trêng THCS lª th¸nh t«ng

gi¸o ¸n båi dìng

§¹i sè 8
cCh¬ng III : ph¬ng tr×nh bËc nhÊt mét Èn

Gi¸o viªn: Lª ThÞ HuyÒn

 N¨m häc: 2006 - 2007

ph¬ng tr×nh ax + b = 0
A. KiÕn thøc cÇn nhí:
I. Më ®Çu vÒ ph¬ng tr×nh :
1. §Þnh nghÜa ph¬ng tr×nh mét Èn: Lµ ph¬ng tr×nh cã
d¹ng A(x) = B(x) trong ®ã vÕ tr¸i Ax) vµ vÕ ph¶i B(x) lµ hai
biÓu thøc cña cïng mét biÕn x.
2. §Þnh nghÜa nghÞªm cña ph¬ng tr×nh: NghÞªm cña ph-
¬ng tr×nh lµ gÝa trÞ cña biÕn mµ t¹i ®ã gÝa trÞ cña hai vÕ
b»ng nhau.
. Chó ý: HÖ thøc x = m (víi m lµ mét sè nµo ®ã) còng lµ mét
ph¬ng tr×nh. Ph¬ng tr×nh nµy chØ râ r»ng m lµ nghiÖm duy
nhÊt cña nã.
- NghÞªm kÐp: Hai nghiÖm b»ng nhau gäi lµ nghiÖm kÐp.
- NghiÖm béi k: k nghiÖm b»ng nhau gäi lµ nghiÖm béi k.
Sè nghiÖm cña ph¬ng tr×nh: Mét ph¬ng tr×nh cã thÓ cã mét
nghÞªm, hai nghiÖm, ba nghiÖm,…nhng còng cã thÓ kh«ng
cã nghiÖm nµo. Ph¬ng tr×nh kh«ng cã nghiÖm nµo gäi lµ ph-
¬ng tr×nh v« nghiÖm.
- TËp hîp tÊt c¶ c¸c nghiÖm cña mét ph¬ng tr×nh gäi lµ tËp
nghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®ã vµ thêng kÝ hiÖu bëi S.
3. Gi¶i ph¬ng tr×nh lµ t×m tÊt c¶ c¸c nghiÖm (hay t×m tËp
nghiÖm) cña ph¬ng tr×nh ®ã.
4. §Þnh nghÜa hai ph¬ng tr×nh t¬ng ®¬ng: Lµ hai ph-
¬ng tr×nh cã cïng tËp nghÞªm.
§Ó chØ hai ph¬ng tr×nh t¬ng ®¬ng ta dïng kÝ hiÖu ⇔
5. §Þnh nghÜa phÐp biÕn ®æi t¬ng ®¬ng ph¬ng
tr×nh: Lµ phÐp biÕn ®æi tõ mét ph¬ng tr×nh thµnh mét ph-
¬ng tr×nh t¬ng ®¬ng víi nã.
6. C¸c phÐp biÕn ®æi t¬ng ®¬ng ph¬ng tr×nh:
a. Qui t¾c chuyÓn vÕ: Trong mét ph¬ng tr×nh, ta cã thÓ
chuyÓn mét h¹ng tö tõ vÕ nµy sang vÕ kia vµ ®æi dÊu h¹ng
tö ®ã.
GV: Lª ThÞ HuyÒn 2 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
b. Qui t¾c nh©n víi mét sè(qui t¾c nh©n): Trong mét
ph¬ng tr×nh, ta cã thÓ nh©n c¶ hai vÕ víi cïng mét sè kh¸c
0.
.Còng cã thÓ ph¸t biÓu qui t¾c nh©n nh sau: Trong mét ph-
¬ng tr×nh, ta cã thÓ chia c¶ hai vÕ víi cïng mét sè kh¸c 0.
7. §Þnh nghÜa ph¬ng tr×nh hÖ qu¶: ph¬ng tr×nh (2) gäi
lµ hÖ qu¶ cña ph¬ng tr×nh (1) khi mäi nghiÖm cña ph¬ng
tr×nh (1) ®Òu lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh (2)
8. §Þnh nghÜa phÐp biÕn ®æi hÖ qu¶ : lµ phÐp biÕn
®æi tõ mét ph¬ng tr×nh thµnh mét ph¬ng tr×nh hÖ qu¶ cña
nã.
9. C¸c phÐp biÕn ®æi hÖ qu¶:
a. Nh©n c¶ hai vÕ cña ph¬ng tr×nh víi cïng mét ®a thøc cña
Èn ta ®îc ph¬ng tr×nh hÖ qu¶ cña ph¬ng tr×nh ®· cho.
b. B×nh ph¬ng (hay n©ng c¶ hai vÕ lªn luü thõa bËc ch½n)
ta ®îc ph¬ng tr×nh hÖ qu¶ cña ph¬ng tr×nh ®· cho.
II. Ph¬ng tr×nh bËc nhÊt mét Èn

a. §Þnh nghÜa: Ph¬ng tr×nh d¹ng ax + b = 0, víi a vµ b lµ

hai sè ®· cho vµ a ≠ 0 gäi lµ ph¬ng tr×nh bËc nhÊt mét Èn.
b. C¸ch gi¶i ph¬ng tr×nh bËc nhÊt mét Èn:
. Tõ mét ph¬ng tr×nh, dïng qui t¾c chuyÓn vÕ hay qui t¾c
nh©n, ta lu«n nhËn ®îc mét ph¬ng tr×nh míi t¬ng ®¬ng víi
ph¬ng tr×nh ®· cho.
. ax + b = 0 ⇔ ax = - b ⇔ x = -
III. C¸ch gi¶i ph¬ng tr×nh ax + b = 0

- NÕu a = b = 0 th× ph¬ng tr×nh nghÞªm ®óng víi mäi x

- NÕu a = 0; b ≠ 0 th× ph¬ng tr×nh v« nghÞªm.

B. bµi tËp

Chøng minh c¸c ph¬ng tr×nh sau v« nghiÖm:

1. 2x + 5 = 2 (x - 1)
2. = 0
3. 3x2 + 2 x + 1 = 0

GV: Lª ThÞ HuyÒn 3 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 Híng dÉn:

Kh«ng cã gÝa trÞ nµo cña x ®Ó gÝa trÞ cña hai vÕ trong mçi
ph¬ng tr×nh b»ng nhau.

Chøng minh c¸c ph¬ng tr×nh sau cã v« sè nghiÖm

1. (x + 2)2 = x (x + 4) + 4
2. y2 - 2y = (y - 1)2 - 1

Híng dÉn:

Hai vÕ cã gÝa trÞ b»ng nhau t¹i mäi gÝa trÞ cña biÕn.

LËp ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ a) 3; b) -5; c) 1/2; d) -1

vµ 3

Híng dÉn:
a) x - 3 = 0
b) x + 5 = 0
c) 2x - 1 = 0
d) (x + 1) (x - 3) = 0

C¸c cÆp ph¬ng tr×nh sau cã t¬ng ®¬ng kh«ng?

a) x = 2 vµ x2 = 4
b) 3x2 + 4 = 0 vµ x − 5 = -3
c) x2 + x + = 0 vµ 6x + 3 = 0
d) x + 3 = 0 vµ (x + 3) (x2 + 2) = 0

Híng dÉn:
a) Kh«ng; b) Cã; c) Cã; d) Cã
(Dùa vµo ®Þnh nghÜa hai ph¬ng tr×nh t¬ng ®¬ng)

GV: Lª ThÞ HuyÒn 4 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
Ph¬ng tr×nh sau lµ ph¬ng tr×nh bËc nhÊt mét Èn
A. 1 - 2y = 0 B. x2 + x = 0
C. 3x = 0 D. 0x + 0,5 = 0
E. 2x + 5y = 0 F. mx + 4 = 0
C©u nµo ®óng?
1. ChØ cã c©u A lµ ®óng.
2. Kh«ng cã ®¸p ¸n nµo ®óng.
3. A vµ C ®óng.

Híng dÉn:
C©u 3 ®óng

Gi¶i ph¬ng tr×nh: {[(x - 3) - 3] - 3} - 3 = 0(1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ x = 90

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: a2 x + b = a (x + b) (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ a (a - 1) x = (a - 1) b
• NÕu a = b = 0 hoÆc a = 1 th× ph¬ng tr×nh (1) nghÞªm
®óng víi mäi x
• NÕu a = b ≠ 0 th× ph¬ng tr×nh (1) v« nghÞªm
• NÕu a ≠ 0; a ≠ 1 th× ph¬ng tr×nh (1) cã mét nghiÖm x =

T×m m ®Ó ph¬ng tr×nh: 5 (m + 3) (x + 1) - 4 (1 + 2x)

= 80 (1)
cã nghiÖm x = 2

Híng dÉn:
Thay x = 2 vµo ph¬ng tr×nh ta t×m ®îc m = 2/3

GV: Lª ThÞ HuyÒn 5 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
*T×m m, n ®Ó ph¬ng tr×nh: a) 5 (x - 2m) = 12 (1 + mx)
(1)
b) - = 1 - (2)
cã nghiÖm duy nhÊt.

Híng dÉn:
a) (1) ⇔ (5 - 2m) x = 12 + 10m
nªn (1) cã nghiÖm duy nhÊt khi vµ chØ khi 5 - 13m ≠ 0 ⇔ m ≠

5/12
b) m ≠ 0; n ≠ 0; m ≠ n

T×m a ®Ó hai ph¬ng tr×nh sau t¬ng ®¬ng:

a) (x + a) (a + 1) + (x - a) (a - 1) = 12 (1) vµ = (2)
b) + 1 = a vµ - = 2

Híng dÉn:

a) (2) ⇔ x = 1 nªn ®Ó hai ph¬ng tr×nh t¬ng ®¬ng th× ph-

¬ng tr×nh (1) ph¶icã nghiÖm duy nhÊt lµ x = 1
§Ó x = 1 lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh (1) th× a = 3.
Khi a = 3 th× (1) ⇔ (3 + x) (3 + 1) + (x - 3) (3 - 1) = 12
ph¬ng tr×nh nµy cã nghiÖm duy nhÊt.
VËy, hai ph¬ng tr×nh t¬ng ®¬ng khi vµ chØ khi a = 3
b) §¸p sè: a = 4,5

Gi¶i ph¬ng tr×nh: + = + (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ ( + 1) + (+ 1) = (+ 1) + (+ 1)
⇔ (x + 2010) (+ - - ) = 0
⇔ x = - 2010
Gi¶i ph¬ng tr×nh: + + + + 4 = 0(1)

Híng dÉn:

GV: Lª ThÞ HuyÒn 6 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
(1) ⇔ (+ 1) + (+ 1) + (+ 1) + (+ 1) = 0
⇔ (416 - x) (+ + + ) = 0
⇔ x = 416

Gi¶i ph¬ng tr×nh: - = - (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ (+ 1) + ( + 1) - (+ 1) - (+ 1) = 0
⇔ (x + 110) (+ - - ) = 0
⇔ x = -110

Gi¶i ph¬ng tr×nh: + = + (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ (- 1) + (+ 1) - (- 1) - (+ 1) = 0
⇔ (x - 28) (+ - -) = 0
⇔ x = 28

