1

Nhn c Quyn Hi c V Suy Ngh ca ng Trn Quang C, cu

Th Trng Ngoi Giao ca Cng Ha X Hi Ch Ngha Vit Nam
Th H 1975
Ti rt thch th khi c c quyn Hi c v Suy Ngh ca ng Trn quang C,
cu Th Trng Ngoi Giao ca nc Cng Ha X Hi Ch Ngha Vit Nam. Tuy sanh ra
thuc th h 1975 nhng tn tui ca ng Trn quang C th ti tng nghe n. C nhng
s kin c tit l trong quyn sch lm cho nhng ngi theo di tnh hnh trong nc phi
ch . Sau y l nhng suy ngh ca ti khi c quyn sch ca ng Trn quang C, quyn
sch m gn y c ph bin trn internet.
Vit Nam can thip vo chuyn ni b ca Campuchia
Trong thi im cc nc ang ngoi giao tm gii php cho vn Campuchia th
ta thy rng cc nc nh hon ton chu nh hng ca cc nc ln. Trong lch s th gii,
s l thuc ca nhng nc nh vo nhng nc ln th lc no cng c, khng th trnh
khi. Tuy nhin, iu lm ta ch trong quyn sch ny l tnh hnh ca Campuchia hu nh
hon ton do cc nc khc sp xp, cc phe phi ngi Campuchia khng c quyn quyt
nh g trong vic gii quyt vn ca t nc h. Vit Nam trong thi im c miu t
trong quyn hi c th chu nh hng ca Lin X. Ngc li, nhng nc nh nh
Campuchia v Lo li chu s chi phi ca nhng nc ln hn nh Vit Nam, Trung Quc,
Lin X, v.v...
Vit Nam khng nhng chi phi Campuchia m cn can thip su vo nhng chuyn
ni b ca Campuchia. Vit Nam mang qun sang Campuchia v sau cn ng qun trong
mt thi gian rt di. Khi b th gii phn i i phi rt qun th Vit Nam vn mun gii
quyt vn ni b ca Campuchia, khng tn trng ch quyn v quyn quyt nh ca
ngi Campuchia. T vn Vit Nam chim ng Campuchia, n quan im ca ng
cng sn Vit Nam v vn dit chng ca Khmer , n gii php , n cng
thc 6+2+2+2+1 cho ta thy Vit Nam can thip rt su v thao tng vn ni b ca
Campuchia.
Cng lin quan n vn mt nc can thip vo cng vic ni b ca mt nc
khc th nhng nm gn y nh nc Vit Nam thng phn i rng nhng nc ch trch
Vit Nam v vn dn ch, nhn quyn, v t do tn gio, v.v...l can thip vo chuyn ni
b ca Vit Nam. Qua vn ny ta thy rng l do can thip vo chuyn ni b ca Vit
Nam m nh nc Vit Nam thng a ra bc b nhng ch trch v nhng vi phm ca
Vit Nam v dn ch, nhn quyn v t do tn gio l mt l do khng chnh ng v khng
logic. Khi Vit Nam em qun sang Campuchia v can thip trng trn vo chuyn ni b ca
Campuchia th ng cng sn Vit Nam gi l ngha v quc t, cn khi cc nc
thng xuyn vin tr cho Vit Nam gi ng cng sn Vit Nam v nhng quyn vi phm
v dn ch, nhn quyn, v t do tn gio th ng cng sn Vit Nam thng da vo l do
can thip vo chuyn ni b ca Vit Nam. Ta c th ni rng ng cng sn Vit Nam
thng dng l do khng chnh ng m dn, trnh n d lun quc t, v t bo cha
cho vic Vit Nam vi phm nhng cng c quc t v dn ch, nhn quyn, v t do tn
gio m Vit Nam k kt.
Lnh o ng Cng Sn Vit Nam khng v quyn li ca t quc
Ti ly lm tht vng khi bit c c nhng nhn vt chp bu trong ng cng sn
Vit Nam c quyn quyt nh nh hng n vn mnh ca t nc khng c quyn li
ca t quc ln hng u trong quan h ngoi giao vi Trung Quc. Tht bun ci khi ta
thy khi phe x hi ch ngha b khng hong, B Chnh Tr ng cng sn Vit Nam vn
nh gi rng d bnh trng th no Trung Quc vn l mt nc x hi ch ngha ! V
ng cng sn Vit Nam cng mun cng Trung Quc bo v ch ngha x hi. iu ny
cho chng ta thy rng v mun bang giao vi Trung Quc, B Chnh Tr ng cng sn Vit
Nam khng ngh n vic bo v t quc chng li s bnh trng ca Trung Quc, bo
2
v quyn li ca dn tc. B Chnh Tr ch c mt s ngi nhng h c ton quyn a ra
nhng quyt nh c nh hng ln i vi t nc, i vi dn tc, v h khng xem quyn
li ca t quc l g c. Nhng quyt nh ca B Chnh Tr rt m m v ton dn khng
c bit.
Cng cn phi ni thm rng trc khi phe x hi ch ngha b khng hong v khi
cn ch da Lin X th ng cng sn Vit Nam sn sng i u vi Trung Quc. Vo nm
1988, khi xy ra nhng cuc tranh chp gia Vit Nam v Trung Quc Trng Sa th Vit
Nam cng khai phn i Trung Quc v phn i mt cch mnh m. Ti nh lc ti cn
hc lp 7, vo mt ngy th Hai, trong gi cho c ng thy hiu trng trng ti c dnh
mt cht thi gian ng trc bn gii thch cho hc sinh nghe v ch quyn ca Vit
Nam Trng Sa. Tt nhin lc bn hc sinh chng ti cng c nghe thy hiu
trng ging v mu ca bn bnh trng Bc Kinh.
l nhng g xy ra trc khi Vit Nam vn cn ch da Lin X. Nhng sau khi
khng cn c th da vo Lin X na th ng cng sn Vit Nam nh phi khm nm vi
Trung Quc bo v ch ngha x hi, bo v quyn li ca ng cng sn v khng
mng g n quyn li ca t nc. Nhng miu t ca ng Trn quang C trong quyn hi
c cho ta thy iu . Thm vo , nhng s kin gn y nh hip c trn b v trn bin
gia Vit Nam v Trung Quc, m nhiu ngi ngh Vit Nam nhng b Trung Quc rt
nhiu, v s kin cc ng ph Thanh Ha b hi qun Trung Quc bn trn lnh hi Vit Nam
cho ta thy v bo v quyn li ca h, B Chnh Tr v ng cng sn Vit Nam bt chp tt
c, k c hy sinh quyn li ca dn tc v mng sng ca thng dn v ti Vit Nam.
Lnh o ng Cng Sn Trung Quc v quyn li ca Trung Quc
Ngc li vi s ch k, hy sinh quyn li dn tc ca ng cng sn Vit Nam, qua
quyn hi c ny ta thy ng cng sn Trung Quc t quyn li dn tc ca h ln trn ht.
H lun mun thc hin bnh trng ca h lm li cho ngi Trung Hoa. ng Trn
quang C cng ni n vic Trung Quc un mnh thch nghi vi th cc. ng cng
sn Trung Quc sn sng thn vi Lin X v Hoa K khi cn thit cng c quyn li
ca h. ng cng sn Trung Quc khng ngn ngi bang giao vi mt nc khc thc h
vi h ging nh Hoa K. Trong khi , cng l ng cng sn, nhng ng cng sn Vit
Nam vn mun bo v ch ngha x hi. Hin ti, tuy bnh thng ha quan h ngoi
giao vi M nhng vn c nhiu v trong B Chnh Tr ng cng sn Vit Nam vn xem Hoa
K l k th, vn lo ngi Hoa K dng din tin ha bnh thay i ch chnh tr
Vit Nam.
Quan h Vit Nam-Trung Quc-Hoa K
Cng lin quan n din tin ha bnh, Vit Nam nn c thi nh th no trong
mi quan h vi Hoa K ? ng Trn quang C c nu ln bn sai lm ln nht trong ng
li ngoi giao ca ng cng sn Vit Nam trong c vn dnh lu su vo ni b ca
Campuchia v b l c hi bnh thng ha quan h ngoi giao vi Hoa K vo nm 1977.
ng Trn quang C cng d bo rng Trung Quc l ngun xut x chnh ca nhng
thch thc e da i vi ch quyn v ton vn lnh th cng nh i vi an ninh v pht
trin ca Vit Nam. ng Trn quang C cng ngh Vit Nam nn thc y bang giao vi
Hoa K lm i trng vi Trung Quc. ng ta cng gi chnh ph Vit Nam nn c
nhng chnh sch hp l tranh th s ng gp ca cc Vit Kiu cho t quc.
Ti rt ng vi ng Trn quang C nhng im nu trn. Rt tic l ng cng
sn Vit Nam cha lm c nhng iu n Quan h ngoi giao gia Vit Nam v Trung
Quc vn khng c da trn c s bnh ng v tn trng ln nhau. Qua quyn hi c ta
thy c s la bp ca ng cng sn Trung Quc i vi ng cng sn Vit Nam Thnh
, thi xc xc ca ng T n Tn v nhng nhn vt ngoi giao khc ca Trung Quc.
Ta cng thy c s ngy th v yu km v ngoi giao ca cc nhn vt nh Nguyn vn
Linh v Mi khi h mun i thoi trc tip vi Trung Quc m khng thng qua B
3
Ngoi Giao. Ta cng thy c s khng bnh ng trong quan h gia Vit Nam v Trung
Quc qua s kin gn y Vnh Bc B khi cc ng dn Thanh Ha b hi qun Trung Quc
bn cht, sau Trung Quc cn vu khng h l nhng hi tc, v thi bc nhc ca Vit
Nam khng dm phi i mnh m bnh vc cho nhng ng dn v ti. Trong khi ,
quan h gia Vit Nam v Hoa K vn cha c gn gi lm. Vit Nam vn cn e ngi Hoa
K l k th c v din tin ha bnh ca M. Tim nng ca cc Vit Kiu vn cha c
tn dng thch ng.
Ni tm li, Vit Nam cn y mnh quan h vi tt c cc nc, k c Trung Quc v
Hoa K, trn c s bnh ng tht s v tn trng ln nhau. c bit l Vit Nam nn tin li
gn Hoa K hn na v tn dng mi quan h lm gim nh hng ca Trung Quc v
bo v quyn li ca t quc trc s e da ca nc lng ging phng Bc. Chnh ph
Vit Nam cng nn c nhng chnh sch hp l to iu kin cho cc Vit Kiu v gip t
quc v nhng li ch ca dn tc, ch khng phi gip ring ng cng sn Vit Nam.
Tui tr Vit Nam nn lm g ?
Trc nhng chuyn bin ca tnh hnh th gii, c bit l nhng chuyn bin c nh
hng n Vit Nam, tui tr Vit Nam nn lm g ng gp cho t nc ?
Qua quyn hi c ca ng Trn quang C ti thy rng tt c ngi dn Vit Nam, c
bit l gii tr, nn tm hiu s tht bit r nhng quyt nh quan trng ca ng cng sn
Vit Nam lm nh hng n quyn li t quc v dn tc. Tt nhin chng ta s khng tm
hiu c ht tt c nhng g xy ra thng tng, tuy nhin chng ta bit cng nhiu s tht
th cng tt. Trong thi i thng tin v ton cu ha chng ta c rt nhiu phng tin tm
hiu s tht, chng hn nh qua internet, bo, i t nhiu ngun khc nhau.
Tui tr Vit Nam cng nn u tranh cho mt t nc Vit Nam t do v dn ch
tht s. Bi v ch c t do dn ch tht s, khng c ti, mi cho php chng ta tm hiu v
by t kin v nhng vn h trng ca t nc, ging nh vn a qun sang mt
nc khc v vn lnh th, lnh hi, v.v...Ch c t do v dn ch tht s th mi cho php
chng ta bu ra nhng ngi i din cho dn, v quyn li ca t nc v dn tc. Ch c
nhng ngi i din cho dn chnh ng mi c quyn quyt nh mt cch cng khai
nhng vn quan trng i vi quc gia dn tc, ch khng phi nh hin gi: Nhng ngi
trong B Chnh Tr khng l nhng i din tht s ca nhn dn quyt nh nhng vn
quan trng ca t nc trong m m v khng c li cho quc gia, dn tc.
U.S.A. 15.04.2005


















4
HI C V SUY NGH
TRN QUANG C
LI TA
Tp hi k Hi c v Suy Ngh ca ng Trn quang C (1920) lu chuyn trong
nc t u nm 2003. Tc gi nguyn l y Vin Trung ng ng, Th Trng Th Nht
B Ngoi Giao, thnh vin on Vit Nam Dn Ch Cng Ha ti Hi ngh Paris (68-73) v
Vit Nam.
Trc khi lm vic ti B Ngoi Giao (1954), Trn quang C l s quan qun i nhn
dn ging dy ti Trng Cao ng Ngoi Giao. ng l cn B Ngoi Giao sut 44 nm (54-
97)
1964 lm b th th nht i S Qun Vit Nam Dn Ch Cng Ha ti Indonesia.
1966 Trn quang C tr li H Ni, 1976 ph trch V Bc M ri chuyn sang v u Chu
trc khi sang lm i S ti Thi Lan vo nm 1982. c a vo trung ng ng cng
sn Vit Nam t 1986, rng r 12 nm k t 1979, ng Trn quang C tham gia cc cuc
thng lng nhm gii quyt chin tranh ti Cambodia. Sau chin tranh Vit Nam, ng tham
gia cuc m phn bnh thng ha quan h vi ba nc Hoa K, Lin X, v Trung Quc.
Thng hai 1991, ng xin rt ra khi danh sch c vo ban chp hnh trung ng ng cng
sn Vit Nam kha VII nhng khng c chp thun. Thng by cng nm ng gp Tng B
Th Mi xin khng nhn chc B Trng Ngoi Giao thay th ng Nguyn c Thch.
Cui nm 1993, Hi ngh gia nhim k, ng t xin rt khi ban chp hnh Trung ng
ng cng sn Vit Nam.
Trong chiu hng i tm nhng i thoi thng thn gia cu th, McNamara ngh
nhng hc gi v cu lnh o cuc chin hai bn cng sn Vit Nam v Hoa K cng ngi
xung duyt li nhng quyt nh trong cuc chin nhm hiu r kh d rt c nhng
kinh nghim lch s, thc dng cho ton cu qua bi hc Vit Nam. Su hi ngh nh trn
din ra ti H Ni t thng 11.1995 n thng 2.1998, Hi ngh th 7 thc hin ti Vin
Rockefeller Bellagio, Italy.
ng Trn quang C, Nguyn c Thch v mt s hc gi, tng lnh v cu lnh o
Cng Ha X Hi Ch Ngha Vit Nam tham d chui hi ngh ny, quan trng nht l hai
hi ngh chnh vo thng 6.1997 v thng 2.1998.
Tp ti liu ny ghi li nhiu d kin quan trng v quan h ngoi giao ca Vit Nam
vi cc nc x hi ch ngha ln nh, vi Hoa K v khi ASEAN cng nh nhng tranh
chp trong ni b ng cng sn Vit Nam.
Ghi li nhng thng tin ni cm v cc vn ca Vit Nam cn i sau hn bn
mi nm mt thy tai nghe (c gi kn-mt, cha bao gi ph bin) cng vi nhng suy
ngh ca mt cn b cng sn trung kin, tp hi k ny s phn no gip cc nh quan st,
nhng ngi cm bt, thm ti liu phn tch cc din Vit Nam nhng nm sau cuc ni
chin v nhng thng ngy trc mt.
D ngn nm trc hay ngay thi ng i, quan h Vit-Trung lc no cng l ni
quan ngi ca ngi Vit Nam, nht l trc nhng mt mt, thit hi, e da ln n ch
quyn v ti nguyn Vit Nam trong nhng nm gn y dc ng bin gii pha Bc cng
nh Vnh Bc Vit v c vng Bin ng ca T Quc, tp ti liu ny ch r mt s h qu
ca t duy v cch ng x ca nhng ngi c trch nhim an dn bo quc trong nhng thp
nin cn i. y l nhng bi hc qu gi cho tt c mi ngi Vit quan tm n vn mnh
dn tc.
Ph nh, mc lc, tt c nhng cc ch v ch thch tp ti liu nhm gip ngi
c d hiu hn v tra cu thm khi cn.

Trn Giao Thy

5
Hi c v Suy ngh
Trong 44 nm (1954-1997) lm ngoi giao, tri qua nhng giai on khc nhau. Bn
thn chng kin v tham gia nhiu s kin ngoi giao ng ghi nh ca thi k khng chin
v ca thi k hu chin nh cuc m phn ha bnh vi M Paris (1968-1973), m phn
v bnh thng ha quan h vi Trung Quc. S d ti chn qung thi gian (1975-1993)
vit k c ny v n cha ng nhiu din bin khc mc t nh v i ngoi. Nht l trong
quan h ca ta vi ba nc ln, d b v tnh hay c lm ri rng cho lch s c
trn trnh, khin cho vic nh gi v rt bi hc b sai lch. V y cng l giai on m
mi quan h ca ta vi cc nc ln c nhng iu ng phi bn khon suy ngh, khng
nhng cho hin ti m c th cho c tng lai.
Bi cnh quc t lc ny rt phc tp, chin tranh lnh i vo giai on cui. C 3
nc ln Lin X, M, Trung Quc u c nhng chuyn i v chin lc, t ch i u
quyt lit vi nhau chuyn sang ha hon tay i ri tay ba. Cc din chnh tr lun bin i
Chu Thi Bnh Dng tc ng trc tip n tiu khu vc ng Nam v nc Vit
Nam ta. Khu vc ng Nam lc ny cng ang trong qu trnh chuyn i t i u sang
quan h i thoi gia hai nhm nc ng Dng v ASEAN. Hon cnh ny ng ra i
hi Vit Nam phi mnh dn sm i mi t duy v i ngoi c c mt ng li ph
hp vi thc tin khch quan nhm thot ra khi th c lp, ha nhp c vi pht trin
chung ca khu vc v th gii. Nhng khng! T duy chnh tr x cng giam gi nc ta
trong cnh kh khn mt thi gian di. Chnh v th ngoi giao qung thi gian ny li
trong ti nhiu bn khon suy ngh v ci ng ci sai, ci nn lm v ci khng nn lm. Ti
ngh rng nu nghin cu mt cch trung thc v c trch nhim nhng s kin ca giai on
lch s ny th t y c th rt ra nhng bi hc b ch v ch ng cho ngoi giao ta hin
ti v tng lai vi mc ch ti cho l m bo c li ch ca dn tc trong mi trng
hp.
V vy ti liu ny ti vit lm 2 phn: Hi c v Suy ngh. Phn Hi c c gng ghi
li mt cch khch quan v trung thc din bin ca cc s kin trong thi gian 1975-1993
trn c s nhng t liu v nht k cng tc cn lu gi c. Cn Phn Suy Ngh dnh cho
nhng ngh ca ring ti, nhng iu trn tr ca ti khi nghin ngm li cc s vic
tri qua. Nhng ngh hon ton theo ch quan, c th sai c th ng.
23.1.2001
Bn tho ny c b sung v hon chnh ngy 22.05.2003
Trn Quang C


6
Vit Nam trong thp nin 70 ca th k 20
Nc Vit Nam ta trong nhng nm 70 ca th k 20 tri qua nhng s kin to ln:
Hip nh Paris 1973 v Vit Nam kt thc cuc m phn maratn 1968-1973 gia
Vit Nam v M, ton thng ca chin dch H ch Minh nm 1975 a Vit Nam ti nh
cao ca gii phng dn tc v uy tn ca quc t. Thng li ca Vit Nam trong khng chin
chng M khng ch l mt tc nhn a n nhng thay i rt quan trng trong chin lc
ca cc nc ln m cn lm chuyn i cc din chnh tr khu vc ng Nam . N s sc
mnh qun s v ch kin cng ca Vit Nam, mt khc lo ngi mi e da t nc Trung
Hoa khng l tng ln mt khi M rt khi ng Nam , ng thi li c yu cu pht trin
kinh t, cc nc ASEAN st sng bnh thng ha v ci thin quan h vi Vit Nam; t
chc lin minh qun s SEATO tan r, xu hng ha bnh, n nh ng Nam pht trin.
Sau khi b go nc lnh Vit Nam, M lo tho chy khi ng Nam , song li s to
ra mt khong trng c li cho cc i th ca mnh. Mt mt s Lin X tha th m
rng nh hng ng Nam v th gii, mt khc lo Trung Quc pht huy vai tr nc
ln Chu lp ch hng nn M va tm cch khai thc mu thun X-Trung va
mun c mt nc Vit Nam c lp c vi Trung Quc ln Lin X duy tr th cn bng
chin lc gia 3 nc ln trong khu vc Chu Thi Bnh Dng.
Trong tp Ti liu Lu Nm Gc (Pentagone Papers) ca M c vit: Bo co ca
i S M ti Anh gi B Ngoi Giao M ngy 1.3.1967 ghi li mt cuc i thoi ngn
gia Ngoi Trng Anh Brown v Ngoi Trng Ba Lan Rapacki ti Lun n ngy
22.2.1967. Khi Brown hi nhn nh ca Rapacki v mc th lc ca Kossyguine (Th
Tng Lin X lc ) i vi H Ni. Rapacki Tr li: Khng km ca ng i vi H
Ni. V khi Brown hi: Gia Trung Quc v Lin X nc no c nhiu nh hng hn
i vi H Ni ?. Rapacki Tr li: Bc Vit Nam. ng li c lp t ch ca Vit
Nam th hin r nt trong sut thi gian m phn vi M Paris.
Sau cuc m phn vi M Paris nm 1973 ti c bt lm V Trng V Bc
M nn c y iu kin trc tip theo di v x l mi quan h ca nc ta vi M sau
chin tranh.
Vo qung hn mt thng sau khi gii phng min Nam, ta c nh Lin X chuyn
cho M mt thng ip ming Lnh o Vit Nam Dn Ch Cng Ha tn thnh c quan h
tt trn c s tn trng ln nhau. Trn tinh thn , pha Vit Nam t kim ch trong khi
gii phng, to c hi cho ngi M khng b cn tr trong vic tin hnh di tn nhn vin
ca h. Pha Vit Nam c gng lm mi s cn thit khng lm xu i quan h vi M
trong tng lai. Khng c s th ch i vi M Vit Nam v Vit Nam cng khng mun
thy nh vy pha M.
Ngy 12.6.75, M gi n S Qun ta Paris bc thng ip p li: V nguyn
tc, M khng th hn g Vit Nam Dn Ch Cng Ha. ngh trn c s tin hnh bt
c quan h no gia hai bn (procced on this basis in any relations between the two sides).
M sn sng nghe bt c gi no m pha Vit Nam Dn Ch Cng Ha c th mun a
ra. Thng ip ny do S Qun M Paris gi ti S Qun ta, ni dung khng ni r l ca
B Ngoi Giao M hay ca cp no.
Ngy 11.7.75, ta gi thng ip cho M, ch yu nhc li on ni v M trong Bo
Co ca Ngoi Trng Nguyn duy Trinh c trc Quc Hi ngy 4.6.75: Vic Chnh ph
Hoa K tn trng cc quyn dn tc c bn ca nhn dn Vit Nam, t b hon ton s can
thip vo cng vic ni b min Nam Vit Nam, lm ngha v ng gp vo vic hn gn vt
thng chin tranh v cng cuc xy dng li sau chin tranh c hai min Vit Nam, s to
iu kin thit lp quan h bnh thng gia Vit Nam Dn Ch Cng Ha v Hoa K theo
tinh thn iu 22 Hip nh Paris v Vit Nam.
Cuc tip xc u tin sau chin tranh gia ta v M din ra ti Paris ngy 10.7 cp
B th th nht i S Qun ( Thanh-Pratt) ch yu bn v vn MIA, c th pha M
7
xin c trao tr mt s hi ct phi cng M b bn ri min Bc. n cuc gp tip theo
ngy 5.9.75, cng vn pha Thanh v Pratt, ta ng s giao cho M 3 b hi ct gic
li. Song mi ti thng 12 ta mi cho php mt on 4 H Ngh S M do Ch Tch y ban
POW.MIA, G.V. Montgomery dn u vo H Ni nhn. on ny c Th Tng
Phm vn ng tip.
Sang nm 1976, M li thng qua Lin X thm d vic tip xc vi ta, song khng
nh s khng thc hin iu 21 ca Hip nh Paris. Cng hm ngy 26.3.76 ca Henry
Kissinger (lc ny l Ngoi Trng) gi Ngoi Trng Nguyn duy Trinh cm n ta n
tip on Montgomery v sn sng m cuc tho lun v vic thit lp mi quan h mi gia
hai nc. I believe that the interests of peace and security will benefit from placing the past
behind us and developing the basis for a new relationship between our two countries. Ngy
30.4 B Trng Ngoi Giao ta gi cng hm tr li, nu li nhng vn tn ti gia 2 nc
(vn bi thng chin tranh v vn ngi M mt tch trong chin tranh), trn c s gii
quyt 2 vn s bnh thng ha quan h vi M theo quy nh ca iu 22 Hip nh
Paris. Ta sn sng xem xt ngh c th ca M v vic m thng lng gia hai bn. Ta
s c tr li khng qu lu, song s khng trc khi Quc Hi M bn v vic b cm vn
i vi Vit Nam. Gn nh ng thi vi vic G. Ford bc kin ngh ca Quc Hi M yu
cu tm ngng trong 6 thng lnh cm vn bun bn vi Vit Nam. B Ngoi Giao M gi
thng ip khng nh sn sng sm c tho lun vi Vit Nam, song nhn xt quan im ta
t thng lng trn c s selective application of past agreements l khng em li kt
qu xy dng; vn full accounting v MIA s l mt trong nhng vn hng u ca
M, ch khi no vn ny c gii quyt mt cch c bn (substantially) mi c th c
tin b tht s ti bnh thng ha quan h gia hai nc chng ta. ngh Vit Nam xem li
mt cuc hp bn v cc vn tn ti l c b ch hay khng ?
Tnh hnh nhng nhng nh vy ko di cho ti khi Jimmy Carter trng c Tng
Thng thay Gerald Ford nm 1977. Chnh quyn mi ca ng Dn Ch c quan im chin
lc khc v thi i vi Vit Nam mm mng hn. Nguyn nhn quan trng khin chnh
quyn Carter quan tm ngay t u n vic thit lp mi quan h mi vi Vit Nam l li ch
chin lc ca M khu vc Chu Thi Bnh Dng. i S M ti Lin Hip Quc,
Andrew Young, ni r iu : Chng ti coi Vit Nam nh mt Nam T Chu .
Khng phi l b phn ca Trung Quc hay ca Lin X, m l mt nc c lp. Mt nc
Vit Nam mnh v c lp l ph hp vi li ch quc gia ca M (thng 1.1977).
Ngy 6.1.1977, thng qua Lin X, M li a ra mt k hoch 3 bc v bnh thng
ha quan h vi Vit Nam:
1.- Vit Nam cho bit tin v nhng ngi M mt tch trong chin tranh (MIA).
2.- M chp nhn Vit Nam vo Lin Hip Quc v sn sng lp quan h ngoi giao
y , cng nh bt u bun bn vi Vit Nam.
3.- M c th ng gp khi phc li Vit Nam bng cch pht trin bun bn, cung
cp thit b v cc hnh thc hp tc kinh t khc.
Ngy 3.3.1977 chnh quyn Carter quyt nh ni lng mt phn cm vn i vi ta,
cho php tu thy v my bay nc khc ch hng sang Vit Nam c gh cc cng v sn
bay ca M ly nhin liu (nhng vn cm ngi M bun bn vi Vit Nam, cm tu M
n Vit Nam, cm tu v my bay Vit Nam n cng v sn bay M). Ngy 9.3.1977 M
cho php cng dn M c i thm Vit Nam, Cuba, Bc Triu Tin, Campuchia k t ngy
18.3.1977.
n gia thng 3, ta nhn tip n Leonard Woodcock, c phi vin ca Tng Thng
M Carter, sang Vit Nam. Ngy 17.3.1977, Th Tng Phm vn ng tip L.
Woodcock v 4 thnh vin, trong c Thng Ngh S Mansfield ti Ch Tch ph H
Ni. Ngy hm , on M cng n cho Ngoi Trng Nguyn duy Trinh.
8
Sau chuyn i thm m ng ny, hai bn tha thun m cuc m phn v bnh
thng ha quan h gia Vit Nam v M ti Paris. on ta lc do Th Trng Ngoi
Giao Phan Hin dn u, thnh vin c ti, V Trng V Bc M, anh V Hong, V
Trng V Lnh S v my cn b V Bc M:
a. Bi xun Ninh, Cng, L Mai. Anh L Mai khi l cn b V Bc M, lm
phin dch cho Trng on. S Qun ta Php c anh Thanh, b th th nht v anh
Nguyn thin Cn, ty vin bo ch, tham gia on. Pha M do R.Holbrooke lm Trng
on. Cuc m phn din ra kh lu, phi qua 3 vng m phn trong thng 5, thng 6 v
thng 12 nm 1977. a im lun phin i S Qun ta v i S Qun M ti Php.
Trong m phn vng 1 (ngy 3-4.5.1977), lp trng ca M l hai bn thit lp quan h
ngoi giao y ngay v v iu kin, cn nhng vn khc gia hai bn li gii quyt
sau; M s khng cn Vit Nam vo Lin Hip Quc. Cn v iu 21 (ca Hip nh Paris v
Vit Nam), M c kh khn v php lut nn khng thc hin c, ha s thc hin khi
c quan h, b cm vn bun bn v xt vin tr nhn o. Theo ch th nhn trc khi i,
ta kin quyt i phi gii quyt c gi 3 vn : Ta v M bnh thng ha quan h (bao
gm c vic b cm vn v lp quan h ngoi giao y ), ta gip M gii quyt vn MIA
v M vin tr 3,2 t la cho Vit Nam nh ha hn trc y. Tr ngi ln nht cho
vic bnh thng ha quan h l vic ta i M vin tr 3,2 t la cho ta v Quc Hi M
khi dt khot khng chp nhn vin tr lm iu kin cho vic bnh thng ha quan h
vi Vit Nam. Ngy 2-3.6, m phn vng 2, M nu li cc ngh hi thng 5. Ngy
19.7.1977, ti Hi ng Bo An Lin Hip Quc, M rt b vic ph quyt Vit Nam vo
Lin Hip Quc. Sau vng 2, anh Phan Hin phi bay v H Ni bo co v xin ch th,
thc cht l ngh trn nn c thi thc t v i sch mm do hn, nhng nghe ni c 4
v lnh o ch cht ca ta lc u nht tr lp trng trn. Trc i hi kin quyt ca ta,
ti vng 3 (19-20.12.1978), M ngh nu cha tha thun c v vic thit lp quan h
ngoi giao y th c th lp Phng Quyn Li (Interest section) Th hai nc,
nhng nh vy th cha b cm vn c. Sau khi c Phng Quyn Li th s ty tnh hnh
m xt b cm vn, song ta vn gi lp trng cng nhc i gii quyt c gi 3 vn .
R rng nm 1977 chnh quyn Carter thc s mun bnh thng ha quan h vi Vit
Nam v nm 1977 c kh nng thc t ta bnh thng ha quan h vi M nhng ta
b qua. Trong khi , theo s xi dc ca Bc Kinh, chnh quyn Polpot bt u chin tranh
bin gii t ngy 20 thng 4 v n phng ct t quan h ngoi giao vi ta ngy
31.12.1977.
T u nm 1978, quan h gia 3 nc ln M-X-Trung bt u chuyn t hnh thi
i u tng i mt sang hnh thi M-Trung cu kt chng Lin X. Lin X nhn th yu
ca M sau thm bi Vit Nam ra sc tng cng nh hng -Phi v M La Tinh bng
hc thuyt ch quyn hn ch ca Brejnev. Ti Chu , Lin X a qun vo
Afghanistan (1979), ng thi thc hin chnh sch bao vy Trung Quc. Cng t nm 1978,
M y nhanh qu trnh bnh thng ha quan h vi Trung Quc (t thng 2.1978), khi
Kissinger i thm Bc Kinh, Trung Quc v M k tha thun lp C Quan lin lc Th
2 nc vi quy ch nh mt S Qun. Nc c chi l bi Trung Quc ngn chn
Lin X ca C Vn An Ninh Quc Gia Z. Brzezinski dn dn ln lt ch trng ca
Ngoi Trng Cyrus Vance v R. Holbrooke l thc y song song vic ci thin quan h
vi Vit Nam v Trung Quc. Ngy 23.8.78, trong lc M m phn v bnh thng ha
quan h vi ta Paris, Ngoi Trng M C. Vance i thm Bc Kinh. Cho n khi ng
Tiu Bnh tuyn b Trung Quc l NATO phng ng v Vit Nam l Cuba phng
ng (19.5.1978) v Brzezinski i thm Trung Quc (20.5.1978) th chnh quyn Carter
chn con ng bnh thng ha quan h vi Trung Quc v gc sang bn vic bnh thng
ha quan h vi Vit Nam.
9
Ngy 21 thng 8 nm 1978 Quc Hi M cn c mt on 7 H Ngh S (Dn Biu)
thuc c hai ng Dn Ch v Cng Ha, do H Ngh S Dn Ch G.V. Montgomery, Ch
Tch y Ban POW.MIA, dn u sang Vit Nam ch yu trao i vi Th Trng Phan
Hin v vn tm kim ngi M mt tch trong chin tranh (MIA). Ta trao tr cho
M mt s b hi ct t thin ch hp tc trong vn MIA. V theo yu cu ca h, ti
dn on Montgomery i min Nam, thm Thnh Tht Cao i v mt tri ngi Campuchia
t nn chin tranh bin gii Ty Ninh. y l ln u tin ta cho php mt on M chnh
thc thm thnh ph H ch Minh k t khi gii phng min Nam.
Sau chng mt thng, ti sang Nu c tip tc cuc m phn v bnh thng
ha quan h vi M. Cuc m phn vng 4 v bnh thng ha quan h Vit Nam-M
khng ko di nhiu nm 1977 Paris. Ln ny Trng on m phn ca ta l Th Trng
Ngoi Giao Nguyn c Thch. Cn pha M vn l R. Holbrooke. n lc ny khi ta quyt
nh rt b i hi M phi bi thng chin tranh, vin tr 3,2 t la mi bnh thng
ha quan h v nhn cng thc bnh thng ha quan h khng iu kin ca M th
mun. S d M tip tc m phn vn bnh thng ha vi ta lc l ch nhm lm Vit
Nam chp chng trong quan h vi Lin X v trong vn Campuchia, trong khi M
chuyn hng sang pha Trung Quc. R. Holbrooke ni vi ta: M coi trng Chu . M cn
bnh thng ha quan h gia hai nc. Nhng M lo ngi Lin X t cn c Cam Ranh.
Trong khi ch i pha M tr li dt khot v vn bnh thng ha quan h,
khong h tun thng 11, anh Thch v H Ni trc, cn ti vn li Nu c gi cu.
Ngy 30.11.1978, R. Oakley, tr l (Ph T) Ngoi Trng M, tr li s thc dc ca ti,
cn ni: M khng thay i lp trng bnh thng ha quan h vi Vit Nam, nhng phi
chm li v cn lm r 3 vn Campuchia, Hip c Vit-X v vn ngi di tn. Ri h
trao cho ti tm nh ta nh ca S Qun ngay trn ng R. Hoa Thnh n, ni l s trao
tr ta ta nh lm tr s i S Qun, yu cu ta cung cp s ngi nh c ca Tng
Lnh S Qun M ti ng Trng Thi (?) H Ni.
Ti li Nu c mi ti cui thng 1.1979, sau khi ta a qun vo Campuchia gip
bn nh ui Polpot gii phng Phnom Penh. Cc cuc ni chuyn M-Vit Nam v bnh
thng ha tan v do cuc xm lc Campuchia ca Vit Nam (Cyrus Vance 9.1.1979).
Ti ngh, thc ra M quyt nh dt b qu trnh m phn bnh thng ha quan h vi ta
t khi ta tham gia khi COMECON v k Hip c hu ngh vi Lin X (3.11.1978), bt
tay vi Trung Quc chng Lin X Chu Thi Bnh Dng.
Vic ng Tiu Bnh i thm M (29-30.1.1979) nh du vic bnh thng ha quan
h M-Trung Quc, cng l chnh thc xp li vic bnh thng ha quan h Vit Nam-M
ti 17 nm sau. Trong khi gp Carter Hoa Thnh n, ng Tiu Bnh t s tin cng
vo Vit Nam v khng gp phi phn ng bt li no t pha M. Theo Brzezinski, trong
cuc hi m vi Carter hm 29.1, ng yu cu c s cng tc gia M v Trung Quc
chng Lin X. Cn Carter c phn thn trng hn, ng c nhng cuc tham kho cht ch
gia hai nc chn ch ngha bnh trng ca Lin X nhng thn trng trnh cp ti
ngh ca ng. Sau , ngy 26.2.1979, Carter c nu 6 nguyn tc x s khi Trung Quc
xm lng Vit Nam: M khng can thip trc tip, khuyn khch cc bn t kim ch, Vit
Nam rt qun khi Campuchia v Trung Quc rt qun khi Vit Nam, cuc xung t khng
e da li ch trc mt ca M, khng t li vn bnh thng ha vi Trung Quc,
quyn li ng minh ca M khng b e da. Cng t , cuc xung t Campuchia v quan
h vi Vit Nam c t trong khun kh ca mi quan gia 3 nc ln M-X-Trung.
V cng t M gn vn quan h M-Vit Nam vi qu trnh gii quyt vn
Campuchia.
L nhn chng lch s v cng l ngi trc tip tham gia cc hot ng ngoi giao
ny vi t cch l V Trng V Bc M B Ngoi Giao, trc tip tham gia on m phn
v bnh thng ha quan h vi M Paris nm 1977 ri Nu c nm 1978, ti tht s
10
au xt v ta b l mt c hi cng c th ng ca Vit Nam trong ha bnh tp trung
pht trin t nc sau bao nm chin tranh, l c hi san bng khong cch vi cc nc
cng khu vc. Trong tp hi k ca mnh (From Third world to First. (T th gii th ba n
th gii th nht). L Quang Diu nhn xt: Nm 1975 thnh ph H ch Minh c th
snh ngang vi Bangkok. Nhng nay (nm 1992) n tt li ng sau ti hn 20 nm.
