Professional Documents
Culture Documents
-1-
Khi thay nhm OH nhm cacboxyl ca axit cacboxylic bng nhm OR' th c este.
H
O C
C
O C
C
* Nu nh trong phn t Este c cha lin kt i, th ta cn ch quan tm ti v tr ca lin kt i trong
dng mch Cacbon v ng phn hnh hc (ng phn cis trans)
V d: Vit cng thc cc ng phn ca este sau:
a. C4H8O2
b. C3H6O2
c. C3H4O2
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
d. C4H6O2
e. C7H6O2 (c vng benzen)
f. C8H8O2 (c vng benzen)
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
II. DANH PHP
Tn este gm: tn gc hirocacbon R' + tn anion gc axit (ui "at").
* Tn mt s axit cn ghi nh:
* Tn gc ankyl (phn R')
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
Bin son ging dy: Thy Ng Xun Qunh T: 0979.817.885 E_mail: admin@hoahoc.org - http://www.hoahoc.org
R COOH + R ' OH
R COO R ' H 2O
Phn ng theo chiu t tri sang phi l phn ng thu phn este, phn ng theo chiu t phi sang tri l phn
ng este ho.
Vy phn ng thu phn este trong dung dich axit l phn ng thun nghch.
H
R COONa + R ' OH
Trong dung dich baz: R COO R ' NaOH
V d: Vit cc phng trnh phn ng khi cho: Metyl axetat; Etyl axetat, Etyl fomat; vinyl axetat, metyl
acrylat; metyl benzonat, phenyl axetat tc dng ln lt vi NaOH.
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
* Mt s trng hp lu : Phn ng thy phn este c 4 trng hp xy ra
+ Trng hp 1: to Ancol v mui
H
R COONa + R ' OH
R COO R ' NaOH
+ Trng hp 2: to Andehit v mui
R COO-CH=CH R '
R COONa + R ' OH
NaOH
R COONa + R ' CH 2 CO CH 3
NaOH
Mi li gii khng ch l p dng phng php m thc s l mt qu trnh phn tch v sng to
-3-
b. Phn ng gc hirocacbon
Este c th tham gia phn ng th, cng, tch, trng hp,
Sau y ch xt phn ng cng v phn ng trng hp.
- Phn ng cng vo gc khng no: Gc hirocacbon khng no este c phn ng cng vi H 2, Br2, Cl2...
ging nh hirocacbon khng no.
Th d : Cho vinyl axetat tc dng vi H2 t 0 , Ni
...................................................................................................................................................................................
t0
CH3[CH2]7CH=CH[CH2]7COOCH3 + H2
CH3[CH2]16COOCH
Ni
Metyl oleat
Metyl stearat
- Phn ng trng hp: Mt s este n gin c lin kt C = C tham gia phn ng trng hp ging nh anken.
Th d : Trng hp cc cht: Vinyl axetat; Metyl acrylat; metyl metacrylat
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
c. Phn ng chy
Este n chc chy m: nCO2 nH2O
Este NO, N CHC
CTTQ: CnH2nO2 n 2
3n 2
t0
O2
nCO2 nH 2O
2
V d: t chy este khng no, n chc v mt lin kt
CTPT: .......................................................................................................................................................................
Phn ng chy:..........................................................................................................................................................
Nhn xt: ..................................................................................................................................................................
V.IU CH
1. Este ca ancol
Phng php thng dng iu ch este ca ancol l un hi lu ancol vi axit hu c, c H 2SO4 c xc
tc, gi l phn ng este ho. Th d :
Cn H 2 nO2
...................................................................................................................................................................................
Phn ng este ho l phn ng thun nghch. nng cao hiu sut ca phn ng c th ly d mt trong hai
cht u hoc lm gim nng cc sn phm. Axit sunfuric va lm xc tc va c tc dng ht nc, do
gp phn lm tng hiu sut to este.
2. Este ca phenol:
iu ch este ca phenol khng dng axit cacboxylic m phi dng anhirit axit hoc clorua axit tc dng
vi phenol. Th d :
CH3COOC6H5 + CH3COOH
C6H5OH + (CH3CO)2O
Andehit axetic
Phenyl axetat
CH3COOH CH CH
CH3COO CH CH 2
3. Este khng no:
VI. NG DNG
- Lm dung mi (butyl v amyl axetat c dng pha sn tng hp)
- Poli(metyl acrylat), poli(metyl metacrylat) dng lm thy tinh hu c, poli(vinyl axetat) dng lm cht do
hoc thy phn thnh poli(vinyl ancol) dng lm keo dn
- Mt s este c mi thm ca hoa qu c dng trong cng nghip thc phm (bnh ko, nc gii kht) v
m phm (x phng, nc hoa)
Bin son ging dy: Thy Ng Xun Qunh T: 0979.817.885 E_mail: admin@hoahoc.org - http://www.hoahoc.org
B. LIPIT
I PHN LOI, KHI NIM V TRNG THI T NHIN
1. Phn loi lipit
- Lipit l nhng hp cht hu c c trong t bo sng, khng ha tan trong nc nhng tan trong cc dung mi
hu c khng phn cc nh t, clorofom, xng du
- Lipit c chia lm hai loi: lipit n gin v lipit phc tp.
