Dr.

Ng Bo Chu vi thnh tu hng u th gii

Thursday, December 10, 2009

Hnh di: Trang u bi vit gn 200 trang

ca Gio S Ng Bo Chu, ng trong
mng arXiv dnh cho cc bn tho nghin
cu khoa hc, cng trnh c tp ch Time
xp hng 10 khm ph khoa hc quan trng
nht nm 2009. (Hnh: V Qu Ho
Nhin/Ngi Vit)
Tp ch Time nu cng trnh ca Gio
S Ng Bo Chu trong hng Top 10
th gii
NEW YORK (NV) - Cng trnh nghin cu
ca mt gio s ton hc ngi Vit Nam
Gio S Ng Bo Chu. (Hnh: Web i c tp ch Time xp vo danh sch 10
khm ph khoa hc quan trng nht ca th
hc Quc gia H Ni)
gii nm 2009.
Gio S Ng Bo Chu v bi chng minh
b c bn cho cu trc i s Lie ng
hng th 7 trong danh sch ny. Bi chng
minh di 191 trang c Gio S Chu cng
b nm 2008, nhng c cho l pht minh
ca nm 2009 v cc nh ton hc khc
kim sot li v cng nhn trong nm 2009.
Vo Thng By nm ti, Gio S Ng Bo
Chu s l mt trong nhng din gi chnh
(plenary speaker), thuyt trnh trc ton
b hi ngh, ti hi ngh th gii ton hc
(International Congress of Mathematicians)
t chc ti n , theo li Gio S L T
Quc Thng ni vi bo Ngi Vit.
Bo Time vit v khm ph ca Gio S
Ng Bo Chu trong bi vit vi ta The
Fundamental Lemma, Solved - B cn
bn, chng minh, nh sau:
Nm 1979, nh ton hc song tch CanadaM Robert Langlands pht trin mt l thuyt rng ln ni lin hai ngnh ton hc
l l thuyt s v l thuyt nhm. Trong mt lot nhng gi thit v sng kin chi
li, l thuyt ny bt c nhng s i xng trong cc phng trnh lin quan n
s nguyn.
L thuyt ny mang tn chng trnh Langlands. Nu chng trnh ny c hon
thin, hai ngnh l thuyt s v l thuyt nhm s tr thnh mt, v khi gii c
bi ton ca ngnh ny th gii c lun mt bi tng ng ca ngnh kia.
Chng trnh Langlands tr thnh mt th bng ch ng thng nht ton hc.
ng Langlands v mi ngi u hiu rng chng trnh Langlands ch l sn bi,

cn cn chng minh. Nhng ng cho rng mt bc m cn chng minh, c mang

tn 'b c bn' (fundamental lemma), c th chng minh c sm. Tuy nhin,
bo Time vit, vic chng minh trng hp tng qut ha ra kh hn so vi
Langlands d tnh - kh ti mc phi mt 30 nm mi thc hin c.
Vo nm 2003, Gio S Ng Bo Chu cng vi ngi tng l gio s hng dn ca
ng chng minh c mt phn ca b c bn. Gio S Chu v Gio S Gerard
Laumon chng minh c b c bn cho unitaries group, ting Vit gi l nhm
unita.
Vi cng trnh ny, nm 2004 hai Gio S Chu v Laumon c trao gii thng
Clay Research, mt trong nhng gii thng ln nht th gii dnh cho ngnh ton.
Nm 2005, tui 33, Ng Bo Chu tr thnh ngi tr tui nht c phong danh
hiu gio s ti Vit Nam.
Vo Thng Ging, nm 2008, Gio S Chu cng b phn chng minh ton b b
c bn. ng cng b bi vit bng ting Php di 191 trang di dng bn tho
(prepublication) trn mng arXiv.
Bn tho c chnh sa hai ln vo Thng Hai v Thng Nm, nm 2008. Bn cui
cng di 197 trang. Cc nh ton hc th gii mt ti nm 2009 mi hon thnh vic
kim li bi vit.
Cng trnh ny chnh l cng trnh c tp ch Time xp vo hng Top 10 khm ph
khoa hc trong nm 2009.
Gio S Ng Bo Chu sinh nm 1972 ti H Ni. Cha ng l Gio S Ng Huy Cn,
lm vic ti Vin C Hc, v m ng l Gio S Trn Lu Vn Hin, lm vic ti bnh
vin Y Hc C Truyn Trung ng.
Nm 1988, ang hc lp 11, ng c tuyn vo i tuyn hc sinh gii i thi Ton
quc t ti Canberra, c, v ot huy chng vng vi s im tuyt i 42/42. Nm
sau, lp 12, ng li trng tuyn vo i hc sinh gii i thi Ton quc t, nm t
chc ti Braunschweig (Brunswick), c, v li mt ln na ot huy chng vng.
V nc, ng c hc bng du hc Hungary, nhng cng nm cuc Cch mng
Nhung din ra, v nh nc Hungary rt li hc bng cho hc sinh Vit Nam. Tuy
nhin, ng c nhn hc bng du hc ti Php.
Nm 25 tui, gio s Chu tt nghip tin s ti Ecole Normale Suprieure. Nm 31
tui, ng u bng habilitation.
u nm 2004, ng bt u dy ti i Hc Paris-Sud XI. ng hin l thnh vin
Institute for Advanced Studies ti i Hc Princeton.
Trong danh sch 10 khm ph khoa hc ca nm 2009, tp ch Time xp hng cng
trnh ca Gio S Chu hng s 7, ngay di s 6: tm thy nc trn mt trng,
v ngay trn s 8: khm ph teleportation ca cc nh vt l i Hc Maryland,
khi h khin cho mt nguyn t bin ra mt bn sao ca n cch xa 1 mt.
.
***
.
L thuyt s, l thuyt nhm v thnh tu ca gio s Ng Bo Chu:
Nhng ngnh ton thun ty vi nhiu ng dng thc t