Vic ta t chi li ngh bnh thng ha quan h khng iu kin ca M, lm
cao trc vic ASEAN ng mun Vit Nam tham gia t chc khu vc ny, theo ti, a
li nhng h qu v cng tai hi cho nhn dn v t nc ta. Liu Trung Quc c dm tip
tay cho bn dit chng Polpot khiu khch ta v c dm nh ta nm 1979 nu nh Vit Nam
sau chin thng 1975 c mt chin lc thm bn-bt th thc s cu th hn ? Vic bnh
thng ha quan h vi M v vic gia nhp khi ASEAN mi ngt 20 nm sau (1995) ta
mi thc hin c mt cch kh cht vt.
Theo ti, t duy i ngoi c phn cng nhc ca ta lc y qu khng theo kp
bc chuyn bin ca chnh tr th gii th hin qua s iu chnh chin lc ca cc nc
ln sau s kin Vit Nam 1975, dm c nhng quyt sch linh hot kp thi em li li ch
to ln lu di cho dn tc ta. Ngc li, vic ta b l c hi bnh thng ha quan h vi M
lc ny khin Vit Nam gn nh n c trc mt Trung Quc y tham vng.
Cn vi Trung Quc, sau khi c Hip nh Paris 1973, Trung Quc c li ch duy tr
nguyn trng ng Dng, nht l vic Vit Nam chia ct thnh hai min di hai ch
chnh tr khc nhau l ph hp vi lu di ca h ng Nam . Sau khi i thm Trung
Quc v, Thng Ngh S M K. Mansfield bo co trc Quc Hi M (1.2.1975): Trung
Quc tn thnh hai nc Vit Nam tip tc tn ti. Trung Quc cho rng mt nc
Campuchia thng nht, trung lp l iu ch yu trong mt ng Dng n nh.
T 1973, xy ra nhng va chm bin gii Vit-Trung. Nm 1974, Trung Quc
chim ngon lnh nt phn cn li Qun o Hong Sa ca ta. C ngi cho rng ch sau khi
ta ng hn theo Lin X th Trung Quc mi chng ta. Song s tht l cc hot ng th ch
ca Trung Quc i vi Vit Nam xy ra t trc khi Vit Nam tham gia khi SEV (thng
6.1978) v k Hip c Hu Ngh vi Lin X (thng 11.1978). Thng 12 nm 1975, sau khi
thm Trung Quc qua Paris, H. Kissinger ni: M ang tnh ton vic s dng Trung Quc
hn ch nh hng ca Vit Nam khu vc.
Nt c trng ca giai on 1975-78 l Campuchia tr thnh tiu im ca s i u
gia mt bn l Trung Quc v mt bn l Vit Nam c Lin X ng h. S i u y tr
thnh xung t qun s ngay t thng 5.1975 v pht trin ln thnh cuc chin tranh bin
gii Ty-Nam nc ta. Trong khi tr li phng vn, ngy 8.1.1978 ti nhn nh: iu l
th y l trng hp u tin ca mt cuc chin tranh qua tay ngi khc gia Lin X v
Trung Quc, xung t gia Vit Nam c Lin X ng h v Campuchia c Trung Quc
ng h.
Nh vy ch qua 4 nm sau khi gii phng c t nc, ta li b x y vo cuc
chin thm khc Campuchia, i u ngay vi Trung Quc, k tng l ng minh chin
lc ca ta trong 30 nm chin u chng xm lc phng Ty. Sau hai cuc khng chin
gian kh, dn ta mi ch c hng mi v ca chin thng v ha bnh m cha y 5
nm. Vt thng chin tranh cha lnh th lm vo cnh na ha bnh na chin tranh.
Chin tranh chng M tuy gian kh khc lit song Vit Nam cn c c mt trn
nhn dn th gii rng ln ng h, cn trong cuc chin u chng dit chng Polpot th Vit
Nam hu nh hon ton c lp. Cc nc cng khu vc lo s Vit Nam sau khi h xong
Campuchia s pht huy sc mnh qun s ra c ng Nam . Cn Trung Quc ra sc vu
khng Vit Nam xm lc Campuchia v c mu lp Lin bang ng Dng lm
ch c Lo ln Campuchia, xa m tnh cht chng dit chng ca vic Vit Nam a
qun vo Campuchia.
11
Cng thi gian ny, do nhng kh khn kinh t-x hi chng cht ca thi k chin
tranh cha c tho g, li b bao vy cm vn bn ngoi nn trong nc ny sinh ra tnh
trng vt bin trn ra nc ngoi ca mt b phn dn chng c min Nam ln min
Bc, to thm gnh nng v i ngoi cho ta, bi en thm hnh nh Vit Nam trn quc t.
Vn Campuchia v vn thuyn nhn (boat people) lc qu l hai gnh nng trn
mt trn i ngoi ca ta trong thp nin 80 ca th k 20.
Na cui ca thp k 70 ny l thi gian ta chng cht nhiu sai lm v i ngoi nht
trong sut lch s dng nc sau cch mng (t 1945 n nay):
- Ta khng khn ngoan duy tr mi quan h cn bng vi Trung Quc v Lin X,
nhn t cc k quan trng m bo thng li ca ta trong khng chin chng M.
- B l c hi bnh thng ha quan h vi M, nm 1977, khi chnh quyn Carter
ch ng ngh hai bn bnh thng ha quan h khng iu kin.
- nh gi sai v khng gia nhp khi ASEAN ngay t 1976 khi c 6 nc ny u
mong mun ta tham gia v li ch ca mi mt quc gia v ca chung khu vc.
- Dnh lu su v lu vo vn Campuchia.
Nhng sai lm ny c h qu lin quan cht ch vi nhau, gy thit hi ln cho ta v
i ngoi, v an ninh quc phng, v pht trin kinh t trong mt thi gian di.
Mt nhim k i S khng t nht.
Thng 10.1982, ti c b nhim i lm i S ti Vng Quc Thi Lan mt im
tin tin ca mt trn i ngoi thi k y v chnh quyn Thi Lan lc gn b rt cht vi
Trung Quc trong vic nui dng b l dit chng Polpot chng Vit Nam. Khng th ni
nhim k i S ca ti Thi Lan khi l bnh lng hay t nht. Hu nh khng c thng
no l khng c nhng m ng biu tnh trc S Qun h ht phn i Vit Nam xm
lc Campuchia, xm phm lnh th Thi. Thng thng nhng hot ng ny tr nn no
nhit vo u ma kh hng nm, cng lc vi cc hot ng qun s bt u trn bin gii
Campuchia-Thi. m biu tnh c khi l dn xm l (loi xe xch l my ca Thi), c
khi l t chc dn v Thi, c khi l m ngi Vit phn ng my Tnh ng Bc thng
t tp trong cng vin Lum pi ni gn i S Qun ta trn ng Wireless Road, nhn
tin biu tnh ph.
Bo ch Thi Lan hi hnh nh rt khoi theo di phn nh cc hot ng ca i
S Vit Nam, c bit l nhng khi c cuc gp g khng ly g lm vui v gia B Ngoi
Giao Thi Lan v i S Vit Nam. Phi ni rng nhit khng kh chuyn tr gia ti
vi cc v quan chc, ngoi giao Thi phn nh kh trung thnh cng chin s vng
bin gii Campuchia-Thi Lan. Ti khng th no qun li pht biu y phn n ca ngi T
Lnh Lc Qun y quyn uy Ac-thit Khm-lang-c vi bo ch: Chng cn c i S Vit
Nam Thi Lan na, sau khi ti lch s nhng kin quyt t chi nhn hai bc cng hm
phn i ca Ngoi Trng Thi. Bc cng hm ngy 17.4.1983 ca Thi phn i qun i
Vit Nam bn ri chic my bay trinh st L19 lm cht vin phi cng li my bay , v sau
li bn hng mt chic trc thng ca Qun i Thi. Cn cng hm ngy 1.5.1984 phn
i qun i Vit Nam pho kch vo lnh th Thi thuc Tnh Surin lm cht v b
thng mt s dn lng. Tuyn b gin d ca Tng Ac-thit c ph ha bi mt s bo
Thi, trong t nht bo ting Anh Daily News (Tin tc hng ngy) c x lun vit:
Chnh ph (Thi Lan) cn yu cu Vit Nam thay ngay i S ca h Bangkok phn
i vic ng ny t chi nhn cng hm phn khng ca Thi. S vic xy ra vo thi
gian u ma kh 1984-1985, lc qun tnh nguyn Vit Nam m chin dch nh thng vo
vng t thnh v xa sch cc cn c ca 3 phi Kh-me phn ng nm trn ng bin
gii Campuchia-Thi Lan v cm su vo t Thi Lan. Cng thi gian xy ra nhng v
tp kch v pho kch ca qun Trung Quc vo my Tnh bin gii pha Bc nc ta phi
hp cu nguy cho bn dit chng Polpot mt trn pha Ty nc ta.
12
Thng qua bo ch Thi, ti cng c dp lm cho nhn dn Thi Lan r s tht v
vn Campuchia trong khi tr li phng vn ca t Kledlap (B Quyt) ngy 15.4.1984:
Hi: Ngi c tn thnh kin cho rng chin tranh Campuchia l cuc xung t gia
Lin X-Vit Nam mt bn vi Trung Quc-Kh me mt bn, cn ASEAN v cc bn
khc ch ng vai tr ph ? Nu ng nh vy, Ngi c kin th no v sng kin ca ng
Adam Malik v m phn Lin X-Vit Nam-Trung Quc gii quyt vn Campuchia ?
Tr li: Thc cht ca ci gi l vn Campuchia hin nay l vic Trung Quc s
dng mt trong nhng cng c c lc nht v cng l th bo nht ca h can thip v e
da an ninh ca cc nc ng Dng, trc ht l Campuchia. Nu cho rng y l xung
t gia Lin X-Vit Nam vi Trung Quc-Kh me th l mc by Trung Quc c, u l
sai lm nguy him. V nh th s khng thy c mi e da ln i vi an ninh ca tt c
cc khu vc ny l ch ngha bnh trng v b quyn Trung Quc. Lin X trc n nay
ch gip nhn dn 3 nc ng Dng bo v c lp v xy dng ha bnh t nc mnh,
khng e da ai c. V vy, xin min pht biu v kin ca ng Adam Malik y.
Hi: Chin tranh ( Campuchia) ko di s nh hng n kinh t Vit Nam v
ASEAN, khng r ai s chu ng c lu hn ai ?
T.L: Ti ngh rng khng nn t vn nh vy, v s trng him k ca Bc Kinh.
Th on ln ca h trong chnh tr quc t xa nay vn l ngi trn ni xem h nh
nhau. Nc chng ta khng ln nh h, v vy ta cn phi thng minh hn h, t nht cng
khng mc mu h. Li ch ca nhn dn cc nc ng Nam khng cho php chng ta
ko di tnh hnh i u hin nay cho cc nc khc ng ngoi hng li.
Trong chuyn i Indonesia thng 3 va qua ca B Trng Nguyn c Thch, Vit
Nam v Indonesia nht tr nhn nh l tnh hnh tip tc nh hin nay l c hi cho cc
nc trong khu vc trong c gng xy dng nn kinh t v ci thin i sng nhn dn mnh.
Hai bn tha nhn l gii quyt c tnh hnh ny s c li cho tt c cc nc ng Nam
. Nu khng s ch c li cho cc bn th ba.
Hi: Khng r Ngi c th khng nh c hay khng rng trong tnh hnh hin nay
qun Vit Nam s khng trn qua bin gii Thi Lan.
T.L: V iu ny chng ti c th m bo chc chn rng chng ti khng xm phm
lnh th ca Thi Lan.
Hi: Nhng chnh quyn v Qun i Thi Lan vch r iu xy ra. Mt s
phng vin nc ngoi cng a tin ny.
T.L: Xin khng nh li rng trong t tn cng bn Kh me va qua, bn ny
chy vo lnh th Thi Lan. Lc lng ca chng ti dng li bin gii ch khng xm
phm lnh th Thi Lan, mc d pha Thi Lan to iu kin cho bn ny chy sang. V
tin ni rng bt c t binh Vit Nam, c xc binh s v xe tng Vit Nam trong t Thi
Lan l hon ton ba t.
Hi: Ngi T Lnh Ti Cao kim T Lnh Lc Qun (Ac-thit Khm-lng-c) a
ra tin ny
T.L: Chnh Ngi T Lnh Ti Cao Qun i khng nh tin ni rng Qun i Thi
Lan s dng my bay A.37 nm bom ph hy kho v kh ca Kh me , cng cha r
kho ny nm trn t Thi hay trn t Campuchia. Trong khi chin s ang xy ra bin
gii, Qun i Thi Lan khng to iu kin cho phng vin nc ngoi vo lm tin khu
vc . Nhiu phng vin nc ngoi rt bt bnh v vic ny v ni rng Qun i Thi Lan
a tin rt ln xn, hm nay ni th ny, ngy mai li ni th kia, khng thng nht. V d
nh lc u ni bt c 40 t binh Vit Nam, sau ni l bt c 41 ngi, tip ni
ch bt c 6 ngi, cn l ngi Kh me.
Hi: Khng r Vit Nam s c bin php sm chm dt chin s nh th no ?
T.L: Theo kin ring ti, nu chin s ln ny chm dt cng sm s cng c li cho
cc bn. Trc ht chng ti mun gi gn mi quan h, mun lm cho bin gii Thi Lan-
13
Campuchia c ha bnh n nh v mun cho Vit Nam v Thi Lan sm c quan h hu
ngh. Chng ti khng mun chin tranh ko di, nhng cng khng s chin tranh ko di.
Hi: Vn khng an ton hin nay l qun i Vit Nam p st bin gii Thi
Lan. Nu vo cng v Thi Lan th Vit Nam cng s cm thy mnh khng an ton nu
nh c lc lng nc ngoi xm phm nh vy. y l iu suy ngh hin nay ca Thi Lan.
T.L: Nu nh cc ng theo di k vn th cc ng s thy khng phi l g mi m
c. Chng ti nhiu ln a ra nhiu sng kin: T nm 1980 chng ti ngh xy
dng khu an ton dc bin gii Thi Lan-Campuchia nhm m bo an ninh khu vc ny,
lm cho pha Thi Lan khi lo ngi vic qun i Vit Nam c mt Campuchia. Nhim
v ca qun i Vit Nam Campuchia ch nhm tiu dit lc lng Polpot. Chng ti
nhiu ln tuyn b qun i Vit Nam s rt ngay khi nguy c e da t Trung Quc chm
dt.
Khi cho in bi phng vn ny, Ban bin tp t ct b khng dng tr li ca ti
ni v bng chng Qun i Thi gip qun Polpot v xm phm lnh th Campuchia.
Trong khi Vit Nam tip tc sa ly vo Campuchia th ba nc ln trong tam gic
chin lc M-X-Trung li c s iu chnh chin lc tp trung vo pht trin kinh t, i
vo xu th ha hon nhm va tranh th va u tranh kim ch ln nhau. Vn Campuchia
bt u c a vo chng trnh ngh s ca cc cuc m phn tng cp mt gia ba nc
ln. Ngay t khi Trung-X khi u qu trnh m phn bnh thng ha quan h gia hai
bn, thng 10.1982 Bc Kinh, Trung Quc nu 3 tr ngi cho vic bnh thng ha
quan h Trung-X l xung t bin gii Trung-X, vn Campuchia, vn Afghanistan,
v trao bn yu sch 5 im v vn Campuchia cho Lin X:
a.- Lin X chm dt ng h Vit Nam xm lc Campuchia.
b.- Vit Nam tuyn b rt ht qun khi Campuchia. m phn bnh thng ha quan
h Trung-Vit s bt u sau khi nhng n v qun Vit Nam u tin rt.
c.- Trung Quc c nhng bin php ci thin quan h vi Lin X.
d.- Lp chnh ph lin hip Campuchia i din cho tt c cc phe phi Campuchia
(iu ny c ngha l hp thc ha phi Polpot dit chng).
e.- Bo m quc t cho mt nc Campuchia c lp v khng lin kt.
n ngy 1.3.1983, Trung Quc a ra cng khai 5 im trn. Thc ra lc Trung
Quc a ra lp trng 5 im gii quyt vn Campuchia ch yu lm con bi mc c
vi Lin X, v gy sc p vi M v ASEAN ch cha nh gii quyt v Trung Quc cho
rng ghm chn Vit Nam Campuchia cng lu cng c li cho h. Thi gian ti lm i S
Vit Nam Thi Lan th i S Trung Quc Thi Lan l Trng c Duy, vi Trng
Thanh l Tham Tn. Nhng nhn vt ny ti li gp li sau ny khi m phn vi Trung Quc
v bnh thng ha quan h gia hai nc. Thi gian lm i S Bangkok cng gip ti
tm hiu c thm v lu di ca Trung Quc ng Nam v trong vn
Campuchia.
Vn Hoa kiu cng l mt c im m Trung Quc mun khai thc hng ginh
thm li th chnh tr v kinh t ng Nam . S lng ngi Hoa Thi Lan cng nh
cc nc ng Nam khc u kh ln v nm vai tr quan trng trong nn kinh t a
phng. Nhng cc ni khc cng ng ngi Hoa thng tch bit ring ra cn Thi h
hu nh ng ha vi dn a phng. Rt kh phn bit ngi Thi gc Hoa vi ngi
bn a, nht l trong tng lp trung lu tr ln, k c trong Hong Tc.
Trong khi , ngi Vit Thi Lan li chu mt s phn hm hiu hn nhiu. Ta quen
gi l Vit kiu Thi Lan, nhng chnh quyn Thi Lan ch coi h l nhng ngi t nn bt
hp php ca nc Vit Nam cng sn, khng coi l ngoi kiu (khng c cp giy
tng-do (giy chng nhn l ngoi kiu) cng khng c nhp quc tch Thi. V vy
nn hng chc vn ngi Vit mc d lm n sinh sng trn t Thi hng chc nm vn b
qun thc my tnh min ng Bc Thi Lan. Phi xin giy php ca chnh quyn Thi
14
nu mun ra khi ni mnh c tr, cng nh nu mun n S Qun Bangkok nhng dp
Tt Nguyn n hay ngy Quc Khnh. Ngc li i S ta cng khng th ti nhng Tnh
c ng ngi Vit ng Bc thm hi b con kiu bo mnh. Ngi tin nhim ti, anh
Hong bo Sn, trc khi kt thc nhim k i S t vn vi B Ngoi Giao Thi
Lan xin c i ng Bc thm v cho t bit kiu bo v nhn c cu tr li rt chi l
ngoi giao: Khng m bo an ton trn ng i. vt qua s ngn cn n vi
kiu bo, ngy thng 6 nm 1985, khng bo trc cho B Ngoi Giao Thi nhng c thng
bo vi ban i din Vit kiu Tnh, ti cng my anh em trong b phn lnh s p my bay
ni a i thng n Ubon Thani, Tnh c ng Vit kiu nht vng ng Bc. n ni b
con Vit kiu Ubon v cc Tnh ln cn t chc n tip cc k nhit tnh, bc l tnh cm
kht khao vi qu hng t nc. Nhng ng thi, chnh quyn v cng an Tnh cng
khng km phn quan tm n chng ti. H cht vn ti ngay khi vo phng khch sn: V
sao ngi i S i khng bo cho B Ngoi Giao ? Ngi n Ubon c vic g ? d kin
trc tnh hung ny, ti thn nhin p: Ti nhn c thip bo ci con chu gi hi chm
nn vi i. Hn na y l chuyn ring t gia nh nn khng mun cc ngi bn tm n.
i khi cu chuyn trao i i li lc u c v cng thng nhng kt thc kh m thm.
Cui cng h ch yu cu mi khi i S i u xin cho hai xe m t i trc v mt xe t
cng an i sau h tng. V bui l ci hm sau c bin thnh mt cuc mt-tinh ln t
chc ngoi tri chim c mt ng ph ln ng o Vit kiu c tham d. S kin
ny l mt k nim kh qun ca ti Thi Lan.
Thng 10 nm 1986, va trn 4 nm Thi, ti kt thc nhim k i S, ri
Bangkok v H Ni. Ngay sau khi v nc, ti c giao nhim v nghin cu gip bn Lo
trong cuc m phn vi Trung Quc vo cui nm 1986 theo yu cu ca B Ngoi Giao
Lo. Ti sang Vientiane 3 ln trong my thng 10, 11 v 12.1986 trao i kin vi
bn trong vic chun b ni dung chnh tr v k hoch tin hnh cuc m phn. Vic Trung
Quc p ng kh nhanh li tuyn b ca Ngoi Trng Lo, trong bn tuyn b ca Hi
Ngh B Trng Ngoi Giao 3 nc ng Dng ln th 13 (thng 8.1986) trong khi h vn
t chi m phn bnh thng ha quan h vi Vit Nam, nhm chia r ba nc ng Dng,
m mu bnh thng ha quan h ring r vi Lo, ci thin quan h vi Lin X v ng u
gy sc p vi ta trong vn Campuchia. V vy, trong m phn, Trung Quc mun ko
Lo i vo bn cc vn c th thuc quan h song phng hai nc. C th Trung Quc
nu 4 vn : Lp li quan h ngoi giao cp i S, quan h mu dch, tha thun nhng
im tn ti v bin gii, nhn dn vng bin hai bn qua li t do. Cn pha Lo nu li 3
vn : Tnh hnh cng thng bin gii Lo-Trung Quc, Trung Quc nui dng bn Lo
lu vong, gii quyt vi c 3 nc ng Dng. Theo ch trng nht tr vi ta l khng
gii quyt g, ch yu thm d i phng v gi cu tip tc m phn. Lo ko
Trung Quc phi i vo bn nhng vn c tnh cht nguyn tc v phi cp n nhng
vn m Bc Kinh mun ln trnh nh vn Campuchia, vn quan h Trung Quc-Vit
Nam. Qua m phn chnh thc cng nh qua nhng cuc trao i ring, ta hiu r thm
c v ca Trung Quc i vi khu vc ny. Lc ny Trung Quc tuy cha thay i
chnh sch i vi ng Dng-ng Nam , song c kh khn thc bch v thi gian.
Trc mt h mun nn gn ct ta, mun thm d mc on kt nht tr gia Vit Nam-
Lo-Campuchia, nht l v vn Campuchia. Th Trng Ngoi Giao Lu Thut Khanh,
Trng on m phn Trung Quc, coi vn Campuchia khng lin quan g ti Lo cng
nh ti quan h Trung Quc-Lo, nhng ng thi li c qua Lo thm d ca ta trong
vn Campuchia.
Cuc m phn khng em li kt qu. Lu mi Lo sang Bc Kinh bn tip. i vi
ti y cng l mt dp bn thn ti c b sung thm hiu bit v chnh sch ca Trung
Quc i vi ng Dng v dng xu xa ca h khi tip tc tung ra lun iu Vit Nam
mu thit lp Lin Bang ng Dng.
15
i hi i mi
i hi VI, mnh danh l i hi i mi ca Vit Nam, thc cht bt u t i
mi t duy kinh t m i ti i mi t duy i ngoi. i hi din ra trong bi cnh xu
hng ha bnh n nh trn th gii ang pht trin, cc nc ln i su vo quan h ha
hon tng cp M-X, M-Trung v X-Trung. Khng phi ngu nhin m Ngh Quyt 32
B Chnh Tr ngy 9.7.1986 quy nh cn t gii php chnh tr vn Campuchia v i vo
bnh thng ha quan h vi Trung Quc (gii php vn Campuchia phi gi vng thnh
qu cch mng Campuchia, gi vng on kt 3 nc ng Dng) li ra i t ngy trc
bi din vn ca Gorbachov Vladivostok (28.7.1986) trong Gorbachov cng b nhng
nt ln trong chnh sch i ngoi mi ca Lin X i vi Chu Thi Bnh Dng: Xch
gn li vi Trung Quc, gii quyt 3 tr ngi m Trung Quc nu ra (rt qun khi
Afhganistan, chm dt xung t bin gii Trung-X, gii quyt vn Campuchia).
Gorbachov tuyn b: Vn Campuchia khng th gii quyt cc Th xa xi, k
c Lin Hip Quc, phi gii quyt gia Vit Nam v Trung Quc l hai nc x hi ch
ngha lng ging.
Cng trong nhng nm 1986-1988, cuc khng hong kinh t-x hi nc ta ln ti
nh cao. Trc thc bch ca hon cnh th gii v trong nc nh vy, v i ngoi, ng
quyt nh chuyn sang mt giai on u tranh mi trong cng tn ti ha bnh vi Trung
Quc, ASEAN, M nhanh chng phc hi kinh t, pht trin trong ha bnh. Giai on u
tranh nhm ginh thng li hon ton cho cch mng Campuchia vi o tng tnh hnh
khng th o ngc (irreversible) kt thc v ta phi chp nhn thc t u tranh tng
bc t mt gii php chnh tr cho vn Campuchia.
Sau khi c c c (khng phi qua ng c mt ng b a phng) i d i hi
VI (thng 12.1986), ti c bu vo trung ng kha 6. Ri n thng 1.1987 nhn chc
Th Trng B Ngoi Giao, chuyn trch vn gii php Campuchia.
Ngy 09.4.1987, gip B Chnh Tr xc tin vic thc hin Ngh Quyt 32 B
Chnh Tr v Ngh Quyt v i ngoi ca i hi VI. B Ngoi Giao ra quyt nh thnh
lp T nghin cu ni b ly k hiu l CP87 vi nhim v:
- Nghin cu ch trng gii quyt cc vn bnh thng ha quan h vi Trung
Quc, vn Campuchia v ha bnh ng Nam , chun b cc phng n u tranh
trc, trong v sau khi c gii php.
- Nghin cu cc din n c th tc ng tch cc ti phng hng .
- Nghin cu ni dung phi hp hot ng vi Lin X, Lo, Campuchia theo phng
hng .
B phn thng trc CP87 gm c: Trn quang C, ph trch chung, ng nghim
Honh (V Trng V Tng hp i ngoi) t ph, Nguyn phng V (V Trng V
Trung Quc), Trn xun Mn (V Trng V Chu II). Cc thnh vin khng thng trc
ca CP87 c: Anh ng nghim Bi (V Trng V Bc M), anh T hu Canh (V Trng
V Lin X), anh Nguyn Can (V Trng V Chu III), anh Trnh xun Lng (V Trng
V Bo Ch),L Th Trng chuyn trch vn Campuchia, ti c nhim v trc tip ch
o CP87.
B Ngoi Giao Cng Ha Nhn Dn Campuchia cng thnh lp b phn B1 c Th
Trng Ngoi Giao Dith Munty, Sok An, Chom Prasitlm i tc ca CP87.
CP87 v 3 tng quan h ca vn Campuchia
Trc tnh hnh quc t v khu vc ngy cng ri rm phc tp, vn Campuchia
c quc t ha cao, chng ti khng th khng cng nhau r li nhng nhn t c bn trc
khi a ra nhng phng n gii quyt. Qua phn tch tnh hnh, chng ti thy vic gii
quyt vn Campuchia nay quc t ha cao nm trong li ch khng nhng phe phi
Campuchia m cn ng n li ch ca cc nc trong khu vc v chu nh hng tnh ton
chin lc ca cc nc ln trn th gii na. Cho nn nhng lc lng trc tip can d vo
16
vic gii quyt vn Campuchia c th phn thnh 3 tng: Tng 1 gm 5 nc thng trc
Hi ng Bo An, ch yu l ba nc ln: Trung Quc, Lin X v M. Tng 2 gm cc
nc ng Nam , ch yu l Vit Nam v Thi Lan. Tng 3 l cc bn Campuchia gm
Nh nc Campuchia (SOC) v 3 phi trong ci gi l Campuchia Dn Ch. Thot nhn
tng chng nh cc phe phi Campuchia v nhng nc k cn phi gi vai tr quyt nh
vn Campuchia v c li ch st sn. Nhng nu suy xt tht thu o th mi thy gi
vai tr quyt nh li l cc nc ln. Vic nghin cu gii php ca chng ti tt nhin phi
tp trung vo theo di st nhng nhn t trc tip trong tng th ba, nhng khng th b st
nhng ng thi trong mi quan h gia cc nc thuc tng th nht.
c c phng hng hnh ng gia lc nhiu nhn thc v i ngoi ca ta khi
cn trong tnh trng tranh ti tranh sng, chng ti t chc nhng bui tho lun trong
ni b CP87 vi tinh thn t do t tng c th nhn thy c thc cht ca s vic.
Trong lc nhn thc con ngi v th gii bn ngoi cn b chi phi bi cm tnh
mnh hn l tr, ngi ta d xem nh thc cht vn m hng theo nhng hin tng nht
thi. Sau s kin Trng Sa 1988 m hi qun Trung Quc gy tn tht kh nng cho hi
qun ta v vic Trung Quc tip tc gy cng thng trong quan h vi ta, bc b cc ngh
ca ta ci thin quan h gia hai nc, trong ni b ta xut hin nhng kin khc nhau.
Khng kh chung lc u l khng thun li cho vic bnh thng ha quan h vi
Trung Quc theo tinh thn Ngh Quyt 13 ca B Chnh Tr. Ta nhn mt bnh trng b
quyn ca Trung Quc m nt hn mt x hi ch ngha. Nhiu kin cho rng trong khi
Trung Quc ang chng ta trong vn Campuchia v tm cch ln chim bin gii hi o
ca ta, vic ta quyt nh rt qun khi Campuchia, sa Li ni u ca iu l ng l hu
khuynh trong quan h vi Trung Quc. Ch trng ca B Chnh Tr v gim tuyn truyn
chng Trung Quc cng khng c thc hin y . Ngy 20.5.1987, vi tinh thn thc s
cu th, B Ngoi Giao lm t trnh ln B Chnh Tr kin ngh sa Li ni u ca Hin
php, b ch ni Trung Quc l k th trc tip v nguy him nht nh sa iu l ng,
mi ti 26.8.1988 Quc Hi mi c Ngh Quyt thng qua vic sa ny. C ngi cn ni
ma: c phi Ngoi giao nh qu gi trc Trung Quc khng. Nhng ri sang nm 1989,
khi bt u cuc khng hong trong phe x hi ch ngha, mt s ngnh trong Trung ng ta
v ngay trong B Chnh Tr li xut hin nhng kin khc nhau v nh gi s kin Thin
An Mn cng nh nh gi tnh hnh Lin Xng u. Lc ny lun im c dng li l:
d bnh trng th no Trung Quc vn l mt nc x hi ch ngha.
Ti v anh em trong b phn thng trc CP87 mt kh nhiu thi gi tranh lun
v thc cht Trung Quc l x hi ch ngha hay bnh trng b quyn ? mt no l chnh
trong chnh sch i ngoi ca Trung Quc ? ch ngha x hi mang mu sc Trung Quc
c th l g ? Trung Quc mun g trong vn Campuchia ? mun g khi nui dng b l
Kh me chng Vit Nam ? ca Trung Quc i vi Vit Nam ?
Chng ti thy rng: Trung Quc ngy nay c hai mt, mt x hi ch ngha v mt
bnh trng b quyn. Tnh cht x hi ch ngha th hin tng i r nt hn v chnh sch
i ni, c cu x hi, c cu kinh t ca h. Cn ng li i ngoi ca Trung Quc li
mang tnh cht c truyn ca h l bnh trng b quyn. Ci bt bin ca Trung Quc l
tham vng b quyn. Nhng nhng ci m Trung Quc s dng lm cng c thc hin
chnh sch li l vn bin. Ty theo li ch ca h trong tng lc m mt nc no
c th c Trung Quc coi l bn hay l th. Ti ng Nam , khi Trung Quc mun chng
hay gy sc p vi chnh quyn t sn cc nc ny th h lp ra, hoc gip lp ra cc
ng cng sn Mao-it Thi Lan, Min in, M Lai, v.vkhi Trung Quc thy cn tranh
th cc chnh quyn t sn khu vc ny th ta thy cc ng cng sn ln lt tiu tan
phc v cho mc ch ca Trung Quc. Ri sau s kin Thin An Mn, xoa du phn
ng ca M v phng Ty, Trung Quc hy sinh nt ng cng sn M Lai theo lnh ca Bc
17
Kinh, Tng b th ng ny l Trn Bnh gc Trung Quc, ra k kt u hng chnh quyn
Malaysia v gii tn ng cng sn.
Trng hp Kh me sau ny cng vy, theo t thc Kh me ngy 17.10.2000
di u Trung Quc git Polpot e da nhng ch huy Kh me cn li buc tr
v vi Hunsen vit Sau khi i gp S Qun Trung Quc ti Bangkok, Polpot cht khng
phi do bnh tt cng khng phi do Hunsen m cht do thuc c ca Trung Quc (?). Bi v
Trung Quc vn ng cc ch huy Kh me tr v vi ch ca Th Tng Hunsen
khng c nn git Ponpot e da nhng ch huy Kh me khcS d Trung Quc
mun cc ch huy Kh me tr v vi Hunsen v Trung Quc chn Hunsen lm con bi
c li v chnh tr cho h sau khi Polpot khng cn ngha i vi h na.
Trong lch s 50 nm ca nc Cng Ha Nhn Dn Trung Hoa th c hn 30 nm
Trung Quc ht chng Lin X li chng Vit Nam. Trn c s , ti hoi nghi l liu c th
ng trn l tng chung x hi ch ngha tranh th Trung Quc c chng ?
Trong khi nghin cu Trung Quc i vi Vit Nam v trong vn Campuchia,
chng ti th lit k nhng thay i trong lp trng ca Trung Quc v vic ni li m
phn bnh thng ha quan h vi ta trong thi gian 1980-1988. Kt qu cho thy l t khi
Trung Quc n phng chm dt vng 2 m phn Vit-Trung v bnh thng ha quan h
hai nc vo ngy 8.3.1980, Trung Quc lun lun nng cao iu kin ni li m phn
vi Vit Nam:
A. (1980-9.1985) Trung Quc i ta rt ht qun khi Campuchia th sn sng ni li
m phn
- Thng 10.1982, ti vng 1 m phn X-Trung, Trung Quc trao cho Lin X bn
ngh 5 im v vn Campuchia trong im 2 ni: Vit Nam tuyn b rt hon ton.
Trung Quc s tin hnh tham kho vi Vit Nam v bnh thng ha quan h hai nc ngay
sau khi Vit Nam rt nhng n v u tin. Thng 3.1983, Trung Quc a ra cng khai
ngh ny.
- Sau chin dch pho kch v tp kch quy m ln trn ton tuyn bin gii min Bc
nc ta ko di 3 thng (thng 4-6.1984), Trung Quc tuyn b: Ch cn Vit Nam ha rt
qun khi Campuchia th hai bn s m m phn.
B. T thng 9.1985 n cui nm 1985 khi ta tuyn b s rt ht qun khi Campuchia
trong nm 1990, Trung Quc li khng ni sn sng m phn vi ta na, m ch ni s
ni chuyn qua i S hai bn.
- Ngy 6.9.1985, i S Qun Trung Quc ti H Ni gi cng hm tr li cng hm
ngy 21.8.85 ca B Ngoi Giao trong ni: Vit Nam tuyn b thi gian rt qun ko di
n 1990 v t iu kin v l cho vic rt qun, nh vy l cha c thin ch. m phn
gia hai nc vi bt c hnh thc no cng kh t kt qu. Nu Vit Nam c vn g cn
ni th c chuyn qua i S hai bn.
C. T cui 1985 n thng 3.1986, Trung Quc mt mt vn i ta cam kt rt qun
nhng a thm iu kin l nu Vit Nam khng loi tr lc lng Polpot th Trung Quc s
m phn ngay vi Vit Nam.
- Ngy 18.12.1985, lnh t Rumani Ceausescu sau khi thm Trung Quc thng bo
vi anh Hong Tng chuyn Tng B Th L Dun: Trung Quc s m phn ngay vi
Vit Nam, nu Vit Nam ng khng loi tr lc lng Polpot. m phn s bt u trong
khi Vit Nam cha rt ht qun khi Campuchia, song cn cam kt rt ht.
D. T thng 3.1986 (khi 3 phi Kh me phn ng a ngh 8 im) n nay
(6.1987) Trung Quc i Vit Nam rt ht qun nhng i Vit Nam ni chuyn vi Chnh
ph lin hip Campuchia dn ch v vi Sihanouk, cn Trung Quc ch m phn trc tip
vi Vit Nam sau khi vn Campuchia c gii quyt theo cch ca Trung Quc.
- Ngy 25.8.1986, Th Trng Ngoi Giao Trung Quc Lu thut Khanh ni vi V
Ph V Trung Quc B Ngoi Giao ta V Thun: Trung Quc khng th thay mt
18
Campuchia bn vi Vit Nam vn Campuchia c, Vit Nam phi bn vi Campuchia
Dn Ch.
- Thng 10.1986, Tng B Th H diu Bang ni vi Honecker ang thm Trung
Quc Lc u Trung Quc ngh c th m phn (vi Vit Nam) trc, rt qun sau. Nhng
sau tnh li nhiu ln, Trung Quc quyt nh Vit Nam phi rt qun trc, sau mi m
phn. y l phng n tt nht, nu khng s tc ng khng tt ti ASEAN v 3 phi
(Sihanouk, Son San v Kh me ).
- Ngy 14.5.1987, ng Tiu Bnh tip Tng Th K Lin Hip Quc De Cuellar v
nh ng ta chuyn cho ta mt thng ip ming (message oral): Ch khi no vn
Campuchia c gii quyt theo cch ny (Vit Nam rt qun khi Campuchia, lp chnh ph
lin hip 4 bn gm Sihanouk, Son San, Khieu Samphon, Heng Xamrin, do Sihanouk ng
u) th Trung Quc mi m phn trc tip vi Vit Nam. m phn nh vy s bao gm c
vn bnh thng ha quan h gia Trung Quc v Vit Nam. Cn trc th mi cuc
m phn trc tip u khng th c c.
Nh vy l t sau khi n phng ct t cuc m phn (sau khi Trung Quc gy
chin tranh xm lc Vit Nam thng 2.1979, ta c 2 vng m phn vi Trung Quc:
Vng 1 t 18.4 n 18.5.1979 ti H Ni. Vng 2 t 28.6.79 n 6.3.80 ti Bc Kinh) t nm
1980 n cui nm 1988, ngt hai chc ln Vit Nam gi th hoc cng hm cho Trung
Quc ngh ni li m phn nhng u b Trung Quc bc vi l do ny hoc l do khc.
