Hồi Ký Của Một Thằng Hèn - Tô Hải

WWW.THTNDC.
ORG TAP HOP THANH NIEN DAN CHU

Nhc s T Hi chnh sa v b sung Hoa Phm (THTNDC) tr gip trnh by
Ngi nh my: unknown
1

Nhc s T Hi

HI K
CA MT THNG HN

Nh xut bn Ting Qu Hng
Pht hnh thng 5, 2009
Hi k ca mt thng hn www.tohai.tk Nhc s T Hi

2
MC LC

Trang

1. i li phi l vit sau cng ___________________ 3

2. V sao ti vit hi k _________________________ 6

3. Tui u th __________________________________ 13

4. Mi nm n sch hc vn ho Ty
nh Ty __________________________________ 26

5. Bc ngot nh mnh ________________________ 44

6. T mt ngi lnh lm nhc ___________________ 57

7. Cuc phiu lu vn ngh bt u ______________ 66

8. Nhng nm thng khng ho bnh _____________ 94

9. Cuc phiu lu gia sa mc gi Lo ___________ 123

10. S tr gi qu t cho nhng vinh quang
cay ng ____________________________________ 138

11. Cuc chin chng M ________________________ 168

12. Bt u v kt thc mt cuc chin
... thm bi __________________________________ 195

13. Vn ngh thi i mi _____________________ 244

14. Khng th cht.. trong im lng ________________ 248

15. Ti ht hn ______________________________ 255

16. V thanh 2006 _______________________________ 280

17. V sao ti vo ng, v sao ti
...chun khi ng ___________________________ 283

18. Cuc i ti nhc ca tn bi bt______________ 301

19. Bi hi kch vo ng ra ng: 5 nm ng
kch v di tr ______________________________ 306

20. Nhc s T Hi v truyn thng _______________ 320


3
1.
I IU PHI L VIT
... SAU CNG

Tp Hi k ny ti vit xong t nm 2000, nhng
do... hn, ti khng dm cho n ra mt bn c. Vng, do...
hn, ch chng phi do ci g khc, ti giu n i, li cn
cn thn ghi thm mt dng ngoi ba xut bn vo
nm 2010.

Nh mt li di chc dn v con, khi ti ... cht!

Ti nm 2003, mang bn tho ra c li, thy ngi bt ca
mnh sao vn cn rt r, vn cn lp lng. Mi bit mnh vn
cn cha ht s sc mnh tn bo ca nn chuyn chnh v
sn m mnh tng nm tri. Nht l s ri y v con mnh
s phi chu ng nhng n th bn thu ca by d th i
lt ngi, nu chng may nhng g mnh vit ra ri vo tay
chng.

Ti thy mnh cn phi sa li cun sch - t cch vit, t
ci nhn cha tinh tng v nhng s kin lch s - v vit
thm v nhng con ngi cn c nhc ti, mi ngi l
mt mnh gng nh, nhng gp li ngi c c th thy
hnh nh mt thi i.

V vit thm mt chng TI HT HN!

Nhng n cha, ci thi c c th a cun sch m
ti p by lu ra trnh din ngi c? Vn cn cha phi
lc chng? Ngm ra, tuy vit l Ti ht hn, nhng trong
thc t ci hn vn cn , n vn bm chng chng, nh mt
b phn ca c th, ci s mnh khng nh vi mnh rng
ht hn mi ch l s mnh dn vi bn thn khi cm bt m
thi!

Cn u tranh trc din vi ci sc mnh tm ti ang cai
tr t nc, km hm s pht trin ca c mt dn tc l
chuyn khc, khng phi l iu ai cng dm lm!

c bit, ba bn nm gn y ti may mn c iu kin
lm quen vi Internet, nh m c tip cn vi rt nhiu
ngi m ti v cng cm phc. D ang sng trong nc,
h khng h s hi trc n p, ngc t.

l nhng Hong Minh Chnh
[1]
, Trn
[2]
, L Hng H,
H S Phu. Bi Minh Quc, nhng Hong Tin, Trn Mnh

[1]
Hong Minh Chnh, tn tht Trn Ngc Nghim (1920-2008), tng
gi cc chc v Ph ch nhim Trng ng Nguyn i Quc, Vin

4
Ho, Nguyn V Bnh, Nguyn Thanh Giang, V Cao
Qun
[3]
... l nhng nh s, nhng linh mc th cht khng
chu ng chung hng vi l tu s quc doanh, v nhiu, rt
nhiu ngi khc na!

Cng khng th khng ni n nh hng ca hng chc
website c v dn ch trn khp th gii, cng nh nhng g
bn b ti, ng i, ng ch c ca ti nh Bi Tn, V
Th Hin phi b nc, b c v con ra i c vit ln
S Tht, m mt cho bao ngi cn ang sng hn nh ti.
Khng c nhng ci th nhn dn cn tip tc b la di
bi l bi bt cho n nay vn ra r ca tng mt ch ngha
li thi vi c nhn loi.

Ti cng mong sao mi ngi trong cc vn ngh s sp
gi t ci i nhy nha ny hy li mt bn di chc ni
ln S Tht, d ch l 1/1000 S Tht, t ti vi ng bo,
v nhng g mnh v ming cm manh o, v yu hn m

trng Vin Trit hc Mc-Lnin. B khai tr khi CS nm 1968 trong v
Nhm xt li chng ng". Nhng ch thch cn thit bn c hiu
thm v nhn vt c nhc n l ca nh xut bn.
[2]
Trn (1923-2002), nh vn, trung tng, tng gi cc chc v
ph ch tch Quc Hi VNDCCH, trng ban Vn ho Vn ngh CSVN
kim th trng B Vn Ha. V cui i,b khai tr khi CS v u
tranh cho dn ch ho t nc.
[3]
Nhng ngi trong nc u tranh cho dn ch c bit n
nhiu.
phi ci u lm thn tru nga. c nh Ba Ngi Khc
ca T Hoi
[4]
cng l tt, lm c th th ngi vit cng
c th c nhn dn x ti cho phn no.

Ngi c ang ch xem di co ca mt Ch Lan Vin
[5]
,
mt Nguyn nh Thi
[6]1
hai nhn vt ng u by n l
cm bt. ng ngc nhin l theo Nguyn nh Chnh (con
trai Nguyn nh Thi) th cun hi k ca Nguyn nh Thi
s ch c php cng b vo nm... 2014?!

Sao li lu n th? Nguyn nh Chnh vn cn s, cn
tnh ton thit hn, cn bt linh hn ngi cha th gii bn
kia tip tc ng kch mi sao? Hay l chnh tc gi cun hi
k do s in nm 2014 vn cn cha tin l ch ngha cng sn
n ngy tuyt dit?

Ti s phi a vo chng s vit nhng nhn thc mi,
tnh cm mi, nhng s kin b sung di nh sng mi, mt
chng gn nh tm tt tt c nhng g ti vit vo lc
cha c c s tip xc v tip sc ca phong tro i t do,

[4]
T Hoi (1920), nh vn ni ting vi nhng tc phm D Mn
Phiu Lu K, O Chut, Truyn Ty Bc
[5]
Ch Lan Vin (1920-1989), tn tht Phm Ngc Hoan, nh th ni
ting vi nhng tp th iu Tn, nh Sng v Ph Sa...
[6]
Nguyn nh Thi (1924-2003), mt ngh s a ti, nh vn nh th,
nh nghin cu, nhc s sng tc, c nhiu tc phm trong mi lnh vc.


5
dn ch, i quyn con ngi ang o o dng ln mi gi,
mi ngy trong ci x hi c ti ng tr ng nguyn ra.

Vit xong chng b sung cn thit, ti s cng b cun
hi k ca i mnh trn mng Internet ton cu mi ngi
nu bit ri s bit thm v mt tri vi nhng gc khut
ca mt x hi ti t c sn son thp vng bi mt l bi
bt hn h, trong , than i, c c bn tay ca k vit nhng
dng ny.

Ti sao li phi cng b trn Internet?

Bi v khng th trng ch s xut hin ca mt nh xut
bn t nhn nh n trn no s ra i trong mt cuc
i mi gi hiu, v tp hi k ny s c in. Trong ci qui
thai kinh t th trng theo nh hng x hi ch ngha,
nhng vn c ti vi t do t tng, vi nhn quyn ti
thiu, chuyn quyt khng th xy ra.

Tht tnh, ti nhng c mong li nhn gi ca ti s n
tay ng bo, b bn, ng i, ng ch c ca ti, nhng
th h sau ti, k c k th ca ti na, trong dng mt cun
sch bng giy trng mc en hn l mt cun sch trn mn
hnh my tnh. Mng thng tin ton cu cho ti nay vn cn l
mt ci g xa l vi tuyt i a s dn chng Vit Nam, k c
nhiu ngi gi l c hc nhng v gi, khng cn sc
c my trm trang trn computer!

Cui cng, xin ngi c, nht l cc bc thc gi, hy
lng th cho nhng thiu st, nhng nhm ln ch ny
ch khc v tn tui, a danh, ngy, thng... m mt cy bt
tr tui 80, ti vn hn, sc kit, c th mc phi.

Si Gn ngy 1 thng 5 nm 2007


6
2.
V SAO TI VIT HI K?

Khi ngi ta bt tay vo vit hi k, y l lc mi kht
vng sng to cn, mi ham m, hoi bo tt, v thn
cht cm li hi hin trc ca s...

Cu m u , nu ti khng nhm, l ca George Sand
[1]

m ti c, thng cm v t nh rng ri y chnh
mnh cng s phi li cho i t dng ni tht khi bc vo
tui 70, nu nh ci cht lng nhch khng n bt cht!

Bit u y, ri y lch s s c thm c mt s chi
tit trong ti c dit vn ha ca nh cm quyn Vit Nam
trong mt thi gian di trn na th k nh nhng chng liu
c ghi trong hi k ca mt k tng lm th vn ngh gi
l v ng v dn trong sut i mnh.

Hy nhn li lch s vn hc ngh thut min Bc Vit
Nam m xem.

[1]
George Sand, tn tht Amantine Lucile Aurore Dupin (1804-1876),
nh vn Php.
Mt l hng ln!
ng vy!

Hu th s thc mc: lm sao m t nm 1945 n u th
k 21, nhn ti t Vit min Bc Vit Nam mt th ng
Ngoi ca lch s lp li t i n th?

Tc phm ca h u ri, ngoi lo to my bi th ca
Hu Loan
[2]
, Trn Dn
[3]
, Phng Qun
[4]
...? Chng c mt tiu
thuyt, mt on vn no ng c trch ging trong cc
trng t tiu, trung n i hc hay sao? Vy m trong sut
thi k t nc ta nm di s lnh o v cng sng sut
v duy nht ng n ca nhng tn xut thn thnh
phn c bn, trnh hc thc mc nh vn c ch
quc ng, cc vn ngh s cng chc ni ny vn c nh
cm quyn trao tng Gii thng Nh Nc, Gii thng
H Ch Minh v th bng khen giy khen, c trang
trng lng knh treo kn nhng bc tng phng khch! Th
hi nhng tc phm c khen nc khen n y gi u ri?

T ra tt c b lch s xp x.

[2]
Hu Loan (1914), nh th, ni ting vi bi Mu Tm Hoa Sim.
[3]
Trn Dn (1926-1997), nh th, nh vn, mt trong s ngi ng
u phong tro vn ngh s i t do sng tc Nhn Vn Giai Phm.
[4]
Phng Qun (1932-1995), nh vn trong Nhn Vn Giai Phm.

7
Hn th na, nhng tc gi c Nh Nc X Hi Ch
Ngha khen hng lot n trong thc t cn l nhng k bn r
lng tm li dng cc loi hnh vn ngh ca ngi
nhng iu bt nhn, bt ngha b c nhn loi ph nh:
khuyn khch con u cha, v t chng; h ho kch ng
ngi cng mt nc chm git ln nhau; ra sc ngi ca
nhng tn st nhn kht ting nh Stalin
1
, Mao Trch ng
2

thm ch, cn qu gi khu u t n nhng tn ao ph v
ci t chc ti c l ng cho ta mt ma xun
3
,dy
nhng a tr bp b bit ni: ting u lng con gi
Stalin!
4
. Nhc nh thay cho nhng k cam tm b t, lun
trn k git cha mnh!

Vy m cho ti cui th k 20 vn cn nhng k u m c
tng cc tc phm tuyn truyn cho cuc chin huynh
tng tn, cho hn th dn tc, cho u tranh giai cp ca
chng l gi tr lm!

1
Iosif Vissarionovich Stalin (1878-1953), tng b th ng Cng Sn
Lin X t 1922 n 1953, kim ch tch hi ng b trng, i nguyn
soi tng t lnh qun i Lin X.
2
Mao Trch ng (1893-1976), ch tch ng Cng Sn Trung Quc t
1943 cho n khi qua i.
3
Phm Tuyn (1930), con rut nh vn ho ln Phm Qunh b Vit
Minh st hi nm 1945.
4
Th ca T Hu (1920-2002), nh th cng sn, ngi nm vai tr
lnh o nn vn ngh x hi ch ngha Vit Nam.
C xem chng tng bc nhau, nnh b nhau, bi xu nhau,
kin co nhau, c nhn ci vt nh mt thi lm lnh
vn ngh ca ng th thy.

Khng th nn nhn mi, nhn dp ngi ta t chc mng
sinh nht 70 tui ca ti ghi cng nhng nm lm n bc
ca ti, ti cng khai ph nhn tut tut nhng g ti gi l
tranh c ng bng m thanh trn Tivi Si Gn. Ti kin
quyt khng cho pht li nhng g ti c nh cm quyn
ngi khen sut qu trnh sng tc. nhc n nhng tc
phm ca ti, ti ch ng ln mt chng trnh do chnh ti
son tho v t tn. N gm nhng ting ni ca tri tim b
cm on, b ln n, thm ch b tr dp sut na th k
5
.

Sau ht, da vo thi c i Mi, nh nhng bn b
ng tnh vi ti v cn gi c mt s quyn hnh cui
cng trc khi v hu, chng trnh Na Tri Tim Ti ca T
Hi ra mt trn mt ting ng h vi ton nhng tc
phm b t lnh, vi nhng li tuyn b gy sc mnh
trong gii lm nhc n lng.

Nhng ng nghip thc s c ti v c tm s ging ti
th hi lng. S ny, khi tr li phng vn, cng ch dm nhn

5
Xem VCD To Hai Grandeur et servitude Tc gi ch thch.


8
mt cch khim tn con s t i nhng g mnh lm ra xng
ng c gi l tc phm.

Cn s khc, nhng nhc s bm cht thnh tch 500,
1000 bi ht ca ngi ng, ca ngi Bc, ng vin con em ra
chin trng hin cn tip tc li nhi k cng vi ng
xin t tin cm nhn danh gii ny gii n th t i, ni
khng,

H gi ti l tn phn ng.

Tr li nhng cu hi ca bo ch hoc truyn thanh,
truyn hnh ti lun nhc li nguyn l bt dit ca ngh
thut: Ch nhng g t tri tim mi n c tri tim!
Nhng tri tim ca ti, hi i, gn mt th k qua li khng
p v...ti! N b tri buc, b cng bc phi p v nhng
ci xa l vi ti: v ng, v hai cuc chin, v nhng tn iu
nhp khu t cc nc cng sn Nga, Tu.

May thay, thi th ri cng i thay.

Lin X, qu hng ca cch mng v sn ton th gii,
ngn uc soi ng cho nhn loi sp ci rp. Thn
tng Marx, Lnine, Stalin gn 70 nm c tn th hn c
Cha Tri b p tan!

c hi k, di bt ca cc vn ngh s v i ca mi thi
i nh Beethoven, Modigliani, Rubinstein, Stravinsky,
Liszt
1
hay ca cc nh chnh tr nh De Gaulle, Khrutchev,
Nixon
2
... cng thy ci cao thng ca h bao nhiu cng
thy ci bn thu, thp hn ca cc nh chnh che
(politicaillerie) by nhiu.

Bit bao tn tui ln chu s ht hi, ln n, thm ch
sn ui, cch ly ca mt th ch, ca tp on nm quyn
lc, k c b ln n l phn bi li cho chng ta cc tc
phm ghi li nhng g h suy ngm qua nhng tri nghim
trong cuc i, nhng bun au, kh cc, nhng chu ng
gh gm c v vt cht ln tinh thn tn ti, tm ti v
sng to.

Trong khi , hi k ca cc lnh t cch mng ch l
nhng cun sch nhng cui, vit ra ct t cao mnh mt
ln cui, gii thch (chng ch th ng hn) cho nhng

1
Ludwig van Beethoven, nhc s v i, ngi c (1771-1827);
Amedeo Modigliani (1884-1929) nhc s ngi Do Thi, ra i ; Arthur
Rubinstein (1887-1082) nhc s dng cm lng danh mi thi i; Igor
Stravinsky, ngi Nga (1882-1971) nhc s, c coi nh nh cch mng
trong m nhc; Franz Liszt, ngi Hungary (1811-1886), nhc s dng
cm ti danh, ng thi sng tc nhc tn gio ni ting.
2
Chnh khch Php, Nga, M thi cn i.


9
hnh ng sai lm, ti cho ngi khc v nhng tht
bi mang tnh lch s m k vit hi k chnh l ti phm.

Vy th, ti, T Hi, mt ci tn c nhiu ngi bit n
ci thi m nhc phc v cng nng binh, ci thi m
m nhc, nu khng lm ng yu cu ca ng l lp tc b
bn quan vn ngh ln n l mt lp trng, l c nhn
tiu t sn, thm ch l m nhc phn ng, c g m
hi vi chng k?

Bnh xe lch s quay vi tc kinh hong cun phng
nhng tc phm, v c nhng tc gi ca chng tng ot
gii thng ny hun chng n li than i, c c ti trong
!

L cng bng chm chp cho n nay phc hi mt
cch rt r (khng cn mt quyt nh hnh chnh no ht)
nhng tc phm v nhng tc gi mt thi b o y, b cm
on. Cuc i Mi, thc t l tr li nh c, nhng quan
nim v ci p cho nhng tn tui ln mt thi trong
mi lnh vc qun s, chnh tr, vn hc, ngh thut nhng
ci tt tnh ngi!

Trong cn au cui i, mt s cu u vin trung ng
ng khng cn ch ngi gh trong cc ban chp hnh mi,
my ng tng b cho ra ra, ngi chi xi nc hoc b khai
tr khi ng v bt tun thng lnh, tnh ng. Kinh
nghim mt i theo ng cho h ci vit nn nhng
trang sm hi c phn no gi tr. H phi tr gi cho s
dm nhn li cuc i bng con mt khch quan v tnh to
bng s trng tr tng i nh nhng so vi ngi i khng
khc: b giam lng ti nh, b ct in thoi, tch thu
computer...

Trong khi ti xin nhc li my anh vn ngh s m
ng vn cn xm ng xm chen ln nhau ginh bng
c my ci gii thng cho nhng tc phm m con chu
ngy nay chng cn coi l ci ging g. y l cha k nhng
k chng bao gi gp mt trong nn vn ngh, k c vn ngh
phc v cch mng, nhn dp ny dp khc cng c nh
nc v sn ho phng ban thng v sng tc!
Mt bc tranh ci ra nc mt.

Ring ti, khi chng cn lao ng ngh thut c na
(ng hn l khng cn mun lao ng ngh thut na) bng
dng li c ci Nh Nc cng nng binh tng cho ci
Hun Chng Lao ng Hng Nht.

V khi khng cn sng tc na (ng ra l khng mun
sng tc na) th li c ngi ta treo ln c ci m-ay Gii
thng Nh Nc! Sng cha?


10
Ti nghip cho my anh Vn Chung
1
, Nguyn nh Phc
2
,
L Yn
3
, V Trng Hi
4
, Trn Ngc Xng
5
... chng cn sng
trn i m hng ci Gii thng Nh Nc n. Ni
thm cht cho vui: ci gii thng ny quy ra tin th cng
c gn bng mt phn mi gii thng tng cho hoa hu
y. M lm hoa hu th cn qui g phi c hc.

Bi kch hay hi kch y?

D sao th ci gii thng ng gi hai nm lng hu ca
ti cng l mn tin thm vo cho hai nm ti ngi vit nhng
trang tic nui cuc i m cc bn ang cm trong tay.
Khng c n ti nh m c ni n hn m v vi t.

Khng c n th bit ly g n m vit? Cho nn ti cng
thy cn phi ghi li y li tri n i vi ng Cng Sn

1
Nhc s Vn Chung, tn tht Mai Vn Chung (1914-1984) thuc th h
u ca nn tn nhc Vit Nam, tc gi ca nhng nhc phm ni ting
Bng ai qua thm, Trn thuyn hoa...
2
Nguyn nh Phc (1919-2001) l mt nhc s, ho s v nh th, ni
ting vi nhng ca khc C li , Li du t (trc 1945), Chin s Sng
L, Qun tin phong, Bnh ca, Ting n bu...
3
L Yn (1917-1998), nhc s thi k tin chin, ni ting vi cc ca
khc B Bng, Xun Ngh S Hnh Khc, Nga Phi ng Xa
4
V Trng Hi, nhc s, hot ng m nhc t nhng nm Khng
chin chng Php ti Lin Khu III, hm i t.
5
Nhc s, sng tc trong khng chin chng Php ti Lin khu 3.

Vit Nam to iu kin cho ti vit nn nhng dng hi k
ny

Th l, vi sc tn cn li, ti bt u...
Nhng hnh nh u tin n vi ti r nt nht chnh l
nhng thi gian, khng gian, s kin v nhng con ngi
mang li cho ti nhng cm xc, nhng nim vui v ni bun.

Trong u ti trn ngp hi c i c thot ra. V th
trong khi vit, ti lun phi c gng sao cho khi lc ch
t tng (cch ni mo m trong ngn t vn ngh cng
sn). V trc ht, ti phi bp c s hn nht trong
ti, l ci bn r su cht trong mt thi gian qu di sng
trong lng kn, cch ly bu tri t do.

Ti s vit bn b, con chu hiu v thng cm vi ni
au ca nhng ngi c cuc i phi sng v lm vic vi
ci u v tri tim ca tn n l.

Ti tnh nguyn lm mt trong nhng ngi vch trn
nhng b mt chnh tr dm, vn ngh dm, nhng tn c hi,
cn tr, git cht tc phm, y nhng ti nng vo h su
qun lng.

ng bun l nhng chuyn c giu kn , ti u
c bit, thm ch cn c tham d cc k hoch hi ngi
(c gi l kim im, hc tp, thu hoch... ) ngay t khi

11
chng mi c phc ho, trong sut qu trnh ti cng v
cp u, lnh o ch o ngh thut.

bo v ch ng ca mnh, ti khng dm ci li
nhng li chi ra b ti l phn ng, m ti l Vit
gian, h hng nh ti l tay sai quc!

Vy th lm sao ti dm bo v cho mt on Ph T l
khng phn bi, mt Phm Duy
1
l khng phi dinh t ch
v khng chu c gian kh?

Ti chn con ng ci u nn lng mc d ti bit r
nguyn nhn v sao ng cu on Ph T
2
ca ti phi v
Thnh, bit r khng ai khng s cht m li dm mt mnh
vc n, nhn i vt U B, Ba Rn vo chin trng Bnh
Tr Thin c lit nht vit nn B M Gio Linh, V Min
Trung nh Phm Duy.

Ti l th y.

Nhng m mu h tin , ti khng phi khng bit. Tri
li, ti hiu ra ngay t lc chng mi c bn bc trong ni

1
Phm Duy, tn tht Phm Duy Cn (1919), nhc s ni ting vi rt
nhiu tc phm c thnh gi mn m.
2
on Ph T ( ?-1989), nh vn, dch gi.

b. Lng ti chng li th on hi ngi, nhng ming ti
li khng dm ni ra.

