1.

Thu thËp mÉu

Trong hai ®ît kh¶o s¸t hiÖn tr¹ng 8/2005 vµ 10/2006 t¹i di tÝch Mü S¬n
chóng t«i ®· thu thËp mét sè mÉu vËt phôc vô nghiªn cøu nh sau:
B¶ng 1.1 C¸c mÉu g¹ch ®· thu thËp t¹i Mü S¬n

Ký
STT Ghi chó
hiÖu
1 E1.01 M¶nh nhá g¹ch mÊt liªn kÕt trªn têng
2 E1.02 G¹ch trªn têng th¸p cao 1m so víi nÒn
3 E1.03 G¹ch r¬i ngoµi th¸p, rÊt Èm ít
4 E2.01 02 m¶nh ë ngoµi th¸p
5 E2.02 MÉu lÊy ch©n têng ngoµi
6 E3.01 02 m¶nh ë ngoµi th¸p
7 E3.02 MÉu lÊy ch©n têng ngoµi
8 E3.03 02 m¶nh cã rªu b¸m
9 E3.04 Mét phÇn 2 viªn cßn liªn kÕt
10 E4.01 Ch©n th¸p
11 E4.02 02 m¶nh têng ngoµi, híng ®«ng
12 E4.03 03 m¶nh vôn ch©n th¸p
13 E4.04 03 m¶nh vôn lâi têng
14 E5.01 Ngoµi th¸p
15 E5.02 02 m¶nh nhá trong th¸p
16 E5.03 Mét phÇn 2 viªn cßn liªn kÕt
17 E5.04 MÈu nhá díi cöa
18 E6.01 1/2 viªn g¹ch trong lâi têng th¸p (®é cao 1.5m so víi nÒn)
19 E6.02 M¶nh bÞ vïi trong ®Êt
20 E6.03 MÉu lÊy gãc th¸p cã rªu b¸m
21 E6.04 MÉu lÊy ch©n th¸p (rÊt Èm)
22 E9.01 1/2 viªn g¹ch trªn têng phÝa Nam. cao 2 m
23 E9.02 M¶nh nhá g¹ch mãng
24 E9.03 1/4 viªn trªn trêng phÝa B¾c, cao1,2 m
25 E9.04 1 viªn nguyªn r¬i ngoµi th¸p
26 F1.01 G¹ch ngoµi th¸p
27 F1.02 1/4 viªn g¹ch vá têng trong th¸p
28 F1.03 G¹ch lâi têng ngoµi
29 F1.04 G¹ch vôn trong lâi têng
30 F1.05 M¶nh g¹ch trong lâi têng ngoµi th¸p

1
 31 F1.06 G¹ch trªn têng (gÇn cöa), ca 1,5 m
32 F1.07 -
33 F1.08 M¶nh vì ch©n th¸p
34 F1.09 G¹ch mãng th¸p
35 F1.10 Mét phÇn mÆt ngoµi 2 viªn cßn liªn kÕt
36 F1.11 G¹ch mãng th¸p, s¸t mÆt ®Êt
37 F1.12 G¹ch mãng th¸p,
38 F1.13 Têng trong th¸p
39 F2.01 MÉu lÊy trªn têng cao, ®é cao 1.5m
40 F2.02 Mét phÇn hai viªn cßn liªn kÕt bÞ vïi lÊp ngoµi th¸p
41 F2.03 1/3 viªn bÞ vïi lÊp
42 F2.04 04 m¶nh vì ch©n têng

Mçi th¸p thu thËp c¸c mÉu g¹ch t¹i c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau (trong lâi vµ
ngoµi mÆt têng), vÞ trÝ mét sè mÉu cßn thèng kª theo ®é cao. MÉu g¹ch
®îc thu thËp cã mµu s¾c t¬ng ®ång víi ®a sè c¸c viªn l©n cËn vµ trªn toµn
th¸p. ViÖc lÊy mÉu kh«ng thu thËp c¸c mÉu cã hoa v¨n häa tiÕt trang trÝ
vµ g¹ch cßn liªn kÕt trªn c«ng tr×nh.
HÇu nh tÊt c¶ c¸c mÉu g¹ch khi thu thËp ®Òu trong t×nh tr¹ng Èm -
ít, trõ mét sè lÊy t¹i F1 trong nhµ che. G¹ch trªn c¸c th¸p nãi chung cã mµu
s¾c vá ngoµi tõ vµng ®Õn ®á sÉm, ®a sè cã rªu nÊm ph¸t triÓn nhÊt lµ c¸c
viªn g¹ch r¬i xuèng tõ th©n th¸p, ch×m trong cá d¹i.
G¹ch trªn th¸p F1 cã vÎ nh “b¹c mµu” h¬n so víi nh÷ng th¸p kh¸c c¸c
lµ do g¹ch kh« h¬n, vµ do líp mµu “b¹c” chñ yÕu do líp ®Êt c¸t bªn ngoµi
bao phñ, khi lo¹i bá líp ngoµi nµy g¹ch cã mµu s¾c t¬ng tù nh g¹ch c¸c th¸p
kh¸c. ViÖc lµm m¸i che ®¬n thuÇn chØ lµm g¹ch kh« h¬n vµ hoµn toµn
kh«ng ¶nh hëng ®Õn cÊu tróc vµ tÝnh chÊt cña vËt liÖu g¹ch.