V Trung Quc nng cao dn iu kin ln (tu chung l v qun s i Vit Nam rt qun,
v chnh tr i Vit Nam chp nhn vic lp chnh ph lin hip Campuchia, bao gm c
Kh me ). Trong khi thoi thc m phn vi ta, Trung Quc xc tin m phn bnh
thng ha quan h vi Lin X (t thng 10.1982) v vi Lo (t cui 1986) c lp v p
Vit Nam. c bit l thng qua m phn vi Lin X. Sau khi Gorbachov ln lm Tng B
Th ng cng sn Lin X (11.3.1985). X-Trung bt u bn n vn Campuchia trong
vng m phn th 7 Bc Kinh (4-20.10.1985), Trung Quc th hin ngay thi lm cao,
khng ni n m phn vi Vit Nam na gia tng sc p i vi Vit Nam v vn
Campuchia. Trong vng 10 m phn X-Trung Mc T Khoa (7.2.1987), Trung Quc nu
li 3 tr ngi trong vic bnh thng quan h vi Lin X m tr ngi ln nht l vic Vit
Nam xm lc Campuchia. V cng t , cc ln gp g X-Trung u tp trung bn vn
Campuchia v cng khai ha iu .
ng Tiu Bnh tip Kaysone Phomvihan ni vi Vit Nam
Nhng bin ng ln trong tnh hnh th gii bn ngoi lc ny tc ng mnh m
ti suy ngh ca lnh o ta v phng hng chin lc i ngoi. Cuc khng hong chnh
tr ti nhiu nc theo ch x hi ch ngha bng n t nm 1989 v ang c chiu
hng lan rng ra. Thng 6.1989 xy ra v Thin An Mn Trung Quc. Cng trong nm
1989, ch x hi ch ngha cc nc ng u nh Cng Ha Dn Ch c, Ba Lan,
Rumani, Hung, Tip, u sp . u thng 10.1989, Tng B Th Nguyn vn Linh i
d k nim 40 nm Quc Khnh Cng Ha Dn Ch c, khi v n H Ni th bc tng
Berlin , Honecker b lt. Lnh t Rumani Ceaucescu, ngi m khi Berlin anh Linh
xem ra tm u hp trong vic bn chuyn tm huyt cu vn s nghip x hi ch ngha
th gii ang lm nguy, va chn t chn ro v n Bucarest th b truy bt. Vi t duy
mi ca Gorbachov, tnh hnh Lin X ngy cng tr nn ln xn.
Trc tnh hnh y, trong ni b lnh o ta ny sinh nhng kin khc bit trong
nhn nh v s kin Thin An Mn cng nh v nhng bin i dn dp ti cc nc x hi
ch ngha ng u v Lin X. Ni ln l kin nhn mnh mt x hi ch ngha ca Trung
Quc, phi bng mi gi bt tay ngay sau Trung Quc bo v ch ngha x hi, chng
M v cc th lc quc khc. Chnh iu to nn bc ngot kh t ngt trong thi
ca ta i vi Trung Quc. Suy ngh n gin ca ta l khng c l g Vit Nam li ngng
ngnh vi Trung Quc trong khi Lin X bnh thng ha quan h vi Trung Quc (thng
19
5.1989). Lo cng tha thun trao i i S tr li vi Trung Quc v bnh thng ha
quan h gia hai nc, nh du bng cuc i thm chnh thc Trung Quc ca Kayson
Phomvihan, Tng B Th ng nhn dn cch mng Lo, thng 10.1989.
Chnh l thng qua cuc ni chuyn vi Kayson ngy 7.10.89 m ng tiu Bnh
bc l r phn no nhng tnh ton su xa ca mnh i vi Vit Nam: Phn ha Vit-Lo,
Vit-Campuchia, Vit-X v phn ha c ni b Vit Nam. ng ni vi Kayson rng:
Vit Nam c biu hin chng Trung Quc t khi H ch Minh cn sng, rng sau
khi thng M, L Dun tr mt chng Trung Quc, xm lc Campuchia, Vit Nam i theo
Lin X, a qun vo Campuchia, nn mi c chuyn Trung Quc nh Vit Nam. Lc u
Trung Quc cho l v Brejnev xi gic nn Vit Nam xm lc Campuchia, nhng chnh l do
Vit Nam c lp Lin Bang ng Dng, khng mun Lo, Campuchia c lp. Vit
Nam chng Trung Quc v Trung Quc l tr ngi cho vic lp Lin bang ng Dng
Trong khi khng tic li ph phn L Dun, ng ht li ca ngi Nguyn vn Linh.
ng k li khi lm Tng B Th ng cng sn Trung Quc, nm 1963, t chc a
Nguyn vn Linh t min Nam sang Hng Kng i thm Bc Kinh gp nhau, khen anh
Linh l ngi tt, sng sut v c ti, nh Kayson chuyn li hi thm anh Linh, khuyn
Nguyn vn Linh nn gii quyt dt khot vn Campuchia, nu lm c vic ny th s
khi phc c uy tn ca Vit Nam. Cho y l vic Vit Nam phi lm, v nhng g Vit
Nam ang lm l sai lm, mong mun bnh thng ha quan h vi Vit Nam trc khi ng
ta ngh huV iu kin bnh thng ha quan h Trung-Vit, ng nhn mnh Vit Nam
phi rt ht qun, rt trit , rt tht s khi Campuchia th s c bnh thng ha quan h
(tuy lc ta kt thc t rt qun cui cng khi Campuchia t ngy 26.9.1989).
Theo thng bo ca i S Lo ti Trung Quc, trong 70 pht ni chuyn vi Kayson,
ng ni v Vit Nam v quan h Trung-Vit ti 60 pht.
Ngy 21.10.1989 B Chnh Tr ta hp nhn nh v pht biu ca ng tiu
Bnh khi tip Kayson. Cuc hp i n kt lun: Trong lc Trung Quc ang cn gng vi
ta, ta cn c thi kin tr v thch ng, khng cay c, khng chc tc nhng cng khng t
ra nhn qu. Cn tip tc thc hin ng li i hi VI v Ngh Quyt 13 ca B Chnh Tr,
cn thy c mt x hi ch ngha v mt b quyn nc ln ca Trung Quc. Trong khi c
ko Trung Quc, ta cn ng thi hot ng trn nhiu hng, cng c on kt cht ch vi
Lo, phn ha M, phng Ty, ASEAN vi Trung Quc.
Theo phng , ngy 6.11.1989, anh Thch chuyn qua i S Trung Quc thng
ip ming ca Tng B Th Nguyn vn Linh gi ng tiu Bnh, ng mong sm c bnh
thng ha quan h gia Vit Nam v Trung Quc. Ba ngy sau, anh Thch li gi th cho
Tin k Tham nhc li thng ip ngy 6.11 v ngh: Pha Vit Nam sn sng gp li pha
Trung Quc cp B Trng hoc Th Trng Ngoi Giao ti H Ni hoc Bc Kinh trong
thng 12.1989. Nhng Trung Quc khng tr li thng ip ca Tng B Th ta ln th ca
anh Thch.
Mi n ngy 12.1.1990, i S Trung Quc mi gp anh Thch chuyn thng ip
ming ca pha Trung Quc tr li Tng B Th Nguyn vn Linh, vn t iu kin cho vic
ni li m phn vi ta: ng ch ng tiu Bnh v cc lnh o khc ca Trung Quc
chn thnh mong mun sm bnh thng ha quan h Trung-Vit. Vn Campuchia l
nguyn nhn ch yu lm cho quan h hai nc xu i n nay cha c ci thin. Vic khi
phc quan h hu ngh gia hai nc cha c th ci thin nu b qua vn Campuchia.
ng ch ng tiu Bnh c nu ra l vic Vit Nam rt qun sch s, trit v vic
Campuchia lp chnh ph Lin Hip Lm Thi 4 bn do Sihanouk ng u l hai vn ht
nhn thit thc cn ng thi gii quyt. Pha Trung Quc sn sng suy xt ngh ca Vit
Nam v vic m vng thng lng mi cp Th Trng, nu Vit Nam chp nhn mt c
ch gim st quc t do Lin Hip Quc ch tr c 4 bn Campuchia tham gia kim chng
vic rt qun Vit Nam v lp chnh ph 4 bn do Sihanouk ng u trong thi k qu .
20
T 26.2 n 1.3.1990 ti Th Indonesia hp Hi ngh khng chnh thc v
Campuchia (IMC-Informal Meeting on Campuchia). D hp ngoi cc bn Campuchia, Vit
Nam, Lo v 6 nc ASEAN (nh hp JIM, cn c thm i din Tng Th K Lin Hip
Quc Php v -tra-lia. Hi ngh khng ra c tuyn b chung v Kh me dng quyn
ph quyt.
Ngy 8.3.1990, c vn L c Th cho gi ti v anh inh nho Lim n nh ring
s 4 Nguyn Cnh Chn ni my kin v vn Campuchia: Cn c chuyn hng chin
lc trong u tranh v vn Campuchia. Phi gii quyt vi Trung Quc, nu khng th
khng gii quyt c vn Campuchia. Khng th gt Kh me . Cn mm do v vn
dit chng, c th ni khng tr li chnh sch sai lm trong qu kh. Khng chp nhn
Lin Hip Quc t chc tng tuyn c. Cn nu phng n lp chnh ph lin hip lm thi
hai bn bn phi t chc tng tuyn c Campuchia. Phi gii quyt mt bc c bn vn
Campuchia trc i hi VII khai thng nhng vn khc. Hai hm sau anh li ni
vi Nguyn c Thch nhng .
n ngy 3.4.1990, Trung Quc t nhin li biu th hoan nghnh vic Th Trng
inh nho Lim n Bc Kinh kim tra S Qun v cng b tin Trung Quc s m phn
vi Th Trng Ngoi Giao Vit Nam v vn Campuchia.
Lc ny CP87 gii th. Cc thnh vin thng trc ca CP87 u c b nhim
i nhn trng trch nc ngoi. Anh ng nghim Honh nhn quyt nh i i S
Trung Quc. Anh Trn xun Mn nhn chc i S An-gi-ri. Anh Nguyn phng V
trn ng i nhn chc i S Phi Lut Tn, cht trong tai nn my bay trn bu tri
Thi Lan. Thay vo , B Ngoi Giao lp Nhm nghin cu v gii php Campuchia vi
nhim v c th hn v vn Campuchia n lc phi gii quyt. Nhm vn do ti ph
trch, c cc anh Trn huy Chng, L cng Phng, Hunh anh Dng, Nguyn Can tham gia.
Nhm Nghin cu gii php Campuchia chng ti nhn nh c my l do khin
Trung Quc mm mng hn trong thi i vi Vit Nam v vn Campuchia:
- Quan h M-X ang c chuyn ng mnh. Ch trong vng 6 thng, t thng
12.1989 n thng 5.1990, c 2 cuc gp cp cao X-M. Trong khi quan h ca Trung
Quc vi M v cc nc phng Ty chm khi phc sau v Thin An Mn.
- Gia Trung Quc vi M, phng Ty ang ny sinh nhng mu thun v vn
Campuchia, ch yu trong vn i x vi Kh me . Trong cc cuc hp 5 nc thng
trc Hi ng Bo An thng 2 v thng 3.1990, Trung Quc th b c lp buc phi c
nhn nhng v phi chp nhn vai tr ca Lin Hip Quc.
- m phn Sihanouk-Hunsen c tin trin. Ngy 9.4.1990 Sihanouk c phn nhng
b khi a ra 9 im gii php, nhn lp Hi ng Dn Tc Ti Cao (Supreme National
Council-SNC) gm s i din bng nhau ca hai chnh ph, 6 ca Chnh ph Phnom Penh v
6 ca Chnh ph Campuchia Dn Ch nh ngh ca Hunsen, khng i hi gii tn Nh
Nc Campuchia (SOC), tuy i thc quyn cai qun Campuchia trong thi k qu phi l
c cu quyn lc ca Lin Hip Quc.
Ngy 10.4 B Chnh Tr hp bn n u tranh sch lc v vn Campuchia do
B Ngoi Giao d tho: Dng cng thc Lin Hip Quc ni v vn dit chng v cho
Kh me vo chnh ph lin hip Campuchia, nhn vai tr Sihanouk, lp chnh ph lin
hip t chc tng tuyn ci a s B Chnh Tr ng . Cc ng ch Nguyn vn
Linh, L c Anh, o duy Tng, ng s Nguyn cn nhn vo m mu ca quc M
sau cuc khng hong chnh tr ng u, Vit Nam v Trung Quc cn lin kt bo v ch
ngha x hi v cng tc ng c mt nc Campuchia thn thin vi Trung Quc v Vit
Nam v nh hng i ln ch ngha x hi, coi l li ch chung ca Trung Quc v Vit
Nam. Ring Nguyn c Thch ni r quan im ca Ngoi Giao l cn tranh th Trung Quc,
song ng thi phi chun b c 3 kh nng v thi ca Trung Quc:
- Kh nng 1: Trung Quc cng ta bo v ch ngha x hi.
21
- Kh nng 2: Trung Quc cu kt vi M chng ta nh trc.
- Kh nng 3: Trung Quc va bnh thng ha quan h vi ta, va tranh th M,
phng Ty l chnh.
Lc ti c cm gic nhiu y vin B Chnh Tr khng tn thnh quan im ny v
c nh hng cng Trung Quc bo v ch ngha x hi chng quc.
Ngy 16-17.1.1990, thc hin quyt nh ca B Chnh Tr theo hng sm lm lnh
vi Bc Kinh, anh Nguyn c Thch i Phnom Penh gp 4 ngi ch cht trong B Chnh Tr
Campuchia: Heng Somrin, Chia Xira, Hunsen v Sor Kheng c thuyt phc bn nn tnh
ti bc sch lc v vn dit chng v khng gt Kh me , nhng pha Campuchia
khng ng v t ra mun gi ng li c lp trong vic gii quyt vn Campuchia,
khng mun ta m phn vi Trung Quc v cc vn ni b ca Campuchia. Bn t ra rt
gng v vn dit chng, ni nu b ta s khng cn v kh g chng cc lun im ca i
phng vu co Vit Nam xm lc Campuchia, chnh quyn Phnom Penh do Vit Nam
dng ln. Hn na chnh lc ny phng Ty ang khi ln vn ln n dit chng.
Ngy 2.5.90 vi danh ngha i kim tra S Qun, anh inh nho Lim n Bc
Kinh c cuc trao i kin khng chnh thc vi Trung Quc. Ln ny i tc khng
phi Th Trng Lu thut Khanh m l tr l B Trng T n Tn. Ph t cho anh Lim
l anh ng nghim Honh lc ny l i S Vit Nam Trung Quc. Cuc m phn
khng c my tin trin v thc cht.
V bnh thng ha quan h hai nc, pha Trung Quc khng mn m g vi gi
ca ta v vic xch li gn hn na gia hai nc x hi ch ngha cu vn s nghip x
hi ch ngha chung trn th gii ang lm nguy. Trung Quc ch t quan h vi Vit Nam
trong khun kh chung sng ha bnh nh cc nc lng ging khc.
Ln ny pha Trung Quc i vo nhng vn thun ty ni b ca Campuchia, i ta
m phn v vi phm quyn lc ca Hi ng dn tc ti cao Campuchia (SNC) v v vic
x l qun i 4 bn Campuchia. V vn chnh quyn Campuchia trong thi k qu (t
khi Vit Nam rt ht qun n khi tng tuyn c), T ni Trung Quc thy tt nht l lp mt
chnh ph lin hip 4 bn, gi l Hi ng dn tc ti cao cng c, bng khng th phi
chn phng n giao quyn cho Lin Hip Quc. Chnh quyn thi k qu ny phi bao
gm c 4 bn Campuchia (vi hm Kh me c chnh thc coi l 1 bn tham chnh)
mi th hin c tinh thn ha gii dn tc. Nu cc ng ch thy ni 4 bn c kh khn th
ni l cc bn Campuchia cng c, khng gt mt bn no, khng bn no nm c
quyn. (Trong bui lm vic vi anh ng nghim Honh sng 4.5, V Ph Trng Thanh
cng nhc li ny: Hi ng ny bao gm i din ca 2 chnh ph, 4 bn hay cc bn
Campuchia u c). T ni: Nu so snh gia phng n chnh thc lin hip lm thi ,
Trung Quc ra v phng n Lin Hip Quc qun l th chng ti vn thy phng n
ca Trung Quc l tt hn. V vn dit chng, T ni c e da l nu c khng nh
Kh me phm ti th pha bn kia s ni Vit Nam l xm lc v Phnom Penh l ngy
quyn, cho nn khng nn ni n vn na.
Trong m phn, pha Trung Quc l r mun Hi ng dn tc ti cao thc
t s thay th chnh ph Phnom Penh, cn qun i ca 4 bn Campuchia phi tp kt vo
nhng a im c ch nh ri gii php ton b, t nht l lc u gim qun s ti mc
ti a, mc ch l tc b th mnh c v chnh quyn ln v lc lng v trang ca Nh
Nc Campuchia. Cch lm ca Trung Quc ng l mt mi tn bn hai ch, va xa
sch thnh qu cch mng Campuchia va phn ha quan h Vit Nam-Campuchia. trnh
i ngay vo chuyn hc ba ny, anh Lim ni s em hai vn ny v bn nghin cu thm
ri s pht biu. ng thi theo ch th trn, ta nhn Vit Nam khng ni n t dit
chng na v s tm mt cng thc khc thch hp ni v vn . Pha Trung Quc
cn ngh lnh o Vit Nam nn gp Sihanouk nh Sihanouk ng to thun li
cho vic thc y gii php. ng suy ngh l T n Tn gi l sau khi Vit Nam v
22
Trung Quc nht tr c v gii php Campuchia th 3 nc Trung Quc, Vit Nam v Thi
Lan s hp li. iu ny chng t l Thi Lan gi mt vai tr khng nh trong vic cng
Trung Quc nui dng Kh me v lm chy mu Vit Nam bng vn Campuchia.
Phn v tnh th thc bch y nhanh gii php Campuchia, phn v hi lng vi cuc
gp ny, Tin k Tham ng u thng 6 s c T n Tn sang H Ni vi danh ngha
khch ca i S Trung Quc H Ni tip tc trao i kin vi ta. y l ln u
tin trong 10 nm qua pha Trung Quc nhn sang H Ni m phn vi ta, trong khi tuyt
i a s cc t m phn Vit-Trung u tin hnh Bc Kinh. ng thi ny c lnh
o ta hiu nh mt c ch thin ch c bit ca Trung Quc i vi Vit Nam.
Thuc ng nhng khng d c tt
Sng 30.5.1990, B Chnh Tr hp bn v m phn vi Trung Quc, Tng B Th
Nguyn vn Linh thng bo vi B Chnh Tr v cuc hp vi 2 Tng B Th ng Lo v
ng Campuchia ngy 20-21.5, ni ra d nh s gp i S Trung Quc v T n Tn khi
T n H Ni. C Vn Phm vn ng v mt s trong B Chnh Tr t phi thn trng
trong x s vi Trung Quc. Anh T ni: My nghn nm Trung Quc vn l Trung Quc,
khng nn c tin. Ta cn thm d thc y nhng phi cnh gic ng h. Mi cng
khuyn anh Linh khng nn gp i S Trung Quc v T n Tn trc cuc m phn.
Nhng L c Anh li t ra ng tnh vi d nh ca anh Linh, cho rng phi thm d v
phn tch chin lc ca Trung Quc, x l mi quan h ca 3 nc ln v 5 nc thng
trc Hi ng Bo An, tranh th th gii th ba, ng h cc nc x hi ch ngha. a s
trong B Chnh Tr u cho rng khng nn ni n gii php vi Trung Quc na.
Cui cng Tng B Th Nguyn vn Linh kt lun li l anh s ch gp i S Trung Quc,
cn khng gp T n Tn v pha lnh o ta, ch c anh Thch tip T. Nguyn vn Linh
cn ni khi gp Trng c Duy anh s ch ni v hp tc hai nc v ngh gp cp cao,
khng ni n gii php . Nhng trn thc t trong cuc gp i S Trung Quc vi
hm sau, Nguyn vn Linh li nu vn .
Ngy 5.6.90, vi ngy trc khi T n Tn n H Ni, Tng B Th Nguyn vn
Linh mi i S Trng c Duy (va t Bc Kinh tr li H Ni) n nh khch trung
ng ng ni chuyn thn mt. y cng l ln u tin trong 10 nm, Tng B Th ng ta
tip i S Trung Quc t s trng th i vi Bc Kinh. Trong cuc gp, nh chp
nhn li ph bnh ca ng (ni qua Kayson), Nguyn vn Linh ni Trong quan h hai
nc, 10 nm qua c nhiu ci sai. C ci sa nh vic sa i Li ni u ca Hin
php, c ci sai ang sa. Anh st sng ng mun sang gp lnh o Trung Quc
bn vn bo v Ch ngha x hi v quc ang m mu th tiu ch ngha x hi
chng m mu din bin ha bnh, mi ng phi t lc chng li. Lin X l thnh tr x
hi ch ngha, nhng li ang c nhiu vn . Chng ti mun cng cc ngi cng sn
chn chnh bn vn bo v ch ngha x hiTi sn sng sang Trung Quc gp lnh o
cp cao Trung Quc khi phc li quan h hu ho. Cc ng ch c ku mt ting l ti
i ngayTrung Quc cn ging cao ngn c ch ngha x hi, kin tr ch ngha Mc-
Lnin. V vn Campuchia, anh Linh gi dng gii php gii quyt:
Khng c l g nhng ngi cng sn li khng th bn vi nhng ngi cng sn c,
h gp Sihanouk cn c hung chi l gp li nhau.
Sng 6.6.1990, B Trng Quc Phng L c Anh li gp ring v mi cm i S
Trng c Duy. Cuc gp ring ch gia hai ngi. Trng c Duy vn l thng dch rt
tho ting Vit nn khng cn c ngi lm phin dch. Ni dung cuc gp ny mi n ngy
19 thng 6 trong cuc hp B Chnh Tr nh gi cuc m phn 11-13.6 gia ti v T
n Tn, L c Anh mi ni l gp Trng c Duy ni c th thm ba m anh Linh
ni vi i S Trung Quc hm trc (gp cp cao hai nc, hai nc on kt bo v
ch ngha x hi, hai nhm cng sn Kh me nn ni chuyn vi nhau). Nhng trc , t
ngy 6.6, pha Trung Quc (Tham Tn L gia Trung v B Th th nht H cn Vn) cho
23
ta bit ni dung cu chuyn gia L c Anh v Trng c Duy. Cn i S Trung Quc
cho anh Ng tt T, V Trng V Trung Quc, bit l trong cuc gp ng ta ngy 6.6, anh
L c Anh ni kh c th v gii php : Sihanouk s ch ng vai tr tng trng,
danh d, cn lc lng ch cht ca hai bn Campuchia l lc lng Heng Somrin v lc
lng Polpot. Trung Quc v Vit Nam s bn vi bn Campuchia ca mnh, v thu xp
hai bn gp nhau gii quyt vn . a im gp nhau c th Vit Nam, c th Trung
Quc, nhng Trung Quc l tt hn c. y l gp nhau bn trong, cn bn ngoi hot
ng ngoi giao vn bnh thngNgy xa Polpot l bn chin u ca ti
Theo H cn Vn, ngy 23.5.90 Cc Trng Cc i Ngoi B Quc Phng Vit
Nam V Xun Vinh mi Ty vin qun s Trung Quc Triu Nhu n thng bo l
Tng B Th Nguyn vn Linh v B Trng B Quc Phng L c Anh s tip T n Tn
khi T n H Ni. Chnh nhng ng thi bt thng v vt ra ngoi khun kh ngoi giao
ny ca ta lm cho Trung Quc hiu rng ni b Vit Nam c s phn ha v vai tr
ca B Ngoi Giao khng cn nh trc.
Ngy 8.6.1990, khi c bit l ln ny ti s l ngi ng ra thay anh inh nho
Lim m phn vi T n Tn, B Trng Quc Phng L c Anh cn in thoi dn ti
trnh ch ng ni n gii php : Vic hai bn tip xc vi nhau l chuyn lu di,
cn cho n nh lu di. Trung Quc s tc ng vi pha Campuchia thn Trung Quc, ta s
tc ng vi pha Campuchia thn vi ta hai bn kim ch vic th ch nhau. Vic ny
phi c thi gian, khng th i h tr li ngay. ng thc h, c h ch ng, khi no tr
li c th h tr liPhi rt b mt. L ra rt nguy him. Ch ni khi gp ring ch khng
ni khi m phn. Vic anh Nguyn vn Linh t vn vi i S Trng c Duy ni sn
sng i Trung Quc gp cp cao nht, cng khng nn hi li nu h cha ni ti. Nhng li
dn d ny i vi ti thc ra l khng cn thit, khng phi v ti sn thc bo mt cao, m
bi v ngay t u ti kh chu vi ci ngha gi l gii php , vi ngha bt tay
vi bn dit chng (d ch l gin tip) lm va lng Trung Quc. Nhng s vic tr nn
phc tp khi tra ngy 11.6.1990 sau m phn phin u vi T n Tn, ti v B Ngoi
Giao hi bo li vi anh Thch lc ny ang hp Hi Ngh ngoi giao nh gi tnh hnh
ng u-Lin X. Anh Thch lin gn hi ti c ni vi T v gii php khng. Ti
ni: ng ch L c Anh dn phi thn trng trnh ni n vn khi m phn. Anh
Thch vn li: Vy ng ch nghe theo kin B Trng Quc phng hay kin B Trng
Ngoi Giao. Ti p: L cn B Ngoi Giao ti sn sng chp hnh kin anh, vi s hiu
bit rng anh ni vi t cch l y vin B Chnh Tr. Lc y ti tht bt ng trc phn ng
ca anh Thch, nhng ng thi cng cm nhn c vt rn nt trong B Chnh Tr kh
su.
Pha Trung Quc tt nhin khng lt hin tng ny v chnh h ang mun tc
ng vo ni b ta. Chnh thi qu c bit, qu nhn mnh v cng qu s h ca lnh
o ta ngy 5 v 6.6.1990 gy kh khn khng nh cho ngoi giao ta trong t m phn
ny. Ngay t hm u n H Ni v trong sut my ngy m phn, T n Tn lun d
ging cao ngo, dng uy lc ca chnh lnh o ta gy sc p vi cn B Ngoi Giao ta.
Ngay trong li p t ti bui tic ca ti chiu i on Trung Quc ti 9.6.1990, T ni:
Sau khi nghe i S Trng c Duy bo co li, ti cng tng thm lng tin tng, ti tin
rng ng ch Th Trng Trn quang C v cc ng ch lnh o Vit Nam, c th ha
vo cuc trao i vi chng ti chng ta nhanh chng gii quyt xong vn .
Vo phin m phn u tin, sng 11.6.1990, T tm cch ghim li nhng im c
li cho Trung Quc hoc t nht cng hp vi ca h bng cch nu ra 5 nhn thc
chung rt b ch m hai bn t c trong cuc gp Bc Kinh u thng 5.1990:
1.- Hai bn u cho rng vn Campuchia cn t c mt gii php ton din,
cng bng v hp l.
24
2.- Pha Vit Nam by t rt ht qun khi Campuchia, chp nhn s kim chng
ca Lin Hip Quc v cam kt s khng quay li Campuchia.
3.- Hai bn u cho rng, trong thi k qu Campuchia sau khi Vit Nam rt ht
qun, chm dt vin tr bn ngoi v thc hin ngng bn, cn thnh lp Hi ng ton quc
ti cao. V nguyn tc hai bn chng ta u tn thnh Hi ng ton quc ti cao phi l c
cu quyn lc c thc quyn, cnvic t chc Hi ng th no, kin ca hai bn c bn
nht tr vi nhau. ng c vin ca Hi ng c th l ai th phi do cc bn Campuchia
la chn. Trung Quc, Vit Nam tn trng s la chn . Chng ta tn thnh Hi ng ton
quc ti cao khng loi tr bt c bn no, cng khng bn no nm c quyn. V Hong
Thn Sihanouk, hai bn u ch trng Hong Thn Sihanouk lm Ch Tch Hi ng ton
quc ti cao.
4.- Vn qun s trong thi k qu , hai bn u cho rng trnh xy ra ni
chin v gi ha bnh Campuchia, cn c s sp xp tha ng qun i 4 bn Campuchia.
D nhin sp xp nh th no, hai bn chng ta cn bn thm.
5.- Cn mt im na, cc ng ch Vit Nam by t t nay v sau s khng nhc n
vn dit chng, k c trong cc vn kin quc t cng khng nu na.
V vy T ngh tp trung bn hai im tn ti ca ln gp trc l vn phm vi
quyn lc ca Hi ng dn tc ti cao Campuchia v vn lc lng v trang ca cc bn
Campuchia trong thi k qu . Trong 3 ngy m phn, mi khi pha Trung Quc thy ta
khng chp nhn yu sch v l ca h v hai vn thuc ni b Campuchia ny, nht l khi
ta kin tr cng thc hai bn Campuchia tc l hai chnh ph Phnom Penh v chnh ph
Campuchia Dn Ch hoc c th ni 2 bn Campuchia, nhng dt khot bc cng thc 4
bn Campuchia ca h mang hm chp nhn vai tr hp php ca bn Kh me , th T
li ln ging ch trch ti lm tri ngc kin ca lnh o Vit Nam, vi lp lun l lnh
o Vit Nam a ra hp tc gia 2 phi cng sn Kh me tc l nhn t 4 bn
Campuchia (c ngha l a Kh me ln ngang vi chnh ph Phnom Penh) v nhc n
tha thun Tokyo, T ni: Pht biu ca cc ng ch khng nn tri ngc vi cc ng
ch lnh o Vit Nam. kin ca B Ngoi Giao nn nht tr vi ca lnh o cp cao,
khng nn c hai ting ni tri ngc. Ti phi a T tr v v tr ca y: ng ch c th
yn tm, khng cn lo h, chng ti l B Ngoi Giao c ting ni khc trung ng. ng
chng ti nht tr t trn xung do B Ngoi Giao l mt b phn chu s lnh o cht ch
ca B Chnh Tr chng ti.
V vn Hi ng Dn tc Ti cao Campuchia, Trung Quc kin tr 3 im:
- Hi ng Dn Tc Ti Cao (SNC) phi l c quan chnh quyn ti cao hp php duy
nht i din cho c lp, ch quyn, thng nht ca Campuchia. V mt i ngoi, i din
cho Campuchia trn quc t, gi gh cho Campuchia Lin Hip Quc, v mt i ni, thc
hin quyn lp php v qun l hnh chnh, trc tip nm cc ngnh quan trng nh hng
n tng tuyn c t do, cng bng gm quc phng, ngoi giao, ni v, tuyn truyn, ti
chnh (vi hiu bit l xa 5 b ny ca chnh quyn Phnom Penh).
- Khng loi bn no (tc l khng loi Kh me ), khng bn no c quyn. Thnh
phn, s lng do 4 bn Campuchia bn bc v quyt nh. Sihanouk lm Ch Tch Hi ng
Dn Tc Ti Cao (thc cht l bc b Thng co chung Tokyo tha thun l Hi ng
gm 12 ngi, chia u cho 2 bn, mi bn 6 ngi).
Ti khng nh Hi ng Dn Tc Ti Cao c trch nhim v quyn lc trong vic
thc hin cc Hip nh c k kt v Campuchia, v ha gii dn tc v v tng tuyn c,
hai chnh quyn hin tn ti khng c lm vic g cn tr trch nhim v quyn lc trn y
ca Hi ng Dn Tc Ti Cao. Cn vic cc bn Campuchia chp nhn kin ca Trung
Quc n u l quyn ca cc bn Campuchia, Vit Nam v Trung Quc khng th thay cc
bn Campuchia sp t vic ni b ca Campuchia.
25
V vn lc lng v trang, Trung Quc i ghi vo bin bn tha thun: Qun i
ca 4 bn Campuchia phi tp kt vo nhng a im do y Ban Gim St ca Lin Hip
Quc ch nh. Cn vic gim qun hay thc hin cc nguyn tc trn s do cc bn
Campuchia tha thun vi nhau.
Nh thuyt phc ta chp nhn lp trng ca h, T a ra d kin ca Trung
Quc gii quyt vn Campuchia theo 5 bc:
1.- Trung-Vit t c tha thun v gii php vn Campuchia v ghi nhn li
bng mt bin bn ni b.
2.- Hp Ngoi Trng 5 nc Trung Quc, Vit Nam, Thi Lan, Indonesia, Lo v ra
tuyn b chung.
3.- Hp hi ngh c tnh cht khu vc gia 5 nc trn v 4 bn Campuchia.
4.- Hp 5 nc Hi ng Bo An vi 4 bn Campuchia.
5.- Hp Hi ngh quc t Paris v Campuchia.
T ni ch trao i ni b vi ta d kin ny y, khng ni vi 4 nc y Vin
Thng Trc Hi ng Bo An, cng khng ni vi Lin X trnh s quy nhiu ca bn
ngoi. Ti trnh bnh lun c th, ch ni y l mt gi th v, rt ng suy ngh, song cn
lm sao cho bc khi ng ca chng ta y c kt qu th ton b k hoch mi c kh
nng trin khai c.
Chiu ngy 12.6.1990, thc hin yu cu ca pha Trung Quc, c cuc hp hp
gia hai Trng on. Qua T nh ti chuyn ti lnh o Vit Nam tr li ca lnh o
Trung Quc v nhng kin m Nguyn vn Linh v L c Anh ni vi i S Trung
Quc ngy 5 v 6.6.1990: Lnh o Trung Quc rt coi trng quan h Trung-Vit. Lnh
o Trung Quc cng rt coi trng nhng kin Tng B Th Nguyn vn Linh v ng ch
L c Anh ni vi i S Trng c Duy. Pha Trung Quc cho rng quan h Trung-
Vit sm mun cng s bnh thng ha. Hai bn u cn cng nhau c gng thc hin.
Vn Campuchia, cuc chin tranh Campuchia ko di hn 10 nm. y l vn ton
th gii quan tm, cc nc trong khu vc, nht l ASEAN, cng rt quan tm. i vi hai
nc Trung Quc v Vit Nam, nhim v cp bch cn gii quyt hin nay l trn c s
nhng nhn thc chung t c, tip tc trao i kin v hai vn tn ti (vn
quyn lc ca Hi ng ti cao v vic x l qun i ca cc bn Campuchia), lm sao cho
c tin trin v hai vn ny. Nu c nh vy, chng ta s gp phn vo vic thc s gii
quyt vn Campuchia. Bc i ny l ht sc quan trng. Ch c i xong bc ny, chng
ta mi c th suy ngh n nhng bc sau. Cng c ngha l ch c i xong bc ny lnh
o Trung Quc mi suy ngh v vic gp cp cao v vic thc y hai phi cng sn Kh me
ha gii vi nhau. Gii quyt xong 2 im tn ti c c gii php ton b, khng
nn vt qua vn Campuchia. Gii quyt xong vn Campuchia th cc bc tip theo v
gp g cp cao v bnh thng ha quan h gia hai nc s d gii quyt.
Ngay sau , ti sang gp Th Tng Mi bo co tnh hnh cuc m phn
chun b cho vic anh y tip T n Tn chiu hm sau nh d nh. Ti ni: Ch vi vic
anh Linh v anh L c Anh gp Trng c Duy trc khi T n Tn ti H Ni lm
cho pha Trung Quc ln ging trong m phn, nay nu anh Linh hoc anh Mi li tip
hn na th rt khng nn. Nghe ti trnh by xong, Mi bo s d anh ngh n chuyn
gp T l v sng 10.6.1990 L c Anh n yu cu Mi gp T. Nay nh vy th
khng cn gp na. Mi bo ti cng i ngay sang bo co s tnh vi Tng B Th
Nguyn vn Linh v anh Linh cng d nh tip T. Sau khi nghe ti trnh by, c mt pht
lng i, ti ngh bng Tng B Th chc b bt ng v nhng cu tr li qu lnh nht ca
lnh o Trung Quc i vi nhng iu tm huyt m anh v L c Anh th l vi i
S Trng c Duy. Ri anh Linh cho kin l trong tnh hnh ny anh Mi hoc mt cp
cao khc ca ta khng cn tip T n Tn na.
26
Ba ngy m phn vi T ni chung l cng nhng ging t ch n ra khi T n Tn
n cho B Trng Nguyn c Thch chiu 13.6.1990 trc khi on Trung Quc ri H
Ni. Ngay t u, khng kh tr chuyn khng ly g lm mn m lm. Nhng n khi T
ni: Cc ng ch ni chng ta nn khuyn hai phi cng sn Campuchia ha gii vi nhau
nhng li khng chp nhn c 4 bn Campuchia. Chng ti khng th hiu c trong hai
ging ni ci no l tht ci no l gi. Nghe ting ni ny th ting ni kia l gi di,
nghe ting ni kia th ting ni ny l gi di. Mong rng sau ny cc ng ch khng nn
lm nh vy, anh Thch phn ng mnh: Chng ti khng i cc ng ch ni ch c
hai bn Campuchia, cc ng ch cng khng th i chng ti ni 4 bn. Chng ti ni cc
bn, khng loi b bn no l ri. Nu ni khc i l chng li Hi Ngh Tokyo. Ti ni
tht, dng th on xuyn tc th rt kh m phnTi rt trng ng ch nhng rt khng
hi lng vi nhng iu ng ch ni v ng ch c nhng xuyn tc. Nh th rt kh m
phn. Cuc ni chuyn kt thc bng cu Cho Ngi ca T n Tn. V anh Thch
cng p li bng t thay vo t ng ch.
Ti khng c mt trong bui anh Thch tip T n Tn nhng khi nghe k li chuyn
ti khng h ngc nhin. Ti nh nh in ci ging ngo mn kiu s gi thin triu ca
T trong bui gp ngy 13.6.90: Ln ny ti sang H Ni ch yu bn vi cc ng ch
Vit Nam v vn Campuchia, ng thi cng xem xt nguyn vng ca cc ng ch, chng
ti chun b kin v quan h hai nc Trung Quc-Vit Nam. Khi ni nguyn vng ca
cc ng ch l T mun ni n nhng iu m anh Linh v anh Anh ni vi i S
Trung Quc Trng c Duy ngy 5 v 6.6.1990. y l cuc m phn gia hai quc gia
bnh ng, lm sao Trung Quc c th ni n chuyn xem xt nguyn vng ca lnh o
Vit Nam c thm vo , tm trng B Trng Nguyn c Thch trong nhng ngy ny
li ang nng tru nhng suy t khc.
Sau khi xy ra va chm gia B Trng Nguyn c Thch v Trng on Trung
Quc T n Tn, sc p vo ni b ta cng mnh hn, sut na cui 1990 n u 1991,
Trung Quc pht l B Ngoi Giao, ch lm vic vi Ban i Ngoi, Ngoi Trng Tin k
Tham t chi gp Nguyn c Thch ti k hp i Hi ng Lin Hip Quc Nu c
thng 9.1990. Trc , Trung Quc phn ha ni b ta bc l r: Mun ta phi thay
i B Trng Ngoi Giao.