Ni bt bnh b dn nn m nh ti sut my chc nm
tri. Dn d, n bin ti thnh mt ni mu thun. Mc du
ti t nguyn dn nn, ming ni la kia thnh thong li bc
ra. Nhng phn ng khng km c xy ra ngy mt nhiu.
Th l chng c cc cng bc mn cn ca ng ghi li
bng giy trng mc en trong l lch ng vin ca ti, km
theo nhn xt khng c thc bo v ng, hay pht ngn
v trch nhim. Ti mang ti khng c thc bo v ng
chng qua v ti khng chu bo v ng v nhng ng vin
c chc c quyn lm nhng iu sai tri.

Ngay c vi trng ban T Chc Trung ng L c Th
3

quyn sinh quyn st l th m ti cng dm ni thng mt:
Ti sao khi nhng ngi nhn danh ng lm by, chng ti
ph phn h th li b ghp vo ti chng ng, chng ch
ngha cng sn? Ti sao l phi bao gi cng thuc v h, mc
du h khng c mt xu kin thc i thoi vi chng
ti?

3
L c Th (1911-1990), bit hiu Su Ba, tng gi nhiu chc v
ln nht trong b my cm quyn ca CSVN, ni ting l ngi c bn
tay st trong s cai tr.

12
ch l mt trong nhng c liu em li cho ti nhiu
thit thi, cay ng.

Vi nhng c liu ny, bn b bo: T Hi l thng c
bn lnh. Nhng ngi cng ngh nh ti nhng bit gi
mm gi ming th khoi lm, v c T Hi ni thay mnh!
S cn chc cn quyn nhng khng n ni ti t qu th c
tm cch hm phanh ti li cc anh trn v au u
m phng lung tung.

Cn ti, ci tui ngoi 70, chng cn g mt, li c
s c v ca s ln bn b, ti c n khi c iu kin.

Cng c ngi cho rng ti di c c, c k nhc l cn
thn ko vo t!

Nhng ti quyt: 55 nm ming b lp kho ko, gi
y gi, v hu, c mun chia s vi bn c nhng hi
c ca i mnh th cng chng cn phi e ngi nhng li ong
ting ve rng mnh v t li, mun kim chc ci g.

Cn v ng ? Ti cc cn n t khuya ri v ht sc
vinh d c tr li hng ng nhn dn ang b mt nhm
ngi bt sng cuc sng tri lnh, n g, mc g, xem g, c
g, thm ch cht kiu g cng u do h quy nh v cho
php!

Ti ni v s ni, ni tt, ni vi bn b, vi ngi thn,
vi con chu, cht, cht, cht nhng g m b no ng gi 70
cn ghi nh c v ci thi tng mnh l mt cnh i bng
bay bng gia tri.

Nhng, than i! Gn ht cuc i, ti vn ch l con i
bng... cnh ct, chy l t trn mt t m vn vp ng n
gy m, tri lng.

Hi vng rng sau khi c hi k ny ngi c s thng
cm cho ti, cho cc bn ti, nhng ngi ngy th, ti
nghip, c cuc i b la di v i di la ngi khc mt
cch v thc.

Bit u chng c ngy t nc ny hon ton i mi
tht s, hi k ny s c in ra lm ti liu lu tr v mt
thi cay ng v ti nhc nht trong lch s Vit Nam. V,
may ra, ly tri, nhng i bng cnh ct chng ti s c
nhc ti, nh nhng chng nhn lch s.

Nhng, va l ti va l tng phm lm sao nhng
con i bng cnh ct kia c th bay cao, bay xa?

Thi th xin lm con si ca Alfred
1
de Vigny
1
, con bi c
ca Musset
2
tru ln ting r cui cng, phanh ngc, x lng,

1
Alfred Victor de Vigny (1797-1863), nh vn, nh son kch Php.

13
hin cho lch s mt mu tri tim, mt mu tr c, mt cht
hi tn ca thn xc.

Vi nim tin v b bn rng ngy tn ca ch ngha cng
sn Vit Nam n rt gn, d c chm hn cc nc bc
cha ng, anh c, anh hai n vi ba thp k, nim tin y vn
chy bng trong ti thc gic ti vt b mi s hi, mi hn
km ngi vo computer.

Ti bt u...

T Hi nm 82 tui
Blogger gi nht nc

1
Alfred Louis Charles de Musset-Pathay (1810-1857), nh th, nh
vn, nh son kch Php.

3.
TUI U TH

Ngi ta thng ni: M mt cho i hoc Ct ba
ting khc cho i. Trng hp ti ra i th ngc li! Ti
...nhm mt cho i v...ci sng sc khi ra khi bng
m!

Chuyn ba?

Khng! Tht trm phn trm.

M ti k li ti ra i khng bnh thng. Con ng
ra ng l ra...khi bng! Ti v to con qu (gn 4 k-l),
m li l con u lng, nn ngi ta phi m bng ra sau
cn tr d ca m ti ko di hn mi ting ng h! Ti ra
i mt nhm nghin, ming pht ra ting sng sc nh
ting ci, c l do b nght th, ch khng phi ting khc!

Hn th na, ming ti li c sn hai ci rng ca!

Ting ci ci ming c sn rng ca ca mt thai nhi tr
thnh cng dn Anamt ngy 24 Septembre 1927 sau ny c
h nh T bo rng ti ct ting ci ngo ngh cho

14
i! Hai ci rng ny mi 4 nm sau mi chu rng ti b
mang hai ting Hi sn! Khi rng mc hai ci mi, va to
va di khc thng th ti li b i tn thnh Hi h, Hi
m v ti to bo cng qu kh. Nhng nm sau ny, ngi
no yu ti th gi l rng duyn, ngi ght ti th gi l
rng nhai, rng p.

Ti c cu sng nh nhng c pht tht mnh vo
mng mi chu ct ting khc. Phi chng l im g v k
t lc tr thnh cng dn ca x bo h Bc K cho ti sau
ny, ti lun b n n mi sng mt, mi chu khc! Thng
qu s l ti ra i ng 5 gi 10 pht ti nh thng hng
ng, H Ni v ra i nh vy !

T khai sinh bng ting Ty gi l Acte de naissance vi
cc mc ngy sinh, thng , tn cha, tn m, tut tut u
bng ting Php, ti cn gi mt bn trong ba l mi nhng
nm thnh anh V Quc Qun. Chnh ci t khai sinh na
Ty, na ta ny mt ln lm ti sut mt mng v mang n
trong ba l v b nhng ngi c tinh thn cnh gic cch
mng cao pht hin, tng l truyn n ting Php. Cng
may l trong m kim tra hnh trang ca ti trc lc vt
ng s 5 li c mt ng ch huy nguyn l i kh xanh bit
n l loi giy g. Nu khng, ti b my ng nng dn
rng en cho i tu sut nh nhng c gi, nhng ng gi
b cht oan ung v chy tn c ngy u khng chin li
mang theo c livret scolaire- hc b, mc o, i tt c ba
mu xanh-trng-: c Php!

Ti nh r tham mu trng chin khu III V Hin lc y
ni Th git lm 10 ngi cn hn lt mt tn Vit
gian! Tt nhin, ng tham mu trng ca ti khng phi l
ngi sng to ra ci khu hiu gh rn . ng ch nhc li
li cc lnh t ca ng m thi. l ci rng mnh u tin
trong ngn vn ci rng mnh sau ny sut qu trnh ti i
theo cch mng!

Tr li chuyn ti ra i, to nh Ty, khai sinh na Ty
na ta, v nghe k li, khi n ti v nh c c kn b-dch
1
, v
nh ti ph Bo Khnh ang inh i ting kn n ng vua
con Bo i
2
ra Bc K du hnh quanh h Hon Kim!

Bn nhc u i ti c nghe, nh th, l mt bn kn
Ty do lnh ta thi, c mt c inh Ngc Lin
3
ni ting sau
ny v ng Ty Camille Parmentier ch huy!

1
Dn kn ty (b-dch do ting Php musique = nhc.)
2
Bo i (1913-1997), vua th 13 v cui cng ca triu Nguyn
3
inh Ngc Lin (1912-1991)nhc trng dn qun nhc QNDVN
sau ny. Trc 1945, ng thuc i kn lnh kh xanh ti To Thng S
Bc K (thnh lp nm 1924, do Camille Parmentier ch huy), cn c gi
vi tn Qun Lin.

15
Chng hiu b ti c qu cao thng qu t khng khi
hn mt ln khoe vi bn b: Thng Hi nh ti n c bng-
gu
1
m nhc t lc mi ! C nghe nhc bn nh kn ni ln
l n khc r i b i nghe!

Mi trng m nhc u i ny cn nh hng mi trong
ti t lc nm ni cho ti khi bit a ting ht. l nh bn
phi nh ti c Nh Th Ln, bn tri c ki-t ho nhc hng
tun ca dn nhc harmonique qun i, ng sau l ph
hng Trng vi ting bung, bung, cc, cc ... ca nhng bc
th sn xut trng, c g u u khng ngh t sm tinh m
n tn chiu ti.

S ra i ca ti khng c b ni ti (ng ni mt
trc khi c chu) v h hng hoan nghnh. t ngi thm
hi. Tt c ch do li dm pha: Thng Hon, con Nhung (tn
b m ti) sinh ra qui thai

Ch l b ti c v v mt con trai qu, kt qu ca
mt v to hn nghe u ko di hn 10 nm, t khi b ti
mi ln 8. Ri b ti trn khi thn Thng Phc, x i
Hong, huyn Tin Hi, tnh Thi Bnh lm con nui mt
ng cu rut, b ca ng Nguyn Hu Tr, tng trn Bc
phn Vit Nam trong chin tranh ng Dng ln th nht
1945-1954. Gia nh ng cu thi khng chu c, theo

1
Khiu thm m tt (bon got, ting Php).
cch nhn ca b ti. Chnh v vy, b ti mang trong u
t tng ght Php t rt sm, nht l ght nhng ngi vo
lng Ty!

Mi sau ny, lc b ni ti qua i, ti mi c chng
kin ci thi y n ra sao. a ma b c Ty trng, Ty
en, Ty lai v rt ng con chu...Tu na. Th ra ng cu
rut ca b ti, khi lm tham t u to ly mt b v Ty.
B ny c con vi mt ng thng s cht trn ct-t t-dut!
(I914-I918) nn ng nui lun con ng thng s (ti phi gi l
ch Albert), thm c a con ca ng thng s nht c
Marc m ti ch gp mt ln nhng vn nh tn l
Mahomed. ng tham v b v cng nh my ngi con u
gi tn ta nhng vo lng Ty, hng ngy ni chuyn vi
nhau ton bng ting Ty. Cn h hng ngi Tu l do b
ni ti c b em rut ly mt ng x thu chnh gc Qung
ng. B ti hay chi ci thi n l Ty nhng ng cng t
thy s d ng ni c ting Ty nh Ty chnh l nh
nhng nm thng na lm chu, na lm gia s, na lm y
t nh ng cu rut -mi Ty ny. Tuy nhin, v tnh
cm h hng r rng ng yu ci pha h hng Tu hn h
hng Ty rt nhiu.

Vi ci nhn hm nay, b ti ng l sn phm ca mt
nn vn ho t p l. p-lm xong, c b nhim ti nh

16
Dy Thp
1
H Ni l ng lm ngay cuc cch mng u tin:
Khng bo co g vi b ni ti, ng lng lng lm l thnh
hn vi m ti, mt c ng Dng (sage femme
Indochinoise) kho u tin. Hu qu ca hnh ng vt ra
ngoi khun php l ng phi chu s rung b ca h hng,
ca m .

Khi ti ln mi, b ni ti mi chu ra thm con, thm
chu v ng dp ho thun vi con chu y, c t trn
ngay ti nh a con trai c nht l b ti.

Ti rt t c s sn sc ca cha m v c hai u l cng
chc, i lm sut ngy. Ti, m ti cn phi gc, cha k
nhng ca kh, b c b gi bt k gi no. B ti th l
mt tn ca ch ngha yu nc, yu dn tc... khng nh
hng! ng rt coi trng cc gi tr vn ho dn tc, coi trng
mi l nghi truyn thng. Do c hc v c kh nhiu, ng
rt hiu ci nhc mt nc. Tuy nhin, ng khng tin bt c t
chc chnh tr no. Ti cn nh khi bit ng bc rut, T nh
Ho, lm cng sn, vit bo Le Travail
2
, ng tin on:
Cng sn l ci m thng Ty ght nht! Ri i Cn Ln cho
m coi! Qu nh th! Bc Ho ti b bt v b a i u
khng bit! Ti ngy Cch Mng Thng Tm, bc tr v thnh

1
S Bu chnh.
2
Lao ng (ting Php).
ngi mt tr sau nhiu nm nm ct-x
3
cc nh lao Sn La,
Cn o. V b ti, cho ti mi sau ny vn phn nn:
Chng c ng no xng ng i theo c! ng l c mt
khi mu thun ln. Bui tra, ng mc o the thm, u i
khn xp, x xp mt bc tin hai bc li trc bn th t,
dy ti cch khn vi, thp nhang. Bui ti, ng mc b
Ty do Charles Maus - Chu Mu ct, eo c vt Nicky, xc
nc hoa Lanthric i nhy m!

ng cng l mt nhc cng ton din v nhc c dn
tc. Trn tng phng khch nh ti l c mt b su tp v
n tranh, n nguyt, n t, so, tiu, nh, h... ci no cng
khm s c, lng lng ci tua . ng c th ngi rung i
chi tt c mi nhc c . C l ti m nht l cy n mt
dy m ng ch gy mt ting ri nn ra khng bit bao nhiu
nt. Nhng lc y, ngi bn ng, ti tr mt ngc nhin ri
ci thch th, thnh thong li a tay bt ngay dy n
ng ni cu mng yu: Yn no, b nh cho m nghe!

Khiu m nhc ca ti thc s pht trin khi mt hm, b
ti thu xe ko, ch v mt my ht quay tay cng mt ng
a nha, to, nh. Ti ch mong chng n ti v cm nc
xong l b ti thng vn my ht.

3
Cachot, x lim bit giam (ting Php).

17
i, ci ting ht qua diagphrame nheo nho ting kim st
lc by gi, hp dn ti lm sao! C iu b ti mua qu
nhiu a ci lng, mt mn hon ton khng hp khu v
ti t no. th, v no cng di nm su a! No l Ti
Ca Ai, X n Bng Qu Phi, Huyn Chu N ... vi cc
ging ca Nm Ph, T Chi, T t, T Anh, Nm Sang, By
Nhiu... m ti rt ngn. Ti ch mong n chng ht cho ri,
b ti cho n xen my mn D--d-ma (Jai deux
amours), Actuya (Arthur), Cng-tng (Quand on est
matelot)
1
... Nhng lc y, c ai r i chi, ti cng khng th
ri ci my B Ka (Bka) tuyt vi .

Cho n mt hm, trong mt bu kin t Php gi n
b ti thng t mua theo cc cun mu hng c mt
chng a ht tht to, loi 78 vng/pht. Mt th gii m nhc
hon ton mi l m ra trc mt ti. l cc bi ht
ting Php ca Rina Ketty, ca Josphine Barker, Tino Rossi
2
,
cc bn c tu, ha tu ca cc nhc s lng danh Schubert,
Beethoven, Chopin, Liszt, Strauss
3
... Kh nng ca ci my
quay tay lc y
ch c th c nhng a 78 v ti c lm quen ngay t tui
ln 5, ln 7 cc tiu phm ngn hoc trch on ouverture,

1
Ti c hai mi tnh, Khi ti ta l thu th (ting Php)
2
Cc danh ca Php u th k XX.
3
Cc nhc s ti danh trn th gii.

rhapsodie ca cc tc gi c in m ti sm thuc lng. Mt
tc phm ln duy nht thu trong hai a 78 c n gn 50cm
ng knh cng v vi chuyn hng ny. l bn giao
hng cha hon thnh ca Franz Schubert. Ti ch thy b
ti t ln my mt ln duy nht. Ti ging trn mt lng tai
nghe, nhng sao thy n di qu, kh nghe qu v...chn qu!
Thi y, b ti c l cng nghe ni ngi ta thu thanh
Symphonie Inacheve
4
vo a nn ng t lun t ra mnh
tr thc hay c tm hiu mt tc phm m ng nghe ni,
c u m cha c dp tm hiu, ti khng r.

Tuy nhin, iu r rng l d trn trng n nh th, sau
khi lau chi bng tm vi flanelle mu vng, ng xp n
vo t sch, cnh nhng Horace, Les Misrables, Comdie
Humaine, Polyeucte, Le Cid
5
chng nghe thm ln no
na.
Ti cng chng thch th g nhng th kh hiu . nh
cao m nhc ca ti lc y l Rve dAmour ca Litz, Srnata
ca Toselli, Menuet ca Boccherini, Srnade ca Schubert,
Tristesse ca Chopin ...

Ti thuc lng nhng giai iu tuyt vi ny ngay t khi
cha bit ch. Ti bt u thy n nhng bi ta theo iu

4
Bn giao hng d dang (ting Php).
5
Nhng tc phm kinh in ca vn hc Php vi cc tc gi ni ting
Hugo, Balzac, Corneille

18
Ty cng nh nhng a ht ca Nm Chu, Phng H
1

Nhng rung ng do m nhc to ra cho ti chnh l nhng
vn c nc ngoi! Cn li, ti ch mong sao b ti sm chn
m xp n vo t cho kh tai. Nhng ng th khng. ng
vn say m vn c dn tc cng nh t ra thi thng bng
nhng tc phm ngn ca cc tc gi c in, nhng bi ht
ang thnh hnh Chu u.

ng cn lm ti ngng chn ngi vi nhng ln mi cc
danh ca vng c Phng H, T Chi, By Nhiu v nh t
chc cc bui ca ht thnh phng, trong ng cng l mt
cy n ho tu. Vi hnh nh nhch nhc ca cc on ci
lng m ti chng kin t trn gc nh ti (lc y dn v
Khm Thin nhn ngay sang rp ht Phc Thng), ti khng
chu ni chuyn b ti giao du vi loi xng ca v loi, n
chung ng, thuc xi, c bc, vng tc ngay di chn ti.
M ti khng bao gi c mt cc bui lin hoan vn ngh
kiu y. B c n tng v bn con ht cn nng n hn ti.
B thng ni xa ni gn: Cn thn ko ri bn nh, bn ca,
b v, b con i theo chng n cho m xem!. Mu thun v
ci Hay ci p ny sinh ngay trong tp th nh b l gia
nh ti sau ny cc cuc tranh lun v ngh thut ti
lun khng nh: p t mt ci Hay chung cho mi ngi

1
Hai ngh s ci lng danh ting thi y.

l iu khng tng!, Bt c nc ch c sng tc v
thng thc mt kiu, n mt mn, l ngu xun!

Ti s k v nhng bi hi kch vn ngh phc v cng
nng binh sau ny m trong , ti l mt ti phm, ng
phm kim nn nhn cc chng sau...

Tr li vi gia nh ti.

B ti, d g i na l ngi khai tm cho ti v thm
m. Nhng ti khng tip thu tt c vn hiu bit ca ng.
ng l ngi m m nhc, nhng m nhc c truyn vi ng
l ch yu. m nhc th gii vi ng ch l thi thng
(snobisme). Sau ny, ti cn tic mi gi m bit say m ting
n bu, tm c ci hay ci p trong nhng iu h Hu,
iu l..., hc ng cch kim c giao duyn t sm th tt
bit my. Ti ch m nhc c in phng Ty, nhng bi ht
bng ting Ty, d chng hiu ni dung. Nhng giai iu p
v cng ca n rung ng tm hn nh b ca ti ti mc
ti nh m mn.

Ti vui, ti bun v khng t ln, ti khc. Khc khi t tay
mnh v nhng cu nhc si, , r, , r, , r, ,
r...trong bn Menuet ca Beethoven trn cy mandoline. i!
Ch c hai nt , r nhc i nhc li ri xung ci kt
na la son son fa fa la son mi r... gi trong ti bit bao
ni bun, cho ti bit bao tng tng. Mt chiu ma r

19
rch?...Nhng bc chn l trn ng?...Mt ni c n, lnh
lng n v tn?...
Sao m m nhc c sc truyn cm mnh lit, thn k n
th! Chng cn c li! Chng bit n ra i u! Chng bit
do ai sng tc! Lc y lm sao ti c ni tn cc nhc s c,
Php, . V sau ny, ti cng khng nh: m nhc ch c Hay
v D. Chng c m nhc ch, m nhc ta, m nhc c lp
trng, m nhc mt lp trng no ht. Tt c nhn thc u
i ny t ra vn l chn l!

Nhng g ti tip thu c t tm b trong gia nh v m
nhc cn phi k n ci tp th nho nh nh di. N
gm anh bp T, anh xe
1
Lc, v Hi, v Hin, v Bch v sau
ny n v Nga th... nng dn khng cn nh di ca
gia nh ti na! L do: Cch mng n ra v kip i chm
dt.

Do b m ti quanh nm ngy i lm, ti tic tng, v sau
ny b ti cn ri vo con ng xoa thn cu
2
, m ti ri
nh thng li vui hi t tm nn mi vic trong nh u do
mt na tiu i ngi m nhim. Chnh cc b v gi,
anh bp, anh xe, v Hin, v Bch (m ti c xn xn v
xong c ngi nui) l nhng ngi gn gi nht i vi

1
Cch gi ngi lm vic ko xe tay trong gia nh.

2
Mt li chi mt chc.
anh em ti. Nhiu ngi trong s h li cho ti nhng
n tng kh qun, to cho ti nhng rung ng u i
trong lnh vc vn ngh bnh dn. Ngi ti nh nht l
anh bp T, ch nhim cu lc b m nhc bnh dn m tr
s l ci bp nh ti, rng 20 mt vung, c tng v nn
lt gch men trng tot. y, c ti n, khi b m ti vng
nh, c m ngi t qu ra li hp nhau trao i tm tnh.
Ti khng th qun nhng chuyn tiu lm tc m thanh
ca anh bp T. N gy ci cho c to n sc sa v ngi
k i khi b my b v thng cho mt ci pht nh km
theo cu: Kh gi ci anh ny!

Anh ch ci, nhe i hm rng vu v dn ti lc y 6,
7 tui: ng c k cho ng b nghe nh! Ti phc nht ci
ti bt chc mo c, mo ci nh ting gi nhau, gp nhau
ri go ln nh sp pht in. T c hng anh, pht ra cc tn
s m thanh, m lng, sc thi, tnh cm lc ngp ngng, do
d, lc mnh lit, sn s, lc nh nhng, m du, lc bc la,
dn rp i ti cao tro!

Sau ny, khi hc nhc chnh quy, hnh dung c p,
mp, sf, conagitato, con fuoco, crescendo, decrescen-do,
smorzando, rit, rall, poco a poco.. ti thng ngh n bi hc
ca anh bp T! i, gi m anh bit ti vt v th no khi
nh vt vi bi hc m nhc ca ng thy dng, thy Bch:
Moderato l chm va? Allegreto l nhanh va? Allegro l
nhanh? Vivace l ht sc nhanh?Nhanh th no? Va th

20
no? C l ch anh bp T l ngi thc hin m chng cn
hc hnh ba ci ting cng dch, cng gii thch, cng ti m
v xm xt l thuyt!

Tr li vi ci cu lc b bnh dn nh ti.

Chnh t m ti sm lm quen vi th bnh dn
hay c, d c. T nhng cu tc m thanh, thanh m tc,
nhng truyn tiu lm hon ton c mc ch gy ci, t
tiu lm kch n nhng bi ht v, ht cho ngi tht
vic tht (va ht va din), nhng iu sm soan, h
gy m anh bp T va ht va dng a c g lch cch,
leng keng vo chic ni rang. Sau ny, khi c chnh ng
Nm Ng, b c Tam
1
truyn dy, cc bi Sm soan, H gy
vo ti khng my kh khn v ti tng bt chc anh
bp T ht th, g th: Gi ct trng ln ci m ng
trng... t thu cn th ri.

