Professional Documents
Culture Documents
Phng php sc k ct
MC LC
M U 3
NI DUNG ....4
Chng 1. C S L THUYT V SC K 4
1. Lch s sc k . 4
2. nh ngha sc k 4
3. Cc nguyn tc c bn ca k thut sc k 5
4. Phn loi sc k... 6
4.1. Phn loi theo bn cht ca hai pha s dng 6
4.2. Phn loi theo bn cht tng tc.. 7
4.3. Phn loi theo cu hnh . 8
Chng 2: SC K CT H ....... 10
1. DNG C - HA CHT .. 10
1.1. Ct...10
1.2. Cc loi pha tnh dng nhi ct . 10
1.2.1. Silica gel ... 10
1.2.2. Alumina .... 14
1.2.3. Kieselguhr Celite ... 14
1.2.4. Gel .14
1.3. Dung mi ... 15
1.3.1. Cc dung mi thng dng cho sc k ct .. 15
1.3.2. Cch chn dung mi thch hp.. 15
1.4. Mu sc k . 15
2. K THUT TIN HNH . 16
2.1. Chun b ct .. 16
2.2. Np mu cn tch ln ct sc k 17
2.2.1. Np mu dng dung dch .. 17
2.2.2. Np mu dng bt kh .. 18
2.3. Gii ly cht ra khi ct .. 19
2.3.1. Cc phng php gii ly ... 19
2.3.2. Dung mi gii ly v k thut tng dn tnh phn cc cho dung mi gii
ly 20
1
Phng php sc k ct
2.3.3. Vn tc gii ly .. 21
2.3.4. Theo di qu trnh gii ly ct 22
2.3.5. Ghi nhn kt qu sc k 23
2.4. Xc nh cu trc ha hc ca mt hp cht 23
3. U, NHC IM V NG DNG CA SC K CT H 24
3.1. u im . 24
3.2. Nhc im ... 24
3.3. ng dng ... 24
Chng 3: MT VI K THUT SC K CT KHC .. 25
1. Sc k ct kh 25
2. Sc k ct nhanh . 27
3. Sc k nhanh ct kh .. 29
KT LUN 32
TI LIU THAM KHO ..... 33
Phng php sc k ct
M U
Thc vt l kho tng v cng phong ph cc hp cht thin nhin, hng trm
nghn cc hp cht thin nhin c tm ra v c nghin cu phc v cho
nhiu lnh vc ca cuc sng. Thin nhin khng ch l ngun nguyn liu cung cp
cc hot cht qu him to ra cc bit dc m cn cung cp cc cht dn ng
tng hp ra cc loi thuc mi. T nhng tin cht c phn lp t thin nhin, cc
nh khoa hc chuyn ha chng thnh nhng hp cht c kh nng tr bnh rt cao.
V vy vic tch chit, c lp hp cht thin nhin l cng vic tht s cn thit.
C nhiu phng php tch chit, c lp cc hp cht thin nhin t cy c. Mt
trong nhng phng php thng hay dng nht l phng php sc k. Phng php
sc k ra i cung cp cho ha hc mt cng c tch chit hiu qu v nhanh
chng, m ra mt giai on pht trin rc r ca ngnh ha hc, c bit l ha hc
cc hp cht thin nhin. Mt c im ca phng php sc k l tnh a dng, cho
php ta ng dng n mi hon cnh, mi iu kin. Ngy nay, phng php sc k
c s dng tch tt c mi hp cht d c mu hay khng mu, d trng lng
phn t nh hay ln.
Do cc phn t sinh hc rt thin hnh vn trng vi trng lng phn t ln
nh khc nhau, tnh phn cc nhiu t khc nhau nn khng th no c mt k thut
sc k chung cho cc loi hp cht khc nhau. Trong bi bo co ny, ti xin gii thiu
mt phng php sc k thng dng trong phng th nghim l Phng php Sc
k ct. i vi ngi nghin cu v hoa hoc hp cht thin nhin thi vic tim hiu s
b v sc ky ct cung nh vic ng dung ky thut sc ky ct la mt vic v cung cn
thit, co th s dung hiu qua vao trong cng tac nghin cu cua minh.