Liu thuc ca thy Tu bc cho ta tht l ng, th nhng u c d c tt!
B Chnh Tr nh gi cuc m phn thng 6.1990
Ngy 19.6.1990 B Chnh Tr hp nh gi cuc m phn. Rt tic khng hiu
v sao ngay sng hm hp B Chnh Tr anh Linh li i vo Thnh ph H ch Minh v nhn
qua anh Nguyn thanh Bnh ngh B Chnh Tr c hp nhng cha bn v phng hng
ti.
L ngi trc tip m phn vi Trung Quc, ti trnh by trc B Chnh Tr bn
bo co ca B Ngoi Giao trong c nhn nh v ca Trung Quc qua cuc m
phn ny:
- Trung Quc v vn quan h vi Vit Nam v v vn Campuchia, qua
cuc gp ny bc l r. Chin lc ca Trung Quc l t u tin cao nht vo vic tranh
th M, phng Ty, ASEAN phc v mc tiu 4 hin i ha. Chnh sch i vi Vit
Nam, cng nh vi Lin X v cc nc khc u phi phc tng li ch ti cao ny, khng
c gy nn bt k nh hng xu no trong quan h ca Trung Quc vi M, phng Ty,
ASEAN. Chnh v vy Trung Quc khng p ng nhng ngh m Tng B Th
Nguyn vn Linh v anh L c Anh ni vi i S Trung Quc trc cuc m phn ny:
a) V vic ta ngh gp cp cao nht ca 2 nc cng sm cng tt, Trung Quc tr
li ch sau khi gii quyt xong vn Campuchia th lnh o Trung Quc mi suy ngh n
vic ny cng nh mi c th bn vn bnh thng ha quan h hai nc.
27
b) V vic ta ngh hai nc on kt bo v ch x hi ch ngha, h ni r
h coi quan h vi Vit Nam sau ny cng ch nm trong phm vi quan h gia hai nc lng
ging, trn c s 5 nguyn tc cng tn ti ha bnh. H cn ni quan h Vit Nam-Trung
Quc khng th lm cho M v ASEAN lo ngi.
c) V vic ta ngh hai nc cng thc y 2 phi cng sn Kh me ha gii vi
nhau, h cng ch tr li l gii quyt xong vn Campuchia th lnh o Trung Quc s
tnh v vic ny. Thc cht phng n gii quyt vn Campuchia ca Trung Quc l nhm
xa i chnh quyn v lc lng qun s ca Nh Nc Campuchia giao thc quyn cho
Hi ng Dn Tc Ti Cao do Sihanouk ch tr. Hai chnh quyn hin nay (Nh Nc
Campuchia v Campuchia Dn Ch) u do hai lc lng cng sn kim sot l chnh, v cc
lc lng qun s Campuchia mnh nht cng l ca hai nhm cng sn Kh me. Trung
Quc i cho qun s ca Lin Hip Quc h tr hoc i Lin Hip Quc cai tr hon
ton Campuchia. thc hin tnh ton chin lc ca h, Trung Quc sn sng ng theo
phng n ca M v phng Ty, tri vi suy tnh ca ta.
- Trung Quc khng p ng cc ngh ca lnh o ta, ng thi h li nh gi sai
lm l Vit Nam yu, c nhiu kh khn do tnh hnh bn thn Vit Nam v do tc ng ca
tnh hnh Lin X, ng u nn qu lo s b quc din bin ha bnh nh i vi cc nc
ng u, do Vit Nam rt cn Trung Quc. V vy h li dng lng kht khao hp tc
vi Trung Quc ca lnh o ta gy sc p mnh vi ta trong m phn. ng thi, t khi
c cuc gp khng chnh thc vi ta Bc Kinh cho n nay, Trung Quc khng ngng a
tin v cc hot ng ca Trung Quc Trng Sa v Hong Sa vi va gy sc p vi ta
va lm cho M, ASEAN yn tm l quan h gia Trung Quc v Vit Nam chng phi c s
u i g hn mi quan h ca Trung Quc vi cc nc ng Nam khc.
- Trung Quc p ta chp nhn lp trng ca h v 2 vn thuc phm vi ni b
Campuchia cn nhm mc ch chia r ta vi bn Campuchia, sau khi Trung Quc c gng
tranh th Lo, nhm tch Lo khi Vit Nam v Lin X.
- Trung Quc khng hi lng v Thng co chung Tokyo v n cao vai tr Nht
Chu ng thi xa b vai tr Kh me , con ch bi ca Trung Quc trong vn
Campuchiangy 4 v 5.6.1990 Tokyo c cuc hp gia cc bn Campuchia v ra
c Thng co chung Hunsen-Sihanouk tha thun mt cuc ngng bn t nguyn ng
thi vi vic lp ra Hi ng Dn Tc Ti Cao gm s ngi ca 2 bn ngang nhau (6+6),
nhng Trung Quc khng dm cng khai phn i nn c ko ta cng c lp trng khc vi
Thng co Tokyo.
- Trung Quc a ra d kin gii quyt vn Campuchia theo 5 bc nhm ginh
cho Trung Quc vai tr trung tm v ch ng trong c qu trnh gii quyt vn
Campuchia, qua khng nh cc vn Chu khng th ch M v Lin X gii quyt
m khng c Trung Quc. Trung Quc xem m phn vi ta l bc m u c tnh quyt
nh ca k hoch 5 bc gii quyt vn Campuchia, v Trung Quc cho rng Lin
X khng p c Vit Nam, ch c Trung Quc dng n by v bnh thng ha quan h
vi Vit Nam mi p c Vit Nam xa b hoc hn ch n mc thp nht chnh quyn
Phnom Penh.
- Trong quan h vi ta, Trung Quc lun c hai gii hn: Mt ng l Trung Quc
mun khng lm g vi Vit Nam gy nh hng bt li n quan h vi M, phng Ty,
ASEAN, mt ng l Trung Quc cng khng mun t ra qu cng vi Vit Nam lm cho
vn Campuchia khng th sm gii quyt c, ng thi duy tr quan h cng thng vi
Vit Nam khng ph hp vi li ch Trung Quc lc ny l to hon cnh quc t thun li
cho vic n nh ni b thc hin 4 hin i.
Nghe xong bn bo co v kin ngh ca B Ngoi Giao, B Chnh Tr cha c kin
ngay m bn ti din bin ca cuc m phn va qua. V v to ting gia anh Thch v T
n Tn chiu 13.6, anh o duy Tng ni Cn phi ni li mnh mi c. Cn anh
28
ng s Nguyn ni: Nu anh khng phn ng mnh th chng ti khng th hiu ni. V
vic anh L c Anh v anh Linh gp Trng c Duy trc khi ta v Trung Quc m phn,
anh T pht biu: Trong cuc hp B Chnh Tr bn v m phn vi Trung Quc, ti
ni 3 ln l khng c h phi rt thn trng vi Trung Quc. ng ny anh li nga bi
trc h bit ht v kt qu l iu xy ra. Trung Quc h ngh theo kiu i Hn ca
h v kt qu l h p mnh. Ngoi Giao nh nh bi phi gi th, khng phi lc no cng
lt ht l bi ra. Khng th a ngc ra cho n bit. Khi anh L c Anh ni c thanh
minh s d anh ni gii php vi i S Trung Quc l v Campuchia nh ta thm d
Trung Quc, anh V vn Kit ni: Nhng ta thm d tht th qu! Anh V ch Cng ni:
Trung Quc ly li ch dn tc ca h l chnh, khng phi theo li ch quc t ca x hi
ch ngha. H khc ta. D ta c mun hp tc h cng khng chu u. Anh L c Th,
ngy 12.6, khi nghe bo co ni dung tr li ca Trung Quc v cc ngh ca anh Nguyn
vn Linh v anh L c Anh, c kin: Vic anh Nguyn vn Linh v anh L c Anh
gp i S Trung Quc lm cho Trung Quc cng ln. ng l khng nn gp. (Anh L
c Th lc ny ang m nng, nm nh). Ngy 12.6, khi dn d anh ng nghim Honh,
i S ta Trung Quc, anh L c Anh li ni: Anh Linh ni chuyn vi Trng c Duy
cng c i ch tht lng qu. Nhng cng khng phi v th m n cho l mnh yu (?).
Ti ngh, xt cho cng ni b ta lc ny c hai cch nh gi v Trung Quc, cng
nh c hai cch nh gi v cuc khng hong chnh tr ng u v Lin X nn c hai
cch x s khc nhau. T n Tn ni ta c hai ting ni tri ngc, khng bit ci no
gi, ci no tht v khuyn B Ngoi Giao nn nht tr vi kin ca lnh o cp cao, nh
th c ngha l Trung Quc bit ni b ta c k h m h khng di g b qua khng li
dng ginh li cho h.
Ngy 25.6.1990 Tng B Th Nguyn Vn Linh t Thnh ph H ch Minh in ra
cho B Chnh Tr ti c bin bn cuc hp B Chnh Tr 19.6.1990, c mt s kin s
pht biu sau. Anh khng ng thng bo cho trung ng v cc cp y v iu ti mt (tc
l nhng iu L c Anh ni vi Trng c Duy ngy 6.6.1990 m ch thng bo rng
cuc hp Vit-Trung va qua khng c kt qu l do Trung Quc ph. Ngoi Giao cn c
cch gii thch cho d lun theo hng trn. Ngoi Giao theo di khi Trung Quc l ra nhng
iu m ta ly tnh bn ni vi h th ph nhn ngay, khng chm.
t m phn thng 6.1990 khng kt qu, nhng Trung Quc khng ct cu nh cc
ln trc m thc hin i s! Nh vy, sau khi m phn tht bi c hng lot
hnh ng tin hnh song song, hai bn va tip tc ni chuyn vi nhau, va cng kch nhau
trn mt trn d lun.
ginh ch ng trong vic tranh th d lun quc t, ngy 21.6.1990, di hnh
thc tr li phng vn ca Vit Nam Thng Tn X, ti nu r nguyn nhn khin cuc ni
chuyn vi Trung Quc khng tin trin c ch v Vit Nam kin quyt tun th nguyn tc
khng can thip vo cng vic ni b Campuchia, cn tr chnh cho gii php Campuchia l
vic Trung Quc vn c bm gi bn dit chng Polpot. Song iu khin Trung Quc cay c
nht l ti vch Trung Quc khng tn thnh Thng co chung Tokyo nhng khng
mun n phng mt mnh chng li. H mun Vit Nam v Trung Quc cng c mt lp
trng tri vi Thng co chung Tokyo. V vy ngay sau , t Nhn Dn Nht Bo Bc
Kinh ngy 5.7.1990 c ngay bi K hoch mt hn nm hai ch ca H Ni ca
Thi tch Mai, Tn Hoa X, phn ng ngay v bi , ni Trn quang C nh d dn nhn
dn th gii vo ci by ca h bng hng lot sch lc mt hn nhm hai ci ch.
th nht ca H Ni l thng qua vic ngng bn ti ch che y v vic qun i Vit
Nam vn c mt Campuchia. th 2 ca H Ni l thnh lp Hi ng Dn Tc Ti
Cao trong khun kh Phnom Penh. th 3 l ly cuc i thoi gia hai chnh quyn thay
th nguyn tc 4 bn.
29
Him c nht l Trung Quc thng bo kh rng ri vi cc nc nhng iu
Nguyn vn Linh v L c Anh ni ring vi Trng c Duy v gii php v on
kt x hi ch ngha nhm gy n tng xu v ta i vi cc nc quan tm n vn
Campuchia, k c Lin X v cc nc bn khc ca ta. Sng 26.6.1990, i S Cng Ha
Lin Bang c khi gp V Chu u II B Ngoi Giao ta cho bit l ngy 22.6 Trung Quc
thng bo cho i S cc nc Th Trng Chung Chu u Bc Kinh ni dung cuc hi
m gia T n Tn v ti, v a ra kt lun: Vit Nam l nhng ngi rt xo tr, rt xu
xa v rt cng rn. H ch mun Hunsen c quyn. H khng chu nhn nhng bt c iu
g ng Nguyn c Thch l ngi xo quyt, rt cng rn v cm th Trung Quc cao .
Tuy nhin, theo ch trng kin tr thc y bnh thng ha quan h vi Trung Quc
v li ch chin lc ca ta, trong thi gian ny hng tun ti vn gp trao i kin vi i
S Trung Quc gi cu.
Mt s chn la thiu khn ngoan
Trong cuc gp ti ngy 25.6.1990 B Ngoi Giao, khng hiu sao Trng c Duy
c li ton vn tr li ca lnh o Trung Quc gi lnh o Vit Nam v ni l bn ny
chnh xc hn (so vi bn m T n Tn chuyn ngy 12.6) (?), trong on cui v
Campuchia sa li l: Vn Campuchia ko di 11 nm, tr thnh vn quc t
trng i m cng ng quc t, c bit l cc nc ASEAN, rt ch trng. Chng ti cho
rng vic ny cn lm gp. Trc mt l hai bn Trung Quc-Vit Nam nn i n tha thun
cng sm cng tt v mt s mt quan trng trong gii php chnh tr v vn Campuchia
thc y v tng cng hn tin trnh gii quyt ton din vn Campuchia. Bc ny i
tt th c li cho vic suy tnh nhng vn ca bc sau v to iu kin cn thit cho cuc
gp cp cao Trung Quc-Vit Nam, v to s ha gii ni b Campuchia. Thc ra ni dung
khng c g khc, ch l li l c sa li cho bt ging xc xc ngo mn.
Ngy 2.8.90. trc khi hp B Chnh Tr, Tng B Th hi Nguyn c Thch c nn
nhc li Trung Quc v gp cp cao v ni gii php . Vo cuc hp, Thch ni Trung
Quc 3 ln bc b gii php . Anh V ch Cng ni thm: ch l o tng, ngy
th.
Trong cuc gp Trng ngy 5.8.1990, ti nu li nhng im m hai bn c
c s nht tr v nhng im tn ti v vn Campuchia, ng thi ni r lp trng ca
Vit Nam v vn vai tr Lin Hip Quc v v vic lp Hi ng Dn Tc Ti Cao
Campuchia. Ti nhn mnh lp trng nguyn tc ca Vit Nam l cng vic ni b ca
Campuchia ch c th do ngi Campuchia quyt nh. Trng c Duy ng l nhng vn
ni b Campuchia phi thuc ch quyn ca Campuchia, nhng li cho rng nu khng c
s can thip ca bn ngoi th s kh c c gii php ton din. Qua trao i, i S Trung
Quc phi tha nhn l cc nc khc c th bn nhng phi l ngi Campuchia quyt
nh th mi thc hin c. V quan h hai nc, Trng c bn vit sn: Chng ti cho
rng hin nay tnh hnh quc t chuyn bin rt nhanh, khng ch i chng ta. Mong pha
Vit Nam nm vng thi c, sm h quyt tm, c quyt sch loi tr chng ngi, to iu
kin cho vic sm bnh thng ha quan h hai nc, v ni thm Trung Quc coi trng
quan h Trung Quc-Vit Nam nhng phi lm tng bc mt.
n cuc gp ngy 13.8.90, theo li dn ca Tng B Th Nguyn vn Linh trong
cuc hp B Chnh Tr 12.8, sau khi t hoan nghnh tuyn b ca L Bng Tn Gia Ba
12.8 (Trung Quc hy vng sp ti y s bnh thng ha quan h vi Vit Nam v s bn
bc vi Vit Nam nhng vn c tranh chp nh Qun o Trng Sa), ti ni: Lnh o
chng ti rt vui mng v hai bn c suy ngh gp nhau, chng ti cho rng hai nc chng ta
cn c s hp tc vi nhau trc mt cng nh lu di, v nhng vn c th nh vn
Campuchia cng nh cc vn rng ln hn m hai nc cng c s quan tm ging nhau.
Trng c Duy trnh by 7 im lp trng ca Trung Quc v vn Campuchia, trong
c vic lp Hi ng Dn Tc Ti Cao gm 4 bn Campuchia do Sihanouk ng u, thnh
30
phn v s lng do cc bn Campuchia quyt nh, v l c ch hp php duy nht. Cc
im khc khng c g mi. gy tc ng lm gim sc p ca Trung Quc, ti thng
bo cho Trung Quc cuc ni chuyn gia ta v M ti Nu c ngy 6.8.1990 v vn
Campuchia (trong cuc gp ny M ch yu thm d, vn ng ta chp nhn 2 vn kin ca
P5 v gii php Campuchia), Vit Nam v M s cn tip tc ni chuyn.
Thng 8.1990, tnh hnh quc t cng nh vn Campuchia tip tc din bin phc
tp. T u 1990 m u thi k ha hon gia 3 nc ln, ng thi 3 nc ln bt u
dng c ch 5 nc thng trc Hi ng Bo An (P5) gii quyt vn Campuchia cng
nh vn Vng Vnh. T khi Vit Nam rt ht qun khi Campuchia v cng i gn vo
gii php th li ch ca Campuchia v ca ta cng knh nhau ln. Chng ta ng trc tnh
hnh 5 nc ln quyt tm t tha thun v mt gii php chnh tr v vn Campuchia.
Cn Campuchia li ang trc mt tnh th tin ha lng nan: Kh ko di ni chin v kh
khn kinh t chnh tr trong nc v trn th gii, m i vo gii php chnh tr th lo tht bi
trong tuyn c. Mt khc, thi ca M c i khc: Ngy 18.7.1990 Ngoi Trng James
Baker tuyn b M thi khng cng nhn Campuchia Dn Ch (tc chnh quyn 3 phi do
Sihanouk ng u), ln n Kh me , nhn i thoi vi Vit Nam qua phi on Nu
c. Ngy 6.8.1990, ta vi M tip xc Nu c, M ch yu thm d thi ta v vn
kin khung ca Lin Hip Quc v gii php Campuchia.
Ngy 8.8.1990 B Ngoi Giao trnh B Chnh Tr n v vn Campuchia theo
hng phn r mt quc t v mt ni b ca gii php. V mt quc t, gp vi bn nn
ng phng n ca P5, cn mt ni b phi do bn Campuchia quyt nh, ta tn trng.
Chiu 8.8.1990, ti n gp C Vn Phm vn ng xin kin v n ny. Anh ni:
Tnh hnh hin nay to c hi thun li cho gii php Campuchia. Cn tn dng c
hi mi ny trong khi ta cn s dng c. Phi dm chi vi Lin Hip Quc, vi Hi ng
Bo An, vi M v phng Ty. Cn tranh th nhn t M trong tnh hnh mi... n v l
thuyt th tt nhng lm sao thc hin cKhng nn t yu cu qu cao gi vng
thnh qu cch mng (Campuchia) i vo tng tuyn c bn ginh c 50% l l
tng
Ngy 12.8.1990, B Chnh Tr hp v n Campuchia ca B Ngoi Giao. Sau khi
tho lun, anh Linh kt lun: Vi M, ta tip tc i thoi nh B Chnh Tr cho kin, vi
Trung Quc, trong cuc gp 13.8 (gia ti v Trng c Duy), ta nn ni l 2 nc x hi
ch ngha Vit Nam v Trung Quc nn hp tc gii quyt vn Campuchia c mt nc
Campuchia hu ngh vi cc nc lng ging, trc ht l Vit Nam, Trung Quc, Lo. Ta
khng ni Vit Nam v Trung Quc l hai nc x hi ch ngha cn on kt chng quc,
bo v ch ngha x hi.
Nhng ri cuc gp Thnh lm lnh o Vit Nam xa ri quan im thc t ny
m ng hn theo Trung Quc, thm ch cn nh p Phnom Penh chp nhn i hi qu ng
ca Bc Kinh v vn Hi ng Dn Tc Ti Cao Campuchia.
Cuc gp cp cao Vit-Trung ti Thnh 3-4.9.90
Ngy 29.8.1990, i S Trng c Duy xin gp Tng B Th Nguyn vn Linh v
Th Tng Mi chuyn thng ip ca Tng B Th Giang trch Dn v Th Tng L
Bng mi Tng B Th Nguyn vn Linh, Th Tng Mi v C Vn Phm vn ng
sang Thnh , th ph Tnh T Xuyn, Trung Quc ngy 3.9.90 hi m b mt v vn
Campuchia v vn bnh thng ha quan h hai nc. Trng ni mp m l ng tiu
Bnh c th gp anh T. Trung Quc cn ly c Bc Kinh ang bn chun b t chc
ASIAD ( Vn Hi) nn khng gp cp cao Vit Nam Th Bc Kinh c v kh gi
c b mt, m gp Thnh .
y qu l mt s chuyn bin t ngt ca pha Trung Quc. Trc y Trung Quc
ni rng ch sau khi gii quyt xong vn Campuchia mi gp cp cao ta v mi bn vn
bnh thng ha quan h hai nc. Nm ngy trc ngy 24.8.1990 Trung Quc cn bc b
31
vic gp cp cao, nay li mi ta gp cp cao trong mt thi hn rt gp v ng cp cao s
ni chuyn v c hai vn Campuchia v vn bnh thng ha quan h.
Thi thin ch gp gp nh vy ca Bc Kinh khng phi l t nhin m c. N
c nhng nguyn nhn su xa v nhn t bc bch:
a) Tt c nhng hot ng i ngoi v i ni ca Trung Quc trong hn 10 nm qua
khng nh chin lc nht qun ca h l kin quyt thc hin 4 hin i, bin Trung
Quc thnh mt cng quc hng u trn th gii, ng thi xc nh v tr nc ln ca
mnh trc ht ng Nam v Chu Thi Bnh Dng. V li ch chin lc , Trung
Quc kin tr tranh th M, Nht, phng Ty, ng thi bnh thng ha quan h vi Lin
X. Nhng sau hn 10 nm ci cch v m ca, tnh hnh chnh tr, x hi v kinh t ca
Trung Quc rt kh khn. Sau s kin Thin An Mn, mc tiu chin lc ang b e da
nghim trng. V i ngoi, b M, Nht v phng Ty thi hnh cm vn. Trong khi , qu
trnh ci thin quan h M-X tin trin rt nhanh v rt su. X-M hp tc cht ch gii
quyt cc vn th gii v khu vc khng k n vai tr ca Trung Quc. Ngay trong vn
Campuchia, vai tr Trung Quc cng b ln t (X-M tip xc trao i cht ch v vn
Campuchia, cuc gp Sihanouk-Hunsen Tokyo l do s dn xp ca M, Nht v Thi,
ngoi mun ca Trung Quc). Phng Ty tip tc i Trung Quc thc hin dn ch v
gii quyt vn Campuchia trn c s kim ch Kh me .
b) Chuyn i ng Nam ca L Bng (6-13.8.1990) nm trong yu cu chin lc
ca Trung Quc tranh th hon cnh quc t ha bnh thc hin 4 hin i, din ra
trong bi cnh lin minh m Trung Quc xy dng ng Nam trong 10 nm qua
chng Vit Nam ang tan v sau khi Vit Nam rt qun khi Campuchia v sau khi M
iu chnh chnh sch. Cuc i thm ca L bc l nhng im ng v bt ng gia
Trung Quc v cc nc ASEAN. Cc nc ASEAN vn rt lo ngi bnh trng ca
Trung Quc. Trung Quc buc phi cam kt ni b cc nc trong khu vc khng ng h cc
ng cng sn v vn Hoa kiu, tuyn b sn sng thng lng v hp tc v vn
Trng Sa. Tip tc i u vi Vit Nam khng cn ph hp vi chnh sch ng Nam
ca Trung Quc lc ny na.
c) Sau khi Vit Nam hon tt vic rt qun khi Campuchia, cc nc phng
Ty, M, Nht, ASEAN i vo ci thin quan h vi ta theo hng khng c li cho tnh ton
ca Trung Quc ng Nam . Trc tnh hnh , Trung Quc khng mun chm chn.
d) V thi im: Trong cuc hp ngy 27 v 28.8.1990 ti Nu c, 5 nc thng
trc Hi ng Bo An tha thun vn kin khung v gii php ton b cho vn
Campuchia (gm 5 vn : Lc lng v trang Campuchia, tng tuyn c di s bo tr ca
Lin Hip Quc, nhn quyn v bo m quc t i vi th ch tng lai ca Campuchia).
Vn kin v nhn quyn khng cp trc tip n vn dit chng, ch ni Campuchia s
khng tr li chnh sch v hnh ng trong qu kh. Cn Trung Quc buc phi nhn
nhng khng cn i lp chnh ph lin hip 4 bn ngang nhau, phi chp nhn vai tr ln
ca Lin Hip Quc. Nm nc thng trc Hi ng Bo An Lin Hip Quc tha thun
lch gii quyt vn Campuchia: Trong tun t 3.9 n 9.9 hp cc bn Campuchia
Jakarta lp Hi ng Dn Tc Ti Cao trc phin hp i Hi ng Lin Hip Quc,
tip hp m rng vi cc nc trong khu vc (c Trung Quc), n khong thng 10-11
nm 1990 hp y Ban Phi Hp Hi Ngh Paris v Campuchia son tho Hip nh trn
c s vn kin khung do 5 nc vch ra, cc Ngoi Trng k Hip nh, 15 nc trong Hi
ng Bo An thng qua, Trung Quc t cuc gp cp cao Trung-Vit trong ci khung thi
gian ny. Tuy nhin Bc Kinh du khng cho ta bit g v nhng tha thun gia h v cc
nc ln trong Hi ng Bo An, mt khc cng gi kn vic hn gp ta Thnh v
khng mun lm cho phng Ty v ASEAN lo ngi kh nng on kt v hp tc gia
Trung Quc v Vit Nam.
32
Ngy 30.8.1990, B Chnh Tr hp bn v vic gp lnh o Trung Quc. Anh Linh
nu kin s bn hp tc vi Trung Quc bo v ch ngha x hi chng quc, v hp
tc gia Phnom Penh v Kh me gii quyt vn Campuchia, mc d trc B
Ngoi Giao trnh by n nu r l rt t c kh nng thc hin phng n ny v phng
hng chin lc ca Trung Quc vn l tranh th phng Ty phc v 4 hin i. Anh
L c Anh b sung anh Linh: Phi ni v ha hp dn tc thc s Campuchia. Nu
khng c Polpot th vn tip tc chin tranh. Anh V ch Cng khng ng , ni: Trung
Quc s khng nghe ta v hp tc bo v ch ngha x hi. Trung Quc mun tranh th
phng Ty. Anh Thch cnh gic: Vn c 3 kh nng v quan h gia ta v Trung Quc,
khng phi ch l kh nng tt c. D kin Trung Quc s nu cng thc Hi ng Dn
Tc Ti Cao 6+2+2+2 nhn r l c 4 bn Campuchia. (trong Kh me l 1 bn),
xa vn dit chngS thc ny cho thy Trung Quc cn i cao hn th!
Ngy 2.9.90, ba ng ch lnh o cp cao ca ta n Thnh ng hn. Thp tng
c Hng H chnh vn phng Trung ng, Hong Bch Sn Trng Ban i Ngoi, v inh
nho Lim Th Trng Ngoi Giao. ng ch trong on khng c B Trng Ngoi Giao
Nguyn c Thch.
Sau 2 ngy ni chuyn (3-4.9.90), kt qu c ghi li trong mt vn bn gi l Bin
bn tm tt gm 8 im. Khi nghin cu bin bn 8 im , chng ti nhn thy c ti 7
im ni v vn Campuchia, ch c 1 im ni v ci thin quan h gia hai nc m thc
cht ch l nhc li lp trng c ca Trung Quc gn vic gii quyt vn Campuchia vi
bnh thng ha quan h gia Vit Nam v Trung Quc. Trong 7 im v Campuchia, 2 im
l nhng im c tnh cht chung v mt quc t m 2 bn khng cn tranh ci (gii php
chnh tr ton din cho vn Campuchia, rt ht qun Vit Nam Campuchia c kim
chng), cn 5 im th hon ton l p ng yu cu ca Trung Quc. Khng c im no
theo yu cu ca ta c. Trong bn tha thun, vn ni cm nht l im 5 v vic thnh lp
Hi ng Dn Tc Ti Cao Campuchia. Lnh o ta tha thun d dng, khng do d (?),
cng thc 6+2+2+2+1 (pha Phnom Penh 6 ngi, pha 3 phi 7 ngi: 2 ca Kh me
, 2 ca phi Son San, 2 ca phi Sihanouk v bn thn Sihanouk) m T n Tn va a ra
H Ni v b ti bc. Cng thc ny bt li cho Phnom Penh, khc vi cng thc 6+6
hay 6+2+2+2, tc l hai bn c s ngi ngang nhau, m Sihanouk v Hunsen tha
thun Tokyo.
V sng kin gii php cho vn Campuchia m lnh o ta a ra, tng nh
pha Trung Quc s nhit tnh hoan nghnh, song L Bng bc i: Cc ng ch ni cn
thc hin 2 ng cng sn hp tc vi nhau pht huy hn na. Ti ng mt phn v
khng ng mt phn. Bn bn Campuchia xt v lc lng qun s v chnh quyn, mnh
nht l hai ng cng sn, c vai tr nhiu hn. Nhng phn ti khng ng l
Campuchia khng ch c hai ng cng sn m cn c cc th lc khc l lc lng ca
Sihanouk v lc lng ca Son San. Lc lng ca h khng ln lm nhng h c quc t
ng h. Bi xch h th c lp Hi ng Dn Tc Ti Cao, khng th on kt Campuchia.
Cn phi cho hai bn kia pht huy tc dng Campuchia. V Giang trch Dn cng ni
thm: Cc nc phng Ty rt ch ti quan h ca chng ta. Cc ng ch n y, cho
n nay cc nc khng ai bit, cng khng cho cc bn Campuchia bit. Chng ti cnh
gic vn ny. H cho rng Vit Nam x hi ch ngha, Trung Quc x hi ch ngha u
do ng cng sn lnh o, hp vi nhau bn ci g y ? V vy chng ti gi kn chuyn
ny. Tnh hnh quc t hin nay nu hai ng cng sn bt tay nhau l sch lc khng li
cho chng ta.
Thnh l thnh cng hay l tht bi ca ta ?
Ngay sau khi Thnh v, ngy 5.9.1990 anh Linh v anh Mi, c thm anh
Thch v anh L c Anh bay sang Phnom Penh thng bo li ni dung cuc gp cp cao
Vit-Trung vi B Chnh Tr Campuchia. thm sc thuyt phc Phnom Penh nhn Tha
33
thun Thnh , anh Linh ni vi lnh o Campuchia: Phi thy gia Trung Quc v
quc cng c mu thun trong vn Campuchia. Ta phi c sch lc li dng mu thun
ny. ng u tranh vi Trung Quc n mc x y h bt tay cht ch vi quc. Lp
lun ny c L c Anh m rng thm: M v phng Ty mun c hi ny xa cng
sn. N ang xa ng u. N tuyn b l xa cng sn trn ton th gii. R rng n l
k th trc tip v nguy him. Ta phi tm ng minh. ng minh ny l Trung Quc.
Nhng cu tr li ca Heng Somrin thay mt cho lnh o Campuchia, vn l: Phi
gi nguyn tc khng can thip vo cng vic ni b ca chng ta. Nhng vn ni b lin
quan n ch quyn Campuchia phi do cc bn Campuchia gii quyt. V gii php ,
Phnom Penh nhn nh ca Trung Quc khng mun 2 phi cng sn Campuchia hp
tc vi nhau gy phc tp cho quan h ca h vi Sihanouk v vi phng Ty. V vy chng
ti thy rng kh c th thc hin gii php v gii php tri vi li ch ca Trung
Quc. Mc d ban lnh o Campuchia xc nh r thi nh vy, song L c Anh vn
c c thuyt phc bn: Ta ni gii php nhng l gii php hng, va xanh va . Trc
mt khng lm c nhng phi kin tr. Ta lm bng nhiu con ng, lm bng thc t.
Cc ng ch cn tm nhiu con ng tip xc vi Kh me . Vn tranh th Kh me
l vn sch lc mang tnh chin lcNn kin tr tm cch lin minh vi Trung Quc
ko Kh me tr vTa ng ni vi Trung Quc l lm gii php , nhng ta thc hin
gii php . C c xanh, nhng thc t l hp tc 2 lc lng cng sn. Nguyn vn
Linh bi thm: Xin cc ng ch ch li dng mu thun, ng b l thi c, Trung Quc
mun i vi M, nhng M p Trung Quc nn Trung Quc cng mun c quan h tt vi
Lo, Vit Nam v Campuchia. Nu ta c sch lc tt th ta c gii php .
Theo bo co ca i S Ng in, thi ca bn Campuchia i vi ta t sau
Thnh i khc. V cng khai, bn c trnh t ra b l thuc vo Vit Nam. Trn c s
tnh ton v li ch ca mnh, bn t quyt nh ly i sch, khng trao i trc vi ta, hoc
quyt nh khc vi s gi ca ta trn nhiu vic.
Nhn li, trong cuc gp Thnh , ta b mc lm vi Trung Quc t nht trn 3
im:
- Trung Quc ni cuc gp Thnh s m phn c vn Campuchia v vn
bnh thng ha quan h, nhng thc t ch bn vn Campuchia, cn vn bnh thng
ha quan h hai nc Trung Quc vn nhc li lp trng c l c gii quyt vn
Campuchia th mi ni n chuyn bnh thng ha quan h hai nc.
- Trung Quc ni mp m l ng tiu Bnh c th gp C Vn Phm vn ng,
nhng ch l ci mi ko anh ng tham gia gp g cp cao.
- Trung Quc ni gi b mt vic gp cp cao hai nc, nhng ngay sau cuc gp hu
nh tt c cc nc c pha Trung Quc trc tip hay gin tip thng bo ni dung chi
tit bn Tha Thun Thnh theo hng bt li cho ta.
Ngy 7.9.90 B Chnh Tr hp tho lun v kt qu cuc gp cp cao Vit-Trung v
cuc gp cp cao Vit-Campuchia sau , v quyt nh ngay hm sau Mi gp i S
Trung Quc thng bo li lp trng ca Nh Nc Campuchia, ng thi thng bo vi Lin
X, Lo nh thng bo vi Campuchia. Nu c ai hi v cng thc 6+2+2+2+1, ni khng
bit.
Bo Bangkok Post ngy 19.9.90 trong bi ca Chuchart Kangwaan cng khai ha
bn Tha Thun Thnh , vit r Vit Nam ng vi Trung Quc v thnh phn Hi
ng Dn Tc Ti Cao ca Campuchia gm 6 ngi ca Nh nc Campuchia, 2 ca Kh
me , 2 ca phi Son San, 2 ca phi Sihanouk. Thnh vin th 13 l Hong Thn Sihanouk
gi chc Ch Tch Hi ng. Cn L Bng trong khi tr li phng vn ca Paisai
Sricharatchang, phng vin t Bangkok Post ti Bc Kinh, ngy 24.10.1990, xc nhn c
mt cuc gp b mt gia lnh o Trung Quc v Vit Nam hi u thng 9 v cho bit kt
qu cuc gp c phn nh qua cuc hp gia cc bn Campuchia ngy 10.9.90 ti
34
Jakarta. Trong khi ni khng bit chc pha Vit Nam c gng thuyt phc Phnom Penh
n u, L nhn nh l H Ni chc cha lm mc. iu c th thy c qua vic
Phnom Penh c mt thi thiu hp tc (uncooperative).
S d ta d dng b mc la Thnh l v chnh ta t la ta. Ta t to o
tng l Trung Quc s ging cao ngn c ch ngha x hi, thay th Lin X lm ch da
vng chc cho cch mng Vit Nam v ch ngha x hi th gii, chng li him ha din
bin ha bnh ca ch ngha quc do M ng u. T tng dn n sai lm
Thnh cng nh sai lm gii php , v.v
Sau Thnh , trong B Chnh Tr c nhiu kin bn ci v chuyn i ny. Song
mi n trc i Hi VII, khi B Chnh Tr hp (15-17.5.1991) tho lun bn d tho Bo
co v tnh hnh th gii v v vic thc hin ng li i ngoi ca i hi VI v phng
hng ti, cuc gp cp cao Vit Nam-Trung Quc Thnh mi li c cp ti khi
d tho bo co ca B Ngoi Giao c cu c mt s vic lm khng ng vi cc Ngh
Quyt ca B Chnh Tr v vn Campuchia. Cuc hp ny c mt y Tng B Th
Nguyn vn Linh, C Vn Phm vn ng, V ch Cng, cc y vin B Chnh Tr Mi,
V ch Cng, V vn Kit, Nguyn c Thch, L c Anh, Mai ch Th, Nguyn c Tm,
o duy Tng, ng s Nguyn, on Khu, Nguyn thanh Bnh.
Anh T ni: C thi gi v c c hi em ra kim im nhng vic va qua nhn
nh su hn th tt thi. Sau chuyn i Thnh , ti vn n hn v thi ca mnh. Ni l
t kim im th y l t kim im. Ti n hn hai ch. Lc Thnh , khi bn n vn
Campuchia, ngi ni trc l anh Linh. Anh Linh ni n phng n ha gii dn tc
Campuchia. Sau L Bng trnh by phng n 6+2+2+2+1 m T n Tn khi m
phn vi anh C H Ni p ta nhn song ta bc. Anh Linh ng (ni khng c vn
). Lc c l do thy thi ca ti, Giang mi ti ni. Ti ni ti khng ngh phng n
13 ny l hay, ti ni l khng cng bng...Ti n hn l l ra sau on ta nn hi li
sau ba tic bui ti. Nhng ti khng ngh ra, ch phn vn. Sng sm hm sau, my anh em
bn Ban i Ngoi v anh Hng H ni nh vi ti l ct sao tranh th c nguyn tc
consensus, cn con s khng quan trng. Ti nghe hi yn tm, nhng vn ngh c hi
vn hn. Sau , Trung Quc a k bn Tha Thun c ni n con s 13Ti phn vn
mun c bit ni dung trc khi ta h bt k. Nu nh on ta trao i vi nhau sau phin
hp u, sau khi L Bng a ra cng thc 6+2+2+2+1 th c th ta c cch bn thm vi
h. Hai l trc khi k vn bn do chuyn vin hai bn tha thun, cc ng ch lnh o cn
xem li v bn bc xem c th thm bt g trc khi k. Ngh li, khi h mi Tng B Th,
Ch Tch Hi ng B Trng ta sang gp Tng B Th v Ch Tch Quc V Vin, h li
mi thm ti. Ti kh bt ng, khng chun b k. Anh Mi cho l h mi rt trang trng c
hi ln nn i. Nhng i ri k mt vn bn m ta khng lng trc hu qu v phn ng
ca bn Campuchia, rt gay gt. Ti hiu l bn kh bt bnh, thm ch l ut nhau. Cho l ta
lm sau lng, c hi cho ngi ta.