Chnh nhng con ngi c th, ht nhng iu dn ca c
th lm ti nh hn, tc ng vo tm hn ti gp nhiu
ln nhng a ht pht ra t ci diaphrame (thi y my cha
c loa) lnh lng. Nhng khc m nht trong ti mi ti by
gi chnh l khng kh giao ho, khng kh tm u hp,

1
Hai ngh nhn ni ting cn st li ca m nhc dn gian c truyn
min Bc vo nhng nm 60-70 ca th k 20.

thng yu nhau gia nhng ngi cng cnh ng. Chnh t
ni y, ti chng kin rt sm mt cuc tnh m ti cho l
p nht, chn tht v trong sng nht, hp l nht. l
cuc tnh gia anh bp T v v Bch! C hai cy vn ngh
bnh dn ny phi lng nhau ci cu lc b nh bp ni
trn.

N bt du ra sao? Th no? T bao gi?

Ti khng bit, v ch bit h phi lng nhau qua mt
cuc trao i gia b m ti m ti nghe c!

M ti: Phi tng c c hai a. chng n li, c
ngy nh rut ra th mang ting nh mnh.

B ti: Nhng bt c chng n trai trn gi di
g u m ui chng n c ch? Con b (em Bch ti) ang
qun v n, thng T th tht kh kim ai thay. N tho vt,
kho xoay x, i mn n, lo cho c trn mi ming ch
long mt ci l xong. ng lm th, ti hn!

M ti: Ai nh m bit chng n lm g nhau? Lm sao
trnh khi ch? My hm nay con b (em Bch ti) bt u
diarrhe (a chy) ri ! Khng th n b sa con ny
c na u.


21
Ngay ngy hm sau, khi i hc trng s v, va ti cng,
ti thy v Bch, tay m my b qun o gi bng mt t nht
trnh, nc mt lng trng, i ngc li pha ti. V ci m
ly ti, hn vo hai m ti, ni trong ting nc: Cu Hi li
nh! Ti v qu y, b ui ti ri!

Ti thy thng v qu nhng chng bit ni g, vi chy
vo nh cm mt trong s 4, 5 con bp b trn k i-vng,
ui theo v: Ny, ca em Hi cho v y, v mang v cho
b v nh qu. V vi vng gt tay, giy ny: y cht!
Ch lm th! B bit c, cu cht n y! Ri v li thi,
gt nc mt bc i.

Ci bng dng ngi n b nh b, chm chp l bc
trn h ph, u ci gm bng lm ti tro nc mt. Ti
chng hiu y l th xc cm g? Ti u bit nc mt ca
v l nc mt ca mt cuc tnh tan v? Hay l s oan ung?
L ni au kh, s hi trc mt tng lai m mt.

Ti thng ngi n b ngho, chng b i Tn Th Gii,
gi con mnh, i nui con ngi khc, nay bng chc mt
vic, nht l, tuy v nui em Bch nhng v yu qu ti, chm
sc ti cn hn m ti nhiu. Hn th na, tuy cn nh tui,
nhng ti cng thy s ra i ca v Bch s ko theo s gii
tn ci cu lc b bnh dn m ti rt yu, rt thch. V...
qu l nh th!
Anh bp T nh b ti che ch, c li nhng t ngy
v Bch ra i, anh t ni, t ci hn. Cm nc dn dp xong
l anh tt n, ln chic chng tre nm nghe tng i thch
sng ui nhau trn trn m th di v thnh thong li chm
dy ht thuc lo vt. Khng bao gi ci cu lc b m cng
v vui v y hp li na. i ln, ti mon men xung bp u
b anh T xua tay ui ln nh: ng cm! Khng c xung
y nghe chuyn by na u! Chuyn by? Th m cng l
by sao?

Ci thc mc vn ngh u i ca ti ln u ny
sinh. Cn chuyn anh bp T v v Bch cng lun lm ti
bun v bun mi. Thng hi hai ngi, hai vai chnh
trong nhng m vn ngh bnh dn, mi xa nhau, xa ti.
Thng anh bp T trc vui v, tiu lm sut ngy, nay c
th thn nh b mt con, mt v.

Mt hm, anh gi ti xung bp, ko ti vo lng ni nh:
Ngy mai ti i ri. Ti xin ng b ngh vic. Phi v qu
lm rung thi. Cu li hc hnh tin ti nh!

Ti thng minh bit anh ni di. Anh khng h bit
qu anh u. Chnh b ti nhiu ln ni: Thng T m
ci cha m, i t thu ln 5, n chng c qu qun, h hng
hang hc g nn nui n trong nh t lo n b trn! C ngha
l anh khng c qu, cng chng bao gi lm rung. Vy anh
v qu no?

22
Mi sau ny, trong dp hnh qun qua mt lng huyn
Ph Dc, tnh Thi Bnh, tri xui t khin th no ti gp
li anh, ci anh bp T ca 12 nm v trc! Dng ngi thp
nh, b rng vu k chuyn c duyn, tuy gi i, nhng ti
vn nhn ra anh: Mt ng ch qun tht cy ngay u lng.
Anh cng nhn ngay ra ti: Cu Hi m!. Ngc nhin n
cng cc l khi anh gi to: Bu my i! Ra m xem ny, cu
Hi thnh b i ny! Khi bu my bc ra, tay bng
mt em b 5, 6 thng tui th ti khng khi ngc nhin
n bng hong: v Bch!

Th ra anh bp T theo ting gi ca tri tim, b ngh
nu bp thu i theo Tnh Yu. Tnh yu vit hoa hn hoi!
Anh v qu v Bch, m ca hng tht cy, vt mi li
m tiu, ly hn v Bch lm v, nui c a con ring ca
v Bch vi ngi chng b xc Tn Th Gii v cn sinh
h thm 4 a con, c trai ln gi. Ti thc s mng cho
anh ch lc ny ti gi h bng anh, ch. Sau ny ti cn
chng kin nhiu cuc tnh nhng ti chng thy cuc tnh
no p nh cuc tnh ca anh bp T v v Bch. Phi chng
ci cu lc b bnh dn v cuc tnh p, chn tht, cht phc,
chung thy tuyt vi gieo vo tm hn ti nhng cm
xc ngh thut u i.

Cng t nhng nhn thc t nhin ti tp to lm
th ri vit nhc thu 15, 16 tui. Bi th Thi th l tan gic
mng vng, Nng i gia lc gi xun sang... ng trn Tiu
Thuyt Th By nm 1943, vi bt danh Thi Bnh Dng
nm ti 17 tui, chnh l ti cm xc t mi tnh ca bp T v
v Bch. Bi ht C Mt Nng Thn N,1944, l ti ni ln
tnh cm i vi nhng ngi nng dn m ti yu, ti qu.
Ti cm n ci cu lc b bnh dn y. Ti cm n mi tnh
ngang tri v kt thc p y, v chnh n cho ti nhng
nhn thc, nhng tnh cm qu gi su sc, khng phai m m
chng mt cun sch, mt lp hc no c th mang li. Nhng
khm ph u tin ca Tnh Yu cng t bt u. Tnh yu
tht s chn chnh l khng k tui tc, hnh thc, l phi
vt mi trc tr, phi chu ng mi iu ting, phi mt
c, phi vt chim, phi gi cn.

Anh bp T ca ti c p trai g cho cam ngi nh
th, rng h, mt tot nhm v yu mt ngi n b c
chng, c con, hn anh 3, 4 tui. Cn v Bch? Ci g lm
cho v sm qun anh chng mt tch? Ci g lm v phi
lng anh bp T nu khng phi m anh v ci ti, ci duyn
ca mt cy vn ngh bnh dn?

V h thnh v thnh chng, sinh con ci, thng
yu nhau n lc bc u. Ti nhn thc kh su sc v tnh
yu t mi tnh cht phc d thng v th nghim
trong cuc i yu ng ca bn thn. Nhng t n ci
kt c hu nh cuc tnh bp T - v Bch qu l kh khn,
i khi vp ng n trc vy, try da m chng tm c tnh
yu l tng.

23

Tr li tui u th, ti cng khng th qun ci trng
S Saint Joseph, ni to cho ti mt tnh cch ni lon,
phn ng v chm bim. Chnh t ni ny ti c b ti
cng nhn l c khiu vn ngh v c khiu cng u
cng c nn ng nht ti vo ci trng m ng tng ti s
ht ng cc ca! No hc ch, hc nhc, hc ht, hc kinh
thnh gia nhng con ngi gn nh khng bit ci, bit
khc...ngi no cng ging ngi no cch n mc, b
mt v cm, l , i ng khoan thai, ni nng nh nh,
khc hn vi ti, mt a b n to, ni ln, lun thch chi
tri, khc ngi.

Ti cn nh nh in ci cng trng to tng, xy kiu g-
tch, c xch li bng mt ng kho to bng nm tay, sut
ngy ng im m. Hc tr vo trng bng mt cng hp bn
hng, ch m vo nhng gi vo hc v tan lp. ng dn
vo cc lp va i khng qu hai ngi, xy bng xi-mng
un cong mt cch c .

qua y th phi i chm, u phi ci v phi i chnh
gia ng! Bc sang bn phi hay bn tri l mt thng
bng, ng b nghing vo hai bi dm bt cao qu u l con
nt chng ti ngay! ng sau hai bc tng l dy c l
ci g th bn tr chng ti u bit v s pht run mi khi c
ngi ci th gii b cch ly c a ln lp hc do
hc tr no mc li! l nhng ngi m, ngi cm, ngi
d dng, qui thai m nh th nui lm phc. H ch c mt
nhim v l lm vn, k c ngi qu ct, i ly hai ba
n.

Con ng vo lp l con ng mt chiu u tin
ti bt buc phi i, khi bc vo tui tin hc ng
(prscolaire) lc cha gi l mu gio. Ch c tr ln ch
khng c tr xung v s vng cng ngi khc. Tan lp
th v bng mt con ng y ht nhng bn kia dy nh b
tr thnh hng lot lp hc ging nhng cn h c s khi
vo nhm m ti thy li sau ny khi c nhng cn h xy
dng theo kiu Bc Triu Tin! Ngha l ging nhau v tit
kim n mc nh thch thc mi kin trc s phi tht
nghip! y, l con nt chng ti ngy no cng phi qu
trn gh bng cu kinh bng ting Latinh v hc nhng bi
thnh ca m chng hiu Bo-n v-lun-ta-tt Pc-xi-om-ni-bt
l ci qui g.

Do to con nht nn c xp ngi bng gh sau cng, ti
thng lng lng a mt chn xung t, c kinh trong t
th chn ng chn qu nn u gi khng b chai nh cc
bn. Cn vic hc ch ca c cha A-lch-xng Rt
1
th c

1
Alexandre de Rhodes (A-Lch-Sn c-L) 1591-1660, tu s dng Tn
ngi Php, trong phi b truyn gio n Vit Nam th k 16, ngi
c coi l c cng u trong vic to ra ch Vit hin nay.


24
nm ch ngi ngoo c, vo sn, t mc ln cc ch a, b, c m
cc s vit sn bng bt ch. iu ny gii thch ti sao hc
tr bt u i hc t trng s, ch vit u nh g bi! Tuy
nhin phi ghi nhn mt iu: chnh t ci trng ny, qua
nhng bui ht hp ca di bn tay ch huy ca s Thanh v
cy n harmonium do s Trc n ln nhng hp m tuyt
vi, khi nim u tin v ho thanh hnh thnh trong ti.
Nghe m nhc m khng c b m, ht m ch c mt b i
vi ti, ngay t thu y, chng khc mc qun khng di rt!
Ring ti, d cc s chng a g thng con nh Judas
1
ng
nghch nhng vn phi x dng ti vo chn n ca, lnh
xng...ri b trng trong mi hot ng ca ht trong cng
nh ngoi nh trng.

Ti tr thnh k t mn, t kiu ngay t tui ln 6! Ti
c gi l con sn ca ca trng, c thy (frre) Qung
v cha (pre) Rangel c bit ch v cho vo nh th bi
dng thm v m nhc. Nhng l thay, ti hc khng vo.
m nhc qui g m c: Mt trn th bng hai trng, mt
trng th bng hai en, mt en th bng hai mc. Bng l
th no c ch? Hc ht c quyn Marmontel m ti chng
thy ti ht hay thm, hiu thm ci hay, ci p ca cc a
ht ca Brahms, ca Beethoven m b ti ngy cng c thm
nhng ch knh nhi vin tri! Th ! S coi thng mi

1
Judas, tn ca tng phn bi Cha Gi-su, theo Kinh Thnh.

quy tc, bn cht lun mun bung ra, lun mun khc
ngi, sm hnh thnh trong ti, lm cho cuc i lun
lun b vp ng, b nhi ln dp xung mi n hm nay, v
c l, cn b nh gi chng my hay ho g cho n khi tr
thnh tro bi.

Nhng nm sau ny, khi ...d ng d thng, c dp v
thm nhng ni ti bt u thnh ngi, nh ti cc k nim
tui u th, ti khng th cm c nc mt. Cnh xa, ci
cn ci mt. Ngi c th chng cn ai. B ti mt. M ti
v 6 a em i theo ng Thiu ra nc ngoi. Cc ngi
thn thu nh nh v gi, anh bp, anh xe, v Hin, v Bch,
v Nga... chc cng ra ngi thin c, v cu Hi tht
thp c lai hy ri.

S d ti hay bun v c th khc khi ngh ti nhng ngy
xa xa y k nim v ti sng n c, b v gia
ng i sut bao nm thng, khng h hng thn thuc,
khng mt ln c nh tr v mi nh xa. Ti cam chu
nhn mt vai kch ph, rt ph trong sut v bi kch di ca
t nc.

Vit v nhng k nim tui u th, ti cn c th k nhiu,
rt nhiu, v tt c u c ghi trong tr nh, khi ti hin
chng cn m nt, cn gy xc ng cho ti hn bt k k
nim no sut gn na th k phiu lu trn ng cch
mng. C ngi cho rng do n l nhng hnh nh in ban

25
u ln v i no mt con ngi. Ti th cho l v n khng
bao gi lp li, thm ch ging ging nhau nh khi con ngi
trng thnh, qu chai l vi k nim, nht l vi con
ngi Vit Nam, tri 35 nm khi la, huynh tng tn,
qu nhiu chia ly, mt mt, qu nhiu trn chin, qu nhiu
tn ni, tn lng, tn sng m nh chnh xc. Ti ch k li
nhng g ch yu tc ng n bn nng v tr tu ca ti,
mt k ci g cng bit m chng bit ci g, mt k c
tng mnh thng minh hn ngi nhng nay b ngi i
cho l ngu xun nht nc. Chng ngu sao m n hm
nay, c th vn bng, k c hai bng qun s, mt bng t
ti Ty, mt bng tt nghip Anh Vn ngoi gi, mt giy
chng nhn tt nghip sng tc m nhc trnh tng
ng i hc loi u v mt l hun chng, huy chng,
bng khen chng gip cho ti kim ni mt mi nh, vn i
thu di di, vn i ci xe lc cc.

Thi gian tri nhanh hn sc vit ca ti qu nhiu.

Ci cht! Tao phi chy ua vi my hon thnh bn
t th ny, con chu tao, bn b tao bit c tao
sng p hay sng... hn ra sao?


26
4.
MI NM N SCH
HC VN HO TY ... NH TY

ng lc ti chp chng bc vo lp ng u
(Enfantin) trng tiu hc l lc b ti c b nhim v lm
ph ch s bu in tnh l, tnh Thi Bnh. Thi gian y Thi
Bnh l tnh i ngho nht nc v cng l ni c ngi
Php cai tr vi bn tay st nht! L do: qu nhiu v ni lon!

V sau, khi trng thnh, ti mi v l v sao mnh t
b gy khp ni tung honh
1
ny li sinh ra qu nhiu con
ngi khc nhau, cch mng th cch mng n cung tn, i
khng th i khng n cng cc! Cng t mi trng ny,
xut hin nhng gng mt l phi l tri, i trng thay en
n khng ng: nhng ngi gp vn may, nhng tn c hi,
cch mng gi hiu, c nhng con ri c cch mng to
nn sau ny lm kh cho c ngn vn con ngi!

Chnh t ci trng mang tn ng Ty Monguillot no ,
ci trng Primaire Suprieur de Thi Bnh
2
c nhng

1
Thi Bnh ni ting v c nhiu hnh kht lang thang trn c nc.
2
Trng tiu hc.
hc sinh sau ny tr thnh th tng ta, tng ch,
nh vn, nhc s, o din, ho s, gio s ri chi nhau,
nh nhau ch chp sut na th k bng ngi bt v bng
sng n. Gp li nhau tui 60, 70 tt c chng ti chng cn
ai mun nhc li v bi kch c mt khng hai, v bi kch di
nht m h phi tham gia gn ht cuc i.

Hy cho ngi khut c nm yn di ba tc t
min Bc, min Nam hoc bn M, bn Php. Hy ngi
gp may hng nt nhng hnh phc tri cho n cui
i. Xt cho cng, nhc n h d yu, d ght cng l tn c.
H v ti chng qua ch l nhng vai k ph, ngi chnh
trong v bi hi kch do ngi khc vit m hi kt chng ai
thng ai v tt c u tr li im xut pht!

Mt ngi bn c ca ti, ng V Ngc Hon, thiu tng
Vit Nam Cng Ho thi ng Nguyn Vn Thiu, sau nhiu
nm chy trn cng sn tr v, gp li ti trn lu 12 khch
sn Caravelle ch tay vo m lau nhau ang ngoe nguy
trn sn nhy m ni: Ils sont des vrais vainqueurs et nous
deux H chnh l nhng ngi chin thng, cn hai a
mnh... Ti tip: des vaincus! k chin bi.

Trong cuc chia tay ln cui y, dng nh c hai chng
ti rt cuc ri cng tm c nhng nhn thc mi v cuc
i, v con ngi...

27
Hon ph ln ci, ni tip: c g sng li ci thi i hc
trng Monguillot, chng mnh s chn con ng khc.
Ti lc u: Tt c l nh mnh! Khng th chn la c!
My dng di nh quan, li l dn lng Ty, b tao, cng
chc hng nh (cadre secondaire). Theo Ty l l-gch i vi
my. Ch tao c quyn la chn, nhng tao chn con
ng m b tao khng chn: i theo cch mng! Con ng
m b tao ch vo mt tao tht ln khi tao cho ng ln
ng: i theo cng sn h? i ng c vc xc v, tao
tng c ra ng !

Chnh cu ni ny ca b ti lm ti tr thnh trung
thnh n cng vi cch mng, d khng t ln bn b v
mng r ti tr v mi nh xa! C th gi n l lp
trng kin nh khi mun tng thng mt hun chng
cng c, nhng cng c th gi l lng t i, hoc t
trng, theo kiu nhn vt bi kch ca Corneille
1
, ca
Shakespeare
2
, ch trong chuyn ny chng c cht chnh tr,
chnh cho g ht.

Tr li ci trng tiu hc Monguillot, ni con ngi u
tin trong ti hnh thnh, ni m n hm nay, nhng k
nim vn in m trong b no ca mt lo gi hn 70 tui,
m nt hn c nhng k nim dc ng gi bi, gian kh,

1
Pierre Corneille (1606-1684) mt kch tc gia v i ca Php.
2
William Shakespeare (1564-1616), kch tc gia v i, ngi Anh.
nguy nan ba vn su ngn ngy
3
khng th qun bui t gi
nh giam Saint Joseph (trng S) bc vo th gii n
o mi l ca thi hc tr tht s. Vn cn mi hng hng
d chu ca ci cp da v i xng-an m b ti dt ti n
ca hng Thy K mua cho ti nhng ngy chun b nhp
trng. Tht l, khi bc vo lp Enfantin (lp ng u)
ti li gp mt thy gio gi dy trng Ty, khng bn u
phc m mc o di thm, i khn xp v i giy Gia nh:
thy Tn!

Trong b c ca thng b ln by ngay t ngy u,
thy mt ci g tht nghch l, tht khi hi! Phi chng khi
nn nt vit trn bng en dng ch bui u cho chng ti
chp li: Lundi, Le 3... Aot, 1934, thy Tn vn mun khng
nh: Cc tr hc ting Ty nhng khng c b qua nhng
g l quc hn quc tu? Tic thay, thu xa xi y, lp tr
con c n trng Monguillot hu ht u sinh ra t
nhng gia nh c ca n ca , n trng bui u u
mc qun soc, i giy Ty. S cn li c my ch b mc o
the thm, chn i guc mc (ngi cn li n hm nay l ng
gio s h cho H Vn Cu) l dn nh qu ra tnh hoc
dn ngoi , trong cp bao gi cng c nm cm km vi con
tp, qu c n tra, v thi hc hai bui. Thy Tn cng
cc bn o the thm hoc ct b trng i vi ti lc y l

3
Thi gian ca cuc khng chin chng Php, th T Hu.

28
mt hin tng x hi lc lng, bo th, qu ma th no
y!

Ti n lp hc vi iu inh ninh rt sm l chng c ci
g ng hc y c! Bn php tnh cng, tr, nhn, chia ti
qu ngn khi hc trng s St Joseph. Cn ba ci bi
Quc Vn Gio Khoa Th th, ly gii, ai thy nhng th Ai
bo chn tru l kh hoc Cm nc xong tri va ti... n
hay, n gio dc tm hn ngy th ca hc tr ln 7, ln 8 thi
y v ng li tm hn con ngi ta mi mi th thy, ch
ti chng thy n hay ch no? n gin l ti bit cnh
chn tru sng th no mi ln v thm b ni ci lng
i Hong ngho kh ca ti. Anh cu Nhng, ch Rch mi
ln nh tru ra ng ch c mt ci kh, dt theo mo cm, i
t sm tinh m n ti mt mi v, kh nh tru v hi cng
nh tru. Ci mi tht s lm ti thy rung ng. l
tnh thng nhng con ngi m s phn ngho hn ngay t
lc 5, 7 tui phi sng kip tru cy thc s. Vy m ni l
chn tru sng lm! Ni di!

Chnh ng thy c h, khn xp o the, li l ngi u
tin dy ti: Chn tru chng c g l sng u, cc tr !
Thy Tn thng rt bun v ging nh ngi v hn nhng
bi hc thuc lng kiu chn tru sng lm ch! nhng rt
say m, sang sng khi ging nhng bi lun l v o lm
ngi. Bi lm ti xc ng nht v nh nht l bi ni ln
tinh thn tn s trng o ca Sadi Carnot, vin tng tr li
mi trng xa cho thy hc: Tha thy, em l Carnot
y!

thy Tn, ci l l m ti cm thy phi chng l ni
bun ca mt ng gio gi Vit Nam phi dy cho lp tr
nhng iu m bn thn ng khng mun? Cn ti, va n
trng thy mnh phi hc nhng ci mnh khng mun
hc! Tt c i vi ti u qu d, qu nhm chn, khng c
g kch thch tr t m, thm ch ti mun i tm ngay mt ni
no hc cao hn, hay hn, l hn. Chnh ti ngh vi b
ti cho ti v H Ni, i hc trng Ty th thit nh Albert
Sarrault, Sainte Marie
1
, ch ci trng tnh l ny, chn
qu!

Thi y, nhng gia nh c kh nng u cho con chu hc
theo h thng Ty chnh cng, ngha l theo chng trnh hc
ca nc m! Khng c bng p-lm (tt nghip trung hc)
ra lm thy thng, thy k, ng phn... m hc thng ln t
ti, bc Oong, bc (Bac I, Bac II). a s cc gia nh u
mun con mnh theo hc h thng ny c nhiu tng lai
hn, hc hnh tn ti hn v trin vng i Ty hc i hc
cng nhiu hn. Ci gi l t tng n l, bm gt m
chn ham b tha sa cn m sau ny trong cc cuc
chnh hun, bn ti thng b chp nhng ci m to tng,

1
Hai trng Ty ni ting H Ni thi .


29
ti hm nay ti c th tuyn b thng: Tr mt s rt t
(nhng k vong quc) lc nhn thc c rng trng hc
theo h thng bo h (rgime du protectorat) chng nhm
mc ch g hn l o to s cng thc t s n cao cp cho
ch thuc a Php (mt s cn c b nhim c sang
Lo, Min, Tn Th Gii), tt c chng ti u l nhng ngi
c t tng Ty hc chnh cng, cng chnh l nhng ngi
sau ny chng Ty hng hi nht. B ti v ti u nhn ra ci
v hn ca trng bo h rt sm.