2
2 Nghiªn cøu cÊu tróc qua ¶nh quang häc vµ ¶nh SEM
Ph¬ng ph¸p chôp ¶nh (hiÓn vi) quang häc th«ng thêng tuy lµ ph¬ng
ph¸p th« s¬ nhng ®¬n gi¶n nªn còng rÊt tiÖn dông trong kh¶o s¸t s¬ bé cÊu
tróc nh÷ng vËt liÖu xèp nh lµ vËt liÖu g¹ch. Chóng t«i kÕt hîp gi÷a chôp
¶nh hiÓn vi quang häc vµ vµ ¶nh hiÓn vi ®iÖn tö quÐt (SEM) ®Ó kh¶o s¸t
cÊu tróc g¹ch.

Qua kh¶o s¸t s¬ bé h×nh ¶nh vµ c¸c ¶nh hiÓn vi cña g¹ch tõ c¸c mÉu ®· thu
thËp cã thÓ rót ra mét sè nhËn ®Þnh nh sau:
1. Mµu s¾c g¹ch tõ vµng ®Õn hång nh¹t, trong lâi g¹ch cã mµu kh¸c
biÖt ®èi víi vá. phæ biÕn lµ lo¹i vá ®á lâi vµng. Mét sè mÉu cã lâi n©u cã
thÓ do qu¸ tr×nh nung g¹ch kÝn kh«ng lµm ch¸y hÕt c¸c t¹p chÊt h÷u c¬.
G¹ch trong cïng mét nhãm cã ngaäi quan kh¸ gièng nhau, cÊu tróc vi m«
còng cã sù t¬ng ®ång

3
 H×nh ¶nh quang häc g¹ch th¸p E6

H×nh 2 ¶nh SEM c¸c mÉu cña th¸p E6

4
Tõ c¸c h×nh 1vµ 2 cã thÓ ®a ra nhËn xÐt vÒ g¹ch cña th¸p E6 g¹ch cã ®é
ph©n t¸n h¹t mÞn kh¸ cao nhng xèp, kÝch thíc lç xèp lín rÊt gièng g¹ch cña
th¸p E4 vµ E3.
2. Trong thµnh phÇn nguyªn liÖu cã c¸c phô gia h÷u c¬ khi ch¸y t¹o
thµnh c¸c lç xèp nhá cã d¹ng gÇn h×nh cÇu, thµnh nh½n ph©n t¸n trong
g¹ch. TÊt c¶ c¸c mÉu g¹ch cã ®é xèp cao.

H×nh 3 ¶nh quang häc vµ ¶nh hiÓn vi g¹ch th¸p F2

5
 H×nh ¶nh trªn h×nh 2.3 cña g¹ch th¸p F2 cho thÊy lâi g¹ch mµu xanh nh¹t vµ
trong cã nhiÒu chÊm sÉm mµu, h¬n n÷a g¹ch cã vÕt nøt, do ®ã cã thÓ dù ®o¸n
thµnh phÇn g¹ch cã nhiÒu hîp chÊt s¾t vµ nhiÖt ®é nung kh¸ cao, khi nung ch¶y
láng co ngãt m¹nh vµ nøt.