Anh Linh: Anh T nh li xem. Khng phi ti ng , ti ch ni ta nghin cu xem
xt v cui cng t vn thng bo li CampuchiaBy gi ti vn ngh th l ng. Ti
khng thy n hn v vic mnh chp nhn phng n 13Vn Campuchia dnh n
Trung Quc v M. Phi tnh n chin lc v sch lc. Phi tip tc lm vic vi
Campuchia v chin lc, phi c nhiu bin php lm cho bn thy m mu ca quc M
chng ph ch ngha x hi Chu , c Cuba. N ph Trung Quc qua v Thin An
Mn ri, nay chyn sang ph taTrung Quc mun thng qua Kh me nm Campuchia.
Song d bnh trng th no th Trung Quc vn l mt nc x hi ch ngha.
Anh Thch: V chuyn Thnh , Trung Quc a c bng ghi m cuc ni
chuyn vi lnh o ta Thnh cho Phnom Penh, Hunsen ni l trong bin bn vit l hai
bn ng thng bo cho Campuchia phng n 6+2+2+2+1, nhng bng ghi m li ghi r
l anh Linh ni Khng c vn g. Ti xin trnh by cc anh hiu nguyn do con s 13
35
l t u ? Ti Tokyo thng 6.1990, Sihanouk v Hunxen tha thun thnh phn SNC
gm 2 bn ngang nhau = 6+6. T n Tn sang H Ni, p ta nhn cng thc 6+2+2+2+1
khng c. n cuc gp Thnh , Trung Quc li a ra. Khi ta sang Phnom Penh
thuyt phc bn nhn con s 13 vi nguyn tc lm vic theo consensus trong SNC, anh
Hunsen ni ring vi ti: Chng ti thng m phi nhn s ngi t hn bn kia (bn ta 6,
bn kia 7) th mang ting l Campuchia b Vit Nam v Trung Quc p. Nh vy d l
consensus cng khng th thuyt phc nhn dn Campuchia c. Ch c th nhn 12
hoc 14 thnh vin trong Hi ng Dn Tc Ti Cao. Phi ni l Phnom Penh thc mc
nhiu vi ta. Lin X, Anh, Php, M u cho ta bit l Trung Quc thng bo cho h y
v Tha Thun Thnh , v ni h l lnh o Vit Nam khng ng tin cy, Trung
Quc s dng Thnh ph quan h ca ta vi cc nc v chia r ni b ta.
Hm sau, B Chnh Tr hp tip, anh Mi ni: Ta tn thnh Sihanouk lm Ch Tch
Hi ng Dn Tc Ti Cao, Hunsen lm Ph Ch Tch, ly nht tr trong Hi ng Dn Tc
Ti cao lm nguyn tc. y khng phi l mt nhn nhngNu c anh Thch i Thnh
th tt hn
Anh T: Vn ch yu khng phi l thi ca ta Thnh nh anh Mi ni,
m l kt qu v tc ng n bn Campuchia nh gi ta nh th no ? Thnh iu ta
lm c th chng minh c, nhng Campuchia cho l ta gii quyt trn lng h. V vy m
ti n hn. Ti n hn v sau ny s li hu qu.
Anh Mi: Vi tinh thn mt ngi cng sn, ti cho l ta khng sai. Bn
Campuchia ngh g ta l quyn ca h. Vi tinh thn mt ngi cng sn, ta khng bao gi vi
phm ch quyn ca Campuchia.
Anh Thch: Hp B Chnh Tr kim im, ti xin c ni thng. C phi khi i
Thnh , anh Mi c ni vi ti l hai ng anh nhn hi sm. Anh Linh nhn cng
thc 13 v anh T consensus (nguyn tc nht tr).
Anh V Vn Kit: Trong thm tm ti, ti khng ng c anh T trong on i
Thnh . Nu c gp ng th anh T i l ng. Ti ni thng l ti xt xa khi bit anh T
i cng anh Linh v anh Mi ch gp Giang v L, khng c ng. Mnh b n la nhiu
ci qu. Ti ngh Trung Quc chuyn l cm by.
Vn l ngi im m, song anh T c lc phi pht biu: Mnh h, mnh di ri
m cng cn ni s nghip cch mng l trn ht, cn c hay khng th khng sao. Cng
lm l ni ci l , nhng ti khng ngh nh vy l thng sch. Ti khng ngh ngi lnh
o nn lm nh vy.
Tha thun Vit Nam-Trung Quc Thnh ng nh anh T lo ngi li mt
n tng khng d qun i vi Phnom Penh. Trong phin hp Quc Hi Campuchia ngy
28.2.1991, Hunsen pht biu: Nh cc i biu bit, vn Hi ng Dn Tc Ti Cao
ny rt phc tp chng ta phi u tranh khc phc v lm tht bi m mu ca k th nhng
bn ng h chng khng t u. Mc d Hi ng c thnh lp trn c s 2 bn bnh
ng nhng ngi ta vn mun bin n thnh 4 bn theo cng thc 6+2+2+2+1, v vn
Ch Tch lm cho Hi ng khng hot ng c.
Ti cn nh khi tip ti Phnom Penh, ngy 28.9.1990, Hunsen c nhng kh
mnh khi ni v Tha Thun Thnh : Khi gp Sok An Bng Cc hm 17.9, Trung Quc
da v i SNC phi cng nhn cng thc m Vit Nam v Trung Quc tha thun. Nhng
Phnom Penh c lp. Sok An ni rt ng khi tr li Trung Quc l ny l ca Vit Nam
khng phi ca Phnom Penh.
Cuc hi m Thnh thng 9.1990 hon ton khng phi l mt thnh tu i
ngoi ca ta, tri li l mt sai lm ht sc ng tic v i ngoi. V qu nn nng ci
thin quan h vi Trung Quc, on ta hnh ng mt cch v nguyn tc, tng rng tha
thun nh th s c lng Bc Kinh nhng tri li Tha Thun Thnh lm chm vic
36
gii quyt vn Campuchia v do chm vic bnh thng ha quan h vi Trung Quc,
uy tn quc t ca ta b hoen .
Vic ta ngh hp tc vi Trung Quc bo v ch ngha x hi chng quc M,
thc hin gii php Campuchia l khng ph hp vi Ngh Quyt 13 ca B Chnh Tr
m cn gy kh khn cho ta trong vic a dng ha quan h vi cc i tng khc nh M,
phng Ty, ASEAN v tc ng khng thun li n quan h gia ta v ng minh, nht l
quan h vi Lin X v Campuchia. Trung Quc mt mt bc b nhng ngh ca ta,
nhng mt khc li dng ngay nhng ngh bi xu ta vi cc nc khc nhm tip
tc c lp ta, gy sc p vi ta v Campuchia.
Cng vi vic ta thc p Phnom Penh i vo gii php , vic ta tha thun vi
Trung Quc v cng thc Hi ng Dn Tc Ti Cao ti Thnh l khng ph hp vi
nguyn tc nht qun ca ng ta l khng can thip v khng quyt nh cc vn ni b
ca Campuchia, lm tng mi nghi ng vn c ca bn Campuchia i vi ta, i ngc li
ch trng tng cng v cng c mi quan h ca ta vi Campuchia v Lo.
Ai l ngi ng l ra phi nh dai ?
Sau cuc gp cp cao Thnh , yu sch chnh ca Trung Quc i vi ta trong
vn Campuchia tp trung ch yu vo vic i ta thc hin Tha Thun Thnh , tc
ng vi Phnom Penh theo hng: Nhn bu Sihanouk lm Ch Tch Hi ng Dn Tc Ti
Cao (Supreme National Council) gm 13 thnh vin ca 4 bn Campuchia, chp nhn vn
kin ca 5 nc thng trc Hi ng Bo An v vn Campuchia.
6 gi sng ngy 9.9.1990, i S Trung Quc n Ban i Ngoi (ch khng n B
Ngoi Giao) gp Hng H trao thng ip bo cc bn Campuchia s hp ngy 10.9 ti
Jakarta bn vic lp Hi ng Dn Tc Ti Cao v nhn mnh yu cu pha Vit Nam tc
ng theo hng tha thun ti Thnh . Ngay sau B Chnh Tr hp trao i v
thng ip v quyt nh c ti i Jakarta. Trong cuc hp ny B Chnh Tr quyt nh
t nay cc tip xc i ngoi v mt Nh Nc u phi qua B Ngoi Giao v phi bo co
trc vi anh Thch v B Trng Quc Phng L c Anh (?) v cch lm ca i S
Trung Quc pht l B Ngoi Giao mt cch qu l liu.
Tra ngy 9.9.1990 ti cng anh Hunh anh Dng p my bay qua ng Bangkok
sang Th Indonesia theo di cuc hp ca cc bn Campuchia bn v vic thnh lp
Hi ng Dn Tc Ti Cao. Khng c cm nang no km theo ch th c, ch c li dn
ngn gn ca Tng B Th Nguyn vn Linh l c lp c Hi ng Dn Tc Ti Cao.
Chiu ti 10.9.1990, va chn t chn ro t sn bay v n S Qun ta Jakarta, ti
nhn c mt c in thoi t S Qun Trung Quc gi ti. Trng Thanh gi in thoi
n ni li cho t bit ti trc khi ri Jakarta v cm n ti tc ng tch cc khin cho
cuc hp cc bn Campuchia ti nay t c mt s kt qu (?). Ti tr li l ti khng dm
nhn s biu dng , nu nh cuc hp c kt qu tt th l do thin ch ca Nh Nc
Campuchia.
Ch l lc ti xung sn bay Jakarta cng l lc cuc hp gia cc bn Campuchia va
b mc sau khi tha thun lp Hi ng Dn Tc Ti Cao gm 12 thnh vin, chc Ch
Tch cn trng v tun ti s hp phin u Bangkok gii quyt nt vn Ch Tch
Hi ng Dn Tc Ti Cao. Bn Tuyn b chung ca cuc hp c ghi Cc bn Campuchia
chp nhn ton b vn kin khung ca P5 lm c s gii quyt cuc xung t
Campuchia. Ti ngh bng B Chnh Tr bo ti sang Jakarta c th l mt tc ng sch
lc t ra vi Trung Quc l ta ang tch cc thc hin Tha Thun Thnh . Cn
Trng Thanh gi in cm n ti thc ra cng l mt s v v ca Trung Quc khuyn
khch ti tip tc c gng thc hin tha thun Thnh . Nhng s khuyn khch li c
tc dng tri ngc li, lm thc tnh ci con ngi bng bnh trong ti. T u, ti v s
anh em chuyn nghin cu vn Campuchia v quan h vi Trung Quc trong B Ngoi
37
Giao rt khng thng vi Tha Thun Thnh v nhiu l, nay ti cng thy mnh khng
th hnh ng tri vi iu mnh cho l l phi.
Ngy 13.9.1990 ti li c trong nc ch th i thng t Jakarta sang Bangkok
theo di phin hp u tin ca SNC . Sng 14.9.1990 B Th thng trc B Ngoi
Giao Thi Kasem mi ti ti B Ngoi Giao Thi Lan ni chuyn. Ch cu chuyn vn l
vn Campuchia, Kasem hi d ti v tha thun gia Vit Nam v Trung Quc v c ch
SNC. Ti tr li ch l nhng tin n khng cn c, khng nn tin. Tra hm , Sok An,
Th Trng Ngoi Giao Campuchia, tm n gp ti. Anh hi kin ti v cuc hp SNC
Bangkok sp ti, thi ta nn nh th no nu i phng i a Sihanouk lm Ch Tch
SNC v l thnh vin th 13 ca SNC ? Ti gi cn gi vng nguyn tc hai bn ngang
nhau. t thin ch, mt ln na, ta c th nhn cho i phng thm 1 ngi nhng bn ta
cng phi thm 1 ngi (mi bn 7 ngi). Khng 12 th 14 ch khng nhn 13. Sau ti li
c anh Sok An cho bit l Kraisak, con trai Th Tng Chatichai v l thnh vin trong
nhm c vn ca Th Tng Thi, bo anh rng ng ta c B Ngoi Giao Thi thng
bo l Vit Nam cng ng h vic lp SNC vi 13 thnh vin do Sihanouk ng u. Ti ni
vi Sok An y l iu ba t v ti s gp Kraisak ni li. Chiu hm khi gp Kraisak,
ti ni kh thng rng: Khng th coi ng Sihanouk l ng ch Campuchia, l Vua
ng trn tt c. Vn thnh phn cng nh chc Ch Tch Hi ng Dn Tc Ti Cao
phi do ngi Campuchia quyt nh. Vit Nam v Trung Quc khng c quyn b phiu v
vn . Sau Kraisak k li cho c Kasem. Kt qu l cuc hp Hi ng Dn Tc
Ti Cao Campuchia (SNC) phin u tin ngy 17.9.1990 ti Bangkok tan v v Hunsen
khng chp nhn cng thc 6+2+2+2+1, c tuyt bu Sihanouk lm Ch Tch vi t cch
l thnh vin th 13 ca Hi ng Dn Tc Ti Cao. Hn Trung Quc gn trch nhim,
hoc t nht cng l mt phn trch nhim v tht bi cho ti.
H tun thng 9.1990, Trung Quc n Ph Th Tng V nguyn Gip thm Trung
Quc v d l khai mc Vn Hi (ASIAD) 11 vi t cch l khch mi c bit ca
Chnh ph Trung Quc (tuy nhin bo ch Trung Quc vn a tin vic Trung Quc mi V
nguyn Gip l theo yu cu ca ta, d rng ngy 1.9.1990 khi tip on cp cao ta Thnh
chnh Giang trch Dn ni s mi anh Gip d khai mc ASIAD nh mt c ch thin
ch ca h). Ngy 24.9.1990 khi tip i Tng V nguyn Gip, Th Tng L Bng c
ni: Sau cuc gp cp cao Thnh , cuc hp Jakarta kt qu tt, ra c tuyn b
lp Hi ng Dn Tc Ti Cao 13 ngi. Song n khi hp Hi ng Dn Tc Ti Cao
Bangkok th khng tt. Xin ni thng thn vi ng ch l chng ti thy Th Trng Trn
quang C c tc dng xu trong vic ny. Khi Kasem hi c thc s gia Vit Nam v Trung
Quc i n tha thun lp SNC gm 13 ngi hay khng ? Trn quang C p rng
hon ton khng c vic , hon ton l nhng iu di tr. Chng ti khng hiu ti sao
Th Trng Trn quang C li ni nhngli nh vy, hon ton truyn t thng tin khng
ng u. Anh Gip p: Khi v ti s hi li v pht biu ca ng ch C. Nu c nh
vy th y khng phi l kin ca Trung ng chng ti. Ti khng bit vic ny v ti
khng ph trch cng tc ngoi giao.
Tin y ti thy cng nn ghi li mt chuyn c th gip cho chng ta hiu thm c
im ca ngi Trung Quc: Sau khi n Bc Kinh, i Tng V nguyn Gip c ngh
gp mt s Tng lnh cao cp trong qun i Trung Quc nh Dng c Ch (Dng l
Tng ch huy cuc chin tranh nh Vit Nam nm 1979). Nhng Dng ni mt cch bc
tc: i no ti li gp ng ta. M ca cc cn b chin s ta cn cha xanh c ! Ngy
1.10.90 Dng cng mt s Tng lnh khc cn gi in thoi thm hi ng vin s quan
binh lnh Vn Nam, Qung Ty. Nh vn qun i L tn Bo, tc gi cun Vng hoa
di chn ni cao vit v cuc tn cng vo Vit Nam thng 2 nm 1979, pht biu: Xem
tin L Bng tip V nguyn Gip m trong lng ti cm thy bt rt. Gi y chng ta phi
xem xt li xem c nn gy ra cuc chin tranh khng ? Chng nhng phn ln s quan
38
binh lnh di n v khng thng m ngayc mt s tng lnh cao cp cng khng thng
ni.
T liu trn y ti ly bi V nguyn Gip thm Bc Kinh gy chn ng ca
Quan nghip Thnh ng trn bo Tranh Minh xut bn Hng Kng thng 11.1990. T
n nay, ti vn phn vn mi l ngi Vit Nam v ngi Trung Quc ng l ra ai l
ngi phi nh dai hn v s kin thng 2 nm 1979 ?
Mn n Thnh
T sau cuc gp Thnh , yu sch chnh ca Trung Quc i vi ta v vn
Campuchia ch yu l i ta thc hin tha thun Thnh , c th l tc ng vi Phnom
Penh nhn SNC c 13 thnh vin v do Sihanouk lm Ch Tch, chp nhn vn kin ca P5.
Trung Quc thy rng vic thc hin tha thun Thnh gp tr ngi chnh t B Ngoi
Giao Vit Nam nn ch trng chia r ni b ta cng trng trn hn. i S mi ca
Malaysia ngy 3.10.90 n cho x giao, ni vi ti l Bc Kinh ngi ta a tin l c s
khc nhau gia B Ngoi Giao v lnh o ng v ch trng i ngoi cho nn trong
chuyn i Thnh gp cp cao Trung Quc khng c ng Nguyn c Thch. Sau Thnh
, trong khi ta ni rng phm vi hot ng ca S Qun Trung Quc Vit Nam th pha
Trung Quc li t ra lnh nht vi B Ngoi Giao, cng kch lnh o B Ngoi Giao Vit
Nam, hn ch hot ng ca i S ta Bc Kinh, khng sp xp i S ta tham d cc cuc
L Bng tip anh V nguyn Gip, anh V Oanh, c cn b cp thp tip v lm vic vi i
S ta. Trung Quc mt mt khng nh l vn Campuchia cha gii quyt th quan h
Trung-Vit ch c bc i nh, mt khc thm d v tch cc tc ng n vn nhn s
v phng hng chun b i hi VII ca ng cng sn Vit Nam s hp vo gia nm
1991. T thng 3.91, ti k hp th 4 Quc Hi Trung Quc kha 7, L Bng tuyn b quan
h Trung-Vit tan bng v c mt s iu chnh mm do hn trong vn Campuchia.
V vn Hi ng Dn Tc Ti Cao ca Campuchia, Trung Quc khng c bm gi con s
13, tm gc vn Ch Tch, Ph Ch Tch, a ra cng thc Sihanouk ch tr cc cuc hp
SNC. T ch ch c quan h vi 3 phi, sau cuc gp SNC Pattaya (Thi Lan), Trung Quc
chuyn sang quan h trc tip vi Nh Nc Campuchia, mi Hunsen thm Bc Kinh trong 3
ngy (22-24.7.91). Nhng tha thun cp cao Thnh tr thnh v ngha.
Chiu Ch Nht 18.11.90 hp B Chnh Tr v vn Campuchia. T sau khi 5 nc
thng trc Hi ng Bo An tha hip v vn kin khung (28.8.1990), cuc u tranh v
vn Campuchia i vo giai on cui, gay gt v quyt nh. Thay mt B Ngoi Giao, ti
trnh by n B Chnh Tr cho kin v nguyn tc u tranh v vn kin khung ca P5
v v vn Hi ng Dn Tc Ti Cao Campuchia. Khi ti trnh by xong, anh Thch
ngh B Chnh Tr khng nh 2 im:
1) Vn Hi ng Dn Tc Ti Cao l vn ni b ca Campuchia, ta khng p
bn c, phi tn trng ch quyn ca bn,
2) V vn kin khung, ta phi bc nhng im vi phm Hin Chng Lin Hip Quc.
Nu khng sau ny c th nh hng n vn x l Trng SaTa thy r Trung Quc v
M u nht tr xa Nh Nc Campuchia bng cch khc nhau
Cui cuc hp, Tng B th Linh kt lun: V SNC ta khng th gp vi bn c
Nu ni rng Trung Quc v M nh nhau th ti khng ng . Sau hi ngh Trung ng.,
B Chnh Tr s nh gi li mt s vn lin quan n Ngoi Giao nh nhn nh v Trung
Quc th no, tuyn b hoc ni v Trung Quc nh th no ? (Nguyn c Thch ni lun:
ng nh gi li c cuc hi m Thnh ).
D tho Hip nh ton b v Campuchia ngy 21.6.90 do P5 tho ra c cc
thnh vin Hi ng Dn Tc Ti Cao Campuchia chp nhn v c bn ti cuc hp Paris
ngy 23.12.1990. Ch trng ca ta l gii php chnh tr v Campuchia, nht l nhng vn
ni b Campuchia, phi do bn t quyt nh v chu trch nhim vi dn tc Campuchia. Ta
ht sc gip h, gi h trnh c nhng tht bi khng ng c, nhng ta khng th
39
lm thay. Nh vy ta va ht lng gip bn va khng Vit Nam mt ln na b sa ly vo
cuc u tranh ni b ca Campuchia. Khng vn gii php chnh tr v Campuchia li
mt ln na tr thnh vn lch s trong quan h Vit Nam-Campuchia.
Theo yu cu ca bn, ngy 14.1.1991, ti cng cc anh Hunh anh Dng, L cng
Phng, V tin Phc, chuyn vin v gii php Campuchia, sang Phnom Penh lm vic vi
bn vi mc ch:
a) Tm hiu suy ngh v nh ca bn v gii php Campuchia sau khi bn chp
nhn vn kin khung ca P5 ti cuc hp Jakarta 10.9.1990 v chp nhn v c bn d tho
Hip nh 26.11 ca P5 ti cuc hp Paris 23.12.1990.
b) Thuyt phc bn kin quyt tch ring cc vn ni b thuc ch quyn
Campuchia ch tho lun v gii quyt trong SNC.
c) Tha thun k hoch chun b cho vic hp li Hi ngh quc t Paris.
Khi tip ti, anh Hunsen ni: Trong ni b Campuchia, xu hng mnh nht l mun
c mt gii php chnh tr gi c thnh qu cch mng, khng cho Polpot quay tr li
Tnh hnh hin nay rt t nh. Tnh hnh phc tp s xy ra nu ta chp nhn mt gii php
v nguyn tc. Ch cn chp nhn mt gii php nh vy th ni b Campuchia hn lon
ri ch cha ni l k kt. Ta gi lp trng cng nh va qua l tt. ngh Vit Nam
khng y qu nhanh tin trnh gii php.
Nh vy, qua cc cuc gp B Trng Hor Nam Hong, Th Trng Dith Munty v
Th Trng Sok An, nht l qua pht biu ca Ch Tch Hunsen chiu 16.11, c th thy
c ch trng ca bn l c ko di trng thi nh m hin ti v nhiu yu t ch quan
khch quan khc nhau, song ch yu v trong ni b lnh o bn xu hng cha mun i vo
gii php cn rt mnh. Hunsen cho bit l theo quyt nh ca B Chnh Tr, trong cuc hp
Trung ng ngy 17.1.1991, ng ta s thng bo cho Trung ng l nm 1991 s cha c gii
php. Tuy nhin ti li c cm thy trong suy ngh cng nh trong hnh ng lnh o
Campuchia ang c nhiu mu thun lng tng, cha xc nh c cho mnh mt ng li
r rng mch lc, m ch lo i ph tng bc vi nhng vn trong ni b cng nh vi
i phng.
Trong ln gp Heng Somrin H Ni ngy 24.2.1991, anh Nguyn vn Linh vn c
p bn cn thc hin tt chnh sch ha hp dn tc, khng nn nhn mnh vn dit
chng, nn nhn Hi ng Dn Tc Ti Cao gm 13 thnh vin v Sihanouk lm Ch Tch.
Heng Somrin v ni li vi B Chnh Tr ng Campuchia th tt c u bn khon v
ngi rng Heng Somrin khng tho ting Vit nn nghe c th sai st.
Thc ra, nh Hunsen ni vi anh Ng in, khi nghe Heng Somrin ni li nhng
kin ca anh Linh, B Chnh Tr Campuchia rt lo v thy Vit Nam khc Campuchia nhiu
qu. Ngy 13.3.91 Hunsen ni vi anh Thch: C th b sch lc phn ha Kh me ,
nhng dt khot khng th b vn dit chng. Nu b s c 3 mi nguy him: S mt con
bi mc c trong m phn ngay t u, mt li th trong tng tuyn c, k th s c li
trong vic vu co Vit Nam l mi chuyn xy ra 12 nm qua u do Vit Nam gy ra c. S
lng thnh vin Hi ng Dn Tc Ti Cao c th l 12 hoc 14, khng th chp nhn con
s 13, sn sng cho Sihanouk lm Ch Tch, Hunsen lm ph, khng i chc Ch Tch lun
phin hay ng Ch Tch na.
Trong cch lm ny ca ta cho thy ta ch quan tm n iu m ta cho l c li ch
i vi ta m thiu cn nhc xem iu c ph hp vi li ch ca bn khng. Cch lm
tt yu s nh hng xu n quan h gn b lu nay gia ta vi Phnom Penh.
u nm 1991, B Chnh Tr c cuc hp ti T78 Thnh ph H ch Minh (24-
25.1.91) bn v vn Campuchia. Ti trnh by ch trng tch hai mt quc t vi mt
ni b ca gii php Campuchia, ng thi bo co kin ca Hunsen cho bit l B Chnh
Tr Campuchia quyt nh khng i vo gii php trong nm 1991. B Chnh Tr quyt nh
cn thm d kh nng hp B Chnh Tr 3 nc hng Campuchia i vo gii php, hp
40
c tnh cht trao i, gi ch khng quyt nh. Ta khng p bn, ng thi phi t c
thin ch, trnh mi vic lm ta b c lp.
Nhn dp ny, ti ng vi anh Thch l ti mun rt khi trung ng kha ti.
Anh Thch t khng tn thnh. n thng 2.91, khi c cuc bn i biu cc Tnh i
d i hi VII, ti gi th cho anh Nguyn c Tm, Trng ban t chc trung ng, xin
rt khi danh sch d i hi VII. Lc ny tinh thn ti c phn mt mi v nhng s vic
trong thi gian qua. Nhng yu cu ca ti khng c p ng. Thng 6.1991, ti vn c
giy i d i hi ng vi t cch i biu Tnh Sn La ti tip tc tham gia trung ng
kha VII.
Tnh hnh bt ng kin trong B Chnh Tr cng n gn i hi cng bc l gay
gt. Ngy 13.4.1991, trong cuc hp B Chnh Tr bn v tnh hnh th gii v ng li i
ngoi chun b bo co chnh tr ti i hi, sau khi anh Thch bo co v Tnh hnh th
gii v chin lc i ngoi ca ng v nh nc ta, L c Anh gii thiu i T Ln,
cn b Cc II B Quc Phng, trnh by v tnh hnh th gii v mu quc. Nghe
xong, Tng B Th Nguyn vn Linh pht biu: Ch quan ti ngh gia bn trnh by sng
nay (ca B Ngoi Giao) v bn trnh by tnh hnh qun s chiu nay (ca B Quc phng)
c nhiu ch khc nhau. Mun tho lun ch trng th phi tho lun tnh hnh trc, nhng
cch nh gi tnh hnh cn khc nhau. C Vn Phm vn ng: Ni khi hi lc ny tht
khng phi l. Chng ta cn c gng lm vic ng lng tm, nghim chnh, ng trch
nhim ca mnh. B Chnh Tr giao cho 3 ng ch ph trch 3 ngnh lm nhng li cha
lm. L c Anh: B Chnh Tr nn nghe tnh hnh nhiu mt, ngay trong nc chng ta cng
nh gi khc nhau. Cn c vo nh gi chung, mi ngnh c n ring, khng lm chung
c. Nguyn c Thch ng ngnh tho lun i ti nht tr v tnh hnh, cn cng tc
th mi ngnh lm.
Trn tinh thn , ngy 2.5.1991, c cuc hp gia Ngoi Giao, An Ninh v Quc
Phng thng nht nhn nh tnh hnh th gii. D hp v pha Quc Phng c L c
Anh, Trn vn Quang, i T Ln (Ln tht). B Ni V c Mai ch Th. Ngoi Giao c
Nguyn c Thch v 4 Th Trng. Cn c 3 Ph ban i ngoi (Nguyn th Bnh, Trnh
ngc Thi, Nguyn quang To). Thu hoch ca cuc hp kh ngho nn, khng em li c
s nht tr trong nhn nh tnh hnh, ch nht tr c my im l lun chung chung.
Ch cn mt thng n ngy hp i hi VII. B Chnh Tr hp lin gn 3 ngy (15,
16 v 17.5.1991) tho lun bn d tho Bo co v tnh hnh th gii v vic thc hin
ng li i ngoi ca i hi VI v phng hng ti. B Chnh Tr c mt ng .
Theo di cuc hp gh d thnh (s d thnh lc u c 10 ngi, t chiu 16.5 khi i vo
kim im vic thc hin cc Ngh Quyt v i ngoi ca i hi VI th s d thnh thu hp
li ch cn c Hng H, Hong bch Sn, inh nho Lim v ti) t u n cui, ti cm nhn
r s u tranh gia hai quan im v mt quc t, nht l khi i vo phn kim im thc
hin ng li i ngoi, ni n vn Campuchia v quan h vi Trung Quc. Bn d tho
bo co ca B Ngoi Giao c nu c mt s vic lm khng ng vi cc Ngh Quyt
ca B Chnh Tr, thi i vi Trung Quc c s thay i qua 2 giai on (trc v sau
nm 1989) tri vi Ngh Quyt 13, mt s vic lm khng ng vi cc Ngh Quyt ca
B Chnh Tr v vn Campuchia, gia ta v bn Lo bc l s khc nhau r rt v
i ngoi, ta lng tng, thiu bnh tnh trc cuc khng hong chnh tr ng u v
Lin X b l c hi ci thin vi ASEAN (khi Thi Lan mi Th Tng Mi sang
thm, nhng anh Mi ni phi i Lin X, i n ri mi i Thi), lm ny sinh tranh
ci kh cng, c bit khi bn n ng sai trong chuyn gp cp cao Trung Quc Thnh
thng 9.1990 v vn chng dit chng v gii php .
Anh V ch Cng: V Trung Quc rt phc tpB Chnh Tr nh gi Trung
Quc c hai mt x hi ch ngha v b quyn. V x hi ch ngha cng cn thy l trong
nhy nhyKh khn l cha bnh thng ha quan hH a ra 5 tr ngi, c ci
41
hng trm nm khng gii quyt ni. V d nh Lin Bang ng Dng, h bit ta khng c
song c nu ln ct chia r v ginh ly Lo v Campuchia, gt ta raChuyn gii
php l khng c, v nh vy th c ngha l Trung Quc s i vi ta chng M trong
lc ch trng ca h l tranh th khoa hc k thut ca phng Ty hin i ha, cn g
l Trung Quc na ?
Ti cuc hp, Nguyn c Tm cn ni: Cha lm d tho Ngh Quyt ngay c v
qua tho lun thy kin B Chnh Tr cn khc nhau v nh gi ng thnh tch, ng bn-
th, i sch i hi n ni, sau i hi khng cn B Chnh Tr ny na, tuy mt s ng
ch cn liMc d vy, Nguyn thanh Bnh, ch tr cuc hp, vn kt lun lm d tho
Ngh Quyt v i ngoi.
Nhng vn v tnh hnh quc t v chnh sch i ngoi cn c tranh lun
1.- V tnh hnh quc t: Do tc ng ca cch mng KHKT, khong cch giu-ngho
gia cc quc gia ngy cng ln. Thch thc ln nht ca nc ta l nguy c tt hu v kinh
t, yu t quyt nh trong sc mnh tng hp ca quc gia hin nay ch yu l kinh t.
A.- C tranh lun: Nguy c din bin ha bnh hn thch thc tt hu v kinh t. T
c kin cho cc quc gia l sc mnh an ninh quc phng l ch yu ch khng phi ch
yu l sc mnh kinh t-x hi bn trong mi nc.
B.- V mu thun thi i: Nhiu kin cho rng nhng bin i ln trong cc din
th gii lm thay i th t quan trng ca cc mu thun ln, mu thun chnh chi phi
quan h quc t ngy nay khng cn l mu thun ng-Ty m l mu thun Ty-Ty.
Nhng c kin cho mu thun ng-Ty vn quan trng.
C.- V tp hp lc lng: kin chung ch trng a dng ha quan h. Nhng cn
tranh lun l tp hp lc lng theo thc h hay theo li ch dn tc, hoc a dng ha
nhng nhn thc h, cn tm ng minh chin lc.
2.- V v chnh sch ca cc nc ln v ASEAN:
M: V cu hi Cc din th gii mi to cho M thi c hay thch thc ? (M
mnh ln hay yu i)
- C kin cho rng M ang tranh th li th thit lp trt t mt cc do M chi
phi, kin khc cho rng ang hnh thnh trt t a cc, a trung tm, hay trt t th
gii ang trong qu trnh hnh thnh, ang c s cn bng gia cc nc ln.
- Mc tiu chin lc ton cu ca M l xa sch cc nc x hi ch ngha cn li
hay l kim ch cc trung tm kinh t t bn khc ?
- L gii hin tng cc nc khu vc mong mun M tip tc c mt s gip n nh
khu vc, cn Vit Nam cho M l mi e da nguy him nht.
* Trung Quc:
- V sao cc nc khu vc u lo ngi Trung Quc, cn Vit Nam t hy vng vo
Trung Quc (ng minh chin lc) ?
- Mt bnh trng b quyn ca Trung Quc l chnh hay mt x hi ch ngha l
chnh ? Thc cht ca ch ngha x hi mang mu sc Trung Quc ?
* V quan h M-Trung Quc (lin quan n Vit Nam):
- D lun chung: M lo kim ch Trung Quc Chu Thi Bnh Dng v mong
Vit Nam gp vo . Nhng c kin cho M v Trung Quc tha hip bt li cho Vit
Nam. V M t u tin quan h vi Trung Quc cao hn nn M sn sng th Vit Nam cho
u tin .
* nh gi v ASEAN:
- C kin cho ASEAN l t chc c ting ni, c sc sng, bit li dng mu thun
cc nc ln li ch quc gia, v li ch nhm nc khu vc mnh. Vit Nam cn sm gia
nhp t chc ny.
3.- V chin lc i ngoi ca ta:
- V th ca Vit Nam c g khc trc ?
42
- e da chnh i vi an ninh v pht trin ca ta nay l g ? Nguy c tt hu v kinh
t hay nguy c din bin ha bnh l e da chnh ?
- Bin php i ph vi e da v thc hin mc tiu ca ta ? (ng minh chin
lc, quan h c bit).
- Tp trung pht trin kinh t c phi l li thot duy nht cng c n nh, ra khi
khng hong kinh t-x hi trong nc v nng cao v th v vai tr nc ta trn quc t, i
ph din bin ha bnh c kt qu hay khng ? Ta t u tin cao nht cho pht trin
kinh t hay cha ?
- Trong thc t i ngoi, thng c s lng tng ngp ngng v u tin trong cc mi
quan h sau:
* Gia pht trin kinh t v bo m an ninh chnh tr (gia nguy c tt hu v kinh t
v nguy c chch hng x hi ch ngha, nguy c b din bin ha bnh)
* Li ch dn tc v ngha v quc t. Tp hp lc lng v phn bit bn-th theo
quan im thc h hay theo li ch dn tc.
* c lp ch qun v hp tc quc t. Ha nhp cng ng th gii. (2.1995)
i hi VII v ci gi phi tr cho vic bnh thng ha quan h vi Trung Quc.
T 17 n 27.6.1991 ng cng sn Vit Nam hp i hi ln th 7 a li nhiu thay
i quan trng v nhn s: Mi thay Nguyn vn Linh lm Tng B Th, L c Anh
nay nghim nhin gi v tr th 2 trong ng, y vin thng trc B Chnh Tr kim b th
trung ng ph trch c 3 khi quc phng-an ninh-ngoi giao. V vn Kit c gii thiu
vi nh nc c lm Ch Tch Hi ng B Trng. o duy Tng thng trc Ban B Th.
B ba Mi, L c Anh, o duy Tng nm b phn thng trc ca B Chnh Tr v
ca Ban B Th. i Tng V nguyn Gip b gt ra khi chc y vin trung ng. Cn
Nguyn c Thch b bt ra khi B Chnh Tr v chun b thi chc B Trng B Ngoi
Giao(Thc ra nhng thay i v nhn s trong B Chnh Tr c quyt nh t thng 5
v Trung Quc bit). D lun quc t xn sao cho rng Nguyn c Thch l vt t thn
trong vic Vit Nam bnh thng ha quan h vi Trung Quc. Ti ngh rng mi ch l
mt cch ni n gin v vn khng ch l bnh thng ha quan h m l ph thuc ha
quan h.
Trc ht vn t ra l ai s thay anh Thch gi chc B Trng Ngoi Giao ? T
u thng 7, ti nhiu ln c triu tp ln gp Tng B Th Mi v Trng Ban T
Chc trung ng L phc Th (ngi thay Nguyn c Tm), c thng bo v
thng v d nh a ti lm B Trng Ngoi Giao. Sng ngy 10.7.91, thy ti t chi,
Mi hiu lm tng ti khng nhn v cha c vo B Chnh Tr nh Bi thin Ng
(ngi thay Mai ch Th lm B Trng B Ni V) nn ha s gii quyt chuyn sau.
Ti ni ch v l do sc kho m ti khng nhn. 45 nm nay ti lin tc cng tc, c
gng lm tt cc cng vic c giao, khng t nan. Song ln ny khng th nhn. Ti ch c
nguyn vng l lm nt cng vic Th Trng Ngoi Giao. ngh cc anh quyt nh theo
phng n chng ti ngh ngy hm qua: C anh V Oanh hay anh V Khoan. Nhn y
ti xin phn nh t tng chung ca anh em cn b nhn vin B Ngoi Giao l c s i x
cha cng bng vi Ngoi Giao.
V sao ti c ngi ta chn thay Nguyn c Thch tuy bit r ti ng quan im
chnh tr vi anh Thch ? Ti ngh c 2 l do: Mt l che y ngha chnh tr ca vic sa thi
Nguyn c Thch, hai l c ch mi v i ngoi sau i hi VII c kh nng v hiu ha
hon ton mi ch trng v hnh ng sai khc vi quan im ca my v trong Ban Thng
Trc B Chnh Tr mi.