Tic thay, lc y b m ti khng th cho ti sng li ci
cnh m b ti chu ng c 10 nm tri kim t ch
Ty: Lm con nui ca mt gia nh theo Ty c th xc ln
tm hn. Cn vic cho i tr hc H Ni, i vi gia nh ti
lc y khng c g kh. Nhng b ti lo nht l ci tnh ng
ngo v t kiu ngt tri ca ti s mang li cho ti khng t
rc ri trong cuc i! Cui cng ng ha vi ti: C hc ht
Primaire (S hc) Thi Bnh i, sau Certificat (bng S hc)
s cho thi vo Sixime ( lc) hc h t ti Php.

Th l cuc i hc sinh tiu hc ca ti tri qua nhanh
chng, d di v bun t, nu khng c nhng sinh hot ngoi
hc ng lm cho ti chn ngn. l cc t chc Si
con (Louveteau), Hng o(Scout), b nhiu nh kch
mnh ln n l m mu quc t chc v gio dc thiu
nin, thanh nin lm tay sai mt v v c hc c nh tn
hiu smaphore!

Ti nghip cho ng Baden Powell
1
! ng Ty ngi ng-l
ny y thin ch i vi thanh thiu nin trong s hng dn
h ti iu Thin, th m c ln ti phi nhn liu rng v
mnh u m nn ... tn th mt thng Ty lm lnh t (!)
trong mt cuc chnh ng!

S tht th, chnh t nhng t chc ny ny mm ra bit
bao ngi cch mng. Hng lot nhng L Qun, Tun Sn,
Ti Khoi, T Giang, K ng, K Vu, Bin Tm, Bi L, L
Kim... t nhng t chc ny tr thnh ngi chng Ty c
t chc.

C iu rt him ngi sau ny i theo cch mng dm
thnh khn khai rng mnh trong t chc ny vo
nhng ln khai l lch. M no c khai t ln u! Ch ngi
duy nht di l ti. Hc u? Ai dy? Tham gia hi on
no? c v vit c ch Ty n u? Ti khai tut! n
gin l ti thy phi cm n nhng g m trng ca Ty
trang b cho ti i... nh Ty!

Chng phi nhng ln i cm tri Ni Voi, Bch M, cc
tr chi ln (grands jeux) hnh thnh trong ti t tng

1
Robert Stephenson Smyth Baden-Powell, trung tng qun i
hong gia Anh (1857-1941), ngi sng lp t chc Hng o Sinh.


30
a phiu lu, mo him, thm c ra khi thnh ph, i tm
mt vt l giu kn khu rng ni xa xi? Chng phi t
nhng t chc ngoi nh trng lm ny n trong ti
cc xc cm ngh thut u i?

l nhng bui i v vi ngi ngho, i lm vic cu
t, nhng bui d ngoi tm hiu nng thn, bit cy la
khng ging cy bng mc sn trng? V a s nhng
xp ngi dn ng (routier) nh thy ang, thy
Khoa, thy Don sau cch mng thng 8-1945, khi vo V
Quc on, ti li gp h. Hu ht h u nm cc chc v
phn i trng, chnh tr vin, xong th cng l chnh tr
vin i i! Ngoi mt ngi tn Nguyn Quang Luyn (v
sau ny hnh nh lm chc g kh to trong Nam), tt c l
chng ti u tr thnh ngi chng Ty hng hi nht. Mt
s ln hi sinh ngay nhng ngy u khng chin, mt s
gp may cn sng st n ngy thng li 1975! l nhng
ngi sm tr v vi hot ng cht xm ca mnh, nhng
gio s nh V Triu An, ng Xun K, Trn Bng... cc k
s, bc s, cc tng t v hu sm nh Trn Kin, Trnh L
Thn, Bi Xun Vnh, L Bnh (Lu), V Tt c, Trnh Minh
Qut... m chng c mt hc hm hc v, mt danh hiu g.
Nhng ti thng t ho v cc bn hc c ci trng
Monguillot Thi Bnh mi ln gp g nhau khi c mt ng
hng, ng kho tr v vi ct bi. Tt c gn nh u
sng ht mnh, cht trong sch. Nhng ngi min Bc u
v hu rt sm nn thot mi nhim ca nn kinh t th
trng theo nh hng x hi ch ngha. Chng mt ai
trong chng ti b ln mm trn bo ch, chng mt ai b ri
vo hon cnh khng n cp cng khng c phi ra
to. Nu c ni au ring ca nhng con ngi sch s, th
chnh l ni au phi chu ng s d bu, thnh kin, thm
ch chi bi ca lp tr ngy nay: Sao thi y cc c di
n th nh!

i! Lm sao ci c vi lp tr hm nay rng xp bt
nghin ln ng tranh u l ng? Ci nhit tnh ca
chng ti, trc mt th h con ci ca nn kinh t th trng
l mt s ngu di, mt s lm ln. au lm ch. Nhng
khng phn bin c! Chng khng th hiu ci tm ca
chng ti lc y khng cho php chng ti ngh khc, lm
khc. Chng ti khng c nhiu chn la v chn ci m
chng ti phi chn: v tnh yu t nc.

Chng c g kh hiu khi ci ch ngha cng sn khoa
hc m chng ti b nhi s mt thi, ngy nay b th h
tr ph nhn hon ton. S ph nhn y din ra cng lc vi
s kin c ci phe gi l x hi ch ngha ko di t Vnh
Linh n tn Berlin b nhng ngi b lng gt git
xp v nh tot vo.

Trc mt ngy nay chng c ci g ht, khng l thuyt
cch mng v sn, khng ng cng sn, khng bc H anh
minh lnh o m ch l mt cuc v vt cui cng ca on

31
thy th chun b nhy khi con tu sp m vi hnh khch
l nhn dn Vit Nam bt hnh!

on thu th y gm nhng tn lu manh v hc, nhng
tn gim-c-khng-vn, nhng tay cm u hi quan m
bun lu, nhng tay ph trch t php, to n, thanh tra
chuyn ngh kt n ngi v ti, nhng tn qun l nh t
m cp nh, cp t chia nhau v ti v, nhng k bun
lu ma tu nm ngay trong nhng trung tm u no chng
ma ty. V bc cao nht ca cung nh l nhng tn i lu
manh tr tro, chng Mc chng Xt g, ang trn p, e da
ngi dn bng nh t, sng n, n cp bt c th g c
th cp, v vt ca ci t nc lm ca ring, ly tin b
vo cc ti khon khng l nc ngoi do con, chu, b bch,
tay chn chng lm ch!

Chng ti, nhng ngi ngu mui gi y chng c
can m ln ting ci chnh: Khng! y khng l ti ca
chng ti! Chng ti chin u khng phi c mt x
hi nh th ny. y l mt bn lu manh ang trng ci
bng hiu cng sn la bp nhn dn y!

Chng ti bit ni g khi mi ngi c nghe thy hai t
cng sn l thy n ng ngha vi cp ca, git ngi,
vi bt b, t y, vi chin tranh, dit chng.

y cng l l do nhng ngi gi nh ti cm thy
ht sc l loi, n c. Chng ti ch c cch bun kh
chng... cht, hay quay v sng vi qu kh v tm n nhau
nh tm n mt s an i bng liu thuc c mt thi p
nht ca bn mnh...

Vit hi k, i vi ti, chnh l s t li vi i.

y y, c mi ln chm ti hai t cng sn l ti khng
km mnh c, li b lc .

Xin tr v vi nhng dng hi k.

K t lp Moay-ng (Moyen 2) tr ln, chng ti
c trc tip vi nn gio dc Ty tht s. Cng t cp hc
c tn Primaire Secondaire (tiu hc nh cp), khng cn
ng thy no mc y phc quc hn quc tu na. T y, tt
c mi gi ln lp, mi giao dch sinh hot, thy tr bt buc
phi dng ting nc m Ph-Lng-Xa. Gi t thy Tn, thy
L, thy Bn, chng ti bc vo cuc sng hc ng -mi
Ty vi cun Grammaire Francaise - Ng Php Ting Php
ca Larrive Fleury, cun Histoire de France - Lch S Php.
Ch cn li mt gi Annamite mi tun, coi nh mn ngoi
ng!

Mt iu may mn, hay v phc, cho ti l vo nm hc
cui, Cours Suprieur, trng ti nhn c mt ng thy

32
mi. ng cng mc Ty nhng l th Ty him thy:
Quanh nm mt b kaki vng nht, khng bao gi tht c-vt.
Chn th khng ging ai, i dp xng-an vi i quai hu
lun b dm ln, mo m. Nghe ni ng c pht
1
nn ang
dy mt trng no ln lm H Ni th b ui v Thi
Bnh! Theo li n, ng mc ti ttu
2
, dm ci li quan Ty.
ng c b dng ngang tng, b tc bc-x
3
, ci ci na
mp, cm nh ra nh thch thc, cng tng v bt cn i, rt
n khp vi b Ty d chin quanh nm ca ng.

Tuy nhin, vi ti, ng c ci g tht hp dn, tht ng
chim ngng v hn th, cn ch , theo st m hc tp.
Khng ch v ng ni ting trn vn n, khng phi ng l
ng thy gii mi mt (thi mt thy dy tt c cc mn
cho n cui lp Suprieur), m chnh l s ngang tng, coi
khinh d lun ca ng m hoc ti.

ng chnh l nh vn Nguyn Cng Hoan
4
, tc gi Bc
ng Cng, o Kp Mi... Hng lot tc phm sau ny,
ng ly bi cnh ngay Thi Bnh, xy dng nhn vt rt Thi
Bnh m 5, 10 nm sau, khi c c, ti u nhn ra l ai

1
Faute (ting Php = li).
2
Ttu (ting Php = bng bnh, cng u).
3
Boxeur (ting Php = v s).
4
Nguyn Cng Hoan (1903-1977), nh vn ni ting trn vn n Vit
Nam t thp nin 30 th k 20.

c ng in hnh ha mt cch ti tnh trong nhng cu
chuyn ba nh tht ( theo nh ngha ca chnh Nguyn
Cng Hoan v th loi tiu thuyt). c bit, trong cun ng
Rc C, mt s tn nhn vt c tht ng chng thm thay i,
li gm nhng b mt c t nhiu quan h vi chnh ng v
gia nh ti nn ti liu mng xung nh in tm tp sch
mi in xong. Cha c ba, cun sch b em i hy ngay
lp tc theo lnh trn! Ti cn gi n cho n ngy vo Si
Gn, tng mt ng bn sp vt bin, hy vng nc ngoi,
ngi yu vn s c thng thc nhng tri cm ca nn
vn hc cng sn. Tic thay, n nay, hnh nh ng Rc C
vn cha c phc hi c trong ln ngoi nc.

Tr li vi ci Cours Superieur thi xa xa y. C th ni
nu nh ti ch n phong cch thy Hoan bao nhiu th
thy cng ch n thng tng cp l ti khng km!
Lm sao mt ng thy nh thy li khng ti mt hc
sinh ngang tng s mt v hc gii cng s mt nh ti?
Sau ny, mi ln gp thy, thy vn nhc n bi lun vn ca
ti: Tin khng lm nn hnh phc? - Mt s la di trng
trn ca nhng nh trit hc n tin ca bn triu ph. Thy
Hoan cho ti 10 im v cch bnh lun c o v c hai thy
tr b thy hiu trng gi ln vn phng cnh bo v cch
dy v hc. Sau ny ti cn b hai ln exclus provisoire par
turbulence
5
na.

5
ui hc tm thi v ti ph quy, ting Php.

33

S tht th ti u c du cn du k g trong sinh hot m
ch du cn trong u, ngha l phn ng vi nhng ci m
ti cho l khng ng! Phn ng cng khai bng li ni hoc
giy mc ng hong. Ti u c bit khi ngi ta ra mt ci
nh: Khi tr tt nghip, nguyn vng v mong c tng
lai ca tr l g? l ngi ta mun nm t tng hc tr v
nhng nm y phong tro chng Php ang ln cao trong cc
trng trung hc. Vng! Chng Php v sm thy c ci
bt cng ca ngay ch hc ng, bt cng ngay trong
cch i x gia cc thy vi cc thy, gia trng ta v
trng Ty. Lng th ght Ty ny, c l trong chng ti
khng ai khng c mt t, hoc nhen nhm bng ln, bng
ln mi hoc... tt pht khi b gim th hoc hiu trng gi
ln cho mt ci tt tai vi li cnh co: Hy cn thn! S Lim
Phng ang ch my ! Attention! La sret tattend! V
chnh ci bi nguyn vng lm k gi, nh vn vch trn
nhng bt cng x hi, u tranh cho mi ngi c hng
ba ch Libert, Fraternit, galit -T Do, Bc i, Bnh ng
nh trong sch ca chnh ngi Php vit lm ti b mt
ci bt tai n om m mt v tng c khi trng gia nm
cui ca lp Suprieur. Nm y ti mi 13 tui.

Nhng chnh nhng g m ti hc v c c ngoi hc
ng sm hnh thnh trong ti mt nhn thc t nhin
nh khng kh, nh nh sng mt tri: Hc tr Vit Nam, con
ngi Vit Nam so vi thng i oan Ty, thng cm Ty
(commissaire) ch l dn n l! Phi chng Ty, phn i Ty,
thm ch c dp l nh nhau vi Ty. Ti b ui hc, nhng
ch t ngy thi, bi v ch cn mt c in thoi ca ng ch-
dy-thp, b ti, ti li c radmis (nhn li) vi l do
chiu c hc sinh gii!

C tun t nh th ti hc dn ln cao. Ht cp 2, ln cp 3
gi l Primaire Superieur, ti nhn c gn ht cc gii
thng hc gii hng nm v Php vn. Ti khng cn hng
th vi cc tr chi khc, ngoi c v c. Cng c ti cng
thu nhn thm nhng g nh trng khng h ging dy, c
bit l thch c nhng g cm k! Nh trnh Php vn
ngy cng kh ln, ti sm tip cn t tng nhn bn, t do
cao c ca Rousseau, Voltaire, Balzac, Hugo, Zola, Stendhal
1
.
Tuy nhin, d ti l hc sinh gii v Php vn nhng bi
lm, nht l cc lun vn, thng b ph l lc ! Li ca
ti l hay dn chng di dng v nhng vn nm ngoi bi
ging trong lp. Thy Phng, ngi thy duy nht sau ny
i theo khng chin, thuc lp cc gio s h Thnh
Chung, khi gp li ti (trong cng v lnh o Khu Gio Dc
khu III, cn ti lc y l nhc s) m ly ti v ni mt
cu ting Php: Chng ta tr thnh ng ch! May cho

1
Cc trit gia, nh vn, hc gi Php: Jean-Jacques Rousseau (1712-
1778); Voltaire, tn tht l Franois-Marie Arouet (1694-1778); Honor de
Balzac (1799-1850); Victor Hugo (1802-1885); mile Franois Zola (1840-
1902); Stendhal, tn tht l Marie-Henri Beyle (1783-1842).


34
my khng b Delorges (tn ca vin chnh mt thm Thi
Bnh) hi thm!

K cng may tht, nhng ti ch chu nh hng ca sch
bo tin b Php m b ti nhn c hng tun t Php gi
sang ( chuyn cho cc quan Ty), ngoi ra chng c ma no
gic ng gic nghic g cho th hng mu vt nh ti c.

Bn cnh nhng ci hay, ci c ch, m ti c c, cn
phi k n hng m h ln nhng th lng mn r tin nh
hi k ca Cassanova, truyn ngn ca Bocasse, nhng th
thuc loi dm th ca Maurice de Kobra, hay Marcel
Prvost... Thm ch c nhng tp ch nh Paris Magazine,
Vivre-Sant (mt loi Playboy thi y) ti u c tt tt.
Nguyn nhn chnh gy ra nhng bi lm lc ca ti l do
bit qu nhiu m chng hiu bao nhiu, lun nhy t chn l
ny sang chn l khc! Mt th khng kin nh lp trng
ngay t thiu thi (!?)

C l v th m chng ai li ko ti vo mt t chc c mu
sc chnh tr. Chng c l ngay tn Ly mi , ngi st
cnh cng bn, nhiu nm v sau ti gp li di ci tn L
Bnh, hoc tn Trn Vn Trng, tn Nguyn Quang Luyn v
sau ti mi bit l nhng ngi c tn tui trong cc t chc
lm ti t nga. K theo Vit Minh, ngi theo Quc Dn
ng, i Vit ng hong, u hot ng c t chc!! Anh
no gp ti cng ngc nhin: Ci thng T Hi m li i theo
cng sn ? L tht! Vng! Ti theo cng sn v cc ng
c y nghch l.

Ti v nhiu bn b ng kha, ng nin, chng ti u
yu nc trong v thc, cng gic ng tinh thn t ho dn
tc mt cch t pht nh s hiu bit x hi thuc a qua
thc t, qua sch bo. Nhng chng ti phn nhiu ch ght
Ty mt cch yu hn, ngha l khng dm tham gia mt t
chc no, d ch l mt t chc nh Hi Chui trng
Bi! Ci gng ty lip ca Nguyn nh Thi, nm no cng
b xe x-lch ca mt thm n xch tay a v thm vn
n mt mi xng v. Nhng ngi khc cn gy c xng
sn hoc mt tch lun, lm nhiu ngi ht va. c bit
cc gia nh, trong c gia nh ti, nhng nm 1943-1944
y rt lo lng cho s phn nhng a con mnh, chng g cng
sp thnh cu t, cu c, vi mt tng lai sng ru sm
banh ti sa b!, vy m, chng my a cn ch ti hc
hnh, thi c. Tt c c ri tung ri m vi cc th phong tro
yu nc, chng bit con ng no, l tng no l ng?

Khng phi l chng ti khng thy c vic nh trng
thuc a bt chng ti phi hm nng tinh thn yu nc...
m bng bi ht Marechal, nous voil!
1
, c nhng bi vit

1
Hi Thng ch, c chng ti y! Bi ht ca ngi thng ch Ptain,
ngi hng Php gian vi chnh ph b nhn Vichy theo pht-xt c.


35
ca ngi tinh thn hy sinh v nc m ca i u Hu V,
chng qua ch l nhng mnh kho t v thuc bn nng sinh
tn ca mt ch ang li tn. Nhng nn lm g th chng
ti khng bit. Anh no anh ny c ng ng ngc ngc nh k
qung g i gia cn tranh ti tranh sng ca thi cuc. M
thi cuc th ang o ln nho nho. y l iu gii thch
cho hin tng v sao lp thanh nin mang tinh thn yu nc
chung chung nh bn ti thi y d b cun vo bt c phong
tro no, d gi hiu, d m dn, thm ch phn ng nu n
c dn nhn hiu v dn tc!

Bn thn ti, ht theo phong tro Ducouroy
1
, Khe V
Nc n phong tro i ng , chu ca ngi chu
c qun i Thin Hong qung b, li n phong tro
Kht Thc, di thi khm sai i thn Phan K Toi
2
, cm
c qu Ly i biu tnh ng h chnh ph Trn Trng Kim
3
.
Chng ti mc com-l, xch b n cc nh xin vi bt cm
cu sng nhng b xng ngi ang thoi thp, la lit khp
cc no ng trong nn i khng khip thng ba t Du
m tng u dn thn vo con ng cch mng

1
Phong tro th thao do i t Php Ducouroy khi xng, rt si ni
vi cuc ua xe p Vng Quanh ng Dng.
2
Phan K Toi (1892-1992), nguyn Khm Sai Bc B ca chnh ph
Trn Trng Kim ( Quc Vit Nam), ph th tng Vit Nam Dn Ch
Cng Ha nhim k 1955-1961.
3
Trn Trng Kim (1883-1953), hc gi danh ting, tng ng u
chnh ph Quc Vit Nam (thn Nht) nm 1945.

Cho ti nay, ngh v ci khc quanh ri rm ca lch
s, ti khng khi xu h cho s ngy th n ng thng
ca lp tr chng ti. Ti cng hiu ra rng ci vn vn ha
d dy n my cng khng sao b c vi ci khn, hay ni
ng hn l th on, ca cc nh chnh tr! Li dng hai ch
yu nc h c th li ko bt k ai i theo mnh. M h bit
cch li dng lm.

Nhiu bn thn thit ca ti hi y b c nh lu, xe hi,
n in, nh my, b cha m, anh em ln rng chng Php.
Mt s b xc di c mt trong nhng th lnh Quc Dn
ng - nh o! S khc may mn hn, nhp vo dng
l cch mng ang dng, bm ly cn c Vit Minh, ri sau
ny, khi cuc khng chin chng Php kt thc, thnh t trn
hon l. Nhng ngi ny kho giu bin ci l lch Ty hc,
din tung v sn ha rt p, leo tt ln nhng gh
lnh o cao nht trong mt s ngnh ngh, thm ch mt vi
gh b, th trng.

C th h gic ng cch mng chng? C th h thc
s tin b trong u tranh cch mng, vi lp trng vng

36
vng? C th khi ca ngi ci nc Php ca thng ch Ptain
1

h b nhm ln chng?

Ti khng mun nu tn h y, v theo ti, h tm
c mt s trung thnh mi ch khng h phn bi mt l
tng, mt ch ngha no! M thay i mt nim tin, mt
cch nhn, thm ch c mt tnh yu khi n khng cn
mang n hnh phc, ti sao li gi l phn bi?

Chng phi chnh nhng Trn Vn Trng, Nguyn B Lai,
T ng... v sau ny, c Bi Tn
2
na tng ln lp cho ti
v ch ngha cng sn khoa hc, v duy vt bin chng
vi duy vt lch s, tng gp cho ti v ci lp trng
thiu kin nh, tiu t sn c hu ca giai cp tiu t sn,
gii thiu ti vo ng, chnh nhng ngi y sau ny li
tr thnh nhng k phn bi sao? a dinh-t, a
chiu hi, a tr thnh ch tim n Marseille, a gi nm
xng tn California...
Cn nhng k theo cch mng n cng, trong c ti,
d c coi l trit gic ng cch mng, hoc ng kch

1
Henri Ptain (1856-1951), ngi hng trong trn Verdun (th chin
th nht), sau ny cng tc vi pht xt c trong th chin th hai, ng
u chnh ph Vichy.

2
Bi Tn (1927), nh bo qun i CS, ra khi qun i vi hm i t,
tc gi nhiu cun sch chng ch CSVN, hin sng ti Php.

gii c coi l nh th, d khng bao gi c tin yu, tn
nhim, hm nay y, cn sng hay cht, hoc sng cng
nh cht, khi gp li nhau lc cui i, trong mi cuc hn
huyn u i n mt kt lun: Chng qua l c s c! S
thng nh l cht b xc nhng ngy u Nam tin, s
thng Trang l cht mt trn Ty Tin, s thng Vit l
quanh nm bn si nc ngoi

C mt iu l lm ti ti gi vn khng th no t gii
p: Nhng tn chng c mt t to nng khiu vn ngh no,
hc hnh dt c cn mai m i theo cch mng li tr thnh
vn ngh s, gio s, ngh s nhn dn, th l th no? Chng
l c c ci s lm nh vn, o din, nhc s, gio s, tin s
cho nhng ngi cha hc ht cp trung hc, chng mt ln
hc qua mt lp s cp , r, mi hay sao?

Ngh cho cng, n chng k l cht no, v cng chng
kh c c ci s , mt khi ngi ta mun hoc b phn
cng lm k s tm hn cho giai cp v sn.

Thi hc sinh 12 nm (chm dt vi cuc Cch Mng
Thng Tm 1945) cui cng cng mang li cho ti ci vn qu
nht l nm bt c cha kha ca vn ha ch thc, ni
theo ngn ng Voltaire. N gip ti i su vo nhiu lnh
vc vn hc, ngh thut, trit hc. N cng gip ti hiu r
nc Php, nc M, hiu r c Marx, Engels, tm n nhng
chn tri l qua c, c v c.