Phng php sc k ct
NI DUNG
Chng 1: C S L THUYT V SC K
1. Lich s sc ky
T ng sc ky trong ting Anh la chromatography co xut x t ch chroma
trong ting La Tinh co nghia la cht mau. Nm 1903 nh thc vt hc ngi Nga
Mikhail Semyonovich Tsvett dng ct nhm oxit (c ti liu ni ct canxi
cacbonat) lm pha tnh v pha ng l ete du ho tch thnh cng chlorophyl t l
cy. ng gii thch hin tng bng i lc hp ph khc nhau ca cc sc t v t
tn phng php ny l phng php sc k (chromatography), sc k ngha l ghi
mu v tch c nhng cht c mu.
Ky thut sc ky pht trin nhanh chng trong sut th k 20. Cc nh nghin cu
nhn thy nguyn tc nn tng ca sc ky Tsvet c th c p dng theo nhiu cch
khc nhau, t xut hin nhiu loi sc ky khc nhau. ng thi, k thut thc hin
sc ky cng tin b lin tc, cho php phn tch cc phn t tng t nhau. S pht
trin phong ph ca sc k lm cho danh t sc k khng cn ng theo ngha
ban u ca n. Tuy nhin tt c cc phng php sc k u c nhng nt chung
nht: qu trnh tch da trn s chuyn dch ca hn hp cht phn tch qua lp cht
bt ng (pha tnh) l cht rn hoc cht lng mang trn cht rn hoc giy v s
chuyn dch c thc hin bng mt cht kh hoc cht lng (pha ng).
Trong nhng nm 1930, hang loat cac nha hoa hoc a c vinh danh bng giai
thng Nobel v Hoa hoc cac hp cht thin nhin nh vao nhng thanh cng trong
vic s dung ky thut sc ky ct hp phu:
- 1937, P. KARRER (Thuy Si) v hoa hoc Carotenoid c bit la vitamin A va
vitamin B.
- 1938 R.KUHN (c) hoa hoc Carotenoid va Vitamin.
- 1939 L.RIZICKA (Thuy Si) hoa hoc Polymetylen va Terpenoid.
- 1940 MARTIN va SYNGE (Anh) bt u nghin cu v sc ky phn b trn lp
silica gel va v sau phat trin sang sc ky giy. Hai ng c giai thng Nobel nm
1952 v sc ky phn b.
- 1948 TISLIUS (Thuy in) c giai Nobel v ky thut in di va sc ky hp
phu.
4
Phng php sc k ct
2. nh ngha sc ky
- inh nghia cua Mikhail S. Tsvett (1906): sc ky l mt phng php tch trong
cc cu t ca mt hn hp c tch trn mt ct hp th t trong mt h thng
ang chy.
- nh ngha ca IUPAC (1993): sc ky l mt phng php tch trong cc cu
t c tch c phn b gia hai pha, mt trong hai pha l pha tnh ng yn cn
pha kia chuyn ng theo mt hng xc nh. Trong sc ky ct, pha tnh c gi
trong mt ct ngn v pha ng c cho chuyn ng qua ct bi p sut hoc do
trng lc.
- Hin nay: sc k l qu trnh tch lin tc tng vi phn hn hp cc cht do s
phn b khng ng u ca chng gia pha tnh v pha ng i xuyn qua pha tnh.
3. Cc nguyn tc c ban cua ky thut sc k
Sc k l mt phng php vt l tch ring cc thnh phn trong mt hn
hp bng cch phn chia chng thnh 2 pha: pha ng v pha tnh.
Pha tnh
Pha ng
(Stationar phase)
(Mobile phase)
Lc khi u
Cc thnh phn ca hn hp
phn b khc nhau vo hai
pha
Phng php sc k ct
Cs No
ng ocu
a ca
c hp cha
t trong phatnh
=
Cm
No
ng ocu
a hp cha
t trong pha o
ng
Phng php sc k ct
Phng php sc k ct
Sc k trao i ion:
Phng php sc k ct
Phng php sc k ct
Trong sc k ct vi pha tnh l silica gel loi thng th hp cht khng hoc
km phn cc c gii ly ra khi ct trc, hp cht phn cc c gii ly ra sau.
