: l
1
= v
1
, m
* Tnh l
1
+l
2
:
Thi gian xe 1 chy n mt ct 0-0 bng thi gian xe 2 chy n mt ct 0-0
2 1
1 2 2 1 1
2
2
2 1 2
1
2 1
) ( ) (
v
l
v v
l v S S v
l
v
S S l l
h h h h
+
=

=
+

Thay l
1
=v
1
, khai trin S
h1
v S
h2
; rt l
1
+l
2
ta c
) ( 2
) (
2 1 1
2 1
2
1
2 1
i g
v v kv
v v
v
l l
+
+
= +
(2.35)
* Tnh l
2
:
Thi gian m xe 1 i t mt ct 0-0 v ln xe thun cng bng thi gian xe 2 i
t mt ct 0-0 n cch xe 1 mt khong cch S
h2
+l
0

+

=
+
=
+
=
+
=
0
2
2
2 1
1
2 1
0 2
1
'
2
2 1
0 2
2
0 2
'
2
1
'
2
) ( 2
.
) (
l
i g
kv
v v
v
v v
l S
v l
v v
l S
v
l S l
v
l
h h h
(2.36)
* Tnh l
3
:
Trong thi gian xe 1 chy c qung ng l
1
+l
2
+l
2
th xe 3 chy c qung
ng l
3
. Nh vy ta c:
) (
'
2 2 1
1
3
3
1
'
2 2 1
3
3
l l l
v
v
l
v
l l l
v
l
+ + =
+ +
= (2.37)
Thay (2.35), (2.36), (2.37) vo (2.34) ta c
62
) 1 ).( (
1
3 '
2 2 1 4
v
v
l l l S + + + = (2.38)
Thay (2.35)+(2.36) vo (2.38) v vit gn li ta c
) 1 .(
) ( 2 ) ( 2
) (
1
3
0
2
2
2 1
1 2 1 1
2 1
2
1
4
v
v
l
i g
kv
v v
v
i g
v v kv
v v
v
S +
+

+
+
+
=

(2.39)
Cng thc trn c th tnh n gin hn, nu nh ngi ta dng thi gian vt xe
thng k c trn ng. Tr s ny trong trng hp bnh thng, khong 10s,
v trong trng hp cng bc, khi xe ng, ... khong 7s. Lc chiu di tm
nhn theo s 4 c 2 trng hp
- Bnh thng S
4
=6.V (2.40)
- Cng bc S
4
=4.V

VN DNG CC S TM NHN :
1. S 1: L s c bn nht cn phi kim tra trong bt k tnh hung
no ca ng. Quy trnh Vit Nam quy nh Cc tm nhn c tnh t
mt ngi li xe c v tr: chiu cao 1,00 m bn trn phn xe chy, xe
ngc chiu c chiu cao 1,20 m, chng ngi vt trn mt ng c
chiu cao 0,10 m.
2. S 2 : Thng p dng cho cc ng khng c di phn cch trung
tm v dng tnh ton bn knh ng cong ng.
3. S 3 : Khng phi l s c bn, t c s dng trong cc quy trnh
nhiu nc
4. S 4 : L trng hp nguy him, ph bin xy ra trn ng c 2 ln
xe. Khi ng c di phn cch gia, trng hp ny khng th xy ra.
Tuy vy, trn ng cp cao, tm nhn ny vn phi kim tra nhng vi
ngha l bo m mt chiu di nhn c cho li xe an tm chy vi tc
cao.
Bng 2.3 [1]
Cc gi tr tm nhn ti thiu khi xe chy trn ng
Cp ng I II III IV V VI
Tc thit k
(km/h)
120 100 80 60 60 40 40 30 30 20
Tm nhn hm xe S
1

(m)
210 150 100 75 75 40 40 30 30 20
Tm nhn trc xe
ngc chiu S
2
(m)
- - 200 150 150 80 80 60 60 40
Tm nhn vt xe
S
VX
(m)
- - 550 350 350 200 200 150 150 100
63
2.6 S CHUYN NG CA ON XE KO MOC
Trong khi tnh ton sc ko ca t, chng ta thy trn phn ln chiu di ng
khng s dng ht lc ko ca t, nht l vng ng bng. V vy, s dng
moc ko sau xe l mt bin php hu hiu nng cao nng sut on xe v tn
dng lc ko, tit kim nhin liu chuyn ch. TCVN 4054-05 quy nh xe di
nht l xe moc t, chiu rng ph b 2,50 m, cao 4,00 m v ton chiu di l
16,5m. Khi trong on xe c xe ln hn lu thng, c th tham kho tiu chun
cc nc khc. Theo tiu chun M, on xe ko moc khng rng qu 2,6m,
khng cao qu 4,0m v on xe di nht (mang k hiu WB-114) khng di qu
35m
V s chuyn ng ca on xe ko moc c nhng ch sau y:
- V yu cu an ton, tt c cc moc hin i u c b tr phanh hm trn
cc trc ca moc
- Lc cn ln v lc cn ln dc cng nh chic xe n nhng phi tnh vi
trng lng ca ton on xe
- H s lc cn khng kh ln hn nhiu so vi xe n chic nhng v tc
on xe chy chm nn tr s tuyt i khng tng ng k
- Trong lc cn qun tnh ch ti qun tnh quay ca cc b phn ca
moc
Ta c phng trnh chuyn ng ca on xe ko moc
dt
dv
nQ G
g
kFV
i f nQ G P
m m k
) (
13
) )( (
2
+ + + + =

(2.41)
Trong
n - s moc
Q
m
- Trng lng ca mi moc
- H s k n qun tnh quay ca cc moc
Trng hp vn tc ca on xe thp, lc cn khng kh coi nh khng ng k,
nu chuyn ng u th dv/dt=0 v ta c phng trnh
P
k
=(G+nQ
m
).(fi) (2.42)
Cn c phng trnh trn, khi bit iu kin ng f v i, s xc nh c s
hng ko theo moc hoc khi yu cu v moc xc nh th s tnh c
dc dc ti a c th khc phc c... Thng on xe ko moc phi c mt
d tr nht nh v lc ko : chuyn s trc tip nht phi khc phc c dc
t 1-1,5%, chuyn s II phi khc phc c dc ti a ca ng
64
Khi xe ko moc, lc ko ca ng c vn l P
k
nhng trng lng phi ko
khc i, nhn t ng lc mi s nh i nhiu
G
nQ G
D D
nQ G
G
D D
nQ G
G
G
P P
nQ G
P P
D
m
m m
w k
m
w k
) (
) (
.
) (
.
) (
'
' '
+
=
+
=
+
=
+
=
(2.43)
Nh vy, cc tr s nhn t ng lc phi c tnh li khi c ko moc theo cc
quan h trn.

2.7. TNH HAO TN NHIN LIU V HAO MN LP TRN NG
2.7.1 Tnh hao tn nhin liu:
Lng tiu hao nhin liu l mt ch tiu quan trng v n nh hng n gi
thnh vn ti, l ch tiu tnh ton kinh t - k thut chon phng n tuyn.
Nhin liu tiu hao sn ra cng vn chuyn nn lng tiu hao ph thuc vo
iu kin ng s.
V l thuyt, lng tiu hao nhin liu cho mt xe chy trn 100km ng c
tnh theo cng thc:
lt/100km ,
10.V.
.N q
1000.V.
.N.100 q
Q
e e
100
= = (2.44)
trong :
q
e
t sut tiu hao nhin liu, tc l s nhin liu cn tiu hao sinh ra 1
m lc trong 1 gi (g/m lc gi), q
e
ph thuc vo s vng quay ca
ng c, t s chuyn ng v m bm xng. Trong tnh ton thng
gi thit bm xng m hon ton v thng ly q
e
= 250 - 300 g/m lc
gi;
dung trng ca nhin liu, g/lt.
N cng sut hiu dng do ng c t sn sinh ra khc phc cc lc
cn ca ng, m lc.
V tc xe chy, km/h;
3,6.75.
. P
N
k
V
= (2.45)
trong :
P
k
- lc ko sn sinh cn bng vi cc lc cn
- h s hiu dng ca ng c t;
65
V tc xe chy, km/h;
Khi xe chy cn bng ta c P
k
=Pcn
Pcn tng lc cn khi xe chy vi tc u,
( )
+ = i f G
13
KFv
P
2
can
(2.46)
- h s hiu dng ca ng c t;
Cc s 3,6 v 75 quy i n v cng sut ra m lc;
Do ta c cng thc tnh lng tiu hao nhin liu:
( ) km lt 100 / , i f G
13
KFv
. 2700.
q
Q
2
e
100
+ =
(2.47)
T cng thc trn ta thy tiu hao nhin liu ph thuc vo iu kin ng c
th l cht lng mt ng v dc dc ca ng (f v i).

Hnh 2.17 S ph thuc hao tn nhin liu Q vo tc V
chuyn s trc tip, mt ng cp cao ch yu
Khi xe chy trong thnh ph, do giao thng th ngi li xe phi tng tc, gim
tc (iu kin), dng xe trc cc n tn hiu lm cho tiu hao nhin liu tng
ln.
Thc nghim chng minh tiu hao nhin liu ti u khi xe chy vi vn tc t
50100 Km/h. Tiu hao nhin liu cn ph thuc vo loi xe, cht lng xe.
Thng lng tiu hao nhin liu trung bnh vi cc xe con t 10-17 lt/100km ;
xe ti t 23-34 lt/100km, xe cng hin i cng tit kim nhin liu.
66
Khi thit k ng cn c cc bin php h thp s tiu hao nhin liu bng cch
hn ch s thay i lc cn trn ng trong mt phm vi nh, phi hp cc
on dc s dng ng nng tch ly ca t vt dc,...
2.7.2 Hao mn sm lp:
Mc hao mn lp cng l mt thnh phn ng k khi tnh ton gi thnh vn
doanh, s hao mn lp ph thuc vo tc xe chy. Khi tc xe chy ln, lp
b nng ln do lc xung kch ln nn hao mn lp nhiu hn khi xe chy chm
S hao mn lp cng ph thuc vo loi v cht lng mt ng, mt ng
cng cng v bng phng th tui th ca lp cng cao v ngc li.
Khi xe chy trong ng cong, do lc y ngang lm bin dng lp xe, tng lc
cn ln lp xe cng chng hao mn hn v nhin liu cng tiu hao nhiu hn
0
20
40
60
80
100
48 64 80 96 112
Tc xe chy (km/h)
H
a
o

m
n

l
p

x
e

Hnh 2.18 S hao mn lp ph thuc vo tc V

CU HI N TP CHNG 2
1. Cc lc tc dng khi xe chy, phn tch qu trnh sinh ra sc ko ca t.
2. Phng trnh chuyn ng ca t, biu nhn t ng lc v cc ng
dng ca n trong thit k yu t hnh hc ng t.
3. Lc bm ca bnh xe vi mt ng. H s bm v vai tr ca n trong
thit k cc yu t hnh hc ng t.
4. iu kin chuyn ng chung ca t v lc ko v lc bm.
5. Hm xe v c ly hm xe an ton.
6. Khi nim v tm nhn xe chy, cc s tm nhn tnh ton, cc ng dng
ca chiu di tm nhn trong thit k yu t hnh hc ng t.
7. Hao tn nhin liu v hao mn sm lp.
67
CHNG 3
THIT K BNH TUYN

3.1 KHI NIM CHUNG V NHNG NGUYN TC C BN
3.1.1 Khi nim :
Bnh tuyn l hnh chiu bng ca tuyn ng v a hnh dc theo tuyn
ng. Bnh tuyn gm 3 yu t tuyn chnh l: on thng, on ng cong
trn v on ng cong c bn knh thay i (gi l ng cong chuyn tip)
on tuyn thng c hai thuc tnh l phng hng v chiu di cnh tuyn.
on tuyn cong trn cng c hai thuc tnh c bn, l gc chuyn hng v bn
knh ng cong trn, hai thuc tnh ny s quyt nh n thuc tnh th ba ca
ng cong trn l chiu di on cong. Trong khi i vi ng cong
chuyn tip l hnh dng ca ng cong v chiu di ca ng cong chuyn
tip
3.1.2 Phng hng cnh tuyn :
Vic chn phng hng cnh tuyn ph thuc vo cc iu kin kinh t k
thut, tuy nhin trong iu kin cho php nn chn tuyn cng bm st vi ng
chim bay cng tt chn mt cnh tuyn m bo tnh tin nghi v an ton
nn cn nhc hai tnh trng hp sau :
Phng hng ca tuyn c th gy chi mt cho ngi li xe (trn hnh trnh
vo thi gian ban ngy) bi nh sng mt tri. V d nh cnh tuyn theo hng
ngTy l hng mt tri mc v ln, t tuyn theo hng ny gy bt li
cho ngi li xe sut thi gian ban ngy v trong tt c cc ma trong nm, c
bit l vo ma h nc ta. Trong trng hp bt kh khng phi chn hng
tuyn theo hng ny cn c bin cnh bo cho ngi li xe.
Hng tuyn vung gc vi hng gi thnh hnh cng tc ng khng tt n
cc xe ti thng kn (chy khng ti) v cc loi xe khch ln. i vi nhng
tuyn ng c lu lng xe cc loi trn ln, khng nn chn tuyn theo hng
ny. Trong trng hp bt kh khng, c gng t tuyn nhng sn i np
gi.
3.1.3 Nhng yu cu chung i vi tuyn trn bnh :
1. m bo cc yu t ca tuyn nh bn knh ti thiu ng cong nm, chiu
di ng cong chuyn tip, dc dc ln nht khi trin tuyn, ... khng vi
phm nhng quy nh v tr s gii hn i vi cp ng thit k.
2. m bo tuyn ng m theo hnh dng a hnh khi lng o p nh
nht, bo v cnh quan thin nhin
68
3. Xt yu t tm l ngi li xe v hnh khch i trn ng, khng nn thit
k ng c nhng on ng thng qu di (ln hn 4km) gy tm l mt
cnh gic v gy bun ng i vi li xe, ban m n pha t lm chi mt
xe ngc chiu.
4. C gng s dng cc tiu chun hnh hc cao nh bn knh ng cong, on
chm gia cc ng cong, chiu di ng cong chuyn tip trong iu kin
a hnh cho php
5. m bo tuyn l mt ng khng gian u n, m thun, trn hnh phi
cnh tuyn khng b bp mo hay gy khc. Mun vy phi phi hp hi ho
gia cc yu t tuyn trn bnh , trc dc, trc ngang, gia tuyn v cng
trnh v gia cc yu t vi a hnh, cnh quan mi trng xung quanh
3.1.4 Nhng nguyn tc c bn khi vch tuyn, nh tuyn
1. nh tuyn phi bm st ng chim bay gia 2 im khng ch .
2. Thit k nn ng phi m bo cho giao thng thun li, ng thi phi
tun theo mi quy nh v tiu chun k thut ca tuyn.
3. Khi nh tuyn nn trnh i qua nhng v tr bt li v th nhng, thu vn,
a cht (nh m ly, khe xi, st l, ln, kast,...) m bo cho nn
ng c vng chc .
4. Khng nn nh tuyn qua khu t ai c bit qu, t ai ca vng kinh t
c bit, c gng t lm nh hng n quyn li ca nhng ngi s dng
t .
5. Khi tuyn giao nhau vi ng st hoc i song song vi ng st cn phi
tun theo quy trnh ca B GTVT v quan h gia ng t v ng st
(v tr giao phi ngoi phm vi ga, ng dn tu, ca hm ng st, ghi
c hng, cc ct tn hiu vo ga, gc giao 45
0
) .
6. Khi chn tuyn qua thnh ph, th trn th cn ch n quy m v c tnh
ca giao thng trn ng, lu lng xe khu vc hay xe qu cnh chim u
th, s dn v ngha v chnh tr, kinh t, vn ho, x hi ca ng
quyt nh hng tuyn hp l nht.
7. Khi qua vng ng bng cn vch tuyn thng, ngn nht, tuy nhin trnh
nhng on thng qu di (3-4km) c th thay bng cc ng cong c bn
knh R1000m, trnh dng gc chuyn hng nh.
8. Khi ng qua vng i nn dng cc ng cong c bn knh ln un theo
a hnh t nhin. B qua nhng un ln nh v trnh tuyn b gy khc v
bnh v trc dc.
9. Qua vng a hnh i nhp nh ni tip nhau, tt nht nn chn tuyn l
nhng ng cong ni tip hi ho vi nhau, khng nn c nhng on thng
69
chm ngn gia nhng ng cong cng chiu, cc bn knh ca cc ng
cong tip gip nhau khng c vt qu cc gi tr cho php.
10. Khi tuyn i theo ng phn thu, iu cn ch trc tin l quan st
hng ca ng phn thu chnh v tm cch nn thng tuyn trn tng
on, chn nhng sn i n nh v thun li cho vic t tuyn, trnh
nhng mm cao v tm nhng o thp vt
11. Khi tuyn i trn sn ni, m dc v mc n nh ca sn ni c nh
hng n v tr t tuyn th cn nghin cu tng hp cc iu kin a hnh,
a cht v thu vn chn tuyn thch hp. Nu tn ti nhng on sn
dc bt li v a cht, thu vn nh st l, trt, nc ngm, ... cn cho
tuyn i trnh hoc ct qua pha trn
12. Khi trin tuyn qua o thng thng chn v tr o thp nht, ng thi
phi da vo hng chung ca tuyn v c im ca sn ni trin tuyn
t nh o xung hai pha.
i vi nhng ng cp cao nu trin tuyn qua o gp bt li nh sn
ni khng n nh hoc cc tiu chun k thut v bnh , trc dc qu hn
ch khng tho mn th c th xem xt phng n hm. Tuyn hm phi chn
sao cho c chiu di ngn nht v nm trong vng n nh v a cht, thu
vn.
13. Khi tuyn i vo thung lng cc sng sui, nn :
- Chn mt trong hai b thun vi hng chung ca tuyn, c sn thoi n
nh, khi lng cng tc o p t
- Chn tuyn i trn mc nc l iu tra
- Chn v tr thun li khi giao ct cc nhnh sng sui: nu l thung lng
hp tuyn c th i mt bn hoc c hai bn vi mt hoc nhiu ln ct
qua khe sui. L do ct qua nhiu ln mt dng sui thng l khi gp
sn dc nng, vch cao, a cht khng n nh (st, trt,...)
14. V tr tuyn ct qua sng sui cn chn nhng on sui thng c b v dng
n nh, iu kin a cht thun li
15. Trng hp lm ng cp cao i qua m h hoc vnh cn nghin cu
phng n ct thng bng cch lm cu hay kt hp gia cu v nn p
nhm rt ngn chiu di tuyn.

70
3.2 THIT K CC ON TUYN NM TRN NG THNG
Tuyn thng thng c thit k trong cc trng hp qua vng ng bng,
vng thung lng rng, on qua cu ln, cu vt v hm. ng thng c u
im l hng tuyn r rng, tuyn ngn, o c n gin,...Nhng ng thng
qu di, cnh quan n iu, thng lm cho li xe mt mi, d vt tc quy
nh, d ch quan c lng c ly thng sai, ng thi gy la v ban m do
n pha ca xe i ngc chiu. ng thng di cng kh thch hp vi a hnh
thay i, lm mt s hi ha tuyn vi mi trng. Tt c nhng bt li trn lm
cho on tuyn thng qu di tr thnh on tuyn khng an ton cho xe chy
vi tc cao. Theo cc nghin cu thc nghim nc ngoi cho thy on
tuyn thng cng di, tai nn cng nhiu, hn na tc xe chy n cui on
cng cao.
Do vy, cc quy trnh thit k ng Vit Nam quy nh nn trnh thit k on
tuyn thng di qu 4 km i vi ng cao tc, trong cc trng hp ny nn
thay bng cc ng cong gc chuyn hng nh v bn knh ln (R t 5.000
n 15.000m)
CHLB c [24] v Nht Bn cng quy nh : chiu di (tnh bng m) ti a on
thng thch hp ly bng 20 ln tc xe chy (tnh bng km/h). Quy nh ny
da vo thi gian xe chy theo tc vo khong 72s.
B
n

k
n
h

n
g

c
o
n
g

R

(
m
)
Chiu di tuyn thng L (m)
200 400 600 800 1000
200
400
600
800
1000
0
1
2
3
4
1 - Phm vi phi hp rt tt
2 - Phm vi phi hp tt
3 - C th dng c
4 - Phm vi nn trnh dng

Hnh 3.1. Quan h phi hp gia chiu di on thng v bn knh ng cong
Tuyn thng qu ngn cng khng cho php v lm iu kin chy xe thay i
nhiu v khng c ch b tr cu to on chm ni tip gia cc ng cong.
Theo kinh nghim th chiu di ti thiu cc on thng gia hai ng cong
cng chiu l 6V v gia hai ng cong ngc chiu l 2V. Trong ng cong
trn cng chiu do phi lin tc li vng cng chiu, ngi li xe kh nm c
71
tc dng ca lc qun tnh, lc ly tm tng ln lin tc nn quy nh chiu di
on thng phi di hn so vi on thng gia hai ng cong trn ngc
chiu.
Trn quan im th gic v an ton, CHLB c cn quy nh quan h gia chiu
di on thng L (m) v bn knh ng cong R (m) ni tip vi ng thng
nh th hnh 3.1
Ni chung, quan h ti thiu l
- Nu L 500m th R L
- Nu L > 500m th R 500

3.3 C IM CA S CHUYN NG CA T TRONG NG
CONG TRN.
Khi chy trong ng cong trn, xe phi chu nhiu iu kin bt li hn so vi
khi chy trong ng thng. Nhng iu kin bt li l:
1. Khi chy trong ng cong xe phi chu thm lc li tm, lc ny nm ngang
trn mt phng thng gc vi trc chuyn ng, hng ra pha ngoi ng
cong v c gi tr
C =
R
v m
2
.
(kG) (3.1)
Trong :
C lc ly tm
m khi lng ca xe (kg)
v tc xe chy (m/s)
R bn knh ng cong ti v tr tnh ton (m)
Lc ly tm c tc dng xu, c th gy ra nhng kh khn sau :
Xe c kh nng b lt hoc trt ngang v pha lng ng cong.
Gy kh khn cho vic iu khin xe, gy kh chu cho hnh khch,
gy v hng ho vn chuyn.
Gy bin dng ngang ca lp xe nn lm cho sm lp chng hao mn
hn.
Lm tng sc cn do lm tiu hao nhin liu nhiu hn.
2. Xe chy trong ng cong yu cu c b rng phn xe chy ln hn trn
ng thng th xe mi chy c bnh thng.

72

Hnh 3.2 Cc lc tc dng khi xe chy trong ng cong
3. Xe chy trong ng cong d b cn tr tm nhn nht l khi bn knh ng
cong nh, on ng o. Tm nhn ban m ca xe chy trong ng
cong cng b hn ch do pha n chiu thng mt on ngn hn.

3.4 LC NGANG V LA CHN H S LC NGANG
Khi xe chuyn ng trong ng cong th t chu hai lc tc dng:
- Trng lng bn thn G ca xe c hng vung gc vi mt phng nm
ngang.
- Lc ly tm C hng ra ngoi ng cong v vung gc vi trc chuyn
ng, lc ly tm c gi tr:
R
V
g
G
C
2
= . (3.2)
Chiu cc lc tc dng ln t theo phng song song vi mt ng c cng
thc tnh lc ngang Y tc dng ln t:
Y = C.cos G.sin (3.3)
Du + : trong trng hp bnh thng, mt ng hai mi v xe chy
ln ngoi (xe chy pha lng ng cong).
Du : trong trng hp cu to siu cao, dc v pha bng ng
cong (xe chy pha bng ng xong).
: l gc nghing ca mt ng so vi phng nm ngang.
73
h : l chiu cao trng tm ca xe ti mt ng.
b : chiu rng ca hai bnh xe.
V gc rt nh cos=1; sin tg i
n
: l dc ngang ca mt ng.
n
i G
R
V
g
G
Y . .
2
= t =
G
Y
(3.4)
= =
n
i
R g
V
G
Y
.
2
(3.5)
vi
G
Y
= : l h s lc ngang, c trng cho lc ngang tc dng trn mt n v
trng lng ca xe v dng trong thit k ng.
Trong : Y l tng lc ngang.; G l trng lng ca t.
T tnh c bn knh ng cong nm R theo h s lc y ngang v vn tc
xe chy:

) .(
2
n
i g
v
R

= (m) v : (m/s) (3.6)
) .( 127
2
n
i
V
R

= (m) V: (km/h) (3.7)
+ khi xe chy pha bng ng cong
- khi xe chy pha lng ng cong

LA CHN H S LC NGANG.
Lc ngang, tu theo h s ca n, c th gy ra nhng tc ng bt li cho xe
chy trong ng cong:
- Lm lt xe qua im ta l bnh xe pha lng ng cong.
- Lm cho xe b trt ngang trn ng.
- Gy cm gic kh chu cho hnh khch v ngi li xe.
- Lm tiu hao thm nhin liu v tng hao mn sm lp.
V vy cn phn tch tng mt ca vn ta s la chn c h s lc ngang
tnh ton cn thit m bo cho xe chy an ton v kinh t.
3.4.1 iu kin n nh chng lt.
Di tc dng ca lc ly tm th xe c th b lt quanh bnh xe pha ngoi:
iu kin n nh gia m men lt v m men gi :
)
2
.( .
b
G h Y
h
b
G
Y
. 2
. 2

h
b
. 2
. 2
(3.8)
b : khong cch gia hai tm bnh xe.
74
h: chiu cao ca trng tm xe.
Thc nghim c c
: dch ngang ca thn xe t so vi bnh, thng ly 0,2.b
thng thng: 3 2 =
h
b
i vi xe du lch.
= 1,73 i vi xe but.
Nu ly gi tr (b/h=2) th ta c 0,6
Nh vy khi 0,6 th iu kin trn lun m bo.
3.4.2 iu kin n nh chng trt ngang.
Phn tch cc lc tc dng vo cc bnh xe
m bo xe khng b trt ngang trn mt ng th :
Y G.
2
(3.9)
Trong :
G.
2
: l lc bm gia bnh xe v mt ng
theo phng ngang
G : trng lng ca t.
2
: h s bm theo chiu ngang gia bnh xe
v mt ng.
Y : tng lc ngang tc dng ln xe.
G
Y

2
Nh vy
2

: h s bm gia bnh xe vi mt ng (gm h s
bm dc v ngang).
Hnh 3.3 Cc lc tc dng ln bnh xe
2
2
2
1
+ = (3.10)
vi
1
l h s bm dc ca bnh xe v mt ng.
1
=(0,7-0,8).
thay vo ta c
2
=(0,6-0,7).
Nh vy ta c cc iu kin ca nh sau :
- Mt ng kh ro 0,36
- Mt ng kh, m sch 0,24
- Mt ng m c bn bn 0,12

75
3.4.3 iu kin m thun v tin nghi vi hnh khch.
Khi chu tc dng ca lc li tm, hnh khch cm thy kh chu, nhiu khi s hi
c cm gic xe b lt . iu tra theo thc nghim cho ta cc kt qu nh sau :
0,1 th hnh khch khng cm thy xe chy trn ng cong.
=0,15 th hnh khch hi cm thy trn ng cong.
=0,2 th hnh khch cm thy kh chu.
=0,3 th hnh khch cm thy b x dt v mt pha
m bo m thun v thoi mi cho hnh khch nn chn 0,15 v trong
iu kin kh khn, khi hnh khch c chun b cho php dng ti 0.25.
3.4.4 iu kin tit kim nhin liu v sm lp.
Di tc dng ca lc ngang th lp xe b bin dng v b lch sang mt pha, do
ng ra th bnh xe phi hp vi trc dc ca xe mt gc khi xe vo ng
cong nhng thc t bnh xe khng quay ht gc m chu mt gc lch so vi
trc chuyn ng ca xe.
Theo nghin cu thc nghim gc lch ny rt nh v t l vi lc ngang:
n
K
Y
= (3.11)
K
n
: h s bin dng ngang ca lp xe, ph thuc vo n hi ca lp
Vi xe con: K
n
= 40-70 (kG/)
Vi xe ti: K
n
= 110-120 (kG/)
Gc lch cng ln th tiu hao nhin liu cng nhiu v hao mn lp xe cng
tng ln.
Nghin cu cho thy nn dng 0,1 ( cng sut tiu th tng 15%; hao mn lp
gp 5 ln).
3.4.5 La chn h s lc ngang tnh ton
y l mt bi ton kinh t - k thut, khi thit k phi m bo an ton v tin
nghi vi hnh khch v phng tin, hng ho, ng thi li phi bm st a
hnh m bo khi lng cng tc l t nht, gi thnh h.
Xt tng hp 4 iu kin trn th trong trng hp thng thng nn m bo
0,1; trng hp kh khn c th ly = 0,15; trng hp c bit kh khn
dng = 0,2 trong qui phm thng tnh ton vi = 0,15.
i vi ng cao tc, v xe chy vi tc cao nn quy nh v h s lc
ngang cng nh m bo an ton v thun li = 0,03 -:- 0,08
76
3.5 SIU CAO V B TR ON NI SIU CAO
3.5.1 Siu cao, tc dng ca siu cao
Tr li cng thc tnh lc ngang, h s lc ngang v bn knh ng cong
Y = C.cos G.sin ;
2
.
n
v
i
g R
= ;
) .(
2
n
i g
v
R

=
Khi xe chy trong ng cong, nhng xe chy bn na pha lng ng cong
km n nh hn nhng xe chy pha bng ng cong, ngoi ra vic iu khin
xe cng kh khn hn. Hin tng ny cng bt li khi ng cong c bn knh
nh v tc xe chy ln.
In
%
L
3
n
g

c
o
n
g

c
h
u
y
n

t
i
p
b
In % -In%
In %
L
1
L
2
0 %
e
n
g
c
o
n
g
t
r
n
0
R
I
n

%
I
n

%
I
n

%
I
s
c

%
I
n

%
0
%
Is
c
%
L
s
c

Hnh 3.4 B tr siu cao trong ng cong
V vy, m bo an ton v tin li trong vic iu khin t cc ng
cong bn knh nh th phi lm siu cao, tc l lm cho mt ng c dc
ngang nghin v pha bng ca ng cong.
Siu cao l cu to c bit trong cc ng cong c bn knh nh, phn ng
pha lng ng cong c nng cao mt ng c dc ngang mt mi
nghing v pha bng ng cong m bo xe chy an ton, m thun.
Tc dng ca siu cao:
- Siu cao c tc dng lm gim lc ngang, do gim cc tc hi ca lc ly
tm, m bo xe chy an ton trong ng cong
77
- Siu cao c tc dng tm l c li cho ngi li, lm cho ngi li t tin iu
khin xe khi vo trong ng cong
- Siu cao c tc dng v m hc v quang hc, lm cho mt ng khng b
cm gic thu hp gi to khi vo ng cong
3.5.2 dc siu cao
dc siu cao c th tnh c theo biu thc
2
.
sc
v
i
g R
= (3.12)
Nh vy, nu V ln v R nh th i hi dc siu cao ln.
Nu chn dc siu cao ln, i vi nhng xe ti v xe th s c tc thp c
kh nng b trt xung di, theo dc mt ng. dc siu cao qu ln
i hi phi ko di on ni siu cao, im ny s gp kh khn i vi ng
vng ni v s khng on chm gia 2 ng cong tri chiu.
dc siu cao khi thit k c tra trong quy trnh ph thuc vo tc thit
k v bn knh ng cong.
Bng 3.1 [1]
dc siu cao (%) theo bn knh ng cong nm (m) v tc thit k (km/h)
Isc

%)
V(km/h)
8 7 6 5 4 3 2
Khng lm
siu cao
120
650
800
800
1000
1000
1500
1500
2000
2000
2500
2500
3500
3500
5500
5500
100
400
450
450
500
500
550
550
650
650
800
800
1000
1000
4000
4000
80
250
275
275
300
300
350
350
425
425
500
500
650
650
2500
2500
60 -
125
150
150
175
175
200
200
250
250
300
300
1500
1500
40 - - 60 75 75 100 100 600 600
30 - 30 50 50 75 75 350 350
20 - 25 50 50 75 75 150 150 250 250
TCVN 4054-05 quy nh v dc siu cao:
- dc siu cao ln nht : 8%
- dc siu cao nh nht : bng dc ngang mt ng hai mi
- dc siu cao thng thng : 4%
- Nhng ng cong c bn knh ln R>R
ksc
th khng cn b tr siu cao
Ngoi ra, vng ni, nhng ng cong m vc, cn c cc bin php m bo
an ton v dc siu cao nghing v pha vc, c th b tr cc tng phng h,
hoc hn ch dc siu cao n 4%. Nhiu trng hp ngi ta cn b tr siu
cao ngc, quay v pha lng ng cong (pha ni)
78
3.5.3 on ni siu cao v cc phng php nng siu cao
on ni siu cao c thc hin vi mc ch chuyn ho mt cch iu ho t
mt ct ngang thng thng hai mi sang mt ct ngang c bit c siu cao.
Vic chuyn ho ny s lm pha lng ng cong c dc dc ph thm i
f

- Khi V
tt
=2040 km/h th i
f
= 1%.
- Khi V
tt

60 km/h th i
f
= 0,5%.
Trc khi vo on ni siu cao cn c mt on di 10m nng l c dc
ngang bng dc ngang mt ng, ring phn l t khng gia c pha lng
ng cong vn dc ra pha lng ng cong.
on ni siu cao, on ni m rng u c b tr trng vi ng cong
chuyn tip. Khi khng c ng cong chuyn tip, cc on ni ny b tr mt
na trn ng cong v mt na trn ng thng

1. Phng php quay quanh tim ng
y l phng php thng hay c s dng nht, phng php ny c quy
nh trong quy trnh hin hnh TCVN 4054-05 [1]
Trnh t cc bc :
- Quay mi mt ng bn lng ng cong quanh tim ng cho t dc
ngang mt ng i
n
;
- Tip tc quay c mt ng quanh tim ng cho t dc i
sc
.
Theo hnh 3.5 c th tnh c chiu di on ni siu cao Lsc v chiu di cc
on c trng nh sau :
f
sc
i
H
L = m
2
) (
2 2
n sc
n sc
i i b
i
b
i
b
H
+
= + = ;
1 2
1
1
;
2
L L
i
bi
i
h
L
f
n
f
= = =
t suy ra cc cng thc :
f
n sc
sc
i
i i b
L
2
) .( +
= ;
f
n
i
i b
L L
2
.
2 1
= = ;
f
n sc
sc
i
i i b
L L L L
2
) (
) (
2 1 3

= + = (3.13)
Trong : b : chiu rng mt ng (m)
L
1
: Chiu di on nng lng ng cong t -i
n
n 0
L
2
: Chiu di on nng lng ng cong t 0 n i
n

L
3
: Chiu di on nng mt ng t in n i
sc
.