Gi¶i ph¬ng tr×nh: - = - (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (- 1) - (- 1) - (- 1) + (-1)
⇔ (x - 14) (- - + ) = 0
⇔ x = 14

Gi¶i ph¬ng tr×nh: + = + (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (+ 1) + (- 1) - (+ 1) - (- 1)
⇔ + --= 0
⇔ (x + 15) (+- - ) = 0
⇔ x = -15

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: + + = 18 (1)

GV: Lª ThÞ HuyÒn 7 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 Híng dÉn:
(1) ⇔ (- 7) + (- 6) + (- 5)
⇔ (x - 107) (+ + ) = 0
⇔ x = 107
* Gi¶i ph¬ng tr×nh: + + + = 10 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔
(- 1) + (- 2) + (- 3) + (- 4)
⇔ (x - 258) (+ + + ) = 0
⇔ x = 258
* Gi¶i ph¬ng tr×nh: + + ++= 0 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (+ 1) + (+1) + (+1) + (+ 1) + (- 4) = 0
⇔ (x + 329) (++ + + ) = 0
⇔ x = -329

Gi¶i ph¬ng tr×nh: + + = 3 (1) (a; b; c ≠ 0)

Híng dÉn:
Víi a; b; c kh¸c 0 ta cã
(1) ⇔ ( - 1) + (- 1) + (- 1) = 0
⇔ (x
- a - b - c) ( + + ) = 0
• NÕu + + = 0 ( hay ab + ac + bc = 0) th× ph¬ng tr×nh (1)
nghÞªm ®óng víi mäi x
• NÕu + + ≠ 0 ( hay ab + ac + bc ≠ 0) th× ph¬ng tr×nh (1)
cã mét nghiÖm x = a + b + c

* Gi¶i ph¬ng tr×nh: + + = 2 (+ + )(1)

(Víi a; b; c ≠ 0)
Híng dÉn:
(1) ⇔ (-- ) + (--) + (--) = 0
⇔ (x - a - b - c) (+ + ) = 0
• NÕu + + = 0 (hay a + b + c = 0) th× ph¬ng tr×nh (1)
nghÞªm ®óng víi mäi x
• NÕu + + ≠ 0 (hay a + b + c ≠ 0) th× ph¬ng tr×nh (1) cã
mét nghiÖm lµ x = a + b + c
GV: Lª ThÞ HuyÒn 8 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
*Gi¶i ph¬ng tr×nh: + + + = 1 (1)
Víi abc ≠ 0; a + b + c ≠ 0
Híng dÉn:
(1) ⇔ (+ 1) + (+1) + (+ 1) - 4 (1 - )
⇔ (a + b + c - x) (+ + - ) = 0
• NÕu + + = th× ph¬ng tr×nh (1) nghÞªm ®óng víi mäi x

• NÕu + + = th× ph¬ng tr×nh (1) cã mét nghiÖm lµ

x=a+b+c

* Gi¶i ph¬ng tr×nh: + + = a + b + c (1)

Híng dÉn:

Víi ®iÒu kiÖn a; b; c ®«i mét kh«ng ®èi nhau ta cã:

(1) ⇔ (- c) + (- b) + (- a) = 0
⇔ (x - ab - ac - bc) ( + + ) = 0
• NÕu + + = 0 th× ph¬ng tr×nh (1) nghÞªm ®óng víi mäi x
• NÕu + + ≠ 0 th× ph¬ng tr×nh (1) cã mét nghiÖm
x = ab + ac + bc

* Gi¶i ph¬ng tr×nh:

+ + = 6 - (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ (- 1) + (- 1) + (- 1)
=3-
⇔ (a + b + c - 3x) (+ + - ) = 0
• NÕu + + = th× ph¬ng tr×nh (1) nghÞªm ®óng víi mäi x
• NÕu + + ≠ th× ph¬ng tr×nh (1) cã nghÞªm x =

Gi¶i vµ biÖn luËn ph¬ng tr×nh: + = 1 (1)

Híng dÉn:
GV: Lª ThÞ HuyÒn 9 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
§K: a; b; c ®«i mét kh¸c nhau
(1) ⇔ (x - c) [+ ] = 1
⇔ (x - c) = 1
⇔ (x - c) [(a2 - b2) - x (a - b) - c (a - b)] = (a - b) (b - c) (c - a)
⇔ (x - c) (a + b - x - c) = (b - c) (a - c)
⇔ (x - a) (x - b) = 0
S = {a; b}

Ph¬ng tr×nh bËc cao

A. KiÕn thøc cÇn nhí:
C¸c c¸ch gi¶i ph¬ng tr×nh bËc cao:
- C¸ch 1: §a vÒ ph¬ng tr×nh tÝch råi gi¶i:
A(x) B(x) = 0 ⇔ A(x) = 0 hoÆc B(x) = 0
- C¸ch 2: §Æt Èn phô.
- C¸ch 3: NhËn xÐt gÝa trÞ hai vÕ.
B. BµI TËP

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x (3x - 7) = (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ x (3x - 7) - (3x - 7) = 0
⇔ (x - 1) (3x - 7) = 0
S = {1; }

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x2 - x - 6 = 0 (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ (x - 3) (x + 2) = 0
S = {3; -2}

GV: Lª ThÞ HuyÒn 10 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 Gi¶i ph¬ng tr×nh: 20x2 - 9x + 1 = 0 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ 20x - 5x - 4x + 1 = 0
2

⇔ 5x(4x - 1) - (4x - 1) = 0
⇔ (4x - 1) (5x - 1) = 0
S = {; }

Gi¶i ph¬ng tr×nh: 15x2 +2x - 1 = 0 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ 15x + 5x - 3x - 1 = 0
2

⇔ 5x(3x + 1) - (3x + 1) = 0
⇔ (5x - 1) (3x + 1) = 0
S = {; - }

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x2 +x + 1 = 0 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x
+ 0,5) + 0,75 = 0 2

Ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: 24x -9x2- 18= 0 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ 9x
- 24x + 18 = 0
2

⇔ (3x - 4)2 + 2 = 0
S= ∅

Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x - 3) (x - 5) + 4 = 0

Híng dÉn:
(1) ⇔ x - 8x + 19 = 0
2

GV: Lª ThÞ HuyÒn 11 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
⇔ (x- 4)2 + 3 = 0
Ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x (x - 6) + 10= 0

Híng dÉn:
(1)⇔ x - 6x + 9 + 1 = 0
2

⇔ (x - 3)2 + 1= 0
Ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: 6ax2 + 4ax - 9x - 6 = 0 (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ (2ax - 3) (3x + 2) = 0

NÕu a = 0 th× S = {- }
NÕu a ≠ 0 th× S = {- ; }

Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 + x)2 = 12 - 4(x2 + x) (1)

Híng dÉn:

§Æt x2 + x = y ta ®îc y2 + 4y - 12 = 0
⇔ y = - 6 hoÆc y = 2
⇔ x2 + x + 6 = 0 hoÆc x2 + x - 2 = 0

Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 - 4x)2 + 2(x - 2)2 = 43 (1)

Híng dÉn:
§Æt x - 4x = y ta ®îc y + 2y - 35 = 0
2 2

⇔ y = - 7 hoÆc y = 5
⇔ x2 - 4x + 7 = 0 hoÆc x2 - 4x - 5 = 0

GV: Lª ThÞ HuyÒn 12 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
S = {- 1; 5}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 - 1)2 = 4x + 1 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔
(x - 1) + 4x = 4x + 4x + 1
2 2 2 2

⇔ (x + 1)2 - (2x + 1)2 = 0

2

⇔ (x2 + 2x + 2) (x2 - 2x) = 0

⇔ x (x - 2) = 0
S = {0; 2}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 - 4)2= 8x + 1 (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ (x2 - 4)2 + 16x2 = 16x2 + 8x + 1

S = {1; 3}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (y2 - 1993)2 - 7972y - 1 = 0 (1)

Híng dÉn:
 y = 1994
(1) ⇔ 
 y = 1992

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: x4 = 24x + 32 (1)

Híng dÉn:

Thªm 4x2 vµo hai vÕ ta ®îc (x2 + 2)2 = (2x + 6)2

Ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 - y)2 = 4xy + 1 (1)

GV: Lª ThÞ HuyÒn 13 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
 Híng dÉn:

(1) ⇔ (x2 - y)2 + 4x2y2 = 4xy + 1+ 4x2y2

⇔ (x2 + y2)2 - (2xy + 1)2 = 0
x = y +1
⇔  x = y −1


Gi¶i ph¬ng tr×nh: (2x2 + 3x - 1)2 - 5 (2x2 + 3x + 3) + 24

= 0 (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔
y2 - 5y + 4 = 0 (Víi y = 2x2 + 3x - 1)
⇔ y = 1 hoÆc y = 4
⇔ 2x2 + 3x - 2 = 0 hoÆc 2x2 + 3x - 5 = 0
S = {0,5; 4; 1; - 2,5}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 - 6x + 9)2 - 15 (x2 - 6x + 10) = 1

Híng dÉn:
§Æt x - 6x + 9 = y ( y
2
≥ 0)
S = {- 1; 7}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 - 4x)2 + 2(x - 2)2 = 43

Híng dÉn:
§Æt x - 4x + 4 = y (y
2
≥ 0)
S = {-1; 5}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x3 + 5x2 + 3x - 9 = 0 (1)

Híng dÉn:
GV: Lª ThÞ HuyÒn 14 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
(1) ⇔
x3 - x2 + 6x2 - 6x + 9x - 9 = 0
⇔ x2(x - 1) + 6x(x - 1) + 9(x - 1) = 0
⇔ (x - 1) (x + 3)2 = 0
S = {1; -3}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: 2x3 + 7x2 + 7x + 2 = 0 (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ (x + 1) (2x + 1) (x + 2) = 0
S = {-1; -2; - 0,5}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x3 - 5x2 + 8x - 4 = 0 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x
- 1) (x - 2) = 0
2

S = {1; 2}

Gi¶i ph¬ng tr×nh:

x3 -2x2 - x + 2= 0 (1)

Híng dÉn:

(x - 1) (x + 1) (x - 2) = 0
S = { ± 1; 2}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x3 + x2 + x + 1 = 0 (1)

Híng dÉn:

C¸ch 1: (1) ⇔ (x + 1) (x2 + 1) = 0

⇔ x = -1
C¸ch 2: Do 1 ∉ S nªn (1) ⇔ (x - 1) (x3 + x2 + x + 1) = 0
⇔ x4 - 1 = 0
⇔x = ±1
Mµ 1 ∉ S nªn S = {1}
GV: Lª ThÞ HuyÒn 15 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
*
Gi¶i ph¬ng tr×nh: 2x3 - 5x2 + 8x - 3 = 0 (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ (2x - 1) (x2 - 2x + 3) = 0

S = {0,5}

Gi¶i ph¬ng tr×nh:

4x3 + 28x2 - 9x - 63 = 0 (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ (x + 7(2x + 3) (2x - 3) = 0

S = {- 7; - 1,5; 1,5}
*Gi¶i ph¬ng tr×nh: 8x3 = (4x + 1)3 - (2x + 1)3 (1)