Mi vn quan trng v i ngoi ca Nh Nc u do Hng H, b th trung ng
Ph trch i ngoi, di s ch o trc tip ca L c Anh v tt nhin c s tn thng
ca Tng B Th Mi, quyt nh. Nhng phn cng vic xa nay vn do B Ngoi
Giao m nhim nay u do Hng H v Ban i Ngoi ch tr. Mt th d in hnh v v
43
c nhn h sn sng b qua danh d v quc th: Ngy 5.8.91, gia cuc hp Hi ng B
Trng, Hng H tuyn b: T nay trong quan h vi Trung Quc cc ngnh c tp trung
ch anh Trng c Duy (i S Trung Quc), khng cn qua S Qun Vit Nam Bc
Kinh. (L c Anh cho bit khi Trung Quc, Ban i Ngoi Trung Quc Chu Lng c
ngh: V l do k thut (?) quan h gia hai ng xin lm qua Trng c Duy). Hm sau,
Hng H vi t cch trng ban i ngoi tip i S Campuchia Ouch Borith, thng bo:
Theo s phn cng ca B Chnh Tr Vit Nam, t nay ng ch L c Anh v ng ch
Hng H s ph trch tho lun gii php Campuchia v cc vn lin quan. Nu lnh o
Campuchia mun bn cc vn trn th ngh quan h v tho lun trc tip vi 2 ng
ch .
Sau khi ti c min, c mt cuc vn ng kh si ni v chc B Trng Ngoi
Giao. Nhng tn tui nh V Oanh, Hng H, Hong bch Sn, Nguyn duy Nin, V
Khoanc ni ti. Cui cng, Nguyn mnh Cm (lc ang l i S ta Lin X)
c chn, mc d khi anh cn rt lng l.
Ngy 9.7.91, va c bn lm Tng B Th, Mi gp i S Trung Quc
Trng c Duy t mun c c phi vin i Bc Kinh thng bo v i hi VII v trao
i v quan h gia hai nc. Trc t ngy, ngy 11.6.91 B Ngoi Giao ta cng gp
i S Trung Quc ngh m li m phn cp Th Trng Ngoi Giao hai nc. Ngy
17.7, Trung Quc tr li ng gp cp Th Trng Bc Kinh t 5.8 n 10.8. Hai ngy
sau, Trung Quc tr li ng vic ta c c phi vin gp lnh o Trung Quc, nhng li
sp xp sau cuc gp c phi vin trc cuc gp Th Trng Ngoi Giao. Vic lm trn
cho thy mt mt Trung Quc mun gp ta c hai cp, mt khc mun dng nhng tha
thun vi cp c phi vin p ta trong cuc gp cp Th Trng Ngoi Giao. cao
cng vic ny, pha Trung Quc ngh thay ch c phi vin thnh on i din
c bit ca ban chp hnh trung ng ng cng sn Vit Nam tuy on ch c 2 thnh
vin l L c Anh v Hng H. Hng H lc l b th trung ng ph trch i ngoi.
Ph t on l Trnh ngc Thi, ph ban i ngoi ca ng. Ti nh khi B Ngoi Giao
c ngh c mt Th Trng Ngoi Giao l y vin trung ng i vi on nm tnh
hnh vn dng vo cuc m phn cp Th Trng Ngoi Giao ngay sau , nhng ngh
khng c chp nhn. i S Vit Nam ti Trung Quc ng nghim Honh cng khng
c tham d cc hot ng ca on, trong khi i S Trung Quc ti Vit Nam, Trng
c Duy, li c mt trong mi hot ng chnh thc ca on ti Trung Quc.
Ngy 28.7.91, on n Bc Kinh v trong my ngy sau gp Kiu Thch, L
Bng, Giang trch Dn thng bo kh chi tit v i hi VII (nhng kin khc nhau, qu
trnh tho lun, tranh lun v vic biu quyt nhng vn quan trng trong i hi v c cu
nhn s ca ban chp hnh trung ng) Giang trch Dn v L Bng t ra quan tm n
vic Vit Nam s c Ngoi Trng mi (thay Nguyn c Thch) trong k hp Quc Hi
thng 8.1991. Giang t hi lng T y lng mnh, ti ht sc hoan nghnh kt qu i
hi VII ca cc ng ch Vit Nam.
c bit mc d chuyn i c mc ch gp lnh o Trung Quc thng bo v i
hi VII v bn quan h hai nc, nhng L c Anh v Hng H ch ng xin gp T n
Tn ti 2 ln, chiu 29.7. v ti 31.7 t li (?). M u cuc gp chiu 29.7, L c Anh
ni: Nm ngoi khi ng ch T n Tn sang Vit Nam xy ra mt s trc trc khng
hay lm do pha chng ti gy ra (!) ng ch Nguyn vn Linh v chng ti khi bit vic ny,
chng ti khng vui lm. Hm nay gp ng ch, ti ni tnh cm ca ng ch Nguyn vn
Linh, Mi v ca tiTnh hnh trc trc trong quan h l mt vic au lng, nht l
gia nhng ngi cng sn. Khc nhc c qua ri, mong cc ng ch yn tm. Cn T
th cng mn dp ny than phin v i S ng nghim Honh: Mt nm nay ng ch
y khng gp ti, tr khi gp cc cuc chiu i. y l ln u tin ti gp ng ch
Honh k t thng 6 nm ngoi (s thc l pha Trung Quc c thnh kin vi anh
44
Honh t trong cuc m phn thng 6.1990 H Ni). T khng qun nhc n iu kin
khng th thiu c th bnh thng ha quan h vi Vit Nam: Ti rt hoan nghnh ng
ch L c Anh v ng ch Hng H l t nay khng ni dit chng na. Khi v H Ni nu
gp Campuchia ngh cc ng ch cng ni nyNu cc ng ch lnh o Vit Nam
sang Trung Quc m ci ui Campuchia vn cn th chng ti kh ni vi nhn dn. Mong
vn Campuchia c gii quyt th khi bnh thng ha quan h vi chng ti c th n
ni vi nhn dn Trung Quc v nhn dn th gii.
dn ng cho cuc gp cp Th Trng Bc Kinh thng 8.1991, ti 31.7 Hng
H vn bo vi T n Tn: ng ch L c Anh v ti s lm vic trc tip vi Th
Trng Nguyn duy Nin (ngi c ch nh i m phn vi Trung Quc ch v cha c
tin s vi Trung Quc) trc khi ng ch y i Trung Quc. Chng ti phi bo co vi
B Chnh Tr c kin ch o khng nhng c v ni dung m c v tinh thn v thi
lm vic. Tinh thn ca chng ti l phn u lm cho cuc gp thnh cng. Sau khi cam
kt t nay khng ni n vn dit chng na, Hng H hi T: Ti mun hi ng ch
ngoi vn dit chng, cn hai vn gai gc l vn qun i cc bn Campuchia v vai
tr Lin Hip Quc th phng hng gii quyt nn th no, chng ti c th gp phn
lm cho cuc gp Th Trng Vit-Trung Bc Kinh sp ti t kt qu tt. Xin kin i
phng v hng gii quyt vn m phn trc khi m phn, tht l chuyn c mt
khng hai trong lch s ngoi giao !
Sau khi Trung Quc v, ngy 4.8.1991, L c Anh v Hng H gp ti v Nguyn
duy Nin ti vn phng trung ng ng chun b cho Nin i m phn vi Trung Quc.
Sau khi anh Nin c bn n ca B Ngoi Giao, ti ni: Anh Honh (i S ta Trung
Quc) va in v, pha Trung Quc thng bo c 3 bui lm vic nhng h ni c th lm
mt bui l xong. Chc chn T n Tn s a vn bn buc chng ta phi tha thun. Nu
ta nhn, h s x ra cho cc nc PS, ASEAN v bn Campuchia. Ta s b vo th phn bi
ng minh, phn bi bn b. Nu ta i sa vn bn ca Trung Quc th s khng ra c
vn bn, s tht bi. Chng ti xem li bin bn thy Trung Quc gn rt cht vn
Campuchia, vi vic bnh thng ha quan h, vn coi Campuchia l iu kin. Trung Quc
rt khn, khi gp cp cao ch tp trung vo vn quan h hai nc, cn ci xng li.
Gm ci xng ny, chng ta phi gii quyt vn c tnh nguyn tc. Ta quyt tm bnh
thng ha vi Trung Quc nhng khng c ph quan h vi Campuchia v khng c
th gii thy anh Vit Nam l ngi tro tr. Bit ti qu gai gc, khng chu chp nhn
tha hip v nguyn tc vi Trung Quc, L c Anh v Hng H ch ni chung chung
v chuyn i Bc Kinh va qua. Hng H ni: Tinh thn ti nm c l Trng c Duy
v T n Tn u lo cuc gp Th Trng tht bi. Khng bit ng ch Th Trng no
gp ti c nm c tinh thn ny khng ? Ti lin bo: Nh vy cng r l h c yu cu
cao nn h s ta khng th chp nhn c, Hng H: Ti hiu h mun bnh thng ha
quan h l chnh nn h lo. Ti p: V mt ny th phi ni l Vit Nam lo hn v Vit
Nam mun bnh thng ha quan h vi Trung Quc hn. Vo cui bui hp, Hng H ni:
Chuyn i ca anh Nin l thun li, sau chuyn i ca anh L c Anh. Anh Nin cng l
nhn vt mi, khng c tin s. Khi nhc n thng 6.90 h rt cay c. L c Anh thm
vo: Sau thng 6.90 li c pht biu vi bo ch ca hai bn nn cng tch t thm, gng
thm. ( ni n ln m phn thng 6.90 gia ti v T n Tn). V n chiu, khi hp
Thng trc B Chnh Tr bn v vic m phn vi Trung Quc, h triu tp anh Nin,
khng triu tp ti.
c bit trong cuc hp ny Tng B Th Mi khng nh l khng nn v
vn Campuchia m cn tr vic bnh thng ha quan h ca ta vi Trung Quc. V vn
Campuchia, h ch th cho Nin tha thun vi pha Trung Quc:
45
a) Khng ni vn dit chng. L c Anh ni phi dt khot thi vn dit
chng. V Tng B Th Mi nhn thm: Nu ni vn dit chng tc l ng minh vi
M chng Trung Quc (!)
b) Nng cao vai tr Hi ng Dn Tc Ti Cao, h thp vai tr Lin Hip Quc.
c) Gim qun cc bn Campuchia 50%.
m bo cuc m phn khng i chch khi qu o dn xp trc vi Trung
Quc, Hng H cn Trnh ngc Phi, ph ban i ngoi, li Bc Kinh tham gia on
m phn, thc cht gim st Nguyn duy Nin theo ng nhng iu h tha thun
trc vi Trung Quc. Ngy 10.8.1991, sau khi ci gi l cuc m phn ny t kt qu
ng Trung Quc (hoan nghnh Sihanouk gi chc Ch Tch Hi ng Dn Tc Ti Cao,
ng h vn kin khung ca Lin Hip Quc v gii php Campuchia) vo ng ngy Quc
Hi Vit Nam thng qua vic b nhim Nguyn mnh Cm thay Nguyn c Thch lm B
Trng Ngoi Giao. Ngoi Trng Trung Quc Tin k Tham nhn tip Nguyn duy Nin v
ng li mi ban Ngoi Trng Nguyn mnh Cm ngy 10.9.1991 thm Trung Quc
chun b cho cuc gp cp cao Trung-Vit Bc Kinh.
Ta d kin sau cuc m phn Bc Kinh s sang Phnom Penh thng bo cho bn
Campuchia, nhng ti 18.8.1991 Hng H gi in ch th: Theo kin ng ch L c Anh,
anh Nin khng phi i Campuchia thng bo vi bn na v cng khng thng bo cho bt
c ai v cuc m phn Bc Kinh va qua (mc d pha Trung Quc thng bo cho cc
nc ASEAN v cc nc phng Ty ri). V cn ni thm: T nay tr i, trn giy trng
mc en ng ghi ca Trung Quc na (?) v vn ny B Chnh Tr nm ri.
Ni chung, t sau i hi VII, tin trnh bnh thng ha quan h Vit Nam-Trung
Quc nh c my c tra du y , din bin chn chu theo trnh t nh. Ngy 5
n 10.11.91, sau khi Hip nh v Campuchia c k kt Paris, Tng B Th Mi
v Th Tng V vn Kit thm chnh thc Cng Ha Nhn Dn Trung Hoa hon thnh
vic bnh thng ha mi quan h b trc trc ln t thng 2.1979. Nhng trong khi lnh o
ta m k vng cng Trung Quc bo v x hi ch ngha chng quc th h xc nh
quan h vi ta l thn nhi bt cn, s nhi bt vin, tranh nhi bt u (thn nhng khng
gn, s nhng khng xa, u tranh nhng khng nh nhau). Trung Quc ni th song lun
lun ly th nc ln ln chim lnh th lnh hi ta, v him c nht l khng ngng tc
ng vo ni b ta.
Hip 2 ca Hi ngh quc t v Campuchia.
Vi tin trin nhanh chng qua cc cuc hp SNC ti Jakarta (6.91), Bc Kinh,
Pattaya (Thi Lan) v Nu c (9.91), 5 nc thng trc Hi ng Bo An quyt tm quyt
nhanh gn vn Campuchia lm gii quyt cc cuc xung t khu vc khc, c bit l
Trung ng. C Lin X ln Trung Quc u c li ch ng tnh vi phng Ty (ch yu l
M) gt nt nhng vng mc cui cng trong vic thng qua cc vn bn d tho Hip nh
28.11.1990 ca P5.
Cui thng 9.1991, ti dn u on i biu nc ta i Nu c d kha hp th 46
i Hi ng Lin Hip Quc. Khc vi nm 1988, khi ti i din Vit Nam d i Hi
ng Lin Hip Quc kha th 43, ln ny vn Campuchia i st n gii php. Trong
thi gian Nu c, ti tranh th tip xc vi anh Hunsen hp SNC tm hiu thi
bn i vi d tho Hip nh. Ti c bit ngy 21.9.91, Nh Nc Campuchia cui
cng cng bung th rt nhanh tt c cc im yu cu sa d tho Hip nh. Nh vy,
ch cn li mt mnh Vit Nam l nc duy nht i b sung d tho v 4 im lin quan n
Vit Nam. Ti vi thng bo tnh hnh ny v nc nh sm c quyt sch thch ng cho
on i biu ta i d Hi Ngh quc t Paris v Campuchia. Ngy 13.10.1991 b phn
thng trc v sau cc ng ch khc trong B Chnh Tr thng qua ch trng Vit
Nam tham gia k kt Hip nh vi 2 phng n u tranh v 4 im b sung ca ta. Sng
14.10, anh V vn Kit gp ti vn phng Hi ng B Trng cho kin v 2 vn
46
bn do B Ngoi Giao chun b cho cuc hp v vn Campuchia Paris. Sau khi nghe ti
trnh by, anh Kit tn thnh t trnh B Chnh Tr v phng n u tranh ca ta ti Hi Ngh
quc t Paris, v gp nn sa li 2 ch trong bn d tho Tuyn b Chnh ph.
Ngy 16.10, trn ng i Paris, ti c in ca B bo cho bit c Levitte, Th
Trng Ngoi Giao Php v T n Tn, lc ny l Th Trng Ngoi Giao, u mun
gp ti sm, trc ngy hp y Ban Phi Hp ca Hi Ngh. Trn c s phn on l c hai
u mun gp thng lng v thc y Vit Nam rt cc yu cu sa i d tho Hip
nh bo m cho cuc hp y Ban Phi Hp khi gp trc tr, ti quyt nh gp
Levitte trc, sau mi gp T. Suy ngh ca ti l: Php l nc ng Ch Tch ng cai
hi ngh, rt mun hi ngh t kt qu, cao c vai tr Php trn quc t, ng thi gp
Php trc s t c thin ch v tnh c lp ca ta, nu gp Trung Quc trc gp Php
sau th s chu ting b sc p ca Trung Quc m phi nhng b.
Ngy 18.10, ngay sau khi n Paris, ti gp Levitte tho lun. ng nh phn
on, Php tha thit mong Vit Nam c thi mm do i vi d tho Hip nh. Cui
cng, t thin ch, ti tha thun vi Php v cch lm nh sau: Trong bo co ca
Tng Th K Lin Hip Quc trc Hi ng Bo An s c gii thch nhng im m Vit
Nam yu cu lm r. V ngay trong cuc hp y Ban phi hp ngy 21.10.91, trong bn trnh
by ca Ph Tng Th K Lin Hip Quc Ahmed Rafeuddin cng phi nu y gii thch
ny, ng thi Levitte nhn danh Ch Tch y Ban s tuyn b hoan nghnh thin ch hp tc
ca Vit Nam thi khng a cc b sung d tho Hip nh na v c nhng gii thch
thch ng ca Ph Tng Th K Lin Hip Quc. Ti cng tha thun vi Levitte s c cuc
gp tay ba vi Ahmed tha thun cui cng.
Hm sau, ti gp Th Trng Ngoi Giao Trung Quc T n Tn. T cng c mc
ch thu phc ta thi khng a cc yu cu b sung na, ni nu Vit Nam a b sung th
cc nc khc i b sung cn bng li. M s i hon vic k kt v trch nhim cho
Vit Nam.
Ngy 20.10.1991, nh tha thun vi Php, ngay sau khi Ph Tng Th K Lin
Hip Quc n Paris, c cuc hp tay ba gia Vit Nam, Php, v Ph Tng Th K Lin
Hip Quc Ahmed tha thun cch lm nh ta bn vi Php hm 18.10 v cho tr l ca
ng ta ghi li cc cu ch yu cu ni r khi ng gii thch v my im b sung ca ta. Nh
vy, thc cht l vt mc yu cu ca ta, nhng gi cao gi, ti ni s b tha thun
nh vy, song ti cn phi xin ch th H Ni: Khng nh li trong sng 21.10 trc khi bt
u hp y Ban Phi Hp.
Sng 21.10.1991, khi on Vit Nam n Trung Tm Hi Ngh Quc T Klber, c
mt on ca on Trung Quc ra mi ti gp T n Tn c vic gp cn trao i trc khi
hp. T yu cu ring ti ni chuyn bng ting Tu khng qua phin dch, cho bit M nh
a b sung vo Hip nh mt on ln n dit chng v yu cu ti cho bit kin. Ti Tr
li: Chuyn ny by gi ch yu l vn ca ngi Campuchia, nn cc bn Campuchia
c kin. Cn quan im ca Vit Nam l n nay khng nn bt c mt vn no gy
tr ngi cho vic k kt. T xem ra hi lng v cch t thi ca ta. Nhng cui cng hnh
nh c s tha hip gia M v Trung Quc, M rt b t dit chng trong on b
sung v ch ni chung chung v nhn quyn v cc quyn t do c bn ca Campuchia cn
c cc nc tn trng.
Sau tin hnh phin hp th 8 ca y Ban Phi Hp ca Hi Ngh Quc T
Paris (PICC) thng qua ln cui cc vn kin a ra Hi Ngh cp B Trng. S vic
din ra hon thnh ng nh tha thun gia ta vi Php v Tng Th K Lin Hip Quc.
Sau li khai mc ca hai ng Ch Tch Php v Indonesia, Ph Tng Th K Lin Hip
Quc Ahmed c bn trnh by tnh hnh chun b trong vic thi hnh Hip nh s c k
kt v c y nhng li gii thch v 4 im m ta yu cu h (vic a tr li hay a
qun ca bt c nc ngoi no vo Campuchia s l vi phm Hip nh, thng tin cn cung
47
cp cho UNTAC ch lin quan n cc lc lng nc ngoi cn c mt Campuchia khi k
kt Hip nh ny, s c mt ca s quan lin lc UNTAC Th Vit Nam, Lo v Thi
Lan khng c hm m rng quyn hn UNTAC sang cc nc lng ging ca Campuchia
phi tn trng y ch quyn ca cc nc ny). p li, ti pht biu hoan nghnh v
ghi nhn nhng li gii thch ca Ph Tng Th K Lin Hip Quc, Levitte, ng Ch Tch
cuc hp, biu th cm n Vit Nam, thin ch hp tc.
Kt qu c 4 vn kin k kt u c nht tr thng qua trong y Ban Phi
Hp, khng tranh ci no v thc cht c, k c nhng vn ta d phng nh vn t
binh, Vit kiu Campuchia, bin gii Vit Nam-Campuchia...u khng c on no nu ra.
Gi y ch cn l cc vic k kt Hip nh ca anh Nguyn mnh Cm ti 23.10.1991.
Sng 22.10.1991, i RFI (Php) xin gp ti v t Cu hi: ng ti Paris vi t
cch i din ca Vit Nam tham d Hi ngh ha bnh v Campuchia, v hm qua ng
tham gia thng qua vn bn cui cng ca Hip nh ha bnh. Trc ht xin ng cho bit
cm tng v vic k kt vn bn ny, khi m sau mi my nm chin tranh c lit, nay
Campuchia c ha bnh thc s ? Cu tr li ca ti lc l: Cm tng ca ti i vi
vic mt hai ngy na s k kt Hip nh ha bnh v Campuchia l cm tng ca mt
ngi sau nhiu ngy lun rng leo ni ti c qung ng rng ri thnh thi, v cng
l cm tng ca mt ngi qua nhiu ngy i trn sa mc sp n trm ngh. Tt nhin y
khng phi l trm ngh cui cng, m l ngh tip tc mt chng ng mi vi nhng
th thch mi, nhng chc chn c nhiu iu ha hn tt p hn.
Kt thc mt chng ng nhng lch s cha sang trang
Sau 12 nm dng d, i vi chng ta, vn Campuchia coi nh kt thc v tr
thnh mt h s ca b phn lu tr trong B Ngoi Giao Vit Nam. Nhng nhng bi hc
ca 12 nm y vn cn , vn cn c nhiu tnh cht thi s, nht l bi hc v chnh sch v
thi c x vi cc nc ln.
Tip sau vic vn Campuchia c gii quyt l vic thc hin bnh thng ha
quan h vi Trung Quc. Theo tha thun gia hai bn, ngy 5.11.1991, Tng B Th
Mi v Th Tng V vn Kit c cuc i thm chnh thc nc Cng Ha Nhn Dn
Trung Hoa, nh du s bnh thng ha quan h gia hai nc. Quan h Vit-Trung tun
th cc nguyn tc tn trng ch quyn v ton vn lnh th ca nhau, khng xm phm ln
nhau, khng can thip vo cng vic ni b ca nhauQuan h Vit-Trung khng phi l
quan h ng minh, khng tr li quan h nhng nm 5060
Tuy nhin sau khi bnh thng ha quan h, li dn dp din ra nhng s kin xu trn
nhiu mt quan h gia hai nc, tp trung gay gt nht l cc vn lin quan n lnh th
trn b vng bin gii (H Giang thng 2, 3, 4.92, v ni li ng xe la Lin vn ng
ng, Lng Sn thng 12.91, 4, 5.92. Lc Lm, Qung Ninh thng 5.92) v tranh chp bin
o m nh cao l v Trung Quc cng khai ha vic k kt hp ng thm d khai thc du
kh vi Cng ty Nng lng M Crestone ti mt vng rng ln trn thm lc a ca Vit
Nam (bi T Chnh).
V sao Trung Quc tng cng ln p ta vo thi im ny ? V Trung Quc cho rng
tnh hnh lc ang thun li cho h tranh th gp rt thc hin yu cu tng th v lc (xy
dng hi qun nhanh, n th bom 1000 kilotons, thi hnh chin lc bin gii mm) nhm
to cho mnh mt v th bt li so vi M v cc nc ln khc, trong c gp rt
bin bin Nam Trung Hoa thnh vng bin c chim ca Trung Quc, t khng ch ton
b vng ng Nam :
1.- Trt t th gii c khng cn, trt t th gii mi cha hnh thnh. Cc i th
chnh ca Trung Quc Chu Thi Bnh Dng u ang gp kh khn. Lin X va tan
r, Lin Bang Nga trc mt cha phi l thch thc ng k. M ang gim bt s c mt v
qun s Chu Thi Bnh Dng trnh can thip nu li ch ca M v ng minh khng
b ng n.
48
2.- ng Nam mi bt u qu trnh ni li cc quan h giao lu gia hai nhm
nc i u c. Trin vng lin kt hay nht th ho ng Nam , bt li i vi b
quyn ca Trung Quc, ang cn c nhng tr ngi (nghi ng nhau do khc thc h, va
chm li ch, ca Thi Lan i vi Lo, Campuchia) i hi thi gian khc phc. Trung
Quc mun tranh th thi gian ny cn ph xu th hp tc khu vc gia ng Dng ch
yu l Vit Nam, v ASEAN, to ra mt tp hp lc lng thn Trung Quc ng Nam
(qun phit Thi, qun phit Myanmar, Kh me Campuchia v Lo nu c th) khut
phc Vit Nam.
3.- Bn thn Vit Nam cn ang lng tng v nhng vn chin lc (vn ng
minh, vn tp hp lc lng, vn bn-th) trong tnh hnh mi sau khi Lin X tan r,
quan h vi M cha bnh thng ha, Trung Quc mun i vo bnh thng ha quan h vi
Vit Nam trn th mnh.
V vy Trung Quc nhn nha trong cc bc bnh thng ha quan h vi Vit Nam,
va to b ngoi thn mt gn b Trung-Vit, va xit cht bn trong, ginh li th cho mnh
trn mi lnh vc quan h. C hai mt u nhm mc tiu khng nh Vit Nam-ng Dng
l thuc khu vc nh hng ca Trung Quc, mun tch Vit Nam khi ng Nam v th
gii bn ngoi.
Ngy 29.11.1993, ti cuc hp trung ng th 6 kha VII nhn nh tnh hnh v
bn v phng hng ti, d tnh trc vic ti s xin rt khi trung ng, ti tranh th
ni r quan im ca ti trc phin hp ton th trung ng di dng trnh by nhng suy
ngh ca mnh v Thi c v thch thc. Ti cho rng cc din mi lc ny c mt thun
li l lm ny sinh nhng xu th ph hp vi yu cu m ca, ha nhp vo i sng kinh t-
chnh tr quc t ca ta, ang to nn thi c thc hin mc tiu ha bnh v pht trin ca
nc ta. l:
1.- Xu th c lp t ch, t lc t cng ca nhng nc nh v va, c thc v li
ch dn tc ca mnh, cng li chnh tr cng quyn p t ca nc ln.
2.- Xu th a dng ha quan h i ngoi, tng cng ngoi giao a phng do nhu
cu y mnh giao lu kinh t v an ninh tp th.
3.- Xu th gi ha bnh n nh th gii v khu vc nhm m bo mi trng quc t
thun li cho tp trung pht trin kinh t.
4.- Xu th lin kt khu vc kinh t v an ninh khu vc.
ng thi, cng c nhng thch thc ln i vi an ninh v pht trin ca ta, c t bn
trong ln t bn ngoi:
a) Thch thc bn trong l t nn tham v nhng nhiu ang hy hoi sc khng
vt cht cng nh tinh thn ca dn tc ta, lm gim hn kh nng chng ca ta i vi cc
thch thc bn ngoi.
b) Din bin ha bnh mt dng biu hin ca mu thun ng-Ty sau chin tranh
lnh.
c) B quyn bnh trng. Nguy him khng km din bin ha bnh, st nch ta, th
hin lc mm lc cng d gy m h mt cnh gic (im ny trong hi ngh hu nh khng
c kin no cp ti v ngi ng Trung Quc, tuy l ni trong ni b).
d) Tnh hnh Campuchia cn y bt trc vi Kh me , cng vi ch ngha dn tc
cc oan ca ngi Campuchia.
Trn c s nhn nh v thi c v nguy c nh vy, ti a ra kin ngh:
1.- Cn nhn tng th tnh hnh khch quan v ch quan, i chiu cc thch thc vi
kh nng cc mt ca ta chn cch x l st thc t, va sc.
2.- Trc ht x l thch thc no trong tm tay ca ta, tp trung chng tham nhng
bo tn v tng cng sc khng phng nga thch thc bn ngoi.
3.- u tin cho lin kt khu vc (ng Nam ). Lin kt khng phi i u chng
nc no.
49
4.- i vi cc nc ln, hu ho khng i u nc no, nhng u phi gi
khong cch nht nh.
5.- Song song vi vic kt bn, khng l l vic u tranh khi cn thit. Song lun
lun gi gii hn khng gy nguy c mt n nh khu vc.
6.- Trnh khng lm g c th dn hai hoc ba i th cu kt li vi nhau chng ta.
7.- Nhng kin trn y c th dng lm on kt cho phn hi c ny ca ti, v
phn nh y quan im ca ti v cho n nay (1999) xem ra n cha phi l li thi.
Trc y ngy 14.6.1993, theo yu cu ca thng trc B Chnh Tr, ti vit v ngy
20.6.1991 gi cc ng ch thng trc B Chnh Tr ti liu Nhng thch thc i vi
an ninh v pht trin ca ta. Mt s kin ngh i sch (xem ph lc Hi c), thng thn
nu kin ca mnh v my vn ln: Nhng thch thc, e da i vi an ninh v pht
trin ca c th xut x t u, di nhng dng no.
PH LC
Nhng thch thc i vi an ninh v pht trin ca ta. Mt s kin ngh i sch
(Vit theo yu cu ca thng trc B Chnh Tr v gi cc ng ch thng trc
B Chnh Tr ngy 20.6.1993)
Nhng bin i ln trong chnh tr th gii nhng nm gn y cng nh nhng bin
i ln ca tnh hnh kinh t th gii v nhng tin b vt bc ca khoa hc k thut tc
ng tng hp vo s hnh thnh cc din chin lc ngy nay vi nhng xu th mi ngy
cng th hin r nt.
Bi cnh chung ny thc y tt c cc nc ln nh, pht trin hay ang pht
trin phi iu chnh li chin lc, iu chnh li th t u tin cc mc tiu chin lc ca
mnh sao cho ph hp c im tnh hnh th gii mi v nhng xu th chung hin nay.
Mt vn ln t ra cho mi nc l sm xc nh c nhng c hi v nht l
nhng thch thc tr ngi cho vic thc hin mc tiu chin lc ca mnh. i vi ta, trong
khi phn u thc hin mc tiu chin lc l sm a t nc ra khi khng hong, n
nh tnh hnh kinh t-x hi, phn u vt qua tnh trng nc ngho v km pht trin ci
thin i sng ca nhn dn, cng c quc phng v an ninh, to iu kin cho t nc pht
trin vi nhp mi vo u th k 21 bo m ha bnh v n nh chng ta cn tm ra
c cu tr li cho nhng vn cp bch l: Hin nay v mt i ngoi t nc ta ang
ng trc nhng thch thc, e da ch yu g ? C th t u n v di dng no ? u
l mi e da trc tip nht, thc bch nht cn i ph ? Phng hng x l, trong c
vn tp hp lc lng i ph vi nhng e da, thch thc sao cho ph hp vi kh
nng cn rt hn ch v mi mt ca ta ?
Nhng thch thc e da an ninh v pht trin ca ta c th xut x t u v di
nhng dng no ?
Hn 2 nm qua k t i hi ng ln th 7, trn c s nhng thnh tu trong cng
cuc i mi trong nc, vic trin khai ng li i ngoi rng m, a dng ha quan
h theo hng Vit Nam mun l bn vi tt c cc nc trong cng ng quc t, phn u
v ha bnh, c lp v pht trin, chng ta ci thin mt bc ng k v tr nc ta trn
quc t. Quan trng nht l ta ph c mt bc quan trng th b c lp v chnh tr
trong mi trng quc t, thun li hn cho vic gi vng ha bnh v y mnh pht trin
kinh t.
Tuy nhin, trong tnh hnh quan h i ngoi ca ta b o ln gh gm vi s tan
r ca h thng cc nc bn b Lin X v ng u th nhng kt qu ny mi ch l
bc u v cha tht vng chc. V chnh tr, ta cha to c mt hu thun quc t thay
th chng no cho nhng ch da truyn thng m ta va mt i. V kinh t, t nc ta cn
tnh trng lc hu v kinh t, KHKT so vi nhiu nc trong khu vc v cha ra khi cuc
khng hong v kinh t-x hi. Ngy nay quan h gia ta v cc nc ch yu da trn c s
li ch tng ng, trn tng mt, tng vn , hon ton khc vi phng thc tp hp lc
50
lng truyn thng trc y v i vi bt c i tc no cng u c hai mt hp tc v u
tranh rt phc tp. Trong khi , nhng e da thch thc v ang ny sinh t nhng pha
khc nhau, trc mt v trong tng lai gn.
Trn c s d bo chin lc, nhng i tng chnh trc mt hoc sau ny c th
to nn nhng e da thch thc ch yu i vi s nghip an ninh v pht trin ca ta l:
Trung Quc, M, Nht v Thi Lan.
Sau y l nhng dng thch thc e da m mi i tng c th gy ra i vi ta:
1.- Trung Quc: Sau hn 1 nm bnh thng ha, quan h Vit-Trung c nhiu mt
c thc y nh trao i on qua li, m mt s ca khu, bun bn bin giiSong mt
tiu cc v hn ch ang ni ln, nhiu Hip nh k kt v nhiu tha thun cp cao
cha c thc hin. c bit t u nm 1993, Trung Quc dng nhiu bin php tng hp
tng sc p v to thm nhiu kh khn cho ta, gy tnh hnh khng n nh cho ta c bn
trong ln bn ngoi nhm lm chm pht trin kinh t ca ta v km hm vic m rng
quan h i ngoi ca ta trc ht l khu vc ng Nam v Chu Thi Bnh Dng.
Nhng thch thc v e da ca Trung Quc i vi ta ang c th hin ngy cng r nt
di cc dng chnh sau y:
a.- Xm phm ch quyn v ton vn lnh th ca ta trn b v trn bin: Trong khi
trn b, Trung Quc khng c du hiu no mun gii quyt cc vn tn ti v bin gii,
li cn lm xu thm tnh hnh (xm canh xm c, xy k cng lm thay i dng chy cc
sng sui bin gii c li cho Trung Quc, ln sang pha ta) th trn bin Trung Quc lin tip
c nhng bc leo thang nghim trng t tranh chp ngoi bin ng, Trung Quc tng
bc ngy cng ln su vo thm lc a, ngay trong khu vc ta phn l k kt vi cc
cng ty nc ngoi v ang thm d khai thc du kh (u thng 5.93 Trung Quc cho tu
FENDOU 4 vo thm d a chn khu vc l 6 nm su trong thm lc a ca ta) bc l
bin mt s khu vc trong thm lc a ca ta thnh vng tranh chp, ang chun b d
lun a o Bch Long V vo din tranh chp.
b.- Ph mi trng quc t ha bnh n nh ca Vit Nam vi nhng hot ng:
Campuchia, thng qua Kh me khuy ng vn ngi Vit Nam Campuchia ng
thi lm cho tnh hnh Campuchia kh i vo nh, li ko 3 nc (Thi, Min, Lo) thnh
mt cm lin kt kinh t ng Nam lc a thng lu sng M Kng gn vi Trung
Quc, tch ri Vit Nam, khng hong bin ng ko di cng c tc ng ph mi trng
pht trin ca Vit Nam.
c.- Gy mt n nh chnh tr, kinh t bn trong Vit Nam: Nu tr li vn ngi
Hoa, y s ngi Hoa b v Trung Quc t nhng nm 78, 79 tr li Vit Nam, thng
qua Kh me dn ui Vit kiu Campuchia v nc, gy sc p vi Hng Kng a
ton b s thuyn nhn v Vit Nam trc nm 1997, hng lu t Trung Quc tun
vo Vit Nam qua con ng tiu ngch bn hng vo Vit Nam vi gi rt r gy ri lon th
trng, gy nh hng tiu cc n sn xut nc ta.
d.- Km hm pht trin kinh t i ngoi ca Vit Nam: Tip tc bt gi tu thuyn
ca ta (s lng nhiu hn 1992: 28 chic), chng vic ICAO tr li vng FIR H ch Minh
cho Vit Nam.
2.- M c th thch thc e da an ninh v pht trin ca Vit Nam qua cc dng:
a.- M l nc ln duy nht hin nay cha bnh thng ha quan h vi Vit Nam v
cn tip tc chnh sch cm vn gy tr ngi cho cc t chc quc t (Qu tin t quc t,
Ngn hng th gii) v cc nc khc trong vic vin tr ti chnh v hp tc vi ta pht
trin kinh t.
b.- Tin hnh din bin ha bnh: Thng qua nhng ci gi l u tranh cho t do, dn
ch, nhn quyn p ta a nguyn, a ng, kch ng cc vn tn gio, dn tc thiu s
gy tnh hnh phc tp lm mt n nh chng ta.
51
c.- Nui dng nhng phn t phn ng hoc thoi ha bin cht cn li Vit Nam
v cc lc lng phn ng ngi Vit ang nc ngoi khi c iu kin thun li th gy
bo lon, lt nh lm mt s nc.
3.- Nht Bn trc mt l mt i tng hp tc chnh ca ta thc hin yu cu
pht trin nhanh kinh t Vit Nam, song ta vn phi d phng v lu di nhng kh nng xu
t pha Nht:
- Trc ht l cng vi vic tng cng u t vin tr, Nht s tng bc thao tng
kinh t Vit Nam v a Vit Nam v c ng Nam vo qu o Nht Bn phc v cho
tham vng b quyn khu vc v th gii ca Nht Bn v kinh t cng nh v chnh tr.
- Mt khc, cng vi tham vng v chnh tr v kinh t c thc hin tng bc, ch
ngha qun phit Nht c th c phc hi nhm tr thnh 1 siu cng ton din khu vc
v trn th gii. Nguy c ny s c hu qu trc tip ti khu vc ng trong c Vit
Nam.
4.- Thi Lan hin l mt b phn ca ASEAN m ta ang tch cc tranh th hp tc c
v kinh t ln chnh tr. Nhng ch ngha i Thi xa nay l nguy c truyn thng i
vi an ninh v pht trin ca Vit Nam, hin vn tn ti v y tham vng.
Thi lun coi Vit Nam l mt i th tim tng v kinh t cng nh v chnh tr. V
vy thch thc ca Thi i vi ta c th n t hai pha:
- V kinh t, Thi c li ch kim ch nhp pht trin ca Vit Nam (vn y ban
M Kng, FIR H ch Minh), ng thi tn dng c Vit Nam nh mt th trng tiu th
hng Thi v mt ngun cung cp nguyn liu (lm sn, hi sn, khong sn).
- V chnh tr, qun s Thi c li ch bin Lo v Campuchia t nhng ng minh
ca Vit Nam thnh vng chu nh hng Thi nhiu hn. ng thi Thi vn c th cung
cp cn c a cho cc lc lng phn ng Vit Nam thm nhp ph hoi ni a ta.
Nguy c ln nht v thc bch nht e da an ninh v pht trin ca ta l t
u?