79

Hnh3.5. Din bin nng siu cao v s tnh chiu di Lsc
theo phng php quay quanh tim ng
80
Tnh li dc dc ph thm
sc
n sc
f
L
i i b
i
2
) .( +
= (3.14)
Bng hnh hc tm c cng thc tnh dc ngang i ti mt ct ngang bt k
trong on ni siu cao cch u on mt khong cch x nh sau :
+ Nu xL
1
th mt ct nm trong on 1 :
dc bn bng ng cong i=i
n

dc bn lng ng cong
1
1
) (
L
x L i
i
n

=
+ Nu L
1
xL
1
+L
2
dc bn bng ng cong i=i
n

dc bn lng ng cong
2
1
) (
L
L x i
i
n

=
+ Nu (L
1
+L
2
) x Lsc th mt ct nm trong on 3 :
dc c mt ng
3 2
1
) (
L L
L x i
i
sc
+
= ; hoc
3
2 1
) (
). (
L
L L x
i i i i
n sc n
+
+ =
2. Phng php quay quanh mp ng
- Quay mi mt ng bn lng ng cong quanh tim ng cho t dc
i
n
;
- Tip tc quay quanh mp trong mt ng (khi cha m rng) cho t dc
i
sc
.
Bng cch tng t, theo hnh 3.7 c th tnh c chiu di on ni siu cao
Lsc v chiu di cc on c trng nh sau :
f
sc
sc
i
i b
L
.
= ;
f
n
i
i b
L L
2
.
2 1
= = ;
f
n sc
sc
i
i i b
L L L L
) (
) (
2 1 3

= + = (3.15)
Tnh li dc dc ph thm
sc
sc
f
L
i b
i
.
= (3.16)
Tnh ton dc ngang i ti mt ct ngang bt k trong on ni siu cao cng
tng t nh phng php trn.

81

Hnh 3.7 Din bin nng siu cao v s tnh chiu di Lsc theo phng php
quay quanh mp trong mt ng
82
3. Cc phng php nng siu cao cho ng cao tc, ng c di phn
cch.
i vi ng cao tc, ng c nhiu ln xe th c cc phng php nng siu
cao nh hnh 3.8.
a. Hnh 3.8a l mt ct ngang trn on thng .
b. Hnh 3.8b quay quanh tim ng (tim phn di phn cch gia) chiu di
on ni siu cao v cch tnh ging nh phn 1 trn vi b rng b l khong
cch gia 2 mp ng.
c. Hnh 3.8c nng siu cao hai phn ng ring quanh 2 mp gia ng gip
gii phn cch :
Tng t, c th tnh c chiu di on ni siu cao Lsc v chiu di cc on
c trng nh sau :
f
n sc
sc
i
i i b
L
) .( +
= ;
f
n
i
i b
L L
.
2 1
= = ;
f
n sc
sc
i
i i b
L L L L
) (
) (
2 1 3

= + = (3.17)
Tnh li dc dc ph thm
sc
n sc
f
L
i i b
i
) .( +
= (3.18)
dc ngang mt ng i ti mt ct bt k trong on ni siu cao cch u
on mt khong cch x nh sau :
+ Nu xL
1
dc phn ng bn tri (bn bng) i=in
dc phn ng bn phi (bn lng)
1
1
) (
L
x L i
i
n

=
+ Nu L
1
xL
1
+

L
2
dc phn ng bn tri i=in
dc phn ng bn phi
2
1
) (
L
L x i
i
n

=
+ Nu (L
1
+L
2
) x Lsc th mt ct nm trong on 3 :
dc nng c 2 phn tri v phi
3 2
1
) (
L L
L x i
i
sc
+
=

d. Hnh 3.8d quay quanh mp trong ng chiu di on ni siu cao v cch
tnh ging nh phn 2 trn vi b rng b l khong cch gia 2 mp ng.

83

84
e. Hnh 3.8e nng siu cao hai phn ng ring quanh 2 tim ca tng phn
ng :
Chiu di on ni siu cao Lsc v chiu di cc on c trng c tnh nh
sau
f
n sc
sc
i
i i b
L
2
) .( +
= ;
f
n
i
i b
L L
2
.
2 1
= = ;
f
n sc
sc
i
i i b
L L L L
2
) (
) (
2 1 3

= + = (3.19)
Tnh li dc dc ph thm
sc
n sc
f
L
i i b
i
2
) .( +
= (3.20)
dc ngang mt ng i ti mt ct bt k trong on ni siu cao tnh cng
tng t nh phn c trn.
f. Hnh 3.8f nng siu cao hai phn ng ring quanh 2 mp ngoi ca tng
phn ng :
Cc cng thc tnh cng ging nh trng hp hnh 3.8c
f
n sc
sc
i
i i b
L
) .( +
= ;
f
n
i
i b
L L
.
2 1
= = ;
f
n sc
sc
i
i i b
L L L L
) (
) (
2 1 3

= + = (3.21)
Tnh li dc dc ph thm
sc
n sc
f
L
i i b
i
) .( +
=
dc ngang trong on nng siu cao cng tng t.
4. Nhn xt :
- Tu tng trng hp c th v tu tng quan im m chn phng php
nng siu cao tnh ton v b tr on ni siu cao thch hp. Phng php
nng siu cao ph thuc vo a hnh, iu kin v bin php thot nc,
chiu rng mt ng, kch thc v cu to di phn cch gia,
- Nn s dng phng php quay quanh tim ng nng siu cao v b tr
on ni siu cao. Vi phng php ny cao tim ng khng thay i
nn d dng th hin trn trc dc v tng qut c khi lp cc chng thit
k trn my tnh. Phng php ny cn c bit thun li vi trng hp
tuyn un ln gm nhiu ng cong ngc chiu lin tip.
- Vi ng cao tc, ng nhiu ln xe th nn thit k theo cc phng php
hnh 3.8b v 3.8c cc phng php ny m bo to c u n v th
gic khi nhn t xa.
5. Trnh t tnh ton nng siu cao :
- Xc nh dc siu cao i
sc
, dc dc ph thm i
f
: Theo quy trnh quy nh
ph thuc vo cp ng v bn knh ng cong.
85
- Chn phng php nng siu cao : Phng php nng siu cao ph thuc vo
a hnh, iu kin thot nc, chiu rng mt ng, kch thc v cu to
di phn cch gia,
- La chn chiu di on b tr siu cao L
SC
: Thng thng chiu di on b
tr ny ph thuc vo a hnh v ly bng gi tr ln nht trong cc gi tr
tnh ton : Chiu di on ni siu cao - L
SC
, chiu di ng cong chuyn
tip - L
CT
, chiu di on ni m rng - L
MR
v theo bng 3.2; l bi s ca 5
( d dng cm v thit k cc mt ct ngang trong ng cong).
- T chiu di L
BT
chn tnh li i
f
v tnh cc on c trng L
1
, L
2
, L
3

- Tnh dc phn mt ng trong on ni siu cao
- Tnh cc dc l ng (l t, l gia c), dc di phn cch ti cc mt
ct ngang trong on ni siu cao ph thuc vo dc ngang mt ng v
phng php nng siu cao.
- Kt hp tnh ton ng cong chuyn tip v m rng trong ng cong thit
k trc ngang trn c s cc dc ngang xc nh c.

Bng 3.2 [1]
dc siu cao i
sc
v chiu di on chuyn tip ni siu cao L(m) ph thuc vo bn
knh ng cong R(m) v tc thit k Vtk(km/h)
Tc thit k (km/h)
120 100 80 60
R isc L R isc L R isc L R isc L
650 800 0,08 125 400 450 0,08 120 250 275 0,08 110 125 150 0,07 70
800 1000 0,07 110 450 500 0,07 105 275 300 0,07 100 150 175 0,06 60
1000 1500 0,06 95 500 550 0,06 90 300 350 0,06 85 175 200 0,05 55
1500 2000 0,05 85 550 650 0,05 85 350 425 0,05 70 200 250 0,04 50
2000 2500 0,04 85 650 800 0,04 85 425 500 0,04 70 250 300 0,03 50
2500 3500 0,03 85 800 1000 0,03 85 500 650 0,03 70 300 1500 0,02 50
3500 5500 0,02 85 1000 4000 0,02 85 650 2500 0,02 70 - - -

Tc thit k (km/h)
40 30 20
R isc L R isc L R isc L
65 75
0,06
0,05
35
30
30 50
0,06
0,05
33
27
15 50
0,06
0,05
20
15
75 100
0,04
0,03
25
20
50 75
0,04
0,03
22
17
50 75 0,04 10
100 600 0,02 12 75 350 0,02 11 75 150 0,03 7
Ghi ch bng 3.2:
Tr s chiu di L trong bng p dng i vi ng hai ln xe. i vi ng
cp I v II nu ng c trn hai ln xe th tr s trn phi nhn vi 1,2 i vi
ba ln xe; 1,5 i vi 4 ln xe v 2 i vi 6 ln xe.
86
3.6 M RNG PHN XE CHY TRONG NG CONG
3.6.1 Tnh ton m rng
Khi xe chy trn ng cong, mi bnh xe chuyn ng theo qu o ring,
chiu rng di ng m t chim trn phn xe chy rng hn so vi khi xe
chy trn ng thng. m bo iu kin xe chy trn ng cong tng
ng nh trn ng thng, nhng ng cong c bn knh nh cn phi m
rng phn xe chy.

Hnh 3.9. S m rng mt ng trong ng cong
xc nh m rng ta gi thit qu o chuyn ng ca t trong ng
cong l ng trn.
Xt chuyn ng ca t
trong ng cong nh
hnh v. Theo h thc
lng tam gic vung
CAD ta c
CB
2
= AB.BD
trong :
CB = L
A
chiu di t u
xe ti trc bnh xe sau, m;
AB = e chiu rng cn
m thm ca 1 ln xe, m;
BD = 2R AB 2R
Hnh 3.10 . S tnh m rng mt ng trong ng cong
A
B
C
D
R
0
L
A e
87
Do :
R 2
L
e
2
A
= (3.22)
Cng thc trn c xc nh theo s hnh hc m cha xt n kh nng
thc t khi xe chy, khi xe chy vi tc cao, xe cn b lc ngang sang hai bn,
nh vy ta phi b sung s hng hiu chnh :
m ,
R
0,05.V
2R
L
e
2
A
+ = (3.23)
m rng mt ng E cho ng c 2 ln xe c tnh gn ng theo cng
thc:
m ,
R
0,1.V
R
L
E
2
A
+ = (3.24)
trong : V tc xe chy, km/h.
i vi nhng ng cp cao c bn knh ln v c b tr cc ng cong
chuyn tip clothoid ph hp vi qu o chy xe nn khng cn thit phi b tr
m rng phn xe chy.
3.6.2 B tr m rng mt ng trong ng cong:
on ni m rng lm trng vi on ni siu cao hoc ng cong chuyn tip.
Khi khng c hai yu t ny, on ni m rng c cu to:
- Mt na nm trn ng thng v mt na nm trn ng cong.
- Trn on ni, m rng u (tuyn tnh). M rng 1m trn chiu di ti thiu
10m.
m rng b tr c hai bn, pha lng v bng ng cong. Khi gp kh
khn, c th b tr mt bn, pha bng hay pha lng ng cong .
Thng thng mp mt ng c trn tru, m thun, th tr s m rng
E
n
ti mt im bt k c tnh theo cng thc:
E
n
=(4K
3
-3K
4
)E (3.25)
Trong : E l m rng trong ng cong trn

MR
n
L
L
K = vi L
MR
l chiu di on ni m rng
L
n
l khong cch t u on ni m rng n im ang xt
Phng ca m rng l phng ng php tuyn ca tim ng xe chy.
88
m rng c t trn din tch phn l gia c. Di dn hng (v cc cu to
khc nh ln ph cho xe th s, ) phi b tr pha tay phi ca m rng.
Nn ng khi cn phi m rng, m bo phn l t cn t nht l 0,5 m.
tc
b
p
n
t
nc
O
R
E
/
2
E
/
2
n
g
c
o
n
g
c
h
u
y
n
t
i
p

Hnh 3.11 B tr m rng phn xe chy v hai pha ca ng cong
Bng 3.3 m rng phn xe chy 2 ln xe trong ng cong nm, m.[1]
Bn knh ng cong nm (m)
Dng xe
250 200 < 200 150 < 150 100 < 100 70 < 70 50 < 50 30 < 30 25 < 25 20
Xe con 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,8 2,2
Xe ti 0,6 0,7 0,9 1,2 1,5 2,0 - -
Xe moc
t
0,8 1,0 1,5 2,0 2,5 - - -
Khi phn xe chy c trn 2 ln xe, th mi ln xe thm phi m rng 1/2 tr s trong bng 3.11
v c bi s l 0,1 m.
Cc dng xe c xe c bit, phi kim tra li cc gi tr trong bng 3.11.

3.7 THIT K V B TR NG CONG TRN
Trong thit k hnh hc ng, ng cong trn c s dng t hp cc
ng cong clothoid v c s dng nh mt ng cong n gin.
S s dng cc ng cong trn n gin thit k ng cong do nhng
nhc im bit ch nn hn ch trong nhng trng hp c bit. Nhng
trng hp y c th l:
- ng c tc xe chy thp (V < 60km/h)
- ng cong nhng v tr a hnh hn ch c bit, ti ng
clothoid khng ph hp lm ng cong chuyn tip.
- Cc ng cong c gc chuyn hng nh ( 7 ).
- ng cong c bn knh rt ln .
89
ng cong trn nhiu thnh phn c phm vi s dng ging nh ng cong
trn. Bi vy ng cong nhiu thnh phn cng ch nn dng trong nhng
trng hp c bit (a hnh hn ch).
R
1
R
2
R
3
P
p
1
2
3
a) ng cong trn n gin b) ng cong trn nhiu thnh phn

T
T
R
p
K
T TC
O
P
T
TC

Hnh 3.12 S tnh ton ng cong trn
Cc cng thc quen thuc tnh ton ng cong trn n gin theo R v :
Tip tuyn
2
tg . R T

= (3.26)
Chiu di ng cong
rad
0
0
. R
180
R
K =

= (3.27)
Phn c
= 1
2
cos
1
R p (3.28)
Siu c K T 2 D = (3.29)
i vi ng cao tc khi chiu di ng cong K qu ngn th li xe phi i
hng tay li lun nn d gy nguy him, mt khc nhm khc phc n tng
ng b gy phi m bo chiu di dng cong ln ti thiu cho xe chy
trong 6s, tc l K
min
1,67 V (V tnh bng km/h v K
min
tnh bng m)
i vi cc ng cong c gc chuyn hng nh ( 7
0
) th qua nghin cu
nhn thy nu chiu di ng cong qu ngn, hnh nh th gic ca ng cong
thu nhn c s b bp mo, s thy ng cong cng ngn hn thc, iu ny
rt nguy him v ngi li xe tng ht ng cong nn chuyn tay li v tng
tc. khc phc hin tng ny cn phi thit k ng cong c chiu di
sao cho phn c p ln. Gi tr p c m bo 2,0m; 1,75m; 1,5m v 1,0m
tng ng vi cc tc thit k V=120km/h; 100km/h; 80km/h; 60km/h.
90
3.7.1 La chn bn knh ng cong trn
Bng phn tch iu kin xe chy trong ng cong phn 3.4 v 3.5 rt ra c
cc cng thc tnh ton bn knh ng cong trn gii hn nh sau:
1. Bn knh ng cong nm ti thiu gii hn
) .( 127
max
2
min
sc
i
V
R
+
=
, m (3.30)
Trong :
V - Tc xe chy tnh ton (km/h)
- H s lc ngang, ly = 0,08-0,15
(chn gi tr nh i vi ng cp cao v a hnh thun li)
i
scmax
- dc siu cao ln nht
2. Bn knh ng cong nm ti thiu thng thng
) .( 127
2
min
sctt
i
V
R
+
=
, m (3.31)
Trong :
- H s lc ngang, ly = 0,05-0,08
i
sctt
- dc siu cao thng thng i
sctt
=i
scmax
-2%
3. Bn knh ng cong nm ti thiu khng cn b tr siu cao
) .( 127
2
n
ksc
i
V
R
, m (3.32)
Trong :
- H s lc ngang, ly = 0,04-0,05 ci thin iu kin xe chy
i
n
- dc ngang mt ng (i
n
=2-4%)
La chn bn knh ng cong nm tnh ton
y l bi ton kinh t-k thut, khi thit k cn vn dng bn knh ng cong
ln ci thin iu kin xe chy, m bo an ton, tin li ng thi cng m
bo gi thnh xy dng nh nht. Ch khi kh khn mi vn dng bn knh
ng cong nm ti thiu, khuyn khch dng bn knh ti thiu thng thng
tr ln, lun tn dng a hnh nng cao cht lng chy xe.
Bn knh ng cong bng c la chn theo cc nguyn tc:
- Ln hn cc gi tr gii hn
91
- Ph hp vi a hnh, cng ln cng tt (thng R=3 n 5 ln R
min
)
- m bo s ni tip gia cc ng cong
- m bo b tr c cc yu t ng cong nh : chuyn tip, siu cao
- m bo phi hp hi ho cc yu t ca tuyn, phi hp tuyn ng vi
cnh quan.
Quy nh ca TCVN 4054-05 cc gi tr gii hn ca bn knh
Bng 3.4. Bn knh ng cong nm ti thiu [1]
Cp ng I II III IV V VI
Tc thit k
(km/h)
120 100 80 60 60 40 40 30 30 20
Bn knh ng
cong nm: (m)

- ti thiu (gii
hn)
650 400 250 125 125 60 60 30 30 15
- ti thiu thng
thng
1000 700 400 250 250 125 125 60 60 50
- ti thiu khng
siu cao
5500 4000 2500 1500 1500 600 600 350 350 250

3.7.2 Ni tip cc ng cong trn.
Khi cm tuyn nn trnh cc bt ng cho ngi li, cc bn knh ng cong
cnh nhau khng nn chnh lch nhau qu (tt nht l khng qu 1,5 ln). Sau
mt on thng di cng khng nn b tr ng cong c bn knh qu nh. V
mt lin kt k thut, cc trng hp b tr ni tip gia cc ng cong nh sau:
1. Ni tip gia hai ng cong cng chiu:
Hai ng cong cng chiu c th ni trc tip vi nhau hoc gia chng c mt
on thng chm ty theo tng trng hp c th:
- Nu hai ng cong cng chiu khng c siu cao hoc c cng dc siu
cao th c th ni trc tip vi nhau v ta c ng cong ghp (Hnh 3.13a)
- Nu hai ng cong cng chiu gn nhau m khng c cng dc siu cao:
+ Gia chng phi c mt on thng chm m di b tr hai on ni
siu cao (Hnh 3.13b), tc l:
2
L L
m
2 1
+

trong : L
1
v L
2
chiu di on ni siu cao ca hai ng cong, m.
+ Nu chiu di on thng chm gia hai ng cong khng c hoc
khng th tt nht l thay i bn knh hai ng cong tip gip
92
nhau v c cng dc siu cao cng nh m rng theo dc siu
cao v m rng ln nht.
+ Nu v iu kin a hnh khng th dng ng cong ghp m vn phi
gi on thng chm ngn th trn on thng phi thit k mt ct
ngang mt mi (siu cao) t cui ng cong ny n u ng cong
kia.
2. Ni tip gia hai ng cong ngc chiu: (l hai ng cong c tm quay
v hai pha khc nhau).
- Hai ng cong ngc chiu c bn knh ln khng yu cu lm siu cao th
c th ni trc tip vi nhau.
- Trng hp cn phi lm siu cao th chiu di on thng chm phi di
c th b tr hai on CCT hoc hai on ni siu cao tc l
2
L L
m
2 1
+
(Hnh 3.13c). Nu iu kin ny khng tho mn th phi cm
li tuyn hoc c cc gii php hn ch tc .
TC1=T2
1 2
TC2
T1
01
02
R2
R1
a)
b)
c)
m
m
T1
T1
1
1
2
2
TC2
TC2
R1
R1
R2
R2
T2
TC1 T2
TC1
01
01
02
02

Hnh 3.13 B tr ni tip cc ng cong trn trn bnh
a,b) ng cong cng chiu; c) ng cong ngc chiu
93
3.8 NG CONG CHUYN TIP
3.8.1 Tc dng ca ng cong chuyn tip
Khi xe chy t ng thng vo ng cong, xe phi chu cc thay i
- Bn knh gim dn t +: ngoi ng thng n R trong ng cong
- Lc ly tm C tng dn t 0 n
R
mv
C
2
=
- Gc hp thnh gia trc bnh trc v
trc xe tng dn t 0 n
Nhng bin i t ngt gy cm gic kh
chu cho li xe v hnh khch v lm cho vic
iu khin xe kh khn hn.

m bo tuyn ng ph hp vi qu o
thc t xe chy v m bo iu kin xe
chy khng b thay i t ngt hai on u
ng cong, ngi ta b tr ng cong chuyn
tip - CCT.
Quy trnh Vit Nam, Trung Quc v mt s
nc quy nh vi cc ng c V
tt
60 km/h
th phi b tr CCT. Theo AASHTO th ch
thit k CCT khi ng t c thit k vi
tc V 50 km/h
Cc tc dng ca CCT
- Thay i gc ngot ca bnh xe pha trc mt cch t t t c gc
quay cn thit u ng cong trn
- Gim mc tng lc ly tm do trnh c hin tng ngi trn xe b x
ngang khi vo ng cong trn
- Tuyn c dng hi ho, ln u khng b gy khc, ph hp vi qu o
thc t xe chy, tng mc tin li m thun v an ton xe chy.
3.8.2 Xc nh chiu di ca CCT
cu to CCT ngi ta gi thit:
- Tc xe chy trn CCT khng thay i v bng V
tt

- Trn sut chiu di ca CCT t S=0 n S=L
ct
gia tc ly tm thay i u t
0 n
R
v
2
ng thi bn knh ng cong gim dn t +: n R t l bc
nht vi chiu di CCT.
LA
R
94
Ta thy, gia tc ly tm tng u tc l tng ca gia tc ly tm theo thi gian
bng hng s :
const s m
Rt
v
I = = ) / (
3
2
(3.33)
Trong :
I - tng ca gia tc ly tm (m/s
3
)
v - Tc xe chy (m/s)
R - Bn knh ng cong trn
t - Thi gian xe chy t u n cui CCT ;
v
L
t
ct
=
Thay t vo (3.33) ta c
R I
v
L
RL
v
I
ct
ct
.
3 3
= = vi [v]=m/s (3.34)
hoc
R I
V
L
ct
. . 47
3
= vi [V]=km/h (3.35)
tng ca gia tc ly tm I theo thi gian c quy nh tu theo tng nc
- Theo quy trnh M : 0,30-0,90 m/s
3

- Php : 0,65-1,00 m/s
3

- Lin x (c) v Vit Nam : 0,5 m/s
3

- Thy in, Anh, : 0,8 m/s
3

Nh vy, vi I=0,5 m/s
3
ta c cng thc dng tnh ton chiu di ti thiu ca
ng cong chuyn tip
3
ct
V
L
23, 5.R
= (3.36)
Chiu di ca CCT cn c xc nh t iu kin thi gian hnh trnh trn
CCT. Vi li xe c trnh chuyn mn trung bnh th thi gian ny bng 3s v
ta c cng thc L
ct
= 3.v = 0,83V (m).

3.8.3 Nghin cu dng hnh hc ca ng cong chuyn tip
ng cong chuyn tip l ng cong qu c bn knh cong thay i dn
thch ng vi qu o xe chy bin i, c dng khi ni ng thng vi
ng cong trn hoc gia hai ng cong trn c bn knh khc nhau.
C mt s dng ng cong ton hc c th tha mn cc yu cu trn vi nhng
mc nht nh. l cc ng cong xon c bc x hay gi l clothoid;
95
ng hoa th Lemniscat Becnulli; ng parabol bc 3 v bc 4,...Ngi ta s
dng mt phn ca cc ng cong ton hc ny lm CCT.
Tiu chun la chn s dng loi ng cong ton hc no lm CCT ph
thuc vo 2 iu kin c bn:
- Dng ng cong ph hp vi qu o chuyn ng ca xe
- Tnh ton v cm ng cong c n gin v d dng
Di y chng ta nghin cu tng loi ng cong.
3.8.3.1 ng cong clothoid.
1. Phng trnh ca ng cong clothoid.
ng clothoid l ng ph hp nht lm ng cong chuyn tip trong s
cc ng cong c nghin cu t trc n nay. Khi xy dng cc con
ng t c tc tnh ton t 60km/h tr ln ngi ta s dng ng clothoid
khng ch lm ng cong chuyn tip m cn s dng lm yu t tuyn
lm p thm hnh nh ng.
Xt mt im B bt k trn ng cong chuyn tip c to cong tnh t gc
ng cong l S, ti c bn knh ng cong , bn knh ny gim dn u
t +: (S=0) n R (S=L).
Ta c
. .
3 3
I
v
S
S
v
I = = (3.37)
v, I khng i
S
C C
S = =
(3.38)
Phng trnh (3.38) l c s l thuyt tnh ton ng cong clothoid
Hng s
2
3
A R . L
I
v
C = = = v ngi ta gi A l thng s Clothoid
Phng trnh (2) c vit di dng to cc, v vy vic cm tuyn cn kh
khn. Ngi ta chuyn sang h to Descarte nh phng trnh sau:
..
42240 336 6
..
3456 40
10
11
6
7
2
3
8
9
4
5
+ + =
+ + =
A
S
A
S
A
S
Y
A
S
A
S
S X
(3.39)
Phng trnh (3.39) hi t nhanh nn ch cn 2 s hng u l chnh xc,
nhng i vi nhng ng cong di th phi tnh ti 3 s hng. Hin nay
phng trnh (3.39) c lp sn trong my tnh cm tay (PPC) tnh to
CCT ngoi thc t.
96
a) Nghin cu dng ng cong chuyn tip b) ng clothoid trong ta vung gc
=
c
/
s
-L
A
R=0
8 L=
A
2
-
A
2
-
2
-X 0
8ng tang chnh R=
-Y
L= 0
_+
+
A
A
50
grad
+L
2
2
+
A
2
8
R=0
L=
+Y
+X

Hnh 3.14 S tnh ng cong chuyn tip
im cui ca CCT c S=L ng vi to (X
0
, Y
0
)
Gc hp bi tip tuyn ca im cui CCT v ng tang chnh c xc
nh nh sau:
,
R 2
L
6620 , 63 hay rad ,
R 2
L
C
dS . S dS dS
d
L
0
L
0
= = =
=

(3.40)
T cc biu thc trn ta c th lp cc cng thc th hin mi lin quan gia
thng s A, bn knh R, chiu di ng cong clothoid L v gc tip tuyn nh
bng sau:
Bng 3.5 Quan h gia cc yu t ng cong clothoid
A L R
2
2
RL
L
R

2 A
. R 2
R
A
2

2
A
2
L
L
A
2

2
2
2
2
R 2
A
A 2
L
R 2
L

2. c im ca ng cong clothoid.
Thng s A ca ng cong clothoid c chc nng ging ht nh bn knh R ca
ng cong trn, n phc v cho vic phng to thu nh ng cong. C mt s
97
lng v hn ng clothoid tng t nhau v mt hnh hc, khi phng to hoc
thu nh th chiu di ca ng cong thay i t l thun vi thng s A, tt c
cc gc v nhng tr s tng quan khc gi nguyn khng i (hnh 3.15).

8
R
=
1
L
1 2 3
1
1
R
2
L
R
L
3
2
3
R
3

Hnh 3.15 Cc nhnh ng clothoid c ln khc nhau (A1<A2<A3)
v chung mt ng tang
Cc v tr c trng v cc v tr v hnh dng ca ng clothoid
Mt im trn ng clothoid m ti c R=L=A gi l im c trng. Gc
gia cc ng tang v t ny bng: =0.5 hoc =31.8310 grad. Nh im c
trng c th xc nh c thng s ca bt k mt ng clothoid no bng
cch o chiu di L n im tip xc ca ng tang c gc =0.5 (31.8310
grad) (hnh 3.16). Ngoi ra cn cc im hnh dng, nhng im y c cc s
trn s khi tnh t s A/R.
3
R
1
4
A
=
A
= A
=
(

~

2

g
r
a
d
)
(

~

1
,
3

g
r
a
d
)
(

~

1

g
r
a
d
)

8
R
=
A
=
4 5 6
R
6 1
1
5 1
R
R
0,50 ( = 127,32 grad)
0,71 ( = 63,66 grad)
A

=

R

=

L
=0,5 (31,381 grad)
(

~

3
,
5

g
r
a
d
)
(

~

1
4

g
r
a
d
)
(

~

8

g
r
a
d
)
A
=
3 2
2
R
1
3
2
A
=
R
1
1,5
0,40 ( = 198,76 grad)

A

=

2
.