Híng dÉn:

¸p dông c¸c h»ng ®¼ng thøc (a - b)3 - (a3 - b3) = 3ab (a - b)

(a +b)3 - (a3 +b3) = 3ab (a + b) ta cã (1) ⇔ 3 (4x + 1)(2x + 1)
(-2x) = 0
S = {0; - 0,5; - 0,25

Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x + 1)3 + (x - 2)3 = (2x - 1)3 (1)

Híng dÉn:
C¸ch 1: ¸pdông h»ng ®¼ng thøc (a +b)3 - (a3 +b3) = 3ab (a +
b)
víi a = x + 1; b = x - 2
C¸ch 2: Sö dông tÝnh chÊt: NÕu a + b + c = 0 th× a3 + b3 + c3
= 3abc
S = {- 1; 2; 1/2}

GV: Lª ThÞ HuyÒn 16 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 Gi¶i ph¬ng tr×nh: 125x3 - (2x + 1)3 - (3x - 1)3 = 0 (1)

Híng dÉn:
S = {0; ; - }

*Gi¶i ph¬ng tr×nh:

[3 (x + 1) - 2 (x + 3)]3 + [2 (x + 3) - x + 5)]3 + [x - 5 - 3
(x + 1)]3 = 0 (1)

Híng dÉn:
Sö dông tÝnh chÊt: NÕu a + b + c = 0 th× a3 + b3 + c3 = 3abc
S = {- 11; - 4; 3}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x - 3)3 + (x + 1)3 = 8 (x - 1)3 (1)

Híng dÉn:
C¸ch 1: Sö dông c«ng thøc:
(b - c)3 + (c - a)3 + (a - b)3 = 3 (a - b) (b - c) (c - a)
ta ®îc ph¬ng tr×nh: 3 (x - 3) (x + 1) (x - 1) = 0
C¸ch 2: Sö dông c«ng thøc: (a + b)3 - a3 - b3 = 3ba (a + b)
víi a = x - 3; b = x + 1
S = {- 1; 1; 3}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 + 3x - 4)3 + (2x2 - 5x + 3)3 = (3x2

- 2x - 1)3 (1)

Híng dÉn:
Ta cã: a + b = (a + b) ⇔ 3ba (a + b) = 0 nªn (1) cã S = {1;
3 3 3

- 4; ; -

*
Gi¶i ph¬ng tr×nh: 9ax3 - 18x2 - 4ax + 8 = 0 (1)

Híng dÉn:
NÕu a = 0 th× S = { ± 2/3}
NÕu a ≠ 0 th× S = { ± 2/3; 2/a}
GV: Lª ThÞ HuyÒn 17 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
Gi¶i ph¬ng tr×nh: x3 - (m2 - m + 7)x - 3 (m2 - m - 2) = 0
(1)
biÕt 1 lµ mét nghiÖm cña (1)

Híng dÉn:
Thay x = 1 vµo (1) ta cã m2 - m = 0
(1) ⇔ x3 - 7x + 6 = 0
⇔ x = 1; 2; - 3

*Gi¶i ph¬ng tr×nh:

x - (2m + 1)x + (m2 + m - 1)x2 + (2m + 1)x - m(m +
4 3

1)= 0 (1)

Híng dÉn:
(1)⇔ (x - 1) (x + 1) [x + (2m + 1)x + m(m + 1)] = 0
2

S = {1; -1; m; m + 1}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh:

x + (a + b + c)x2 + (ab + ac + bc)x - abc = 0
3
(1)

Híng dÉn:
Ta thÊy a lµ mét nghiÖm cña ph¬ng tr×nh, mµ vai trß cña a;
b; c lµ nh nhau vµ ph¬ng tr×nh (1) lµ ph¬ng tr×nh bËc 3 nªn
S = {a; b; c}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 + x + 1)2 = 3 (x4 + x2 + 1) (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x + x + 1) - 3 (x + x + 1) (x2 - x + 1) = 0
2 2 2

⇔ (x2 + x + 1) (x - 1)2 = 0
S = {1}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: x5 = x4 + x3 + x2 + x + 2 (1)

Híng dÉn:
C¸ch 1: (1) ⇔ (x - 1) - (x + x3 + x2 + x + 1) = 0
5 4

⇔ (x - 2) (x4 + x3 + x2 + x + 1) = 0

GV: Lª ThÞ HuyÒn 18 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
Mµ 2(x4 + x3 + x2 + x + 1) = (x2+ x)2 + (x + 1)2 + x4 + 1 > 0
víi mäi x
hoÆc x4 + x3 + x2 + x + 1 = (x2 + )2 + + (+ 1)2 > 0
hoÆc x4 + x3 + x2 + x + 1 = (x + 1)2 (x2- x + 1) + x2 > 0 víi
mäi x
x ≠ 1
hoÆc x4 + x3 + x2 + x + 1 = 0 ⇔  5 (Lo¹i)
x = 1
VËy, S = {2}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x4 - 7x2 + 12 = 0 (1)

Híng dÉn:

§Æt x2 = y ta cã (1) ⇔ y2 - 7y + 12 = 0
⇔ y = 3 hoÆc y = 4
S = { ± 2; ± }

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x4 - 10x2 + 17 = 0 (1)

Híng dÉn:

C¸ch 1: §Æt x2 = y ta cã (1) v« nghiÖm

C¸ch 2: (1) ⇔ (x2 - 1)2 + (x2 - 4) = 0

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x4 - 11x2+ 30 = 0 (1)

Híng dÉn:
C¸ch 1: §Æt x = y
2

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: x4 + 2x3 + 4x2 + 2x + 1 = 0 (1)

Híng dÉn:
C¸ch 1: (1) ⇔ (x + 1) (x + 1)2 + 2x2 = 0
2

C¸ch 2: (1) ⇔ (x2 + x)2 + (x + 1)2 + 2x2 = 0

GV: Lª ThÞ HuyÒn 19 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
Ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: 9x2 + 29y2 + 30xy + 2 = 6 (x + 5y -

4) (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (3x + 5y - 1) + (2y - 5)2 = 0
2

3x + 5 y = 1
⇔
2 y = 5
S = {(; - )}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: 5x2 + 10y2 - 6xy - 4x - 2y + 3 = 0

(1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x - 3y) + (2x - 1) + (y - 1)2 + 1 = 0
2 2

Ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: 4x2 + 9y2 +16xy +14x -76y + 59= 0

(1)

Híng dÉn:

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: x2 + 26y2 - 10xy + 14x - 76y + 59 =

0 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x - 5y + 7) + (y - 3)2 + 1 = 0
2

Ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.

*Gi¶i ph¬ng tr×nh:4x2 + 9y2 + 16z2- 6y + 3 - 4x - 8z = 0

(1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x - 5y + 7) + (y - 3)2 + (4z - 1)2 = 0
2

1 1 1
(x; y; z) = ( ; ; )
2 3 4

GV: Lª ThÞ HuyÒn 20 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 Híng dÉn:
(1) ⇔ (x
- 5y + 7) + (y - 3)2 + 1 = 0
2

Ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: x2 + y2 + z2 + t2 - xy - yz - zt + = 0

(1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x - ) + (y - z) + (z - t)2 + (t - )2 = 0
2 2

S = {(0,2; 0,4; 0,6; 0,8)}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: x2 + 4y2 + z2 - 2x - 6z + 8y + 15 = 0

(1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x - 1) + 4 (y + 1) + (z - 3)2 + 1 = 0
2 2

Ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.

x2 + + y2 + = 4
*Gi¶i ph¬ng tr×nh: x2 + + y2 + = 4 (1)
Híng dÉn:
(1) ⇔ (x - ) + (y - ) = 0
2 2

S = {( ± 1; ± 1)}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: x2 + y2 = xy(1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ 2 (x + y ) - 2xy = 0
2 2

⇔ (x - y)2 + x2 + y2 = 0
⇔ x = y = 0

Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 + 2x + 4) (y2 - 2y + 3) = 2 + 4z -

z2 (1)

Híng dÉn:
VT = [(x + 1) + 3] [(y - 1)2 + 2] ≥ 6 víi mäi x; y
2

VP= 6 - (z - 2)2 ≤ 6 víi mäi z

GV: Lª ThÞ HuyÒn 21 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
NghiÖm cña ph¬ng tr×nh lµ trêng hîp x¶y ra dÊu b»ng cña
hai B§T trªn
(x; y; z) = ( - 1; 1; 2)

Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 + x)2 + 4x2 + 4x = 12 (1)

Híng dÉn:
§Æt x + x = y ta cã (1) ⇔ y2 + 4y - 12 = 0
2

⇔ y = - 6 hoÆc y = 2
(1) ⇔ x = 1; - 2

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 + 1)2 + 3x (x2 + 1) + 2x2 = 0 (1)

Híng dÉn:
§Æt x + 1 = y ta cã (1)
2 ⇔
y2 + 3xy + 2x2 = 0
⇔ (x + y) (2x + y) = 0
S = {1}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 - x + 1)4 - 10x2(x2 - x + 1)2 + 9x4

= 0 (1)

Híng dÉn:
§Æt(x - x + 1) = y(y ≥
2 2
0) ta cã y2 - 10x2y2 + 9x4 =0
⇔ (y - x2) (y - 9x)2 = 0
⇔ y = x2 hoÆc y = 9x2
S = { ± 1}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x (x - 1) (x + 1) (x + 2) = 24 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x + x) (x + x - 2) = 24
2 2

⇔ (y - 1) (y + 1) = 24 (V¬Ý y = x2 + x - 1)
⇔ y = ± 5
S = {2; - 3}

GV: Lª ThÞ HuyÒn 22 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x + 2) (x - 2) (x2 - 10) = 72 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x - 4) (x - 10) = 72
2 2

§Æt x2 - 7 = y ta cã (1) ⇔ y = ± 9
§¸p sè: x = ± 4

Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x - 1) (x - 3) (x + 5) (x + 7) = 0 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x + 4x - 21) (x + 4x - 5) = 297
2 2

§Æt x2 - 4x - 13 = y
S = {-8; 4}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (6x + 7)2 (3x + 4) (x + 1) = 6 (1)

Híng dÉn:
(1)⇔ 12. (6x + 7) (3x + 4) (x + 1) = 6.12
2

§Æt 6x + 7 = y ta ®îc y = ± 3
S = {- 2/3; - 5/3}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (2x + 1) (x + 1)2 (2x + 3) = 18 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (2x + 1) (2x + 2) (2x + 3) = 72
2

§Æt 2x + 2 = y
S = {- ; }

* Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x2 - 1) (x2 + 4x + 3) = 192 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x - 1) (x + 1) (x + 1) (x + 3) = 192
§Æt x + 1 = y ta ®îc y2 (y2 - 4) = 192
GV: Lª ThÞ HuyÒn 23 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
S = {- 5; 3}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x + 2)4 + (x + 8)4 = 272 (1)

Híng dÉn:
§Æt x + 5 = y ta cã (1) ⇔ y = ± 1
S = {- 4; - 6}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x + 3)4+ (x + 5)4= 2 (1)