Trong 4 i tng c th to nn nguy c e da ta, c nhng nc ln c ton cu
hoc khu vc nh M, Trung Quc, Nht, ring Thi Lan l nc ngang tm vi ta nn mc
thch thc i vi ta khng so c vi cc nc ln. Trong cc dng thch thc khc
nhau ca c 4 i tng, c nhiu iu mi trn c s gi nh hoc d phng cnh gic,
song c nhng iu ang l hin thc, ang l nhng vn thc t v thc bch t ra trc
mt ta. V vy vi kh nng rt hn hp v mi mt ca ta, ta cn phn bit r u l nguy c
ln nht trc tip e da nhng li ch sng cn ca dn tc Vit Nam tp trung tr lc v
vn dng cao sch lc i ngoi i ph li. Trc ht chc chn khng phi l Nht
hay Thi Lan. ch c th l M hay Trung Quc.
1.- Chin lc ca M v ca M i vi Vit Nam:
Sau s tan r ca Lin X v s kt thc chin tranh lnh, M gp phi nhiu thch
thc hn l c hi. Thch thc bi nhng vn kinh t-x hi cp bch trong nc, thch
thc bi nhng i th vn l ng minh c ca M trong chin tranh lnh nh Nht, EC. V
vy mc tiu chin lc ca M phi iu chnh li mt cch thc t v khim tn hn: C
gng duy tr v tr s mt trn th gii v Chu Thi Bnh Dng, hin ang tr thnh v
i chnh ca th gii. Trc thch thc ngy cng ln ca cc trung tm kinh t phng Ty,
vic xa ch ngha x hi Chu cha phi l u tin hng u ca M hin nay.
Khong cch v so snh lc lng gia M v cc cng quc khc khng cn qu
ln nh trc thc hin c mc tiu chin lc, phng hng ca M ch yu l to
mt cn bng lc lng gia cc i th c tim nng e da v tr s mt th gii ca M,
dng i th ny kim ch i th kia, thng qua hp tc kim ch cc i th, tng cng
vai tr cc th ch quc t (nh Lin Hip Quc) trong vic x l cc xung t khu vc, to
thnh mt th n nh chung c li cho M.
52
M ang c lp nn trt t khu vc mi trn c s tam gic chin lc mi M-Nht-
Trung thay cho tam gic M-X-Trung ngy trc, trong M va tranh th v hp tc vi
Trung Quc m ch yu l vi Nht, va cnh gic kim ch c hai, ch yu l Trung Quc.
Ring vi Trung Quc, M rt coi trng vai tr ca t nc c hn 1 t dn ny trong
k hoch to lp mt trt t quc t mi. M cn thc y v tranh th s hp tc ca Trung
Quc trong nhiu vn nht l trong vic x l cc cuc xung t khu vc.
M khng th khuyn khch hoc lm ng Trung Quc t do bnh trng xung
ng Nam . Trong chin lc Chu Thi Bnh Dng ca M, chnh quyn Clinton t
ra coi trng vai tr ng Nam hn trc. C th v y l mt vng kh nng ng v pht
trin kinh t, ng thi li c mt c ch tiu khu vc c sc sng v gn b vi li ch kinh
t ca M. Song mt khc v y l hng bung ra ca Trung Quc trong lp khong
trng quyn lc sau khi Lin X tan r v M thu bt s c mt qun s ng Nam .
Li ch ca M l to ra c y mt ng Nam n nh v mnh cn bc
Trung Quc trong chin lc bin gii mm v m rng khng gian sinh tn. ca
M l tng bc thc y vic m rng ASEAN thnh mt t chc chung cho c 10 nc
ng Nam , c kh nng tr thnh mt i trng ng k i vi Trung Quc bo m n
nh khu vc. Trong k hoch to lp mt c ch an ninh khu vc ca Chu Thi Bnh
Dng, M, Nht v phng Ty ni chung u ly ASEAN lm ct li v t chc. Hi
ngh thng nin gia ASEAN v 6 nc i tc ang tr thnh din n trao i v an ninh
khu vc Chu Thi Bnh Dng. Nga cng t thi ng h phng hng ny. Ring
Trung Quc khng mn m.
Vy c kh nng M ng tnh hay cu kt vi Trung Quc chng Vit Nam khng ?
Trc y M v Trung Quc hp lc chng Vit Nam trong vn Campuchia l v c 2
cng c yu cu chung l nh vo Lin X v xa b nh hng ca Lin X ng Nam
. Nay Lin X sp , th chin lc Chu Thi Bnh Dng thay i, nu M li
i vi Trung Quc chng Vit Nam th chng khc g l y Vit Nam vo tnh th hoc ch
ng lin minh vi Trung Quc hoc phi khut phc trc sc mnh ca Trung Quc, t
to iu kin cho Trung Quc tng bc khng ch c ng Nam mt cch d dng v
nhanh chng tr thnh mt trong nhng i th e da v tr s 1 ca M trn ton cu. iu
ny hon ton ngc li mc tiu chin lc ca M.
Mt khc, mt nc Vit Nam i mi, c lp vi Nga, Trung Quc, cng nh khng
chu s chi phi ca Nht, ci thin quan h v ha nhp vi cc ng minh ca M ng
Nam l ph hp vi li ch ca M v ha bnh, n nh, nhm duy tr nh hng ca M
v hn ch cc thch thc ni ln i vi v tr ca M khu vc. Vit Nam tuy khng c mt
v tr quan trng trong chin lc ton cu ca M, nhng Vit Nam vn l mt nhn t m
M khng th khng tnh n trong chin lc ca M Chu Thi Bnh Dng v ng
Nam . Hn na v kinh t M c li ch tranh th th trng v ngun nguyn liu ca Vit
Nam. M khng mun vng mt trong khi cc i th ca M i mnh vo th trng Vit
Nam.
Bn cnh nhng li ch c phn no trng hp vi ta nh trn, mt tiu cc trong
chnh sch ca M i vi ta khng nh. M khng th t b din bin ha bnh vi ta.
Tuy nhin M c lm c hay khng ch yu cn ty thuc vo kh nng gi vng n nh
chnh tr trong nc ca ta, tc l ty thuc vo bn lnh chnh tr ca ng ta v s vng vng
cnh gic ca cn b v nhn dn ta v s gn b gia dn vi ng. y nhn t vng
mnh bn trong c ngha quyt nh. Thng li ca cng cuc i mi, s n nh v
kinh t-x hi nc tav vic khng ngng nng cao cnh gic cch mng trong qu trnh a
dng ha v m rng quan h quc t s l m bo tt nht hn ch tc ng ca mi th
on din bin ha bnh. Mt khc cng phi thy r khng phi M tp trung chng ph Vit
Nam vi bt c gi no v M c nhng u tin chin lc ln hn v hn na hin nay M
53
l ang c nhng li ch trng hp vi ta khu vc m ta c th tranh th li dng phc
v hu hiu cho mc tiu chin lc ca ta.
2.- Chin lc ca Trung Quc v Trung Quc i vi Vit Nam:
Tri vi M, Trung Quc thy nhng bin i ln trong cc din th gii ngy nay,
mt c hi ngn nm c mt. i vi Trung Quc c hi ang tng ln, cn thch thc
gim i. Trong khi M cm thy cn co bt li cng c v phng ng l chnh th Trung
Quc nui tham vng ln l mun vn ln tr thnh 1 cc trong trt t th gii a cc mi.
Trong khi hin i ha trn 4 mt vn l cu cnh chnh thc hin mc tiu , Trung
Quc khng ngng tranh th mi c hi c c thc hin k hoch bnh trng, gy mt
n nh cho nc khc hoc li dng tnh trng mt n nh ca nc khc (Campuchia,
Myanmar) mu li cho mnh. Do hin nay th cng nh lc cha mnh, nn h thc
hin mt cch tnh ton thn trng ty theo din bin ca tnh hnh khu vc, phn ng
ca cc i th v thc lc ca chnh h.
Trc mt Trung Quc ang ra sc thc hin nhanh chng tr thnh 1 cng
quc Chu Thi Bnh Dng, c a v ngang hng vi M, Nht khu vc ny. Trung
Quc t mc tiu ln chim ton b bin ng v tr u tin hng u. Trung Quc coi
trng v tr chin lc ca bin ng v kim sot c bin ng tc l khng ch c c
ng Nam v c con ng giao lu huyt mch t Thi Bnh Dng qua n Dng,
v cng l khu vc giu ti nguyn nht l du kh (tr lng du khu vc ny ngang Vnh
Ba T) m Trung Quc ang cn y nhanh tc pht trin.
ng ch l trong khi Trung Quc m mt chin dch hot ng ngoi giao rng ln
nhm tranh th tng cng quan h hp tc pht trin vi tt c cc nc cng nghip ha
phng Ty, tranh th cc nc ang pht trin v khng lin kt hng khi phc vai tr lnh
o th gii th ba, ci thin quan h vi cc nc lng ging cng chung bin gii, c bit
l gn y tng cng li ko cc nc khu vc ng Nam ph th qun lang u
h, th Trung Quc lun tp trung mi nhn gy sc p v ln dn Vit Nam trn mi vn
, mc d ta dng phng sch t thi cu ho v hu ho vi h. Phi chng v
Trung Quc cho rng Vit Nam l im yu v d tnh ln nht lc ny (kh v qun s,
ngho v kinh t, n c v chnh tr) m li chim mt v tr chin lc quan trng ng
Nam v l tr ngi ln nht cho k hoch bin ng ca Trung Quc.
Nhng hot ng bt li i vi Vit Nam ca Trung Quc s khng dng li trng
thi hin nay m s cn c tip tc y ti v Trung Quc cho rng tnh th hin ti ang rt
thun li cho vic Trung Quc ln p Vit Nam m ch gp phi phn ng quc t mc thp
nht v M cha b cm vn Vit Nam, quan h hp tc, u t gia cc nc v Vit Nam
cn cha pht trin, vn Campuchia ang cn thu ht nhiu s ch ca d lun quc t,
c ch an ninh khu vc Chu Thi Bnh Dng cha hnh thnh. Trung Quc t nm 1997
thnh mt mc thi gian quan trng trong qu trnh xy dng sc mnh mi mt ca Trung
Quc: Nm 1997 l nm Trung Quc thu hi Hng Kng v cng c th l nm thc hin mt
bc k hoch hnh thnh vnh ai kinh t i Trung Hoa bao quanh ng Nam , nm
1997 l nm qun i Trung Quc s c trang b hng khng mu hm v cc trang b ti
tn khc, c bit v hi khng qun c th vn ra khp bin ng, c tin Trung Quc
ang c rt ngn mc tiu ca nm 2000 xung nm 1997 s tng tng sn phm quc dn ln
gp 4 ln. Sc p ca Trung Quc i vi ta spht trin thun chiu vi s pht trin cc
mt ca Trung Quc.
3.- Nhng phn tch tnh hnh trn y c th dn n kt lun:
Trc mt cng nh trong tng lai d bo c, Trung Quc l ngun xut x chnh
ca nhng thch thc e da i vi ch quyn v ton vn lnh th, cng nh i vi an
ninh v pht trin ca Vit Nam. Nhng thch thc e da trn nhiu mt ca Trung Quc i
vi ta u ang l nhng vn hin thc, ang xy ra v ta ang phi x l, khc vi nhng
thch thc e da ca cc i tng khc, k c M, c phn no cn l gi nh v d phng.
54
Nhng mu thun v li ch trn cc mt gia ta vi Trung Quc c nhiu hn i vi cc i
tng khc.
Kin ngh i sch
1.- Xt v so snh lc lng gia Vit Nam v Trung Quc, Vit Nam l nc nh so
vi Trung Quc l nc ln, trng lng v nh hng chnh tr rng ln hn ta nhiu y
mnh pht trin kinh t, ci thin th chnh tr ca ta trong cuc u tranh nhm gii quyt
cc vn tranh chp vi Trung Quc bo v li ch chnh ng ca ta.
V bn cnh nhng ch mnh so vi ta, trn mt trn i ngoi Trung Quc c nhng
im yu c bn m ta c th v cn bit cch khai thc hn ch Trung Quc trong chnh
sch ln p ta trn nhiu mt. Nhng im yu l:
a) thc hin u tin ti cao l y nhanh hin i, Trung Quc cn M hn l M
cn Trung Quc. Do tuy gia M-Trung Quc c u tranh v tha hip, nhng r rng
Trung Quc ngi phn ng ca M, khng dm thch thc M trong khi th v lc ca Trung
Quc cn c hn. Th gii cng nh cc nc khu vc u coi M l i trng c hiu qu
nht trong vic kim ch Trung Quc. Cng v th Trung Quc rt khng mun M ci thin
quan h v i ti bnh thng ha quan h vi Vit Nam.
b) Trong lc cha xy dng c lc lng kinh t cng nh qun s mnh, Trung
Quc rt ngi cc khu vc ng Nam i tng bnh trng trc mt ca Trung Quc
lin kt vi nhau, c bit l gia ASEAN v Vit Nam, thnh th qun lang u h
chng li nguy c chung. Chnh v vy m Trung Quc ang tm mi cch li ko phn ha
ng Nam thnh nhng mnh ring bit, thm ch c th chng i nhau.
c) Trc xu th mnh m ca chung trn th gii v trong khu vc mun c n nh
tp trung ganh ua pht trin kinh t, Trung Quc rt ngi b d lun quc t, trc ht l
d lun khu vc, coi l nhn t gy mt n nh Chu Thi Bnh Dng v th gii.
Cuc vn ng ca M, Nht, nht l ASEAN, nhm tng bc thc y vic hnh
thnh mt din n v tin ti mt c ch v an ninh tp th khu vc Chu Thi Bnh
Dng hin nay chnh l nhm kim ch Trung Quc.
2. c th tn dng nhng im yu ca Trung Quc vo vic ci thin th chnh tr
trong cuc u tranh khng cn sc ny, ta nht thit cn phi chn la v hnh thnh mt
chin lc i ngoi ht sc linh hot ph hp vi chiu hng din bin chung ca chnh tr
v kinh t th gii, thch ng vi nhng c im ln ca cc din quc t hin i. Cuc u
tranh chng li nhng thch thc e da ca i tng c bit ny l mt nhim v ht sc
thc bch, i hi nhng bin php tng hp song din ra trn mt trn ngoi giao l chnh.
Vi s kt thc trng thi th gii phn thnh 2 cc i u nhau, do tnh ty thuc ln
nhau ngy cng tng gia cc nc trn ton cu v trong mi khu vc, vic khng ngng m
rng quan h quc t theo hng a phng ha, a dng ha ha nhp vo i sng
chung ca cng ng quc t l rt quan trng c v chnh tr ln kinh t. ng thi trong bi
cnh quc t hin nay, an ninh ca mt nc ty thuc rt ln v trc ht vo mi quan h
quc t v khu vc ca ta va qua cho thy vic x l tt mi quan h vi cc nc ln l cc
k quan trng i vi li ch an ninh v pht trin ca nc ta. Kinh nghim xng mu ca
dn tc ta trong nhng thp k qua cho thy cn c chnh sch quan h cn bng gia cc
nc ln, v tuyt i khng bn ngoi hiu l Vit Nam c i vi nc ln ny
chng nc n, gn li ch ca ta vi li ch an ninh v pht trin ca cc nc lng ging
trong khu vc to cho nc ta mt th quc t thun li hn.
3.- Nhng trng im trong chin lc i ngoi ca ta phi l cc nc ln trong tam
gic chin lc Chu Thi Bnh Dng v khi cc nc ASEAN, nhng nhn t c kh
nng tc ng nhiu ti Trung Quc.
d) Vi M:
Quan h vi M l mt b phn quan trng chnh sch a dng ha quan h i ngoi
ca ta. Hin nay M l nhn t duy nht c kh nng lm i trng v kim ch Trung Quc,
55
do ta cn kin tr v quyt tm ko M i vo bnh thng ha quan h. Ko M vo
M c li ch trc tip Vit Nam, nht l li ch trong lnh vc du kh ngoi khi Vit
Nam, khin M khng th lm ng trc tnh hnh bt n nh do Trung Quc khiu
khch, xm ln gy ra. Mt nh nghin cu M v Chu nh gi mt dn khoan ca
Cng ty Mobil Oil (M) bin ng c gi tr ngang vi c mt Hm i 7.
Thc y bnh thng ha quan h vi M trc ht l vic b cm vn c ngha rt
quan trng i vi yu cu an ninh, n nh v pht trin kinh t ca ta, gip ta ci thin vi
cc i tng khc v to thm iu kin thun li cho ta i ph vi cc thch thc hin nay.
Trin khai mnh m quan h vi M cng nh vi cc i tng khc khng phi to mt
tp hp lc lng chng Trung Quc v iu tri vi phng chm i ngoi lm bn vi
tt c ca ta, cng khng ph hp vi cc tnh ton chin lc ca M cng nh ca cc
nc khc.
Vic ta xin gi ha kh vi Trung Quc va c quan h bnh thng vi M v thc
y quan h vi Nht, phng Ty v ASEAN v cc nc khc s to ra cho ta th mnh
trong quan h cn bng vi cc i tng.
Trong tnh hnh hin nay vic hp tc gii quyt tt vn POW.MIA l khu thit
yu tho g tr ngi cho quan h Vit-M. ng thi y mnh cng tc vn ng trong
ni b M (lobby) vi khu hiu c tnh sch lc tranh th d lun M thc y M sm
b cm vn, thu ht cc cng ty M vo lm n Vit Nam va to p lc va to iu kin
cho chnh quyn M i vo bnh thng ha vi ta sm nht. Mt khc ta cn quan tm c
ch trng, chnh sch v bin php thch ng v hiu ha ca M v cc nc
phng Ty dng vn dn ch, nhn quyn gy sc p vi ta.
Song song vi cc bc ci thin quan h Vit Nam v M, cn kt hp m rng
ng li ha hp dn tc bng nhng chnh sch c th i vi Vit kiu M v cc
nc khc nhm chuyn h thnh nhng lc lng mnh m h tr cho cng cuc hin i
ho nn kinh t v KHKT ca nc nh. Vic lm my tt nhin s tc ng tr li i vi
vic tng cng quan h hp tc ca ta vi M v cc nc c ngi Vit sinh sng.
b) Vi ASEAN:
ASEAN hin c coi l t chc khu vc c sc sng mnh nht m cc nc ln,
trong c Trung Quc, phi tnh n trong chnh sch Chu Thi Bnh Dng ca h.
Gia ta v cc nc ASEAN c nguyn vng chung l ha bnh, n nh v pht trin, ng
thi cng phi lo i ph vi thch thc bn ngoi, t Trung Quc v Nht Bn. Tng cng
hp cc khu vc va ph hp vi xu th hin nay va to th cho ta trong quan h vi cc
nc ln ngoi khu vc, nht l Trung Quc. thc y quan h ny, ngoi vic tng cng
quan h song phng bng cc bin php xy dng lng tin, cn sm gt nhng tn ti trong
quan h tay i gia ta v mt s nc ASEAN qua vic hp tc gii quyt vn vng
chng ln vi Indonesia, Malaysia, Thi Lancn c cc bc i mnh m tham gia cc c
ch hp tc khu vc v an ninh v pht trin ph hp vi kh nng v li ch ca ta, c bit l
cn tch cc tham gia qu trnh trao i v c cu an ninh khu vc v sm tham gia ASEAN.
Ni chung, ta cn tch cc ch ng tng cng cc im ng gia ta v cc nc ASEAN,
x l kho lo nhng khc bit.
c) Vi cc nc v cc i tng khc, c bit l vi Nht Bn, Nga, Cng ng
Chu u
Ta cn tip tc tng cng quan h hp tc v nhiu mt nhm tn dng ti a kh
nng hp tc kinh t, KHKT, kinh nghim qun l ca cc nc ny cho cc cng cuc pht
trin t nc v qua gp phn to th cn bng lc lng c li ch cho ta khu vc,
tranh th tp hp d lun rng ri h tr cho cuc u tranh bo v ch quyn, lnh th ca
ta, to nn mt mng li li ch kinh t-chnh tr che chn thm cho ta trc mu xm ln
ca Trung Quc.
d) Vi Trung Quc:
56
- Bnh thng ha vi Trung Quc l mt yu cu chin lc ca ta. Do Trung Quc
thi hnh chnh sch 2 mt nn i sch ca ta cng gm 2 mt va hp tc va u tranh, va
ch ng thc y quan h trn c s nhng tha thun t c, va kin quyt bo v
ch quyn lnh th ng thi gi vng phn chm khng tr li tnh trng i u vi
Trung Quc cng nh khng t cc nc trc s la chn hoc Vit Nam hoc Trung
Quc. Bin php ti u lc ny l ch ng to nn cc din cc nc ln v ASEAN c li
ch kinh t, an ninh ngy cng ln trong quan h vi Vit Nam. Cc din cng vi s ln
mnh cng nhanh cng tt ca bn thn chng ta s l s rn e c hiu qu nht i vi mi
hot ng ln chim ca Trung Quc.
- Kin quyt u tranh hn ch ln chim ca Trung Quc bin ng, c bit
vng thm lc a ca ta, p dng cc bin php khn kho nhng c hiu qu ngn chn
hot ng ca Trung Quc m khng dn n i u v qun s.
- Xc tin vic xc nh phm vi ca Qun o Trng Sa xem xt khi nim
khai thc chung, ph Trung Quc li dng vn ny chia r phn ha gia ta v
ASEAN.
- Chun b kh nng a ra ta n quc t hoc trng ti quc t vn Trung Quc vi
phm thm lc a ca ta.
- n mt lc no ta nn tnh n kh nng m cng Cam Ranh thnh mt thng
cng cho cc tu quc t ra vo, k c tu M, to s c mt ca nhiu quc gia khu vc
bin ng, ngn c chim ca mt nc. Song tt nhin ta phi c chnh sch v lut
php cht ch bo m ch quyn v an ninh quc gia.
Ngy 14 thng 6 nm 1993.
Trn Quang C
BNG NIN I
1975
01.2: NS M. Mansfield bo co trc Quc Hi M sau khi i thm Trung Quc v:
Trung Quc tn thnh 2 nc Vit Nam tip tc tn ti. Trung Quc cho rng mt nc
Campuchia thng nht, trung lp l iu ch yu trong mt ng Dng n nh.
17.4: Gii phng Phnom Penh.
30.4: Chin dch H ch Minh ton thng. Gii phng Si Gn.
04.5: Qun Polpot tn cng o Ph Quc v t lin tip tn cng bin gii trn b
v trn bin ca ta.
05.5: H. Kissinger: Vi vic mt Vit Nam, s c s sp xp li lc lng quan trng
ng Nam , Campuchia v Lo s l ch hu ca H Ni, cn Thi Lan v Indonesia s
t ng lin minh vi Vit Nam. Trung Quc s gi khng cho Vit Nam c bt k hnh
ng quyt lit no.
??.?: Thng ip ming nh Lin X chuyn ti M t mun hai bn c quan h tt.
12.6: M gi n i S Qun ta ti Paris thng ip: V nguyn tc, M khng hn
th g Vit Nam, ngh trn c s tin hnh bt c quan h no gia hai bn. M sn
sng nghe bt c gi no do Vit Nam a ra.
11.7: Thng ip ta tr li: Nhc M ngha v ng gp hn gn vt thng chin
tranh.
10.7 v 5.9: Tip xc gia b th Vit Nam Thanh v b th M Pratt Paris.
27-29.7: on i biu ng lao ng Vit Nam do B Th th nht L Dun dn u
i thm Campuchia.
09.8: V Watergate-Nixon t chc. Ph Tng Thng G. Ford ln thay.
11.8: Ti Hi ng Bo An, M ph quyt Vit Nam vo Lin Hip Quc.
07.12: G. Ford cng b hc thuyt Thi Bnh Dng mi gm 6 phng hng
chnh: Sc mnh M cn bng lc lng Thi Bnh Dng, lin minh vi Nht, bnh
57
thng ha quan h vi Trung Quc, quan h mnh vi ASEAN, gii quyt xung t khu
vc, hp tc kinh t trong vng.
21.12: on H Ngh S M do G. V. Montgomery vo H Ni nhn 3 b hi ct gic
li M. Th Tng Phm vn ng tip on.
Thng 12: H. Kissinger pht biu Paris sau khi i thm Trung Quc: M ang tnh
ton vic s dng Trung Quc hn ch nh hng ca Vit Nam khu vc.
1976
10.1: M thng qua Lin X thm d vic tip xc vi ta, song khng nh khng thc
hin iu 21.
26.3: H. Kissinger gi cng hm cho B Trng Ngoi Giao ta: M sn sng tho lun
vi Vit Nam pht trin quan h mi gia hai nc.
10.4: B Trng Ngoi Giao ta tr li: nu li nhng vn tn ti gia hai nc
(iu 21 v vn MIA). Trn c s gii quyt nhng vn s bnh thng ha quan h
vi M.
07.5: Tng Thng G. Ford bc kin ngh ca Quc Hi M yu cu tm thi ngng
cm vn bun bn vi Vit Nam trong 6 thng.
08.5: Cng hm ca Ngoi Trng M H. Kissinger gi Ngoi Trng Nguyn duy
Trinh: Sn sng m cuc tho lun v vic thit lp mi quan h mi gia hai nc, song ch
khi no vn MIA c gii quyt v thc cht th mi c tin b i ti bnh thng ha
quan h.
19.6: Thng ip ca B Ngoi Giao ta ph phn M n phng tuyn b xa b
Hip nh, ln trnh ngha v i vi iu 21 ng thi li i Vit Nam thi hnh iu 8b
ca Hip nh, nhc li lp trng ta gn 2 vn vi nhau. Bc u sn sng gp i din
M Paris trao i kin.
19.7: M gi thng ip tr li ng m cuc tho lun ti Paris gia ngi th 2
ca hai S Qun
01.8: Ta trao tr M tt c 27 ngi M b kt li Nam Vit Nam sau ngy
30.4.1975
27.8: Thng ip ca ta gi M: Xc nh ngi gp (Tham Tn Trn Hon) v ni
gp (lun phin gia hai S Qun ti Paris)
Thng 11 Tng tuyn c M: Jimmy Carter (Dn Ch) trng c Tng Thng.
Thng 12 i hi VI vi lun im 3 ging thc cch mng trong th tin cng.
1977
06.1: M thng qua Lin X a ra k hoch 3 bc bnh thng ha quan h vi Vit
Nam: Vit Nam cho bit tin v MIA M, chp nhn Vit Nam vo Lin Hip Quc v sn
sng lp quan h ngoi giao cng nh bt u bun bn, cung cp thit b v cc hnh thc
hp tc kinh t khc.
11.1: Ngoi Trng C. Vance: Vic tin ti bnh thng ha quan h M-Vit Nam l
ph hp vi li ch ca hai nc.
03.3: Chnh quyn J. Carter quyt nh ni lng cm vn vi Vit Nam.
09.3: M cho php cng dn M i thm Vit Nam, Campuchia, Bc Triu Tin,
Cuba, k t ngy 18.3.77
17.3: y Ban ca Tng Thng M do Leonard Woodcock dn u sang thm Vit
Nam.
30.4: Polpot bt u chin tranh bin gii chng ta.
03-4.5: Vng 1 m phn Vit Nam-M ti Paris v bnh thng ha quan h hai
nc: M ngh lp ngay quan h cp i S, trao i S Qun c quan h lnh s, M
khng cn Vit Nam vo Lin Hip Quc, M c kh khn v mt php lut nn khng thc
hin iu 21 c m ha s thc hin khi c quan h, b cm vn bun bn v xt vin tr
nhn o.
58
02-3.6: Vng 2 m phn Vit Nam-M ti Paris, M nu li cc ngh ni
vng 1.1920.12 Vng 3 m phn Vit Nam-M ti Paris, M ngh nu hai bn cha lp
quan h ngoi giao y th c lp Phng quyn li (Interest Section), nhng nh th th
cha b cm vn c. Song ta vn gi lp trng c gi 3 vn : Quan h ngoi giao,
bi thng, MIA.
Thng 12 Lin X a qun vo Afghanistan nh cao ca qu trnh Lin X bnh
trng ra th gii bn ngoi.
31.12: Chnh quyn Polpot n phng ct quan h ngoi giao vi Vit Nam.
1978
08.1: Z. Brezinski: iu l th l y l trng hp u tin ca mt cuc chin tranh
qua tay ngi khc (proxy war) gia Lin X v Trung Quc. Vit Nam c Lin X ng h
v Campuchia c Trung Quc ng h.
05.5: Ph Tng Thng M W. Mondale pht biu khi i thm 5 nc ASEAN: M s
y mnh vic bnh thng ha quan h vi Trung Quc v n gi th n nh khu vc. Chnh
sch ca Trung Quc ng Nam v mt s mt l song hnh vi M. M a ra
ngh hp l vi Vit Nam v vn gi lp trng thit lp quan h m khng c iu kin tin
quyt. H vn gi lp trng l M trc ht phi cam kt vin tr. Nhn dn, Quc Hi v
chnh quyn M khng cho php lm iu .
11.5: R. Oakley, tr l Ngoi Trng M: Vit Nam, vi 59 triu dn, l quc gia
cng sn ln th 3 trn th gii v mnh nht v qun s ng Nam . Thi Vit Nam
vi cc nc khc l quan trng trong cc thp nin ti. Quan h ngoi giao v s c mt ca
M H Ni c th phc v li ch bn b M Chu cng nh li ch ca M v Vit
Nam.
19.5: ng tiu Bnh tuyn b: Trung Quc l NATO phng ng, Vit Nam l
Cuba phng ng.
29.6: Vit Nam tham gia khi COMECON.
05.7: Th Trng Ngoi Giao Phan Hin ni ti Tokyo: Vit Nam sn sng bnh
thng ha quan h vi M khng c iu kin tin quyt.
20.5: Brezinski c vn an ninh ca Tng Thng M, i thm Trung Quc.
27.7: Ngh Quyt trung ng. 09 (kha IV): Trung Quc l k th trc tip v nguy
him nht. M l k th c bn v lu di, quyt tm nh ch dit chng Polpot.
21.8: on 7 H Ngh S M do G. V. Montgomery sang Vit Nam v vn MIA.
22-27.9: Vng 4 m phn Vit Nam-M (Nguyn c Thch-R.Holbrooke) ti New
York. Ta chp nhn ngh ca M a ra thng 5.1977, tc l bnh thng ha quan h
khng iu kin. Vic ta chuyn i lp trng qu mun mn khng em li kt qu.
Holbrooke ni: M coi trng Chu , lo s vic Lin X t cn c Cam Ranh.
03.11: Vit Nam v Lin X k hip c hu ngh v hp tc.
30.11: R. Oakley gp Trn quang C ti Nu c ni: M khng thay i lp trng
bnh thng ha quan h vi Vit Nam, nhng phi chm li v cn lm r 3 vn
Campuchia, hip c Vit-X v vn di tn ngi Vit Nam.
15.12: Trung Quc v M ra thng co chung chnh thc cng nhn nhau v thit lp
quan h ngoi giao t ngy 1.1.1979.
16.12: M. Mansfield, i S M Nht: Ch sau khi nhng kh khn gia Trung
Quc v Vit Nam c gii quyt mi c l do chnh ng hy vng gii quyt quan h
ngoi giao M-Vit Nam.
1979
07.1: Ta gip bn nh ui Polpot v gii phng Phnom Penh.
11.1: Thnh lp nc Cng Ha Nhn Dn Campuchia.
29.1-4.2: ng tiu Bnh i thm chnh thc M. Hi m J. Carter-ng.
59
16.2: Carter nu 6 nguyn tc x s khi Trung Quc xm lc Vit Nam: Khng can
thip trc tip, khuyn khch cc bn kim ch, Vit Nam rt qun khi Campuchia v Trung
Quc rt qun khi Vit Nam, xung t khng e da li ch trc mt ca M, khng v Vit
Nam xm lc Campuchia m t li vn bnh thng ha quan h vi Trung Quc, quyn
li ng minh ca M khng b e da.
17.2: Trung Quc tn cng Vit Nam trn ton tuyn bin gii pha Bc nc ta.
Dy cho Vit Nam mt bi hc (li ng tiu Bnh).
17.2: B Ngoi Giao M ra tuyn b phn i c 2 cuc xm lc (Vit Nam vo
Campuchia, Trung Quc vo Vit Nam) v ku gi hai bn rt qun ngay.
18.2: Chnh ph Lin X ra tuyn b phn i Trung Quc xm lc Vit Nam.
18.2: K hip c Ha bnh, Hu ngh v Hp tc Vit Nam-Campuchia ti Phnom
Penh.
Cui thng 12: ng ni vi cc nh bo Bc Kinh: Chng ti c th dung th
vic Lin X c Vit Nam 70% nh hng, min l 30% cn li dnh cho Trung Quc.
05.3: Trung Quc tuyn b rt qun khi lnh th Vit Nam.
Thng 3: Trung Quc tuyn b hy Hip c Hu Ngh, ng minh tng tr Trung-
X k 15.2.1950 gia Chu n Lai v Kroutchev dp Mao thm Lin X.
Thng 4: m phn vng 1 Vit Nam-Trung Quc ti H Ni.
Thng 4: Z. Breinev lm Tng B Th. i hi ng cng sn Lin X th 26.
07.10: Sihanouk gi 2 th v 1 in (ngy 7, 23.10 v11.11).
Thng 10 B Ngoi Giao pht hnh cun S tht v quan h Vit Nam-Trung Quc
trong 30 nm qua.
01.12: Lin Hip Quc quyt nh vn Kh me gi gh ca Campuchia ti Lin
Hip Quc.
1980
05.1: Hi ngh Ngoi Trng 3 nc Vit Nam-Lo-Campuchia ln th 1 ti Phnom
Penh.
m phn vng 2 Vit Nam-Trung Quc ti Bc Kinh. Khng kt qu, Trung Quc
ct cu m phn.
T n cui nm 1988, ta nhiu ln gi cng hm hoc th ngh ni li m
phn, song Trung Quc u bc b.
29.7: i S M Thi Abramowitz: M khng bao gi cng nhn ch Polpot, tuy
nhin gt Polpot ra khi Lin Hip Quc ch cng lm tng v th ca Vit Nam. Quan im
ca M v Trung Quc v Campuchia c khc nhau. M nhn vn v mt chin lc, c
bit lo ngi bin gii Campuchia-Thi.
1981
19.1: Tng Thng mi R. Reagan: Quan h M-Trung di thi Carter l khng c
li, M phi tr gi.
19.2: i S M Thi Abramowitz, trao ta bn ghi nh: ng tic Vit Nam, Lin
X ph v n nh, ngc nhin vic Vit Nam cho Lin X s dng cng Cam Ranh,
khng hi lng vic gii quyt vn MIA trong 2 nm ri qua.
18.5: Ngh Quyt 39 B Chnh Tr u tranh chng ch ngha Mao trn mi hnh thi
ca n, chng ch ngha bnh trng b quyn nc ln, lin minh v hp tc ton din vi
Lin X
13.7: Hi ngh quc t v Campuchia Nu c, Ngoi Trng M A. Haig ni M
khng c nh bnh thng ha quan h vi Vit Nam cn ang chim ng Campuchia lm
mt n nh ng Nam .
1982
14.1: S Qun M Bangkok gi message cho ta qua L vn Ha: M mun mt gii
php chnh tr v Campuchia. M khng nhn vic i Vit Nam rt qun ngay, rt ht m ch
60
m phn rt mt phn v c 1 lch rt qun. Mt nc Vit Nam c lp vi Lin X v
Trung Quc l ph hp vi li ch ca M. Mun bit kin Vit Nam v lc lng gi gn
ha bnh ca Lin Hip Quc.
16-17.2: Hi ngh 3 Ngoi Trng Vit Nam-Lo-Campuchia ln th 5 ti Vientiane.
24.3:Brejnev tuyn b Tachkent: Lin X cha h ph nhn ch x hi ch ngha
ang tn ti Trung Quc. Mong mun ci thin quan h vi Trung Quc.
06-07.7: Hi ngh 3 Ngoi Trng Vit Nam-Lo-Campuchia ln th 6 ti TP.H ch
Minh tuyn b: Vit Nam v Campuchia tha thun i bc trc, quyt nh s rt mt s
qun Vit Nam khi Campuchia trong thng 7.82 v c th xem xt rt thm cn c vo tnh
hnh bin gii Campuchia-Thi v s p ng ca Thi Lan.
02.10: m phn X-Trung ln th nht. Trung Quc a ra 5 im v Campuchia v
quan h Trung Quc-Vit Nam: Vit Nam tuyn b rt qun v iu kin khi Campuchia,
nu Vit Nam quyt nh rt ht qun khi Campuchia th sau t rt qun u Trung Quc
sn sng m phn vi Vit Nam v bnh thng ha quan h.
??.10: R. Childress, c vn chnh tr qun s Hi ng Bo An Quc Gia M ni vi
Nguyn c Thch: ngh on chuyn vin cp cao nht vo Vit Nam tho lun vn
MIA. M khng mun Vit Nam rt qun Campuchia Polpot quay tr li.
10.11: Brejnev cht. Trung Quc c Ngoi Trng Hong Hoa sang ving. Khi i
ng dn phi kho lo ni quan h hai nc xu i t sau nm 50 ch Kroutchev, t sau
nm 60 xu n mc nghim trng ch Brejnev; trnh ni tn.
1983
23.2: Hi ngh cp cao Vit Nam-Lo-Campuchia hp Vientiane. Tuyn b ca Vit
Nam v Campuchia: Hng nm s rt mt s qun Vit Nam khi Campuchia, tt c qun
tnh nguyn Vit Nam s rt ht v nc khi mi e da i vi Cng Ha Nhn Dn
Campuchia chm dt.
01.3: m phn X-Trung ln th 2, Trung Quc nu vic Vit Nam chim ng
Campuchia l 1 trong 3 tr ngi cho bnh thng ha quan h Trung-X.
01.3: B Ngoi Giao Trung Quc: Vit Nam rt n v u tin khi Campuchia,
Trung Quc s ni li m phn.
12.4: Hi ngh bt thng 3 Ngoi Trng Vit Nam-Lo-Campuchia ln th 7 ti
Phnom Penh tuyn b rt qun Vit Nam ln th 2 vo thng 5.83. Rt 1 binh on.
02.5: L tin qun tnh nguyn Vit Nam rt t 2.
19-20.7: Hi ngh Ngoi Trng Vit Nam-Lo-Campuchia ln th 7 ti Phnom Penh
khng nh: Qun tnh nguyn Vit Nam s c rt ht khi Campuchia khi Trung Quc
chm dt e da.
1984
28-29.4: Hi ngh Ngoi Trng Vit Nam-Lo-Campuchia ln th 8 ti Vientiane.
Thng 4: Chin dch ma kh nh vo cc Kh me trn ng bin gii
Campuchia-Thi.