R
2 5
A
=
R
A
= 2 . R

Hnh 3.16 Cc v tr c trng v cc v tr nh dng ca ng clothoid
98
Theo hnh 3.16 c bit l ng clothoid t im xut pht (im chuyn) n
im hnh dng 6 v 4 (gc 1 grad hoc 2 grad) khng ph hp lm ng
cong chuyn tip. Ngc li on ng clothoid vt qu im c trng 1 c
s thay i bn knh qu ln. N rt t khi c s dng cu to nhng ng
cong trong ng t, trong ng tu in i khi ngi ta c dng. Phm vi
s dng thng thng nht ca ng clothoid vi t cch l yu t tuyn trong
xy dng ng t nm gia cc im c trng 3 v 1 ( 0.0556 n 0.500
hoc 3.5 grad n 32 grad). Quy nh ny ng i vi cc iu kin vch
tuyn thng thng trung bnh. nhng iu kin a hnh rt kh hoc l nt
giao thng th thng s thay i hng s ln hn n mc phi s dng ng
clothoid qu im c trng 1 (v d quay u a hnh ni).
Nh vy ta c thm iu kin xc nh thng s ca ng clothoid dng lm
yu t tuyn ng t rt ra t cc kh nng s dng trung bnh ca ng
clothoid. N da ch yu trn nhng yu cu v hnh dng ng. T nhng yu
cu ni trn cc nhnh clothoid nm gia cc im c trng 3 v 1 nn c
s dng, chng ta c iu kin:
R
3
1
A = n R hoc
A = L n 3L.
Khi cc bn knh ng cong trn nh nn chn cc thng s cn trn.
cong xc nh theo cng thc sau:
d 1
k
dS R
= =
(3.41)
Hnh 3.17 th hin cong k ca ng cong clothoid
X
R
k=
1
8
=0
k
R
=
8
k =
X
X
R
1 R
1
L
E
k =
E
E R
X

Hnh 3.17 Biu thay i cong K ca ng cong clothoid
99
T tnh cht tng t nhau v hnh hc, trc y khi thit k ng cong ngi
ta tnh sn cho ng cong clothoid vi thng s A=1, khi tnh vi cc thng
s A khc ch vic nhn vi A cc ct. Hin nay bng my tnh ngi ta d
dng tnh c ta ng cong bt k, bng ng cong clothoid n v ny
ch c ngha khi thit k s b (bng 3.6) .
V d: ng cong c bn knh R=400m, chiu di CCT Lct =100m, thng s A=200.
Ta im cui CCT ng vi S=100m. S/A=0,5. Tra bng ta c Xo/A=0,499219;
Yo/A=0,020810 t xc nh ta Xo=0,499219x200= 99,84m v
Yo=0,020810x200= 4,16m.
3.8.3.2 ng hoa th Lemniscat Becnulli
ng cong ton hc Lemniscat c dng nh cnh hoa th. Nu thay chiu di
ng cong clothoid S t phng trnh
S
C
= bng chiu di dy cung a, th ta c
phng trnh
a
C
= y l phng trnh ng cong Lemniscat Bernoulli.
Phng trnh ng hoa th Lemniscat vit ta c dng sau:
a
2
= 3C.sin(2) (3.42)
Trong : C l thng s v l gc c cc (xem hnh 3.18)
2
1
3
45
a
=3
2
2405'44"
Cc dng ng cong chuyn tip
1. Hoa th Lemniscat Becnulli
2. Clothoid
3. Parabol bc 3

Hnh 3.18 Cc dng ng cong chuyn tip
ng hoa th Lemniscat thng c s dng b tr ng cong r tri ti
cc nt giao thng khc mc hoc ng cong con rn a hnh vng ni kh.
100
V c gio s R.Dawson ngi Anh nghin cu, pht trin nn cc nc trong
khi Lin hip Anh thng s dng rng ri loi ny lm ng cong chuyn
tip.
3.8.3.3 ng cong parabol bc 3
Nu coi S x th ta c phng trnh
x
C
= y l phng trnh Parabol bc 3
trong to cc. ng parabol bc 3 thng dng trong ng st, c c im
l n gin.
Bng tnh ton ngi ta thy rng khi gc c cc n 5-6
0
th c th s dng
bt k ng cong no trong c ba ng cong trn, cc kt qu tnh ton cc
thng s ca 3 ng cong tng t nhau. Nhng khi gc 9-10
0
tc l >
24
0
05 th khng nn p dng ng cong parabol bc 3 v chiu di ng cong
ny tng ln nhanh hn so vi 2 ng cn li.
3.8.3.4 Cc ng cong khc.
Ngoi cc ng cong clothoid, hoa th Lemniscat Becnoulli v ng cong
parabol bc 3 cn mt s dng ng cong c th lm CCT nh ng parabol
bc 4, ng cong Sramma, Sinusoid, Cosinusoid, Quadratic,...
ng cong ghp nhiu cung trn thng vn dng lm ng cong r phi
trong ng thnh ph: T ng cong c bn c bn knh R c th lm ng
cong chuyn tip bng cch ghp nhiu cung trn c bn knh 2R, 4R v.v...
ng cong chuyn tip hm xe: Trong cc ngcong c bn knh nh, trong
nt giao thng, xe khi vo ng cong thng c xu hng gin tc , ngi ta
b tr ng cong chuyn tip hm xe, khi xe chy vo ng cong th tc
gim dn cn khi ra khi ng cong th tc tng dn.
Bng 3.6 Bng ta ng cong chuyn tip n v
s x Y S x y
0.01 0.010000 0.000000 0.51 0.509138 0.022082
0.02 0.020000 0.000001 0.52 0.519050 0.023404
0.03 0.030000 0.000004 0.53 0.528955 0.024778
0.04 0.040000 0.000011 0.54 0.538853 0.026204
0.05 0.050000 0.000021 0.55 0.548743 0.027684
0.06 0.060000 0.000036 0.56 0.558625 0.029218
0.07 0.070000 0.000057 0.57 0.568498 0.030807
0.08 0.080000 0.000085 0.58 0.578361 0.032453
0.09 0.090000 0.000121 0.59 0.588215 0.034156
0.10 0.100000 0.000167 0.60 0.598059 0.035917
0.11 0.110000 0.000222 0.61 0.607892 0.037737
0.12 0.119999 0.000288 0.62 0.617714 0.039617
0.13 0.129999 0.000366 0.63 0.627523 0.041557
0.14 0.139999 0.000457 0.64 0.637321 0.043560
0.15 0.149998 0.000562 0.65 0.647105 0.045625
0.16 0.159997 0.000683 0.66 0.656876 0.047754
101
s x Y S x y
0.17 0.169996 0.000819 0.67 0.666633 0.049947
0.18 0.179995 0.000972 0.68 0.676374 0.052206
0.19 0.189994 0.001143 0.69 0.686100 0.054530
0.20 0.199992 0.001333 0.70 0.695810 0.056922
0.21 0.209990 0.001543 0.71 0.705503 0.059382
0.22 0.219987 0.001775 0.72 0.715178 0.061910
0.23 0.229984 0.002028 0.73 0.724834 0.064508
0.24 0.239980 0.002304 0.74 0.734472 0.067177
0.25 0.249976 0.002604 0.75 0.744089 0.069917
0.26 0.259970 0.002929 0.76 0.753686 0.072728
0.27 0.269964 0.003280 0.77 0.763261 0.075613
0.28 0.279957 0.003658 0.78 0.772813 0.078571
0.29 0.289949 0.004064 0.79 0.782342 0.081604
0.30 0.299939 0.004499 0.80 0.791847 0.084712
0.31 0.309928 0.004964 0.81 0.801326 0.087896
0.32 0.319916 0.005460 0.82 0.810780 0.091156
0.33 0.329902 0.005988 0.83 0.820206 0.094494
0.34 0.339886 0.006549 0.84 0.829605 0.097910
0.35 0.349869 0.007144 0.85 0.838974 0.101405
0.36 0.359849 0.007774 0.86 0.848314 0.104980
0.37 0.369827 0.008439 0.87 0.857622 0.108634
0.38 0.379802 0.009142 0.88 0.866898 0.112370
0.39 0.389774 0.009882 0.89 0.876141 0.116187
0.40 0.399744 0.010662 0.90 0.885350 0.120086
0.41 0.409710 0.011481 0.91 0.894523 0.124068
0.42 0.419673 0.012341 0.92 0.903660 0.128133
0.43 0.429633 0.013243 0.93 0.912758 0.132283
0.44 0.439588 0.014188 0.94 0.921818 0.136516
0.45 0.449539 0.015176 0.95 0.930838 0.140835
0.46 0.459485 0.016210 0.96 0.939816 0.145239
0.47 0.469427 0.017289 0.97 0.948752 0.149730
0.48 0.479363 0.018415 0.98 0.957643 0.154306
0.49 0.489294 0.019588 0.99 0.966490 0.945620
0.50 0.499219 0.020810 1.00 0.975289 0.953460

3.9 THIT K V TNH TON NG CONG CLOTHOID
Trong thit k ng cao tc, ng cong clothoid ngoi chc nng l ng
cong chuyn tip ni t ng thng vo ng cong trn n cn l mt yu t
c lp c vai tr nh yu t ng thng v yu t ng cong trn, lm cho
tuyn ng tr nn mm mi, u n trong khng gian, ph hp vi a hnh
cnh quan mi trng, m thun v mt th gic v bng phng v mt quang hc
to iu kin cho xe chy an ton vi tc cao.
Phng php thit k tuyn coi ng cong clothoid l mt yu t c lp vi
ng thng v ng cong trn v cc nguyn tc kt hp gia cc yu t ny
vi nhau gi l phng php thit k tuyn clothoid, c bit thch hp thit
k bnh cc ng t cp cao, ng cao tc.
102
Bng phn tch hnh hc v t kinh nghim thit k ng t cp cao, ng
cao tc trong nc v nc ngoi trong nhiu nm, ngi ta rt ra nhng
nguyn tc la chn chiu di v thng s A b tr ng cong clothoid nh sau:
1. Yu cu t ng lc hc chy xe: Bo m gia tc ly tm tng t t trn sut
chiu di CCT cho n mt tr s nht nh vo ng cong c bn.
2. Yu cu t b tr on ni siu cao: Bo m trn CCT thc hin c on
ni siu cao chuyn u n t trc ngang hai mi sang trc ngang mt mi
c dc bng dc siu cao.
3. Yu cu t th cm quang hc: m bo th cm quang hc tc l m
bo th cm u n v mt th gic th thng s A ca ng cong phi tha
mn R A R
3
1
, v chiu di CCT
R
A
L
2
= t suy ra R L R
9
1
. Nh
vy khi bn knh R cng ln th chiu di ng cong clothoid cng di.
Ngoi ra, c th tham kho quy nh A
min
ca CHLB c nh sau [24]
Tc thit k V
TK
(km/h) Tr s ti thiu ca thng s A (m)
50
60
70
80
90
100
120
30
40
60
80
110
150
240
4. Yu cu v thi gian phn ng khi thao tc ca li xe: Vi li xe c trnh
chuyn mn trung bnh th thi gian ny bng 3s v ta c L = 0,83V (m).
5. Bn knh ng cong trn khng b tr ng cong chuyn tip clothoid: Sau
khi b tr ng cong chuyn tip ni vi ng cong trn th sinh ra dch
chuyn p (hnh 3.20), nu p qu nh th c th khng cn on ng cong
clothoid v tha mn c qu trnh xe chy trn CCT. Gi tr p ny theo
nghin cu nc ngoi nh sau:
- Trung Quc : p 0,07-:-0,08 m
- M : p 0,305 m
- Sc : p 0,25 m...
Theo tiu chun Trung Quc khi dch p 0,07-:-0,08 m v t 3 s th tnh
ton c cc bn knh ng cong trn khng cn b tr CCT 5.500m;
4.000m; 2.500m v 1.500m tng ng vi tc thit k 120km/h; 100km/h;
80km/h v 60km/h.
103
Tuy nhin cc gi tr tnh theo p ny ch l tham kho cng hng lot cc yu
cu v quang hc, ph hp vi a hnh, t hp cc ng cong, ... quyt nh
n vic b tr v tnh ton CCT.
Chng ta ln lt nghin cu cc dng kt hp c bn khi thit k tuyn clothoid
nh sau;
3.9.1 ng cong trn ni hai u bng hai ng cong chuyn tip i
xng.
y l trng hp thng thng nht c p dng ph bin thit k bnh
tuyn ng t, trng hp ny ch thun li ti nhng ni m tuyn ng t
ph thuc vo cc im khng ch.
O
1
=
Li
A
2
R
i
R
Clothoid
Cung trn ung thng
k=
1
R
ki
Li
0
ung thng Clothoid
k= 0 k= 0
Ri
ki=

Hnh 3.19 Bnh v ng biu din cong k

m bo tnh thm m ca tuyn ng th ng cong trn chm gia hai
ng cong chuyn tip phi c chiu di ti thiu ph thuc vo tc xe chy
thit k nh di y:
Bng 3.7 Chiu di ti thiu ca ng cong trn trong t hp ng cong [24]
V (km/h) 30 40 50 60 70 80 90 100
K
0
min (m) 20 35 50 70
Thng hay dng : ng cong clothoid-ng cong trn-ng cong clothoid
theo t l l 1:1:1.
104
Nghin cu ca CHLB c a ra li khuyn v la chn thng s A ca
ng cong clothoid ph thuc vo tc thit k v cc tr s bn knh ng
cong nh bng sau:
Bng 3.8 Cc tr s quy nh R v A cho ng Quc l [24].
Tc thit k (km/h) 30 40 50 60 70 80 90 100
Tr s nn dng
R 60 100 175 250 325 400 525 650
ng quc l
A 40 60 90 120 150 180 210 250
Tr s ti thiu
R 30 60 100 140 200 250 325 400
ng quc l
A 30 45 60 80 110 125 150 175
Khi b tr ng cong chuyn tip th gc tm ca ng cong trn l:
0
=-2
0
(3.43)
iu kin b tr c ca ng cong chuyn tip: -2
0
0 hay 2.
0
Trong trng hp khng hoc khng m bo ta phi tng bn knh R hoc
gim chiu di ng cong chuyn tip.
Vic tnh ton v cm ng cong tng hp c thc hin theo trnh t sau:
1. Tnh ton s b ( s b b tr v kim tra) cc yu t c bn ca ng cong
trn theo gc ngot v bn knh ng cong R
T=
2
.

tg R ; p= ) 1
2
cos
1
.(
R ;
0
180
. . R
K = . (3.44)
2. Tnh ton v la chn chiu di b tr CCT L
ct
da vo cng thc, da vo
chiu di ti thiu theo quy trnh, ph hp vi a hnh v phi hp tt cc yu t
ca tuyn, sau xc nh thng s
ct
L R A . =
3. Tnh gc kp
0
v kim tra iu kin b tr CCT 2.
0
, nu khng tho
mn iu kin ny th phi tng bn knh R hoc gim L
ct

4. Xc nh to ca im cui CCT (X
0
,Y
0
) v xc nh cc chuyn dch
) cos 1 (
2
sin .
0
0 0
o
R y p
L
R x t
=
=
(3.45)
5. Tnh li bn knh ng cong trn R
1
=(R+p) v tnh chnh xc cc yu t ca
ng cong trn theo R
1

0
1
1
180
. .
);
2
tan( .
R
K R T = = (3.46)
105
6. Xc nh chiu di phn cn li ca ng cong trn K
0
ng vi gc
0
sau
khi b tr CCT,
0
0
0
180
. . R
K = (hoc K
0
= R.
0
vi
0
tnh bng rad)
7. Xc nh im bt u, kt thc ca CCT v rt ngn ca ng cong
N=-(T+t) (3.47)
NC=N+K
0
+2L
ct
(3.48)
=2(T+t) (K
0
+2L
ct
) (3.49)
Trong : N, NC, l l trnh ca im bt u, kt thc v nh ca ng
cong tng hp.

Y
X
O
N
NC
T
TC
XO
t T
R1
R
R
R1
P
Y
O
p
K
O

Hnh 3.20 Tnh ton ng cong chuyn tip trong trng hp L
1
=L
2
8. Theo cng thc (3) xc nh to ca cc im CCT cch nhau 5-10m/cc
sau da vo to ny cm nhnh 1 ca CCT
9. Tnh v cm nhnh th 2 ca CCT tng t
10. Tnh v cm phn ng cong trn cn li K
0

Mt im A bt k trn phn ng cong trn c chiu di cung n T l S
t
vi
gc chn cung s c ta x
t
, y
t
theo h trc N c tnh theo cng thc sau:
106
x
t
= t + R.sin(
0
+ ) (3.50)
y
t
= R
1
R.cos(
0
+ ) (3.51)
vi rad
R
S
t
, = hoc
R
S
t
.
180
0
= ,
N
t
XO
Y
O
T
X
Y
R
R1
O
A
Xt
Y
t
S
t

Hnh 3.21 S tnh ton phn ng cong trn.

3.9.2 ng cong trn ni hai u bng hai ng cong chuyn tip khng
i xng.
Trong trng hp ny hai ng cong chuyn tip clothoid ni hai u ng
cong trn c chiu di khc nhau v thng s khc nhau (A1 A2). m bo
tnh m quan th t s ca 2 thng s
1 2
2 1
3
A A
A A

.
Trng hp ny thng xy ra khi mun t tuyn i qua cc im cho.
n gin cho cng tc cm tuyn nn chn R v A nguyn. Nu trong thc t
khng th thc hin c iu , v d chiu di ng tang cn phi chnh xc
i vi mt hoc l c hai pha ca ng cong, th nn u tin thng s ng
clothoid nguyn cn bn knh ng cong trn c th khng nguyn.
Vic tnh ton v cm ng cong tng hp c thc hin theo trnh t sau:

107
O
N
T
TC
NC
P
R1
R2
X1
Y1
T01
t1 T1
p
R
R
p
o
1
K
0
2
p
o
2
2
x
2
T
2
t
2
T
0
2
1
Y
2

Hnh 3.22 Tnh ton ng cong chuyn tip trong trng hp L
1
L
2

1. Tnh gc kp
1
v
2
tng ng vi hai ng cong chuyn tip theo cng
thc bit ;
R 2
L
1 ct
1
= ,
R 2
L
2 ct
2
= (3.52)
V kim tra iu kin b tr ng cong chuyn tip (
1
+
2
) (3.53)
2. Xc nh cc ta im cui ca ng cong chuyn tip : X
1
,Y
1
,X
2
,Y
2
.
3. Xc nh cc chuyn dch po
1
, po
2
t tnh c R
1
v R
2
;
2 2 2 2 2
1 1 1 1 1
po R R ) cos 1 ( R Y po
po R R ) cos 1 ( R Y po
+ = =
+ = =
(3.54)
4. Tnh cc gc kp
1
v
2
da vo h phng trnh
= +
=
2 1
2
1
2
1
R
R
cos
cos
(3.55)
Gii h ta c

=
sin
cos
R
R
tan a
1
2
1
v

=
sin
cos
R
R
tan a
2
1
2
(3.56)
5. Xc nh cc chuyn dch T
1
, T
2
v t
1
v t
2
, p :
vi
1 1 1
sin * R X t = ,
2 2 2
sin * R X t = (3.57)
v ( )
1 1 1
= tan * R T , ( )
2 2 2
= tan * R T . (3.58)
108
R
cos
R
R
cos
R
p
1
cos
1
. R 2 po 1
cos
1
. R po1 po2 p2 po1 p1 p
2
2
1
1
2
2
1
1
+ =
+ = + = + =
(3.59)
6. Xc nh chiu di phn cn li ca ng cong chuyn tip K
o
da vo cng
thc
o
o
o
. R .
K
180

= Vi
o
= (
1
+
2
) (
1
+
2
). (3.60)
7. Xc nh cc im bt u, kt thc ca ng cong chuyn tip, cc im
ND, NC
T
o1
= t
1
+T
1
; T
o2
= t
2
+T
2 ;
(3.61)
Nhng ni dung cn li tng t nh trn.

3.9.3 ng cong tng hp bao gm hai nhnh clothoid i u
Cc ng clothoid tip xc nhau to thnh mt t hp ng cong c hai nhnh
clothoid i u. Ti im tip xc 2 ng clothoid s c cng mt bn knh
cong v chung mt ng tang. Tu theo vic s dng cc nhnh ng clothoid
c thng s bng nhau hoc khng bng nhau chia ra t hp ng cong i
xng hoc khng i xng.
k= 0
ng thng ng cong clothoid
Rmin
Ri
2
A
= ki=
Ri
1 Li
ki
Rmin
1
k=
Li
ng thng
k= 0
ng cong clothoid
N1 N2
N
C
1
N
C
2

Hnh 3.23 Bnh v ng biu din cong k ca hai ng cong
clothoid i u i xng

109
Vic s dng t hp ng cong c hai nhnh clothoid i u nhiu ln b
chng li bi v xut hin cc vn khng thun li khi phi to nn dc
ngang ph hp vi ng lc chy xe cn phi chuyn trc tip t cong tng
sang cong gim ti im giao nhau. S n nh chy xe v m quan khi s
b xu i, nhng iu ch xy ra khi bn knh cong ti ch giao nhau tng i
nh v gc chuyn hng ln. V th ngi ta khuyn ch dng loi t hp
ng cong ny trong trng hp a hnh b khng ch v bn knh cong ti
im tip xc nhau ln, ng thi gc chuyn hng nh (R > 600 m; 13,5
0
).
1. T hp ng cong c hai nhnh clothoid i u i xng
Cc yu t ca chng c xc nh trn hnh v. Ti im tip xc hai ng
cong clothoid c cng mt bn knh cong R
1
=R
2
=R
min
v c chung ng tang.
N
C
2
N
C
1
N2
N1
Rmin
X
0
t
T
Y
o
/2 /2

Hnh 3.24 Tnh ton ng cong tng hp c hai ng cong clothoid i
u i xng

Theo hnh v ta c:
2
tg Y X T
2
tg Y t ; t X T
0 0 0 0

+ =
= + = (3.62)
Vic tnh ton cng tng t nh trn.
2. T hp ng cong c hai nhnh clothoid i u khng i xng
Hai ng clothoid c thng s khc nhau, ti im ni chng c cng mt bn
knh cong R
1
=R
2
=R
min
v c chung ng tip tuyn.
Hai ng cong clothoid c chiu di L
1
L
2
thng s A
1
A
2
v ng tang
chnh T
1
T
2
.
Cc yu t ca ng cong tng hp c trnh by nh hnh v
Gc ngot =
1
+
2
Trong cc gc tip tuyn
1
,
2
c xc nh t cc cng thc
110
R
m
i
n
N
C
1
N
C
2
N1
N2
T
1
T
2
T
o
1
t
1
t
2
T
o
2
T
m
1
Tm
2
A
B
2

Hnh 3.25 Tnh ton ng cong tng hp c hai ng cong clothoid i
u khng i xng

2
2
2
1
2
2
1
1
R 2
A
R 2
A
=
=
t suy ra
+
=
+
=
2
A A
R
R 2
A A
2
2
2
1
2
2
2
2
1
(3.63)
n gin trong tnh ton cm tuyn nn dng cc thng s clothoid v bn
knh ti im tip xc l s nguyn
Cc ng tang chung T
m1
v T
m2
c xc nh theo cng thc:
2
2 o
2 m
1
1 o
1 m
sin
Y
T
sin
Y
T
=
(3.64)
Theo hnh v ta c T
1
=T
o1
+t
1
v T
2
=T
o2
+t
2
(3.65)
Xc nh t
1
v t
2
t nh l hm s sin trong tam gic AB:
+
=

+
=
+
=

+
=
sin
) T T ( sin
t
) sin(
T T
sin
t
sin
) T T ( sin
t
) sin(
T T
sin
t
2 m 1 m 1
2
2 m 1 m
1
2
2 m 1 m 2
1
2 m 1 m
2
1
(3.66)
Xc nh T
o1
v T
o2
thng qua X
o1
v X
o2
nh sau:
2 2 o 2 o 2 o
1 1 o 1 o 1 o
g cot Y X T
g cot Y X T
=
=
(3.67)
111
T tnh ra c T
1
v T
2
v trin khai tng t nh cc phn trn.
3.9.4 ng cong ch S
ng cong ch S c to thnh bi hai nhnh clothoid ngc chiu nhau, hai
ng clothoid ny c chung im xut pht (R = ), ti im y chng c
ng tang chung v im y cng chnh l im gp nhau ca hai nhnh
clothoid. N c s dng ni hai ng cong ngc chiu nhau, s chuyn
tip ca hai ng cong y c bo m hi ho. iu kin b tr ng
cong chuyn tip l khong cch gia hai ng trn D khng c qa ln,
hai ng trn khng c bao nhau, khng c ct nhau hoc tip xc nhau.
m bo nng siu cao c u n, c hai nhnh clothoid nn c thng s
bng nhau. Nu trong thc t do hn ch ca a hnh khng m bo c iu
kin y th t l A
1
/A
2
khng nn vt qu 1,5
R
=
8
A1
A2
R
1
R
2
T
D
M1 M2

Hnh 3.26 Nguyn tc ca ng cong ch S

Khi thit k iu kin l tng l m bo cho hai bn knh ng cong trn
bng nhau. Nu do iu kin a hnh khng th thc hin c yu cu y th
nn tun theo nhng gii hn di y:
- A
1
= A
2
R
1
2 R
2

- A
1
A
2
R
1
3 R
2

- A
1
= A
2
R
1
= R
2
(iu kin l tng)
Tr s xut pht d tnh ton ng cong ch S khi thit k l khong cch D
ca hai ng cong trn s to nn ng cong ch S . C th xc nh tr s ca
khong cch D :
) R R ( M M D
2 1 2 1
+ = (3.68)
) R R ( T ) R R ( D
2 1
2 2
2 1
+ + + = (3.69)
112
M
p bn phi phn xe chy
isc1
iscmin = in
isc2
iscmin = in
isc = 0
a) ng cong ch S
b) Bnh ng cong k
c) Din bin nng siu cao
B
K2
R
k =
1
u
l
1
K
R
=
8
2
K
W
K1
B
ng cong trn ng clothoid
8
1
= 0
A
i
2
=
L
i
i
L
k =
1
i
k =
R
k =
R
1
ng clothoid ng cong trn
1
2
Tim ng
M
p bn tri phn xe chy

Hnh 3.27 ng cong ch S

B tr siu cao trong ng cong ch S c th hin hnh 3.27c, ring on
chuyn t i
sc
=i
n
n i
sc
=0 phi m bo dc ph thm ti thiu 0,30% m
bo thot nc.
c th cm ng cong ch S vi cc thng s nguyn, cho php tn ti mt
on thng ngn chm gia hai im xut pht ca hai nhnh clothoid, chiu di
ca n khng c vt qu tr s di y:
L
tc
0,08 (A
1
+ A
2
) (3.70)
V nh vy ngi s dng ng vn cm thy ng khng c im gy r rt.
Phi trnh khng cho hai nhnh clothoid nm trm ln nhau. Nu cn phi b
tr mt on thng chm gia ln th phi m bo chiu di on thng ti thiu
cho bng 3.9 sau (Theo tiu chun thit k ng t ca CHLB c [24]).
S dng cc phn mm thit k tuyn ng hin i nh: LandDestop, Civil
Design 3D,... c th v, xc nh ta ca ng cong ch S cng nh cc
dng ng cong kt hp khc rt d dng.
113
Bng 3.9 Chiu di ti thiu on thng trong ng cong ch S

Loi ng ng t ng cao tc
Tc thit k V
tk

(km/h)
30-40 50-60 70-80 90-100 100
120
140
Chiu di ti thiu
ca on thng
chm L
tc
(m)
60
100 150 200
300
300 300
3.9.5 ng cong xon c
Mt ng cong trn di lin tc khng th s dng c trong thc t thit k
do vng cc cng trnh hoc a hnh t nhin. Mt on thng ngn chm gia
hai ng cong trn cng chiu hoc l hai ng clothoid i u lm cho hnh
nh con ng xut hin nhng im gy. Nh ng cong chuyn tip vi t
cch l mt yu t lin kt m bo cho hnh nh con ng c hi ho. Mun
thc hin c iu phi tho mn iu kin hai ng trn b phn cn phi
thit k thnh mt ng cong chung, hai ng ny khng c ct nhau v
khng c tip xc nhau (hnh 3.28). Bn knh ng cong trn v thng s
ng clothoid phi ph hp vi nhng quy nh chung khi thit k t hp
ng cong. Thng s ca ng clothoid nn nm cc gii hn sau y:
D
2
2
M
R
2
R
1
R
1
M
M
n
g

t
a
n
g

c
n
g

c
l
o
t
h
o
i
d

-

n
g

c
o
n
g

1
1
R
2
R
1
k =
2
2
i
R
i
1
=
L
A
ng cong 2
k =
i
i
1
L
ng cong 1
1
k =
1
R
ng clothoid
n
g

t
a
n
g

c
n
g

c
l
o
t
h
o
i
d

-

n
g

c
o
n
g

2

Hnh 3.28 Nguyn tc v bnh ng cong ca ng cong xon c

114
2
R
A
2
= ti R
2
vi R
1
> R
2

Cc t s ca ng cong xon c 8 , 0 ~ 2 , 0
R
R
1
2
= ; 03 , 0 ~ 003 , 0
R
D
1
= l thch hp
Vi D l khong cch nh nht gia hai ng cong trn D = R1 - R2 - M
Khi t tnh ng cong xon c cc phng php t ra cho ngi thit k cng
ging nh trng hp ng cong ch S.
3.9.6. ng cong chuyn tip bng cc nhnh ng clothoid ni tip nhau.
ng ny c lp nn t mt lot cc on clothoid cng hng nhng thng
s khc nhau, ti im tip xc chng c chung ng tang v cng bn knh.
Loi ng ny c lp ln t hai hoc nhiu nhnh clothoid. Nu ng ny
c dng lm yu t ng cong cc ng c phn cp th cc tr s
R
min
v A
min
phi ly theo bng 3.8. T l ca cc thng s ng clothoid ni
tip nhau (A
1
:A
2
) khng nn vt qu 1,5 ln. Loi ng ny thng c s
dng lm ng cong hm phanh. Theo hnh 3.29 ta c cc cng thc sau y
cho trng hp ng cong chuyn tip c to thnh t hai on ng
clothoid:
R
R
M
1
M
f
1 A
R
1
A2
E1
E2
2
1
'1
'2
X
X'
O'
O
Y Y'

Hnh 3.29 Ni tip hai ng cong clothoid OE
1
v E
1
E
2
- ng clothoid 1 c chiu di cung OE
1
=L
E1
, gc tip tuyn
1
, thng s
A
1
, bn knh cong R
1
v h ta OXY
- ng clothoid 2 c chiu di cung E
1
E
2
=L
E2
, gc tip tuyn
2
, thng
s A
2
, bn knh cong R

v h ta OXY
Quan h gia cc gc tip tuyn
115
=
1

1
(3.71)
2
=
2
+ (3.72)
Ta im E
2
c xc nh h OXY (X
E
, Y
E
) ph thuc vo ta ca E
1

v E
2
cc h trc OXY v OXY nh sau:
X
E
= X
E 1
+ (X
E 2
- X
E 1
) . cos - (Y
E 2
- Y
E 1
) . sin (3.73)
Y
E
= Y
E 1
+ (X
E 2
- X
E 1
) . sin + (Y
E 2
- Y
E 1
) . cos (3.74)
Ta ca tm M xc nh bi cng thc
X
M
= X
E

1
+ (X
M
- X
E 1
) . cos - (Y
M
- Y
E 1
) . sin (3.75)
Y
M
= R + f (3.76)
Trong khong cch f bng
f = Y
E 1
+ (X
M
- X
E 1
) . sin + (Y
M
- Y
E 1
) . cos R (3.77)
Chiu di tng cng ca 2 on clothoid ni tip:
L
tc
= L
E 1
+ (L
E 2
- L
E 1
) (3.78)
Nhc im ca ng ny l s chuyn tip cc im ni, ti c s thay
i v cong (ph thuc vo bc nhy ca thng s cc ng clothoid).
3.9.7. ng cong ch C
ng cong ch C l s kt hp hai ng cong clothoid cng chiu ni vi
nhau, c hoc khng c ng cong trn gia, loi ny ch nn dng trong
nhng iu kin a hnh c bit.
O1 O2
R
R
1
R2
k =
R
1
i
k =
1
i
R
2
k =
1
R
2
1
R
1
k =
1
R
i
1
k =
i
A1
A2

Hnh 3.30 Nguyn tc v bnh ng cong ca ng cong ch C

116
3.9.8. Thit k v b tr ng cong chuyn tip
Thc t vic tnh ton cc yu t ca CCT v s ni tip gia cc CCT nh
trnh by trn rt phc tp, hin nay trong kho st thit k ng t hin i
nhng cng vic tnh ton ny thng c thc hin bng my tnh.
Trnh t kho st thit k bnh tuyn ng:
- Xy dng h li khng ch: Khng ch mt bng v cao
- o ton c khu vc bng my ton c in t vi mt im o, t l
v chnh xc ty theo cp ng v a hnh.
- a s liu o ton c vo my tnh, dng cc phn mm thit k v
bnh khu vc vi t l v khong cch cc ng ng mc theo yu
cu ca cp ng
- Thit k tuyn trn bnh bng cc phn mm hin i: Thit k cc on
thng, ng cong trn, ng cong chuyn tip v cc t hp ca cc yu
t ny. Xut bng ta , cao ca cc im trn tuyn
- a tuyn ra thc a, chnh l, b sung nu cn.
Thng c s dng hin nay Vit Nam l b chng trnh Civil Design 3D
ca hng Autodesk.