Híng dÉn:
§Æt x + 4= y ta cã (1) ⇔ y=0
S = {- 4}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: x 4 + (x -1)4 = 97 (1)

Híng dÉn:
1 1 4 1 4
§Æt x - = y ta ®îc (y + ) + (y - ) = 97
2 2 2
⇔ 16y4 + 24y2 - 775 = 0
⇔ (4y2 + 3)2 = 282
⇔ y = ± 2,5
S = {- 2; 3}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x + 1)4+ (x -3)4 = 82 (1)

Híng dÉn:
§Æt x -1= y ta cã S = {0; 2}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x - 7)4 + (x - 8)4 = (15 - 2x)4 (1)

Híng dÉn:
§Æt x - 7 = a; x - 8 = b
(1) ⇔ a4 + b4 - (a + b)4 = 0
⇔ 4ab (a2 + 1,5ab + b2) = 0
S = {7; 8}

GV: Lª ThÞ HuyÒn 24 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
*Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x + 2)2 + (x + 3)3 + (x + 4)4 = 2 (1)

Híng dÉn:
§Æt x + 4 = y
(1) ⇔ (y - 2)2 + (y - 1)3 + y4 = 2
⇔ (y2 - 1) (y2 + y - 1) = 0
⇔ y = ± 1
S = {- 3; - 5}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x4 + 3x3 + 4x2 + 3x + 1 = 0 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x + ) + 3 (x + ) + 4 = 0 (Do 0
2 ∉ S)
§Æt x + = y ®îc y2 + 3y + 4 = 0
⇔ y = - 1 hoÆc y = - 2
S = {- 1}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x4 - 3x3 + 4x2 - 3x + 1 = 0 (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ (x + ) - 3 (x + ) + 4 = 0 (Do 0
2 ∉ S)
§Æt x + = y ®îc y2 - 3y + 2 = 0
⇔ y = 1 hoÆc y = 2
S = { 1}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x5 - x4 + 3x3 + 3x2 - x + 1 = 0 (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ (x + 1) (x4 - 2x3 + 5x2 - 2x + 1) = 0

 x = −1
⇔  4
 x − 2 x + 5x − 2 x + 1 = 0
3 2

S = {-1}
GV: Lª ThÞ HuyÒn 25 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
*Gi¶i ph¬ng tr×nh: 6x5 - 29 x4 + 27x3 + 27x2 - 29x + 6
= 0 (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ (x + 1) (6x4 - 35x3 + 62x2 - 35x + 6) = 0

 x = −1
⇔  4
6 x − 35 x + 62 x − 35 x + 6 = 0
3 2

S = {-1; 2; ; 3; }

* Gi¶i ph¬ng tr×nh: 6x4 + 7x3 - 36 x2 - 7x + 6 = 0 (1)

Híng dÉn:
Chia hai vÕ cho x 2 ≠
0, ®Æt x - = y
S = {- 3; - ; ; 2}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: x4 - 5 x3 + 10 x2 - 10 x + 4 = 0 (1)

Híng dÉn:
C¸ch 1: Chia hai vÕ cho x 0. §Æt x + = y
2 ≠

(1) ⇔ y - 5y + 6 = 0 ⇔ y = 2 hoÆc y = 3
2

S = {1; 2}
C¸ch 2: Nh©n hai vÕ víi x ®îc (x - 1)5 - (x - 1) = 0
⇔ (x - 1) [(x - 1)2 - 1] [(x - 1)2 + 1] = 0

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: 9x4 -15 x3 +28 x2 - 20 x + 16= 0 (1)

Híng dÉn:
4
C¸ch 1: Chia hai vÕ cho x2 ≠ 0. §Æt3x + = y
x
(1) ⇔ y2 - 5y + 4 = 0 ⇔ y = 1 hoÆc y = 4
S= ∅

GV: Lª ThÞ HuyÒn 26 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
*Gi¶i ph¬ng tr×nh: 8x6 - 16x5 + 2x4 + 12 x3 + 3x2 - 36x +
27 = 0 (1)

Híng dÉn:
Chia hai vÕ cho x 3 ≠
0. §Æt 2x + = y th× (1) ⇔ y3 - 4y2 - 17y +
60 = 0
⇔ y = 3; - 4; 5
S = {1; 1,5}

*Gi¶i ph¬ng tr×nh: x3 + 3ax2 + 3 (a2 - bc)x + a3 + b3 + c3

- 3abc = 0 (1)

Híng dÉn:

(1) ⇔ (a + x)3 - 3bc (a + x) + b3 + c3 = 0

§Æt a + x = y ®îc y3 + b3 + c3 - 3bcy = 0
y +b +c = 0  x = −a − b − c
⇔ ⇔ 
y = b = c x = b − a

ph¬ng tr×nh chøa Èn ë mÉu

A. KiÕn thøc cÇn nhí:
1. Chó ý khi gi¶i ph¬ng tr×nh chøa Èn ë mÉu: §KX§
2. §KX§ cña ph¬ng tr×nh lµ gÝa trÞ cña Èn ®Ó tÊt c¶ c¸c mÉu
trong ph¬ng tr×nh ®ªu kh¸c 0.
3. C¸ch gi¶i ph¬ng tr×nh chøa Èn ë mÉu:
Bø¬c 1: T×m §KX§ cña ph¬ng tr×nh.
Bíc 2: Qui ®ång mÉu hai vÕ cña ph¬ng tr×nh råi khö mÉu
Bíc 3: Gi¶i ph¬ng tr×nh võa nhËn ®îc.
Bíc 4: KÕt luËn: Trong c¸c gÝa trÞ cña Èn t×m ®îc ë bíc 3, c¸c
gÝa trÞ tho¶ m·n §KX§ chÝnh lµ c¸c nghiÖm cña ph¬ng tr×nh
®· cho.

GV: Lª ThÞ HuyÒn 27 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 B. bµi tËp

Gi¶i ph¬ng tr×nh: + = (1)

Híng dÉn:

§KX§: x ≠ 1/5; x ≠ 3/5

Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc
3 (3 - 5x) + 2 (5x - 1) = 4
⇔ x = 3/5 (Kh«ng tho¶ m·n §KX§)
S = ∅

Gi¶i ph¬ng tr×nh: += (1)

Híng dÉn:

§KX§: x ≠ 1; x ≠ 2; x ≠ 3
(1) ⇔ - = 0
1
⇔ (x + 4) (- ) =0
x − 4x + 3
2

1
⇔ x = 4 (Tho¶ m·n §KX§) (Do - ≠ 0 víi x tm §KX§)
x − 4x + 3
2

S = {- 4}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: (x - 1) : (+ ) = 0 (1)

Híng dÉn:
§KX§: x ≠ 2; x ≠ 3; x ≠ 2,5
Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc = 0
x = 1
⇔  x = 2
 x = 3
x = 1 (Tho¶ m·n §KX§)
x = 2; 3 (Kh«ng tho¶ m·n §KX§)
S = {1}
GV: Lª ThÞ HuyÒn 28 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
 Gi¶i ph¬ng tr×nh: + + = (1)

Híng dÉn:
§KX§: x ≠ 1; x ≠ 2; x ≠ 3; x ≠ - 6
Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc (1) ⇔ + = -
⇔ =
5 x − 12 = 0
⇔  2
 x + 5x − 6 = x − 5x + 6
2

⇔ x = 2,4 hoÆc x = 1,2 (Tho¶ m·n §KX§)

S = {2,4; 1,2}

* Gi¶i ph¬ng tr×nh:

+++=+++ (1)

Híng dÉn:
§KX§: x ∉ {0; - 1; - 2; - 3; - 4; - 5; - 6}
Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc
+=+
⇔ x = - 3,5 (Tho¶ m·n §KX§)
S = {- 3,5}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: + + + … + = 3 (1)

Híng dÉn:

§KX§: x ≠ 0
(1) ⇔ [(x - 1) + (x - 2) + … + 1] = 3
⇔ 0,5 (x - 1) = 3
⇔ x = 7 (Tho¶ m·n §KX§)
S = {7}

Gi¶i ph¬ng tr×nh:

+=+ (1)

GV: Lª ThÞ HuyÒn 29 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 Híng dÉn:

§KX§: x ≠ - 1; x ≠ - 2; x ≠ - 3; x ≠ - 4
(1) ⇔ x + 1 + + x + 4 + = x + 2 + + x + 3 +
⇔ + =+
x = 0
Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc 2x (2x - 5) = 0 ⇔  (Tho¶
 x = −2,5
m·n §KX§)
S = {0; - 2,5}

* Gi¶i ph¬ng tr×nh: + = + (1)

Híng dÉn:

§KX§: x ∈ R
MTC: x4 + 4 = (x2 + 2x + 2) (x2 - 2x + 2)
(1) ⇔ 2 + = 2 +
Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc
x4 = ⇔ x = ± 0,5 (Tho¶ m·n §KX§)
S = { ± 0,5}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: - = + (1)

Híng dÉn:

§KX§: x ∈ R
(1) ⇔ 3 + - = +
⇔ (1 - ) + (1 - ) + (1 - ) + = 0
⇔ (x2 - 2) (+ + + ) = 0
⇔ x = ± (Tho¶ m·n §KX§)
S = {± }

* Gi¶i ph¬ng tr×nh: - = (1)

GV: Lª ThÞ HuyÒn 30 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 Híng dÉn:

§KX§: x ∈ R
MTC: x (x2 + x + 1) (x2 + - x + 1) = (x4 + x2 + 1) x
x = 1,5 (Tho¶ m·n §KX§)
S = {1,5}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: + + = (1)

Híng dÉn:

§KX§: x ≠ - 1; x ≠ - 2; x ≠ - 3; x ≠ - 4; x ≠ - 5
(1) ⇔ + + =
⇔ - + -+ -=
⇔ - =
Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc (x + 2) (x + 5) = 40 ⇔ x2 + 7x - 30
=0
⇔ (x - 3) (x + 10) = 0
x = 3 hoÆc x = -10 (Tho¶ m·n §KX§)
S = {3; - 1

* Gi¶i ph¬ng tr×nh: + = (1)

Híng dÉn:
§KX§: x ∈ R
(1) ⇔ 1 - + 1 - =
1 1
⇔ (- ) +(- )=0
2 3
⇔ (x2 + 2x) (+) = 0
Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc
x = 0 hoÆc x = - 2 (Tho¶ m·n §KX§)
S = {0; - 2}
C¸ch 2: §Æt x2 + 2x + 2 = y (y > 0)
Ta cã (1) ⇔ + = ⇔ y = 2
GV: Lª ThÞ HuyÒn 31 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
* Gi¶i ph¬ng tr×nh:
= (1)

Híng dÉn:
C¸ch 1: §Æt 2006 - x = y ta cã: =
Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc 4y2 - 4y - 15 = 0
⇔ y = - 2,5 hoÆc y = 1,5
x = 2004,5 hoÆc x = 2008,5 (Tho¶ m·n §KX§)
S = {2004,5; 2008,5 }
C¸ch 2: §Æt 2006 - x = a; x - 2007 = b
C¸ch 3:
(1) ⇔ 1 + =

* Gi¶i vµ biÖn luËn ph¬ng tr×nh: =

(1)
Híng dÉn:
§Æt x + 7x + a = y ta cã = ⇔ x = y
2

Khi ®ã x - y = 0 Kh«ng tho¶ m·n §KX§

VËy, ph¬ng tr×nh (1) v« nghiÖm víi mäi a.