3. CÊu tróc cña g¹ch cho thÊy tÊt c¶ c¸c mÉu g¹ch ®Òu cã sù ph©n t¸n
c¸c h¹t víi kÝch thíc rÊt kh¸c nhau, trªn mét sè mÉu g¹ch cßn quan s¸t thÊy
sù kh«ng ®ång nhÊt vÒ mµu s¾c râ rÖt. ®iÒu nµy chøng to nguyªn liÖu
chÕ t¹o g¹ch kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®îc sö lý kü cµng nªn chøa kh¸ nhiÒu
t¹p chÊt.
Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ mÉu g¹ch F1.02 – b¶ng 2.1trªn th¸p F1

H×nh 4 ¶nh quang häc (trªn) vµ ¶nh SEM (díi)

6
 cña g¹ch têng trong th¸p F1
H×nh 4 lµ ¶nh hiÓn vi quang häc vµ ¶nh SEM cña g¹ch têng trong
th¸p F1 (F1.02). ¶nh quang häc cho thÊy sù kh«ng ®ång nhÊt râ rÖt trong
g¹ch, d¶i sÐt víi mµu s¾c kh¸c biÖt chøng tá nguyªn liÖu lµm g¹ch cha ®îc
nhµo luyÖn kü, cßn nhiÒu sái s¹n víi kÝch thíc kh¸c nhau. Trªn ¶nh còng
cho thÊy dÊu vÕt vá trÊu cã thÓ ®îc chñ ®éng ®a vµo nguyªn liÖu lµm
g¹ch.
Ph©n tÝch c¸c h×nh ¶nh cÊu tróc g¹ch ta còng nhËn thÊy mÆc dÇu
trong g¹ch cã thÓ cã c¸c t¹p chÊt, c¸t s¹n nhng c¸c t¹p chÊt nµy ®Òu ®îc bao
bäc bëi c¸c h¹t nhá h¬n. v× vËy g¹ch vÉn cã ®é bÒn cÇn thiÕt . §iÒu nµy
®îc thÓ hiÖn rÊt râ rÖt trªn ¶nh hiÓn vi ®iÖn tö (SEM) cã ®é phãng ®¹i
cao h¬n ¶nh hiÓn vi quang häc th«ng thêng. CÊu tróc vi m« cña g¹ch th¸p
E3 vµ E4 díi ®©y lµ mét vÝ dô minh häa,

H×nh 5 ¶nh quang häc g¹ch th¸p E3 (tr¸i) vµ E4 (ph¶i)

7
 H×nh 6 ¶nh SEM g¹ch th¸p E3 (tr¸i) vµ E4 (ph¶i)

Trªn c¶ hai mÉu g¹ch ®Òu thÊy cã sù ph©n t¸n ®Òu cña h¹t cã kÝch
thíc nhá, c¸c h¹t kÝch thíc lín (kho¶ng 50m) ®îc bao bäc bëi c¸c thµnh
phÇn ph©n t¸n nhá h¬n.

8
 F2.02 F1.06

E5.02 E1.01

E6.03 E1.02

H×nh 2.6 ¶nh SEM mét sè mÉu g¹ch thuéc nhãm E vµ nhãm F

9
4. PhÇn tiÕp gi¸p gi÷a c¸c viªn g¹ch (“m¹ch v÷a”) rÊt nhá vµ cã sù t¬ng
®ång vÒ mµu s¾c ngo¹i quan còng nh cÊu tróc cña hai viªn g¹ch tiÕp gi¸p
nhau chøng tá cã sù lùa chän khi x©y th¸p: c¸c viªn g¹ch l©n cËn nhau trªn
th¸p lµ c¸c viªn g¹ch ®îc chÕ t¹o ®ång ®Òu (c¶ vÒ nguyªn liÖu vµ ®é
nung), nhÊt lµ ë mÆt ngoµi th¸p
Chóng t«I ®· kh¶o s¸t trªn c¸c cÆp g¹ch liªn kÕt ë c¸c nhãm th¸p A,
nhãm H vµ nhãm F. Trong tÊt c¶ c¸c trêng hîp ®Òu kh«ng nhËn thÊy
dÊu vÕt cña chÊt kÕt dÝnh mét c¸ch râ rÖt. CÆp cßn liªn kÕt tèt nhÊt
®· thu thËp ®îc lµ mÉu trªn th¸p F1. Trªn h×nh 2.2 lµ ¶nh hiÓn vi quang
häc phÇn liªn kÕt gi÷a hai viªn g¹ch ë têng ngoµi th¸p F1 (F1.10).

H×nh 2.2 ¶nh hiÓn vi liªn kÕt gi÷a hai viªn g¹ch têng ngoµi th¸p F1

10
 H×nh nµy cho thÊy, qua thêi gian tån t¹i hµng tr¨m n¨m nhng hai viªn
g¹ch vÉn liªn kÕt víi nhau rÊt chÆt chÏ, thËm chÝ khi bÞ r¬I khái th©n
th¸p, hai viªn g¹ch vÉn kh«ng bÞ t¸ch rêi. §êng tiÕp gi¸p rÊt m¶nh vµ mê
nh¹t.