20-23.6: t rt qun th 3 ca qun tnh nguyn Vit Nam khi Campuchia.
1985
Lin X: Gorbachev ln, bt u iu chnh chnh sch i ni, ngoi. Nhiu ln ni
mong mun ci thin quan h X-Trung, song khng ng n 3 tr ngi. c bit l
vic rt qun Vit Nam khi Campuchia.
08.1: Nguyn c Thch th cho Ng hc Khim ngh ni li m phn.
28-29.1: Hi ngh Ngoi Trng Vit Nam-Lo-Campuchia ln th 10 ti TP.H ch
Minh tuyn b: Qun i Vit Nam s tip tc rt dn hng nm v s rt ht khi Campuchia
vo nm 1990.
21.1: Ng hc Khim th tr li: Sau khi Vit Nam cng khai cam kt v thc hin rt
qun khi Campuchia th m phn mi c ngha thc t.
61
23.1: Ngoi Trng Trung Quc Ng Hc Khim i cc nc ng Nam . Khi n
Singapore, ni: Trung Quc s dy cho Vit Nam bi hc th hai.
02.4: t rt qun th 4 ca Vit Nam khi Campuchia.
1986
23-24.1: Hi ngh Ngoi Trng Vit Nam-Lo-Campuchia ln th 12 ti Phnom
Penh.
07-10.4: m phn X-Trung vng 8 ti Mat-xc-va. Trung Quc vn nu ba tr
ngi. Lin X ngh gp cp cao (Gorbachev-ng), Trung Quc t chi.
28.5: t rt qun tnh nguyn Vit Nam th 5 khi Campuchia.
08.7: Ngh Quyt 32 B Chnh Tr: Chuyn sang giai on u tranh mi di hnh
thc cng tn ti ha bnh vi Trung Quc, ASEAN, M, gii quyt ha bnh vn
Campuchia.
28.7: Din vn ca Gorbachev Vladivodstock nu nhng nt ln ca chnh sch i
ngoi mi ca Lin X i vi Chu Thi Bnh Dng: Xch dn li vi Trung Quc, gii
quyt 3 tr ngi bnh thng ha quan h vi Trung Quc (rt qun khi Afghanistan,
chm dt xung t bin gii X-Trung, gii quyt vn Campuchia). Vi M, Lin X c th
c c ch p ng (responsive gesture) v Vnh Cam Ranh nu M rt cc cn c qun s
Phi Lut Tn.
05-15.10: Vng 9 m phn XTrung ti Bc Kinh, 70% thi gian bn vn
Campuchia.
19.10: Lin X bt u rt qun khi Afghanistan.
12.1986: i hi VI. Nguyn vn Linh c bu lm Tng B Th. Mi lm Th
Tng. Sa Li ni u ca iu l ng, xa ch ni v Trung Quc l k th trc tip v
nguy him nht.
1987
07.2: Vng 10 m phn X-Trung ti Mc-t-khoa. Trung Quc li nu 3 tr ngi
cho vic bnh thng ha quan h Trung-X, tr ngi ln nht l vic Vit Nam xm lc
Campuchia.
u thng 3: Ngoi Trng Lin X Schevarnadz n Phnom Penh thc y gii
quyt vn Campuchia.
26.3: B Ngoi Giao thnh lp CP87 chuyn trch nghin cu gii php Campuchia v
vn bnh thng ha quan h vi Trung Quc.
19-20.4: L c Th gp Hunsen, Heng Somrin v Chia Xim Phnom Penh, khuyn
Campuchia tha hip vi dit chng Polpot, thc hin gii php .
08.5: Hp B Chnh Tr v vn Campuchia (sau khi L c Th i Phnom Penh,
trc khi i Tng B Th Linh i Lin X).
20.5: B Ngoi Giao kin ngh B Chnh Tr sa Li ni u ca Hin php ch ni
Trung Quc (n 27.8.1988 mi thc hin).
10.6: Ph Tng Th K Lin Hip Quc Ahmed chuyn ti ta 4 im ca ng tiu
Bnh.
17.6: Hunsen (i thm Lo) ni vi Phun: Mun lin hip vi phi Polpot khng c
Polpot hn l vi Sihanouk vi l l l bn Polpot c lc lng nhng khng c th chnh tr,
cn Sihanouk ngc li khng c lc lng nhng c th chnh tr.
26.6: Nguyn c Thch gp i S Trung Quc chuyn thng ip ming ca Th
Tng Phm vn ng gi lnh o Trung Quc ngh m m phn b mt hai nc.
29.7: Thng co chung Vit Nam-Indonesia sau cuc gp Nguyn c Thch-Mochtar
ti Thnh ph H ch Minh. Tha thun dng hnh thc coctail party cc bn lin quan
gp nhau bn gii php Campuchia.
22.8: Th ca Ng hc Khim gi Nguyn c Thch ni Trung Quc cha th tr li
thng ip ca ta v Trung Quc khng mun chp nhn vic ri Campuchia.
62
27.8: Chnh ph Cng Ha Nhn Dn Campuchia cng b chnh sch 5 im v ha
hp dn tc.
02.10: Thng ip ming ca ta nh Lin X chuyn cho Trung Quc nhn cuc gp
vng 11 Lin X-Trung Quc ti Mc-t-khoa ngy 6.10.
06.10: m phn vng 11 X-Trung ti Bc Kinh. a cng khai vic bn vn
Campuchia vo thng co bo ch.
29.11: t rt qun th 6 ca qun tnh nguyn Vit Nam khi Campuchia.
02.12: Hi m Hunsen-Sihanouk ln th 1 ti Fre-en-Tardenois (Php). Thng co
chung tha thun: Gii quyt xung t Campuchia bng bin php chnh tr: Vn
Campuchia do nhn dn Campuchia gii quyt, triu tp Hi ngh quc t bo m tha
thun gia cc bn Campuchia. Gp li vng 2 Paris v vng 3 Bnh Nhng.
??.?: Trung Quc ngh Lin X cng Trung Quc dn xp mt cuc gp gia Cng
Ha Nhn Dn Campuchia v Kh me . Trung Quc khng p ng.
30.12: B Chnh Tr quyt nh i mi quan h gia ta vi Lo v Campuchia, rt
chuyn gia, c vn ta Lo v Campuchia, gii tn on chuyn gia Vit Nam Campuchia.
1988
20-22.1: Vng 2 Hunsen-Sihanouk ti Paris. Khng c thng co chung. Hai bn nht
tr: Ch chnh tr Campuchia do nhn dn Campuchia quyt nh qua tng tuyn c c
gim st quc t, triu tp hi ngh quc t v Campuchia theo kiu Hi ngh Genve 1954 v
ng Dng.
20-29.1: Cuba, Angola v tr l Ngoi Trng M hp Luanda tha thun vic rt
ton b qun Cuba khi Angola.
01.2: Th Sihanouk gi Th Tng Phm vn ng: Mi quan tm lun lun ginh
cho vic khi phc quan h hu ngh hai nc lng ging anh em chng ta. Nh vy th gii
php ny s ti gn.
08.2: Gorbachev tuyn b qun i Lin X s rt khi Afghanistan trong 10 thng k
t ngy 15.5.1988.
14-16.3: ng gia hi qun Vit Nam v hi qun Trung Quc Trng Sa.
20.5: Ngh Quyt 13 B Chnh Tr: Gii quyt vn Campuchia trc 1990, phn
u bnh thng ha vi Trung Quc.
26.5: B Ngoi Giao Vit Nam tuyn b rt qun t 7 gm 50.000 qun v B T
Lnh qun tnh nguyn, s qun cn li s rt su vo 30 km trong lnh th Campuchia dc
bin gii Campuchia-Thi Lan.
Cui thng 5: Hp cp cao X-M Gorbachev-Reagan ti Matx-c-va, c bn vn
Campuchia
13-20.6: m phn X-Trung ti Matx-c-va. Hai bn bn t m vn Campuchia.
Lin X rt ra 5 im ng vi Trung Quc v vn Campuchia.
28.6: Quc Hi ra Ngh Quyt sa Li ni u ca Hin php (b cu Trung Quc l
k th trc tip v nguy him nht). Chnh thc thng qua ngy 27.8.1988.
15.7: Nguyn c Thch gp i S Trung Quc nu mt lot bin php lm gim cng
thng quan h hai nc, ngh hai bn ni li m phn bt c cp no.
25-28.7: Hp JIM-1 (Jakarta Informal Meeting) ti B-go (Indonesia). Cuc hp tin
hnh lm 2 bc: Bc u ch c 4 phi Campuchia, bc sau c thm Vit Nam, Lo v 6
nc ASEAN. Mc ch: To mt khun kh cho cc cuc tho lun khng chnh thc gia
cc bn lin quan trc tip v cc nc hu quan trong vic tm kim mt gii php ton din,
ng n v lu di cho vn Campuchia. Cuc hp khng nh 2 vn then cht: Vic
rt qun Vit Nam trong khun kh mt gii php chnh tr v vic ngn chn s tr li ca
ch dit chng Polpot.
07.11: Vng 3 Hunsen-Sihanouk ti Paris. Ch yu bn chng trnh ngh s hp cp
cao 3 bn (Hunsen-Sihanouk-Son San) ngy 8.11.88.
63
01.12: Hon thnh t rt qun Vit Nam th 7 khi Campuchia gm 50.000 qun v
B T Lnh qun tnh nguyn Vit Nam Campuchia.
1989
05.1: Tham gia on i biu ng v chnh ph Vit Nam do Tng B Th Nguyn
vn Linh dn u i Phnom Penh d l k nim 10 nm Quc khnh Cng Ha Nhn Dn
Campuchia.
06.1: Tuyn b ca Nguyn vn Linh v ca Heng Somrin l s rt ht qun Vit Nam
khi Campuchia trong khun kh mt gii php chnh tr vo thng 9.1989.
09.1: Cuba bt u rt qun khi Angola theo Hip nh 12.8.1988 gia Cuba,
Angola v Nam Phi.
09.1: Ngoi Trng Thi Siddi Savetsila n H Ni.
16-19.1: m phn Vit Nam-Trung Quc cp Th Trng Bc Kinh v vn
Campuchia v vn bnh thng ha quan h hai nc.
01.2: Ngoi Trng Schevarnadz n Bc Kinh hi m vi Tin k Tham v vn
Campuchia.
15.2:Lin X hon thnh vic rt qun khi Afghanistan.
11.2: Hp B Chnh Tr bn vic tch v gii quyt tng bc mt mt quc t v mt
ni b ca vn Campuchia, trin khai cc din n Vit-Trung (vng 2), JIM2, Vit-Thi,
Vit-M
16-18.2: Hp tr b (Working group) JIM-2 (Jakarta Informal Meeting). Ta a ra 3
bc rt qun Vit Nam khi Campuchia gn vi 3 bc chm dt vin tr qun s ca nc
ngoi cho cc bn Campuchia.
19-21.2: Hp JIM-2. Khng nh li 2 vn mu cht ca gii php cho vn
Campuchia l rt qun Vit Nam trong khun kh mt gii php chnh tr v ngn nga s
quay tr li chnh sch v nhng hnh ng dit chng ca ch Polpot, chm dt mi s
can thip ca nc ngoi v s gip v qun s cho cc phi i lp Kh me.
14.3: Hp B Chnh Tr: Quyt nh rt ht qun khi Campuchia vo cui thng
9.1989, thc y din n Hunsen-Sihanouk.
22-23.3: Ngoi Trng Nguyn c Thch thm Singapore, Malayxia, Thi Lan.
23.2:Trung Quc-Indonesia bnh thung ha quan h.
25.2: M-Trung Quc: Bush n Bc Kinh gp ng tiu Bnh.
13.3: X vit ti cao Lin X thng qua Ngh Quyt lp chc Tng Thng Lin X.
Gorbachev c bn gi chc v ny.
15.3: Tip v lm vic vi Ph Tng Th K Lin Hip Quc Ahmed ti H Ni v
vn Campuchia.
05.4: Ba chnh ph Vit Nam, Campuchia, Lo ra tuyn b: S rt ht qun Vit Nam
khi Campuchia thng 9.
30.4-01.5: Quc Hi Campuchia hp phin bt thng: Sa Hin Php, i tn nc
Cng Ha Nhn Dn Campuchia thnh Nh Nc Campuchia (State of Campuchia-SOC),
thay quc k.
02-03.5: Vng 4 Hunsen-Sihanouk ti Jakarta, Sihanouk hoan ngnh vic i tn nc
Cng Ha Nhn Dn Campuchia thnh Nh Nc Campuchia (SOC-State of Campuchia), i
quc k v nhiu sa i quan trng trong Hin Php Campuchia, ni c th chp nhn tr v
nc (nhng khi v Bangkok-Sihanouk li thay i kin. T quan h Hunsen-Sihanouk
rt xu).
08-10.5: Vit Nam-Trung Quc m phn cp Th Trng ti Bc Kinh. Trung Quc
vn i ta tha thun v nguyn tc vic lp chnh ph lin hip 4 bn Campuchia do
Sihanouk ng u, ng kt v gim hoc gii th lc lng qun s ca cc bn
Campuchia. V quan h hai nc, lp trng Trung Quc vn l gii quyt xong vn
64
Campuchia th mi ci thin c quan h vi Vit Nam; tm thi cha tnh n tip tc m
phn vi ta.
15-16.5:Hi m cp cao Trung-X (Gorbachev-ng tiu Bnh) Bc Kinh.
03-04.6: S kin Thin An Mn.
04.6: Ba Lan: Cng on on Kt thng tuyt i tng tuyn c.
24.7: Vng 5 Hunsen-Sihanouk Paris. Khng t tha thun no. Sihanouk bc tha
thun ca JIM-1 v 2, i xa SOC lp Chnh ph 4 bn Campuchia.
30.7-30.8: Hi ngh quc t v Campuchia ti Paris: Vic rt qun Vit Nam khng
cn l vn ln hi ngh m vn ln ni ln l vn dit chng. Hi ngh khng t
c mt gii php chnh tr, b tc vn chia quyn gia cc bn Campuchia trong thi
k qu , song thng qua c tuyn b chung ghi nhn Hi Ngh l mt bc tin c
ngha v s hp li.
07.8: Gp Th Trng Lu thut Khanh (Ph Trng on Trung Quc) Paris.
07.8: Hung: ng Cng Ha X Hi Ch Ngha i tn, Hung gia nhp EC.
05.9: Tng B Th Nguyn vn Linh gp Heng Somrin H Ni chuyn li Lin X
khuyn Phnom Penh nn nhn chnh ph 4 bn gm c Kh me , do Sihanouk lm Ch
Tch.
21-26.9: t rt qun Vit Nam cui cng khi Campuchia.
30.9: Hp B Chnh Tr nhn nh v kt qu Hi ngh Paris v Campuchia.
07.10: Kayson Phonivihan thm chnh thc Trung Quc nh du vic bnh thng
ha quan h Lo-Trung Quc. ng ni vi Kayson: Nu Vit Nam rt qun trit khi
Campuchia th s bnh thng ha quan h vi Vit Nam.
06.11: Thng ip ming ca Nguyn vn Linh gi ng Tiu Bnh: Mong sm bnh
thng ha quan h vi Trung Quc, mong sm c dp gp li ng.
09.11: ng c: Bc tng Berlin sp . Kt thc chin tranh lnh.
20.1: Tip: Biu tnh ln Praha. Husak t chc. Lp chnh ph mi, trong ng
cng sn Tip ch cn l thiu s.
24.11: P5 (5 nc thng trc Hi ng Bo An) chp nhn phng n gii quyt vn
Campuchia ca c trong cao vai tr ca Lin Hip Quc Campuchia trong thi k
qu .
28.11: Tng B Th Nguyn vn Linh gi ng v khng nh li pha Vit Nam sn
sng gp pha Trung Quc cp b trng hoc Th Trng Ngoi Giao ti Bc Kinh hoc
H Ni trong thng 12.1989 bn cc bc bnh thng ha quan h hai nc.
2.12: Tng B Th ng cng sn M Lai Trn Bnh k tha thun vi chnh quyn
Malaysai v Thi Lan gii tn ng cng sn, v rt v sng Hadyai (Nam Thi Lan).
10.12: Bungari biu tnh ln Sofia.
12.12: i S Trung Quc thng bo tr li ca Trung Quc cho thng ip ngy 6.11
ca Nguyn vn Linh: t iu kin cho vic m li m phn cp Th Trng Ngoi Giao
vi ta (Vit Nam phi chp nhn s gim st ca Lin Hip Quc v vic rt qun khi
Campuchia, phi chp nhn vic lp chnh ph lin hip 4 bn Campuchia do Sihanouk lm
Ch Tch).
1990
09.2: i S M Thi Lan Donohue chuyn thng ip ca M: Gi ca Vit Nam
v mt cuc gp g gia B Trng Nguyn c Thch hoc Th Trng Trn quang C vi
tr l Ngoi Trng Solomon l qu sm. Hai bn cn lm r cc vn cn tho lun v cc
kh nng la chn, sau Solomon sn sng gp pha Vit Nam. M hin vn sn sng tip
tc trao i qua hai i S Qun Bangkok.
10.2: Hi ngh Th Trng Ngoi Giao 3 nc Vit Nam-Lo-Campuchia ti Phnom
Penh trao i v tnh hnh khu vc v chun b hp IMC.
65
21.2: Vng 6 Hunsen-Sihanouk ti Bangkok. Tha thun v nguyn tc: S c mt ca
Lin Hip Quc mc thch hp ti Campuchia l cn thit, cn thnh lp mt c ch
quc gia ti cao th hin ch quyn quc gia v thng nht dn tc ca Campuchia.
25.2: Mt trn Sandino tht c trong tng tuyn c Nicaragua.
26-28.2: Hp IMC (Hi ngh khng chnh thc v Campuchia) Jakarta. Ngoi cc
bn Campuchia, Vit Nam, Lo v 6 nc ASEAN nh hp JIM, cn c thm i din Tng
Th L Lin Hip Quc, Php v c. Hi ngh khng ra c tuyn b chung v Kh me
dng quyn ph quyt.
08.3: L c Th gp inh nho Lim v Trn quang C (v Nguyn c Thch ngy
10.3) a kin: Cn c chuyn hng chin lc trong u tranh v vn Campuchia, phi
gii quyt vn Campuchia vi Trung Quc, khng th gt Kh me , khng th chp nhn
Lin Hip Quc t chc tng tuyn c Campuchia, lp chnh ph 2 bn 4 phi Campuchia
t chc tng tuyn c
10.4: Hp B Chnh Tr bn an u tranh ngoi giao v vn Campuchia trong
tnh hnh th gii c bin i ng ch Tng B Th, L c Anh, o duy Tng, ng s
Nguyn nhn mnh cn lin kt vi Trung Quc bo v ch ngha x hi v li ch chung ca
c hai bn.
16.4: Nguyn c Thch i Phnom Penh thuyt phc Nh Nc Campuchia mm
do trong vn dit chng, chp nhn Kh me tham gia chnh quyn lin hip thi k
qu
30.4: Tng B Th Nguyn vn Linh ni ti TP. H ch Minh nhn dp k nim 15
nm gii phng Si Gn:
- Nn qun cuc chin tranh i mc d c bin c trong qu kh.
- Vit Nam cm thy c tnh hu ngh vi nhn dn M.
- Ti mun thy bnh thng ha quan h Vit Nam-Trung Quc tuy l mt tin
trnh lu di
03-08.5: Vng 3 m phn cp Th Trng Ngoi Giao Vit Nam-Trung Quc ti
Bc Kinh
Trung Quc ni r h v vn ni b trong gii php Campuchia v i ta tn
thnh: Hi ng Dn Tc Ti Cao nn l mt c cu c tnh cht chnh quyn lm thi, c
chc nng lp php v hnh chnh, qun i cc bn Campuchia nu cha gii php th tp kt
vo mt s im nht nh v gim qun.
20-21.5: Hp 3 Tng B Th Vit Nam, Lo, Campuchia ti H Ni nhn dp 100 nm
ngy sinh H Ch Tch. Quyt nh cn thc hin gii php gii quyt vn
Campuchia.
0405.6: Hunsen v Sihanouk i din cho 2 chnh ph Campuchia hp ti Tokyo. K
Tuyn b chung tha thun lp Hi ng Dn Tc Ti Cao vi s thnh vin ca hai bn
bng nhau (6+6) tng trng cho ch quyn quc gia v thng nht dn tc ca Campuchia.
05.6: Ln u Tng B Th Nguyn vn Linh tip i S Trung Quc Trng c
Duy.
06.6: B Trng Quc Phng L c Anh tip v mi cm thn mt i S Trung
Quc.
11-13.6: Vng 4 m phn Vit Nam-Trung Quc (Trn quang C-T n Tn). Ta
khng chp nhn vic can thip vo vn ni b Campuchia nh Trung Quc ngh. m
phn khng t kt qu.
13.6: Ngoi Trng Nguyn c Thch tip T n Tn. Ging iu cao ngo ca T b
Nguyn c Thch ph phn mnh.
19.6: B Chnh Tr hp nh gi cuc m phn vng 4 vi Trung Quc (vng mt
Tng B Th Nguyn vn Linh).
66
25.6: i S Trng c Duy gp Th Trng Trn quang C chuyn thng ip ca
lnh o Trung Quc (c sa li) gi lnh o Vit Nam.
16-17.7: Hp P5 (5 nc thng trc Hi ng Bo An Lin Hip Quc) v vn
Campuchia ti Paris.
18.7: Ngoi Trng M Baker tuyn b chnh sch mi ca M v vn Campuchia:
M tha nhn Vit Nam rt qun khi Campuchia, chnh quyn Phnom Penh hin l lc
lng ch yu c kh nng ngn chn Kh me tr li cm quyn, v vy M quyt nh rt
b vic cng nhn chnh ph lin hip Campuchia-Dn ch ti Lin Hip Quc, sn sng tho
lun vi Vit Nam v nh nc Campuchia thc y gii php cho vn Campuchia.
06.8: i thoi Vit Nam-M vng 1 (Trnh xun Lng-Keneth Quinn) ti Nu c
v vn Campuchia v bnh thng ha quan h Vit-M. M yu cu ta: Cam kt chp
nhn v thc y Campuchia chp nhn vn kin khung P5, tuyn b hoan nghnh Lin Hip
Quc kim chng rt nhn vin qun s cn li Campuchia, cho bit kin v SNC v vai
tr ca Lin Hip Quc Campuchia.
12.8.- Th Tng L Bng tuyn b khi n thm Singapore: Hy vng s bnh thng
ha quan h vi Vit Nam v hai bn s tho lun cc vn khc nh tranh chp Trng
Sa
13.8: Th Trng Trn quang C tip i S Trung Quc biu th hoan nghnh tuyn
b ca L Bng ti Singapore, nhc li mong mun sm gp cp cao hai bn.
27-28.8: Hp P5 (ln th 6) v Campuchia i n tha thun: Nhng dn xp v qun
s trong thi k qu Campuchia, tuyn c di s bo tr ca Lin Hip Quc, bo v
nhn quyn, vn bo m quc t. Hon thnh ton b 5 vn kin khung v gii php
Campuchia.
29.8: i S Trung Quc gp Nguyn vn Linh v Mi chuyn li ca Giang
trch Dn v L Bng mi Tng B Th Nguyn vn Linh, Th Tng Mi, C Vn
Phm vn ng sang hi m b mt vi lnh o Trung Quc ti Thnh vo ngy 3.9.90.
30.8: Hp B Chnh Tr bn v gp cp cao Trung Quc Thnh .
31.8: i thoi Vit Nam-M ln th 2 ti Nu c. M ngh Vit Nam v Phnom
Penh chp nhn khung gii php Campuchia ca P5, v ngh Nh Nc Campuchia (SOC)
i hp Jakarta lp Hi ng Dn Tc Ti Cao trn c s tha thun ca P5. M coi y
l iu kin M bnh thng ha quan h vi Vit Nam v M gp Hunsen.
01.9: Vit Nam-Trung Quc hp cp Ngoi Trng ti Cp-nh-tn bn v vn
Campuchia.
0304.9: Cuc gp cp cao Vit Nam-Trung Quc ti Thnh (Th Ph Tnh T
Xuyn). Nguyn vn Linh nhn cng thc lp Hi ng Dn Tc Ti Cao ca Trung Quc
(6+2+2+2+1 v Sihanouk lm Ch Tch).
05.9: Nguyn vn Linh i Phnom Penh thng bo lnh o Campuchia v cuc gp
Thnh , thuyt phc Phnom Penh nhn cng thc lp Hi ng Dn Tc Ti Cao ca
Trung Quc, Campuchia phn i.
07.9: Ngoi Trng M thng bo M quyt nh m i thoi trc tip vi Phnom
Penh.
10.9: B Chnh Tr c Trn quang C i Jakarta theo di cuc hp ca cc bn
Campuchia bn v vic thnh lp Hi ng Dn Tc Ti Cao (SNC), di s ch tr ca hai
ng Ch Tch Hi ngh quc t v Campuchia, Php v Indonesia. Cc bn Campuchia ra
tuyn b chung chp nhn ton b vn kin khung ca P5 lm c s cho vic gii quyt
xung t Campuchia, thnh lp Hi ng Dn Tc Ti Cao Campuchia.
10.9: Ph tr l B Trng Ngoi Giao M K. Quinn thng bo ta: M quyt nh ni
chuyn vi Trng on ta ti i Hi ng Lin Hip Quc v bnh thng ha quan h
hai nc.
67
14-18.9: i Bangkok theo di tip cuc hp ca cc bn Campuchia gii quyt nt
vn Ch Tch Hi ng Dn Tc Ti Cao.
17.9: Cc bn Campuchia hp ti Bangkok hon tt vic lp Hi ng Dn Tc Ti
Cao. Cuc hp tht bi do khng nht tr trong vic c on i biu SNC i d i hi ng
Lin Hip Quc v nht l do SOC (Hunsen) khng chp thun vic c Sihanouk lm Ch
Tch v thnh vin th 13 ca Hi ng.
20.9: Hi ng Bo An Lin Hip Quc thng qua Ngh Quyt 608 ghi nhn SNC i
din cho Campuchia v mt i ngoi v gi gh ca Campuchia Lin Hip Quc.
24.9: Ph Th Tng V nguyn Gip sang Trung Quc d l khai mc Vn Hi.
Th Tng Trung Quc L Bng tip, ni v quan h hai nc, nhn xt Trn quang C l
nhn t tiu cc trong thc y gii php Campuchia.
29.9: Nguyn c Thch gp Ngoi Trng M Baker. M ni mun bnh thng ha
quan h vi Vit Nam trong khung cnh mt gii php chnh tr v Campuchia, ng thi tc
v qui m ca bnh thng ha quan h ty thuc vo tin b trong vn MIA v cc vn
nhn o khc.
18.11: B Chnh Tr hp bn v nguyn tc u tranh v vn kin khung ca P5 v vn
chc Ch Tch SNC ca Campuchia.
26.11: 5 nc thng trc Hi ng Bo An (P5) v Indonesia hp ti Paris tha
thun d tho Hip nh Paris v Campuchia.
21.12: Hp SNC ti Paris vi s tham gia ca hai ng Ch Tch PICC v i din
Tng Th K Lin Hip Quc.
1991
15-16.1: Hp vi b phn B1 B Ngoi Giao Campuchia chun b cho cuc hp y
Ban Phi hp PICC. Nhn nh v Trung Quc.
16.1: Hunsen ni vi Trn quang C: Kh nng nm 1991 cha c gii php chnh tr.
Cuc gp Paris va qua ch l din n d lun, khng phi thng lng, v vy chng ti
cha nu vic tch mt ni b v mt quc t.
24-25.1: Hp B Chnh Tr TP. H ch Minh tho lun ng li i ngoi phc
v thc hin mc tiu chin lc ca nc ta n nm 2000 do B Ngoi Gio d tho v
vn Campuchia.
02.2: Xin rt khi danh sch c trung ng kha VII. Khng c chp nhn.
24.2: Nguyn vn Linh gp Heng Somrin ti H Ni, li thuyt phc Phnom Penh
nhn cng thc 6+2+2+2+1 thc y chnh sch ha hp dn tc theo ca Trung Quc
nu trong cuc gp Thnh 3.9.90.
09.4: i thoi ln th 5 Vit Nam-M ti Nu c. Tr l Ngoi Trng R.
Solomon a ra s l trnh (roadmap) 4 bc gn qu trnh gii quyt vn
Campuchia vi cc bc ci thin quan h M-Vit.
13.4: B Chnh Tr hp nhn nh tnh hnh th gii v bn chnh sch i ngoi. Yu
cu phi hp tt hn gia ba ngnh Ngoi giao-Quc phng-An ninh trong nghin cu cc
vn quc t.
08.5: Hp lnh o 3 ngnh Ngoi giao-Quc phng-An ninh nhn nh tnh hnh th
gii.
15-17.5: B Chnh Tr tho lun bn d tho Bo co v tnh hnh th gii v vic
thc hin ng li i ngoi ca i hi VI v phng hng ti, tip tc nh gi v
cuc gp cp cao vi Trung Quc thng 9.1990 ti Thnh .
15-19.5: Giang trch Dn thm Lin X. Chuyn thm Lin X u tin ca cp cao
nht Trung Quc trong 34 nm. Thng co chung hai bn ni nhiu n vn Campuchia.
02-04.6: Hp Hi ng Dn Tc Ti Cao Campuchia (SNC) ti Jakarta. Ngoi cc
bn Campuchia, c 2 ng Ch Tch PICC l Php v Indonesia, i din Tng Th K Lin
68
Hip Quc. Sihanouk cng c mt vi danh ngha l khch mi ca Suharto. Cuc hp khng
t kt qu g ng k.
05.6: Sihanouk-Hunsen gp ring tha thun v chc Ch Tch v ph Ch Tch SNC,
ko di ngng bn n khi c tng tuyn c, Sihanouk v Phnom Penh, ku gi ngng vin
tr qun s ca nc ngoi cho cc bn Campuchia.
17-27.6: i hi VII ca ng cng sn Vit Nam Mi thay Nguyn vn Linh
lm Tng B Th, L c Anh lm Ch Tch nc. Nguyn c Thch ra khi trung ng v
B Chnh Tr.
10.7: Trn quang C gp Tng B Th Mi xin khng nhn chc B Trng
Ngoi Giao.
09.7: Mi gp i S Trung Quc t vn c c phi vin sang thng bo
lnh o Trung Quc v i hi VII.
28.7-02.8: L c Anh v Hng H sang Trung Quc vi danh ngha on i din
c bit ca trung ng ng cng sn Vit Nam thng bo lnh o Trung Quc v i
hi VII ca ng cng sn Vit Nam. C hai gp T n Tn xin li (v v to ting vi B
Trng Nguyn c Thch).
Thng 8: Quc Hi kha 8 hp k 9. Thng qua danh sch chnh ph mi. Nguyn
mnh Cm nhn chc B Trng Ngoi Giao thay Nguyn c Thch.
08-10.8: Vit Nam-Trung Quc m phn cp Th Trng vng 5 ti Bc Kinh v
bnh thng ha quan h.
09-14.9: Ngoi Trng mi Nguyn mnh Cm thm Trung Quc.
23.10: Hi ngh quc t v Campuchia ti Paris. K kt Hip nh Ha bnh
Campuchia.
05 10.11: Tng B Th Mi v Th Tng V vn Kit thm chnh thc Trung
Quc. Thng co chung v bnh thng ha quan h hai nc.
14.11: Sihanouk tr v Phnom Penh sau 13 nm lu vong.
25.12: Gorbachev t chc: L c ba lim trn nc in Kremlin b h xung, thay
bng l c 3 mu ca nc Nga, nh du vic Lin bang x vit chm dt s tn ti.
1993
24.11-01.12 Hi ngh gia nhim k ca B Chnh Tr trung ng kha VII.
T nguyn xin rt khi Trung ng.

i iu suy ngh v Hi c v Suy ngh
Ngi Si Gn
Ba mi nm ri cng qua i, qua ri ci thi ngi dn xp hng mua nhu yu phm
v qua ri ci cnh con heo ch n lc bnh v rau mung ch ngy ha kip. t nc
cng thay i vi ngn thi gian y, nhng nhng vt hn trong tm tr ngi dn kh m
i thay, nhng bng hong ca nhng nm u sng trong x hi mi cha ngui ngoai th
nhng ln i tin trong na u thp nin 80 nh nhng vt ct lm iu ng bao con ngi
VitNhng vt hn kia kh m phi phai, nhng vt ct kia kh m lin da bi nhng bt
cng vn xy ra hng ngy mi ni, bi nhng nh kin m chnh quyn hin ti dnh cho
nhng g c lin quan n ch c, bi nhng khi en v hnh lun ln i sng x hi
v i sng chnh tr ca ngi dn.
Trong v vn ni au 30 nm khng th khng k n ni au ca nhng b m mt
con, ni au ca nhng ngi v mt chng, ca con mt b, ca nhng chng trai b li mt
phn thn th v qung i tui tr chin trng K (Kampuchia). Cho n ngy hm nay
nhiu ngi khng hiu ngoi l do Ngha v quc t cao c m chnh quyn a ra th
cn l do no khc y con em h vo cuc chin ? Mt cuc chin c cho l
Ngha v quc t cao c m sao c nhiu thanh nin thi trn ngha v n nh vy?
69
Khng mt ai c gii thch thu o v l do ca cuc chin nhng hu qu ca n
th mi ngi u thy r! Nhng thng ph binh mt chn tui bn mi tm khng kh
t nc ny nht l min ng v Ty Nam b. Mt x c n hng trm thng binh,
nhiu gia nh c 3 con l lit sTh c ai hi v nhng hu qu ca cuc chin bin gii
Ty-Nam ngoi hu qu trn, xin tha l tm trng hoang mang ca gii tr vo nhng t
khm ngha v qun s v hn tt c l t nc b quc t c lp rng r hn mi nm
trng.
Ti cng nh bao ngi khc khng tin l s tht, tin rng cuc chin trn l
ngha v cao c, tin rng giai on kh khn l thi k qu t nc i ln ch ngha
x hi m sch gio khoa v mn lch s bc trung hc lun nhc n, tin rng ngi M
khng bang giao vi Vit Nam l do h bi trn trong cuc chin Vit Nam. Nhng qua
cun hi k ca Nguyn Th Trng Ngoi Giao Trn quang C, ti phn no hnh dung ra
c nguyn nhn ca nhng s vic trn
Than i! Trong cuc chin Bin gii Ty-Nam pha sau ca ci gi l Ngha v quc
t cao c l mt s tht qu ph phng xng mu ngi Vit ch l cng c bnh trng
ch ngha cng sn theo ch quan ca ngi cng sn. Hay xng mu ngi Vit
xung trong cuc ni chin Nam Bc vn cha bo m s an ton cho v th ca ng cng
sn trn t nc ny nn h cn phi xy dng tip nhng thnh tr bo vV th chin
trng K l ni ng cng sn nng bao sinh linh ngi Vit, ti sao vn thc h li
c t cao hn cuc sng c cc ca dn tnh, khng l t nc c thu v mt mi vn
cha l mc ch sau cng ca cuc ni chin Nam Bc m ng cng sn cho l Cuc
chin nh ui quc M v b l tay sai Ngy quyn, l Cng cuc Gii phng Dn
tc. V Chin trng K cng l ni ng cng sn nhn chm tng lai t nc Vit Nam
tip theo nhng vic lm sai lm i vi ngi Vit, sao khng chp nhn cuc bu c a
ng Kampuchia t nc c c nhiu mi bang giao rng ri hn, u iu c li
cho dn tc Vit Nam hn c.
Sut hn hai mi nm trng i sng ngi dn thiu thn mi b, c ngh rng t
nc b nc M c lp nhng nay mi thy t nc ri vo tnh trng b quc t c lp l
do chnh sch ngoi ca ng v nh nc. Chnh sch ngoi giao khng ly li ch ca dn
tc lm trung tm v cng tht vng hn khi thy trong qu kh v cho n hin ti chnh
quyn b l qu nhiu c hi bang giao vi nhng quc gia Phng Ty ch v chnh sch
ngoi giao khng khn kho. Chng hn nh trong vn bang giao vi Hoa K c hi
n t na cui thp nin 70, nu ngay t thi im chnh quyn gi ng li ngoi giao
trung lp, quyt tm xy dng t nc th
l nhng u t trn tr cho qu kh, cho nhng hu qu gy ra t nhng sai lm
ca ng cng sn m dn tc Vit Nam ang gnh chu, chng lm cho tim ta au nhi mi
thy mt on ngi vng qu min Bc vo lp nghip ng Thp Mi, ni m cuc
sng cng khc g cuc sng ca h ni c hng, khc chng l h khng cn lo v sng
Hng m thay vo h phi chng chi vi nhng cn l ca sng Cu Long m hn mi
nm nay l min Ty-Nam b tr nn hung hng v y phn nDo Trung Quc xy qu
nhiu p nc thng ngun sng M-Kng.
Khng ch c sng M-Kng, bin gii pha Bc v c vn Bin ng. Chnh
quyn Trung Quc t thi khng tn trng ch quyn ca Vit Nam, nhng ngi dn s
bng hong hn khi bit c s nhn nhng mt cch nhu nhc v kh hiu ca chnh
quyn Vit Nam. Ngi dn no bit c Hip nh Bin Gii Vit-Trung cp i Thc
Bn Dc v i Nam Quan gn lin vi lch s dn tc Vit Nam, Hip nh phn chia
Vnh Bc B khot su vo hi phn ca Vit Nam. V s tht t ti lng khi ngi dn
bit c ng dn Thanh Ha, qua bo ch c ku gi gip , b lnh tun duyn Trung
Quc st hi b B Ngoi Giao Trung Quc gn cho ci ti cp bin. Chnh quyn Vit Nam
u ri ?
70
c qua cun hi k Hi c v Suy ngh mi thy s nhu nhc ca chnh quyn
trong nc trc Trung Quc l mt s d hiu, trong qu kh h ci u nhn ng
cng sn Trung Quc lm ngi thy hng dn h xy dng ch ngha x hi trn t
nc ny, hng dn h ci to ngi dnCho nn ngy nay, v ch ngha x hi v l
tng cng sn m h phi im lng khi ngi dn b ngoi bang st hi. Im lng trc ti c
cng chnh l tha hip vi n, ngi dn t nc ti phi sng vi ch c ti cng sn
cho n bao gi y ? ngy no cn sng vi n dn tc ti cn phi chu hai gng km: Mt
l ng Cng Sn Vit Nam, hai l ng Cng Sn Trung Quc.
Si Gn, thng 4, 2005