+ Lipit n gin: sp, triglixerit v steroit
+ Lipit phc tp: photpholipit
Sp: - Este ca monoancol phn t khi ln vi axit bo phn t khi ln
- L cht rn iu kin thng (sp ong)
Steroit: - Este ca axit bo c phn t khi ln vi monoancol a vng c phn t khi ln (gi l sterol)
- L cht rn khng mu, khng tan trong nc
Photpholipit : - Este hn tp ca glixerol vi axit bo c phn t khi cao v axit photphoric
- V d: lexithin (trong lng trng g)
2. Khi nim cht bo
- Cht bo l trieste ca glyxerol vi cc axit monocacboxylic c s chn nguyn t C (thng t 12C n 24C)
khng phn nhnh, gi chung l triglixerit.
- Khi thy phn cht bo th thu c glyxerol v axit bo (hoc mui)
- Cht bo c cng thc chung l:
(R1, R2, R3 l cc gc hirocacbon no hoc khng no, khng phn nhnh, c th ging nhau hoc khc nhau)
- Axit bo no thng gp l:
C15H31COOH (axit panmitic, tnc = 63oC)
C17H35COOH (axit stearic, tnc = 70oC)
- Axit bo khng no thng gp l:
C17H33COOH (axit oleic, tnc = 13oC)
C17H31COOH (axit linoleic, tnc = 5oC)
- Tristearin (glixeryl tristearat) c tnc = 71,5oC
Tripanmitin (glixeryl panmitat) c tnc = 65,5oC
Triolein (glixeryl trioleat) c tnc = - 5,5oC
* Tn gi ca cht bo: Trong trng hp cc gc hidrocacbon ca axit bo ging nhau, tn ca cht bo c th
c gi tn mt cch n gin nh sau:
Tn cht bo = Tri + tn thng thng ca axit (i ui "IC" thnh ui "IN"
V d: (C17H33COO)3C3H5
Triolein (lng)
(C17H33COO)3C3H5
Tristearin (rn)
3. Trng thi t nhin
II TNH CHT CA CHT BO
1. Tnh cht vt l
- R1, R2, R3: Ch yu l gc hirocacbon no th cht bo l cht rn.
- R1, R2, R3: Ch yu l gc hirocacbon khng no th cht bo l cht lng.
Khng tan trong nc nhng tan nhiu trong cc dung mi hu c khng cc: benzen, clorofom,
Nh hn nc, khng tan trong nc.
- Cc cht bo khng tan trong nc do gc hirocacbon ln ca cc axit bo lm tng tnh k nc ca cc
phn t cht bo
- Du thc vt thng c hm lng axit bo cha no (u dng cis) cao hn m ng vt lm cho nhit
nng chy ca du thc vt thp hn so vi m ng vt. Thc t, m ng vt hu nh tn ti trng thi rn
cn du thc vt tn ti trng thi lng
Mi li gii khng ch l p dng phng php m thc s l mt qu trnh phn tch v sng to
-5-
2. Tnh cht ha hc
a) Phn ng thy phn trong mi trng axit:
Triglixerit
b) Phn ng x phng ha:
Glixerol
Axit bo
Triglixerit
Glixerol
X phng
- Khi un nng cht bo vi dung dch kim th to ra glixerol v hn hp mui ca cc axit bo. Mui natri
(hoc kali) ca axit bo chnh l x phng
- Phn ng x phng ha xy ra nhanh hn phn ng thy phn trong mi trng axit v khng thun nghch
c) Phn ng hiro ha:
Triolein (lng)
Tristearin (rn)
Phn ng hiro ha cht bo lm tng nhit nng chy ca cht bo
d) Phn ng oxi ha:
Ni i C=C gc axit khng no ca cht bo b ox ha chm bi oxi khng kh to thnh peoxit, cht ny b
phn hy thnh anehit c mi kh chu. l nguyn nhn ca hin tng du m b i thiu
II VAI TR CA CHT BO
1. S chuyn ha ca cht bo trong c th
2. ng dng
- Thc n cho ngi, l ngun dinh dng quan trng v cung cp phn ln nng lng cho c th hot ng.
- L nguyn liu tng hp mt s cht khc cn thit cho c th. Bo m s vn chuyn v hp th c
cc cht ho tan c trong cht bo.
- Trong cng nghip, mt lng ln cht bo dng sn xut x phng v glixerol. Sn xut mt s thc
phm khc nh m si, hp,
Bin son ging dy: Thy Ng Xun Qunh T: 0979.817.885 E_mail: admin@hoahoc.org - http://www.hoahoc.org
C. CHT GIT RA
I KHI NIM V TNH CHT CA CHT GIT RA
1. Khi nim cht git ra
- L nhng cht khi dng cng vi nc th c tc dng lm sch cc cht bn bm trn cc vt rn m khng
gy ra phn ng ha hc vi cc cht
- Cc cht git ra ly trc tip t thin nhin nh b kt, b hn,v cc cht git ra tng hp
2. Tnh cht git ra
a) Mt s khi nim lin quan:
- Cht ty mu lm sch cc vt bn nh nhng phn ng ha hc nh nc Gia-ven, nc clo
- Cht u nc l cht tan tt trong nc nh etanol, axit axetic,
- Cht k nc l nhng cht hu nh khng tan trong nc nh hirocacbon, dn xut halogen. Cht k nc
th a du m, tc tan tt vo du m. Cht u nc th thng k du m
b) c im cu trc phn t mui natri ca axit bo:
Ging nhau
Mi li gii khng ch l p dng phng php m thc s l mt qu trnh phn tch v sng to