37

Nhng ci am m ny hn mt ln sut a ti n
ch cht, cht v c th xc ln tm hn, sut chng ng di
lm anh lnh V Quc. Nhng chuyn ci ra nc mt ny
ti s k trong cuc phiu lu ca mt cu t na ma,
khng bit n c, n mm, dm ri b gia nh, khoc o lnh
ln ng nh Php, vi nim tin hc c nhng nh
cch mng... Php!

Ti phi tr gi nhiu ln cho s ng nhn ny, nht l thi
gic Php chy ri nh ai y? i tng cch mng
thay i? Cc cuc cch mng mi long tri l t nh ci
cch rung t, chnh n t chc, ci to t sn, cc
cuc chnh hun, chnh qun chng t tng vn ha
thun ty, chng xt li, chng ngh thut n thun,
k thut t sn nhp cng t thin triu ca Mao snh xng.
Chng din ra lin tc v khc lit, y nc mt, mu, v c
xc con Lc chu Hng!

L ng vin, ngi lnh o mt on ngh thut qun
i, d c gng n my ng kch l k vng lp trng,
ti vn khng sao trnh khi b nhng cn lc in cung
dp ln vi xung! Bn cnh nhng thnh phn ct cn, ti
ch l mt phn t phc tp, xut thn t thnh phn tch
tch s, chuyn c v tng tr sch Ty! Hn na, gia
nh ti li l nhng phn t theo ch v b m ti cng
6 a em vo Nam nm 1954. Chuyn b m ti u l cng
chc chnh ngch, phi i theo S lm, ch l cch ni khng
c gi tr bin bch.

Trong nhng cuc u tranh in cung, vi kh th cch
mng hng hc ngi ta lm nhng vic c th ni l d
man nht i vi nhng ngi tng vo sinh ra t sut 9 nm
nh Php nh tra tn, b t, a i ci to hng lot ng
ch vi cc ti danh ht sc vu v. Chnh ti cng b u t, o
p, b bt phi nhn nhng ti ti khng h phm phi.

Sau ny, khi nhng thit hi sng sng trc mt,
khng th chi b, khng th che giu, ng buc phi sa sai
th bao s phn tan nt, khng th no sa c na! Cha
k nhng sai lm khng c tn v nhng nn nhn do chng
gy ra chng bao gi c sa.

Mt s mt gia nh, s nghip, nht l tinh thn v
lng tin c th tip tc k vai st cnh vi nhng k xa kia
nh u t mnh leo ln nhng cng v m chng chng
bao gi m nhim ni. Chnh vn ling hc vn ca nhng
ngi thuc tng lp tch tch s chng ti khin bn c
hi nhn danh ng ganh ght, tm mi cch loi tr. D cm
tc trong lng, ngoi mt chng vn thn tht ni ci, v vai
v v, vn phi cn rng x dng chng ti, chng no
chanh cha ht nc.


38
Chnh hon cnh to nn nhn cch ca l tiu t sn
lc loi l u hng, cam chu, chp nhn tt c, ci u nghe
lnh, lm vic qua qut, im lng yn thn, kim ming
cm manh o, thm ch, nu gii ng kch, gii la di, k c
phn bi bn b, c khi cn c thng tin v tin b (!)

Ring ti, trong hon cnh tin thoi lng nan, ti
chn con ng th hai, con ng sng hn!

Nhng lm sao cc c th im mi khi tri ht cn ma
ny n cn ma khc? Hn na, con cc T Hi li khng
chu ngi y ging m c hay nhy y, nhy ngng
tri! Chnh ci vn ting Php ngy cng c cp nht do
hon cnh ha bnh tr li gip ti hiu rng tri khng ch
sp ma m cn ma ln, cn ging bo na. Ti bng hiu ra
h c nhng thng bn c ca ti sau ngy chin thng li b
ng, xung Hi Phng, vo Nam tr thnh k chng cng
n cng bng ngi bt v c sng n! Trc lc chn con
ng mi, khi chia tay ti, cu Tm, nguyn trung i
trng trong tiu on K Con, cn ni vi ti mt cu bng
ting Php lm ti n lnh nhng sut i khng th qun:
Chng ta lm ng. Khng c ch ngha cng sn ci
t nc ny u! S n lt my l i tng cc nh
chnh tr pht ng mt cuc cch mng mi cho m xem!

V tht tr tru: sau 30 nm vng bng, hn tr v gia Si
Gn trong b cnh Vit kiu Canada, ch mt hng n ln
Qubec, c con l bc hc nguyn t sp v ging dy g
c H Ni, Si Gn, Lt. Gp li ti vi t cch bn hc c,
lnh c H c, hn h h nhc: Tu vois? Pas de communisme
dans ce pauvre pays!
1
.

Vi nhng chng minh thc t ca nn kinh t m... toang
hoc, vi s cch bit giu ngho s s trc mt, c th l
cn h thu ca Nh Nc lng cng nhng vt tm tm
vt khng ai nht ca ti, vi s xm nhp cha tng c ca
li sng, ca ngh thut, ca ch ngha, qung co, mt o,
vy, tc tai, thi trang quy ph cn hn c M ngoi cn h
y, hn vch ra ci ng ca hn ch ngha cng sn ha
hn mt thin ng Vit Nam l ci cha tng c v s
khng bao gi c ht.

Nh mt v s v gi b dn ti gc v i, ti chng dm
gt m cng chng dm lc! Hn nhc ti mt s bn ng
kha, ng nin gi v hu vi ng lng khi hi m
hn i thm H Ni, Si Gn, tt nhin c c ti trong ,
ri nhn xt rng hu ht cc bn u sng c nhn cch
nhng qu cc nhc nhng ngy cui i.

1
My thy cha? Lm g c ch ngha cng sn ci x khn kh
ny! ting Php.


39
Hn c sao l triu ph c th mi tt c bn b cng
lp, cng n v sang tham quan Canada mt thng, thy
c con ng hm nay ca Vit Nam ang i chnh l con
ng m Canada i cch y c 100 nm. Ch c ci khc
l nn kinh t th trng y khng c cc nh t bn ,
ngha l nhng nh t bn khng cn vn. Cc nh t bn
th thit cc nc vn minh phi nhy t lu 32 hoc bn
mt pht sng vo u khi x nghip ca mnh ph sn. H
khng bit vn tay o x t nh tng giy khi b ra c trm
triu chiu i mt nh u t dm nc ngoi, mong
chm mt c s hu hng khi k kt hp ng! Sau khi
a ra nhng chng c khng th chi ci, hn kt lun: Tao
l mt ngi yu nc khng gp thi! V, tao khng chp
nhn ci o ca chng my nn tao tr thnh mt k yu
nc lu vong! i! Ci thng Tm hc dt nh b, ci thng
tng b thng v n Ty trong mt n v lng danh mt
thi mt trn ng Bc, hm nay khng h thn cht no v
hai ting phn bi. Hm nay tr v hn cn ln lp cho ti
na, m ln lp ton bng ting Php. Hn nh khi cn hc
chung ti gii ting Php nn mun th li ci vn ting Php
ca ti y! Ti ch bit ngm ht th trc thc t qu ph
phng m hn tch ly t bao gi khng bit v thc trng
nn kinh t th trng bp b Vit Nam nhng nm cui
th k th 20.

n cu hi cui cng My hy ch cho tao ci g l x hi
ch ngha nc ny? th ti b o vn. Ti nh tm cch
chn li: Cn thn! y khng thiu ngi bit ting Php
u! Hn r ln ci, kt lun: ! Phi! l ci cn li ca
ch ngha x hi: Cm ni s tht!

V chng ti r sang chuyn bn b c. T ra hn c iu
kin nh ti bn b ng kha, ng ng hn ti. Hn c
vanh vch, a ch thng cn sng, thng cht, ri bung
mt cu: Ch ngha thng Ty nhi nht cho chng ta i
lnh c H th phi giu giu dim dim. Ngy nay nc nh
yn bnh th khp ni... ting M, vn ha ngh thut
M...cng khai trn lan, chng ai ng n! My bit khng?
Ngay Php, Anh, sang th k 21 s khng cn
Shakespeare, Montesquieu, Voltaire, Balzac u, vn
chng ngh thut Hollywood ang v s trn ngp khp
hnh tinh. C thnh mi chng c!

Ti cng bung mt cu cho sm kt thc: May m lc y
tao vi my chng cn sng m phi quan tm! Aprs
nous, le dluge!
1
Mt cch ti u ct t cu chuyn b
d v ci kt cng s c nu c hai a tip tc sng c n
nm 2010! L phi, chn l thuc v n l ci chc ri, nhng
lm sao ti c thy nhc i l nhc? Chng l ti nh th
nhn: ng! My ng. T khi ri gh nh trng i V

1
Ta cht ri th c hng thu cng bng khng! ting Php.


40
Quc on, tao, v nhng thng nh tao u mt nhiu
hn c.

Th m khng t thng gi tay trng trong th h chng ti
hm nay vn c nm cht ci th ng, kh kh m m
hun chng bc phch ngong ngng ch dp no c
lp cng sn kiu mi thng tnh b th cho mt khon
tr cp ngi c cng. S sng khn kh sau cuc chin
u trng k cho c lp, t do v hnh phc a c l
chng ti vo trng hung hn h sut i l nh vy !

i! Ci u bit ngh, tri tim bit xc ng lm kh
nhng con ngi c hc nh tao, nh chng my y, cc bn
ca tao i! Thng giu c bn x ngi cng nh thng trng
tay trong lng t quc u c ni au t nh mt ht tui tr
ca mnh. Chng my cm thy lc lng gia tri u, M.
Cn tao, au hn, thy mnh lc lng trn chnh t nc
mnh, ngay gia lng con, chu mnh. Mt cuc tha hng
trn t m.

Phi chng ti ca tao v chng my l chng may l
ngi c hc? Nhng k v hc hnh tin vi ci ti y p
-la u phi au ni au ca bn mnh? Chng no thy g
khi hc i tt c mi ci ca nc ngoi, k c nhng mt
xu xa nht?

Ngy xa, chng ta gi nhng tn hay x x ting Ty, hay
toi, moi
1
m l l(!) Hm nay chng ai dm ln ting,
thm ch cn ci h h khuyn khch khi thy cc chu mu
gio sm Ai, Y-u t tui ln 3.

Ci m ng gi Nguyn Xun Khot
2
ni l mt nc v
m nhc th hm nay nhn tin. Mt nc v vn ha, v
kinh t, v phong cch sng, l mt c linh hn ln th xc.
iu m sng n, nh t khng lm ni, th hm nay ng
-la lm ni. Khng cch no cu vn c tm hn, o
c ca mt dn tc khi c dn tc chy theo mt cuc thi
k qui c cng khai khuyn khch: Lm giu! ng s
hn l ngi ta thi nhau lm giu trn c s...hai bn tay trng
v ci u...rng tuch, ci mm sn sng nut tt c st, thp,
nh, ca, g, qung, xi mng...

Tin, vng, t ai l ca tri i, ca cha, gi y
nm gn trong tay k c chc, c quyn! Ci ch ngha t
bn rng r, ci th trng t do nh hng x hi ch
ngha c mt khng hai trong lch s loi ngi ra
nhng qui thai t bn , khng ti, khng vn v hu ht
khng u! T ra ci gi l lng tm, ch c lp chng ta

1
c: toa, moa (ting Php).
2
Nguyn Xun Khot (1910-1993) nhc s, ch tch u tin ca Hi
Nhc S Vit Nam (min Bc)


41
mi c hc n ni, n chn Lng tm i vi ngh
nghip, i vi ng loi, i vi li ha, li th v trc ht
trn ht, i vi bn thn mnh!

Chng ta mi di dt lm sao! Chng ta nh i
lng tm trong sng y ly mt th lng tm en ti khng
phi ca mnh. Lng tm thi bui nh nhau ca tao, ca
chng my, i cc bn ca ti, u l lng tm ca...ngi
khc! Lng tm ca ng Dim, ng Thiu chng cng sn,
lng tm ca ng Mc, ng L, ng Mao, ng H khng
khoan nhng vi k th giai cp!

Ci lng tm thu y ca chng ta cao p bit bao!
Nhng cc nh cch mng gi hiu, c quc gia ln quc t,
li dng s kh kho ca chng ta nho nn n thnh th
lp trng giai cp hoc lp trng chng cng. Bt c ai
ng vo mt trong cc lp trng y l mt bng ci
lng tm ng ngha nhn bn. Ch cn li ci u m n
ngu n: Lao vo tht nhau cho n khi b ngi khc tht v
khng cng mt lng tm vi h!
Tri hn na th k i tm con ng hp vi tri tim,
khi c, bit bao thng hc tr thu 18 nh ti l nn nhn
ca s u m, lm ng lc li v tr gi bng mi cch.
C nhng tn ght Ty n cng cc, ly mng sng ra ui
qun xm lc, ri cht i vi danh phn ng. C
nhng tn gc xung trc mi sng ca bn i lp v t
tng vn h o thc dn Php bng ting Ty. l
trng hp Ph B Hng, trng hp c i tuyn truyn
xung phong ca o, ca N, hy sinh ngay t ngy Hi
Phng mi n sng. Khng mt tm hun chng, khng mt
danh hiu anh hng

ng vy. Nhng g lm chng ti sm c tri tim yu
nc, yu t do v c lp chng phi do mt anh Hai, anh
Ba, hay bc H, bc Tn no, chng phi do ng Cng Sn
hay ng Lao ng no tuyn truyn, gic ng cho c. Chnh
nhng nhn vt ca Corneille, ca Racine
1
, Molire, ca
Hugo, Daudet
2
, Anatole France v thm ch c nhng nhn
vt tch cc v tiu cc trong lch s Php, nhng Jeanne
dArc, Richard Coeur de Lion, k c Robespierre, Danton,
hn su vo tm hn y sc sng v kht vng ca lp hc
tr chng ti. Chnh vn ha Php gip chng ti thy
c ci ng yu, ci ng ght, m ng cho chng ti
n nhng l tng chn, thin, m. Cng chnh v ci vn
nhn vn c giu c thm nh t hc, t c, nht l c
thc t cuc i dy thm, a l chng ti i theo Cch
Mng, lng phi phi nh c gp gi.

No ai ng...

1
Jean Racine (1639-1699) cng vi Molire v Corneille l 3 nh son
kch v i ca vn hc Php th k 19.
2
Alphonse Daudet (1840-1897) nh vn Php.


42

Chnh ci vn hc thc cn con gy bao kh khn
cho c cuc i bn ti sau ny. Vo thi y thm ch chng ai
hiu ci lp trng v sn n ra sao, ngoi ci ght Ty v
mong mun nc nh c lp, t do. Nhng con ngi i tin
phong, sm ln ng cng sm hy sinh chnh l lp tr
cng thi vi ti. Tt c nhng ai dm b c s nghip ln
tng lai ln ng lm cch mng sau ny c dp tm
s khi gp nhau u tha nhn mt iu l chng ti i vi
cch mng l nh nhng g tip thu t nn vn hc nhn bn
Php.

y l ni v lp ngi c Ty hc sau ny b khinh mit
gi l tch tch s, b hnh h khn kh v ci s hc y.
Cng nh mi ngi Vit Nam, chng ti i vi cch mng
gii phng dn tc n gin v khng th chu ng thn
phn n l.

Nh ti nhng ngy u cch mng, ng vo i ng
nhng ngi cm sng nh Ty, ti khng khi ngh ti
nhng chng trai ti hoa, p trai, hc kh ra i, k Nam
Tin, ngi Ty Tin... Hng lot b xc khng t giy bo
t, mt s t, nay cn sng, mi khi c dp gp nhau u nhc
n nhng b bn vnh vin ra i: V ang, Minh Thi
cht Tin Yn, Ba Ch; Ti Knh, ng ch cht Th Ngh,
Bin Ha; K Nng, T Thanh, T Giang, K Vu... cht mt
trn khu III, ng 5... Nhng ngi cn sng n nay chng
anh no leo ln qu ci chc trung on trng nh L Qun,
Tun Sn m u lt t ci i t chiu c trc khi v
hu l ht mc.

Tt c u l nhng phn t chm tin b vi mt l do
duy nht: H hiu qu nhiu, bit r tng... con rn trong
chn nn cht v s hiu bit qu nhiu ! Vn l ci
lng tm hc c 12 nm n sch, n khng cho php
ngh v ni theo ci u v ci mm ca ngi khc. T cch
ca mt con-ngi-c-hc khng cho php ni en thnh
trng, khng cho php khut phc, qu gi, thm ch n l
i ly mt ch ngi bnh an m h tng c qu v tng
vt b tt c ra i.

Tn bi kch di ca nhng cu t, cu c i theo cch
mng (v sau mi bit l v sn) bt u t ch . C th
tm tt l chnh ci vn kin thc, cho d l Ty hc, gip
h vn ti kht vng c lp t do v hnh thnh mt lp
tiu t sn tr thc y nhit huyt vi t quc. Nhng cng
chnh nhng g h mang trong u, trong tim sut 18 nm
ngn cn bc ng thng tin, thm ch khng th dung
ha vi mt bn lnh o, lun coi h l thnh phn tiu t
sn tr thc khng ng tin cy, thm ch l i tng cn
theo di, ci to, i khi cn thng tay trn p na.


43
Nhng cuc ri b cch mng, dt o ra i ca Ngc Bch
1

, Phm Duy, Canh Thn
2
, thm ch ca c mt s ch huy
qun s cao cp thi cha c s on nh Hai Gi, Hai Tr,
Trn ch, Chu ng (tc Tr) m ti c dp sng gn u do
ci nguyn nhn rt c bn: H khng c lng tin ca
nhng ngi nhn danh cch mng, do h khng mun v
khng th ni v lm theo ci u ca ngi khc.

Vy m ti, mt thnh phn cng chng km cng c,
cng u, ti sao ti li tr li n cng trn cng v mt
ngi lnh cch mng? Con ng r ngang sang lm m
nhc trnh cho ti khi b xc ni chin trng nh bao
ng nin, ng kha, ng hng. Nhng chnh con ng
vn ngh, vn ngh qun i na, bin ti thnh mt con
ngi khc, y ti vo mt cuc phiu lu y bi kch sut
i. Ti thnh mt k hai lp trng: mt lp trng ca
ti ch thc m ti c giu gim, v bn cnh n, lp trng
ca anh lnh vn ngh ng vin Cng Sn Vit Nam m ti
phi cha ra trong mi sinh hot v sng tc hng ngy. Ni
trng ra, ti phi sng hai mt, phi ng kch hoan h
nhng ci ti khng mun hoan h, im lng, thm ch gt u
trc nhng g ti khng tn thnh.

1
Ngc Bch, nhc s trong khng chin chng Php vi nhng ca khc
Mng Chiu Xun, Tnh Khc Chiu Ma
2
Canh Thn, nhc s trong thi k c gi l nhc tin chin vi
nhng ca khc C Hng C Ph, V D Trng

Nhng hi i! Lm sao ng kch mi mi khi cuc chin
tranh v i sng qun ng c ko di nh tng chng ch
c cht mi kt thc. V th l, trc sau ri cng bt ra ci
mt lp trng trn tng vn c th, trn nhng sng tc
ring t v nht l trc cc s kin chnh tr trng i nh
Ci Cch Rung t, Sa Sai, Ci To T Sn Nht l sau
ny, t sau nhng hi ngh cc ng cng sn v cng nhn
hp ht ln ny n ln khc tm mt ng li chung m
v phng, thay v on kt, ch l ln ting ci v, thm ch
chong nhau, v ti thy ci c gi l phe ta
3
khng
cn l mt khi thng nht t B Linh n Vnh Linh na
ri.

Khi chnh nhng nc ch ngha cng sn ra i cng
nh ln u tin c p dng, ngi ta ku ln V sn
tt c cc nc, bung nhau ra! (i lp vi khu hiu: V sn
tt c cc nc, lin kt li ca hai ng t Marx - Engels), th
phm ai khng m cng thy tng lai ca cc nc gi l x
hi ch ngha trc sau ri cng... i t! Nhng n c
lc y th khng t ngi l vt hy sinh cho vin kin ca
mnh! Li mt ln na ngi ta nh n cu ni ca ngi
xa: Ceux qui ont raison trop tt, ont tort!
4
.

3
Phe x hi ch ngha, gm cc nc do ng cng sn cai tr.
4
Nhng k c l qu sm l k sai lm! ting Php.


44

Vi ti, n l chng ng dng dc y bi hi ca mt k
ngu di, mt thng ngc, mt th nhn vt ca Dostoevsky
va ng thng va ng ght, va ng khen va ng
trch, va ng n va ng khinh! Gn 60 nm, ng trong
hng ng nhng ngi lm cch mng, ri chin s vn ngh,
ng vin cng sn, chin s vn ha v sn, k s tm
hn...tm hn ti lun b ry v bi s phn thn bt c d
trc thc t ph phng.

5.
BC NGOT NH MNH

Ti khng thch th V Hong Chng
1
([1]) cho lm,
nhng cu: L chng ta u thai nhm th k... ca anh, ti
vn thy ng, t nht l vi l chng ti, c lng yu nc,
bit ght thng Ty thc dn nhng sinh ra v ln ln gia ci
thi mi s u o ln.

i chin th II vi nhng ng phi kiu tn gi mc
ra hng lot... Ri Nht lt Php. C mt tri ko ln. C tam
ti h xung. Ch ngha i ng vi nhng bi ca
Aikoku, Shina no Yoru... nhng b phim v s o, nhng
ngi sao in nh ca nhc Ph Tang xinh p kiu Setsuko
Hara
2
([2]) ang li cun chng ti vo nim t ho chu
ca ngi chu th... bom M xung ch Hng Da,
Qun Nga. Cc trng hc u phi di tn.

Mi s thay i vi tc chng mt. Mi cch c vi
thng, hng ngy lp tr Vit Nam cn buc phi cho c
Php, ht bi ca tng v cu tinh ca nc Php l thng

1
V Hong Chng (5.5.1916 6.9.1976), nh th ni ting
2
N din vin in nh Nht (1920), ni ting n thp nin 1960.

45
ch Ptain, th n mt thi khc vi cu ca Ny thanh
nin i! Quc gia n ngy gii phng... di bng c Nht
v c vng qu ly!

Bo i, khm sai i thn Phan K Toi, Trn Trng Kim,
ng no cng ni c Lp v h ho dn chng ng ln
xy dng nc nh!

Ting n v mt t chc Vit Minh c ngi M trang
b v hun luyn, c c my bay hai thn tip t, c qun
ng Minh gip sc, cp chnh quyn min ngc.
Cn gip gii Trung Hoa th c c ngn qun cch mng Quc
Dn ng y sng ng do Trung Hoa Dn Quc h tr,
s tr v th cp chnh quyn.

Lm tin n, lm chuyn dt gm thu hoa khin lp tr
lc y chn ngy cnh hc ng bt nho, ch mun xp bt
nghin ln ng tranh u, nh mt chin s anh hng,
hoc ch t cng thot cnh b tc trong cuc sng ri bi canh
h t trong nh ra ngoi ph.

Chng c g l khi trong mt lp hc, k theo Quc Dn
ng, k theo Vit Minh m trong u chng hiu ai cch
mng, ai c hi, ai phn ng, ai phn ng vi ai?

Vi nhng nng dn ngho sp cht i th con ng
cm sng nh Ty l con ng duy nht t cu mnh!
Lp chng ti, khng ngho i, nhng cha giu ti mc c
th lnh sang nc m nh Phm K Nam, Thm V
Hong
1
([3]), l lp tr hng tit vt nhng i m qung sn
sng cm sng ln ng theo... bt c ai, min h ni: nh
Ty ginh c lp!.

Chng c gic ng cch mng cch mic g!