Gi¶i vµ biÖn luËn ph¬ng tr×nh:

= (1)

Híng dÉn:
§KX§: x ; x
≠ ≠

¸p ®ông tÝnh chÊt cña d·y tØ sè b»ng nhau ta cã:

=
§K: b ≠ - 3c; c ≠ - 3b; c ≠ 0 th× x = ab/c
c = 0; a ≠ 0 th× ph¬ng tr×nh (1) v« nghiÖm.
NÕu a = c = 0 th× S = R.

* Gi¶i vµ biÖn luËn ph¬ng tr×nh: + = 2 (1)

GV: Lª ThÞ HuyÒn 32 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 Híng dÉn:
§KX§: x ≠ 3; x ≠ a
Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc 2 (a + 3) x = (a + 3)2 (2)
NÕu a = - 3 th× (2) ⇔ 0 x = 0
Ph¬ng tr×nh (2) nghiÖm ®óng víi mäi x
Ph¬ng tr×nh (1) nghiÖm ®óng víi mäi x ≠ ± 3
NÕu a ≠ - 3 th× (2) ⇔ x =
a + 3
 2 ≠ a
gÝa trÞ nµy lµ nghiÖm cña (1) khi vµ chØ khi  ⇔ a ≠ 3
a + 3 ≠ 3
 2
VËy, nÕu a = - 3 th× ph¬ng tr×nh (1) nghiÖm ®óng víi mäi x
≠ ± 3

NÕu a = 3 th× ph¬ng tr×nh (1) v« nghiÖm.

NÕu a ≠ ± 3 th× ph¬ng tr×nh (1) cã mét nghiÖm x =

* Gi¶i vµ biÖn luËn ph¬ng tr×nh: = - (1)

Híng dÉn:

§KX§: x ≠ 4m; x ≠ m; x ≠ 4
Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc (11m + 4) x = 4m (16 - m) (2)
NÕu m = th× ph¬ng tr×nh (2) v« nghiÖm, tõ ®ã ph¬ng
tr×nh (1) v« nghiÖm.
NÕu m ≠ th× (2) ⇔ x =
 4m(16 − m)
 11m + 4 ≠ 4m

 4m(16 − m)
gÝa trÞ nµy lµ nghiÖm cña (1) khi vµ chØ khi  ≠m
 11m + 4
 4m(16 − m)
 11m + 4 ≠ 4

⇔ m ∉ {0; 1; 4}
VËy, nÕu m ∈ {0; 1; 4; - } th× ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.
NÕu m ∉ {0; 1; 4; - } th× ph¬ng tr×nh (1) cã mét nghiÖm lµ
x=

*
Gi¶i vµ biÖn luËn ph¬ng tr×nh:
GV: Lª ThÞ HuyÒn 33 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
 - = (1)

Híng dÉn:
§KX§: x ≠ - a; x ≠ -10
(1) ⇔ = 0
NÕu a = 0 th× ph¬ng tr×nh (1) nghiÖm ®óng víi mäi x (Trõ x
= 0; x = - 10)
NÕu a ≠ 0 th× ph¬ng tr×nh (1) v« nghiÖm.

*T×m m ®Ó ph¬ng tr×nh = (1) cã nghiÖm duy nhÊt.

Híng dÉn:
§KX§: x ≠ 1; x ≠ 1/m
Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc (m - 1) (m + 1) x = m - 1
Ph¬ng tr×nh (1) cã nghiÖm duy nhÊt khi vµ chØ khi ph¬ng
tr×nh (2) cã nghiÖm duy nhÊt tho¶ m·n §KX§.

 m ≠ ±1

 1  m ≠ ±1
⇔  ≠1 ⇔
 m + 1 m ≠ 0
 1 1
 m + 1 ≠ m

* T×m a nguyªn ®Ó ph¬ng tr×nh = a + (1)

cã nghiÖm nguyªn duy nhÊt.
Híng dÉn:
§KX§ : x ≠ 2
Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc 2ax = 3a + 2
§Ó ph¬ng tr×nh (1) cã nghiÖm nguyªn duy nhÊt th× a ≠ 0
vµ x = ∈ Z
1 1 1 1 1 1
Mµ = 1 + + nªn ∈ Z ⇔ + ∈ Z ⇔ = ±
2 a 2 a a 2
⇔ a= ± 2
Víi a = 2 th× x = 2 (Kh«ng tho¶ m·n §KX§)
Víi a = - 2 th× x = 1 (Tho¶ m·n §KX§)
VËy, a = -2.
ph¬ng tr×nh chøa Èn trong dÊu gÝa trÞ tuyÖt
®èi
GV: Lª ThÞ HuyÒn 34 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
 A. kiÕn thøc cÇn nhí
1. §Þnh nghÜa: A = A nÕu A ≥ 0
A = - A nÕu A < 0
2. §Þnh lÝ vÒ dÊu cña nhÞ thøc bËc nhÊt:
NhÞ thøc bËc nhÊt ax + b (a ≠ 0) cïng dÊu víi a khi x > - b/a.
NhÞ thøc bËc nhÊt ax + b (a ≠ 0) kh¸c dÊu víi a khi x < - b/a.
3. TÝnh chÊt gÝa trÞ tuyÖt ®èi:
A + B ≤ A + B . DÊu "=" x¶y ra khi AB ≥ 0.
A − B ≤ A − B . DÊu "=" x¶y ra khi AB ≥ 0.
AB = A B
A A
=
B B
A ≥ 0 víi mäi A. DÊu "=" x¶y ra khi A = 0.
A ≥ A víi mäi A. DÊu "=" x¶y ra khi A ≥ 0.
A ≥ - A víi mäi A. DÊu "=" x¶y ra khi A ≤ 0.

4.C¸ch gi¶i ph¬ng tr×nh chøa dÊu gÝa trÞ tuyÖt ®èi:
. C¸ch 1: XÐt kho¶ng.
. C¸ch 2: BiÕn ®æi t¬ng ®¬ng.
f ( x) = g ( x) ⇔ f ( x) = ± g ( x)
 g ( x) ≥ 0
f ( x) = g ( x ) ⇔ 
 f ( x ) = ± g ( x)
. C¸ch 3: nhËn xÐt gÝa trÞ hai vÕ.
b bµi tËp

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x − 3 + x + 2 = 7 (1)

Híng dÉn:
XÐt ba kho¶ng: x < - 2; - 2 ≤ x < 3; x ≥ 3
S = {- 3; 4}.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x − 2 + x − 8 = 6 (1)

Híng dÉn:
C¸ch 1: XÐt kho¶ng.
C¸ch 2: Sö dông tÝnh chÊt gÝa trÞ tuyÖt ®èi.
S = {x\ 2 ≤ x ≤ 8}.

GV: Lª ThÞ HuyÒn 35 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 Gi¶i ph¬ng tr×nh: x − x + 1 + x − x − 2 = 3
2 2
(1)
Híng dÉn:
C¸ch 1: XÐt kho¶ng.
C¸ch 2: Sö dông tÝnh chÊt gÝa trÞ tuyÖt ®èi.
S = {x\ - 1 ≤ x ≤ 2}.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: 5 x + 2 + 5 x − 4 = 4 (1)

Híng dÉn:
C¸ch 1: XÐt kho¶ng.
C¸ch 2: Sö dông tÝnh chÊt gÝa trÞ tuyÖt ®èi.
S = ∅.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x − 3 − x = 7 (1)

Híng dÉn:
C¸ch 1: XÐt kho¶ng.
C¸ch 2: (1) ⇔ x − 3 = x + 7
x − 3 = x + 7
⇔ x − 3 = −x − 7

S = {-2}.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x − 5 x + 5 = −2 x + 10 x − 1

2 2
(1)
Híng dÉn:
Gi¶i t¬ng tù bµi trªn.
S = {2; 3}.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x − x − x − 2 = 2 x + 2 x + x − 2

3 2 3 2
(1)
Híng dÉn:
XÐt kho¶ng, lu ý x − x − x − 2 = (x - 2) (x2 + x + 1)
3 2

S = {1}.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x + 3 = 5 − x (1)

Híng dÉn:
C¸ch 1: XÐt kho¶ng.
C¸ch 2: B×nh ph¬ng hai vÕ.
C¸ch 3: BiÕn ®æi t¬ng ®¬ng
S = {1}.

GV: Lª ThÞ HuyÒn 36 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 Gi¶i ph¬ng tr×nh: 1 − 2 y = y + 1 (1)
Híng dÉn:
C¸ch 1: XÐt kho¶ng.
C¸ch 2: B×nh ph¬ng hai vÕ.
C¸ch 3: biÕn ®æi t¬ng ®¬ng
S = {0; 2}.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x + 1 − x = x + x − 3 (1)

Híng dÉn:
XÐt c¸c kho¶ng: x < 0; 0 ≤ x < 1; 1 ≤ x < 3; x ≥ 3.
S = {-1; 2}.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x + 1 − x + 3 x − 1 − 2 x − 2 = x + 2 (1)

Híng dÉn:
XÐt c¸c kho¶ng: x < - 1; - 1 ≤ x < 0; 0 ≤ x < 1; 1 ≤ x < 2; x ≥ 2.
S = {-2; x ≥ 2}.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x + 2 − 3 = 1 (1)

Híng dÉn:
 x + 2 −3 =1
C¸ch 1: (1) ⇔ 
 x + 2 − 3 = −1
C¸ch 2: XÐt kho¶ng
S = {- 6; - 4; 0; 2}

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x + 1 − 2 = 3 (1)

Híng dÉn:
Gi¶i t¬ng tù bµi trªn.
S = {- 6; 4}.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x + 1 = x( x + 1) (1)

Híng dÉn:
(1) ⇔ x + 1 ( x − 1) = 0
 x = −1
⇔ 
x = 1
S = { ± 1}.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: y ( y − 1) = y (1)

GV: Lª ThÞ HuyÒn 37 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
 Híng dÉn:
Gi¶i t¬ng tù bµi trªn.
S = {0; 2}.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x + 2 x + 2 + x − 1 = 0

2
(1)
Híng dÉn:
VT > 0 víi mäi x.
S = ∅.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x − 8 x + 16 x = 0

2 2
(1)
Híng dÉn:
Hai sè h¹ng ë vËn tèc ®Òu kh«ng ©m víi mäi x.
S = {0}.

Gi¶i ph¬ng tr×nh: x = m (1)

Híng dÉn:
C¸ch 1: XÐt kho¶ng.
C¸ch 2: Ph¬ng ph¸p ®å thÞ.
C¸ch 3: BiÕn ®æi t¬ng ®¬ng.