11
3. TÝnh chÊt c¬ häc cña g¹ch hai nhãm th¸p E vµ F

Trong kÕt cÊu x©y dùng vËt liÖu chÞu c¸c d¹ng t¶i träng kh¸c nhau
nh kÐo, nÐn, uèn, c¾t … t¬ng øng sÏ cã c¸c lo¹i cêng ®é chÞu kÐo, chÞu
nÐn, chÞu uèn, chÞu c¾t … Cêng ®é ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p thÝ
nghiÖm ph¸ huû mÉu b»ng c¸ch ®Æt vËt liÖu ®· ®îc gia c«ng thÝch hîp
lªn m¸y gia t¶i råi t¨ng t¶i träng tíi khi mÉu bÞ ph¸ hñy. §èi víi vËt liÖu g¹ch,
quan träng nhÊt lµ c¸c cêng ®é chÞu nÐn vµ cêng ®é chÞu uèn.
B¶ng 3.1 Cêng ®é chÞu nÐn cña g¹ch t¹i hai nhãm th¸p E vµ F
KÝch thíc mÉu P RN RNTB
Ký hiÖu
a (mm) b (mm) (N) (N/mm2) (nhãm)
F1.01 40.3 41.5 9191 5.50
F1.02 36.2 35 8871 7.00
F1.03 41.8 44 10751 5.85
F1.08 43.7 44.3 11671 6.03
6.03
F1.09 42.6 39.3 9546 5.70
F1.11 41.4 39.1 9876 6.10
F1.12 40 44 10876 6.18
F1.13 43.4 42 10670 5.85
F2.01 41.6 43.5 9971 5.51
F2.02 40 42.1 10675 6.34 6.30
F2.03 42 43 12708 7.04
B¶ng
4. Cê B¶ng 3.2 Cêng ®é chÞu uèn cña g¹ch t¹i hai nhãm th¸p E vµ F

Ký P RU
b(mm) h(mm)
hiÖu (N) (N/mm2)
F1.03 46 55 1463 1.5771
F1.06 50 50 1495 1.7940
F1.13 40 47 957 1.6246
F2.03 42 50 1005 1.7586
RUTB 1.85

12
 NhËn xÐt: Cêng ®é chÞu uèn cña g¹ch cã gi¸ trÞ thÊp so víi c¸c lo¹i
g¹ch hiÖn nay. Tuy nhiªn, tû sè RU/RN cña c¸c mÉu g¹ch cæ l¹i cao. RUTB / RNTB
 30%, trong khi gi¸ trÞ nµy cña g¹ch míi chØ kho¶ng trªn 10%[3].
VËt liÖu cã chØ sè RU/RN cµng thÊp th× cµng gißn, dÔ vì. Thñy tinh
lµ vÝ dô ®iÓn h×nh, nã cã ®é cøng cao nhng chÞu uèn rÊt kÐm (gi¸ trÞ
RU/RN rÊt nhá). Ta thêng nãi g¹ch Ch¨m cã ®Æc ®iÓm dÔ mµi c¾t, ®iªu
kh¾c t¹o h×nh, th× kh¶ n¨ng nµy ®îc biÓu thÞ qua tû sè RU/RN cña g¹ch, tû
sè nµy cao th× gia c«ng t¹o h×nh cµng thuËn lîi

3.3. Khèi lîng riªng cña c¸c mÉu g¹ch nhãm E vµ F Mü S¬n

Ký hiÖu D (g/cm3)
F1.04 2.29
F1.05 -
F1.06 2.19
F1.07 -
F1.08 -
F1.09 2.21
F1.10 2.15
F1.11 -
F1.12 2.17
F1.13 2.36
F2.01 2.22
F1.01 2.13
F1.02 2.22
F1.03 2.36
F2.02 2.89
F2.03 2.35
F2.04 2.62

Qua c¸c sè liÖu ®o ®¹c vµ x©y dngh ®å thÞ thèng kª gÇn ®óng ®·
x¸c ®Þnh ®îc lµ cã h¬n 50% mÉu g¹ch cã khèi lîng riªng D n»m trong
kho¶ng tõ 2.2 ®Õn 2.4g/cm3
3.4. Khèi lîng thÓ tÝch cña c¸c mÉu g¹ch nhãm