3.10 M BO TM NHN TRN NG CONG NM.
Trong ng cong bng c bn knh nh, nhiu trng hp c chng ngi vt
nm pha bng ng cong gy tr ngi cho tm nhn nh mi ta luy o, nh
ca, cy ci,...Mun m bo c tm nhn S trn ng cong cn phi xc
nh c phm vi ph b chng ngi vt cn tr tm nhn.
Tm nhn trn ng cong nm c kim tra i vi cc t chy trn ln xe
pha bng ng cong vi gi thit mt ngi li xe cch mp mt ng 1,5m
v cao cch mt ng 1,0m (tng ng vi trng hp xe con).
Cc phng php xc nh phm vi cn d b:
3.10.1 Phng php gii:
Trn bnh ng cong nm v vi t l ln (Hnh 3.31), theo ng qu o
xe chy, nh im u v im cui ca nhng cung c chiu di bng chiu di
tm nhn S. V ng cong bao nhng dy cung ny ta c ng gii hn nhn.
Trong phm vi ca ng bao ny tt c cc chng ngi vt u phi c ph
b nh cy ci, nh ca,
Phng php ny m bo chnh xc nhng i hi khi lng cng vic ln.
117

1,5m
1
1
2
3
4
5
6
7
8
2
3
4
5
6
7
8
S
Q
u
o

m
t

n
g
i

l
i
ng bao tia nhn
Z
Phm vi cn ph b

Hnh 3.31 S xc nh m bo tm nhn theo phng php gii

3.10.2 Phng php gii tch:
Theo phng php ny ta tnh phm vi tnh ngang Z bng cc cng thc gii tch,
chia thnh cc trng hp:
- Trng hp khng b tr ng cong chuyn tip, hnh 3.32 a), b)
+ Trng hp 1: hnh 3.32 a) khi S K
+ Trng hp 2: hnh 3.32 b) khi S > K
- Trng hp c b tr ng cong chuyn tip , hnh 3.32 c), d)
+ Trng hp 1: khi S K
0

+ Trng hp 2: hnh 3.32 c) khi K
0
S < K
+ Trng hp 3: hnh 3.32 d) khi S K
118
K0
S
Z

Z
2
Z
1
A
B
O
Rs
C D
X
C
X
M
M N

D C
Rs
O
B
A

Z
1
Z
2

S
K0
Z
Z
3
M N
Ls Ls Ls Ls
X
C
Yc
K=2Ls+K0
K=2Ls+K0
B A
Rs
O
S
M N
K
/2 /2
S-K
2
S-K
2
Z
Z
1
Z
2
K
N
O
Rs
A
B
S
M
/2
/2
Z
a) Khng c CCT S < K b) Khng c CCT S > K
c) C CCT Ko < S < K d) C CCT S > K

Hnh 3.32 S xc nh c ly tnh ngang theo phng php gii tch

a) Xc nh phm vi tnh ngang khi khng c CCT
A
B
Rs
O
S
S
Z
Ko
A
S
Z
z/2 z/2
S
B
b) Xc nh phm vi tnh ngang khi c CCT

Hnh 3.33 Xc nh ng gii hn nhn theo phng php gii tch

119
Bng hnh hc, chng ta tnh ton c c ly tnh ngang ln nht nh hnh 3.32
kt qu th hin bng sau:
Bng 3.10 Cc cng thc tnh c ly tnh ngang Z
1. Khi S K hnh a)
)
2
cos 1 ( R Z
s

=

0
s
s
180
R
K ;
R
S 180
=
=
Khi
khng
b tr
ng
cong
chuyn
tip
2. Khi S > K hnh b)
2
sin
2
K S
)
2
cos 1 ( R Z
s

+
=
0
s
180
R
K

=
1. Khi S K
0

)
2
cos 1 ( R Z
s

=
;
R
S 180
s
=
Rad ,
R 2
L
180
) 2 ( R
K
s
s
0
s
0
=

=

2. Khi K
0
S < K hnh c)
)
2
sin(
cos
X X
)
2
2
cos 1 ( R Z
M C
s

+

=

=
M C
M C
X X
Y Y
arctg
Rad ,
R 2
L
180
) 2 ( R
K
s
s
0
s
0
=

=

Vi
C(X
C
,Y
C
) ~ L
S

M(X
M
,Y
M
) ~

2
K S
L
0
s

Khi c
b tr
ng
cong
chuyn
tip

3. Khi K S hnh d)
2
sin
2
K S
)
2
sin(
cos
X
)
2
2
cos 1 ( R Z
C
s

+
+
+

=

=
C
C
X
Y
arctg
Rad ,
R 2
L
180
) 2 ( R
K
s
s
0
s
0
=

=

C(X
C
,Y
C
) ~ L
S

Trong cc cng thc trn:
120
- Z : C ly tnh ngang tnh ton
- S : Chiu di tm nhn cn m bo (S
1
hoc S
2
ty trng hp vi
nhng ng khng c di phn cch gia th tm nhn S=S
2
cn nhng
ng c di phn cch gia th S=S
1
),
- K : Chiu di ng cong nm tng hp
- K
0
: Chiu di ng cong trn khi c b tr CCT
- R
S
: Bn knh qu o xe khi tnh ton tnh ngang
= m 5 , 1
2
b
R R
S

- R, b : Bn knh ng cong v chiu rng mt ng thit k
- L
S
: Chiu di CCT qu o xe ng vi R
S
v thng s A thit k
- : Gc hp bi tip tuyn ti im cui CCT v cnh tuyn
- C(X
C
, Y
C
) ~ L
S
: Ta cc ca im cui CCT ng vi L
S

- M(X
M
, Y
M
) ~
2
K S
L
0
s

: Ta ca im M ng vi
2
K S
L
0
s

Q
u
o

x
e

c
h
y
Q
u
o

x
e

c
h
y
t phi o
Zo
Z
1.0m
1.5m
Zo
Z
1.0m
Cy phi n
1.5m

Hnh 3.34 Xc nh phm vi cn d b trn mt ct ngang.
121
Sau khi xc nh c phm vi tnh ngang ln nht Z, b tr phm vi cn d b
trn bnh nh hnh 3.34
Trong phm vi Z v trn 1,0m cn phi d b cc chng ngi vt nh nh ca,
cy ci, t . Nhng phng cy c c th mc li nn phi d thp hn
0,5m hoc d ngang mt ng

Hnh 3.35 Hnh nh v m bo tm nhn trong ng cong
3.10.3 m bo tm nhn ban m:
Ban m, tm nhn trong ng cong
bng b hn ch v gc m ca chm tia
sng n pha t b (thng 2
0
)Do ,
mun m bo sng trn on ng
di bng S (S-Tm nhn yu cu) th bn
knh ng cong R c xc nh theo
tnh ton sau:

Hnh 3.36 Tnh m bo tm nhn ban m.
S
S
R
S
R
R
S
R
S
. 15
30
2
. 180 180
.
.
2 2 ;
180
.
.
= = = = = =

S
R
O
122
Thng thng khi 2
0

th bn knh ng cong yu cu l R=15S, n pha ch
chiu sng trn on ng pha trc khong 100m, v vy ta c R=1500m. Bn
knh R=1500m th m bo tm nhn ban m trn ng cong tng ng
ng thng.

3.11 NH GI MC AN TON KHI THIT K BNH TUYN
Ngy nay, an ton giao thng tr thnh mt mc tiu ht sc quan trng v c
quan tm c bit khi thit k xy dng mi hay ci to nng cp ng c, cng
nh qun l, khai thc cc tuyn ng hin hu.
i vi cc ng cong nm thit k c nh gi bng: h s thay i
ngot ca ng cong CCR
S
(Curvature Change Rate) cng quan h gia cc
ng cong thit k lin k CCR=CCR
Si
-CCR
Si+1
, quan h gia tng ng
cong ring bit vi tr s thay i cong ton tuyn
S
CCR v cong ca tuyn
DC (Degree of Curve)
Cc tiu chun an ton nh gi mc an ton ca tuyn l:
- Tiu chun an ton th nht: m bo cho n thit k t c cht
lng tt.
- Tiu chun an ton th hai: m bo t c tc khai thc mong
mun vi sut m bo 85%
- Tiu chun an ton th ba: m bo an ton v mt n nh ng lc hc
ca t.
Sau y ta nghin cu chi tit cc thng s chnh phc v cho vic xy dng ba
tiu chun trn.
3.11.1 H s thay i ngot ca ng cong CCR
S
(Curvature Change
Rate)
H s thay i ngot ca ng cong CCR
S
l thng s thit k c a ra
CHLB c [24].
Ti mi ng cong h s thay i ngot CCR
S
c xc nh nh sau:
1. i vi ng trn c bn knh R v chiu di ng cong K (hnh 3.37a)
km / gon ,
K
10 . 7 , 63 .
R
K
K
10 .
CCR
3
3
S
=
= (3.79)
Trong : R- Bn knh ng cong (m)
K- Chiu di ng cong trn (m)
- gc ngot gon , 7 , 63 .
R
K
rad ,
R
K
= = (400gon
1
=2 rad)

1
gon n v o gc thng s dng c v mt s nc chu u 360=400gon=2 radian)
123
R
=
R
=
R
1
R
=
R
1 R
=
R
2
R
=
R
2
8
8
8
R
=
R
=
R
1
R
=
R
1
R
=
R
2
R
=
R
2
R
=
R
=
8
A
E
R
1
A
1
R
2
A
2
L
1
K
1
L
E
K
2
L
2
c) d)
K
1
K2
K
3
R
=
R
=
R
R
=
R
R
=
8
8
R
=
R
=
R
R
=
R
8
8
R
=
R
A1
A2
L1
L2
K

b) a)
R
=
R
3 R
=
R
2
R
=
R
1

K
R
=
R R
= 8
R
=
R
R
=
8
R
= 8
R
=
8
R
=
R
3
R
=
R
2
R
=
R
1

Hnh 3.37 S tnh CCR
S

2. i vi ng cong trn nhiu thnh phn (hnh 3.37b)

( )
km / gon ,
K K K
10 . 7 , 63 .
R
K
R
K
R
K
CCR
rad ,
R
K
R
K
R
K
3 2 1
3
3
3
2
2
1
1
S
3
3
2
2
1
1
+ +

+ +
=
+ + =
(3.80)
Trong : R
1
, R
2
, R
3
v K
1
, K
2
, K
3
ln lt l bn knh v chiu di ca cc
ng cong 1, 2 v 3.
3. i vi t hp ng cong clothoid - ng cong trn -ng cong clothoid
(hnh 3.37c)
Ta c
km / gon ,
) L K L (
10 . 7 , 63 .
R 2
L
R
K
R 2
L
CCR
rad ,
R 2
L
R
K
R 2
L
2 1
3 2 1
S
2 1
+ +
+ +
=
+ + =
(3.81)
Vi K, L
1
, L
2
l chiu di ng cong trn v hai ng cong clothoid. R l bn
knh ng cong trn c bn.
124
4. i vi t hp hai ng cong trn (R
2
>R
1
) phi hp nm gia hai ng
cong clothoid hai u v mt ng cong clothoid chm gia (hnh 3.37d)

2 2
1 1 2 2
2 2
1 1 2 1 2 2
2 2
3
1 1 2 2
2 2
1 1 2 1 2 2
1 1 2 2
,
2 2 2 2
.63, 7.10
2 2 2 2
, /
( )
E E
E E
S
E
L K A A K L
rad
R R R R R R
L K A A K L
R R R R R R
CCR gon km
L K L K L
= + + + +

+ + + +

=
+ + + +
(3.82)
Trong : A
1
, A
2
, A
E
;L
1
, L
2
, L
E
Thng s v chiu di ca ng cong
clothoid hai u v gia
5. i vi ng thng
Do R= nn CCR
S
= 0 (gon/km) (3.83)
3.11.2 cong DC (Degree of Curve)
Thng s cong DC c ngh trong cc hng dn thit k M v
Canada, cng thc xc nh nh sau:
=
ft 100
.
,
R
6 , 5729
R 2
360
DC
0
ft
vi R tnh bng feet (3.84)
1746, 38 .
,
100
m

DC
R m

=

vi R tnh bng m (3.85)
t
=
km
gon
,
L
7 , 63 .
R
K
CCR
s
vi K l chiu di ng cong trn, m v
km ,
1000
K
L = ta c
=
km
gon
,
R
63700
CCR
S
, vi R tnh bng m ta c th tm s
tng quan gia CCR
S
v DC nh sau:

ft S
m S
DC . 13 , 11 CCR
DC . 50 , 36 CCR
=
=
(3.86)
3.11.3 Xc nh tc khai thc vi sut bo m 85% (V
85%
)
Bng cc nghin cu thc nghim a ra c cc cng thc tnh V
85%
vi
cc thng s CCR
S
v DC nh sau:
- CHLB c vi tc gii hn 100km/h
S
6
85
CCR . 01 , 8 8270
10
V
+
= (3.87)
- M (New York) vi tc gii hn 90km/h
125
V
85
=93,85-1,82.DC
m
(3.88)
hay V
85
=93,85-0,05.CCR
S
(3.89)
3.11.4 Cng thc xc nh h s lc ngang thit k (
RA
) v h s lc ngang
yu cu (
RD
)
Nh phn 3.4 ta c cc cng thc xc nh h s lc ngang (f) nh sau:
- H s lc ngang thit k:
sc
2
d
RA
i
R . 127
V
= (3.90)
Trong V
d
l tc thit k (Design Speed), km/h
- H s lc ngang tng ng vi tc khai thc V
85
:
sc
2
85
RD
i
R . 127
V
= (3.91)
Trong V
d
l tc thit k (Design Speed), km/h
Hiu s ca hai h s lc ngang ny =
RA
-
RD
biu th mc n nh ng
hc bo m an ton cho xe chy khi vo ng cong.
3.11.5 Thit lp cc tiu chun an ton
Mt tiu chun quan trng v an ton giao thng cn c xem xt khi thit k
mi hay ci to ng c l phi thit k sao cho bo m c s ph hp gia
tc khai thc v tc thit k. Ngha l bo m s chnh lch gia tc
khai thc V
85
vi tc thit k V
d

d 85
V V c tr s khng ln, chnh lch tc
ny cng nh n thit k cng c nh gi tt.
Khi thit k bnh , cc ng cong thit k ring bit cn phi c xem xt
mi tng quan gia cc ng cong lin k thng qua hiu s h s thay i
ngot ca cc ng cong
1 Si Si S
CCR CCR CCR
+
= cng nh tng quan gia
mi ng cong ring bit vi tr s trung bnh
S
CCR ca ton tuyn thng qua
hiu s
S Si
CCR CCR . Cc hiu s ny cng nh th bnh tuyn c thit k
cng c cht lng tt.

=
n
1
i
n
1
i Si
S
L
L . CCR
CCR (3.92)
Trong : n l s ng cong ca on tuyn
L
i
chiu di ng cong i c CCR
Si

126
Nhng ng cong c thit k siu cao cha t yu cu, khin cho xe i vo b
mt n nh ng hc do trt ngang thng hay xy ra tai nn giao thng. iu
ny xy ra khi xe chy vi tc khai thc V
85
xut hin lc ngang khc bit
nhiu so vi lc ngang thit k tc l =
RA
-
RD
c tr s ln.
Tt c nhng phn tch trn cho php thit lp ba tiu chun an ton giao thng
c th hin bng 3.11 sau.
Bng 3.11 Cc tiu chun an ton giao thng
Phn loi n thit k
Cc thng s
Tt Chp nhn c Xu, km
1. Tiu chun an ton th nht
a)
d 85
V V
10km/h > 10km/h v 20km/h >20km/h
b)
S Si
CCR CCR
180gon/km > 180gon/km v 360gon/km >360gon/km
2. Tiu chun an ton th hai
a)
1 i 85 i 85
V V
+

10km/h > 10km/h v 20km/h >20km/h
b)
1 i Si
CCR CCR
+

3. Tiu chun an ton th ba
a) CCR
Si
b)
RA
-
RD

+0,01 -0,04 v < +0,01 < -0,04
T tiu chun an ton th nht v th hai c nghin cu, cc nc xy
dng th h tr cho ngi thit k ng t la chn bn knh hp l ca
cc ng cong trn c b tr lin tip trn bnh tuyn.

a) CHLB c b) M
Hnh 3.32:
I- vng thit k tt; II-vng chp nhn c; III-vng thit k xu
127
CU HI N TP CHNG 3
1. Bnh tuyn, nhng yu cu chung i vi tuyn trn bnh
2. Nhng nguyn tc c bn khi vch tuyn, nh tuyn
3. Thit k cc on tuyn nm trn ng thng
4. Phn tch c im ca s chuyn ng ca t trong ng cong trn
5. Lc ngang v la chn h s lc ngang tnh ton trong thit k ng t
6. Siu cao, tc dng v cc phng php nng siu cao. Trnh t tnh ton on
ni siu cao.
7. M rng phn xe chy trong ng cong trn, b tr on ni m rng.
8. Nguyn tc la chn bn knh ng cong trn.
9. S ni tip gia cc ng cong trn
10. ng cong chuyn tip: Tc dng, dng hnh hc, cc dng ni tip, tnh
ton v b tr.
11. m bo tm nhn trn ng cong nm, cc phng php xc nh phm vi
cn ph b trong ng cong nm
12. nh gi mc an ton khi thit k bnh tuyn ng t.

128

129
CHNG 4
THIT K TRC DC V TRC NGANG

4.1 XC NH DC DC CA NG
4.1.1 Xc nh dc dc ca ng Bi ton kinh t-k thut
Trong thit k ng t, vic nh tiu chun dc dc phi c tnh ton
da trn nguyn tc tng chi ph xy dng v vn doanh l nh nht, phi xt mt
cch tng hp nhng nh hng ca dc ti gi thnh xy dng ng v ti
cc ch tiu khai thc vn ti nh tc xe chy, mc tiu hao nhin liu, tn
dng sc ch ca t,
dc dc ca ng c nh hng ti gi thnh xy dng v ch yu l i vi
khi lng cng tc nn ng. dc dc cng ln, chiu di tuyn ng
vng i v ni cng rt ngn, khi lng o p cng gim, gi thnh xy
dng do cng h thp.
Ngc li, khi dc dc cng ln th xe chy cng lu, tc xe chy cng
thp, tiu hao nhin liu cng ln, hao mn sm lp cng nhiu tc l gi thnh
vn ti cng cao. Mt khc, khi dc dc ln th mt ng cng nhanh hao
mn (do lp xe v nc ma bo mn), rnh dc mau h hng, cng tc duy tu
bo dng cng nhiu. Tc l khi dc cng ln th chi ph vn doanh cng tn
km, lu lng xe chy cng nhiu th chi ph ny cng tng.
dc dc ti u l dc ng vi tng chi ph xy dng v khai thc l nh
nht.
ng quan h dc dc chi ph
C : Chi ph xy dng
E : Chi ph vn doanh
: Tng chi ph xy dng v vn
doanh

dc dc i
opt
c xc nh cn c
vo a hnh, dng xe, kh nng xy
dng, kh nng duy tu bo dng, tng
kt cc kinh nghim,...

Hnh 4.1 Quan h dc dc i (%) v chi ph
i (%)
Chi ph
E
C
iopt
130
4.1.2 Quy nh khi xc nh dc v chiu di on dc:
Tiu chun thit k ng hin hnh TCVN 4054-05 [1], quy nh v dc v
chiu di on dc nh sau:
- dc dc ln nht i
max
: Tu theo cp hng ng, dc dc ti a c
quy nh trong bng 1.14 v bng 4.1. Khi gp kh khn c th ngh tng ln
1% nhng dc dc ln nht khng vt qu 11%. ng nm trn cao
2000m so vi mc nc bin khng c lm dc qu 8%.
Bng 4.1 dc dc ln nht cc cp ng [1]
Cp hng I II III IV V VI
a hnh
ng
bng
ng
bng
ng
bng,
i
Ni
ng
bng,
i
Ni
ng
bng,
i
Ni
ng
bng,
i
Ni
dc dc ln
nht %
3 4 5 7 6 8 7 10 9 11
- ng i qua khu dn c, ng c nhiu xe th s chy : khng nn lm dc
dc qu 4%.
- Dc dc trong hm : khng dc qu 4% v khng nh qu 0,3% (thot nc).
- Trong ng o : m bo thot nc v rnh dc khng phi o qu su
th dc dc ti thiu l 0,5% (Khi kh khn l 0,3% v on dc ny khng
ko di qu 50m).
- dc nn dng : khng nn ln hn 3% nng cao cht lng vn ti, khi
trn ng c nhiu xe nng, xe ko moc chy th phi cn c vo tnh ton c
tnh ng lc theo lc ko xc nh i
max

Bng 4.2 Chiu di ln nht ca dc dc (m)[1]
Vtt
(km/h)
dc (%)
20 30 40 60 80 100 120
4 1200 1100 1100 1000 900 800 -
5 1000 900 900 800 700 - -
6 800 700 700 600 - - -
7 700 600 600 500 - - -
8 600 500 500 - - - -
9 400 400 - - - - -
10 v 11 300 - - - - - -
- Chiu di on dc ln nht l
max
: Chiu di on c dc dc khng c qu
di, khi vt qu quy nh trong bng 4.2 phi c cc on chm dc 2,5% v c
131
chiu di b tr ng cong ng (ti thiu 50m). Cc on chm cn lm ch
trnh xe cho ng c 1 ln xe
i vi ng vng ni, dc ln quanh co him tr c th b tr ng cu nn
theo 22TCN 218-94
Bng 4.3 Chiu di dc ti a vi cc dc khc nhau trn ng cao tc[2]
Chiu di dc ti a (m) dc dc
% Cp 120 Cp 100 Cp 80 Cp 60
2
3
4
5
6
1500
800
600
-
-
-
1000
800
600
-
-
-
900
700
500
-
-
1000
800
600
- Chiu di on dc nh nht l
min
: Chiu di ti thiu on i dc phi
b tr ng cong ng v khng nh hn cc quy nh bng 4.3
Bng 4.4 Chiu di ti thiu on i dc [1]
Tc thit k, km/h 120 100 80 60 40 30 20
Chiu di ti thiu i
dc, m
300 250
200
(150)
150
(100)
120
(70)
100
(60)
60
(50)
Ghi ch : Tr s trong ngoc c dng cho cc ng ci to nng cp khi khi lng b vnh
mt ng ln.
i vi ng cao tc chiu di dc ti thiu l 300m, 250m, 200m, 150m tng
ng vi cc cp 120, 100, 80, 60 v phi b tr chiu di ng cong ng.
4.1.3 Chit gim dc dc trong ng cong bng c bn knh nh:
Trong ng cong bng c bn knh nh, dc dc thc t s tng ln, bi v:
- Trong ng cong c b tr siu cao, tng hnh hc ca dc siu cao v
dc dc s ln hn dc d nh p dng
- Cng khc phc chnh cao nhng chiu di bng
ng cong ngn hn tim ng nn dc dc mp
trong s ln hn dc dc tim ng
Bng 4.5 quy nh chit gim dc dc trong cc ng
cong c bn knh nh
Nh vy dc dc ti a c th p dng trong cc ng cong c bn knh
R50m l :
I
ad-max
= I
max
I
cg
, (%)
Bng 4.5 Lng chit gim dc dc trong ng cong nm c bn knh nh [1]
Bn knh cong nm, m 20 - 25 25 - 30 30 - 35 35 - 50
Dc dc phi chit gim, Icg ,% 2,5 2 1,5 1

Isc
Ihp thnh
Id
132
4.2 NG CONG NG.
m bo tm nhn tnh ton,
trc dc ln u khng gy khc,
xe chy an ton m thun, nhng
ch i dc trn trc dc phi thit
k ng cong ng li hoc lm
dng ng cong trn hoc parabol
bc 2.
iu kin b tr ng cong ng:
Khi hiu i s tuyt i gia 2
dc
i = /i
1
-i
2
/ 1% khi V
tt
60 km/h
2% khi V
tt
< 60 km/h
phi ni tip bng cc ng cong
ng .
Ch : du ca i l du i s, ln dc mang du + xung dc mang du -
4.2.1 Xc nh bn knh ti thiu ca ng cong ng li
Bn knh ti thiu ca ng cong ng li c xc nh t iu kin m tm
nhn ca ngi li xe trn trc dc (Hnh 4.2).
Theo hnh v ta c tam gic vung
ABD c AC l ng cao thuc
cnh huyn :
AC
2
= BC.CD
v dc dc ca ng i rt nh,
bn knh ng cong ng R rt ln
so vi d
1
v d
2
nn c th xem:
AC l
1
; BC d
1
; CD 2R - d
1
2R
Vi d
1
v d
2
l chiu cao tm mt
ca ngi li xe n mt ng, m.
Do ta c:
1 1
d . R 2 l =

Hnh 4.2 S tnh ton bn knh ng cong ng li
Tng t ta cng c:
Li
Lm
+ i1
- i2
+ i1
+ i2
- i2
- i1
- i1
+ i2
+ i1
+ i2
- i1
- i2
S
l1 l2
0
d1 d2
B
C
A
D
R
133

2 2
d . R 2 l =
Do :
( ) R 2 d d l l S
2 1 2 1
+ = + =
T suy ra:
( )
2
min 2
1 2
S
R ,m
2 d d
=
+
(4.1)
- Khi hai t cng loi gp nhau, ta c d
1
= d
2
= d; S= S
2
(tm nhn hai chiu),
do :
2
2
min
S
R ,m
8d
= (4.2)
- i vi trng hp m bo tm nhn mt chiu th: d
2
= 0; S = S
1
(tm nhn
mt chiu), do :
2
1
min
S
R ,m
2d
= (4.3)
4.2.2 Xc nh bn knh ti thiu ca ng cong ng lm:
Bn knh ti thiu ca ng cong ng lm c xc nh t iu kin m bo
khng gy kh chu i vi hnh khch v vt ti chu c ca l xo t bi
lc ly tm (Hnh 4.3).
Gi b l gia tc ly tm cho php, theo [1,2] th b = 0,50,7m/s
2
, ta c:
b
v
R
R
v
b
2
min
2
= = ; v tc xe chy, m/s.

Hnh 4.3 S xc nh bn knh ng cong ng lm
Nu V tnh bng km/h v b = 0,5m/s
2
th:
m ,
6,5
V
R
2
min
= (4.4)
* Xc nh bn knh ng cong ng lm theo iu kin tm nhn ban m
V ban m pha n ca t chiu c trong ng cong ng lm mt chiu
di nh hn so vi trong ng thng.
134
Gi hp l chiu cao ca pha n ( hp =0,75 m i vi xe con).
l gc m rng ca pha n. ( thng =1
0
).
Th S
1
2
2.R.(hp+S1.sin)

2
1
p 1
S
R
2.(h S .sin )
=
+
(4.5)
vi S
1
l tm nhn mt chiu yu cu
4.2.3 La chn bn knh ng cong ng
Trong thit k trc dc vic la chn bn knh ng cong ng nhm to iu
kin tt cho xe chy m bo an ton m thun, mt khc ng cong ng phi
bm st a hnh m bo cho khi lng cng trnh t v cng trnh n nh
lu di, v vy cng vic la chn bn knh ng cong ng phi tho mn hai
iu kin trn, trong trng hp khng trnh c mi vn dng cc gii hn
tnh ton theo cng thc trn.
Bn knh ng cong ng chn cho bao tt vi a hnh, to thun li cho xe
chy v m quan cho ng nhng khng nh hn cc tr ghi trong bng 4.6, 4.7.
Bng 4.6 Bn knh ti thiu ca ng cong ng li v lm [1]
Tc thit k, km/h 120 100 80 60 40 30 20
Bn knh ng cong ng li, m
Ti thiu gii hn 11000 6000 4000 2500 700 400 200
Ti thiu thng thng 17000 10000 5000 4000 1000 600 200
Bn knh ng cong ng lm, m
Ti thiu gii hn 4000 3000 2000 1000 450 250 100
Ti thiu thng thng 6000 5000 3000 1500 700 400 200
Chiu di ng cong ng ti
thiu, m
100 85 70 50 35 25 20
Bng 4.7 Bn knh v chiu di ti thiu ca ng cong ng trn ng cao tc [2]
Cc ch tiu Cp 120 Cp 100 Cp 80 Cp 60
Ti thiu, (m) 12000 6000 3000 1500 Bn knh ng
cong ng li Ti thiu thng
thng, (m)
17000
(20000)
10000
(16000)
4500
(12000)
2000
(9000)
Ti thiu, (m) 5000 3000 2000 1000 Bn knh ng
cong lm Ti thiu thng
thng, (m)
6000
(12000)
4500
(10000)
3000
(8000)
1500
(6000)
Chiu di ng cong ng ti
thiu, (m)
100 85 70 50
Ghi ch : Cc tr s trong ngoc bng 4.7 l cc tr s bn knh ng cong ng t yu cu
v thu nhn th gic v khi c iu kin th nn thit k ng cong ng vi bn knh .

135
4.3 TNH TON V CM NG CONG NG
4.3.1 Cc cng thc tnh ton c bn
V cc dc i
1
v i
2
rt nh nn ta c cc cng thc
= i = /i
1
-i
2
/ (4.6)
Chiu di ng cong ng
K R.=R.i (4.7)
Tip tuyn ng cong ng

2
.
2
i R K
T

= = (4.8)
Xc nh to cc im trn ng cong ng: V cc gc v rt nh nn:
R
O
TD
i1
TC
T
P
D
T
i2
B
C
E
y
x
d
K

Hnh 4.4 S tnh ton ng cong ng
R
x
y
R
x
x x x BC BE y
2
.
2
1
tan .
2
1
sin .
2
1
2
1
2
= = = = = (4.9)
Phn c d khi x=T l
R
K
R
T
d
8 2
2 2
= = (4.10)
136
Phng trnh
R
x
y
2
2
= l c s tnh ton ng cong ng, du + vi
ng cong ng lm, du - vi ng cong ng li
4.3.2 Trnh t tnh ton v cm ng cong ng
Cc cng thc t (4.6) n (4.10) v hnh 4.5 l c s tnh ton v cm ng
cong ng.
1. Xc nh v tr cc (nh) ca ng cong ng : Thng nh ng cong
ng ri vo cc v tr cc, nu khng th phi chm cc v cng d dng xc
nh c nh giao ca 2 ng thng c dc i
1
v i
2

2. T (4.6), (4.7) v (4.8) xc nh c chiu di K v tip tuyn T ca ng
cong ng. T cc gi tr T, o sang 2 bn nh theo phng ngang s xc
nh c im bt u (TD) v im kt thc (TC) ca ng cong ng .
x
y
x
y
HT
HTK
d
R
D
TD TC
O
i1 i2
T
T
P
E
K

Hnh 4.5 S tnh ton ng cong ng
3. Xc nh phn c d theo (4.10) , xc nh im gia P ca ng cong ng
4. Tnh ton nhnh 1 ng cong ng :
- Dng TD lm gc to , trc x nm ngang, trc y thng ng
137
- Xc nh cc cc ri vo phm vi nhnh 1 v khong cch x ca chng
- Tnh ton tung y ca cc cc theo cng thc
R
x
y
2
2
=
- Tnh ton cao thit k cc cc H
TK
= H
T
+ y
Trong H
T
l cao theo ng tang
- Tnh ton cao o p : h=H
TK
-H
TN

5. Tnh ton nhnh 2 ng cong ng : Tng t, vi TC l gc to , trc x
hng sang tri, trc y thng ng
6. Ghi cc cao thit k ln trc dc: Trong phm vi ng cong ng bao gi
cng phi ghi 2 cao : Cao H
T
v cao H
TK

Cc quan h v trnh t tnh ton trn c lp vi gi thit chiu di tip tuyn,
chiu di cung, chiu dy cung l hu nh bng nhau. Gi thit ny hon ton c
th chp nhn c khi tnh ton cc yu t ng cong ng v gc ngot ti
nh ng cong ng i rt nh.

4.4 NHNG YU CU V NGUYN TC C BN KHI THIT K
TRC DC.
4.4.1 Cc yu cu v nguyn tc c bn khi thit k trc dc
Thit k ng hay thit k trc dc l xc nh v tr ca mt ng trn trc
dc so vi mt t t nhin.
Khi thit k ng cn tun theo cc yu cu v nguyn tc sau y:
- Trc dc c nh hng nhiu n cc ch tiu khai thc ca ng nh tc
xe chy, kh nng thng xe, tiu hao nhin liu v an ton giao thng, c nh
hng ln n khi lng cng tc v gi thnh xy dng, do khi thit k
ng phi m bo tuyn ln u, t thay i dc, nn dng dc b. Ch
nhng ni a hnh kh khn mi s dng cc tiu chun gii hn nh i
max
, i
min
,
L
max
, L
min
, R
min
, K
min
,...Khi thit k trc dc cn phi hp cht tr thit k bnh
, trc ngang, phi hp gia ng cong nm v ng cong ng, phi hp
tuyn vi cnh quan m bo ng khng b gy khc, r rng v hi ho v
mt th gic, cht lng khai thc ca ng nh tc xe chy, nng lc thng
xe, an ton xe chy cao, chi ph nhin liu gim.
- m bo cao cc im khng ch theo sut dc tuyn ng
- m bo thot nc tt t nn ng v khu vc hai bn ng. Cn tm cch
nng cao tim ng so vi mt t t nhin v nn ng p c ch thy
nhit tt hn so vi nn ng o. Ch s dng nn ng o nhng on
tuyn kh khn nh qua vng i ni, sn dc ln,
138
- dc dc ti cc on nn ng o hoc p thp (cn phi lm rnh dc)
khng c thit k nh hn 0,5% (c bit l 0,3%) m bo thot nc tt t
rnh dc v lng rnh khng b ng bn ct.
- Khi thit k ng cn ch n iu kin thi cng. Hin nay ch yu thi
cng bng c gii nn trc dc i dc lt nht s khng thun li cho thi cng,
cho duy tu bo dng v khai thc ng
- Trc dc trn nhng cng trnh vt qua dng nc cn thit k sao cho m
bo cao , dc, chiu di on dc, cc ng cong ni dc hp l m bo
thot nc tt v n nh chung ca ton cng trnh
4.4.2 Xc nh cc im khng ch khi thit k ng - nh hng ca
iu kin a hnh khi thit k trc dc.
4.4.2.1 Xc nh cc im khng ch khi thit k ng :
Cc im khng ch l cc im cao ca nn ng c xc nh.
C hai loi im khng ch: loi c xc nh chnh xc nh cao ca nn
ng nhng ch giao nhau cng mc vi ng st, vi cc ng t khc.
Cc im khng ch khc c xc nh theo tr s chiu cao p ti thiu so vi
mt t t nhin nh cao mt cu, cao nn p ti khu vc ngp nc, cao
nn p trn cng,
Cao ng ti nhng im khng ch c quy nh nh sau:
- Cao thit k mp nn ng nhng on ven sng, u cu nh, cng, cc
on qua cc cnh ng ngp nc phi cao hn mc nc ngp theo tn sut
tnh ton (c xt n mc nc dnh v chiu cao sng v) t nht l 0,5.
Tn sut thit k nn ng c quy nh :
+ ng cao tc : 1%
+ ng cp I, II : 2%
+ ng cc cp khc : 4%
- Cao nn ng p ti v tr cng trn phi m bo chiu cao t p ti
thiu l 0,5m cng khng b v do lc va p ca lp xe t. Khi chiu dy o
ng dy hn 0,5 m, chnh cao ny phi thi cng c chiu dy o ng..
Nu khng tha mn yu cu trn th dng cng chu lc nh cng bn, cng
hp,
- Cao y o ng phi cao hn mc nc ngm tnh ton (hay mc nc
ng thng xuyn) mt tr s cao ghi trong bng 4.8
- Cao ng ti v tr cu c quy nh nh sau (Hnh 4.6):
139
t
k
Hmc
MNTK

Hnh 4.6 S xc nh cao ng ti v tr cu
Hmc MNTK + t + k, m (4.11)
trong :
MNTK mc nc thit k;
t tnh khng di cu;
+ nu sng c thng thuyn th ly bng kh thng thuyn;
+ nu sng c cy tri th ly bng khong cch cy tri;
k chiu cao cu to ca cu (gm chiu cao dm cu, bn mt cu, chiu
dy mt ng).
Bng 4.8 Chiu cao ti thiu tnh t mc nc ngm tnh ton (hoc mc nc
ng thng xuyn) ti y o ng
S ngy lin tc duy tr mc
nc trong 1 nm
Loi t p nn ng
Trn 20 ngy Di 20 ngy
Ct bi, ct nh, ct pha st nh. 50 30
Ct bt, ct pha st nng 70 40
Ct pha st bi 120 80 50
St pha ct bt, st pha ct nng, st bo, st nng 100 120 40
4.4.2.2 nh hng ca iu kin a hnh khi thit k trc dc.
C 2 phng php thit k l thit k theo phng php ng bao v thit k
theo phng php ng ct, vic p dng phng php no s tu thuc vo
tng loi a hnh.
- Vng i v vng ni : nhng vng ny thng thng dc a hnh thng
ln hn dc ln nht cho php i vi ng, v vy ni chung l thit k theo
phng php hnh ct, tc l ng i ct ng mt t t nhin v to thnh
nhng on o p xen k. Trong trng hp ny cn cn bng gia o v p
tn dng vn chuyn dc, ly t t nn o chuyn sang nn p. Khi thit k
cng cn trnh to thnh nhng on ng o lun b m t (nn o ct
ngang mc nc ngm), d b st l v do phi s dng cc cng trnh chn
nc ngm hoc gia c mi ta luy t tin.
140
m bo nn ng n nh, hn ch s dng tng chn t, tt nht dng
dng ng o c mt ct ngang ch L.
Phng php ny thng dng cho ng cp cao.
- a hnh tng i thoi ca vng i v vng ni, ng c thit k theo
phng php hnh bao. Ngoi ra phng php ny cn dng thit k ng ci
to nng cp, ng cp thp.