* Gi¶i ph¬ng tr×nh: x + a 2 − x − 2a = 3a (1)

Híng dÉn:
+ NÕu a = 0 th× (1) ⇔ 2 x − x = 0 ⇔ x = 0
+ NÕu a < 0 th× - a > 2a.
XÐt c¸c kho¶ng: x < 2a; 2a ≤ x < -a; x ≥ - a
Ph¬ng tr×nh cã mét nghiÖm lµ x = - a.
+ NÕu a > 0 th× - a < 2a.
XÐt c¸c kho¶ng: x < - a; - a ≤ x < 2a; x ≥ 2a.
Ph¬ng tr×nh cã hai nghiÖm lµ x = - 7a; a.

2a a + x a2
* Gi¶i ph¬ng tr×nh: x + = (1)
x x
Híng dÉn:
§KX§: x 0.
≠

Qui ®ång, khö mÉu ta ®îc(1) ⇔ {x 2

+ 2 a + x = a2

 x 2 + 2a ( x + a ) − a 2 = 0
+ Víi x ≥ - a th× (1) ⇔ 
 x ≠ 0

GV: Lª ThÞ HuyÒn 38 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
⇔ x = - a (a ≠ 0)
 x 2 − 2a ( x + a ) − a 2 = 0  x = −a ( Loai )
+ Víi x < - a th× (1) ⇔  ⇔
 x ≠ 0  x = 3a ( Voia < 0 )
Tãm l¹i: - NÕu a = 0 th× ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.
- NÕu a > 0 th× x = - a.
- NÕu a < 0 th× ph¬ng tr×nh cã hai nghiÖm x = - a; x =
3a.

( a+b )
2
a 2 + b2
* Gi¶i ph¬ng tr×nh: ba − x + x − = x− (1)
2 2

Híng dÉn:
a +b2 2
§K: x ≥
2
2
a +b  a+b 
2 2
Mµ ≥  ≥ ab nªn víi ®iÒu kiÖn trªn ta cã
2  2 
2
a+b a 2 + b2
(1) ⇔ x - ab + x -   = x -
 2  2
2
a+b a 2 + b2
⇔ x =   +ab -
 2  2
2
⇔  a+b a 2 + b2 a 2 + b2
gÝa trÞ nµy tho¶ m·n §K trªn   +ab - ≥
 2  2 2
⇔ a = b.
VËy, Víi a ≠ b th× ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.
Víi a = b th× S = {ab = a2 = b2}.
16 19
* Gi¶i ph¬ng tr×nh nghiÖm nguyªn: x − 3 + x − 4 = 1 (1)
Híng dÉn:
* C¸ch 1:
+ NÕu x = 3 (Tho¶ m·n ph¬ng tr×nh ).
+ NÕu x = 4 (Tho¶ m·n ph¬ng tr×nh ).
+ NÕu x < 3 th× x − 4 = 4 - x > 1 (Lo¹i).
+ NÕu x > 4 th× x − 3 = x - 3 > 1 (Lo¹i).
S = {3; 4}.
* C¸ch 2:
Do x ∈ Z nªn c¶ hai sè h¹ng ë vËn tèc cña ph¬ng tr×nh ®· cho
®Òu lµ c¸c sè tù nhiªn, ⇒ mét trong hai sè h¹ng b»ng 0, cßn sè
h¹ng kia b»ng 1.

GV: Lª ThÞ HuyÒn 39 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
 5 6
* Gi¶i ph¬ng tr×nh: x − 8 + x − 9 = 1 (1)
Híng dÉn:
Gi¶i t¬ng tù bµi trªn.
S = {8; 9}.

gi¶I bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph¬ng tr×nh

A. kiÕn thøc cÇn nhí
C¸c bíc gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph¬ng tr×nh.
Bíc 1: LËp ph¬ng tr×nh.
Chän Èn vµ ®Æt ®iÒu kiÖn thÝch hîp cho Èn
BiÓu diÔn c¸c ®¹i lîng cha biÕt qua Èn vµ c¸c ®¹i lîng ®· biÕt.
LËp ph¬ng tr×nh biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®¹i lîng.
Bíc 2: Gi¶i ph¬ng tr×nh.
Bíc 3: Tr¶ lêi: KiÓm tra xem trong c¸c nghiÖm cña ph¬ng tr×nh,
nghiÖm nµo tho¶ m·n ®iÒu kiÖn cña Èn, nghiÖm nµo kh«ng, råi
kªt luËn.
Chó ý: * Chän Èn lµ kh©u mÊu chèt trong bíc lËp ph¬ng tr×nh, b-
íc nµy cã nhiÒu khã kh¨n, cÇn thùc hiÖn nh sau:
- §äc ®Ò, tãm t¾t ®Ò, nh÷ng sè liÖu nµo ®· biÕt, nh÷ng sè
liÖu nµo cha biÕt.
- Cã thÓ chän bÊt k× sè liÖu cha biÕt nµo lµm Èn còng ®îc,
th«ng thêng c¨n cø vµo ®iÒu ®ßi hái cña bµi to¸n ®Ó chän Èn,
chó ý chän Èn ®Ó ®îc c¸ch gi¶i ®¬n gi¶n nhÊt.
- Chó ý x¸c ®Þnh ®¬n vÞ, ®iÒu kiÖn cho Èn.
* C¸c sè liÖu biÓu thÞ theo Èn ph¶i cã ®¬n vÞ
* §Ó biÓu thÞ c¸c sè liÖu cha biÕt qua Èn vµ lËp ph¬ng tr×nh
cÇn n¾m ®îc c¸c c«ng thøc
- Trong chuyÓn ®éng: S = vt
- To¸n vÒ nhiÖt lîng: m kgníc gi¶m t0 c to¶ ra nhiÖt lîng Q =
mt kcal
Q to¶ = Q thu
- To¸n vÒ nång ®é: mg chÊt tan trong M g dung dÞch th×
nång ®é phÇn tr¨m lµ 100m/M
- To¸n vÒ ®æi míi kÕ ho¹ch: S¶n lîng = n¨ng suÊt . thêi gian
- To¸n qui vÒ ®¬n vÞ
* §Ó gi¶i bµi to¸n bËc nhÊt, ph¶i phiªn dÞch tõ ng«n ng÷
th«ng th¬ng sang ng«n ng÷ d¹i sè, tøc lµ ph¶i biÓu thÞ c¸c ®¹i l-
îng trong bµi to¸n theo Èn vµ c¸c ®¹i lîng ®· biÕt råi lËp ph¬ng
tr×nh biÓu thÞ sù t¬ng quan gi÷a c¸c ®¹i lîng.
GV: Lª ThÞ HuyÒn 40 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
 b bµi tËp

. Cho sè tù nhiªn cã 5 ch÷ sè, nÕu viÕt thªm ch÷ sè 1 vµo

sau sè ®ã ta ®îc sè A cã 6 ch÷ sè. NÕu viÕt thªm ch÷ sè 1
vµo tríc sè ®ã ta ®îc sè B cã 6 ch÷ sè. BiÕt A = 3B. T×m sè
®· cho.

Híng dÉn:
Gäi sè ph¶i` t×m lµ x = abcde
Theo bµi ra ta cã: abcde1 = 3 . 1abcde
⇔ 10x + 1 = 3. (100000 + x)
⇔ x = 42 857
. T×m 5 sè nguyªn liªn tiÕp biÕt tæng c¸c b×nh ph¬ng cña
3 sè nhá b»ng tæng c¸c b×nh ph¬ng cña 2 sè lín.

Híng dÉn:
Gäi 5 sè nguyªn ph¶i t×m lµ x - 2; x - 1; x; x + 1; x + 2
Ph¬ng tr×nh: (x - 2)2 + (x - 1)2 + x2 = (x + 1)2 + (x + 2)2
⇔ x = 0 hoÆc x = 12
VËy 5 sè ph¶i t×m lµ (- 2; - 1; 0; 1; 2) hoÆc (10; 11; 12; 13; 14)

. Tæng 4 sè b»ng 45. NÕu lÊy sè thø nhÊt céng víi 2; sè thø
hai trõ ®i 2; sè thø ba nh©n víi 2; sè thø ba chia cho 2 th×
®îc 4 kÕt qu¶ bµng nhau. T×m 4 sè ban ®Çu.
Híng dÉn:
Gäi kÕt qu¶ cña 4 phÐp tÝnh lµ x
Ph¬ng tr×nh: (x - 2) + (x + 2) + 2x + = 45
⇔x = 6
Tr¶ lêi: Bèn sè ban ®Çu lµ 8; 12; 5; 20

*. T×m mét sè biÕt r»ng nÕu bá ®i ch÷ sè ®Çu tiªn th× sè

®ã gi¶m 58 lÇn.
Híng dÉn:
n-1
GØa sö A = a . 10 + B vµ A = 58 B
⇒
57B = a . 10n - 1 V« lÝ v× VT: 19; VP kh«ng chia hÕt cho 19.
Tr¶ lêi: Kh«ng tån t¹i sè tho¶ m·n bµi to¸n.

*. T×m sè cã hai ch÷ sè nÕu chia sè ®ã cho tæng c¸c ch÷

sè cña nã th× ®îc th¬ng b¨ng nöa tæng c¸c ch÷ sè cña nã.
Híng dÉn:
GV: Lª ThÞ HuyÒn 41 Trêng THCS
Lª Th¸nh T«ng
Gäi sè ph¶i t×m lµ xy
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: (10x + y) : (x + y) = (x + y) : 3
⇒ 3 (10x + y) = (x + y)2
( x + y ) 2 = 26

⇒ (x + y ): 3 ⇒ ( x + y ) 2 = 81
( x + y ) 2 = 144

Tr¶ lêi: Sè ph¶i t×m lµ 27; 48.

*. T×m sè cã hai ch÷ sè biÕt sè ®ã lµ béi cña tÝch c¸c ch÷

sè cña nã.
Híng dÉn:
Gäi sè cÇn t×m lµ xy
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: xy = kxy ⇔ 10x = y (kx - 1)
⇒ y = 10x : (kx - 1) Mµ (x; kx - 1) = 1 nªn 10 M(kx - 1)
⇒ kx - 1 ∈ {1; 2; 5; 10}
⇒ xy ∈ {15; 12; 24; 36; 11}
. Mét ngêi ®i bé tõ nhµ ®Õn ga. Trong 12 phót ®Çu, ngêi
®ã ®i ®îc 700 mvµ thÊy nÕu nh vËy sÏ ®Õn ga chËm 40
phót. V× thÕ, trªn qu·ng ®êng cßn l¹i, ngêi ®ã ®· ®i víi
vËn tèc 5 km/h. Do ®ã ®Õn ga sím 5 phót.
TÝnh kho¶ng c¸ch tõ nhµ ®Õn ga.
Híng dÉn:
Gäi qu·ng ®êng cßn l¹i lµ x km §K: x > 0
VËn tèc ngêi ®ã ®i trªn 700 m = 0,7 km ®o¹n ®êng ®Çu trong
thêi gian 12 phót = 0,2 giê lµ 0,7 : 0,2 = 3,5 (km/h)
Do ®æi vËn tèc, thêi gian ®i hÕt Ýt h¬n thêi gian dù ®Þnh lµ 40
+ 5 = 45 phót = h.
x
Ph¬ng tr×nh: -=
3,5
⇔ x = 8,75 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: Kho¶ng c¸ch tõ nhµ ®Õn ga lµ 8,75 + 0,7 = 9,45(km)
. Mét « t« ®i tõ A ®Õn B víi vËn tèc 60 km/h vµ trë vÒ tõ B
®Õn A víi vËn tèc 40 km/h. TÝnh vËn tèc trung b×nh cña «
t«.
Híng dÉn:
Gäi vËn tèc trung b×nh trªn ®o¹n ®êng AC lµ x km/h, qu·ng ®êng
AB lµ S km (§K: 24 < x < 27)
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: = +
⇔ x = 48 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: VËn tèc trung b×nh cña « t« lµ 48 km/h.