13
Ký hiÖu d (g/cm3)
E1.01 1.49
E1.02 1.67
E1.03 1.64
E2.01 1.59
E2.02 1.61
E5.02 1.55
E5.03 1.44
E5.04 1.65
E1.03 1.64
E2.01 1.59
E2.02 1.61
E3.04 1.60
E4.01 1.53
E4.02 1.60
E4.03 1.59
E5.01 1.55
E5.02 1.55
E5.03 1.44
E5.04 1.65
E6.01 1.59
E6.02 1.55
E6.03 1.53
E6.04 1.49
E9.02 1.58
E9.01 1.63
E9.03 1.56

14
 F1.01 1.51
F1.03 1.56
F1.04 1.55
F1.06 1.55
F1.08 1.39
F1.09 1.43
F1.10 1.46
F1.13 1.51
F2.01 1.51
F2.02 1.62
F2.03 1.57
F2.04 1.59

3.5. §é b·o hoµ Èm cña mét sè mÉu g¹ch nhãm E vµ F Mü S¬n

F1.04 18.8
F1.05 20.5
F1.06 22.7
F1.07 -
F1.08 -
F1.09 23.8
F1.10 22.1
F1.11 -
F1.12 -
F1.13 22.1
F2.01 21.8
F2.02 -
F2.03 -
F2.04 -

15
 NhËn xÐt : §é b·o hoµ Èm cña g¹ch Ch¨m t¹i hai nhãm E vµ F rÊt
cao so víi g¹ch hiÖn nay, ®é b·o hßa trong kho¶ng tõ 18.7 ®Õn 28.3%, gi¸
trÞ trung b×nh tæng WTB = 22.28%. §iÒu nµy phï hîp víi c¸c nghiªn cøu tríc
®©y vµ còng phï hîp víi c¸c kÕt qu¶ kh¶o s¸t díi kÝnh hiÓn vi quang häc
còng nh c¸c ¶nh SEM. Do cÊu tróc g¹ch cã rÊt nhiÒu lç xèp chøa níc nªn ®é
hÊp thô lín, sù ph©n bè c¸c lç xèp nhá trong g¹ch phÇn nµo lµm t¨ng kh¶
n¨ng gia c«ng c¬ häc nh c¾t mµi t¹o h×nh cña g¹ch. V× mËt ®é lç xèp lín
nªn g¹ch còng dÔ dµng tho¸t níc khi m«i trêng kh« r¸o, do vËy tr¸nh ®îc
hiÖn tîng tÝch tô trong g¹ch, h¹n chÕ sù h h¹i do sinh vËt vµ vi sinh vËt
ph¸t triÓn bªn trong g¹ch.

16
 3.6. Ph©n tÝch nhiªt Tõ
mÉu g¹ch lµ phÇn cßn liªn kÕt
cña hai viªn g¹ch liÒn nhau
th¸p F1 kh¶o s¸t hiÖu øng
nhiÖt cña ba phÇn lÊy tõ c¸c
vÞ trÝ kh¸c nhau. PhÇn thø
nhÊt lÊy tõ viªn g¹ch phÝa
trªn, phÇn thø hai lµ vïng tiÕp
gi¸p, phÇn thø ba lÊy tõ viªn
g¹ch phÝa díi, c¸c vÞ trÝ c¸ch
nhau kho¶ng 1cm tõ trªn
xuèng. Gi¶n ®å ph©n tÝch
nhiÖt trªn h×nh 2.12.

Tõ gi¶n ®å trªn ta thÊy

c¸c hiÖu øng nhiÖt do chuyÓn
pha cña c¶ ba phÇn kh«ng râ
rÖt, kÓ c¶ hiÖu øng nhiÖt thÓ
hiÖn sù chuyÓn pha cña th¹ch
anh SiO2 (575-576oC), cã thÓ
do ph©n gi¶i cña chÕ ®é ®o
cha hîp lý. Tuy nhiªn vÉn nhËn
thÊy sù tho¸t nhiÖt trong vïng
280-320oC cña vïng tiÕp gi¸p
m¹nh h¬n so víi sù tho¸t nhiÖt
viªn g¹ch phÝa trªn. MÆt kh¸c
sù tho¸t nhiÖt cña vïng tiÕp
gi¸p vµ viªn g¹ch díi t¬ng ®-
¬ng nhau. §iÒu nµy nãi lªn