Cn trong sc k ct vi pha tnh l silica gel pha o th nhng hp cht phn cc s
gii ly ra khi trc v nhng cht phn cc km s gii ly sau.
10
Phng php sc k ct
Chng 2: SC K CT H
1. DNG C - HA CHT
1.1. Ct
Ct l nhng ng hnh tr bng thy tinh di
30-70 cm, ng knh 1-5 cm, u di c mt
vi thy tinh v 1 kha iu chnh tc
chy.
Kch c ca ct ty thuc vo s lng mu
cht cn phn tch
- Trng lng cht hp ph phi ln hn 2550 ln trng lng mu cn sc k. Tuy nhin
vi nhng hn hp cc hp cht kh tch ring
th cn s dng s lng cht hp ph nhiu hn
(ln hn 100-200 ln), cn vi cc hn hp d tch th c th s dng lng cht hp
ph t hn.
- T l gia chiu cao cht hp ph v ng knh trong ca ct vo khong
10:1
Mun bit lng cht hp ph c ph hp vi ct th cho cht hp ph kh vo
ct quan st.
1.2. Cc loi pha tnh dng nhi ct
1.2.1. Silica gel
* Silica gel pha thng: c ch to bng cch thy gii silicat natri (cho tc
dng vi acid sulfuric) thnh polysilisic, tip theo l ngng t v polyme ha t
cc ch tiu vt l cn thit nh c cc ht vi kch c, th tch l rng trn b mt,
din tch b mt, nh yu cu.
11
Phng php sc k ct
Silica gel
Ht silica gel s dng cho sc ky c in c ng knh ht trung bnh khong
40-200m, cc l rng c ng knh trung bnh khong 40-300A, din tch b mt
khong 100-800 m2/g.
Cc v tr hot ng trn b mt ca ht silica gel l cc nhm silanol, mi nhm
cch nhau 5A. y l nhng tm rt hot ng c th to ni hydrogen mnh vi
nhng hp cht c sc k. V th, khi sc k ct vi ct nhi bng silica gel, nhng
hp cht phn cc (c mang nhm chc -OH, -NH 2, -COOH...) c kh nng to ni
hydro mnh, b silica gel gi cht li trong ct v b gii ly ra chm hn so vi nhng
cht khc c tnh km phn cc nh alkan, terpen (l nhng hp cht khng cha
nhng nhm chc c th to nn ni hydrogen) t b silica gel gi li, s ra khi ct
sm.
- Mun iu chnh hot tnh b mt ca silica gel ch cn thm hoc loi b
nc. Khi silica gel hp ph nc, cc phn t nc s che khut nhng v tr hot
ng trn b mt ca ht silica gel lm ht b gim hot tnh; mun silica gel hot tnh
tr li, ch cn un nng loi b nc. y l qu trnh thun nghch, mun lm
gim hot tnh silica gel th ch cn cho thm nc vo. Tuy nhin, khi un nng
khong 400-500C, qu trnh thun nghch bin mt, silica gel bi mt vnh vin hot
tnh b mt, do hai nhm silanol k bn mt mt phn t nc, to thnh ni eter,
khng cn tnh sc k.
M t b mt ht silica gel
12
Phng php sc k ct
- C th hiu chnh tnh ca silica gel bng cch cho silica gel kt hp vi
nhng hp cht khc nh base, cc dung dch m mc pH xc nh. Cng c th
thm nitrat bc lm gia tng kh nng tch cc hp cht, nht l alken.
Tuy nhin cng cn nh l vi mt hp cht no ang b silica gel gi li
trong ct, gii ly cht ra khi ct c hay khng cng cn ty vo vic s dng
dung mi gii ly c phn cc mnh hay yu. Dung mi no c th to ni hydrogen
mnh s l dung mi thch hp gii ly cc hp cht phn cc mnh ra khi ct silica
gel. Hn na, mun ui ht cc hp cht phn cc th d cc flavonoid, triterpen
glycosid nn dng 1-2% acid axetic trong metanol.