4.5 PHNG PHP THIT K TRC DC NG T
Thit k trc dc ng t tc l vch ng (ng ni cc cao thi
cng) trn mt ct dc a hnh t nhin v theo trc ng. ng thit k
vch khc nhau th cao thi cng cc im (cc cc) cng khc nhau, dn n
khi lng o p khc nhau v gii php k thut thit k cc cng trnh
chng v cc cng trnh cu cng cng c th khc nhau. V th khi thit k
ng , ngoi vic cn bo m cc yu cu k thut i vi cc yu t trc
dc quy nh trong quy phm thit k (nhm bo m xe chy an ton, m thun)
cn cn phi ch ci thin hn na iu kin chy xe v cht lng vn doanh,
cng nh phi c gng t ti phng n r nht v tng chi ph xy dng v vn
doanh, khai thc. t c ti u v kinh t-k thut nh vy trong qu trnh
thit k cn ch cn nhc k khi b tr tng mi on dc, mi ng cong
ng ch i dc. Ch phi hp cc yu t bnh , trc ngang vi cc rng
cy trng dc theo tuyn to c s phi hp khng gian u n, ch
thit k to thun li cho cc cng trnh nn mt ng. Cng trnh chng v
thot nc (bo m thot nc nhanh v thot ht nc mt, bo m chiu cao
p trn mc nc ngp v ch thu nhit thun li, bo m chiu cao p
trn nn cng),. Ch to thun li cho qu trnh thi cng (thun li cho my
lm vic t nng sut cao).
Tng t nh i vi bnh tuyn, vic thit k trc dc lin quan v c nh
hng n hu ht cc yu t v cc cng trnh khc trn ng v th khng th
d dng bit v nh gi mt phng n ng vch th no l hp l, l t
yu cu. iu ny gy lng tng cho nhng ngi mi bt tay vo cng vic thit
k v cn thiu kinh nghim. Do gim bt s phng n phi a ra so
snh, ngay t u cn c phng n trc dc m bo gt b c cc phng n
khng hp l cng nh bo m ch ng vch c ng c c s kinh t-
k thut nht nh. Mt phng php thit k nh vy c th tin hnh theo trnh
t sau:
1. Trc ht cn nghin cu xc nh cao khng ch v cao mong mun
(cng gi l cc im khng ch v cc im mong mun) mi im (hay mi
cc chi tit) trn mt ct dc a hnh t nhin.
141

Hnh 4.7 im mong mun trn trc ngang v k ng xuyn qua tp hp
cc im mong mun trn trc dc.
cao khng ch hay im khng ch l nhng im ng thit k bt buc
phi phi i qua theo yu cu nhim v thit k (im u, im cui, im qua
cc thnh ph, th trn) hoc bt buc phi i qua m bo cc yu cu ca
cng trnh khc trn ng (cao p trn cng, trn mc nc ngm, cao
vo cu, khng ch do mc nc dng v chiu cao sng) hoc bt buc phi
i qua do ct nhau vi cc cng trnh khc (ch giao nhau vi ng st, ng
b khc), ch i men theo vnh h thu li, thu in..). xc nh cc cao
khng ch ni trn cn iu tra thu thp s liu ngoi thc a v cc c quan
qun l cc cng trnh c lin quan (v d quy hoch san nn th trn v thnh
ph tuyn i qua) ng thi phi nghin cu quy trnh quy phm, nh hnh
thit k cng nh phi tin hnh tnh ton v thu vn (ti cc cng trnh cu,
cng). cao mong mun hay im mong mun l nhng im tuy khng bt
buc, nhng ng thit k nn i qua bo m mt yu cu no (hay
mt quan im thit k no ) v k thut, kinh t hoc v iu kin thi cng.
xc nh cc im mong mun cn tin hnh phn tch trn tng trc ngang
tng ng vi tng cc chi tit cm v o v trn thc a, hoc tng ng
142
vi tng on tuyn c mt ct ngang ging nhau (v d on tuyn i trn sn
ni c dc ngang t thay i) trn mi trc ngang s tin hnh thit k th nn
ng v cng trnh. ng thi tnh ton phn tch kinh t k thut cc phng
n c chiu su o v chiu su p khc nhau rt ra cc phng n hp l
hoc tt nht ti v tr . cao thit k nn ng tng ng vi phng n
hp l hoc tt nht chnh l cao mong mun (im mong mun) tu theo
quan im ch o, khi thit k c th xc nh v tr im mong mun trn trc
dc theo mt trong cc cch di y:
- Xut pht t vic xc nh chiu cao o p kinh t hay v tr t trc ng
r nht tng ng vi mi trc ngang .
Theo quan im ny, ngi thit k cho v tr t tuyn thay i v tng ng
tnh c khi lng o p v khi lng xy dng cng trnh chng
(nu c) v gi thnh cc cng trnh chng . Theo kinh nghim phn tch so
snh i vi trng hp tuyn i sn ni nc ta th thng thng khi
dc ngang sn ni <30% nn ly im mong mun ti v tr tim ng
(khng o khng p) l r nht. Khi dc ngang sn ni > 50% th nn
dng gii php o nn ng va (nn ng ch L) l r nht. Khi
dc ngang t 30-50%th nn thin v o hn p. Kinh nghim ny c th
vn dng trong thit k trc dc s b.
i vi cc tuyn ng vng ng bng gii php chnh l p nn ng.
Chiu cao p kinh t nht trong trng hp ny c th xc nh theo quan
im thit k tng th nn mt ng, trn c s phn tch tnh ton quan h
gia ch thu nhit vi cng ca t nn ng (thay i tu thuc
vo s phn b m trong nn ng).
- Xut pht t quan im to thun li cho vic xy dng ng hoc tho mn
cc yu cu hay hn ch v mt thi cng. Chng hn tuyn i sn ni, nhng
ngi kho st thit k ng nc ta thng c quan im thit k thin
v nn o, ngha l c gng vch ng sao cho bo m c iu kin
to c nn o va (nn ng ch L) trnh gii php xy tng
chn hoc p mt phn trn sn dc. i vi vng sn ni dc gt th
quan im ny cng c ngha l thit k ng nh th no trnh c
k hoc hn ch ti mc thp nht vic xy dng tng chn chng nn
ng. Nhng ngi c quan im ny cho rng nn o vng ni l thun
li nht cho my thi cng, tc thi cng s nhanh v khng phi lm k,
khng phi p thm mt phn trn sn dc, tit kim c vt t xy dng
ng l loi him v phi ch t xa n (ximng, st thp..), ng thi nn
ng s bo m n nh. Tuy nhin theo quan im ny, trn thc t
thng dn ti chiu cao taluy o kh cao v nh vy th c th d gy st l
ta luy (ta luy khng m bo n nh). Do khi xc nh im mong mun
trong trng hp ny, nn ch m bo chiu cao ta luy o khng vt
qu chiu cao gii hn bo m ta luy n nh v mt c hc. tnh ton
143
kim tra nhanh, vic xc nh chiu cao taluy gii hn cng vi cc loi t
bit ch tiu c l (c, , ) c th trc tip tra theo ton .
Khi thit k, c mi trc ngang c p th Gabarit nn ng t c
yu cu o b rng nn ng. Kim tra nhanh chng chiu cao ta luy v
tng ng tm c chiu su o mong mun v xc nh cao mong
mun.
Ngoi ra thun li cho vic ly t khi thi cng (khng phi o thng u,
khi tuyn i qua vng t canh tc) c th vch ng theo quan im cn
bng khi lng o p (on o 2 bn va vn chuyn dc n on
p gia). Vn dng quan im ny ph hp hn c l khi tuyn i qua
vng i.
- Xc nh im mong mun xut pht t quan im thit k phi hp khng
gian cc yu t tuyn v mt quang hc. Lc ny, trn c s dng hnh phi
cnh cc on tuyn, pht hin cc ch b bp mo hoc khng m bo s
phi hp u n trn nh, t thit k iu chnh trn nh v xc nh c
to mi ca cc im cn iu chnh ng thit k. Tung mi cn phi
iu chnh l im mong mun trn trc dc.
2. Sau khi xc nh c im mong mun v im khng ch cc trc ngang
khc nhau, thit k ghi cc im ln trc dc. Nh tp hp cc im mong
mun ghi c ny, chng ta bin nhng quan im thit k tru tng thnh
nhng du hiu c th ch dn cho vic vch ng trn trc dc mt cch ch
ng. Lc ny vic vch ng thit k cn c gng t c hai yu cu sau:
- Bm st tp hp cc im mong mun v i qua cc im khng ch.
- Tha mn cc tiu chun k thut khc v b tr cc on dc (chiu di dc
ln nht v nh nht) v dc dc ln nht v v cc ng cong ng
im i dc ng thi tho mn v tr tng h gia cc ng cong ng
v ng cong nm trn bnh theo quan im bo m u n khng
gian ca tuyn cng nh bo m iu kin chy xe an ton.
Hai yu cu ny thng mu thun vi nhau, do khi vch ng thit k
phi nghin cu gii quyt trc cc mu thun ny ti tng on/v tr c th
trn trc dc. Trong trng hp khng th dung ho c th ngi thit k trc
ht xem xt li tuyn thit k ( cm) trn bnh , tc l vn chnh tuyn
tho mn c nhiu nht c hai yu cu trn. Ch khi khng th chnh tuyn
hoc chnh tuyn cng khng mang li hiu qu th mi cn nhc quyt nh
thit k nng theo mt yu cu no .
Vic thit k ng theo tp hp cc im mong mun nh trn (xem l cc
bin s) c th gip thit k vch c mt ng tho mn mt mc tiu hn
ch nht nh v mt gi thnh v iu kin xy dng ng (hm mc tiu)
trong iu kin m bo cc ch tiu k thut thng thng theo quy phm thit
144
k (iu kin bt buc). Mc d bo m c cc ch tiu k thut tc l tho
mn c cc yu cu v mt cht lng vn doanh ca tuyn mt mc no
nhng m hnh ton hc ca phng php thit k ni trn r rng khng
th hin v nh gi c cht lng vn doanh mt cch nh lng (c th l
hm mc tiu khng xt c gi thnh vn doanh v khai thc ng) y
chnh l nhc im. R rng l vi phng php thit k ny c th m bo
c iu kin gi thnh xy dng nh nht (khi ng c gng bm st cc
im mong mun xc nh, vi quan im trong iu kin v tr tuyn bnh
c xem l duy nht khng cn thay i c na). Nhng khng m bo
c tng gi thnh xy dng v vn doanh, khai thc ng nh nht. Tuy
nhin kinh nghim thc t cho thy vi cch thit k ni trn thng vn gip
cho vic thit k ng ch ng hn, c cn c v hp l hn-Nht v hin
cha c mt phng php no bo m thit k tuyn (bao gm c bnh v
trc dc tuyn) t ti u v xy dng v khai thc. Hin nay mi ch bo m c
th so snh kinh t-k thut chn c phng n tt nht trong s cc
phng n cp ti. Nhng hin cha c phng php no bo m khng
lt mt phng n c ngha l vn c th c tnh trng phng n ti u khng
nm trong cc phng n a ra so snh v ta khng pht hin c n.
V mt vn doanh, khi vch ng nn trnh cc on ln xung dc thay i
thng xuyn, trnh vch trc dc rng ca m nn dng cc on dc di hoc
dng cc ng cong bng bn knh ln. c bit trong a hnh vt o nn
trnh thit k cc on dc gy tn tht cao .

4.6 PHNG PHP LP TH TC XE CHY V TNH THI
GIAN XE CHY.
Tc v thi gian xe chy l cc ch tiu rt quan trng ni ln cht lng s
dng mt tuyn ng. Tc v thi gian xe chy cng cho php xc nh cc
chi ph vn ti, l ch tiu quan trng lm bi ton so snh kinh t k thut khi
chn phng n. Ngoi ra, n cn dng cho vic lp k hoch chy xe v t chc
giao thng.
4.6.1 Lp th vn tc xe chy
- th tc xe chy c lp cho mt vi loi xe i din cho thnh phn xe
chy trn ng.
- th tc xe chy c v trc tip trn trc dc, trc honh trng vi trc
ngang ca trc dc v c cng t l, trc tung l tc xe chy v vi t l
1cm=5-10km/h.
- th tc xe chy c v cho c chiu i ln chiu v.
- Trnh t lp th tc xe chy nh sau:
145
1. Xc nh tc xe chy trn tng on dc theo iu kin cn bng sc ko.
Tc l ng vi 1 on dc c dc dc i
d
v c h s ma st f tm c nhn t
ng lc D = f i
d
, tra biu nhn t ng lc ng vi loi t ang xt s tm
c vn tc v (Hnh 4.8).
2. Xc nh tc hn ch cc iu kin:
+ ng cong nm c bn knh b:
( ) h km i R V
sc
/ , 127 + = (4.12)
0
V,km/h
L, m
30
40
50
60
i1
Sgt
Stt
Sgt
ng o
i2
i3

Hnh 4.8 Biu tc xe chy t c tnh ng lc ca xe
+ Ti cc ng cong ng li c tm nhn hn ch : T cng thc tnh bn knh
ng cong ng tnh c dR 2 S
1
= tnh ngc ra vn tc V
hc
.
+ Ti cc ng cong ng lm R 5 , 6 V = (km/h)
+ Ti nhng im gy ca trc dc m khng b tr ng cong ng, m
bo khng b sc mnh, tc cho php c tnh theo cng thc kinh nghim:

=
Pg 26
V (km/h) ; vi P vt ti ca l xo cho php, P=0,05-0,15
+ Ti cc ni c dc ln cng hn ch tc m bo an ton giao thng.
Bng 4.9 Tc hn ch khi xung dc
dc xung (%)
0,11 0,09 0,07 0,06
0,05 0,04
V
hc
(Km/h) 20-25 40 60 80 100 120
+ on qua khu dn c, cc ch giao nhau : Theo cc quy nh hin hnh ca
lut giao thng ng b
146
+ Theo cht lng mt ng : Mt ng cp thp B
1
v B
2
vn tc V
hc
=40-
60Km/h; mt ng cp cao A
2
V
hc
=80-100km/h; mt ng cp cao A
1
khng
hn ch.
3. nh tc ti a cho php trn ton tuyn. Tc ny do bng phng mt
ng, b rng phn xe chy, cc trang thit b an ton, loi xe... quyt nh.
4. Da vo cc tr s v tc cn bng v tc hn ch, v th tc xe
chy gm nhng on tc u.
5. Xc nh on chuyn tip gia hai on c tc khc nhau, ni cc on
tc u c vi nhau.
C hai trng hp:
+ Chiu di on tng tc hay gim tc : xc nh theo iu kin v cn bng sc
ko:
( ) [ ]
m ,
i f D 254
V V
S
tb
2
1
2
2
g t,

= (4.13)
trong :
V
1
v V
2
tc trc v sau khi tng hoc gim tc, km/h;
D
tb
tr s trung bnh nhn t ng lc tnh ng vi V
1
v V
2

( )
2 1 tb
D D
2
1
D + = (4.14)
Du trc biu thc khi tng tc dng du (+) v khi gim tc dng du (-).
+ Trng hp cn phi hm xe: khi xe ang chy vi tc cao, nhng do iu
kin v ng xe phi gim tc m bo an ton. Chiu di on ng
hm xe cn thit:
( )
m ,
i 254
V V
k. S
2
2
2
1
h
(4.15)
Trng hp chiu di on tng hoc gim tc tnh c ln hn chiu di thc
t tc t ti tc cn bng ng lc th phi da vo chiu di on
ng thc t tnh ngc li tc V
2
.
4.6.2 Vn tc trung bnh v thi gian xe chy trung bnh
Trn cc on coi l ng nht c chiu di l
i
c tc xe chy u on v
i-1
v
cui on v
i
. Ta c
- Tc trung bnh :
2
1
+
=
i i
itb
v v
v (4.16)
- Thi gian xe chy trung bnh :
itb
i
itb
v
l
t =
147
Thi gian xe chy ton tuyn
=
n
itb
t T
1
(4.17)
Tc xe chy trung bnh
T
l
V
n
i
tb
=
1
(km/h) (4.18)
Cn ch rng cc i lng ny khc nhau theo chiu i v chiu v
L(km)
V(km/h)
Vmax
Vmin
V1
V3
V4
V2
Tng tc
Gim tc
Hm xe
V1
V2
V(km/h)
T(pht))
V4
V3
L1 L2 L3 L4
t1 t2 t3 t4 t5 t6 t7
T

Hnh 4.9 Biu vn tc v thi gian xe chy.
4.6.3 nh gi phng n thit k theo h s an ton
H s an ton ca mt on tuyn K
at
c xc nh bng t s gia vn tc xe
c th chy c trn on ang xt (V
cp
) v vn tc xe chy ca on k trc
n (V
tr
). T s ny cng nh th chnh lch vn tc gia 2 on cng ln v xc
sut xy ra tai nn s cng ln.

tr
cp
at
V
V
K = (4.19)
Cn v biu vn tc c hai chiu nh gi h s an ton cho c hai chiu i
v v ca tuyn ng. Kt qu c lp thnh biu h s an ton
148
- Vn tc xe chy tnh ton h s an ton l vn tc xe chy l thuyt xc
nh theo phng php thng thng vi loi xe con
- Khng xt n nhng ch hn ch tc do yu cu v t chc giao thng
nh qua khu dn c, qua nt giao, ...
- Khng xt ti cc ch hm phanh gim tc trc khi vo cc on phi
hn ch tc
Bnh
T
r
c

d
c
Vtr
Vcp

Hnh 4.10 S xc nh h s an ton
Tiu chun nh gi mc an ton xe chy theo h s an ton nh sau :
- Kat 0.4 : Rt nguy him
- Kat = 0.4 0.6 : Nguy him
- Kat = 0.6 0.8 : t nguy him
- Kat > 0.8 : Khng nguy him
Khi thit k ng mi, phi m bo mi on tuyn c h s K
at
0.8; Vi cc
n ci to v i tu ng phi m bo K
at
0.6

4.7 TRC NGANG V CC C TRNG CH YU CA TRC
NGANG
4.7.1 B rng phn xe chy
B rng phn xe chy c xc nh ph thuc vo lu lng xe chy trn
ng, thnh phn, tc xe chy v vic t chc phn lung giao thng. B
rng ca n bng tng b rng cc ln xe b tr trn ng.
B rng ca mt ln xe c xc nh ph thuc vo chiu rng ca thng xe,
khong cch t thng xe n ln xe bn cnh v t bnh xe n mp phn xe
chy (Hnh 4.11).

149
B1 B2
y
c
x x c
x
b
b

Hnh 4.11 S xc nh b rng phn xe chy
- B rng ln xe ngoi cng xc nh theo cng thc:
2
c b
y x
2
c b
c y x B
1
+
+ + =
+ + + = (4.20)
trong :
b chiu rng thng xe, m;
c c ly gia hai bnh xe, m;
x khong cch t thng xe ti ln xe cnh;
y khong cch t gia bnh xe n mp phn xe chy,
- Khi phn xe chy gm nhiu ln xe th nhng ln xe nm gia tnh theo cng
thc: B
2
= b + x
1
+ x
2
(4.21)
x
1
, x
2
khong cch t thng xe ti ln xe cnh;
Cc tr s x, y c xc nh theo cng thc thc nghim sau:
x = 0,50 + 0,005V khi ln xe cnh ngc chiu;
x = 0,35 + 0,005V khi ln xe cnh cng chiu chiu;
y = 0,50 + 0,005V
trong x, y tnh bng m, cn V tnh bng km/h;
Khi tnh ton cn phi xt c hai trng hp: xe con c kch thc b nhng tc
xe chy cao, xe ti c tc thp nhng kch thc ln.
4.7.2 L ng:
Di t song song v nm st phn xe chy gi l l ng. L ng c tc
dng gi cho mp mt ng khng b h hng. L ng phi m bo khi cn
thit t c th trnh hoc trn l ng. Khi sa cha xy dng mt ng,
l ng cn l ni dng cha vt liu.
Khi Vtt 40km/h th l ng c mt phn gia c,
150
- Khi V=40km/h th phn gia c ny c vt liu khc vi mt ng
- Khi V 60km/h th phn gia c ny c cu to n gin hn so vi mt ng
(bt lp, bt chiu dy, dng vt liu km hn) nhng lp mt ca n phi cng
vt liu vi mt ng (khuyn khch dng kt cu l gia c nh mt ng)
in
igcl
id
in
igcl
id
Nen ng
Gia co
Tim ng
Le
Mat ng
Le

Hnh 4.12 Cu to nn ng
ng c Vtt t 60km/h tr ln phi c di dn hng l vch sn lin rng
20cm nm trn l gia c, st vi mp mt ng.
Bng 4.10 dc ngang cc yu t ca mt ct ngang
Yu t mt ct ngang dc ngang %
Phn mt ng v phn l gia c
B tng xi mng v b tng nha 1,5 - 2,0
Cc loi mt ng khc, mt ng lt tt, phng 2,0 - 3,0
Mt ng lt cht lng trung bnh 3,0 - 3,5
Mt ng dm, cp phi, mt ng cp thp 3,0 - 3,5
Phn l khng gia c 4,0 - 6,0
Phn di phn cch: tu vt liu ph Nh trn
4.7.3 Di phn cch gia
Di phn cch gia ch c b tr khi ng c bn ln xe tr ln v gm c
phn phn cch v hai phn an ton c gia c hai bn. Kch thc ti thiu
ca di phn cch c qui nh trong bng 4.11.
Bng 4.11 Cu to ti thiu di phn cch gia [1]
Cu to di phn cch
Phn
phn
cch, m
Phn an
ton (gia
c), m
Chiu rng ti
thiu di phn
cch gia, m
Di phn cch b tng c sn, b
va c lp ph, khng b tr tr
(ct) cng trnh
0,50 2 x 0,50 1,50
Xy b va, c lp ph, c b tr
tr cng trnh
1,50 2 x 0,50 2,50
Khng c lp ph 3,00 2 x 0,50 4,00
151

Hnh 4.13 Cu to di phn cch gia
a) nng cao; b/ cng cao, c ph mt ng;
c/ h thp thu nc vo gia
Khi di phn cch rng di 3,00 m, phn phn cch c ph mt v bao
bng b va.
Khi di phn cch rng t 3,00 m n 4,50 m:
nu bao bng b va th phi m bo t phn phn cch khng lm bn
mt ng (t thp hn b va), b va c chiu cao t nht 18 cm v phi
c lp t st m nn cht ngn nc thm xung nn mt ng pha
di.
nn trng c hoc cy bi gi t v cy bi khng cao qu 0,80 m.
Khi di phn cch rng trn 4,50m ( d tr cc ln xe m rng, tch i
nn ng ring bit) th nn cu to trng, c cng trnh thu nc v khng
cho nc thm vo nn ng.
Phi ct di phn cch gia lm ch quay u xe. Ch quay u xe c
b tr:
cch nhau khng di 1,0 km (khi chiu rng di phn cch nh hn
4,5m) v khng qu 4,0 km (khi di phn cch rng hn 4,5 m);
trc cc cng trnh hm v cu ln.
Chiu di ch ct v mp ct ca di phn cch phi cho xe ti c 3 trc
quay u. Ch ct gt theo qu o xe, to thun li cho xe khng va vo
mp b va.
4.7.4 Di phn cch bn
Ch b tr di phn cch bn tch ring ln xe p v xe th s t trn phn l
gia c (hoc l gia c c m rng thm) vi phn xe chy dnh cho xe c gii.
152
B tr v cu to di phn cch bn c th s dng mt trong cc gii php
sau:
bng hai vch k lin tc theo 22 TCN 237 (ch vi ng cp III);
bng cch lm lan can phng h mm (tn ln sng). Chiu cao t mt
l ng n nh tn ln sng l 0,80 m.
Cc trng hp nu trn c b tr trn phn l gia c nhng phi m bo
di an ton bn cch mp ln xe t ngoi cng t nht l 0,25 m.
Chiu rng di phn cch bn gm: chiu rng di lan can phng h (hoc
vch k) cng thm di an ton bn.
Ct di phn cch bn vi khong cch khng qu 150m theo yu cu thot
nc. B tr ch quay u ca xe th s trng vi ch quay u ca xe c
gii.
Bng 4.12 v 4.13 quy nh v cc yu t ti thiu trn trc ngang (4054-05)
Bng 4.12 B rng ti thiu cc b phn trn mt ct ngang [1]
(cho a hnh ng bng v i)
Cp hng ng Cp I Cp II Cp III Cp IV Cp V Cp VI
Tc thit k (km/h) 120 100 80 60 40 30
S ln xe ti thiu
dnh cho xe c gii
(ln)
6 4 2 2 2 1
B rng 1 ln xe (m) 3,75 3,75 3,50 3,50 2,75 3,50
B rng phn xe chy
dnh cho c gii (m)
2x11,25 2x7,50 7,00 7,00 5,50 3,5
B rng di phn cch
gia (m) (*)
3,00 1,50 0 0 0 0
B rng l v l gia c
(m) (**)
3,50
(3,00)
3,00
(2,50)
2,50
(2,00)
1,00
(0,50)
1,00
(0,50)
1,50
B rng nn ng ti
thiu (m)
32,5 22,5 12,00 9,00 7,50 6,50
Ghi ch:
(*) : B rng di phn cch gia c cu to ni iu 4.4 [1]. y dng tr s ti
thiu khi di phn cch c cu to bng di phn cch btng c sn hoc xy
va, c lp ph v khng b tr tr (ct) cng trnh.
(**) : S trong ngoc hng ny l b rng phn l c gia c ti thiu. Khi c th,
nn gia c ton chiu rng l ng, c bit l khi ng ng khng c ng bn
dnh cho xe th s.

153
Bng 4.13 B rng ti thiu cc b phn trn mt ct ngang [1]
(cho a hnh vng ni)
Cp hng ng Cp III Cp IV Cp V Cp VI
Tc thit k (km/h) 60 40 30 20
S ln xe dnh cho xe c gii (ln) 2 2 1 1
B rng 1 ln xe (m) 3,00 2,75 3,50 3,50
B rng phn xe chy dnh cho xe
c gii (m)
6,00 5,50 3,50 3,50
B rng di phn cch gia v
phn cch bn (m)
Khng c
B rng ti thiu ca l ng (m)
1,5
(gia c 1,0m)
1,0
(gia c 0,5m)
1,0
(gia c 0,5m)
1,25
B rng ti thiu ca nn ng
(m)
9,00 7,50 6,50 6,00
4.7.5 Phm vi bo v kt cu h tng giao thng ng b :
Phm vi bo v kt cu h tng giao thng ng b gm t ca ng b, hnh
lang an ton ng b, phn trn khng, phn di mt t, phn di mt nc
c lin quan n an ton cng trnh v an ton giao thng ng b.
Gii hn hnh lang an ton i vi ng b c quy nh [5] tnh t mp chn
mi ng p hoc mp nh mi ng o, mp ngoi ca rnh dc hoc mp
ngoi ca rnh nh ca ng tr ra hai bn l:
- 20 m (hai mi mt) i vi ng cao tc, ng cp I, cp II;
- 15 m (mi lm mt) i vi ng cp III;
- 10 m (mi mt) i vi ng cp IV, cp V;
- 05 m (nm mt) i vi ng di cp V.

4.8 LN PH LEO DC V LN CHUYN TC
4.8.1 Ln ph leo dc
1. iu kin b tr : Ch xt n vic b tr thm ln xe ph leo dc khi hi ba
iu kin sau y:
- Dng xe leo dc vt qu 200 xe/h.
- Trong lu lng xe ti vt qu 20 xe/h.
- Khi dc dc 5 % v chiu di dc 800 m.
i vi cc on ng c d kin b tr ln xe leo dc, phi so snh cc ch tiu
kinh t k thut gia hai phng n hoc c b tr ln xe leo dc hoc h dc
dc ca ng (trnh b tr ln xe leo dc).
154
Ln xe leo dc thng c xem xt i vi ng hai ln xe khng c di phn
cch gia, iu kin vt xe b hn ch.
2. Cu to v b tr ln xe ph leo dc:
- B rng ca ln ph leo dc l 3,50 m, trng hp kh khn cho php gim
xung 3,00 m;
- Nn b tr thnh 1 tuyn c lp, nu khng c, ln ph leo dc t trn
phn l gia c; nu b rng l gia c khng th m rng thm cho 3,50
m (3,00 m) v bo m l t rng 0,50 m. (Ti on leo dc ny xe p
v xe th s i cng vi xe ti trn ln ph leo dc).
- on chuyn tip sang ln xe ph phi t trc im bt u ln dc 35 m
v m rng dn theo hnh nm theo m rng 1:10 ; on chuyn tip t ln
xe ph tr li ln xe chnh cng c vut ni hnh nm k t im nh dc
vi thu hp 1:20 (chiu di on vut ni hnh nm l 70 m).

Ln xe chnh
Ln xe chnh
Ln ph leo dc
Ln ph leo dc
Bnh
Trc dc

Hnh 4.14 B tr ln ph leo dc trn ng 2 ln xe

4.8.2 Ln chuyn tc
Ln chuyn tc c b tr cc ch xe chuyn hng vo cc ng khc cp.
Khi xe t ng c tc thit k thp vo cc ng c tc thit k cao, ta
phi b tr ln tng tc. Ngc li, ta c ln gim tc.
Ln gim tc cu to theo kiu song song hoc theo kiu ni trc tip (xem hnh
4.15 a v b) ln tng tc cu to theo kiu song song (theo hnh c).
Ln chuyn tc rng 3.50m. Chiu di on hnh nm ti thiu di 35m (m rng
1m trn chiu di 10m). Chiu di on chuyn tc tnh theo gia tc dng l
1m/s
2
, gia tc m l 2m/s
2
.Chiu di on gim tc khng di 30m, chiu di
on tng tc khng di 120m.
155
Ln chuyn tc nn t trn dc dc nh hn 2%. Khi buc phi c dc ln hn
2% phi tnh hiu chnh theo dc, hoc nhn vi h s 1.2.
Cc ch ra hoc vo ca ln chuyn tc phi m bo tm nhn ti ln xe m
xe s gia nhp.

Hnh 4.15 Cc gii php b tr ln chuyn tc
a - Ch ra kiu b tr song
song
b - Ch ra kiu ni trc tip
c - Ch vo ng cao tc
kiu b tr song song
1 - ng nhnh
2 - on chuyn tc (gim tc vi trng hp a v b;
tng tc vi trng hp hnh c);
3 - on chuyn ln hnh nm;
4 - ng nhnh kim lun chc nng
chuyn ln v chuyn tc.