H×nh 2.12 Gi¶n ®å ph©n tÝch nhiÖt c¸c

vÞ trÝ cña m¶nh g¹ch cßn liªn kÕt gi÷a hai
viªn
17
(tõ trªn xuèng lµ gi¶n ®å cña viªn g¹ch
phÝa trªn, phÇn tiÕp gi¸p, viªn g¹ch d­íi)
h×nh d¹ng cña ®êng cong nhiÖt do b¶n chÊt cña viªn g¹ch díi kh¸c viªn g¹ch phÝa
trªn.
Sù chªnh lÖch ®é gi¶m khèi lîng khi nung gi÷a vïng tiÕp gi¸p vµ viªn g¹ch
díi (t¬ng øng lµ 7.23% vµ 6.22%) gîi ý r»ng ë vïng tiÕp gi¸p cã thÓ cã chÊt kÕt
dÝnh h÷u c¬, khi ph©n huû lµm tho¸t nhiÖt vµ gi¶m khèi lîng mÉu. Tuy nhiªn, sù
chªnh lÖch nµy còng cã thÓ cßn do sù ch¸y cña sinh vËt vµ vi sinh vËt ®· th©m
nhËp vµo g¹ch trong thêi gian dµi nhiÒu n¨m.
§èi víi c¸c mÉu g¹ch b¶n th©n ®· gåm nhiÒu kho¸ng chÊt kh¸c nhau, h¬n
n÷a ®· tån t¹i qua nhiÒu n¨m vµ chÞu nhiÒu t¸c nh©n g©y ph©n huû, g¹ch Ch¨m
cã thµnh phÇn pha phøc t¹p. B»ng ph¬ng ph¸p nghiªn cøu nhiÖt lîng quÐt vi sai
chØ cã thÓ kh¼ng ®Þnh c¸c mÉu g¹ch cã chøa mét lîng hîp chÊt h÷u c¬ kh¸ lín.

18
 Sù chªnh lÖch ®é gi¶m
khèi lîng khi nung gi÷a vïng
tiÕp gi¸p vµ viªn g¹ch díi (t¬ng
øng lµ 7.23% vµ 6.22%) gîi ý
r»ng ë vïng tiÕp gi¸p cã thÓ cã
chÊt kÕt dÝnh h÷u c¬, khi
ph©n huû lµm tho¸t nhiÖt vµ
gi¶m khèi lîng mÉu. Tuy nhiªn,
sù chªnh lÖch nµy còng cã thÓ
cßn do sù ch¸y cña sinh vËt vµ
vi sinh vËt ®· th©m nhËp vµo
g¹ch trong thêi gian dµi nhiÒu
n¨m.
§èi víi c¸c mÉu g¹ch b¶n
th©n ®· gåm nhiÒu kho¸ng
chÊt kh¸c nhau, h¬n n÷a ®· tån
t¹i qua nhiÒu n¨m vµ chÞu
nhiÒu t¸c nh©n g©y ph©n huû,
g¹ch Ch¨m cã thµnh phÇn pha
phøc t¹p. B»ng ph¬ng ph¸p
nghiªn cøu nhiÖt lîng quÐt vi
sai chØ cã thÓ kh¼ng ®Þnh
c¸c mÉu g¹ch cã chøa mét lîng
hîp chÊt h÷u c¬ kh¸ lín.

H×nh 2.12 Gi¶n ®å ph©n tÝch nhiÖt c¸c vÞ trÝ cña

m¶nh g¹ch cßn liªn kÕt gi÷a hai viªn
(tõ trªn xuèng lµ gi¶n ®å cña viªn g¹ch phÝa trªn,
phÇn tiÕp gi¸p, viªn g¹ch d­íi)
19
 3.7. Ph©n tÝch cÊu tróc, thµnh phÇn pha vµ thµnh phÇn nguyªn tè
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch nhiÔu x¹ R¬nghen dua trªn viÖc ph©n tÝch
chïm tia nhiÔu x¹ trªn tinh thÓ ®Ò nghiªn cøu c¸c ®Æc trng cña vËt liÖu
§©y lµ ph¬ng ph¸p m¹nh ®Ó nghiªn cøu c¸c kho¸ng chÊt. Chóng t«i ®· sö
dông ph¬ng ph¸p nµy ®Ó nghiªn cøu mét sè mÉu g¹ch mµ ®· ghi nhËn thÊy
®Æc ®iÓm t¬ng ®èi kh¸c thêng.
Tõ c¸c gi¶n ®å nhiÔu x¹ R¬nghen, c¨n cø vµo vÞ trÝ vµ tæ hîp c¸c v¹ch
nhiÔu x¹ cã thÓ x¸c ®Þnh ®Þnh tÝnh c¸c kho¸ng thµnh phÇn trong g¹ch. Còng tõ
c¸c gi¶n ®å nµy, b»ng c¸c tÝnh to¸n phøc t¹p h¬n cã thÓ cho biÕt thµnh phÇn
®Þnh lîng c¸c kho¸ng.