13
Phng php sc k ct
eter
(Crown ether)
Enzym
gi
vng
cyclodextrin)
nh i lc th tnh
14
(Immobilised)
Phc amino acid kim loi
1.2.2. Alumina
Phng php sc k ct
Alumina
Nhit lc hot ha trong qu trnh iu ch l c im khc nhau gia
alumina v silica gel. Mun c alumina hot tnh mnh, cn phi un nng alumina
400-450oC trong 12-16 gi. Mun gim hot tnh alumina, thm nc vo.
1.2.3. Kieselguhr-Celite
Kieselguhr v Celite l loi t st diatomit. Nguyn liu ny c cc l rng
ln, din tch b mt ln v c tnh hp ph rt yu. Kh nng hp ph cn c th gim
hn na bng cch cho tc dng vi dung dch HCl 3%, ra sch clor v sy kh
80oC. Vi cc tnh cht trn, n c s dng lm pha tnh trong sc k phn chia.
1.2.4. Gel
Gel l tn gi chung cho cc loi pha tnh c iu ch t tinh bt, agar
(polysaccarid) hoc polyacrylamid, trong cc chui dy di c ni mng ngang
to thnh mng khng gian 3 chiu.
15
Phng php sc k ct
Phng php sc k ct
Mu th trc khi phn tch phi c loi tp cht bng phng php thch
hp. Mu th c th 2 dng:
- Dng dung dch kh m c: ha tan mu trong dung mi khng qu phn
cc so vi h dung mi pha ng. VD: Pha ng l benzen-EtOAc th tt nht l ha
tan mu trong benzene, nu mu khng tan trong benzene th dng dung mi phn cc
hn benzene mt cht.
- Dng bt kh: ha tan mu trong dung mi nh etyl axetat hoc methanol,
thm vo silica gel ht ln va , c quay hn hp ui ht dung mi thu c
mu dng bt mn ti xp.
Mu dng bt kh
17
Phng php sc k ct
18
Phng php sc k ct
Ct sau khi np mu
2.2.2. Np mu dng bt kh:
Nu mu cht khng tan trong dung mi loi dung mi la chn bt u qu
trnh sc k ct, v y l loi dung mi km phn cc thay v phi ho tan mu trong
dung mi phn cc c th nh hng n qu trnh gii ly, c th np mu kh.
19
Phng php sc k ct
20
Phng php sc k ct
Gii ly s dng lc ht
Nh vy, cc k thut sc k khc nhau l vic s dng kich thc khc nhau
ca ht gel lam pha tnh v vic s dng p lc gii ly dung mi ra khi ct.
Ct p sut thp, s dng ct lm bng thu tinh: thng s dng ht c kch c
40 200 m, s dng p sut bnh thng ca bu kh quyn.
Ct p sut trung bnh, s dng ct lm bng thu tinh dy: thng s dng ht
c kch thc c 25 40 m; thc hin p sut 75 600 psi (tc 5 40 bar).
HPLC s dng ct bng thp khng r: ht np c kch c 3 10 m; thc hin
p sut 500 3000 psi.
2.3.2. Dung mi gii ly v k thut tng dn tnh phn cc cho dung mi gii ly
- Gii ly s dng dung mi n nng : ch s dng n dung mi hoc hn
hp dung mi nhng trong hn hp t l gia cc thnh phn khng thay i gii ly
cho n khi vic tch cht hon tt.
- Gii ly s dng dung mi c nng tng theo kiu bc thang: Vic s dng
mt loi dung mi s ch gii ly ra khi ct mt s cu t nht nh v mt s cu t
khc c tnh phn cc hn vn cn nm u ct. V th mun ui chng ra khi ct,
phi dng mt dung mi c i lc mnh hn.
Mun tng tnh phn cc cho bt k mt dung mi no, nn cho thm t t mi
ln vi phn trm mt dung mi mi c tnh phn cc hn vo dung mi c s
dng. Khng nn tng tnh phn cc nhanh, t ngt s lm gy ct.
V d: ang gii ly vi hexan, mun chuyn sang benzen, s pha benzen vo
hexan theo t l 1%, 2%, 3%, 5%, 10%, 50%, 100% benzen.