Thng no khng b mang ting phn ng th c
ngi ca Vit Minh mc ni! Ti l ngi may mn (hay
khng may mn?), c ng anh h T Kim Chu, gio dc
tuyn truyn ch ngha cch mng chn chnh?). ng bm
vo lm huyn thoi v Vit Minh, v Nguyn i Quc cho ba
anh em chng ti, T Nh Khu, T Huy Hon v ti. Nhng
bi hc chnh tr v c nhng bi ht nh Tin Qun Ca ng
mang v sau nhng chuyn i vng nh c thng khi dy
trong ti nim tin vo ch ngha yu nc chn chnh m i
din l ng Nguyn i Quc. V c 3 chng ti u tr thnh
chin s V Quc on ngay t ngy u cch mng thng 8.
T Nh Khu sut b mng Tin Yn, Ba Ch sau ny tr
thnh gio s i Hc Qun Y, hm i t. T Huy Hon, mt
thi lm t lnh trng binh chng Cng Binh cng v hu
vi hm i t. Cn ti, qua hai trng qun s tt nghip c
vn bng hn hoi th tr thnh... nhc s!

1
Hai nh in nh min Bc Vit Nam v sau ny.

46
iu bi hi nht trong cuc i i ny l s phn ca
chnh ngi gic ng cch mng cho chng ti, anh T Kim
Chu. Sau nhng nm hot ng tch cc cho phong tro Bnh
Dn Hc V, cho Vit Minh, anh theo khng chin. Bng i
my nm khng tin tc, ti c tin anh dinh t
1
([4])!
Sau nm 1954 khi chin tranh kt thc, chng ti tr v H
Ni th nghe tin anh vo Nam vi chc trung t lut s
chng l ta n binh... ngy!

Nm 1975, ti vo Si Gn gp anh ng mt ln th anh
b bt i hc tp ci to! Mi mt nm sau anh mi tr v,
mc du anh l s quan bit phi lm chuyn mn do c bng
c nhn lut, ch chng cm sng ngy no. Anh ch c mt
ti khng th tha th l ngoan c ti cng: Sut thi gian ci
to anh khng chu nhn ti lm tay sai m trng ra bng
chng l anh nhiu ln phanh phui ti ca cc cp ch huy
cao nht trong qun i VNCH nh v Cao Tr bun
thuc phin, v Nguyn Vn V nut c hng lot thang
my...

Nhng ngy ny, tui ngoi 80, anh vn khng hi hn
v chuyn phn bi cng nh chuyn ngoan c ca mnh.
Anh ni: Ti l ngi yu nc nhng ti khng th no yu
ci ch ngha cng sn ca cc ch c. V i vi ti, n cc
k duy tm, n l v o l v ch l mt m l thuyt phn

1
B khng chin vo vng Php chim. (Ting Php entrer = vo).
khoa hc m mt s ngi mun da vo kim chc quyn
lc. Khi ti c xt vi my ng cng sn th ti thy mnh
trnh xa cc ng y l ng! B cng sn dinh t v h ...
phn ng i vi ti khi mi ti ra lm vic nh ch bit
y. n hm nay ch trng mt ra cha? Cn g l ci
ch ngha khng c thc trn tri t v ngay t
nc Vit Nam ny? Ti khng tn thnh ch ngha cng
sn, khng tn thnh cch lm n khng lng thin ca my
ng ming ni mt ng, tay lm mt no. Ti khng yu
nc theo kiu cc ng v cc ng phn ng i vi ti!.
Ti i tm con ng khc. Ti tht vng vi m Thiu, K
bao nhiu th tuyt vng vi ci X Hi Ch Ngha d man
ca cc ng gp bi. Lm g c ch ngha cng sn duy tm
trn i ny v ci thin ng cng sn cng khng th
no c, cng cha bao gi c ci nc Vit Nam m bt
cng x hi c l ng u th gii hin nay. C ly ngay ci
lng ca ng, (tc l ti) ca chu V y ra m ngm xem.
C bng na lng ca b qut rc khng?

i! Con ngi gic ng cch mng cho ti cch y 50
nm hm nay vn cn ngoan c lm d qua 11 nm ci
to! Gp anh Chu nhng ngy ti bc vo tui tht thp
c lai hy, ti nh sng li nhng ngy tin khi ngha. Vn ci
iu b ni nng nh inh ng ct ca mt ng sp git tm
bng c nhn lut b ngh i dy i t, ln chin khu hp Vit
Minh, tr v vi iu b na b mt, na cng khai bo cho
chng ti bit: Nht sp u hng, thi c cp chnh quyn

47
trong tay Php-Nht n. Ton dn phi ng dy! Ngi
n trong cc thnh ph phi l hc sinh, sinh vin vv... Lc
y, anh Chu l thn tng ca chng ti, nht l khi chnh b
ti cng tr thnh mt thnh vin tch cc hng nht ca ci
ng gi l ng Dn Ch. ng l ngi ght Php cc k
nhng cng... chng cng kin nh!

Ngay trong mt gia nh nh gia nh ti lon x ngu
cc mu sc cch mng ri! Trc 19-8-1945 mt tun, ti
c kt np vo t v chin u. Nhim v u tin ca ti
l ct giu hai khu sng Nht khng c n v mt khu
Pc-hoc gy bng g cho Vit Minh, cn b ti l th qu cho
ci ng m anh Chu gi l ng xi tht!

S phn ha trong gia nh ti cng r trong nhng ngy
thng 8 nm 1945 y. Ti nh ngi say cch mng, cn b
ti th d bu, chi bi ht li. Phn ng tc thi ca ng ngy
y l b vic, mc du ngi ta vn tn nhim kh nng
chuyn mn ca ng, nhng chc ch nhim s bu in
thuc v mt ngi m theo b ti l dn ngu khu en! V
s cch bit v chnh kin, gia hai cha con thng xuyn n
ra tranh ci d di, c khi kt thc bng mt ci bt tai n
om m cho d lc y ti trn 18 tui! Ti khng th chu
ng thm na s n p ca b v quyt tm thot khi s
rng buc khi c dp. Dp n khi i t v chin u
do ti ch huy c lnh ca t chc lc y ti khng r l
t chc no s sp nhp vo tiu on V Quc Qun u
tin: Tiu on Thi Bnh. Ngi ch huy tiu on ny l ng
i kh xanh Dng Hu Min, cch nh ti c ba cn. Ci
lm ti ngc nhin n sng s. Sau ny ti cn c bit
thm ng Ng Ln, qun kh , trung on trng trung
on Ung B; cc ng An Giao, V An Khang, Mnh Hng,
Hai Gi, Hai Tr u t hng ng qun i thc dn, nm
quyn ch huy nhiu n v V Quc on Chin Khu III
bui ban u . Chnh qu trnh lm tay sai cho gic
khi dy ch quyt tm ng ln xa b thn phn n l, v
h ri b mi th quyn lc, a v, gia nh, tin bc i
theo Cch Mng. Thi y, mt ng qun kh xanh (adjudent),
mt ng i kh c gi l quan v c cuc sng
ngang hng vi mt ch nhim c b ti ch cha ni n
mt lieutenant (trung u) nh ng Hai Gi, ng Hai Tr... Vy
m h ght Ty, cm th Ty, ng ln cm sng Ty bn li
Ty. Tic thay, nhng con ngi ng yu v ng knh ,
cng sng lu vi cch mng h cng thy r chng bao gi
c cch mng tin tng 100%! Trong l lch ca h, khng
bao gi xa i my ch h s quan, s quan qun i ch!

T chc sau ny ti mi bit l cc chi b cng sn
gi v gii tn khng bao gi coi h l ng tin cy a
h vo hng ng nhng ngi tin phong, u t nht ca
giai cp v sn. Mi nhng nm 1950, hu nh cc trung
on trng ca cc trung on tp trung u tin ti Lin
Khu III vn khng phi ng vin m ch l qun chng cn
c theo di, gip , gio dc!

48

Ti cng r hn iu ny khi c iu ng v lm lnh
king ca B T Lnh Lin Khu III. Ti i t ngc nhin
ny n ngc nhin khc trc hin tng phn bit i x
trong hng ng khng chin. Th no mi l ngi yu nc?
Cu hi thng trc dn vt tm tr ti cho n sut i.
B tt c: gia nh, nh ca, mi quyn li ang c, ra i cm
sng nh Ty, ng gc trc ln n ca qun th vn h to
Vit Nam c lp mun nm, hng hn tuyn b trc khi
nhn vin n bn thng vo u ca k th:Nous sommes
des vainqueurs Chng tao l k chin thng. l trng
hp xy ra vi anh o, i trng i Tuyn Truyn Xung
Phong trong v t th Nh Ht Ln Hi Phng. S hy sinh
nh th chng phi l tm gng yu nc ng nu danh
mun i? Vy m ti nay, c l ngoi ti dng ln hng hn
h bng bi vit Mt nn nhang cho nhng ngi chin s
vn ngh v danh
1
([5]) chng cn ai nhc n h. i! Nhng
T Giang, K vu, Hn bo, Hn en, nhng Knh ng, Thi
t... H cht, cht rt sm v khng t ngi cn b mang
ci ting Anh hng c nhn tiu t sn!

Chnh nhng hy sinh cao c ca h l ngun cm hng
ti vit nhng cu Ch chng, mong con v ngy chin
thng, trong ton qun v m thiu nhng ai?... trong bi
Tr Li Thnh. N cng l mt bo hiu v khc quanh

1
ng trn SGGP ngy 22 thng 12 nm 1996
mi trong cuc i khn nn ca ti, con ng vn ngh,
con ng s dn ti ln thc xung ghnh, st u, m trn
k c sut thn bi danh lit! L do duy nht: tri tim ti
khng cng nhp p vi nhng k nm sinh mng con ngi
trong tay m u th cha ton b u, tm hn th en ti,
bn thu!

Hng lot ca khc c vit trong thi k lm lnh, mt
cch c ni tht vi chnh mnh, ca Canh Thn, Ngc
Bch, Vit Lang
2
([6]) Khu III, ca on Chun
3
([7]), Hong
Gic
4
([8]), T V
5
([9]) Vit Bc v ca ti cc n v Khu
III, Trng Lc Qun Trn Quc Tun, Khu IV sau ny b
nhng c nh cht ti v sc mi tiu t sn y m,
mt lp trng, thm ch nh hng tai hi n tinh thn
chin u ca qun i! Tt c nhng gian trun, au kh,
chu ng vt qu sc con ngi, y h ti nhng quyt

2
Vit Lang, tn tht L Qu Hip (1926-2008) tc gi ca nhng ca
khc c qun chng hm m trong khng chin chng Php Tnh Qu
Hng, on Qun i
3
on Chun (1924-2001), nhc s vi cc ca khc Gi Gi Cho My
Ngn Bay, L Mun Chiu, Thu Quyn R, ng V Vit Bc
4
Hong Gic (1924) nhc s ni ting vi nhng ca khc Ngy V,
Hng La ng Qu, M Hoa
5
T V, tn tht Hong Ph (1923) c thnh gi hm m vi T t,
Em n thm anh mt chiu ma.

49
nh th cht khng cm bt, cm n na nh trng hp
Vit Lang, Hu Loan
1
([10])

Ti, cng nh bao nhiu thanh nin thi y, b cun ht
bi th ngn t so rng, no vung gm ra sa trng
d cho da nga bc thy, th phanh thy, ung mu qun
th... m gi y, phi thy l tuyn truyn kch ng r
tin thm ch sc mi chm git d man m vn quyt ch ra
i khng hn ngy v.

Trong s bn ng kho vi ti ln ng Nam tin ch
cn st li Bi Xun Vnh, hin l bc s ngoi ng, do na
ng ng bnh!

Ton b on qun Ty Tin n on qun Din An cng
th, gn nh khng mt ai tr li. H ln lt ra i v st
rt c tnh, nhiu ngi cn cha c mt ln n sng dit
mt k th no. Ch c ting cng tin a h v ni ngn
sui. Ch mt ting cng m thi, bo c mt chin s
anh hng b xc ni rng thing nc c! Nu c ting th
hai, th ba, th bn... th l thm ngi th hai, th ba, th
bn... Bi Ting Cng Qun Y ca i i trng Nh

1
Hu Loan (1916), nh th ni ting vi bi th Mu Tm Hoa Sim
trong khng chin chng Php, v cng ni ting v treo n t quan
thp nin 1960 th k trc khi CSVN n p cc vn ngh s ln ting
i t do t tng v t do ngn lun.
Trang c vit bng tri tim anh trong cnh chnh anh
nm ch ting cng dnh cho mnh. n hm nay, ngi ta c
tnh l i khng dm phc hi bi ca chiu hn y d phc
hi bi th ca Quang Dng
2
([11]) Ty tin on qun
khng mc tc...

Bi th ca Quang Dng t gh rn hn, t lm mt tinh
thn chin u ca qun i nhn dn anh hng hn
chng? C mt l do m ch ngi cng thi bit, nhng
khng ai mun ci chnh khi thy bn mnh c t hng
sau nhiu nm b nh m n ni t mt ng h php tr
thnh chng thi s gy cm, khng mt xu dnh ti nhng vn
sng trong sng, hin lnh, gin d, v tha n cui i. Quang
Dng may mn khng phi lnh chin nh Trang, nh c,
nh nhiu bn b ca ti, ca anh. Anh c b ch huy Ty
Tin xp cho lm lnh king, ngha l khng b nm i
ting cng bo t nh tc gi ca Ting Cng Qun Y! Cn
ti, ci s cng y nh Quang Dng, ngha l va vo V Quc
on b ko ngay v B T Lnh Chin Khu III v bit ni
ting Ty v bit ht, bit n!

2
Quang Dng, tn tht Bi nh Dim (1921-1988), nh th, tc gi cc
bi th ni ting nh Ty Tin, i Mt Ngi Sn Ty, i B

50
Khi Hi Phng n pht sng u tin
1
([12]), ti vn cha
hc qua mt lp hun luyn qun s no. Vy m ti thn
nhin nm gia ng Ct Di, tr s ca Phng Qun Nhu,
cng hai ch lnh cu nh ti l L Kim ng v Nguyn
ng. Vi khu thompson mua c ca my tay bu xu
ngoi cng chng ti yn tr s dit khng st tn Php no
dm li gn! S ngy th n ti nghip ny cp i mng
sng ca hng lot lnh king trong c ang l tay chi
ghi-ta Ha-oai trong nhm vn ngh ngoi gi ca chng ti.
L do: Sut ba ngy phc kch mt cch l liu, chng ti
chng thy mt thng Ty no xut hin. Tri li, n sng ci
v tri ph c kiu lin hi xung mi v tr lm bn
ti khng t ln sut mt mng. Mi sau ny, i hc qun s
ti mi hiu b tr nh ch nh th khc no ly ng ti
bi ny hoc thn xc chng ti y, xin mi cc ng lm
mn ch nng! C tng bn h k th d nh trong phim
nh v mnh l mt Ken Maynard, mt Charles Starett, mt
Gary Cooper
2
([13]) ca Vit Nam vy! T ra git ngi c t
chc cng phi c ngh, tri ! u phi ch dm by ngy
chy sang hc lm vi ngn ngh chin u i i L Khc
T ng bn cnh l ti, sc dit ht qun th. V s
tht rnh rnh l qun th dit bit bao bn b ti ch v
chng ti xng vo l la chin tranh khng mt trang b kin

1
t Php gy hn thng 11.46 ch cha phi ngy 19.12.1946, ngy
ton quc khng chin (Tc gi ch thch).
2
Cc din vin M ni ting t thi phim cm ti thp nin 1940.
thc chin u ti thiu. Chng ti hy sinh cho T Quc
ngay khi cha kp bn vin n u tin!

Ring bn thn ti, ni c Tri t, c Pht, Cha, c c
Allah, qu tnh ti cha kp bn vin n no khi nng sng,
cha c chng kin k th no cht ra sao! Ni cch khc,
ti thot ci ti s mt ni Mi iu Rn trong gio l
Thin Cha gio l ti git ngi. c ci vo thi gian y,
ti y khng nhng khng b ln n m cn c khen ngi!
Git ngi c l tng, git ngi v mc ch cao c, v
giai cp, v chnh ngha...

Th nhng s phn li a ct vi ti bng cch y ti
vo con ng... qun s! l u nm 1947, n Tt xong,
i t Hong Minh Tho
3
([14]) k quyt nh cho ti v hc
Trng Qun Chnh Nguyn Hu Kha I tr thnh ngi
ch huy c bi bn sau ny. Ti mng r khi c hi
Thch v i Tuyn Truyn hay v Trng Qun S? v tr
li: Ti thch lm ngh v! Th l bt u mt s tri khoy
n khng ng! Chnh t ci trng v u tin ny m ti
thnh quan vn ngh: nhc s nghip d! S l Trng
Qun Chnh tuy ca Khu III, nhng tp hp gn nh tt c
tinh hoa (v vn ha) ca b i m hu ht l trai H Ni,
Hi Phng, Nam nh, Thi Bnh. Ngoi nhng gi luyn tp

3
Hong Minh Tho (1921-2008), sau l thng tng v nh l lun
qun s.

51
vt v thao trng th cc gi ln lp v l thuyt nh n
o parabole, thuc n TNT, cu to n lm... u i hi
hc vin mt vn vn ha ch t cng l p-lm (tt nghip
trung hc c s). Nhng ngi gi l c vn ha, sinh hot
bn nhau sut dc sng hai huyn Ph Dc v Qunh Ci,
Thi Bnh tt nhin cng cn n nhng mn n tinh thn m
thi , chng c g ngoi bch bo v... ht. Hng lot nhc
s, ca s t tc trng thnh nhng l qun s, ni
khng t hc vin u rnh my khc ht ca Vincent Scotto,
vi khc n ca Schubert, Chopin, Beethoven... khi rnh
ri, ht ln ni lng mnh y ht cc nhm Pop-Rock A-A
author-actor sau ny. Trc kia, mi ngi mt n v th
hot ng vn ngh n l ny chng c my khuyn
khch, thm ch my ng ch huy bn c nng cn cho l tr
chi t sn. Nay c quy qun bn nhau, anh chic violon
c tng, anh chic mng--lin, cy ghi ta thng st so,
thnh mt dn nhc. Hn th na, mt hc vin nguyn l
dn chi saxophone tnor bar dancing cng sch kn v
nhp trng. Th l, song song vi vic hc qun s, chng
ti hnh thnh mt nhm hot ng m nhc cng ha tu,
cng m cho ng ca, n ca... Ting lnh n xa, ting ht
vang xa, chng ti thng c mi i biu din hi ngh
ny, hi ngh n, c lc c min mi cng tc (gc m,
tun tra) v mi cng v (ly go, kim ci) lo tp tnh
vn ngh. Trng ti u l a phng vui hn ln nh
c gnh tung no ti nhng cng em li ni lo cho nhiu
ngi v lm khi ting n, ting kn lm t c ting my bay
Spitfire, Junker b bom ngay u ch, cui lng.

Nhng bi ht u tay ca ti ra i chnh do yu cu ca
ci t chc vn ngh bn chuyn nghip nhng ht sc c
ngh ny. Bi Chin S Khu III, V Rng Ni ti vit (ng
hn l pha ra) ch v: o u ra bi mi c son-phe ng
hong dn nhc tn ti nu khng c ngi bit vit nhc
ln giy nh ti. Vy m di bn tay ch huy v sp xp (lc
u c khi nim phi kh) ca thy Qung, mt thy dng
ph gii, vi s tham gia kin, nht l nhit tnh say m
chi cho chnh mnh, ng vin chnh mnh, nhng sng tc
sng huy hong cho n khi ti... mn kha!

S phn a y ti mc phi v khng g ni ci ngh
m nhc n cui i. Cn cc bn cng chi nhc, cng trnh
vn ha m nhc nh ti hoc hn ti th k ra mt trn,
ngi v qun nhc. Nhng tt c u na ng t gnh
hoc hy sinh nh T Giang (so), K vu (violon). Cn li
dm ba ngi nng n vi cy kn, cy so nh thy Qung,
Bng, Cn...th sau ny c thm vi ngi sao trn vai trong
cc i lnh kn, c dp gp li ti u t ra ngn ngm cho ci
ngh m nhc quanh i qun li ht phc v cho c n tang
l! Vi ngi cn nh trch ti v ci ti u tu tr m
nhc cy nh l vn nm xa h lt t mi ti by gi!
Vi ti, c mt lp tr lm vn ngh bng vn ha v tri tim
lc mi l nhc s ch thc! Ti dm khng nh l mt s

52
nay tuy tr thnh bc s, gio s, thm ch ang cht dn
cht mn nc ngoi v trn chy cng sn cn gii m nhc
gp ngn ln my v hi vin Hi Nhc S Vit Nam hm nay!
H kin quyt gi t v kh khi th v kh quay li
hi mnh!

S l hu ht nhng g chng ti c trong hnh trang m
nhc ch l nhng ci m nh trng, sch v, phim nh Php,
M, a ht 78 vng/pht, thm ch c nh th Cng Gio, nh
th Tin Lnh trang b cho! Thi y nh hng ca i pht
thanh, truyn hnh u c. Cn ni dung th u bit ci g
l m nhc quc, ci g l m nhc cch mng? Thy
March Persan, Beau Danube Bleu, Calife de Bagdad... hay l
tp, l vc ra nh cho anh em, ng bo nghe mua vui
khng mt tin v vui cho chnh mnh. Th thi! Vy m,
khng t k ghp chng ti vo ti tuyn truyn vn ha
quc i theo giai cp v sn m cn sc mi tiu t sn!

May thay, cng khng t ngi c chc c quyn lc y, c
th l ban gim c Trng Qun Chnh Nguyn Hu gm
cc ng Dng Chnh, V An Khang li dm bo lnh ban
nhc chng ti sng c. Chnh cc ng, cng hai s quan
qun i Php trong ban gim hiu lc by gi ng Hai Gi
v ng Hai Tr tr gi cho s hiu bit ng n ca
mnh. Nghe u, sau khi bt mn, tr v thnh, hai ng b
ngi Php st hi. Cn ng Dng Chnh th ti nhng nm
70, khi i cng tc ti Hi Phng, ti gp li ng trn cng v
mt ng gi bn ch chn trn h ng Trn Ph! Gp ti,
ng bt tay vn v v tung ngay mt cu ting Ty:
Flicitations! Que Dieu te bnisse! Chc mng! Cha ph
h cho my! ng cn bc l: Cha khng ph h tao nn
tao khng tn ti, cn my sc mu tch tch s th m vn
sng, vn c tn trn bo, trn i chng phi l Cha ph h
hay sao! Chuyn tr vi ng c mt m mi bit, ng b
khai tr khi ng, sut mt mng v b u t, phi nhn ti
mt lp trng nghim trng, mt cnh gic chnh tr,
thm ch cn b tra hi v sao chui c vo ng t lc cch
mng cha thnh cng? Tt c ch v ng l mt tr thc, mt
cu t eo knh trng m li ng trong hng ng nng dn
mc o lnh! Hn na, ng li ch huy v quyt nh s phn
ca h th h quyt khng th chp nhn! Khng t ngi nh
ng Chnh chng nhng b khai tr khi ng m cn b khai
tr lun khi mt t!

Ngay t thi u tranh gim t gim tc nm 1953, khng
bit bao nhiu cn b k cu l nn nhn ca ln sng
nng dn ch ngha v nhn tnh, v lun l v c v chnh
ph, y khng bit bao con ngi thit tha yu t nc
ti con ng khng li thot. V h phi tm cch TR
V thm ch TR C, chng Cng n cng. C th k
hng lot tn trong gii vn ngh nh on Ph T
1
([15]),

1
on Ph T (1910-1989), nh son kch, nh th, dch gi.