H×nh 8.1 Gi¶n ®å nhiÔu x¹ cña g¹ch th¸p F1

Trªn h×nh 8.1 lµ gi¶n ®å nhiÔu x¹ cña g¹ch trªn c¸c th¸p F1 cho thÊy
sù cã mÆt cña nhiÒu kho¸ng nguyªn sinh, trong ®ã chñ yÕu lµ th¹ch anh,
felspat, muscovit; kho¸ng vermiculit Ýt chøng tá nguyªn liÖu lµm g¹ch lµ sÐt
th«, kh«ng nung ë nhiÖt ®é cao.

20
.3.8 Thµnh phÇn kho¸ng vËt mét sè mÉu g¹ch trong nhãm th¸p E vµ F

Ph©n tÝch c¸c gi¶n ®å nhiÔu x¹ tia X còng cho biÕt thµnh phÇn pha
kho¸ng cña g¹ch mét sè kÕt qu¶ gi¶i phæ nh sau:

Ký
Thµnh phÇn kho¸ng
hiÖu
Th¹ch anh vµ thuû Amphibo
Felspat Clorit Mica Mulit Spinen
tinh l
E1.02 57.03 28.18 4.28 - 5.99 4.50 -
E1.03 66.00 15.62 4.11 6.00 7.42 1.64 -
E2.01 61.87 28.51 5.41 - 4.20 - -
E3.01 77.33 11.28 5.45 - 4.95 0.98 -
E4.02 62.88 29.6 2.79 - 3.71 - -
E5.04 63.37 22.21 .2.28 - 5.70 1.40 -
E6.01 68.00 21.33 5.64 - 4.9 - -
F1.02 50.50 42.38 3.66 - 1.08 2.46 -
F1.13a 68.85 14.96 5.61 - 10.65 0 -
F1.13b 68.12 16.67 3.73 - 11.47 - -
F2.03 81.21 5.9 - - - 4.92 5.90

Trõ c¸c ngo¹i lÖ, hµm lîng lîng th¹ch anh vµ thuû tinh c¸c mÉu trong
kho¶ng 57 ®Õn 68 %.
Trong giai ®o¹n 1 chóng t«i ®· ph©n tÝch ®Þnh lîng thµnh phÇn ho¸
häc cña 3 mÉu cã khèi lîng riªng. C¸c ph©n tÝch ®Þnh lîng thµnh phÇn ho¸
cho biÕt hµm lîng s¾t kh¸ lín, cã mÉu gÇn 10%, hµm lîng nh«m oxit ë møc
trung b×nh kho¶ng 16%, ®Æc biÖt hµm lîng Cao, MgO nhá cì 2%.

KÕt qu¶ cô thÓ 3 mÉu g¹ch tr×nh bµy trong b¶ng sau

Thµnh phÇn ho¸ %

Ký hiÖu MÊt khi
SiO2 Al2O3 Fe2O3 CaO MgO
nung
E3.04 69.32 15.30 7.52 0.9 0.67 6.1
E4.02 61.69 13.48 9.06 1.1 1.33 7.3
F2.02 64.75 16.33 9.83 1.07 2.12 4.45

21
4. Ph©n tÝch vËt liÖu ®¸ t¹i Mü s¬n
TÊt c¸c c¸c chi tiÕt b»ng ®¸ t¹i Mü s¬n nh×n chung ®Òu thuéc chñng
lo¹i ®¸ c¸t kÕt, mét lo¹i kho¸ng thø sinh xèp vµ cã ®é bÒn kh«ng cao. Tuy
nhiªn, c¸c thµnh phÇn quan träng (nh c¸c ®µI thê, linga hay c¸c lanht«,
khung cöa cã ch¹m kh¾c ®Æc biÖt lµ c¸c bia ký) th× vËt liÖu sa th¹ch ®îc
lùa chän lo¹i cã ®é bÒn cao h¬n, cÊu tróc mÞn vµ mµu s¾c ®Ñp h¬n so víi
c¸c thµnh phÇn lµm b¨ng ®¸ kh¸c.
................