GV: Lª ThÞ HuyÒn 42 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
. Mét chuyÓn ®éng tõ A, qua B, ®Õn C biÕt vËn tèc chuyÓn
®éng trªn ®o¹n ®êng AB lµ 24 km/h, vËn tèc chuyÓn ®éng
trªn ®o¹n ®êng BC lµ 32 km/h, vËn tèc chuyÓn ®éng trung
b×nh trªn ®o¹n AC lµ 27 km/h, hiÖu ®é dµi hai ®o¹n ®êng
AB vµ BC lµ 6 km. TÝnh qu·ng ®êng AB.
Híng dÉn:
Gäi lµ qu·ng ®êng AB lµ x km (§K: > 6)
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: + =
⇔ x = 30 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: Qu·ng ®êng AB lµ 30 km.
. Mét ngêi ®i tõ A ®Õn B mÊt 2 giê, khi trë vÒ mÊt 3 giê.
Ngµy h«m sau ngêi ®ã l¹i ®i tõ A ®Õn B víi vËn tèc b»ng
vËn tèc trung b×nh cña h«m ®Çu, sau khi ®i ®îc 2 giê cßn
c¸ch B 4 km. TÝnh qu·ng ®êng AB.
Híng dÉn:
Gäi qu·ng ®êng AB lµ x km(§K: x > 4). Ta cã vËn tèc trung b×nh
cña h«m ®Çu lµ km/h.
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: 2. + 4 = x ⇔ x = 20 (Tho¶ m·n §K
cña Èn)
Tr¶ lêi: Qu·ng ®êng AB lµ 20 km.
. Mét ngêi ®i xe m¸y tõ A ®Õn B víi vËn tèc 40 km/h. §i ®îc
15 phót ngêi ®ã gÆp mét « t« ®i tõ B ®Õn víi vËn tèc 50
km/h. ¤ t« ®Õn A nghØ 15 phót råi trë vÒ B vµ gÆp ngêi ®i
xe m¸y c¸ch B 20 km. TÝnh qu·ng ®êng AB.
Híng dÉn:
Gäi C; D lÇn lît n¬i hai xe gÆp nhau lÇn 1 vµ lÇn 2. Gäi qu·ng ®-
êng CD lµ x km (§K: x > 0)
Qu·ng ®êng AC dµi 40 . 15/60 = 10 km
Thêi gian xe m¸y ®i tõ C ®Õn D lµ x/ 40 km/h A C
D B
Trong thêi gian nµy, « t« ®I c¸c qu·ng ®êng CA, AD vµ nghØ 15
phót.
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: = +
⇔ x = 130 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: Qu·ng ®êng AB dµi 10 + 130 + 20 = 160 km.

. Mét xe ®¹p, mét xe m¸y, mét « t« khëi hµnh lÇn lît tõ 6h,
7h, 8h víi vËn tèc lÇn lît lµ 10 km/h, 30 km/h, 40 km/h. Hái
®Õn mÊy giê th× « t« c¸ch ®Òu xe ®¹p vµ xe m¸y.
Híng dÉn:

GV: Lª ThÞ HuyÒn 43 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
C¸ch 1: Gäi thêi gian kÓ tõ lóc 8 h ®Õn lóc « t« c¸ch ®Òu xe ®¹p
vµ xe m¸y lµ x h (§K: x > 0)
Khi ®ã xe ®¹p ®· ®i ®îc 20 + 10x (km)
xe m¸y ®· ®i ®îc 30 + 30x (km)
« t« ®· ®i ®îc 40 x (km)
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: 40 x = (10x + 20 + 30x + 30)
⇔ x = 1,25 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: Thêi ®iÓm mµ « t« c¸ch ®Òu xe ®¹p vµ xe m¸y lµ 8 +
1,25 = 9,25h = 9h15'.
C¸ch 2: Gäi thêi ®iÓm cÇn t×m lµ x.

. A vµ B dù ®Þnh ®Õn nhµ nhau ch¬i, A ®i lóc 3h kÐm

15'víi vËn tèc 4 km/h, B ®I lóc 3 h víi vËn tèc 3 km/h, hai
ngêi gÆp nhau vµ cïng ®Õn nhµ B. Khi trë vÒ nhµ, A thÊy
qu·ng ®êng m×nh ®i gÊp 4 lÇn qu·ng ®êng B ®i. TÝnh
kho¶ng c¸ch gi÷a hai nhµ.
Híng dÉn:
Gäi qu·ng ®êng AB lµ x km (§K: x > 0)
⇒ A ®I ®îc 2x km, B ®i ®îc km. §Õn lóc gÆp nhau, A ®i ®îc km,
B ®i ®îc km trong thêi gian lÇn lît lµ h, h
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: - =
⇔ x = 2,4 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: Kho¶ng c¸ch gi÷a hai nhµ lµ 2,4 km.

. Mét chiÕc m« t« vµ mét chiÕc « t« ®i tõ A ®Õn B, m« t«

®i víi vËn tèc 62 km/h, « t« ®i víi vËn tèc 55 km/h. §Ó hai
xe cïng ®Õn ®Ých mét lóc, ngêi ta ®· tÝnh to¸n cho « t«
ch¹y tríc mét thêi gian, nhng v× lÝ do ®Æc biÖt, khi ch¹y
®îc 2/3 qu·ng ®êng AB xe « t« buéc ph¶i ch¹y víi vËn tèc
27,5 km/h. V× vËy khi cßn c¸ch B 124 km th× m« t« ®·
®uæi kÞp « t«. TÝnh qu·ng ®êng AB.
Híng dÉn:
Gäi qu·ng ®êng AB lµ x km lµ x (§K: x > 124)
Thêi gian m« t« dù ®Þnh ®i lµ h, thêi gian « t« dù ®Þnh ®I lµ h.
Thêi gian « t« dù ®Þnh ®i tríc lµ - (h)
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: + - = +
⇔ x = 514 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: Qu·ng ®êng AB lµ 514 km.

. Mét « t« dù ®Þnh ®i qu·ng ®êng AB dµi 60 km trong mét

thêi gian nhÊt ®Þnh. ¤ t« ®i nöa qu·ng ®êng víi vËn tèc

GV: Lª ThÞ HuyÒn 44 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
h¬n vËn tèc dù ®Þnh 10 km/h vµ ®I nöa qu·ng ®êng sau
víi vËn tèc kÐm vËn tèc dù ®Þnh 6 km/h. BiÕt « t« ®Õn
®óng thêi gian ®· ®Þnh. TÝnh thêi gian « t« dù ®Þnh ®i.
Híng dÉn:
Gäi vËn tèc o t« dù ®Þnh ®i lµ x km/h (§K: x > 6)
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: + =
⇔ x = 30 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Thêi gian « t« dù ®Þnh ®i lµ 60 : 30 = 2 (h)
Tr¶ lêi: Thêi gian « t« dù ®Þnh ®i lµ 2 (h)
C¸ch 2: Gäi thêi gian « t« dù ®Þnh ®i lµ x (h)
30 30
+ =x
Ta cã ph¬ng tr×nh: 60 60 ⇔x = 2
+ 10 −6
x x

. Hai tay ®ua ch¹y víi vËn tèc kh«ng ®æi trªn vßng trßn cña
mét ®êng ®ua. Khi hä ch¹y ngîc chiÒu nhau th× cø sau 10
gi©y hä l¹i gÆp nhau mét lÇn, khi hä ch¹y cïng chiÒu th×
cø sau 170 gi©y hä l¹i gÆp nhau mét lÇn. TÝnh vËn tèc cña
mçi ngêi biÕt chiÒu dµi ®êng ch¹y lµ 170m.
Híng dÉn:
Gäi vËn tèc ngêi ch¹y chËm lµ x (m/s) (§K: x > 0)
Trong 10 gi©y, ngêi ch¹y chËm ch¹y ®îc 10x (m), ngêi ch¹y nhanh
ch¹y ®îc 170 - 10x (m). V× nÕu ch¹y cïng chiÒu th× cø sau 10
gi©y hä l¹i gÆp nhau mµ 170 : 10 = 17 nªn theo bµi ra ta cã ph-
¬ng tr×nh: 17. (170 - 10x - 10x) = 170
⇔ x = 8 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: vËn tèc cña ngêi ch¹y chËm vµ vËn tèc cña ngêi ch¹y
nhanh lÇn lît lµ 8m/s, 9m/s.
. Mét chiÕc thuyÒn xu«i mét ®o¹n s«ng hÕt 5 giê vµ ngîc
dßng trªn ®o¹n s«ng Êy hÕt 7 giê. Hái mét c¸nh bÌo tr«i
trªn ®o¹n s«ng Êy mÊt bao l©u.

Híng dÉn:

Gäi thêi gian c¸nh bÌo tr«i trªn ®o¹n s«ng Êy lµ x h (§K: x > 5)
vËn tèc dßng níc hay vËn tèc c¸nh bÌo tr«i lµ x /3 (km/h)
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: = ( - ): 2
⇔ x = 35 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: C¸nh bÌo tr«i trªn ®o¹n s«ng Êy mÊt 35 giê.

GV: Lª ThÞ HuyÒn 45 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
*. Mét ngêi ®i tõ A ®Õn B råi quay vÒ A mÊt 3h 41'. §o¹n d-
êng AB gåm mét ®o¹n lªn dèc, mét ®o¹n ®êng b»ng vµ
mét ®o¹n xuèng dèc. BiÕt AB = 9km, vËn tèc lªn dèc lµ
4km/h, vËn tèc xuèng dèc lµ 6km/h vµ vËn tèc trªn do¹n ®-
êng b»ng lµ 5km/h.
Hái ®o¹n ®êng b»ng dµi bao nhiªu?

Híng dÉn:

Gäi chiÒu dµi ®o¹n ®êng b»ng lµ x km (§K: 0 < x < 9)

Ngêi ®ã ph¶i ®i hai lÇn ®o¹n ®êng 9 - x k m víi vËn tèc 5 km/h
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: ++ = 3
⇔ x = 4 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: §o¹n ®êng AB dµi 4km.

*. Lóc ®i däc ®êng ray tµu ®iÖn, mét ngêi ®Ó ý thÊy cø 12

phót th× cã mét chuyÕn tµu vît qua vµ cø trong 4 phót l¹i
cã mét chuyÕn tµu gÆp ngêi ®ã theo chiÒu ngîc l¹i. Hái c¸c
chuyÕn tµu rêi tr¹m ®Çu mèi c¸ch nhau bao l©u.