53
Don Quc S
1
([16]), Nguyn Mnh Cn
2
([17])... v nhng
tn tui sng d cht d v cc v n p lin tc nhng ci
u khng chu ci, nhng b c lun hot ng, c bit l
nhng li l anh thp lun qu ng, qu phi, khin k cm
quyn v hc phi s pht in pht khng m cho h vo t,
git dn git mn hoc khoc cho nhng ti phn quc, Vit
gian chng cn a ra ta xt x. Mt s, sau ny c lng
lng phc hi khng kn khng trng, khng vn bn, khng
xin li... nh nh trit hc Trn c Tho
3
([18]), lut s
Nguyn Mnh Tng
4
([19]), Nguyn Hu ang
5
([20]), Hu
Loan, Trn Dn, L t, Phng Qun, Hong Cm
6
([21])... Tt
c, h u khng c sc chu ng nhng p t v l ca
nhm ngi v hc, hnh tin v tn bo. Tr mt s bye,
bye cch mng, s cn li, hoc chuyn ngh hoc b i ci
to hoc im lng ch thi! Ti thuc nhm thc s ci
to...v. Ngha l v gi t tt c N Ci Sn Cc, t Dy

1
Don Quc S (1923), nh vn min Nam Vit Nam.
2
Nguyn Mnh Cn, nh vn min Nam Vit Nam.
3
Trn c Tho (1917-1993), nh trit hc duy nht Vit Nam thi
cn i theo nhn nh ca Trn Vn Giu.
4
Nguyn Mnh Tng (1909-1997), lut s, nh thng thi ni ting,
b trn p trong thi k c nhm Nhn Vn-Giai Phm.
5
Nguyn Hu ang (1913-2007) nh bo, mt trong nhng ngi
sng lp nn Hi Truyn B Quc Ng, th trng B Thanh Nin trong
chnh ph lm thi VNDCCH (1945).
6
Hong Cm (1922), nh th ni ting vi cc tc phm Hn Nam
Quan, Kiu Loan, Bn Kia Sng ung, L Diu Bng, b tr dp nhiu
nm v ti trong nhm Nhn Vn-Giai Phm.
n, Chn Chng... ton tm, ton phc v cch mng.
Kt qu l nm 1949, ti c kt np vo ng vi thnh tch
cc k him: sng tc c trm bi ht phc v cc phong tro
hc tp v chin u ca qun i.

C th ni t c nhc s qun i no vit nhiu v vit
th nh ti t T Tam Tam, Tiu on Tn Cng, Bi Ca Ca
T Bc Ph n Tun L Tn Binh, Tun Nhanh Chng, Ting
Kn Bo ng, Tng Kt Tn Binh... Tt c u thnh bi ht,
y nh nhng khu hiu m tay L Bt ph trch c, n, kn,
trng (tuyn gio) sng to ra nhng khi ng yu cu! Ti
nay, ngi ngh li thy khi hi cho ci thnh tch c m
khng y. C cn ai nhc n n? Chnh ti cng khng h
nhn l sng tc trong bn thng k thnh tch vo mi
ln xt khen thng nh khng t nhc s k l 500, thm
ch c ngn tc phm ca mnh! Lch s chng cn ghi nhn
n m mnh c thng k th khng ng tc ci sao? 5 tm
hun chng, hng lot bng khen thng, k c gii nht,
gii A, B ln Gii Thng Nh Nc, v nhng tc phm
khng ai bit v chng ai mun bit, mun dng li, mang
theo c nhng tn bi hi kch ko di. N gii thch kh y
l do tn ti ca ti sut cuc i i theo Cch Mng, vo
ng rt sm nhng chng bao gi c sng cho mnh, sng
v mnh, c ni ci mnh mun ni. Tt c l ni ci g
trn bo ni, ni ci g mnh khng h c trong tri tim, khi
c ca chnh mnh!


54
Tm li, ti tng l mt cy bt c lc ca ng mt
thi gian di, chp hnh nghim chnh mi ngh quyt vn
ngh phc v cng nng binh n mc ton thin, c cp
trn u i, chiu chung ht mc. C ci y m tin c l
by gi ti v hu vi quyn li t nht phi nh ng Trn
Hon
1
([22]) v tt nhin hn hn cc ch Trung Kin, Nguyn
Khoa im
2
([23])! Nhng tic thay, hay may thay, ti
khng hon thnh vai tung lnh o trong tn tr i ko
di. Ti sm tr li Ti, ci tn T nh Hi, nhm mt
cho i, nhe rng ct ba ting ci ch khng chu khc!

Cu chuyn lm vn ngh trong qun i ca ti l c mt
cuc i au kh y oan tri, bt cng, y nhng u
kim thm sao, thm vch m ly tri c mt! hu
ht nhng k mun dm ti xung t en nay ln lt
cht c, hu ht u cht bt c k t! Thc ra cng st li
vi tn vn phn ph khng bit ngng, tn hng ci c
c nh... v ti nhng lm mu m, c c! Thnh thong
cn c vi tn ra ci u thng cm vi s thua em km
ch ca ti m thc gic ti gp ch ny, ch n v bn
lnh o cao nht hin nay ch tui con chu chng ti
trnh by, i li ng tch, xin tiu chun cp t, cp

1
Trn Hon (1928-2003), tc gi ca nhiu ca khc ni ting nh Sn
n ca, Li ngi ra i tng gi chc b trng B Vn Ho.
2
Nguyn Khoa im (1943), tng l u vin B Chnh Tr, trng ban
T Tng Vn Ha T., kho 9, b trng Vn Ho Thng Tin.
nh nh tiu chun ca mt cn b tin khi ngha! Nhng
ti u cn di nh thu mi tm, i mi. Ti u c v
ming n hn ngi m khom lng qu gi trc bn lu
manh ang nm quyn cho v khng cho, git v
sng, bt hoc th mi c quan Nh Nc t trung ng
ti a phng.

i vi ti, mi th khen thng, danh hiu t lu ch l
tr m dn min ph nu khng mun ni l th hnh ng,
chnh sch gy chia r. Bi gii vn ngh m on kt l ci
ng s nht cho l chc sc. Ch mt nhim k, bng ci l
phiu ba v, l mt ng tng, b ph c chia ngay lp tc
no t, nh lu, quyn li, h chiu thng xuyn i nc
ngoi! Vy th v g khng kt np mt ng trung ng, mt
ng i t, thm ch c mt anh qun l khch sn, mt anh
nh bo chuyn vit bi t hng ch vo ci b my mang
ting l ngh nghip nhng s tht ch l mt t chc lm
theo yu cu ca ng trc tip l my ch ban Vn Ha T
Tng m khng c c hai th y trong u. Lm g cn t
tng khi b c l c mt cc... ct thi hoc ca nhng th l
lun ba lng nhng t lu b vt vo st rc ca lch s.
Nhng ci gi l hi vn hc ngh thut (m ti c th hi
vin ti... 3 hi) s tht ch l ni n cha nhng mu m n
l ha gii lm ngh thut.

Sau 30-4-1975, cc t chc vn ngh cng pht trin t.
Hi Ngh S Sn Khu c gn...10.000 hi vin, Hi Nhc S

55
Vit Nam c ti 1.000 nhc s! Ci th t chc ba v cng
pht trin li cng tr thnh... v t chc!

Ring v khi biu din th hng h sa s ngh s nhn
dn, ngh s u t, siu sao, danh hi, qui kit xut hin
ngy mt ng c. Trong s ta gp loi ngi, ng
vin, cng chc, thng gia, c mi, k trung kin vi ch
c, k mt thi chng cng hng hi cng c Tt c u
c cc quan vn ngh thi i mi nay ngh xt tng
danh hiu ny, mai ban pht hc v kia. lm g? kim
chc phiu bu, c ngi lu gh chnh, ph tng, chp
hnh chp ti cc hi to. Bit u li chng c mt cn h
chung khu vi ng ch tch Nh Nc Trn c Lng nh
cc ng nhc trng , Trng Bng
1
([24]),o din Dng
ngc c.

Th l lon x ngu kn ca, bi xu, lon x ngu khen
thng, phong tng! Gi, chn ln ln, nh nhau di di ch
v quyn v li. Cn thc trng ca nn vn hc ngh thut th

1
Trng Bng, nhc s, tt nghip Hc Vin m Nhc Chaikovsky
(Moskva), nguyn ch tch Hi Nhc S Vit Nam. Nm 2006, b nhc s
Vnh Ct, Nguyn c Ton, Don Nho, Huy Thc t co o nhc ca
nhc s Shostkovich trong bn Cho Mng (mt nhc trng Nht khng
nh chuyn ny). D c mt s nhc s phn bc, Trng Bng xin
rt tn khi danh sch ng vin gii thng H Ch Minh.

sut nm ny qua nm khc u l c nhiu thnh tch
nhng cha c tc phm xng ng vi tm thi i! ng
ng v ng Nh Nc khng phi khng thy mc ti chi
qu nhiu cho bn vn ngh vn ngho m mi chng thy
sn xut c my tc phm bc thm mnh cho tht thm
nh mnh mong mun! Ngi c u t sng tc th tr
n bng nhng tc phm chng ai bun nghe, bun xem,
bun c! Ngi c tht ti, mun lm mt ci g
khng nh mnh th ngy cng nn, nht l sau cc v b cng
an vn ngh nh mt s tc phm kha kh sau khi c
tng b th Nguyn Vn...Lui mnh ming ng vin: Khng
b cong ngi bt? Mt s, nh c iu kin kinh t do v con
hoc kiu bo yu nc tip sc bng la... v ang
phc xung sng tc cht ri may ra c ra mt hu
th. Mt s nhng cy bt tr th vng ln p ng yu cu
ca lp tr thnh th ang da vo nn kinh t th trng
nhng t ct i ci ui x hi ch ngha cho ra i
nhng qui thai sng tc u M mnh Hn! c bit trong
m nhc, ngi ta nhp th v vn ha m nhc nht,
quy ph nht cc nc k th xa nh Rock ico-noclaste,
Gangsta Rap... H u c ngi my ng lnh o vn ngh,
my ng Vn Ha T Tng v my ng c bit g n
Internet m tm hiu chng l ci ging g!

Ring ti, sau khi t b c mi rng buc vi c quan
ca ng, tr v vi ng lng va n sng, ti cng
gng vit vi tc phm khng li chng k no c th ph

56
phn nt Si l v sn, nt , nt La l phi v sn nh
Concerto Bun, Vui V Kht Vng cho n bu v giao
hng, nh Sonate cho violon piano, Hoi Nim Lc Hong
Hn, nhng nm cn U70. Bun thay, cho ti nay nhc ca ti
vn ch nm trn giy!

Ti chng bao gi c nghe thy chng thnh m thanh
c th v ch my ng chc sc mi c quyn c dn dng
cc nh ht do chnh cc ng lm chnh, ph gim c m
thi. Ti nh xp chng vo ngn t cng vi hng lot tng
ph v gn ci bng cc-tng c mt cu Ci-git mon
dernier et inutile effort artistique - Ni y yn ngh mt c
gng ngh thut v ch cui cng ca ti.

Tic l hm Trn Danh t H Ni vo lm phim ti liu
T Hi, Ngi Chin S - Nhc S yu cu ti lt xp tm
bng v ti li nhng b phim c th thot c! Tuy
nhin trng on my lia qua cc bn tng ph nm la lit
trn nn nh th c thng qua khng b ct hnh no km
theo li bnh C thc tng ph c nm nm ny qua
nm khc m chng ai, chng bao gi c dn dng c vn
c gi nguyn! Phim ch chiu ng mt ln trn Tivi
nhng gy c ting vang c bit trong gii ng
nghip cng trang la. C bn va gi in cho ti va khc
v thng ti (hay thng cho chnh mnh?) b i b qun,
bc i... D m au, qu qut, thiu thn ng, mt
ni kh ho c gy, sng nh v bn bnh m u ng m
vn can m lm m nhc ch thc lc sp sa t gi cuc
i.

B phim ny ti lu c trong VCD v c dp gi tng
bn b, h hng nc ngoi.

K t ngy xun nm , nim vui tr li vi ti v ti
tm ra cch sng v quyt phi sng lm mt vic g d
ch c cht li cn con cho i. Ti t an i: D sao th mnh
cn may hn nhiu so vi nhng nhng Trn Dn, Phng
Qun.., nhng ch, Tm, Hng, Khu.., nhng ngi cht
v ci ngu ca chnh mnh.

Ti may mn cn sng st n hm nay thay nhng
trang tng ph bng nhng dng hi k v cuc i lm vn
ngh s bt c d di mt th ch bin tt c thnh n l,
bin l chng ti thnh nhng tn bi bt hn km sut c
cuc i...


57
6.
T MT NGI LNH
LM NHC

Thi ni ting nht ca ti l thi Chin Khu III chuyn
v ch Du, H ng lp mt Lin Khu mi. Nhn ti
lc ny c tp trung nhiu hn. Trong qun i ni ln c
cc nhc s Vit Lang, Cao Thng, Canh Thn, Ngc Bch, V
Ngc, Huy Du
1
([1]), V Trng Hi
2
([2])... Ti lun t khng
nh s l mt cn b qun s bit ht hay, n gii, th thi!
Cn lm vn ngh nh my ng V Hong Chng, inh
Hng... sut ngy la c hng qun, ru ch, gi g, thm ch
c bn n, thuc si th... xin li. Vi ti, lc y ch c v
hc mi say bt nh, mi phum phum Cu Rm, ng
Ha. V quan trng hn: ti bit nhng ngi ny ri s
dinh t v h khng th sng ni vi cuc khng chin gian
kh.

1
Huy Du (1926-2007), nhc s, ni ting vi nhng ca khc thuc dng
nhc (theo Wikipedia Vit Nam): Vit Nam i Ta Bc Tip, Ni La
ln Em, Cha Ht Gic L Ta Cha V
2
V Trng Hi (1926-1985), nhc s thuc dng nhc , vi nhng
ca khc Bc Chn Trn Di Trng Sn, Nghe Li Bc Gi, Thanh Nin
Ln ng, C Gi Sng Ninh

Hng lot nhng Hng Tnh, C Hng C Ph ra i
ci ni ch i, Cng Thn, Trinh Tit, T Tiu, Cu Rm
qu l ln lt theo tc gi ca n v thnh!

Vi ti, s nghip tm thi sng tc coi nh chm dt v
ht i tng phc v sau khi tt nghip trng Qun Chnh
vi chc v trung i ph! Bng tt nghip ti vn gi lm k
nim ti nay. Trng Qun Chnh mn kha v nhng bi ht
ca ti cng... mn kha lun!

Ti c lnh v B T Lnh mi, lc ny ng Hong Sm
thay ng Hong Minh Tho. Nhim v ca ti l th k
ring cho mt nhn vt tht hp dn v qui d. Ting lnh
n xa, ting d n xa, khng ai l lnh khu III m khng
bit cc giai thoi v Th Hng, bit danh Hng ht, ni
ting ngang vi Phng Th c
3
([3]) v tnh nng ny, qun
phit hay thi lnh!

ng Hng ny ch ngha khng bao nhiu, nhng rt
mu vn ngh, tiu lm mt cy, ht bi Ty, bi Tu v
ci lng vng c u c tut! Nghe cuc i ng do chnh
ng k li ti cng thy v sao ng b qun i Php ln rng,
cng tt nghip Hong Ph nh cc ng Hong Vn Thi,

3
Phng Th Ti (1920), thng tng, t lnh Phng Khng Khng
Qun u tin.

58
Hong Minh Thonhng chc v ca ng chng u vo
u: Trng Ban Qun Tr Lin Khu B. Tuy nhin, cc trung
on trng (thi y cha c s on) nh Ng Ln, inh
Thn, An Giao, L Qun... mi ln v Khu B u d, tha
anh mt php! Do ng cha l ng vin nn khng c
cho cm qun, nhng c l bit r ti nng ca ng nn cc
ng kha, ng trng, cng v cao hn ba ra mt
ci chc thay mt B T Lnh gii quyt mi trng hp
khng thuc b mt qun s l qun phong qun k, iu lnh
i ng, tp hp cho c! Qun s trong tay ng l mt trung
i v binh chuyn gc khu vc B T Lnh, c khi nm di
c 10 cy s. Mi sinh hot ca cc phng tham mu, chnh
tr, qun nhu, ti chnh u theo kiu Hng ht l sai u
ht y km theo k lut ba c roi da (i u ng cng k k)
qut vo mng te mu. ng bo k lut m khng c roi v
x lim l khng xong. Thi y khng c x lim c nh nhng
n u ng cng bin chung tru ca dn thnh x lim! Bn
thn ti b ng nht chung tru mt ngy v i chi qu gi
v c gia nh Phm Duy (tr Phm Duy thot nn v i hc
Vit Bc) cng b hc tr ng l tng Hong Minh Thi
1
([4])
cho nm mi chung tru dn n v dinh t hng lot vn
ngh s chnh cng nhng nm 1950, 1951, 1952.

1
Hong Minh Thi tn tht Hunh Ngc Nht (1922-1981), cu du kch
qun Ba T, thiu tng, T lnh Qun Khu 4 t 1978 n 1981, u vin
trung ng kho IV, c 2 hun chng qun cng hng Nht.
Hai ng Phng Th c v Hng ht thi y b bo Cu
Quc ca ng Xun Thy ph bnh bng giy trng mc en,
gy phn ng d di ca cc v con tri ny.

Ti cn nh ng Phng Th c t trung on 66 phi nga
ln B T Lnh gp ng Hng. Hai ngi va ung ru va
vng tc, chi t trung ng tr xung, k ra hng lot tn
tui bt ti, gii nnh, nhng k cm qun m khng bit i
u, bit cho ch cha ni n... bn sng! L lng nht l
h chng h gi gi t g trc nh mc ca ng ch nh:
ng ph Hu! Cn vi ti? C l h cho l con nt hoc
thy cn cho ci thng c hc hnh t t ny bit s tht v
ni b cc ng to m liu ng x th chng? Sau ba
ru, ng ng say, cc ng phng nga sang ch Du tm tr
s bo Cu Quc tm thng Xun Thy
2
([5]) xin t tit!
V xin t tit khng thnh v c s can thip ti ch ca mt
ng knh ang lm vic vi ta son. Tuy nhin sau t
bo c lnh thi vit, ko lm thi inh ln, ch n li
dng!

Lin tip nhng thng sau, ti cn chng kin nhiu v
nhu nht thu m ca mt s cn b ch cht, ni bt l
nhng gng mt bt cn i gm trung on trng Hong
Thit Tr, chnh n to n qun s Hong Hu Phn, trng

2
Xun Thu (1912-1985), nh hot ng chnh tr, ngoi giao, i khi
cng lm th v vn.

59
ban tnh bo Trn ch
1
([6])... Tt c cc v ny ch mt thi
gian sau dinh t, ri c v lm n cp tng pha
i ch, c v tr thnh ch huy qun s bn cnh gim mc
L Hu T ngay ti Pht Dim nh Trn ch, Hong Tr.

Hu qu khng nh. Ch ring v B T Lnh ng qun
ni no l n bom trng phc ni , dn n ci cht ca
nhn vt s 3 B T Lnh III l Nguyn Vn S, trng phng
Qun Nhu Ti Chnh, ngi nm ton b ming cm, manh
o, sng n, thuc men ca b i thi by gi. Nhng nm
thng k tip l cc cuc di chuyn lin tc nhng vn khng
thot khi s ch im kh chnh xc ca my bay b gi, k
c sau ny vt Chng Mm, Ch Gii vo tn Kim Bi, H
B, sau cc chin dch Mercure, Kangourou ca Php! Cc c
quan phi ly hang ng lm ni t vn phng kim nh bp
nu n khng ta khi. Thi k hang c yn n do
khng b my bay pht hin, nhng bnh st rt c tnh
qut ng nhiu chng trai ang hm trc cn nhy nht, ht
h, hm sau i ng khng bao gi dy na! Ci bnh st rt
c tnh cp i gn ht trung i bo v n ni ht lnh cho
ng Hng ht h Nghi... ... m ko di nh v tn khp
ni rng mi sng cho c!

Mt sm mai, ti pht hin khng c ting kn clairon bo
thc quen thuc ca bc Thin (lnh kn tri kh xanh trc

1
Ch k mt s tn ng k.
1945) vang ln gia ni rng na. Bc gc ng ngay nhng
ngy u t chn ln Thung Gio, ni ni ting nc c ca
ci x Mn nhau cho tht cho xi, Ght nhau a n Kim
Bi H B.

Tht l lng l trong s t ngi m mui anophle khng
h ni li c ti v ng Hng ht. Lc ny ng gn nh ch
cn mt vic: ung ru v tm s vi thng th k ring l
ti. Vic lin lc bng in thoi, i li gia cc phng, ban
trong B T Lnh khng cn n gin. Bc ra khi nh sn
l leo, tro v li nm, mi con sui. M kim tra kim m g
na khi chng cn iu lnh ni v, chng cn trm gc,
phng ch. Hnh nh cc ng Hong Sm
2
([7]), L Quang
Ha
3
([8]) lc ny cng chng cn ci t ng s ny v
khng thy cc trung on trng v hp hng thng. Cng
khng cn dp nghe cc quan tp
4
([9]) ngi ung ru chi
ng, vch xu nhau.

C khung tri B T Lnh III ch cn vi chc ngi mt
xanh, nanh vng, khng c vic g ngoi ch gi cm v ch

2
Hong Sm (1916-1968), thiu tng, tng trong n v Gii Phng
Qun u tin t chin khu Vit Bc vo H Ni cui nm 1945.
3
L Quang Ho, thiu tng trong chin tranh va qua, mt khi mang
qun hm thng tng.
4
Ch huy eo sng ngn khc vi quan lungmang sng di!

60
n khong 3, 4 gi chiu l khoc chic chn trn th mng
tang run lp cp v gi st rt im!

Cn ti, ngoi vi cn st nh, ti vn cn nhiu l do
sng, hy vng. Khng phi khng c lc ti ngh ti
Come back to H Ni!
1
([10]) Lc ng qun lng Su, ti
cng c Hu vui chn i n bn c tn Vn nh. Nhn
v H Ni, in sng rc mt gc tri nh mi gi m nh,
m... thm! Trc mt ti l cnh gia nh, l trng hc, l
tng lai ca mt lut s, bc s, l sng Seine, bo tng
Louvres, l Montmartre, l Quartier Latin
2
, ([11]) m ti p
t thu hc trung hc. Ch mt bc qua ci cu ny s
chm dt cuc i hu h mt l n tc, ni pht. Ti s ht
phi chng kin nhng tn quan cch mng v tng, bt
ti, ginh nhau tng chc v v ngha nh trng, ph (lc
ny cha c cp bc t, tng g) trong ng, ngoi ng. Ti
ht phi pha ra cc chng t thanh ton cc bui nhu nht
ca cc v cm qun ch cht trong Lin Khu trc v sau cc
bui v hi hng thng, theo ch o ca th trng trc
tip Hng ht.

Tm li, ti thy mnh tht s lc lng gia nhng
ngi cch mng l lng ny. H ni mt ng lm mt no,
va khuyn ngi ta o c xong th ti n li m vo

1
Tr v H Ni (ting Anh).
2
Nhng a im ni ting ca Paris.
ging con gi ch nh. Khon ny th ng Hng ht l...
mt cy. Vi ti ht xng, tr chuyn rt c duyn, vi kh
ngi cao to v kh nam tnh, khng thiu n b ci ni
m thnh dng suy ny sn sng chui vo mn quan tp
hm sau i khoe c bn! Phi nhn l ng c mt t tng
cc k... phng khong vo ci thi m k lut ghi thnh
giy trng mc en cm mi quan h, cm c tm trung
trc ph n, mc d ni ny ph n tm trung l chuyn
t nhin! ng tng dng dc tuyn b trc hng qun:
Thng no n vng th phi lo chi mp! B mt n tin!
l ra, c kin co th... ra ta n qun s!