5. X¸c ®Þnh thµnh phÇn v«i

Nh»m môc ®Ých nghiªn cøu v«i sö dông lµm chÊt kÕt dÝnh, chóng
t«i ®· x¸c ®Þnh thµnh phÇn cña v«i sß, mét lo¹i v«i cã phÈm chÊt tèt thêng
sö dông trong d©n gian. KÕt qu¶ ph©n tÝch nh sau:

6. Ph©n tÝch vi sinh vËt

............
7. kÕt luËn
Qua mét sè phÐp ®o ®¹c ph©n tÝch c¸c vËt liÖu t¹i di tÝch Mü s¬n,
cã thÓ rót ra mét sè kÕt luËn s¬ bé nh sau
1. CÊu tróc g¹ch:
 Qua quan s¸t vµ sö dông kÝnh hiÓn vi nhËn thÊy ®Æc ®iÓm næi
bËt cña g¹ch Ch¨m nãi chung vµ cña g¹ch Mü s¬n nãi riªng lµ ®é xèp
rÊt cao, nhiÒu lç xèp cã kÝch thíc vµ h×nh d¹ng kh¸c nhau. §é xèp
nµy kh«ng chØ do sù cã mÆt cña c¸c phô gia (t¹p chÊt) mµ cßn do
yÕu tè kü thuËt chÕ t¹o g¹ch.
 Trong thµnh phÇn cã nhiÒu h¹t ph©n t¸n víi kÝch thíc còng rÊt kh¸c
nhau, tuy nhiªn c¸c h¹t lín ®îc bao bäc bëi c¸c h¹t nhá nªn t¹o thµnh hÖ
ph©n t¸n ngo¹i lùc hiÖu qu¶ t¨ng ®é bÒn cho vËt liÖu.

22
2. §é bÒn c¬ häc cña g¹ch:
G¹ch hai nhãm th¸p E vµ F cã ®é cêng ®é thÊp
- §é bÒn nÐn dao ®éng quanh gi¸ trÞ RNTB : 6.11N/mm2 (cao
nhÊt 7.17 N/mm2 vµ thÊp
- §é bÒn uèn dao ®éng quanh gi¸ trÞ R UTB : 1.85N/mm2 (cao
nhÊt 2.31 N/mm2 vµ thÊp nhÊt 1.47 N/mm2).
- Tû sè RN/Ru cao ®¹t ~ 30%. Tû sè nµy thÓ hiÖn tÝnh dÎo dai
cña g¹ch, mÒm song vÉn bÒn.
3. MËt ®é vËt liÖu
 Khèi lîng riªng cña g¹ch l©n cËn gi¸ trÞ 2.7 g/cm2.
 Khèi lîng thÓ tÝch l©n cËn gi¸ trÞ 1.59 g/cm2.
4. §é hÊp thô níc b·o hoµ
 §é b·o níc cña g¹ch WTB = 22.28%, gi¸ trÞ cao nhÊt vµ thÊp nh©t t-
¬ng øng lµ (18,7 vµ 28.3%).
5. §Æc trng nhiÖt
 §Æc trng nhiÖt ®iÔn biÕn chñ yÕu trong vïng ph©n huû hîp chÊt
h÷u c¬, Ýt cã hiÖu øng ë c¸c vïng nhiÖt ®é cao chØ ra r»ng g¹ch ®îc
nung kh¸ chËm.
 Lîng mÊt khi nung kh¸ lín tõ 2 ®Õn 10%, cã thÓ do trong thµnh
phÇn g¹ch cã c¸c t¹p chÊt h÷u c¬ lµ c¸c phô gia chñ ®éng ®a vµo.
6. Thµnh phÇn pha
 Qua c¸c gi¶n ®å nhiÔu x¹ R¬nghen cho thÊy thµnh phÇn gåm nhiÒu
kho¸ng vËt nguyªn sinh, thÓ hiÖn nguyªn liÖu lµ ®Êt sÐt th« kh«ng
läc luyÖn, lîng c¸c h¹t kho¸ng cã kÝch thíc nhá ®ñ lín ®Ó bao bäc c¸c
h¹t cã kÝch thíc lín h¬n t¹o thµnh hÖ xèp mµ vÉn bÒn v÷ng.
Tãm l¹i qua c¸c ph©n tÝch ®· tiÕn hµnh cã thÓ tæng kÕt s¬ bé
c¸c th«ng sè kü thuËt quan träng cña g¹ch Ch¨m t¹i Mü s¬n nh sau:
B¶ng 2.10. C¸c th«ng sè chÝnh cña g¹ch Ch¨m Mü S¬n

STT Th«ng sè Gi¸ trÞ

23
1 Khèi lîng riªng kho¶ng 2.27g/cm3
2 Khèi lîng thÓ tÝch kho¶ng 1.59 g/cm3
3 §é bÒn nÐn 6.11(N/mm2)
4 §é bÒn uèn 1.85N/mm2
5 §é b·o níc 22,28%
6 SiO2 58-70 (%)
7 Fe2O3 7.5-10 (%)
8 Al2O3 13-17(%)
9 CaO + MgO 4 (%)

24