4.9 NNG LC THNG HNH CA NG.
Nhng khi nim v nng lc thng hnh v mc phc v ca ng c
trnh by phn 1.2 chng 1, y chng ta nghin cu cc m hnh v
phng php tnh nng lc thng hnh ph bin hin nay.
4.9.1 M hnh ng lc hc n gin
M hnh ng lc hc n gin thng dng tnh nng lc thng hnh l
thuyt ca mt ln xe. Theo phng php ny, ngi ta quan nim trn mt ln
xe, dng xe ch c mt loi (xe con) chy cng mt tc v (m/s) cch nhau mt
c ly an ton ti thiu d (m) m bo an ton.
Cng thc xc nh nng lc thng hnh:
156
lth
3600v 1000V
N , xe / h
d d
= = (4.22)
Trong : N
lth
kh nng thng xe l thuyt ln nht ca mt ln xe, xe/h;
V tc xe chy cho c dng xe, km/h;
d - khong cch ti thiu gia hai xe, cn gi l kh ng hc ca
dng xe.
Gi tr ca kh ng hc d cn rt phn tn, c th:
- Nhm th nht: ca cc tc gi Greenshields, Svante, aenkp quan nim d
gm c chiu di xe l
x
, chiu di xe chy trong lc kp phn ng tm l l
p
v
mt on d tr l
0

- Nhm th hai : ca cc tc gi Berman, Saar, Birulia, Alison... vi d cn bao
gm thm mt chiu di hm xe S
h
(xem hnh 4.16)
d = l
p
+S
h
+l
o
+l
x
(4.23)
v
d
lpu Sh l0 lx

Hnh 4.16 Kh ng hc ca xe theo Berman, Saar, Birulia, Alison...
Trong :
l
pu
chiu di xe chy c trong thi gian ngi li xe phn ng
tm l, l
pu
= V/3,6 (m);
S
h
chiu di ng m xe i c trong qu trnh hm phanh,
( ) i 254
V . K
S
2
h

=
l
0
c ly an ton, 5 10m;
l
x
chiu di xe, m;
Do :
( )
h / xe ,
l l
i 254
V . K
6 , 3
V
V 1000
N
x 0
2
lth
+ +

+
= (4.24)
- Nhm th ba : ca cc tc gi Phixenson, Elide... vi d cn bao gm thm
vo mt on bng hiu chiu di hm xe gia hai xe S
h2
-S
h1
.
- Nhm th t : ch trng xc nh d bng thc nghim
157
V d l hm bc 2 ca V nn khi lp quan h gia V v N ta thy ng vi mt tc
no th s cho kh nng thng xe l ln nht, khi tc xe chy tng ln
hoc gim xung u lm cho kh nng thng xe gim theo (xem hnh 1.9b)
khong tc ng vi nng lc thng xe ln nht vo khong 40-60 km/h.
Cc tr ca N theo nhm 1 l khng tn ti, y l mt iu khng hp l, theo
nhm 2, cc tr l 2700 xe/h, nhm 3 l 1060 xe/h v nhm 4 l 1600 xe/h .
4.9.2 Quan im ca Nga:
Trng phi Nga tnh ton nng lc thng hnh thc t bng cch a vo cc h
s chit gim ty thuc vo cc iu kin thc t.
=
=
15
1
max
N
i
i tt
K N (xe/h) (4.25)
Vi N
max
kh nng thng xe thc t ln nht c ngh N
max
=2000xe/h/ln
vi 15 h s chit gim K ph thuc vo iu kin thc t nh sau:
Bng 4.14 H s K
1
k ti chiu rng phn xe chy
Tr s K
1
khi phn xe chy c
Chiu rng ln xe,
(m)
Nhiu ln xe 2 ln xe
< 3
3,5
3,75
0,90
0,96
1,00
0,85
0,80
1,00
Bng 4.15 H s K
2
k ti chiu rng l ng
Chiu rng l,
(m)
Tr s K
2

Chiu rng l,
(m)
Tr s K
2

3,75
3,00
2,50
1,00
0,97
0,92
2,00
1,50

0,80
0,70
Bng 4.16 H s K
3
k ti thong ngang
Nhiu c mt bn ng Nhiu c hai bn ng
H s K
3
khi chiu rng ln xe (m)
C ly t mp
phn xe chy
ti chng
ngi vt trn
l ng (m)
3,75 3,50 3,00 3,75 3,50 3,00
2,50
2,00
1,50
1,00
0,50
0,00
1,00
0,99
0,97
0,95
0,92
0,85
1,00
0,99
0,95
0,90
0,83
0,78
0,98
0,95
0,94
0,87
0,80
0,75
1,00
0,98
0,96
0,91
0,88
0,82
0,98
0,97
0,93
0,88
0,78
0,73
0,96
0,93
0,91
0,85
0,75
0,70
158
Bng 4.17 H s K
4
k ti nh hng ca xe ti v xe ko moc
H s K
4
khi t l xe ti nh v xe ti trung (%) T l s xe c
ko moc
(%)
10 20 50 60 70
1
5
10
15
20
25
30
0,99
0,97
0,95
0,92
0,90
0,87
0,84
0,98
0,96
0,93
0,90
0,87
0,84
0,81
0,94
0,91
0,88
0,85
0,82
0,79
0,76
0,90
0,88
0,85
0,82
0,79
0,76
0,72
0,86
0,84
0,81
0,78
0,76
0,73
0,70

Bng 4.18 H s K
5
k ti nh hng ca dc dc
H s K
5
khi s xe ko moc trong dng xe (%) Dc dc
(%)
Chiu di
dc (m)
2 5 10 15

2
200
500
800
0,98
0,97
0,96
0,97
0,94
0,92
0,94
0,92
0,90
0,89
0,87
0,84

3
200
500
800
0,96
0,95
0,93
0,95
0,93
0,90
0,93
0,91
0,88
0,86
0,83
0,80

4
200
500
800
0,93
0,91
0,88
0,90
0,88
0,85
0,86
0,83
0,80
0,80
0,76
0,72

5
200
500
800
0,90
0,86
0,82
0,85
0,80
0,76
0,80
0,75
0,71
0,74
0,70
0,64

6
200
500
800
0,83
0,77
0,70
0,77
0,71
0,63
0,70
0,64
0,53
0,63
0,55
0,47
7 200
300
0,75
0,63
0,68
0,55
0,60
0,48
0,55
0,41

Bng 4.19 H s K
6
k ti nh hng ca tm nhn
Chiu di tm
nhn (m)
Tr s K
6
Chiu di tm
nhn (m)
Tr s K
6

< 50
50-100
100-150
0,69
0,73
0,84
150-200
250-350
> 350
0,90
0,98
1,00

159
Bng 4.20 H s K
7
k ti bn knh ng cong nm
Bn knh ng
cong nm (m)
Tr s K
7
Bn knh ng
cong nm (m)
Tr s K
7

< 100
100-250
250-450
0,85
0,90
0,96
450-600
> 600

0,99
1,00

Bng 4.21 H s K
8
k ti s hn ch tc
Tc hn ch
(km/h)
Tr s K
8
Tc hn ch
(km/h)
Tr s K
8

10
20
30
0,44
0,76
0,88
40
50
60
0,96
0,98
1,00

Bng 4.22 H s K
9
k ti nh hng ca nt giao thng
ng ni vo Giao ct
H s K
9
khi chiu rng phn xe chy trn ng chnh (m)

Lng xe r
tri (%)
7,00 7,50 10,50 7,00 7,50 10,50
Nt n gin
0
20
40
60
80
0,97
0,85
0,73
0,60
0,45
0,98
0,87
0,75
0,62
0,47
1,00
0,92
0,83
0,75
0,72
0,94
0,82
0,70
0,57
0,41
0,95
0,83
0,71
0,58
0,41
0,98
0,91
0,82
0,73
0,70
C phn lung tng b phn bng o an ton,
khng c ng cong chuyn tip
0
20
40
60
80
1,00
0,97
0,93
0,87
0,87
1,00
0,98
0,94
0,88
0,88
1,00
1,00
0,97
0,93
0,92
0,98
0,97
0,91
0,84
0,84
0,99
0,98
0,92
0,85
0,85
1,00
0,99
0,97
0,93
0,92
Phn lung hon ton,
0-60
80
1,00
0,97
1,00
0,98
1,00
0,99
1,00
0,95
1,00
0,97
1,00
0,98

160
Bng 4.23 H s K
10
k ti tnh trng ca l ng
Loi hnh gia c v tnh
trng ca l ng
H s K
10

Loi hnh gia c v tnh
trng ca l ng
H s K
10

Mt ng cp cao
Gia c dm
Thm c
1,00
0,99
0,95
Khng gia c, kh ro
m v bn

0,90
0,45

Bng 4.24 H s K
11
k ti loi mt ng
Loi lp mt
H s K
11

Loi lp mt
H s K
11

B tng nha nhm
B tng nha nhn
B tng xi mng lp ghp
1,00
0,91
0,86
Lt
Mt ng t cng
Mt ng t mm
0,42
0,90
0,1-0,3
Bng 4.25 H s K
12
k ti v tr cc cng trnh trn ng
V tr ch ngh, trm xng, ch xe so vi phn xe chy
H s K
12

Hon ton cch ly, c ng r ring
Hon ton cch ly, c ng ni m rng
Hon ton cch ly, khng c ln xe ni
Khng cch ly
1,00
0,98
0,80
0,64
Bng 4.26 H s K
13
k ti s phn ln xe trn phn xe chy
Phng php t chc giao thng
H s K
13

Vch tim ng
Vch tim ng v vch nh hng
Vch kp tim ng
C bin bo hn ch tc
C bin ch ln xe
1,02
1,05
1,12
K
13
=K
8

1,10
Bng 4.27 H s K
14
k ti s hin din ca ng cong chuyn tip r xe
H s K
14
cho ln xe
Loi ng cong chuyn
tip chuyn tc
Cng xe trn ng
r so vi cng xe
trn ng trc (%)
Bn phi Bn tri
Ln xe chuyn tip tch
khi phn xe chy chnh
10-15
25-40
0,95
0,90
1,00
0,95
Loi thng thng 10-15
25-40
0,88
0,83
0,95
0,90
Khng c ng cong
chuyn tip
10-25
25-40
0,80
0,75
0,90
0,80

161
Bng 4.28 H s K
15
k ti thnh phn dng xe
H s K
15
khi s xe con chim (%)
T l s xe
bus (%)
70 50 40 30 20 10
1
5
10
15
20
30
0,82
0,80
0,77
0,75
0,73
0,70
0,76
0,75
0,73
0,71
0,69
0,66
0,74
0,72
0,71
0,69
0,68
0,64
0,72
0,71
0,69
0,67
0,66
0,63
0,70
0,69
0,67
0,66
0,64
0,61
0,68
0,66
0,65
0,64
0,62
0,60

4.9.3 Quan im ca HCM [20]:
Theo quan im ca HCM (nhm tc gi Highway Capacity Manual) nng lc
thng hnh l s xe hp l thng qua c mt mt ct, mt on tuyn trong
iu kin ph bin v ng v v dng xe trong cng mt n v thi gian.
1. Nng lc thng hnh ca ng 2 ln xe:
Nng lc thng hnh ca ng 2 ln xe (ng ngoi th, xt nhng on
c mt ct ngang nn ng n nh, c hai chiu xe chy, mi chiu c 1 ln xe,
khng bao gm nhng on c nt giao thng hay cc giao ct cng mc) l
1700 xcq/h cho mi chiu xe chy. Kh nng thng xe hu nh khng ph
thuc vo s phn b xe trn ng, ngoi tr nhng on ng 2 ln xe ko
di s khng vt qu 3200 xcq/h cho c hai nhiu xe chy. Vi on ng c
hai ln xe chiu di nh, (v d trn cu, on ng hm) th kh nng thng xe
c th t c l 3200 - 3400 xcq/h.
A
B
C
D
E
Vn tc xe chy trung bnh (km/h)
P
h
n

t
r
m

t
h
i

g
i
a
n

b
n

t
r

(
%
)

Hnh 4.17 Biu tiu chun mc phc v ca ng 2 ln xe
162
Bng 4.29 Tiu chun mc phc v ca ng 2 ln xe cp I
LOS Phn trm thi gian b cn tr
(%)
Vn tc xe chy trung bnh
(km/h)
A 35 > 90
B > 35 - 50 > 80 - 90
C > 50 65 > 70 80
D > 65 - 80 > 60 - 70
E > 80 60
Ch : Mc phc v F s dng khi sut dng vt qu kh nng thng xe ca on
ng phn tch
Bng 4.30 Tiu chun mc phc v ca ng 2 ln xe cp II
LOS Phn trm thi gian b cn tr (%)
A 40
B > 40 - 55
C > 55 70
D > 70 - 85
E > 85
Ch : Mc phc v F s dng khi sut dng vt qu kh nng thng xe ca on
ng phn tch

2. Nng lc thng hnh ca ng nhiu ln xe:
C th s dng bng 4.31 xc nh kh nng thng xe cng nh mc phc v:

Bng 4.31 Tiu chun mc phc v cho ng nhiu ln xe
Mc phc v (LOS)
FFS (vn tc xe
chy t do)
Tiu chun
A B C D E
Mt xe ln nht
(xe/km/ln)
7 11 16 22 25
Tc trung bnh (km/h) 100.0 100.0 98.4 91.5 88.0
T s v/c ln nht 0.32 0.50 0.72 0.92 1.00
100 km/h
Sut dng phc v ln nht
(xe/gi/ln)
700 1100 1575 2015 2200
Mt xe ln nht
(xe/km/ln)
7 11 16 22 26
Tc trung bnh (km/h) 90.0 90.0 89.8 84.7 80.8
T s v/c ln nht 0.30 0.47 0.68 0.89 1.00
90 km/h
(xe/gi/ln)
630 990 1435 1860 2100
163
Mc phc v (LOS)
FFS (vn tc xe
chy t do)
Tiu chun
A B C D E
Mt xe ln nht
(xe/km/ln)
7 11 16 22 27
Tc trung bnh (km/h) 80 80 80 77.6 74.1
T s v/c ln nht 0.28 0.44 0.64 0.85 1.00
80 km/h
(xe/gi/ln)
560 880 1280 1705 2000
Mt xe ln nht
(xe/km/ln)
7 11 16 22 28
Tc trung bnh (km/h) 70 70 70 69.6 67.9
T s v/c ln nht 0.26 0.41 0.59 0.81 1.00
70 km/h
(xe/gi/ln)
490 770 1120 1530 1900

4.9.3 Phng php m phng xc nh nng lc thng hnh
M phng l vic m t li mt qu trnh, mt h thng no trong thc t
thng qua mt qu trnh hay mt h thng khc, c th l vi qui m khc v
cng c th trn my tnh.
M phng giao thng c t rt sm, vo nhng nm 1960 v 1970. Cho n
nay, cc m hnh m phng (hay cc chng trnh m phng) c nhng bc
tin vt bc v ang c p dng rng ri, nht l cc nc pht trin v
th hin c vai tr ni bt ca mnh trong cc vn v qun l v quy hoch
giao thng. Cc m hnh m phng nhn chung i theo 2 hng ln: m hnh m
phng v m v m hnh m phng vi m.
1. M hnh m phng v m
M hnh m phng v m l m hnh nghin cu da trn cc quan h ton hc
c xc nh, c kt t cc kt qu nghin cu, kho st trc tip trn
nhng on ng hay ti cc v tr nt giao thng ca mt mng li ng b
hay giao thng ca mt khu vc. Trong cc m hnh m phng v m, dng xe
c n gin ho v c m hnh ho da trn m hnh dng cht lng hay
dng cht kh. Da trn cc h phng trnh ton hc ca cc m hnh dng ny
(Navier-Stokes, Boltzmann) ngi ta xy dng cc quan h ton hc cho dng
giao thng vi cc thng s tng ng nhng mang ngha c trng cho
dng giao thng, chng c xc dnh trn c s thc nghim. Trong thc t m
hnh ho dng giao thng da trn m hnh dng cht lng c s dng nhiu
164
nht. Cc thng s c bn ca h phng trnh Navier-Stokes c xem xt i
vi dng giao thng l mt , vn tc v lu lng.
M hnh m phng v m rt ging vi cc phng php nghin cu v dng
giao thng c in. Qu trnh giao thng trong mt vng hin hnh c quan st
di gc v m, tc l xem xt dng giao thng mt cch tng th. Tnh cht
ca qu trnh giao thng l tnh cht ca chung ca tt c cc phng tin - tnh
cht ca dng xe. Tu theo tng gi thit m cc tnh cht ny c th hin
trong m hnh di dng cc phng trnh ton hc, cc tham s, nhng iu
quan trng nht l chng phi m bo phng trnh lin tc ca m hnh m
phng v m.
Tuy nhin, do ch xt qu trnh giao thng mc v m nn cc yu t mang
tnh cht chi tit c nh hng n qu trnh giao thng nh hnh vi ca mi c
nhn iu khin phng tin, tnh cht ca tng loi xe khng c xt n.
Do vy, cc m hnh m phng v m thng khng thch hp khi nghin cu v
cc qu trnh giao thng ti nhng ni giao nhau hay ti cc on ng giao
thng trong th, ni m tnh cht ca tng i tng tham gia giao thng c
nh hng ln n hot ng ca qu trnh giao thng.
im quan trng trong khi xy dng m hnh v m l vic p dng cc phng
trnh ton hc sao cho ph hp nht vi iu kin giao thng thc t. Chnh v
vy m c rt nhiu m hnh m phng v m c p dng hin nay, chng
hn nh m hnh m phng v m s dng trong HCM, m hnh ng hc, m
hnh kh ng hc,.. mi tc gi, tng ng vi iu kin nghin cu thc tin li
da trn cc m hnh c bn xy dng nn cc m hnh mi ph hp hn.
2. M hnh m phng vi m
V c bn, m hnh m phng vi m, nh tn gi ca n, m t li hot ng ca
qu trnh giao thng vi mc chi tit cao. Nhng m hnh thuc kiu m
phng vi m c c trng vi vic m t tng phng tin giao thng ng
thi vi s tng tc gia cc i tng ca h thng giao thng bao gm cc
i tng n l . Phng tin giao thng v ngi iu khin phng tin
giao thng c thng nht vi nhau trong mt i tng, v c gi l i
tng giao thng. i tng ny c nhng c tnh ca phng tin giao thng
v ng thi cng c nhng c tnh ca ngi iu khin phng tin giao
thng ; v d nh c phng tin l xe t con tham gia giao thng, ngi
iu khin l ngi trung nin th i tng s c cc thuc tnh nh kch thc
l kch thc ca xe t con, tc ln nht l 40 km/h (tu thuc vo ngi
iu khin phng tin, mc d phng tin tham gia giao thng c kh nng
p ng cao hn). Qu trnh m phng c tin hnh bng cch th cc i
tng giao thng vo trong mi trng o do my tnh to ra (l khu vc cn
nghin cu c ti hin li trong my tnh). Vi nhng thuc tnh ca i tng
v nhng quy tc c xc nh trc, cc i tng giao thng s hot
165
ng theo mt qu trnh no , v do vy s to nn hot ng giao thng ca
khu vc cn m phng.
u im ni bt ca cc m hnh m phng vi m so vi cc m hnh m phng
v m l mc chnh xc cao. Do xt n tng i tng n l nn kh nng
tch hp thuc tnh ca tng loi i tng c h tr ti a bn trong m hnh.
c nhng chng trnh h tr chi tit n mc, c tnh ca tng loi xe con
khc nhau cng c xt n. Ngoi ra, da vo kt qu ca qu trnh m phng
vi m, ngi ta cn c th dn xut ra hng lot nhng yu t khc nhau c lin
quan n qu trnh giao thng (iu m cc m hnh m phng v m khng th
lm c) nh: mc phc v LOS; mc nhim v ting n, kh thi; tiu
hao v nhin liu ca phng tin; trn on ng hay c khu vc giao thng
nghin cu.
Bng 4.32 Mt s phn mm m phng giao thng.
STT Tn phn mm Loi C quan xy dng phn mm Nc
01 VISSIM vi m PTV System c
02 SimTraffic vi m Trafficware M
03 DYNASIM vi m Dynalogic Php
04 PARAMICS vi m Quadstone Anh
05 FREQ v m
California Department of
Transportation
M

4.10 XC NH S LN XE TRN NG
Theo nguyn l vic xc nh s ln xe l cn bng gia cung (nng lc thng
hnh ca phn xe chy) v cu (lu lng vn chuyn ngy m ca nm tng
lai) trong mt iu kin nht nh v cht lng dng xe hay mc phc v.
Cu: Cng xe a vo tnh ton l cng xe ngy m trung bnh ca
nm tng lai, xc nh theo iu tra d bo hoc ngoi suy.
Cung: Kh nng p ng ca phn xe chy khng n gin l tng kh nng
thng hnh ca ln xe. N cn gn vi cht lng dng xe hay cht lng phc
v.
4.10.1 Xc nh s ln xe trn mt ct ngang ca ng
Cng thc tnh ton:
lth
lx
Z.N
N
n
cgi
= (4.26)
Trong :
166
n
lx
s ln xe yu cu, l s nguyn, nn l s chn, tr trng hp hai
chiu xe c lng chnh lch ng k hoc c t chc giao thng c bit.
N
cgi
lu lng xe thit k gi cao im, xcq/h
N
lth
Nng lc thng hnh ti a, ly nh sau:
- Khi c phn cch xe chy tri chiu v phn cch t vi xe th s ly
bng 1.800xcq/h;
- Khi c phn cch xe chy tri chiu v khng c phn cch t vi xe
th s ly bng 1.500xcq/h;
- Khi khng c phn cch tri chiu v t chy chung vi xe th s ly
bng 1.000xcq/h;
Z h s s dng nng lc thng hnh, ly nh sau:
- Vtt 80km/h l 0,55
- Vtt = 60km/h l 0,55 cho vng ng bng; 0,77 cho vng i ni;
- Vtt 40km/h l 0,85.
S ln xe thng l 1, 2, 4, 8 khi s ln xe ln hn 8 th t vn xy dng
tuyn mi p ng cc yu cu giao thng mi.
4.10.2 D bo lng giao thng nm tng lai
1. D bo theo quy lut hm s m
N
t
= N
1
(1+q)
t-1
(4.27)
Trong : N
t
LL xe chy ngy m trung bnh nm (xe/n) nm tng lai
N
1
LL xe chy ngy m trung bnh nm (xe/n) nm u
t Thi gian d bo k t nm u tin (nm)
q T l tng trng lu lng xe hng nm
T l tng trng lu lng xe hng nm q c xc nh theo chui s liu
quan trc hoc d bo p theo tng quan gia n vi cc ch tiu kinh t v m
nh GDP hng nm. Vi s tng trng kinh t hin nay nc ta th c th ly
gi tr ca t l tng trng q t 5 n 12%.
2. D bo theo quy lut hm s tng tuyn tnh
N
t
= N
1
[1+q(t-1)] (4.28)
Quy lut ny ph hp vi mt s tng trng giao thng khng nhiu trong vng
ang xt v c th c dng d bo sau mt thi k tng theo hm s m

167
CU HI N TP CHNG 4
1. Xc nh dc dc v chiu di on dc
2. Chit gim dc dc trong ng cong bng c bn knh nh
3. Tc dng ca ng cong ng, xc nh bn knh ti thiu ca ng cong
ng. Cc nguyn tc la chn bn knh v chiu di ng cong ng.
4. Tnh ton ng cong ng
5. Trnh by nhng yu cu v nguyn tc c bn khi thit k trc dc
6. Phng php thit k trc dc.
7. Phng php lp th tc xe chy
8. Trc ngang v cc c trng ch yu ca trc ngang.
9. Nng lc thng hnh ca ng.
10. Xc nh s ln xe trn ng.

168

169
CHNG 5
THIT K CNH QUAN V PHI HP CC YU T
TUYN NG T

5.1 MC NH THIT K CNH QUAN NG T
Khi thit k bt k mt tuyn ng no cng phi tranh th to ra cc iu kin
ng thun li nht cho ngi li xe c kh nng pht huy ht kh nng ng
lc ca t.
Theo nhng quan im thit k ng t hin i, thit k hnh hc ng
cn phi phn bit r hai loi ng. Loi th nht ng cho mi loi xe chy
vi tc thp (V
tt
< 50 km/h), tc ny cc loi xe c gii hin i khi cn
thit c th dng xe t ngt tc thi trong khong 1 giy (10m n 15m qung
ng chy xe). Gn nh trong mi trng hp khong cch ny c th m bo
d dng trn ng v vy vn an ton giao thng trn cc con ng loi ny
l n gin. C th coi rng m hnh ng Xe ph hp vi loi ng
ny. Loi ng th hai ng cho xe chy vi tc cao (V
tt
50 km/h).
ng tc cng cao th ngi li xe nh gi con ng v a ra cc quyt
nh iu khin xe chy cng khc nhiu vi m hnh ng lc hc chy xe ni
trn. Qu trnh thit k ng tr nn phc tp hn nhiu c c mt con
ng chy xe an ton. Ngi li xe khng b ri vo tnh trng nguy him do
ng v giao thng gy nn.
i vi ng t tc cao, hnh dng chung ca con ng trc mt ngi
li xe, gip h nh gi ng n din bin ca con ng chn c phng
thc chy xe ng n, kp thi, quan trng hn nhiu so vi tng yu t hnh
hc trn tng mt ct ring r. Mt con ng an ton c to nn bi s phi
hp c ch ca cc yu t mt ct ca ng v khng gian chung quanh
ng. S phi hp hp l ny c tch ly t kinh nghim khai thc ng
ch t khi c rt ra t tnh ton.
Tuyn ng l mt ng khng gian hi ho, u n ph hp vi cnh quan
mi trng xung quanh ng thi li dng cnh quan t im cho ng, gy
cho ngi li xe nhng ch cn thit v nhn r hng tuyn.
Mc tiu ch yu ca vic thit k cnh quan ng t l m bo cho tuyn
ng thit k c hi ho, u n v mt th gic, trnh nhng phi cnh
khng gian khng tt (b bp mo, b gy khc) gy ra cho ngi li xe phn
on sai v iu kin xe chy, m bo xe chy an ton m thun vi tc cao
v c phi cnh hp dn trong hnh lang ca tuyn ng thit k, theo cch
s lm gim c mc n iu v tng cng an ton giao thng.
S hi ho ca tuyn ng c th hin hai kha cnh l s hi ho bn
trong v s hi ho bn ngoi:
170
- S hi ho bn trong (internal harmony) m t s hi ho ni ti ca bn
thn con ng khi n ln dc, xung dc hoc chuyn hng v mi dc
taluy ca ng ln xung quan h nh th no vi tim ng. C ngha
l ngi thit k phi hnh dung, tng tng trong qu trnh thit k
phi phi hp cc yu t Bnh , Trc dc v Trc ngang nh th no.
y l vn tru tng, rt kh khn nu ch dng giy v bt m ngi
ta phi nh n s tr gip ca my tnh.
- S hi ho bn ngoi (external hamorny) m t s phi hp gia ng
t v mi trng bn ngoi. Kt qu ca s hi ho bn ngoi l con
ng v mi trng to nn mt v p kin trc trn nguyn tc tn
trng mi trng hn l ph v n.
Nhim v thit k cnh quan:
1. Kt hp hi ho gia cc yu t ca tuyn m bo cho xe chy thun li, an
ton vi tc cao
2. m bo hng nhn ng ca ngi li
3. nh tuyn v cc yu t ca tuyn sao cho khng sinh ra cc ch sai lch v
quang hc
4. m bo tuyn kt hp hi ho vi cnh quan xung quanh khng nh hng
nhiu n mi trng sinh thi
5 Bo v cc di tch lch s v vn ho, cc vng t nng nghip qu gi.

5.2 S KT HP GIA NG V CNH QUAN MI TRNG
5.2.1 Nguyn tc chung v thit k cnh quan
Cnh quan l tng hp cc tc nhn in hnh v thin nhin xut hin nhiu ln
trong khu vc chn tuyn nh a hnh, a vt, cy c, ao h,... c nh hng
n vic chn tuyn ng.
Cc loi cnh quan c trng: Vng ng bng-Tho nguyn, vng i v vng
ni.
Nguyn tc chung thit k cnh quan:
- m bo cho tuyn ng tr thnh mt ng khng gian u n, m thun.
Trong khng gian ng khng b bp mo, khng gy sai lc v th gic, hng
tuyn phi r rng
- Thit k quang hc trn ng cn thng bo cho li xe r cc tnh hung trn
ng vi mt lng thng tin va phi. Khi thiu thng tin phi tm cch b
sung bng cc bin bo, gng phn chiu hoc trng cy,...
5.2.2 Nguyn tc i tuyn vng ng bng v tho nguyn
171
c im ca a hnh vng ny l iu ho, khng c chnh lch ln v cao .
a hnh thoi, dc nh khng gp cc chng ngi vt ln v a hnh
Nguyn tc i tuyn l kt hp vi mi trng, khng ct nt a hnh, khng nn
lm cc on thng di qu m b tr xen k bng cc ng cong c bn knh
ln gim tai nn do ng n iu gy ra.
5.2.3 Nguyn tc i tuyn vng i
Vng i c c im l a hnh c nhiu thay i. Mun gim bt khi lng
cng tc, tuyn nn i theo cc ng cong ln gn vi a hnh. Nhng ta luy
o p nn c dng thoi cong to nn s un ln t t gia nn ng v
a hnh hai bn.
5.1.4 Nguyn tc i tuyn vng ni
Vng ni l ni cm tuyn kh khn, tuyn ph hp tt nht vi thin nhin
v tit kim khi lng o p, khi cm tuyn c th s dng cc tiu chun k
thut gii hn
Thit k cc yu t ca ng nh nn, mt ng, cc ng cong, tng chn
mt cch hi ho, ph hp vi cnh quan thu ht hnh khch ch v li
du n ca con ngi chinh phc thin nhin.
C th thay nn ng p cao bng 2 nn ng p c lp tng n nh v
tit kim khi lng.
Cc ta luy o, p cao nn chia bc trng cy che.

5.3 I TUYN THEO NG TANG V TUYN CLOTHOID
i vi nhng ng cp thp (V 40km/h) thng i tuyn theo ng tang.
Vic i tuyn ny s to ra mt tuyn ng cng, gy khng hi ho m thun
nhng vic cm tuyn, thi cng d dng hn.
Nh chng 3 trnh by, trong thit k ng cao tc, ng cong clothoid
ngoi chc nng l ng cong chuyn tip ni t ng thng vo ng cong
trn n cn l mt yu t c lp c vai tr nh yu t ng thng v yu t
ng cong trn, lm cho tuyn ng tr nn mm mi, u n trong khng
gian, ph hp vi a hnh cnh quan mi trng, m thun v mt th gic v
bng phng v mt quang hc to iu kin cho xe chy an ton vi tc cao.
Phng php thit k tuyn coi ng cong clothoid l mt yu t c lp vi
ng thng v ng cong trn v cc nguyn tc kt hp gia cc yu t ny
vi nhau gi l phng php thit k tuyn clothoid, c bit thch hp thit
k bnh cc ng t cp cao, ng cao tc.
Trnh t thit k tuyn ng theo ng cong clothoide
172
1. Trn bn vi t l ln nghin cu a hnh v cnh quan thin nhin ca
vng cm tuyn, c bit l ng chim bay xc nh cc im khng ch.
Trn bn cng phn bit cc vng a cht thu vn bt li, cc khu di tch
lch s vn ho, bo tn,...Sau phi phc tho tuyn ng nhm tho mn cc
yu cu phi hp cnh quan.
C th dng thc nha do un ln qua cc im khng ch
Khi c dng tuyn sn b, chn cc bn knh ng cong trn ph hp sau
ni cc ng cong trn ny bng cc ng cong clothoide
2. Nghin cu phi hp cc yu t ca tuyn
3. nh v ln cui tuyn ng: im u, im cui, cc cc trn tuyn, th
hin tuyn bng cc yu t bnh , trc dc, trc ngang,...

5.4 S PHI HP CC YU T CA TUYN.
5.4.1 Mc ch phi hp cc yu t ca tuyn
S phi hp cc yu t ca tuyn nhm:
- To mt tm nhn tt, cung cp y thng tin cho ngi li xe kp thi
x tr cc tnh hung.
- To tm l tin cy, thoi mi ngi li c mt mi trng lao ng tt, t
mt nhc v c hiu sut cao.
- Trnh cc ch khut, cc ni gy o gic lm ngi li phn tm, x l khng
ng n.
- To mt cng trnh ph hp cnh quan, gp phn nng cao v p ca khu
vc t tuyn.
Cc quy nh ny buc phi thc hin trn cc ng c tc thit k trn
80km/h, khuyn khch thc hin vi ng c tc thit k trn 60km/h v l
nh hng cho ng cc cp khc.
S phi hp ny phi l thc thng trc ca ngi thit k v trn thc t l
khng i gi xy dng ln nhiu. Khi ph tn gia tng, phi xt hiu qu ca
ng vn.
5.4.2 Phi hp cc yu t trn bnh .
nh hng ca cong trn bnh ng n tc xe chy c trnh by
trn hnh 5.1. Gc chuyn hng bnh qun cng nh tc xe chy cng cao.
iu ny c c hai mt xu v tt trong thit k v khai thc ng nhm m
bo an ton giao thng. ng cng thng th vic t c tc tnh ton cng
d dng. ng thng lm xut hin nguy c xe chy vt qu tc cho php
cng nhiu, y l mt xu. ng thng trn bnh cng hay dn n nhng
173
nh gi sai lm i vi trc dc ng ( dc b khuych i) lm cho ngi
li xe gim tc xung di mc cn thit gy nn xung t nguy him t pha
sau xe.
140
130
120
110
100
90
80
70
h
Km
v
0
DC
100m
85
15 5 10
v
v
m
20 25
V :Tc 85%
V :Tc trung bnh
85
m

Hnh 5.1 nh hng ca cong trn bnh ng n tc chy xe
S phi hp cc ng cong trn bnh ng hnh 5.2. phi to nn mt con
ng hi ha cc ng cong c ngi li xe nh gi ng.