Bng 2: Cc dung mi thng dng trong sc k ct, c sp xp theo ch s phn
cc tng dn
21
Dung mi
Nhit si
(oC)
Phng php sc k ct
Hng s
in mi
25oC
Ch s
nht
phn cc
(mN.S.m-2)
tan
trong nc
(%w/w)
Pentan
36
1,8
0,0
0,23
0,004
Hexan
69
1,9
0,0
0,33
0,001
Heptan
98
0,0
0,39
0,0003
Ciclohexan
81
2,0
0,2
1,00
0,01
Tetraclorur
77
2,2
1,6
0,97
0,08
Toluen
111
2,38
2,4
0,59
0,51
Xylen
139
2,5
0,61
0,018
Benzen
80
2,3
2,7
0,65
0,18
Diethyl ether
35
4,34
2,8
0,32
6,89
Diclorometan
41
8,9
3,1
0,44
1,6
Isopropanol
82
18,3
3,9
2,3
100
n-Buthanol
118
3,9
2,98
7,81
Tetrahydrofuran
65
7,58
4,0
0,55
100
n-Propanol
92
20,1
4,0
2,27
100
Acetate butyl
125
4,0
0,73
0,43
Chloroform
61
4,87
4,1
0,57
0,815
Acetate ethyl
77
6,0
4,4
0,45
8,7
Methyl ethyl
80
4,7
0,45
24
Dioxan
101
2,2
4,8
1,54
100
Aceton
56
20,7
5,1
0,32
100
Methanol
65
33,6
5,1
0,6
100
Ethanol
78
24,3
5,2
1,2
100
Acetonitryl
82
37,5
5,8
0,37
100
Acid acetic
118
6,2
6,2
1,26
100
Dimethyl
189
4,7
7,2
2,0
100
Nc
100
78,5
9,0
1,0
100
- Gii ly s dng dung mi vi nng tng dn tuyn tnh: Dung mi gii ly
c phn cc tng dn u.
2.3.3. Vn tc gii ly
22
Phng php sc k ct
Phng php sc k ct
Phng php sc k ct
25
Phng php sc k ct
Chun b ng sc k
- Np cht hp ph vo ng: cht hp ph c np kh vo ng. u tin cho
cht vo 1/3 ct, g nh ng ln mt gh hay mt bn nn cht cho cht ch, tip tc
nhi c 1 ng thng cng c th cm trn tay (trong sut qu trnh nhi, u trn
c h).
Np cht hp ph vo ng
- Np mu vo u ct:
26
Phng php sc k ct
Np mu vo ct
- Trin khai sc k: ng c dng ng v dung mi c cho chy t trn
u ng xung di cui ng nh vo trng lc. Cho dung mi vo u ct, gi sao
cho c mt lp dung mi dy 3-5cm trn u ct.
Trin khai sc k
- Hin hnh sc k: t ng tr nm ngang trn mt tm king v quan st
bng n UV, nh du cc on. Ly ng ra ngoi v dng li dao lam ct ng
thnh nhng khc thch hp. Dng dung mi trch cht trong mi on.
27
Phng php sc k ct
Ct ng tr trch cht
u v nhc im ca phng php sc k ct kh
u im:
- Phng php sc k ct kh l phng php bt cu gia phng php sc
k lp mng (TLC) v sc k ct iu ch c in. p lc chi ph v thit b t hn
so vi phng php sc k lng iu ch.
- Cng nh cc phng php sc k ct ni chung, DCC dng c c trong
phn tch v iu ch.
- DCC nhanh, d dng v hiu qu cao trong vic tch hoc tinh ch cc cht
vi s lng ln.
- Ging nh TLC, DCC l mt phng php "khng ra gii" s dng ng
nilon nh l vt h tr v c th dng UV-254 nhn bit. Cng nh cc loi sc k
ct, cc ct vi hu ht mi kch c cha y pha tnh trong sc k ct kh c th
dng tch, hoc lm sch mt lng rt ln cc cht.
Nhc im:
- thit lp ct i hi k thut, s kho lo v cn thi gian.