Híng dÉn:

GØa sö c¸c chuyÕn tµu rêi tr¹m ®Çu mèi c¸ch nhau x phót (§K: 4
< x < 12)
⇒ chuyÕn tµu ®Õn lóc vît qua A ®· ch¹y trong 12 - x phót trªn
qu·ng ®êng A ®i trong 12 phót ⇒ tµu ®i trong (12 - x) : 12 phót
qu·ng ®êng A ®i trong 1 phót.
ChiÒu ngîc l¹i, trong x - 4 phót, tµu ch¹y qu·ng ®êng A ®i trong 4
phót
⇒ qu·ng ®êng A ®i trong 1 phót tµu sÏ ®i trong (x - 4) : 4 phót
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: (12 - x) : 12 = (x - 4) : 4
⇔ x = 6 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: C¸c chuyÕn tµu rêi tr¹m ®Çu mèi c¸ch nhau 6 phót.
*. Trªn qu·ng ®êng AB cña mét thµnh phè, cø 6 phót l¹i cã
mét xe buýt ®i theo chiÒu tõ A ®Õn B vµ còng cø 6 phót l¹i
cã mét xe buýt ®i theo chiÒu ngîc l¹i, c¸c xe nµy chuyÓn
®«ng víi vËn tèc nh nhau vµ kh«ng ®æi trong thêi gian
chuyÓn ®éng.

GV: Lª ThÞ HuyÒn 46 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
Mét du kh¸ch ®i tõ A ®Õn B nhËn thÊy cø l¹i cã mét xe buýt ®i tõ
B vÒ phÝa m×nh, Hái cø bao nhiªu phót l¹i cã mét xe buýt ®i tõ A
vît qua ngêi ®ã.
Híng dÉn:
Gäi thêi gian ph¶i t×m lµ x phót, thêi gian ngêi ®ã ®I bé tõ A
®Õn B lµ a phót (§K: x > 6)
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: = +
⇔ x = 7,5 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: Cø bao nhiªu phót l¹i cã mét xe buýt ®i tõ A vît qua ngêi
®ã.

*. Cã bao nhiªu vÞ trÝ trªn mÆt ®ång hå ch¹y ®óng mµ kim

giê vµ kim phót trïng nhau?
Híng dÉn:
Gäi sè giê kÓ tõ 0 h ®Õn lóc hai kim gÆp nhau lµ x (§K: x > 0)
Trong thêi gian ®ã, kim giê quay ®îc x v¹ch chia giê, kim phót
quay ®îc 12x v¹ch chia giê, kim phót ch¹y nhiÒu h¬n kim giê 12
v¹ch chia.
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: 12x - x = 12
⇔ x = 12/11(Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: Sè vÞ trÝ trªn mÆt ®ång hå ch¹y ®óng mµ kim giê vµ kim
phót trïng nhau lµ 12 : = 11 vÞ trÝ.

. Mét c«ng trêng giao cho c¸c ®éi c«ng nh©n söa mét ®o¹n
®êng nh sau:
§éi 1 nhËn 10 m vµ 1/10 phÇn cßn l¹i.
§éi 2 nhËn 20 m vµ 1/10 phÇn cßn l¹i.
§éi 3 nhËn 30 m vµ 1/10 phÇn cßn l¹i…
Cø chia nh vËy cho ®Õn ®éi cuèi cïng th× hÕt vµ phÇn ®-
êng mçi ®éi ph¶i söa dµi b»ng nhau. TÝnh sè ®éi tham gia
söa ®êng vµ tæng chiÒu dµi ®o¹n ®êng ph¶i söa.
Híng dÉn:
C¸ch 1: Gäi chiÒu dµi ®o¹n ®êng ph¶i söa lµ x (m) (§K: x > 45)
§éi 1 nhËn 10 + 0,1 (x - 10) m
§éi 2 nhËn 20 + 0,1 (0,9x - 9 - 20) m
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: 0,1x + 9 = 0,09x + 17,1
⇔ x = 810 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
VËy, mçi ®éi ph¶i söa 0,1. 810 + 9 = 90m
Tr¶ lêi: Cã 810 : 90 = 9 ®éi tham gia söa ®êng.
C¸ch 2: Gäi sè ®éi lµ x. Do ®o¹n ®êng ®îc chia hÕt nªn ®éi cuèi
nhËn 10x (m), chiÒu dµi ®o¹n ®êng ph¶i söa lµ 10x2 (m)

GV: Lª ThÞ HuyÒn 47 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
§éi 1 nhËn 10 + 0,1 (10x2 - 10) = x2 + 9
Ta cã ph¬ng tr×nh x2 + 9 = 10x ⇔ x = 9

. Hai vßi níc cïng ch¶y vµo mét bÓ sÏ ®Çy sau 3h20'. Ngêi
ta cho vßi 1 ch¶y trong 3h, vßi 2 ch¶y trong 2h th× ®îc 4/5
bÓ. TÝnh thêi gian ®Ó mçi vßi ch¶y mét m×nh ®Çy bÓ.

Híng dÉn:
Gäi thêi gian ®Ó vßi 1 ch¶y ®Çy bÓ lµ x (h) (§K: x > 3)
Trong 1 giê, vßi 1 ch¶y ®îc 1/x bÓ, c¶ 2 vßi ch¶y ®îc 1 : = 3/10
bÓ , vßi 2 ch¶y ®îc - = bÓ
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: + 2. =
⇔ x = 5 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: Thêi gian ®Ó vßi 1, vßi 2 ch¶y ®Çy bÓ lÇn lît lµ 5h, 10h.

. Ngêi ta ®Æt mét vßi níc ch¶y vµo mét bÓ vµ mét vßi níc
ch¶y ra ë lng chõng bÓ. Khi bÓ c¹n, nÕu më c¶ 2 vßi th×
sau 2h 42' bÓ sÏ ®Çy níc. Cßn nÕu ®ãng vßi ch¶y ra, më vßi
ch¶y vµo th× sau 1h 30' bÓ sÏ ®Çy. BiÕt vßi ch¶y vµo ch¶y
m¹nh gÊp ®«I vßi ch¶y ra.
a, TÝnh thêi gian níc ch¶y vµo bÓ tõ lóc bÓ c¹n ®Õn lóc níc
ngang chç ®Æt vßi ch¶y ra.
b, NÕu bÓ cao 2m th× kho¶ng c¸ch tõ chç ®Æt vßi ch¶y ra
dÕn ®¸y bÓ lµ bao nhiªu?

Híng dÉn:

a, Gäi thêi gian cÇn t×m lµ x h (§K: x < 1,5)

Trong 1h, vßi ch¶y vµo ch¶y ®îc 1: 1,5 = 2/3 bÓ, vßi ch¶y ra ch¶y
®îc 1/3 bÓ.
Trong x giê ®Çu, vßi 1 ch¶y ®îc 2x/3 bÓ
Trong 2h 40' - x = 2,7 - x giê cßn l¹i, 2 vßi ch¶y ®îc 1/3 (2,7 - x)
bÓ.
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: 2x/3 + 1/3 (2,7 - x) = 1
⇔ x = 0,3 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
b, Vßi ch¶y vµo ch¶y trong 1,5 giê th× mùc níc cao 2m nªn riªng
vßi ch¶y ch¶y trong 0,3 giê th× mùc níc sÏ cao 2. 0,3 : 1,5 = 0,4
m.

GV: Lª ThÞ HuyÒn 48 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
Tr¶ lêi: a, Thêi gian níc ch¶y vµo bÓ tõ lóc bÓ c¹n ®Õn lóc níc
ngang chç ®Æt vßi ch¶y ra lµ 0,3 giê.
b, Kho¶ng c¸ch tõ chç ®Æt vßi ch¶y ra dÕn ®¸y bÓ lµ 0,4 m.

. §Ó chë mét sè hµng cã thÓ dïng mét « t« chë 12 chuyÕn

hoÆc mét « t« nhá chë 15 chuyÕn. ¤ t« lín chë mét sè
chuyÕn råi chuyÓn sang lµm viÖc kh¸c, « t« nhá chë tiÕp
cho xong. Hái mçi xe chë mÊy chuyÕn biÕt r»ng tæng céng
hai xe chë 14 chuyÕn.

Híng dÉn:

Gäi sè chuyÕn « t« lín chë lµ x (§K: 0 < x < 14)

th× « t« nhá chë 14 - x chuyÕn.
Theo bµi ra ta cã ph¬ng tr×nh: + = 1
⇔ x = 4 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
Tr¶ lêi: Xe lín chë 4 chuyÕn, xe nhá chë 10 chuyÕn.

*. Cã ba c¸nh ®ång cá nh nhau, mäc ®Òu nh nhau ¶tªn

toµn bé ba c¸nh ®ång. BiÕt r»ng 9 con bß ¨n hÕt sè cá cã
s½n vµ sè cá mäc thªm trªn c¸nh ®ång 1 trong 2 tuÇn, 6
con bß ¨n hÕt sè cá cã s½n vµ sè cá mäc thªm cña c¸nh
®ång 2 trong 4 tuÇn.
a, TÝnh xem trªn mçi c¸nh ®ång, sè cá mäc thªm trong mét
tuÇn b»ng mÊy phÇn sè cá mäc s½n lóc ®Çu.
b, Bao nhiªu con bß ¨n hÕt sè cá cã s½n vµ sè cá mäc thªm
trªn c¸nh ®ång 3 trong 6 tuÇn?

Híng dÉn:

a, Gi¶ sö mçi tuÇn cá mäc thªm x lÇn sè cá cã s½n

⇒ 9 con bß ¨n trong 2 tuÇn hÕt 1 + 2x sè cá cã s½n
⇒ 1 con bß ¨n trong 1 tuÇn hÕt (1 + 2x) : (2.9) sè cá cã s½n.(1)
6 con bß ¨n trong 4 tuÇn hÕt 1 + 4x sè cá cã s½n
⇒ 1 con bß ¨n trong 1 tuÇn hÕt (1 + 4x) : (4.6) sè cá cã s½n (2)
Tõ (1) vµ (2) ta cã ph¬ng tr×nh: =

GV: Lª ThÞ HuyÒn 49 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng
⇔ x = 1/4 (Tho¶ m·n §K cña Èn)
b, Gäi sè bß lµ x (con) (§K: x ∈ N; x < 6)
Ta cã ph¬ng tr×nh: =
⇔ x = 5 ( Tho¶ m·n ®iÒu kiÖn cña x)
Tr¶ lêi: a, Trªn mçi c¸nh ®ång, sè cá mäc thªm trong mét tuÇn
b»ng 1/4 sè cá mäc s½n lóc ®Çu.
b, 5 con bß ¨n hÕt sè cá cã s½n vµ sè cá mäc thªm trªn c¸nh
®ång 3 trong 6 tuÇn.

môc lôc

Ph¬ng tr×nh ax + b = 0 2
Ph¬ng tr×nh bËc cao 11
Ph¬ng tr×nh chøa Èn ë mÉu
26
Gi¶i bµi to¸n b»ng c¸ch lËp ph¬ng tr×nh.
34

GV: Lª ThÞ HuyÒn 50 Trêng THCS

Lª Th¸nh T«ng