R
min
min
R
Bnh cong hi ho
Bnh cong khng hi ho

Hnh 5.2 S phi hp cc ng cong trn bnh ng
Di y trnh by mt s nguyn tc phi hp cc yu t tuyn trn bnh
1.Trn bnh , tuyn i nhiu ng cong bn knh ln tt hn l i on thng
di chm bng cc ng cong ngn, tuyn i li dng a hnh (men ba rng,
ven i, i theo sng) tt hn l i ct, phi lm cc cng trnh c bit (tng
chn, cu cn...)
174
2. Gc chuyn hng nh phi b tr bn knh cong nm ln.
Bng5.1 Bn knh cong nm ti thiu ph thuc vo gc chuyn hng
Gc chuyn hng, 1 2 3 4 5 6 8
Cp I v cp II
Vtt 100km/h
20 000 14 000 8000 6000 4000 2000 1500
Bn knh
ng cong
nm ti
thiu, m Cc cp khc 10 000 6000 4000 3000 2000 1000 800
3. Trnh cc thay i t ngt:
- Cc bn knh cong nm k nhau c tr s khng ln hn nhau 2 ln.
- Cui cc on thng di khng c b tr bn knh cong ti thiu.
- Nn c chiu di on cong xp x bng hoc ln hn chiu di on
thng chm trc n.
4. Khi ng c 2 phn xe chy chiu i v chiu v tch bit, nn thit k thnh
2 tuyn c nn ng c lp, di phn cch m rng ho hp a hnh, c th
bin thnh hai nn ng ring bit, tit kim khi lng, cng trnh p v n
nh hn.
5.4.3 Phi hp cc yu t trn trc dc
1. Trnh thay i dc li lm lt nht trn mt on ng ngn hoc sau mt
on ng thng di
2. Bn knh ng cong ng nn dng tr s ln (2-4)R
min
m bo yu cu
thu nhn th gic
3. Nu tuyn nm trong mt on thng trn bnh th gia 2 ng cong ng
lin tip cng chiu (nht l vi ng cong ng lm) khng nn b tr on
dc u ngn m thay bng mt ng cong c bn knh ln.
4. Thit k ng cong ng c chiu di ln hn chiu di hm xe.
5.4.4 Phi hp bnh v mt ct dc.
Trong qu trnh thit k cc yu t hnh hc ca ng t, chng ta s dng cc
on thng, ng cong ng, ng cong bng, v cc dc thit k. Tuy
nhin, cc yu t tuyn trn bnh v trc dc khng th thit k c lp m
chng phi c phi hp vi nhau. Vic phi hp tt gia cc yu t bnh v
trc dc s lm tng mc hi ho, m thun, tng cng cnh quan m khng
mt mt chi ph. Ngc li s phi hp ny khng tt s sinh ra o gic, nhiu v
tr trn tuyn ng c cm gic b gy khc, xon v i hng bt ng.
i vi ng cao tc hoc ng c di phn cch c nh, nh v tuyn
ng trn thc a th vic thit k tuyn m bo c cnh quan l yu t
quyt nh.
175

a) Bnh b) Trc dc c) Hnh nh ng
Hnh 5.3 S phi hp kinh in gia bnh v trc dc ng
S phi hp l tng gia bnh v trc dc c trnh by trn hnh 5.4.
Trc dc
ng cong ng li
Bnh
i=0
ng lm
ng cong
ng li
ng cong
i=0
i
P
q

Hnh 5.4 S phi hp l tng gia bnh v trc dc ng

176
Trong nhng phi hp y cn phi trnh sao cho con ng khng b ln mt
nh trn hnh 5.5.

Hnh 5.5 ng ln
Hoc l khng lm cho trc dc ng b nh gi sai nh trn hnh 5.6 v hnh
5.7

Hnh 5.6 Trc dc li lm phi hp vi bnh c cong nh

Hnh 5.7 Mt on thng ngn trn trc dc cu gy ra cm gic sai lm
Trong nhng trng hp phc tp cn phi cn nhc nhiu phng n phi hp
gia bnh v trc dc khc nhau sao cho cc thng tin v ng n vi
ngi li xe kp thi v chnh xc. Hnh 5.8. Trnh by cc phng n phi hp
v hnh nh ng c to ra. lm r hn hnh nh ng i khi phi dng
n cc cng trnh nhn to c ch ch.

177

Hnh 5.8 Cc phng n phi hp v cc hnh nh ng to ra
Nh vy phi hp tt gia cc yu t tuyn trn bnh v trc dc th ngi
k s thit k c th tham kho mt s ni dung mang tnh cht hng dn sau:
1. Cc ng cong v on dc phi c cn nhc k lng. on dc di,
on thng v on cong ln ti v tr dc ng hoc ng cong c bn knh
chm trc vi dc siu cao nh u khng hp l. Mt bn thit k hp
l l bn thit k c gng khng s dng nhng tiu chun gii hn
2. Trnh b tr nhiu ng cong ng trn mt on thng di (hoc ng
cong nm c bn knh ln). S i dc lin tc trn trc dc nu khng phi
hp tt vi ng cong nm s gy ra cho ngi li xe o gic tuyn ng
b li lm bt thng v to nn tuyn c nhiu ch khut.
3. Trnh b tr nhiu ng cong nm trn mt on tuyn phng to nn tuyn
quanh co.
178
4. Khng t ng cong nm c bn knh nh sau nh ng cong ng li.
Tnh hung ny c th gy nguy him cho ngi li xe bi v ngi li xe c
th khng nhn thy c s i hng tuyn c bit l vo ban m.
5. C gng s ng cong nm bng s ng cong ng v nn b tr trng
nh. Khi phi b tr lch, lch gia hai nh ng cong (nm v ng)
khng ln hn 1/4 chiu di ng cong nm. Khi ng cong ng khng
th b tr trng nh vi ng cong nm th nh ng cong nm nn b tr
trc nh ng cong ng nu theo hng i l r tri, cn nu theo hng
i l r phi th nh ny b tr sau.
6. ng cong nm nn di v trm ra pha ngoi ng cong ng (mi bn t
20-100m).
7. Khng b tr ng cong ng c bn knh nh nm trong ng cong nm
(s to ra cc u li hay cc h lm). Nn m bo R lm >R nm.
8. C ng cong ng v ng cong nm cn phi c tng bn knh nu c
th khi tip cn cc nt giao thng, ni m vic m bo tm nhn l rt quan
trng
Mc d tnh thm m ca tuyn s tng ln khi phi hp gia ng cong ng
v ng cong bng, tuy nhin ngi thit k phi ch v s phi hp ny c
kh nng sinh ra o gic. ng cong ng li s lm cho ng cong bng xut
hin vi bn knh ln hn so vi thc t trong khi ng cong ng lm li
lm cho ng cong bng b nh hn. Chiu di ng cong ng cng nh th
nh hng ca n cng r nt. Nu ng cong nm c bn knh nh nht th
ng cong ng li c th lm cho ngi li xe duy tr mt tc cao hn mc
an ton cho php. Trong khi , ng cong ng lm c th lm cho ngi li
xe c nh hng khng ng v thm ch phanh t ngt khng cn thit.
phi hp tt hn gia ng cong ng v ng cong nm, cn s dng ng
cong nm c tr s bn knh ln hn tr s ti thiu tu theo tc thit k.
Mt vi ni dung khc cng mang tnh cht hng dn nh l: Vic thit k
ng cong nm c bn knh ti thiu cui dc gt hoc gn im thp nht
ng cong ng lm c bn knh nh l khng hp l. Nh ni trn khi
tuyn ng s c cm gic b ngn li, hn na khi xung cui dc tc xe
chy thng ln hn gy cho ngi li xe cc phn ng iu khin xe chy
khng hp l, nht l vo ban m.
5.4.5 Phi hp gia bnh , trc dc v trc ngang
1. Vic phi hp gia cc yu t tuyn nh bnh , trc dc v trc ngang trc
ht l cc yu t ny c s dng cc ch tiu tt hn cc ch tiu gii hn sau
l phi hp cc yu t tuyn vi nhau to ra mt tuyn ng m bo cc
yu cu k thut v kinh t.
179
2. S phi hp gia trc ngang v trc dc cn c m bo tha mn cc yu
cu ca cc im khng ch v im mong mun nh trnh by chng 4.
5.4.6 Phi hp gia tuyn ng v cng trnh.
1. B tr tuyn ng thng trn cu v hm, tuyn vung gc vi dng chy.
Vi cc ng cp cao (V80km/h) c th thit k ng cong nm v ng trn
cu v hm m bo tnh lin tc ca cng trnh
2. Khng nn thay i dc, thay i hng tuyn trong phm vi cu, hm v
phm vi 10m 2 u cng trnh.
5.4.7 S kt hp vi cnh quan.
1. Phi nghin cu k cc yu t a hnh v thin nhin ca khu vc kt hp
mt cch hp l, khng ph v quy lut t nhin, trnh cc cng trnh o su
p cao, trnh dng cc cng trnh c bit.
2. Quy nh v dc mi taluy xut pht trn cc nguyn l c hc ca t . Ta
luy c th:
- Thay i ph hp vi dc ngang thng gp trn a hnh.
- C gt trn nh taluy v m rng 2 u taluy
- Cc taluy thp di 1m, do khng tn nhiu khi lng nn lm dc 1: 4
~1:6 v c gt trn nh v chn taluy.
- Taluy cao nn lm bc thm. Bc thm to n nh cho taluy, lm ch
chn nc xi taluy v nn trng cy bi.
5.4.8 Thit k trng cy phi hp vi tuyn ng
Trng cy dc ng tng thm m, ci thin mi trng, hp thu
Ccbonioxit v tng lng xi cho khng kh. Cy ci lm gim bt s lo mt
v gim bt nhit vng kh hu nhit i nc ta. Trng cy cng quan
trng cho vic lm gim tn tht ngun nc v lm gim ting n.
Vic chn loi cy trng v sp xp chng dc theo mi con ng phi tng
i ph hp to mt khng gian tt v nhp nhng, c tnh dn hng cho li
xe. Nh vy cng tc trng cy gm cc ni dung sau:
- Chn loi cy trng, s phong ph ca cc loi cy trng.
- V tr trng cy ( gia hoc dc theo bn cnh ng).
- Khong cch trng cy ( khong cch gia cc cy v khong cch n
ng t)
- S sp xp cc loi cy ( khong cch gia cc hng cy, khong cch t
nhin gia cc b, loi cy nh trc cy to v tng t nh vy).
DI Y L MT S HNH MINH HO NI LN S PHI HP GIA
CC YU T HNH HC TRN BNH V TRC DC NG T:
180

A. Ch lm trn mt on dc di

B. Ch lm c khc phc

Hnh 5.9: ng cong ng lm ngn trn on dc di
Cnh tuyn thng Bnh tuyn
Ct dc tuyn
Phng n ngh
181

A. Nhng im li ngn trn ng cong nm di

A. Cc im li c khc phc

Hnh 5.10. ng cong ng lm c chiu di ngn trn ng cong nm di
Bnh tuyn
Ct dc tuyn
Phng n ngh
182

A.Cc im li lm xut hin trc ng cong nm

B. ng cong ng lm c chiu di ln ni tip vo ng cong bng

Hnh 5.11. ng cong ng lm c bn knh nh ngay trc ng cong nm.
Phng n ngh
Bnh tuyn
Ct dc tuyn
183

A. Nn tuyn khi ct qua dng sng

A. Ko di cnh tuyn ti on ct qua dng sng.

Hnh 5.12. Ko di cnh tuyn ti on ng vo cu.
Bnh tuyn
Ct dc tuyn
Cc phng n ngh
Dng sng
184

A. Hai ng cong nm cng chiu c on chm ngn.

B. Thay th hai ng cong bng cng chiu c on chm ngn bng mt
ng cong ln

Hnh 5.13. Hai ng cong cng chiu vi on chm ngn (broken-back curve)
Bnh tuyn
Phng n ngh
Ct dc tuyn
185

Hnh 5.14. S phi hp khng tt gia ng cong ng v ng cong nm.
186

A. S i dc lin tc bm st a hnh s gy mt cnh quan

B. Khc phc a hnh to nn cnh quan tt

Hnh 5.15. Khc phc a hnh em li s hi ho v mt cnh quan cho
tuyn ng
Bnh tuyn

Ct dc tuyn

Phng n ngh

187

Hnh 5.16. Tuyn ng trng nh b gy khc
Bnh tuyn

Ct dc tuyn

Hng mt nhn
188

Hnh 5.17. S phi hp tt gia ng cong ng li v ng cong nm

Hnh 5.18. s phi hp tt gia ng cong ng lm v ng cong bng
189

Hnh 5.19. Mt s on ng phi hp rt tt cc yu t hnh hc,
em li v p v mt cnh quan.
------o0o-------
190
CU HI N TP CHNG 5
1. Mc ch v cc nguyn tc chung ca thit k cnh quan ng t
2. S phi hp cc yu t ca tuyn
3. Phi hp tuyn ng vi cnh quan

191
CHNG 6
THIT K NT GIAO THNG

6.1. KHI NIM CHUNG V NT GIAO THNG
6.1.1. Khi nim chung v nt giao thng.
Nt giao thng l ni giao nhau ca hai hay nhiu tuyn ng t, tai cc xe
c th tip tc hoc i hng hnh trnh. Mi ng ng t nt gi l nhnh nt
giao thng, thng gp l ng ba, ng t nhng i khi c th l ng nm, ng
su. Nt giao thng cn l giao nhau gia ng t vi ng st.
Lu lng giao thng ti nt (M) l tng s lng xe ra hay vo cc nhnh ca
nt (hnh 6-1).
MTR
MTV
MBV MBR
MNV MNR
MR
MV
A/ Ng t B/ Ng ba
MV
MR
MNR MNV
MTV
MTR

Hnh 6-1. S xc nh lu lng xe ti nt
V d vi ng t ta c cng thc sau :
=
=
+ + + =
+ + + =
n
i
Mi M
Mbr Mnr Mtr Mdr M
Mbv Mnv Mtv Mdv M
1
(6.1)
- Mv l lu lng vo hng ng, Mr l lu lng xe ra hng ng
Cc nhnh khc k hiu tng t.
- Mi lu lng trn mt ct nhnh i
- n : s lng nhnh ca nt.
192
Khi kho st lu lng giao thng trn nt, s lng xe vo, ra nt phi cn
bng, nu c sai s ln tc kho st khng chnh xc. Ngoi ra khi kho st
lu lng mi u vo phi phn lu lng ra: s xe i thng + r phi, r
tri; xe r tri nh hng ln ti kh nng thng xe v an ton giao thng ca
nt.
Ti nt giao thng xy ra xung t gia cc dng xe nh: giao ct; tch, nhp
lung, ngoi ra ti nt giao thng c o trung tm cn c chuyn ng hn
hp. V mc an ton ngi ta nh gi giao ct h s 5, nhp lung h s
3, tch lung h s 1(hnh 6-2). Kh nng thng ca nt nh hng ti kh
nng thng qua ca ton mng li, n tc ti nt thng xy ra nhiu hn
trn ng ngoi nt. Tai nn giao thng trn cc nt chim t l ln cao
trong tng s tai nn giao thng trn ng
a) im ct b) im tch c) im nhp d) Chuyn ng hn hp
=8
0 K
4T
4E
8E
8T
16K
=32
=9
3K
3T
3E E = Nhp dng
T = Tch dng
K = ct dng
3E
3T
3 K
=9

Hnh 6.2. Cc dng xung t ti nt giao thng
193
Khi thit k nt giao thng phi ch ti ng chnh v ng ph, ng
chnh l ng c cp k thut cao hn, nu l nt giao gia hai ng cng cp
hng th ng no c lu lng cao hn l ng chnh.

6.1.2. Phn loi nt giao thng
Nt giao thng ng t c chia lm hai loi.
6.1.2.1. Nt giao thng cng mc
Nt giao cng mc cn gi l nt giao bng l nt m giao thng din ra trn
cng mt bng (cng mc cao ). Nt giao cng mc cn phn thnh:
a/ Nt giao n gin, cc nhnh c ni vi nhau bi cc cc ng
cong ni vut.
b/ Nt giao knh ho, trn nt c b tr cc o dn hng, m thm
ln, s dng cc loi vch, mi tn dn hng cho xe i vo ra thun li.
c/ Nt hnh xuyn l nt ti v tr trung tm nt c b tr o hnh trn hay
elp cc xe phi quay quanh o theo chiu ngc chiu kim ng h.
d/ Nt giao bng c iu khin bng n tn hiu p dng cc th
tng kh nng thng qua, hn ch tai nn.
6.1.2.2. Nt giao thng khc mc
Nt giao thng khc mc l nt m giao ct gia cc ng t hai mc tr ln,
nh cc cng trnh nhn to nh cu vt, hm chui v cc ng nhnh ni tip.
Nt giao khc mc c chia ra:
a/ Nt giao khc mc khng lin thng: khi giao ct gia hai tuyn ng
nhng xe khng th chuyn hng t ng ny sang ng khc. (khng c
nhnh ni)
b/ Nt giao khc mc lin thng: l nt giao khc mc xe c th chuyn t
ng ny sang ng khc nh cc nhnh ni. Ngi ta c th phn chi tit hn
l nt giao lin thng hon chnh v khng hon chnh. Ti nt giao hon chnh
c nhnh ni cho cc dng xe mun chuyn hng v khng cn giao ct,
thng l giao nhau gia hai ng cp cao. Nt giao khc mc lin thng
khng hon chnh khi giao nhau gia ng cp cao v ng cp thp, trn
ng cp thp vn cn giao ct gia cc dng xe.

6.1.3. Cc yu cu khi thit k xy dng nt giao thng .
Nt giao thng l ni tp trung nhiu phng tin, ngi tham gia giao thng nn
thng xy ra n tc, tai nn. Nhim v thit k xy dng phi bo yu cu:
194
- m bo kh nng thng qua hp l v m bo cht lng giao thng;
- m bo an ton giao thng;
- c hiu qu kinh t;
- m bo m quan v v sinh mi trng.
Trong mc tiu l an ton giao thng phi u tin hng u, tip sau l kh
nng thng xe v cht lng giao thng ri mi n cc yu t khc.
Kh nng thng qua ca nt l s phng tin giao thng ca dng ph c th ct
qua dng chnh trong mt n v thi gian (nt xe chy theo lut ng chnh
ph) hoc tng s phng tin c th thng qua nt trong n v thi gian. Kh
nng thng qua mi nt ph thuc nhiu yu t nhng trc ht l quy m nt.
V vy khi thit k trnh n tc quy m nt phi ph hp vi cp ng vo
nt v lu lng giao thng trong tng lai, thng ly lu lng tng lai ph
hp vi cp ng thit k.
Cht lng giao thng c nh gi bng mc thun li cho ngi li xe
sm nhn bit cch iu khin xe vo, ra khi nt, thi gian ch i xe khi qua
nt. Mun vy s nt nn chn n gin, r rng v t thay i trn tuyn.
An ton giao thng l tiu ch chung khi thit k xy dng cc cng trnh giao
thng, i vi nt cng phi coi trng.
V mt kinh t bao gm kinh t xy dng, khai thc, vi xy dng nt cn lin
quan ti din tch chim dng v chi ph gii phng mt bng v vy khi thit k
nt c bit cc nt c quy m ln cn c phn tch kinh t, k thut. Nn a ra
mt vi phng n so snh la chn, c th xem xt kh nng phn k u t.
Cc nt giao thng c bit l nt giao khc mc l cng trnh quan trng, v vy
kin trc phi ph hp vi cnh quan xung quanh.
Nt giao thng l ni tp trung phng tin v vy kh nng xy ra nhim mi
trng do ting n, bi v kh thi v vy cc vn ny khi thit k cn xem xt.

6.1.4. La chn loi hnh nt
La chn nt phi cn c vo lu lng giao thng, iu kin kinh t v k thut
khc, c th tham kho bng 6-1.
6.1.5. Cc ti liu cn iu tra kho st khi thit k nt.
thit k mi hay ci to nt giao thng cn thu thp cc ti liu sau:
- Quy m cp hng k thut cc tuyn ca nt;
- Bnh khu vc t l 1:500, trc dc tuyn 1: 500;
- Lu lng giao thng hin ti qua iu tra, tng lai qua d bo;
195
- Tnh hnh n tc, tai nn ti nt hin nay vi nt ci to.
- Quy hoch xy dng ti khu vc nt.
Thit k nt cn c vo:
- TCVN 4054 :2005. ng t - Yu cu thit k.
- TCVN 5729: 1997. ng cao tc yu cu thit k.
- 22 TCN 273 01. Tiu chun thit k ng t.
Bng 6-1. Phm vi s dng cc loi hnh nt giao thng.
Lu lng xe trn ng ph, xcq/n
Nt knh ha Lu lng xe
trn ng
chnh, xcq/n
Nt n
gin C o trn
ng ph
C o, ln ch v
ln n xe r tri
trn ng chnh
Cc loi
hnh khc
1 000 500 500 1 000
2 000 500 500 2 000
3 000 450 450 1 000 1 000 1 700 1 700
4 000 250 250 250 1 200 > 1 200
5 000 700 > 700
> 5 000 400 > 400
Trong gio trnh ny ch yu nu yu cu thit k i vi nt giao thng ngoi
th.

6.2. THIT K NT GIAO CNG MC
6.2.1.Khi nim chung v yu cu thit k
Nt giao thng cng mc chim ch yu trong tng s nt ca mng li giao
thng v c u im xy dng khai thc n gin, gi thnh thp hn nhiu so
vi nt giao thng khc mc.
Tc thit k cc yu t hnh hc i vi cc hng chnh ly bng tc
thit k ca ng ngoi nt, bn knh ni vut vi xe r tri ti thiu m
bo v= 15 km/h.
Tm nhn ti nt s dng tm nhn mt chiu, c phn ra trng hp ng
ph ng chnh v khng phn bit, phm vi m bo tm nhn (hnh6-3)

196
ng gii hn tm nhn
S1a
S1b
So
S1a
ng gii hn tm nhn
ng chnh
ng ph

a/ trng hp khng phn ng chnh ph b/ trng hp ng chnh ph
S
1a
tm nhn 1 chiu ng a ; S
1b
tm nhn 1 chiu ng b
S
o
chiu di li vo ng ph 10 mt.
Hnh 6-3. S m bo tm nhn ti nt
Tt nhin ly theo trng hp a/ l an ton nhng nhiu trng hp khng th
gii to c.
Gc giao tt nht l vung hay khong t 70- 110
0
, trong trng hp gc giao
nh phi c phng ci tuyn, b tr thm cc o ci thin iu kin giao
thng ti nt.
o
o
a) gc giao tt nht
7
0

-

1
1
0
9
0
o
b) Thay ng t bng 2 ng 3 c) nn ng ph
Hnh 6.4. Cc phng n ci to khi gc giao nh

Trc dc v tr t nt tt nht ti ni bng phng, trong iu kin kh khn
dc dc cng khng nn qu 4%. C th b tr nt trn ng cong ng lm,
nhng khng trn ng cong ng li.
Cc nt giao thng cng mc khi thit k c th phn thnh mt s dng ch yu
di y.

197
6.2.2. Nt giao cng mc n gin.
Nt giao cng mc n gin thng c thit k ti cc giao ct gia cc ng
a phng vi nhau, cc ng ph khu vc. Vi cc ng t, ng ba ch cn b
tr bi cc ng cong ni vut R = 15m vi cc ng ngoi th ng trong
th R = 8m.
R=15
R
R=15

a/ ng t n gin b/ ng ba n gin
Hnh 6.5.a Cu to nt giao n gin
ng cong 3 cung trn: ng cong 3 cung trn l mt dng gin ha ca
ng cong chuyn tip clothoide nhm lm cho xe vo ng cong nh v ra
khi ng cong d dng, khng b ln sang ln xe tri chiu.
Kinh nghim cho ta cc tr s bn knh v gc chuyn hng nh bng 6.2
(thng t l cc bn knh l: R
1
: R
2
: R
3
= 2 : 1 : 3)
A
3
B
O
R1
R3
R2
xe vo
x
e

r
a
8
8

Hnh 6.5.b ng cong 3 cung trn
198
Bng 6.2 Kinh nghim cu to ng cong 3 cung trn
ng cong vo ng cong ra Gc chuyn
hng
()

R
1
(m)

1
()

ng
cong c
bn R
2

(m)
R
3
(m)

3
()

44
44 -:- 74
75 -:- 112
113 -:- 149
150 -: 180
-
60
50
40
35
-
16
20
27
34
50
30
25
20
15
-
90
75
60
60
-
10
12
16
21

Theo hnh 6.5b xc nh c cc tip tuyn tng hp AO, BO v cu to ng
cong nh sau:
( )
3 1 2
+ = (6.2)
( )
( )
( ) ( )
0
1 2
0
3 2
1 2 1
90 tg R R
90 cos
R R
sin R R AO + +

+
+ = (6.3)
( )
( )
( ) ( )
0
3 2
0
1 2
3 2 3
90 tg R R
90 cos
R R
sin R R BO + +

+
+ = (6.4)
Trong :
( )( )
1 2 1 1
cos 1 R R R = (6.5)
( )( )
3 2 3 3
cos 1 R R R = (6.6)
Khi thit k ng cong, va bao quanh 3 cung trn nhng b rng ln xe st
va phi c m thm t (2 -:- 2,5)h, vi h l chiu cao ca va.
Thc t quan trc cho thy cc nt n gin, khi b tr bng ng cong 3 cung
trn s lm cho tc xe r phi tng t 15-20% v nng cao r rt an ton xe
chy.

to iu kin cho xe c th r phi c thun li c th vut ln xe r phi
ti nt.
199
60m
3
m
R=15
R=15
3
m
60m
30m
R=15
3
m
R=15
R=15
30m
60m
ng chnh
a) Ng 3 c ng vut cho xe r phi
b) Ng 4 c ng vut cho xe r phi

Hnh 6.7. Nt giao c ni vut cho xe r phi

6.2.3.Nt giao cng mc c b tr thm ln xe r tri, phi (m rng).
Khi nt giao gia ng chnh, ng ph m lu lng xe r phi, r tri trn
ng chnh ln ngi ta phi thit k cc l xe r phi, r tri. Vic b tr thm
ln xe r phi thng khng kh khn
200
a) Ng 3 c ln ch cho xe r tri, phi trn ng chnh
b) Ng 4 c ln ch r phi cho ng chnh
c) Ng 4 c ln ch r tri, phi cho ng chnh

Hnh 6-8 Mt s ng 3, 4 c m thm ln
to cc ln xe r m rng t t, tt nht l t l m rng 1:10 (chiu rng ln
xe l 3.5m th on vut 35m). Chiu di ch xe tu thuc vo lu lng xe tnh
ton cn dng, trong trng hp khng xc nh c ly 30 40 m.
B tr ln xe r tri khi ng c di phn cch gia chiu rng 3m tin
hnh xn di phn cch gia. Trng hp chiu rng di phn cch nh phi tin
hnh m rng di phn cch t 3,5m sau li xn to thnh ng xe r tri
(hnh 6-9).
201
Lvo = 30-35 m Ld= 30-40 m
3
,
5
m
a) Cu to ln cho xe r tri bng cch xn di phn cch gia
Lv - Chiu di on vut ni
Ld - Chiu di on dng xe

b) Cu to ln cho xe r tri khi di phn cch nh
3
,
5
m
Ld= 30-40 m Lvo = 30-35 m

Hnh 6-9 Cch cu to ln xe r tri.
6.2.4. nt giao thng c s dng o dn hng (nt knh ho)
to iu kin cho ngi li xe iu khin d dng, gim xung t ti nt,
to ch dng chn cho ngi i b khi chiu rng mt , khi thit k ngi ta s
dng cc o dn hng. o cu to cao hn mt ng t 20 25 cm, trn b
mt o tu theo din tch ln hay nh ngi ta c th trng cy cnh hoc lt
gch hoc dng sn trn b mt ng to o.
o thng dng l o tam gic, o hnh git nc hay o di lm ni dng
chn cho ngi i b, ring vi o trn ta xt nt giao thng hnh xuyn.
o tam gic c s dng lm o trung tm ng ba, gc cc ng 3 ng 4,
o git nc thng b tr ng ph ti nt ( hnh 6-10)
Phn loi o : Theo quy trnh M 1990 phn ra:
- o ln : l o c chiu ln t nht 30m
- o nh : l o c din tch nh hn 9m2, trng hp trong thnh ph o
khng nh hn 4,5m2 v ng ngoi thnh ph 6,75m2.
- o va l trung gian gia hai loi trn.
Kch thc o tu theo vn tc thit k v iu kin gii phng mt bng.
Trong iu kin cho php theo 22TCN 273-01, cu to o tam gic to iu
kin cho xe r phi t ng chnh vo ng ph bn knh R= 45m, t ng
ph ra ng chnh R= 25 m.
Trng hp kh khn chiu di cnh khng nh hn 3,6m khng k ch gt trn,
ti nt giao thng c gc ct nh s dng cc loi o b tr thm ln ng k
vch, mi tn trn ng c th ci to tnh hnh giao thng ti nt. (Hnh 6-11)
202
a) o tam gic ng 3 b) o tam gic to ln r phi ng t
c) o git nc trn ng ph

Hnh 6.10. B tr o ti nt
Un cong ng ph
+ s dng o
cho ln r tri
Trng thi ban u
Un cong ng ph

Hnh 6-11 Ci to tnh hnh giao thng ti nt gia ng chnh v ph bng
cc o.
203

R
1
R
2
>
2
,
0
m
1
0

.

.
3
0
m
<
4
0
m
R=0,75m
<5m
R=0,5 . . 1m
R1, R2 : Bn knh cong

a/ o git nc b/ o tam gic
Hnh 6.12. Cch cu to cc o
V vic p dng cc o trong thit k, theo GS. B Chng th :
- S dng t o hn nhiu o.
- S dng o to hn o nh.
Kinh nghim t chc giao thng H Ni v thnh ph H Ch Minh th phi
thn trng, c bit s dng nhiu o chim din tch mt ng lm gim kh
nng thng xe ca dng giao thng hn hp hin nay.
Di y l v d s dng cc o, ln ph ci thin iu kin giao thng ti nt
c gc ct nh.

Hnh 6-12. S dng cc o, ln r ci thin giao thng nt gc ct nh.

204
6.3. NT GIAO THNG HNH XUYN
6.3.1. Khi nim chung
Ti cc nt giao thng ng 5, ng 6, qung trng, hoc ti cc nt c gc
giao ct nh ngi ta thit k cc o trn hoc lp gia v cc xe phi chuyn
ng xung quanh o ny. Nh m cc dng giao ct b loi b, ch cn cc
dng tch v nhp lung. Dng nt ny ph hp vi giao thng tc thp, dng
giao thng hn hp.
Nt hnh xuyn cn c dng lm ng dn cho nt giao thng khc
mc. Hin c nhiu quan im khc nhau, mt thi gian ngi ta hn ch p
dng, nhng quan st thy rng nh c o trung tm buc li xe phi hn ch
tc do gim hn cc tai nn nghim trng v vy gn y ngi ta bt u
p dng tr li. Anh ngi ta cn p dng rt nhiu cc nt c ng knh nh
v mang li hiu qu. nc ta nhiu a phng p dng cc nt giao thng
hnh xuyn vi nhiu kch thc o khc nhau.

t
r
n
o trung tm
R vo
R ra
L

Hnh 6.13a. Nt giao thng hnh xuyn

Nt giao thng loi ny c cc u nhc im sau:
205
* u im
- Giao thng ca dng xe i trong nt l t iu chnh, tc gim cho ph
hp vi bn knh o v lu lng xe, cc dng xe t cc hng ng
vo nt sau t nhp dng, trn dng v tch dng i ra cc khu ph
khc
- Khi chuyn t nt giao khng c o trung tm sang nt giao c o trung
tm th xung t gim i nhiu, ring i vi dng xe c gii vi nhau ch
cn c tch v nhp lung, hnh 6.13b l th d mt ng t khi khng c
o trung tm vi ng t c o trung tm

Xung t gia t v b hnh.
Xung t gia xe c gii.