- i hi s ch lin tc trong sut qu trnh tin hnh.
ng dng: Cng nh cc phng php sc k ct ni chung, sc k ct kh
dng c c trong phn tch v iu ch. Sc k ct kh c dng xc nh s
lng thnh phn cht trong hn hp, phn tch v lm tinh khit nhng thnh phn
ny dng cho nhng phn tch sau . Sc k ct kh p dng thnh cng cho
nhng cht nh thuc nhum, alkaloids, v nhng hp cht d vng khc, mc d c
th tch bng cc loi ct sc k khc nhng s gp nhiu kh khn ng k. Lipid
cng c th c tch bng sc k ct kh.
2. Sc k ct nhanh (Flash column chromatography-FCC)
- Cht hp ph: s dng silica gel c c ht 40-63m cho kt qu tt nht.
- M t h thng: H thng gm ct sc k bng thy tinh nh h thng sc k
28
Phng php sc k ct
H thng sc k ct nhanh
- Lng mu v kch thc ct: nn s dng ct ngn, ng knh khong 110 cm v chiu di khng qu 40 cm.
Bng 3: Mt s thng s cho sc k ct nhanh
Lng mu cho vo (mg)
Th tch hng
ng knh
Th tch gii ly
ct (mm)
(ml)
Rf 0,2
Rf 0,1
10
100
100
40
20
200
400
160
10
30
400
900
360
20
40
600
1600
600
30
50
1000
2500
1000
50
mt l
(ml)
Phng php sc k ct
H thng sc k nhanh ct kh
- Np cht hp ph vo ct:
H thng gm: phu lc xp gn trn bnh tam gic, bnh ny ni vi mt my
bm ht to chn khng.
Cho my bm chn khng hot ng, cho tng mung silica gel kh (loi c
ht 15-40 m) vo phu n tn y. Dng nt thy tinh c y bng phng nn
silica gel xung y phu to thnh mt khi rn ng nht c b mt phng.
30
Phng php sc k ct
ng knh trong
ca phu (cm)
< 100 mg
0,5 1,0
0,5 1,0 g
2,0 3,0
1,0 10,0 g
5
10,0 20,0 g
10
- Cn bng ct sc k:
Chiu cao
Phn on dung
Lp hp ph (cm)
4
4
5
5
31
Phng php sc k ct
- Thun tin cho ngi thao tc: qu trnh thc hin c th b gin on m
khng b nh hng.
Nhc im:
- Khng tch ngay thnh cht tinh khit c (tr nhng hn hp n gin hay
cc vt cch xa nhau).
- Phi c dng c thch hp (phu lc xp; h thng ht).
ng dng:
- Tch hn hp thnh vi phn on c phn cc khc nhau, mi phn on
gm t cht hn d dng phn lp tip bng sc k ct c in.
- Hot ng n gin nn c ng dng rng trong lnh vc hp cht thin
nhin. Thch hp i vi dch chit dc liu th.
- Gip nh hng trong th nghim sinh hc mt cch tp trung v t lng ph.
32
Phng php sc k ct
KT LUN
Sc k l mt k thut c ng dng rng ri trong nhiu lnh vc trn th
gii. Vit Nam tip cn k thut ny vo nhng nm ca thp nin 80. V iu kin
cuc sng ngy cng cao nn i hi phi c nhng cng ngh k thut hin i
p ng nhu cu.
Ngy nay, phng php sc k l phng php ch o phn lp cc hp
cht t nhin cng nh tng hp. N c nhng ng gp to ln trong qu trnh
phn lp cc dc cht t dc liu. Qua chng minh c dc tnh v gip bo
ch ra cc thuc c hot cht t dc liu vi tinh khit cao gp phn lm tng
hiu qu iu tr cng nh gim cc tc dng ph. Ngoi ra, k thut sc k cng c
vai tr ln trong cng tc kim tra, gim st cht lng hng ho p ng nhu cu
cuc sng nh: thc phm, dc phm, ho cht
V vy, vi tng mc ch s dng m ta c th chn mt phng php sc k
ph hp phn tch mu tng ng./.
33
Phng php sc k ct
34