V Qu Ho Nhin/Ngi Vit

IRVINE (NV) - Thnh tu ca Gio S Ng Bo Chu l chng minh c mt b

lm cn bn cho chng trnh Langlands. Chng trnh Langlands l mt lot nhng
gi thuyt, tuy cha c chng minh nhng ai cng ngh l ng, ni kt l thuyt
s vi l thuyt nhm.
Gio S Cn Anh Minh, i Hc Irvine Valley College, ni chuyn vi bo Ngi Vit
v gii thch th no l l thuyt s v l thuyt nhm, v nhng ng dng trong i
sng thc t. Hai ngnh ton hc ny c ng dng trong vic lp mt m, ph mt
m, ha hc, vt l, y hc.
L thuyt s
L thuyt s vn l ngnh nghin cu cc phng trnh c p s l s nguyn,
nhng nay c ng dng quan trng nht l vic ch to mt m cho computer, cho
email, v ngc li l ph mt m, Gio S Cn Anh Minh ni.
L thuyt s l ngnh nghin cu s nguyn, tc l nhng s nh 1, 13, 1527,
khc vi s hu t (3/5, 7/13) hay v t (s pi), ng gii thch. Nh ton hc trong
ngnh l thuyt s nghin cu mi quan h gia cc s nguyn, v trong quan
trng nht l s nguyn t.
S nguyn t, nh 2, 3, 5, 7, 11, 13, v.v... l nhng s ch chia ht cho s 1 v chnh
n. S 9 khng phi l s nguyn t v chia ht cho 3.
Ngnh l thuyt s nghin cu mi quan h gia cc s, gia cc s nguyn t, h
nghin cu cc s ny lin quan vi nhau ra sao, khi cng tr nhn chia vi nhau
chuyn g xy ra, Gio S Minh cho bit.
ng ni v ng dng ca l thuyt s, Lc u ngi ta dng l thuyt s gii
phng trnh Diophantine. l nhng phng trnh ch dng s nguyn, v p s
l s nguyn.
Tuy nhin, gn y, l thuyt s c p dng nghin cu cch tch mt con s
tht ln ra thnh hai s nguyn t nhn li. ng cho bit, Nu tch c s tht ln
nh vy, s ph c mt m. Ngc li, nu mun khng b ph mt m, phi tm
cch lm mt con s nh th no ngi khc khng tch ra c.
L thuyt s, do , l cn bn cho ngnh mt m, Gio S Minh cho bit.
L thuyt nhm
L thuyt nhm (ting Anh l group theory) l ngnh nghin cu s i xng, v c
nhiu ng dng trong ha hc, trong vt l, v trong vic ch to thuc mi.
Gio S Cn Anh Minh gii thch, Nhm l tn gi mt loi cu trc trong i s.
c bit nhm l mt loi cu trc c tnh i xng, nn nghin cu nhm l nghin
cu v cc cch i xng.
ng cho th d, Trong ha hc, th d c phn t nm theo hnh khi tam gic, tc
l nh mt kim t thp ba mt. Ngi ta mun bit khi hnh khi xoay hng
ny hng kia th phn t tr thnh khc i, v l thuyt nhm cho cc nh ha
hc tin liu nhng chuyn ny.
L thuyt nhm cho php ngi ta nghin cu cc cch i xng trong khng gian,

t khng gian ba chiu, cho ti khng gian bn chiu hoc nhiu hn, ng cho bit.
V vy, l thuyt nhm cng c ng dng trong vt l. Trong vt l ht nhn, cc
nh vt l nghin cu l thuyt dy (string theory). chnh l vt trong khng gian
a chiu, v cc cch xoay chiu v i xng ca nhng 'dy' , l kt qu ca l
thuyt nhm.
Trong y, dc hc cng c ng dng l thuyt nhm. Cng nhng phn t , nu
nh lm thuc ghp theo hng ny hng khc th thuc tr thnh thuc khc. Cc
nh nghin cu dng l thuyt nhm tm cch ch to thuc mi.