Hnh 6.13b Xung t ti ng t v nt hnh xuyn
Bng 6.2. Loi nt v tc thit k
Loi nt o Tc thit k (Km/h)

Vng xuyn nh
Nt trong th
Ln n trong th
Ln i trong th
Ln n ngoi th
Ln i ngoi th

25
25
35
40
40
50
- An ton giao thng cao do trit tiu ton b cc im xung t nguy him
(im ct) ch c im tch v nhp., tc thp nn gim tai nn nghim
trng.
- m bo giao thng lin tc nn kh nng thng xe tng ng k
206
- Khng cn chi ph cho iu khin giao thng
- Khng cn xy dng cc cng trnh c bit t tin nn gi thnh r
- Hnh thc p, tng m quan cho thnh ph, trn o trung tm c th xy
dng bn hoa hoc tng i
* Nhc im
- Din tch chim dng mt ng ln. Bn knh o ph thuc vo vn tc
thit k. V d, bn knh o R = 25 50 m v vng xuyn c t 3 n 4
ln xe th din tch chim t ca nt F = 0.3 0.5 ha.
- Hnh trnh xe chy trong nt di, bt li cho xe th s phi i qua vng
xuyn bn knh ln.

6.3.2. Yu cu thit k
a. Vn tc thit k
Vn tc thit k ph thuc vo cp ng thit k, i vi cc ng ph m
bo an ton giao thng ngi ta ch qui nh vn tc xe 40 50 km/h, khu dn c
vn tc ti a l 30 km/h v vy vn tc vo nt c th thit k thp hn.
Theo khuyn co ca AASHTO th vn tc thit k ph hp vi loi nt theo
bng 6-9a.
b. Cc phng php tnh kh nng thng qua ca nt
i vi nt giao thng hnh xuyn (hnh6-14), mun xc nh kh nng
thng qua th cc xe phi chy theo lut quy nh.

1
2
3
4
qz
qk

Hnh 6-14. S xc nh kh nng thng qua nt hnh xuyn
207
Lut ny c Lin hp quc (UNO) hp nm 1968 ti Vin, quy nh phi
trc tri sau tc l u tin cc xe chy quanh o, xe cc nhnh mun vo
phi ch. Kh nng thng xe ca ng ph tnh theo l thuyt qung thi gian
trng. Trn hnh 3-38, kh nng thng xe q
z
ca nhnh 2 ph thuc vo ng
chnh quay quanh o q
k
. C nhiu tc gi da trn c s l thuyt ny v c kt
qu khc nhau.
c, theo Brilon nu ng vng v ng vo c mt ln xe, th kh nng
thng qua q
z
c xc nh theo cng thc sau:
q
z
= 1.089. e
( - 0,000 72.qk)
xe/h (6.7)
Theo cng thc trn, kh nng thng qua nhnh q
z
, cha xt ti kch thc nt
m ch xt ti nh hng lng ng vng q
k.

Tc gi Stuwe nghin cu a ra cng thc c xt n nh hng yu t hnh
hc ca nt:
qz = 1.805,16. E
( -0,000742.qk)
+ F(DD) + F ( EM) (6.8)
Trong hai cng thc trn q
k
l lu lng trn ng chnh, qz l kh nng thng
xe ca nhnh; DD = A/A ; D l ng knh o tnh bng mt, A - s nhnh
ca nt; F(DD); F(EM) l cc hm s ph thuc cc thng s ni trn. Nhng hai
cng thc trn vn cha xt ti s ln xe ca ng vng v ng vo nt.
Brilon tip tc nghin cu v ng a ra biu xc nh kh nng thng qua qz
ca ng vo, ph thuc vo lu lng q
k
s ln xe ca ng vng v ng
dn (hnh 6-15)
1
2
3 4

Kh nng thng xe L (xe/h)
Cng xe quanh o qk (xe/h)
1600
1400
1200
800
600
1000
400
200
0
50 100 150 200 250 300

1) 2 ln ng vo, 3 ln quanh o; 2) 2 ln ng vo, 2 ln quanh o;
3) 1 ln ng vo ,2-3 ln quanh o; 4) 1 ln ng vo , 1 ln quanh o

Hnh 6- 15. Biu xc nh kh nng thng qua ca ng vo qz theo Brilon
208
Vi cc phng php trn cho ta xc nh kh nng thng qua ca nhnh
ch cha phi ca c nt. Qua kinh nghim thc t cc tc gi a ra kh nng
thng qua gii hn nt c 1 ln vng quanh o 25.000 28.000 xcq/ n, nt
c quy m ln c th t ti 50.000 60.000 xcq/n. Nh vy kh nng thng
xe ph thuc nhiu vo quy m nt.
Anh, Nht ngi ta dng cng thc thc nghim xc nh kh nng
thng qua ca nt. Mt nt c s hnh xuyn hnh 6- 16, th kh nng thng
qua ca c nt:
Q = K ( W +A ) ( xcq/h) (6.9)
W tng chiu rng cc ng vo nt ( m)
A l tng din tch m rng m
2

K h s thng xe tu thuc vo s nhnh
Nt 3 nhnh K= 80 xcq/nh; 4 nhnh k= 60 xcq/ h; 5 nhnh k= 55 xcq/h

a1 a2
a4 a3
w1
w2
w3
w4

Q = K( W + A )
W = w1 + w2 + w3 + w4
A = a1 + a2 + a3 + a4

Hnh 6-16. S tra kh nng thng xe nt hnh xuyn
V thi gian ch trung bnh cc xe nhiu nc thng nht dng cng thc sau:
T = e
3,15R
( s) (6.10)
R l t s gi a s xe thc t v kh nng thng qua cho php ( ly bng 80% kh
nng thng qua l thuyt)

c. ng knh o trung tm
Khi thit k, i vi o trung tm ta cn phi gii quyt 2 vn sau:
* Chn hnh dng o
209
- Nu nt giao nhau bi hai ng ph cp ngang nhau, giao thng gc th
c th s dng o trung tm hnh trn (trng hp a)
- Nu ng chnh giao vi ng ph, m u tin giao thng cho hng
chnh th dng o lp (trng hp b)
- Nu ta cn thot xe nhanh ra khi nt (v d nt khu vc qung trng)
th o trung tm c dng hnh vung c gt trn cnh (trng hp c)
- Nu hng xe r phi tng i nhiu th dng dng o con thoi.

a
b
c
d

Hnh 6.17. Cc dng o trung tm
* Kch thc o
Kch thc o ph thuc vo tc xe thit k, lu lng xe vo nt, chiu
di on trn dng, s lng v gc giao nhau gia cc trc ng ph vo
nt. Tuy nhin kch thc o cng ln th din tch chim dng t cng
nhiu, hnh trnh xe trong nt cng tng. Chng ta c th tham kho cc s
liu sau khi thit k kch thc o:
- Phn loi o theo ng knh : o nh D= 5 25 m, trung bnh 25 40
m, ln D> 40 m, rt ln D> 50 m.
- Theo qu trnh nghin cu v phn tch ch chuyn ng ca xe trn
cc ng th c th tham kho bng sau:

210
Bng 6.3. ng knh o v s ln xe trong vng xuyn
ng knh o trung tm(m) 20 40 60 80 100
S ln xe chy trong vng xuyn 1 1 2 2 2
B rng tng cng phn xe chy
trong vng xuyn
6.0 5.8 9.5 9.5 9.0
- Theo Lin X c, th tu thuc vo cp ng v s ng vo nt m la
chn ng knh o nh sau:
Bng 6.4. Cp hng ng v ng knh o, s nhnh nt
ng knh o khi s ng vo nt
Cp hng k
thut ng
4 5 6
I 120 140 160
II 110 115 130
III 90 95 108
IV - V 50 57 65
- Theo A.A Ruzkov (Nga) th c th la chn nh sau:
+ cc ph dn c th R
o
= 10 m
+ Gia ng ph chnh ton thnh ph v ng ph khu vc khi:
lu lng xe thp th R
o
= 25 m
lu lng xe cao th R
o
= 40 m
+ Ti cc khu cng nghip, kho tng th R
o
= 25 40 m
+ Nt giao ca cc ng trc c xe in bnh hi R
o
= 40 m.
- Theo qui trnh VN 20TCN - 104 - 83 ca Vit Nam:
Bng 6.5. S nhnh nt v bn knh o theo 20TCN-104-83
S ng ph vo nt
Tn gi
3 4 5 6
Bn knh ti thiu ca
o trung tm (m)
20 25 30 40
- Theo hng dn AASHTO: ngi ta khng ch quan tm ti o chnh m
quan tm ti c ng knh vng trn ni tip (tc l ng knh ngoi k
c phn xe chy quanh nt).
+ Ngi ta a ra ng knh vng ngoi i vi nt giao thng hnh
xuyn c mt ln xe nh sau (Bng 6-6a)
211
Bng 6.6a- ng knh ngoi ca nt hnh xuyn i vi nt c 1 ln
Loi vng xuyn ng knh ngoi (m)

Vng xuyn nh
Vng xuyn trong th
Ln n thuc thnh ph
Ln n ngoi thnh ph

13 25
25 30
30 40
55 - 60
+ i vi vng xuyn c t hai ln xe quanh o trung tm th quy nh
nh sau (Bng 6 - 6 b)
Bng 6.6b- B rng ti thiu v ng knh o
ng knh ngoi
(m)
B rng ti thiu
ng quanh o (m)
ng knh o
trung tm (m)
45
50
55
60
65
70
9.8
9.3
9.1
9.1
8.7
8.7
25.4
31.4
36.8
41.8
47.8
52.6
c. Cc yu t khc
Ngoi ng hnh dng v knh o mang tnh quyt nh khi thit k ta cn
phi quan tm n cc yu t thit k chi tit nh:
- B rng phn xe chy ca vng xuyn v s ln xe
- Chiu di ca on trn dng (c nhng ni qui nh L
trn dng
= (3 4)v
mt, vi v (m/s)
- Cc o dn hng (nu c)
- Cc bn knh ng cong vo v ra nt
- Ch ng cho ngi i b. (Hnh 6-18) l v d nt giao thng hnh
xuyn vi y cc o, vch, bin bo hng dn cho ngi i b.
- Trng hp gc giao nh c th s dng nt giao c hai o hnh xuyn
gim qung ng quay quanh o (hnh 6.19)
212

Hnh 6-18. Nt giao thng hnh xuyn vi cc o, vch ch dn, bin bo hiu
mt u vo.

Hnh 6-19. Nt vi hai o nh.
Nhn xt chung: Vi giao thng th Vit Nam hin nay l giao thng hn hp
vi vn tc thp nn p dng nhiu nt giao hnh xuyn vi bn knh o nh vn
c hiu qu, i khi vi ng ph khng phi ph chnh o trung tm bn
knh ch 5-10 mt.

213
6.4. NT GIAO THNG KHC MC
6.4.1. Khi nim chung
Khi lu lng giao thng ln, nt giao thng cng mc khng m bo
thng xe dn n n tc, hay khi ng cao tc giao nhau vi cc ng khc th
phi xy dng nt giao thng khc mc. Nt giao thng khc mc c nhng u
nhc im sau:
u im
Kh nng thng xe ln, trnh n tc, xe chy qua nt khng phi ch i do
tit kim thi gian v nhin liu.
Nhc im
Gi thnh xy dng cao, chim din tch t ln, v nu khng phi hp tt s
ph v kin trc xung quanh, khng ph hp vi th c nhng nh thp
tng. khng ph v kin trc xung quanh th phi lm cc ng hm chui
dn n kh khn trong vn thot nc v tng cao gi thnh xy dng.
Chnh v nhng l do trn nn nt giao thng khc mc thng c xy dng
cc ca ng ca thnh ph, vo bn trong thnh ph th t c xy dng.

6.4.2. Cc yu cu thit k
a. Hnh dng nt
Vic chn hnh dng ca nt l ph thuc vo dng xe ti nt, theo nguyn
tc u tin hng c lu lng ln v ph thuc vo iu kin a hnh. Mi nt
giao thng khc mc phi l cng trnh hi ho vi a hnh xung quanh v vy
rt a dng. Hnh thc ni tip gm nhnh a) r phi, b) r tri bn trc tip, c) r
tri gin tip hnh 6.20a.

a. r phi b. r tri bn trc tip c. r tri gin tip
Hnh 6.20a. Cc hnh thc ni tip c bn

214
Cc dng ng 3 ng 4 c bn thng c p dng cc hnh sau:

a. Hnh kn trompete b. Hnh bng n c. Hnh tam gic
Hnh 6.20b. Cc dng ng 3 khc mc

Hnh 6.20c. Cc dng ng 4 khc mc hnh hoa th

215

Hnh 6.20d. Cc dng ng 4 khc mc hnh qu trm

Hnh 6.20e. Cc dng ng 4 khc mc i xng khc

216
b. Tiu chun thit k
Tiu chun thit k ng ngi ta thng phn ra ng chnh v nhnh.
Bng 6.7. Loi nhnh v vn tc thit
Nt khc mc hon chnh Nt khc mc khng hon chnh
Loi nhnh
Na trc tip
Cc cch trin tuyn
Khng ph hp Ph hp Ph hp Khng ph hp
Trc tip
Gin tip
(Trc tip)
R . m
Phn nhnh tuyn
60 - 80 50 - 60 40 - 60 40 - 60
60 - 80
30 - 40
40 - 60 40 - 60
40 40 40
30
60 - 80 40 - 80

- Tiu chun thit k ng chnh:
Trn cc ng chnh, cc tiu chun thit k dc dc, mt ct ngang,
dc ngang, bn knh ng cong bng, ng cong ng, tnh khng ph hp
vi tiu chun ca ng trc . Trn ng cao tc dc dc 4 5 % (thng
thng l 4%, trong trng hp kh khn mi dng 5%) th tnh khng l 4.5 m,
nu xt n nng cp ng th tnh khng l 4.7 m.
- Tiu chun ng nhnh:
Yu cu v tiu chun ng nhnh tng ng vi vn tc thit k c
ly bng 6.7 .
217
ng cong chuyn tip trn bnh dng ng cong Cltit vi tham
s A = 1/3 R, vi nhng ng cong c R = 40 60 m ly A = R.
dc dc qui nh bng 6.8, nhng trng hp kh khn c th s
dng i = 10% trn hng xung dc.
Mt ct trn ng nhnh ph thuc vo lu lng giao thng c th tham
kho hnh 6.24 hoc 6.25, on gia ng nhnh thng thit k hai
ln xe c di phn cch hoc khng di phn cch.
dc ngang trn ng nhnh ph thuc vo bn knh ng cong v
vn tc thit k, dc ngang ly l 2% , trong ng cong tham kho
hnh 6.21
Thit k cc ln qu theo nguyn tc chiu rng tng t t, gc m 12
0
,
quan h gia chiu di v chiu rng on tch v nhp tham kho hnh
6.22 v 6.23.
Ng ba trn ng cp thp thng c cc o dn hng, ti cc xe
phi chy theo lut ng chnh ng ph hoc c iu khin bng
n tn hiu.
Bng 6.8. Quan h gia vn tc thit k v yu t k thut ng nhnh
Gii hn cc yu t thit k v vn tc
thit k Vtk (km/h)
Cc yu t thit k K hiu
30 40 50 60 70 80
Bn knh ng cong bng R [m] 25 50 80 130 190 280
dc dc: Ln dc + i [%] 5.0
Xung dc - i [%] 6.0
Bn knh ng cong ng li R
li
[m] 500 1000 1500 2000 2800 4000
Bn knh ng cong ng
lm
R
lm
[m] 250 500 750 1000 1400 2000
dc ngang min I
n
min [%] 2.5
dc ngang max I
n
max [%] 6.0
dc ph thm cnh i [%]
0.1a (a l khong cch t mp ti trc quay
[m]
Tm nhn ti thiu S
h
[m] 25 30 40 60 85 115

218

Hnh 6.21. Quan h gia bn knh cong, vn tc v dc ngang ng nhnh

219

Hnh 6.22. Thit k ln nhp dng trn ng nhnh

Hnh 6.23. Thit k on tch ln trn ng chnh

220

Hnh 6.24. Cc dng mt ct ngang nhnh r 1 chiu

Hnh 6.25. Cc dng mt ct ngang nhnh r 2 chiu
221
Ln
Lz
in =en - i
in
i
en en en en a=
ln
lz
ln
a=
lz
0.00
0.05
0.10
0.15
0.20
0.25
0.30
0.35
0.40
0.45
0.50
0.045
0.500
0.405
0.320
0.245
0.180
0.125
0.080
0.020
0.005
0.000
0.035
0.045
0.055
0.065
0.075
0.085
0.095
0.005
0.015
0.025
0.65
1.00
0.95
0.90
0.85
0.80
0.75
0.70
0.60
0.55
0.50
0.755
0.820
0.875
0.920
0.955
0.980
0.995
1.000
0.500
0.595
0.680
0.005
0.015
0.025
0.035
0.045
0.055
0.065
0.075
0.085
0.095

Hnh 6.26. Quan h gia chiu rng, chiu di trn cc on tch nhp ln
Mt ct C
Mt ct A

Hnh 6.27. Cc yu t c bn nhnh nt giao thng khc mc khng hon chnh.
Nt giao thng khc mc l cng trnh phc tp, kin trc cng trnh c ngha
ln i vi khu vc. Trong gio trnh ny ch a ra cc kin thc c bn cc
tiu chun v nh hng, cn quyt nh c th ph thuc vo ngi thit k.
222
MT S HNH NH NT GIAO THNG KHC MC BN C
THAM KHO, PHN TCH

223

------o0o-------

224
CU HI N TP CHNG 6
1. Cc khi nim chung v nt giao thng
2. Phn loi nt giao thng. Cc yu cu khi thit k, xy dng nt giao thng
3. Thit k nt giao thng cng mc
4. Nt giao thng hnh xuyn
5. Nt giao thng khc mc

225
TI LIU THAM KHO

1. CHXHCNVN. Tiu chun Vit Nam. ng t Yu cu thit k
TCVN 4054-05, H Ni 2005
2. CHXHCNVN. Tiu chun Vit Nam. ng t cao tc Tiu chun
thit k TCVN 5729-97, H Ni 1997.
3. Lut giao thng ng b s 23/2008/QH12.
4. Vin Chin lc v pht trin GTVT, Bo co gia k - Quy hoch pht
trin GTVT ng b Vit Nam n nm 2020, H Ni 07/2008.
5. Ngh nh s 186/2004/N-CP ngy 05 thng 11nm 2004 ca Chnh ph
Quy nh v qun l v bo v kt cu h tng giao thng ng b
6. B giao thng vn ti, 22TCN 273-01 Tiu chun thit k ng t.
7. Nguyn Quang Chiu, B Chng, Dng Hc Hi, Nguyn Xun
Trc. Thit k ng t, tp 1. NXB Giao thng vn ti, H Ni 1990.
8. GS.TS B Chng. Thit k ng t, tp 1. Nh xut bn Gio dc,
H Ni 2001.
9. PGS.TS Bi Xun Cy. ng th v t chc giao thng. Nh xut bn
Giao thng Vn ti, H Ni 2007.
10. B Chng, Nguyn Quang o. Nt giao thng trn ng t,
tp1. NXB Gio dc. H Ni, 2000
11. Nguyn Vn nh. Gio trnh thit k ng t, tp 1. Trng i hc
Giao thng st b, H Ni 1969
12. GS.TS Dng Hc Hi. Thit k ng cao tc. Nh xut bn KHKT,
2000.
13. GS.TSKH Nguyn Xun Trc, GS.TS Dng Hc Hi, PGS.TS V nh
Phng S tay thit k ng t - Nh xut bn Gio dc, 2001.
14. PGS.TS Nguyn Quang Ton. Thit k ng t hin i. Bi ging cao
hc. i hc GTVT 2000.
15. Nguyn Quang Phc. Bi ging thit k ng t, H GTVT 2005
16. PGS.TS Nguyn Xun Vinh. Phng php thit k tuyn Clothoid cho
ng t. Nh xut bn Xy dng, 2006.
17. Trng nh Giai Thit k tuyn ng t cao tc Nh xut bn
GTVT, 2002. Ngi dch KS. inh Vit Hng, hiu nh GS. Nguyn
Quang Chiu.
226
18. AASHTO. A policy on Geometric Design of Highway and Streets.
Whasington 1994.
19. Caltrans Highway Design Manual, California 2004. http://www.dot.ca.gov
20. Highway Capacity Manual. 2000
21. Convention on Road Traffic . Geneva, 19 September 1949
22. Werner Schnabel/ Dieter Lohse Grund lagend der strassenvierkehrs
technik und der verkchrs planung Verlg fun Bawesen 1997.
23. Wolf Strassen Plannung Werner Verlag 2004.
24. Richtlinien fr die Anlage von Straen Linienfhrung (RAS-L) Ausgabe
1995 (Tiu chun thit k yu t hnh hc ng t ca CHLB c)

227
MC LC

Trang
LI NI U 3
CHNG 1 CC KHI NIM S DNG TRONG MN HC
THIT K HNH HC NG T
5
1.1 NG B V MNG LI NG B 5
1.1.1 Tm quan trng ca mng li ng b trong i sng x
hi
5
1.1.2 Mng li ng b Vit Nam, hin ti v tng lai pht
trin
9
1.2 CC B PHN CA NG B 14
1.2.1 Tuyn ng 14
1.2.2 Cc b phn ca ng 17
1.2.3 Cc b phn c bit ca ng 19
1.2.4 Cc khi nim v giao thng ng t 19
1.3 PHN LOI NG B 32
1.3.1 Cc kiu phn loi ng b 32
1.3.2 Phn loi ng theo tm quan trng v giao thng. 32
1.3.3 Phn loi ng theo cp qun l 33
1.3.4 Cp hng k thut ca ng t cng cng 34
1.3.5 Cp hng k thut ca ng t cao tc 35
1.4 NHNG L THUYT (M HNH) S DNG TRONG
THIT K HNH HC NG
37
1.4.1 Cc yu cu i vi thit k hnh hc ng 37
1.4.2 L thuyt ng lc hc chy xe (m hnh xe-ng) 37
1.4.3 L thuyt thit k theo nguyn vng ca ngi tham gia giao
thng (m hnh xe-ng-ngi li-mi trng chy xe)
37
1.5 CC TIU CHUN THIT K V TM QUAN TRNG
CA N.
41
1.6 MN HC THIT K NG T
41
CU HI N TP CHNG 1
43
228
CHNG 2 - S CHUYN NG CA T TRN NG 45
2.1 CC LC TC DNG KHI XE CHY 45
2.1.1 Lc cn 45
2.1.2 Lc ko v qu trnh sinh ra sc ko 48
2.2 PHNG TRNH CHUYN NG CA T V BIU
NHN T NG LC
50
2.3 LC BM CA BNH XE VI MT NG 52
2.4 S HM XE V C LY HM XE 55
2.5. TM NHN XE CHY. 57
2.5.1 Xc nh chiu di tm nhn xe chy theo s 1 57
2.6 S CHUYN NG CA ON XE KO MOC 63
2.7. TNH HAO TN NHIN LIU V HAO MN LP TRN
NG
64
2.7.1 Tnh hao tn nhin liu 64
2.7.2 Hao mn sm lp 66
CU HI N TP CHNG 2
66

CHNG 3 THIT K BNH TUYN 67
3.1 KHI NIM CHUNG V NHNG NGUYN TC C BN 67
3.1.1 Khi nim 67
3.1.2 Phng hng cnh tuyn 67
3.1.3 Nhng yu cu chung i vi tuyn trn bnh 67
3.1.4 Nhng nguyn tc c bn khi vch tuyn, nh tuyn 68
3.2 THIT K CC ON TUYN NM TRN NG
THNG
70
3.3 C IM CA S CHUYN NG CA T TRONG
NG CONG TRN.
71
3.4 LC NGANG V LA CHN H S LC NGANG 72
229
3.4.1 iu kin n nh chng lt.
73
3.4.2 iu kin n nh chng trt ngang. 74
3.4.3 iu kin m thun v tin nghi vi hnh khch.
75
3.4.4 iu kin tit kim nhin liu v sm lp. 75
3.4.5 La chn h s lc ngang tnh ton
75
3.5 SIU CAO V B TR ON NI SIU CAO 76
3.5.1 Siu cao, tc dng ca siu cao 76
3.5.2 dc siu cao 77
3.5.3 on ni siu cao v cc phng php nng siu cao 78
3.6 M RNG PHN XE CHY TRONG NG CONG 86
3.6.1 Tnh ton m rng 86
3.6.2 B tr m rng mt ng trong ng cong 87
3.7 THIT K V B TR NG CONG TRN
88
3.7.1 La chn bn knh ng cong trn 90
3.7.2 Ni tip cc ng cong trn. 91
3.8 NG CONG CHUYN TIP 93
3.8.1 Tc dng ca ng cong chuyn tip
93
3.8.2 Xc nh chiu di ca CCT 93
3.8.3 Nghin cu dng hnh hc ca ng cong chuyn tip
94
3.8.3.1 ng cong clothoid. 95
3.8.3.2 ng hoa th Lemniscat Becnulli 99
3.8.3.3 ng cong cong parabol bc 3 100
3.8.3.4 Cc ng cong khc. 100
3.9 THIT K V TNH TON NG CONG CLOTHOID 101
3.9.1 ng cong trn ni hai u bng hai ng cong chuyn tip
i xng.
103
3.9.2 ng cong trn ni hai u bng hai ng cong chuyn tip
khng i xng.
106
3.9.3 ng cong tng hp bao gm hai nhnh clothoid i u
108
3.9.4 ng cong ch S 111
3.9.5 ng cong xon c 113
230
3.9.6. ng cong chuyn tip bng cc nhnh ng clothoid ni
tip nhau.
115
3.9.7. ng cong ch C 115
3.9.8. Thit k v b tr ng cong chuyn tip 116
3.10 M BO TM NHN TRN NG CONG NM. 116
3.10.1 Phng php gii
116
3.10.2 Phng php gii tch 117
3.10.3 m bo tm nhn ban m
121
3.11 NH GI MC AN TON KHI THIT K BNH
TUYN
122
3.11.1 H s thay i ngot ca ng cong CCR
S
(Curvature
Change Rate)
122
3.11.2 cong DC (Degree of Curve) 124
3.11.3 Xc nh tc khai thc vi sut bo m 85% (V
85
%) 124
3.11.4 Cng thc xc nh h s lc ngang thit k (
RA
) v h s
lc ngang yu cu (
RD
)
125
3.11.5 Thit lp cc tiu chun an ton
125
CU HI N TP CHNG 3
127

CHNG 4 THIT K TRC DC V TRC NGANG 129
4.1 XC NH DC DC CA NG
129
4.1.1 Xc nh dc dc ca ng Bi ton kinh t-k thut 129
4.1.2 Quy nh khi xc nh dc v chiu di on dc: 130
4.1.3 Chit gim dc dc trong ng cong bng c bn knh
nh:
131
4.2 NG CONG NG.
132
4.2.1 Xc nh bn knh ti thiu ca ng cong ng li 132
4.2.2 Xc nh bn knh ti thiu ca ng cong ng lm: 133
4.2.3 La chn bn knh ng cong ng 134
4.3 TNH TON V CM NG CONG NG 135
4.3.1 Cc cng thc tnh ton c bn 135
4.3.2 Trnh t tnh ton v cm ng cong ng 136
231
4.4 NHNG YU CU V NGUYN TC C BN KHI THIT
K TRC DC.
137
4.4.1 Cc yu cu v nguyn tc c bn khi thit k trc dc 137
4.4.2 Xc nh cc im khng ch khi thit k ng - nh
hng ca iu kin a hnh khi thit k trc dc.
138
4.5 PHNG PHP THIT K TRC DC NG T 140
4.6 PHNG PHP LP TH TC XE CHY V TNH
THI GIAN XE CHY.
144
4.6.1 Lp th vn tc xe chy 144
4.6.2 Vn tc trung bnh v thi gian xe chy trung bnh 146
4.6.3 nh gi phng n thit k theo h s an ton 147
4.7 TRC NGANG V CC C TRNG CH YU CA
TRC NGANG
148
4.7.1 B rng phn xe chy 148
4.7.2 L ng 149
4.7.3 Di phn cch gia 150
4.7.4 Di phn cch bn 151
4.7.5 Phm vi bo v kt cu h tng giao thng ng b 153
4.8 LN PH LEO DC V LN CHUYN TC 153
4.8.1 Ln ph leo dc 153
4.8.2 Ln chuyn tc 154
4.9 NNG LC THNG HNH CA NG. 155
4.9.1 M hnh ng lc hc n gin 155
4.9.2 Quan im ca Nga 157
4.9.3 Quan im ca HCM 161
4.9.3 Phng php m phng xc nh nng lc thng hnh 163
4.10 XC NH S LN XE TRN NG 165
4.10.1 Xc nh s ln xe trn mt ct ngang ca ng 165
4.10.2 D bo lng giao thng nm tng lai 166
CU HI N TP CHNG 4
167

232
CHNG 5 - THIT K CNH QUAN V PHI HP CC
YU T TUYN NG T
169
5.1 MC NH THIT K CNH QUAN NG T 169
5.2 S KT HP GIA NG V CNH QUAN MI
TRNG
170
5.2.1 Nguyn tc chung v thit k cnh quan 170
5.2.2 Nguyn tc i tuyn vng ng bng v tho nguyn 170
5.2.3 Nguyn tc i tuyn vng i 171
5.1.4 Nguyn tc i tuyn vng ni 171
5.3 I TUYN THEO NG TANG V TUYN CLOTHOID 171
5.4 S PHI HP CC YU T CA TUYN 172
5.4.1 Mc ch phi hp cc yu t ca tuyn 172
5.4.2 Phi hp cc yu t trn bnh . 172
5.4.3 Phi hp cc yu t trn trc dc 174
5.4.4 Phi hp bnh v mt ct dc. 174
5.4.5 Phi hp gia bnh , trc dc v trc ngang 176
5.4.6 Phi hp gia tuyn ng v cng trnh. 179
5.4.7 S kt hp vi cnh quan. 179
5.4.8 Thit k trng cy phi hp vi tuyn ng 179
CU HI N TP CHNG 5
190

CHNG 6 -THIT K NT GIAO THNG 191
6.1. KHI NIM CHUNG V NT GIAO THNG 191
6.1.1. Khi nim chung v nt giao thng. 191
6.1.2. Phn loi nt giao thng 193
6.1.3. Cc yu cu khi thit k xy dng nt giao thng . 193
6.1.4. La chn loi hnh nt 194
6.1.5. Cc ti liu cn iu tra kho st khi thit k nt. 194
6.2. THIT K NT GIAO CNG MC 195
6.2.1.Khi nim chung v yu cu thit k 195
6.2.2. Nt giao cng mc n gin. 197
233
6.2.3.Nt giao cng mc c b tr thm ln xe r tri, phi (m
rng).
199
6.2.4. nt giao thng c s dng o dn hng (nt knh ho) 201
6.3. NT GIAO THNG HNH XUYN 204
6.3.1. Khi nim chung 204
6.3.2. Yu cu thit k 206
6.4. NT GIAO THNG KHC MC 213
6.4.1. Khi nim chung 213
6.4.2. Cc yu cu thit k 213
CU HI N TP CHNG 6
224

TI LIU THAM KHO 225

MC LC 227

THNG TIN GIO TRNH:
THIT K YU T HNH HC NG T

1. H v tn tc gi: PGS.TS Bi Xun Cy
2. Nm sinh: 1953
3. C quan cng tc: B mn ng b - Khoa Cng trnh Trng i
hc Giao thng Vn ti
4. a ch lin h Email: buixuancay@uct.edu.vn
5. Gio trnh: Thit k yu t hnh hc ng t
6. Xut bn: Nh xut bn Giao thng vn ti, 2007
7. Mn hc trc: Cc mn khoa hc c bn, c s ngnh: Trc a, C
hc t, Nn mng, a cht
8. T kha: Thit k yu t hnh hc ng t; Bnh ; Trc dc;
Trc ngang; Siu cao; ng cong chuyn tip; M rng; Lc bm;
Tm nhn; Nt giao thng; ng cong ng.

THNG TIN GIO TRNH:
THIT K YU T HNH HC NG T

1. H v tn tc gi: ThS Nguyn Quang Phc
2. Nm sinh: 1972
3. C quan cng tc: B mn ng b - Khoa Cng trnh Trng i
hc Giao thng Vn ti
4. a ch lin h Email: nguyenquangphuc@uct.edu.vn
5. Gio trnh: Thit k yu t hnh hc ng t
6. Xut bn: Nh xut bn Giao thng vn ti, 2007
7. Mn hc trc: Cc mn khoa hc c bn, c s ngnh: Trc a, C
hc t, Nn mng, a cht
8. T kha: Thit k yu t hnh hc ng t; Bnh ; Trc dc;
Trc ngang; Siu cao; ng cong chuyn tip; M rng; Lc bm;
Tm nhn; Nt giao thng; ng cong ng.

TKDOTO09

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TKDOTO09

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Pgs.

ts bi xun cy, ThS NGUYN QUANG PHC

0,40 ( = 198,76 grad)

R1, R2 : Bn knh cong

You might also like