Mi hnh ng v li ni ca ng u b chi b phn nh
ln nhng ch l ci trn va va cng ng bnh nh ng
nn ng cng pht huy mi ti nng ci m ca mnh. c
bit v vn ngh, ng cho php bung ra n mc bn thn
ti phi gp ngn chn li. Chng bit ng hc lm u
m hng lot bi ht Ty (th Ty gi cy) nh Jai deux
amours, Cest Capri
3
([12]), thm ch c Marseillaise
4
([13]),
nhng lc khoi ch, ng u tng ra ng ng. C ln trc
mt bui lin hoan ng rt a ra lnh t chc lin hoan vn
ngh ng cn ht tng-bo mt khc kinh kch bng ting
Tu, chuyn sang mt bi nhc Ty ri kt thc bng mt bi
nhc ca...ch, hnh nh mt bi ca Hong Gic lc ny

3
Ti c hai mi tnh, Chuyn y Capri. ting Php.
4
Quc ca Php.

61
dinh t. C ln, hng ch, my ng quan tp cn t
chc ht...c u v ngi cm chu khng ai khc l ng
Hng ht. Khi nghe ti ni Em b ph bnh cnh co v
chuyn ht bi ca ch bi no khng phi ca ngi i
khng chin, thm ch ca ai ang lm cng chc cho Php
nh b m ti u l ch c! th ng ni khng: ch,
ch ci con c c... ! Vn ngh cng c ch vi ta? Ch c hay
v d thi! Hay th ta cng thy hay, d th ch cng thy d.
Ci bi Vng ln, tht ln on hng binh... ca my d b
m! Ch no n ht! Cn ci bi Chn chng my va lm
y... nghe c y! C ht i! Ti v tao chu!

V c th, nhng ngy di l th trong mt thung lng
quanh nm sng m bao ph, ti c ng Hng ht v
tnh gio dc v ng li vn ngh ring ca ng m ci l
s ng nh sut i i vi ti l: Ch c vn ngh hay v
vn ngh d! Ci phi giai cp, phi ng tnh, phi ch
ta ny, ti thy, xt cho cng, ti tn hm nay, ng Hng
ht l ngi c kh nng lm trng ban Vn Ha T Tng
nht! C l c c ca nhng b mt cch mng c
hi ca ai y, mi khi gp cnh tr tru, ng thng bung
ra my cu chi ng na Ty na ta Mc x l ci la vie!.

Nu ng c ng tn nhim th kh cho anh em vn
ngh s theo m n n bit bao! L lun vn ngh ca
ng sn c trong ngi ng nh mu tht ch chng qua sch
v, ch ngha ch ngo no m u trng phc! ng chn
chng v ti nng b gt b, v th s nhiu nhng, v ng
di dt, lm ng nn tm n chn ru. Ci ng qu
ca ng l ni thng ni tht v sng y tnh ngi, c bit
l ng rt mn ti, lun khuyn khch ti v coi ti nh con
ca ng, dy ti nhiu bi hc t thc t. Tic rng sau ny,
khi ti b nh m do khng nghe li khuyn ca ng l
ng c lm vn ngh m ch chi vn ngh thi, nu my
mun chung sng vi my ng b nng dn rng en chn
t ny! th ng cht khng mt li co ph v bnh ung
th mt bnh vin no . Hnh nh con ngi ngang tng
nhng tnh cm, nguyn tc nhng rt linh ng, t hc
nhng hiu bit, yu nc ght Ty nhng khng thch ng
phi, cn li mi trong ti. Chnh ng bao bc, che ch,
ngn cn ti khi kh nhiu cm by, t chnh tr n by...
tnh, bin cht ti mn ca ti thnh ca ring ng cho
n lc ht thi. Nhng bi hc v l lun vn ngh thc t
ca ng gieo vo tm hn ti lc by gi ngh vn ngh
khng th l s hu ring ca giai cp no m ch c hay v
d. M hay th ai cng thy hay, chng c tn a ch hay
ng b nng dn!

Cu ni mt lp trng giai cp n nay cng ch l khi
cc tc gi mt thi b cm on, b a vo bn thng k tc
phm cm x dng, b ln n l dm , i try, y m
thm ch phn ng, phc v quc nh V Trng

62
Phng
1
([14]), Khi Hng
2
([15]), ng Th Phong
3
([16]),
on Chun
4
([17]) v c nhng Trn Thin Thanh
5
([18]),
L Hu H
6
([19]), Min c Thng
7
([20])... ngang nhin
chim lnh th trng vn ngh! Cui cng ri cng n lc
Mt mnh tri t do c cho ngi nhc s.
8
([21]) Chnh
l ci mnh tri xa kia bit bao vn ngh s v n m tht
c l vn, bin mt trn vn n, nhc hi.

Tr li nhng ngy lm lnh king b T Lnh III,
nhng ngy c ng Hng ht che ch v gio hun. Kt
cc, ti quyt nh khng i theo con ng vn ngh na,
m chn con ng... binh nghip. Ch t, ti cng tt nghip
mt trng qun chnh kh chnh qui. Nm mt trung i
chin u vi ti lc ny t nht cng d hn vo i Tuyn
Truyn trong c cc nhc s tng ni ting, tng theo gnh

1
V Trng Phng (1912-1939), nh vn ni ting trc 1945.
2
Khi Hng, tn tht l Trn Gi (1896-1947), mt ct tr ca T Lc Vn
on, tc gi ca tiu thuyt ni ting Hn Bm M Tin.
3
ng Th Phong (1918-1942), mt nhc s tin chin tiu biu.
4
on Chun (1924-2001), nhc s, ngh s biu din lc huyn cm
5
Trn Thin Thanh (1942-2005), nhc s min Nam, cn l ca s ni ting
vi ngh danh Nht Trng.
6
L Hu H (1946-2003) nhc s vi nhng ca khc c thnh gi
mn m nh My Trng, Phiu Bng, Hy Vng
7
Min c Thng (1945) nhc s thuc dng nhc nhn bn, chng
chin tranh, chng s hu dit con ngi, tng b coi l phn chin vi cc
ca khc Ht T ng Hoang, Ln Mi Khng Ngng
8
Li ca Trnh Cng Sn ng trn bo Cng An TP.HCM.
ht ny, gnh ht n t thi ti cn l hc sinh trung hc. Ti
nghe Canh Thn, Phm Duy biu din trn sn khu mt
s gnh ci lng vo nhng gi ngh gia hai mn din.

Ti d mt hi ngh vn ngh nh lng Khuc.
c nhng nhn vt m ti ch bit qua bo ch. Cc ng V
Hong Chng, inh Hng vn c bn n ro ro trong
gi gii lao. Cc ng Thng (piano), Hun (violon) cn cm
bi ht Chin S Khu III ca ti m m tng nhp xem n ca-
r (vung vc) hay khng? Cn ng T V th c gii
thiu l mt thy dng chi violon, tuy n chm vn c
cho n nh mt s kin.

Tt c u gy cho ti n tng su sc: vn ngh s i
theo cch mng ch l mt l chng ging ai, thm ch hnh
nh nhng g bp tai (ht thuc phin), nhng tn nghin
ru, tm li tt c nhng g l b tha, trc tng, knh kiu,
coi i nh mt cuc rong chi lm ti tht s ngn ngm
vi kip xng ca v loi.

V, ti quyt nh xin v n v chin u! Bc ngot ny
ca ti c ng Hng ht ng h khi ngi ta chun b
cho ng ngi chi xi nc bng cch gii tn Ban Qun Tr
B T Lnh! Chnh ng Hng x cho ti vi iu b mt m
tm hn ngy th khng chin ca chng ti khng cm
nhn c. l khng ai giao qun cho nhng cn b nh
my u! my nng qun vi ba ci th ti-ray- a -

63
rot, ti-ray- a gt-s - tirailleurs droite, gauche
1
([22]) -
ca my tn quan mt, quan hai Php dy cho my ? ( ni
ci trng m ti c o to) Phi hc li thi! M hc
kiu theo kiu... Tu, nh theo kiu Tu! Hiu cha? Tp
trung binh lc, nht im lng din, bao vy vu hi
Xp m n my ci k thut qun s ca Ty li! Trc khi
tao i khi ni ny, tao s gii thiu cho my i hc li!

Ni l lm! ng k ci rot vo mt t s v lnh in li-t
cho trung i ph T nh Hi i hc ci trng ni ting l
Tu: Trng V B Trn Quc Tun!

Sau nhng chin thng lin tip ca hng qun, ui Tu
Tng ra i Loan, dng nn nc Cng Ha Nhn Dn
Trung Hoa, ci trng qun s di quyn ng tng tng
hc trng Hong Ph l L Thit Hng cng tr nn hp dn
i vi lp thanh nin. Hnh nh mt s quan, sng lc eo
cho ngi, tay cm ng nhm nhn v n Ngc Sn, H Ni
(oai hng v p bit bao!) trn nhng tranh c ng dn
khp ni, c bit ngay cng cc trng trung hc, cun
ht c khi ton trng, c thy, tr u b hc, b dy
nhp ng!

Lc ny chin dch bin gii kt thc.

1
Tn sang phi, sang tri ting Php.
Trng Lc Qun Trn Quc Tun Cn Minh c lnh
thnh lp Phn Hiu 11 ti Vit Nam. Nghe li ng Hng, ti
phn khi ln ng, quyt trang b li ton b ngh thut
qun s bch chin bch thng ca hng qun Trung Hoa
phen ny mt xanh c, hai ngc. Chnh nhng ngy sp
gi t cuc i lm lnh king ca ng Hng ht ny
ny sinh mi tnh cm gia ti v c Phm, c gi min ni,
con ng b Phn, ch nh ni ti v ng Hng ht tr qun.
Nhng ngy sp ln ng ti mi thy c mnh ang c
s mt mt u tin ln lao v su sc nht trong cuc i:
Tnh Yu.

Ngy ti ln ng i tp trung, Phm khng i lm
nng. Nng c loanh quanh bn ti nh mun ch ti ni
mt li ha hn, mt li t tnh g . ng Hng ht, ngi
thng cm nht vi ti, b i chi (hai chng ti cng
mt nh) sau khi nhc li: My ch c di m ha hn g!
Khng c u! M ha m khng gi li vi h l c khi
tiu i con ! Nghe li ng, ti min cng yn lng v
mi tnh ti p by lu vi Phm, ngi con gi c i mt
m n khi ti gi t cuc i c l s vn in hn trong tm
khm. N sng, n en, n long lanh, n ni hn c nhng
iu cn phi ni bng li. Lc cho mi ngi ln ng, ti
c tm i mt y ln cui nhng khng thy. C v tnh n
th sao? Hay c ang nm khc vi trn nh sn? Ti bn rn
tm li i mt en huyn ca Phm n mc chng cn nghe
thy li chc mng ca anh em c quan, ca ng bo trong

64
bn m ti c yu qu nh mt cy vn ngh n ngt
ht hay, ti ti lm vui cho mi ngi. Lng bun nng tru v
cuc chia tay khng hon chnh, ti bc i v hng
Chng Mm, Ch Gii.

Sp vn qun chun b li qua con sui u tin ca
chn con sui c th nghe ting gi Anh Hi!

Th ra Phm n ng ti chn gic ny. C ni: B
Hng bo em ra n anh y! Cuc gp g c sp xp
ny t ra chnh l sng kin ca ng Hng ht!

Hai a gp nhau c nh th l tnh yu, hn h,
th c g ri. Phm trao cho ti mt gi xi go cm, mt
chic vng bc v ni trong ting nc n Anh Hi i hc
thnh ti, nh Ty xong, nh v Thung Gio... lu my em
cng i!

Hai mi mt tui, ln u tin ti c hng ci nim
vui him c: c mt ngi con gi p yu mnh! M chng
h c nhiu gay go, phc tp, hi hp m ly, tht nt, ci nt,
kt thc g li thi rm r nh trong tiu thuyt. Tnh yu
n khng mt li ni, khng mt bc th t tnh. N n
nh khng kh, nh nh nng trn vo cn phng trng tri.
i vi ti, tnh yu lc y qu l tng, qu trong sng, qu
p . Ti nng nh n nh mt cnh hoa nh xinh y
hng sc. Ti e s mt s ng mnh s lm n rng mt,
d ch l mt cnh nh, ri phi p n trong nhng trang
nht k cuc i. Vng! Tnh yu i vi ti lc v mi mi
sau ny l mt iu thing ling, thm ch thnh thin. D
c khng bit bao nhiu tc phm, xem khng bit bao nhiu
phim Ty, M... v ci ti c nh tri t ny, ti vn mun
c mt tnh yu chng ging ai m thng, m nh, m hy
vng, m bun. Ci tnh yu m v sau ti c c Romain
Rolland: Tnh yu khng c th - amour impossible, khi
ng vit v cc cuc tnh ca Beethoven, Liszt, Chopin... Ti
bit trc rng ti v Phm chng bao gi thnh v thnh
chng, thm ch chng cn dp no gp li. Ti bit rng i
lnh chng ti, tnh yu ng ngha vi dang d, chia tay, mt
mt. Thm ch...phn bi! C bit bao chng trai H Ni lc
, tr trung, n gii ht hay nhng tm hn th thp hn,
bn thu n mc c v sau ny, gp h, ti cng chng mun
cho hi. l nhng tn S Khanh hin i bit cch tranh
th tnh yu nhng c thn n, nhng bng hoa rng
ngy th, ti nghip ri...bin mt, li cho h nhng ni
au, s mt lng anh b i v i khi c nhng... git
mu v tnh.

Ngc Bch sng tc bi Anh Lnh Nhy D, ni v
nhng anh chng i n u l kim ch gii quyt sinh l
ngay ti . Khng t ngi b thi hnh k lut, thm ch ra
ta n binh, b ui khi qun i. Cn ti, c ngi cho rng
ti o c gi. Nhng ti hm nay, ci tui ngoi 70, ti
vn t ho rng ti cha bao gi lm dng tnh dc i vi

65
bt c ngi ph n no nu khng phi l ngi ti yu tha
thit, ngi m ti khng th khng chim hn c i phi
lm ngi n b ca ring mnh, c ngha l ngi phi
lm v ti!

Trng hp gp c Phm, mt thiu n xinh p nh
tranh gia rng su, xung quanh l sui reo, chim ht. Hon
cnh v thi im d a y hai ngi n ch tranh th
yu nhau lm ch? Nhng khng! Ngoi nhng ci cm tay
lc lc, mt n hn cng khng. Ti khng dm lm xo ng
tm hn v th xc ca bng hoa rng ny. Tt c, ti cho n
bung ra trong bi ht N Ci Sn Cc, vit ngay trn
ng n trng Lc Qun Trn Quc Tun t ch Tr v
ch Du.

Ngay m lin hoan u tin ca tiu on chiu sinh, ti
th hn trong ting n v ht ln s tht ca tri tim
mnh cho anh em kha sinh nghe. H lng im n k l ri
sut xoa khi nghe ti bung xung cu... i i khng tn
vi nhc lng ti... H v tay ko di v ht ln Bis! Bis!

Th l ting lnh n xa, ting d n xa: tiu on 3 i
i 3 c mt nhc s i hc v b! V ti tr thnh nhc s
ca lnh ngay ngy u tin b ngh lnh king. Hng lot
ca khc vit theo yu cu ra i t nhng ngy cha v
tp trung phn hiu Trung B. Bi Trai Lin Khu III l mt
v d in hnh v ci ng c hon ton v t v bit bao cao
qu trong con ngi c mu vn ngh ci thu ban u .
Vit ni v mnh, v nhng ngi cng hon cnh, thm
ch cng mt a phng, cng mt nim t ho, kiu hnh
nh mnh.

Ti ht ln nhng tnh cm v suy ngh chn thc ca
mnh, ca ng i. Ni thc, trong chuyn y cng khng
phi khng c phn chi tri, ra v ta y l ngi lnh c
vn ha. Th thi!


66
7.
CUC PHIU LU VN NGH
BT U

K t nhng sng tc vn, th, nhc... tp te, vit
mnh c, trao i vi bn b cng trang la, ti ngy
tui 17 c ln u in bi th Thi th l tan gic mng
vng, Nng i gia lc gi xun sang... ri n cc bi ht C
Mt Nng Thn N, N Ci Sn Cc, Chin S Khu III...
cha bao gi ti dm t nhn mnh l... nhc s, thi s. Vi ti,
l nhng ngh i hi mt ti nng thin ph, mt ci u
tht ln v mt tri tim tht nng nhit! Vn ngh vi ti lc
y ch l mt cuc chi khng hn khng km. Chng c
, mc ch g. Tt c ch bt ra trong v thc ting ni ca
tm hn, ca nhng ngh suy, nhng cm nhn m li ni
bnh thng khng c kh nng din t.

Hn na, c nhiu ngi ng cm vi ting ni ca tri
tim ti, d n kh p lung tung, khi c thc, khi v thc,
nhng bao gi cng chn thnh. Ti ngh ra nhng cu ht
ht ln ci m mnh cm thy. Ri ti ni cc cu li
vi nhau. 8 cu l thnh mt bi ht! c ci tri cho
mt nng khiu m nhc t thu lt lng v c gio dc m
nhc qua loa trong cc trng s, trng trung hc, nht l
nh cng thy Qung, thy Bch, pre Rangel ti nm
c s s l thuyt ti thiu k xng m nn c th ghi ra
nhng g mnh va ht.

Tuy nhin, sau ny c hc hnh t t ri, ti mi thy
rng trong cc bi k m thu ban u nhiu ch ti ghi sai
bt be c v cao , trng , nhp iu, tit tu. Ti cng rt
bit iu ny nn nhiu bi ti ch ht v dy truyn khu cho
n v, ch khng dm ghi thnh bn nhc c ch, c nt
ng hong. S sai th cc nhc s th thit s lt ty ti l
mt nhc s hng bt! Nhng nhc s dt nhc sau ny ti
gp nhan nhn, ti tn by gi, thm ch c c nhng v nhc
s lo thnh cha tng hc qua mt lp k xng m, cha
h bit Beethoven l ngi nc no, lm ngh g! Chuyn
tht 100%!

Khng t cc ng hi vin Hi Nhc S Trung ng, nu b
cy mng--lin, cy ghi-ta ra th...ht sng tc! H tn ti nh
nhng nm qun chng lm c tt c v khi sng tc
khng son-phe tr thnh mt cuc vn ng hn hoi trong
Qun i, khi ngi ta pht ng phong tro sng tc tp
th, (!) ngha l ngi tp hp c mt i i, mi ngi ht
mt cu, kt ni li vi nhau, th l mt bi ht ra i, trong
ton l... khu hiu!


67
Cn hn na, ngi ta tng nhng gii thng v m nhc
cao nht cho cc bi ht sng tc nm cha ba m nh th.
in hnh l bi Thi C n, bi Bit n ng V Chnh
Ph, gii nht ton quc!

Cng khng loi tr c mt bn tay c hi no li c
mt tp th no theo ci gu sng tc ca mnh v ng
du tp th ly thnh tch l... bit da vo cng nng
binh! Nh bi V Nhn Dn Qun Mnh ca anh lnh lc
qun Don Quang Khi c nh gi l bi hay nht mc
du cho ti nay, mt cng nng binh no ht ng ci bi
ht sc Ty ny vi nhng ging lin tc, nhng ni tip
iu thc, sang th v trng vung vc y ht mt bi trong
sch gio khoa m nhc ca ... Lavignac
1
([1]) vy! Ti nghip
cho nhc s c gii nht sau ny b iu v lm trng
mt on vn cng S on m ch tn ti khng qu mt
nm th gii tn, tr vi din vin c sp nhp v Qun
Khu! Tuy nhin khng t tay vn ngh ba xu mang danh cng
nng binh vn c tn ti trong v ngoi qun i trn cng
v lnh o, thm ch cn c gi i Lin X, Trung Quc
bi dng nghip v, trang b l lun Mao - Xt, t h tr
v vi cc hc v, hc hm gio s, tin s tip tc lm kh
gii vn nhn, ngh s ti tn by gi!

1
Albert Lavignac (1846-1916), thy dy nhc, ngi Php.
Ring thng lnh lc qun T Hi c tip tc vit theo cm
ngh, theo ci vn c sn ca mnh phc v nhng ngi
ng hc, chng bit ci chuyn cng nng binh cng nng
bic ra sao! Xung quanh ti lc y l nhng Vn Phng
(ngoy) Khi bi ve, Ph mm, L ip, L Qun, Huy Thi,
Lm Qu... nhng chng trai H Ni m lc ra i cn mang
theo n tng khng phai m ca cc b phim M, cc bi ht
trong phim vi Richard Green, Nelson Eddy, Deana Durbin,
Fred Astaire, Ginger Rogers ... nht l cc bi country trong
phim cao bi vi Charles Starret, Ken Maynard, Gary Cooper
2

([2])... Cho nn khng c g l khi m biu din u tin ca
nhm hc sinh qun Lin Khu 3 chng ti u sc mi... M!
Ngha l ton swing, blue, rumba... c c mt nhc cnh swing
t u n cui vi ci tn Vui Ma Lao Cng kt thc bng
cu ht ca vang lng nhc swing gia Th m chng s
ai bo lm vn ngh quc c! Khng c trompette th
Vn Phng ht bng ci...chi qut nh! Cn L Qun th
dng ci ca gi lm... trombone t r re te r te t sau
cu Nghim, i u, nhn trc! Thng! ng sau quay!...
Nhc cnh ny chng ti, di danh ngha cc anh lnh trc
(vo trng ny, bt chc Tu, bt buc co trc u)
tng diu v dng oai ngay ti mt... thnh ng m
nhc: i hi thnh lp Lin on Nhc S Lin Khu IV, hp
ti Lng Ngh An nm 1949-1950 g , di nh mc
quan chim ca y tai to mt ln trong lng nhc thi by

2
Din vin M trong cc phim chiu nhng nm trc Th Chin 2.

68
gi nh L Yn
1
([3]), Nguyn Vn Thng
2
([4]), Ngc Bch,
Hi Chu.. iu k l l khng ai ph phn g m cn ht li
ca ngi ng vin. C l nng cc anh chng lnh lm
vn ngh chng?

Kt qu khng ng l ti nhn c mt bc th kh di
v chn tnh ca ng tng th k Nguyn Vn Thng
khuyn nn tip tc vit nhiu hn v ngh ti gi ngay
bn tho v Hi Vn Ngh kt np ti vo lin on!

Cuc chi n lc khng cn l cuc chi ri! Nhc s
g ba ci th ht lu lo cho vui gia ni rng su H Chy
ny! Hn na, khi ngi k khung ghi li cc bi ht th
qu l b, ti khng th ghi ng nhng g ti v cc bn ti
ht! Trnh nhc l khng theo kp vi cm xc, vi bn
nng m nhc ca ti! Ch ring nhng syncope, demi
-syincope, nhng legato khng nhn nhp mnh, hoc nh
yu thnh mnh, hoc ngc li l ... v u! Th l ti
nh... nh bi l! Chng dm ngi chung mm, chung bt
vi cc v nhc s th thit!
V li, cuc i lm lnh lc qun thc s cng cun ht
ti... Thi gi khng cn mt pht ngi vit th ch ng

1
L Yn (1917-1998), nhc s thi tin chin, ni ting vi cc ca khc
B Bng, Xun Ngh S Hnh Khc, Nga Phi ng Xa
2
Nguyn Vn Thng (1919-2002), mt con chim u n ca tn
nhc Vit Nam vi nhng nhc phm m ng, Trn Sng Hng
ni ngi chp nhc! T sm n ti l mt qui trnh ca trn
ngn c my con chy theo c my ln. Ch l ln u tin
(nhng c l cng l qu sm), ngi ta cho xy dng mt
h thng trng qun s tng i chnh quy. Thit k c mt
h thng doanh tri, i i b, trung i b, tiu on b n
hiu b c nh l t nc khng c chin tranh vy! Nc
sng cng lnh, l s quan tng lai chng ti c huy ng
cho ci cng trnh ht sc tn km sc ngi, thm ch c tnh
mng ni kh ho c gy gn bin gii Lo mang tn H
Chy ny! t nht c ba mng mt xc khi xui b g t
thng ngun sng Lam v, b b v tan khi vt thc.

Chng ti pht i, bt ni, n g, ng b, vt thc,
vt ghnh, ch vt liu v dng nn c mt c ngi him c
cho ci trng Lc Qun...khng hp thi ny! Khng t
ngi sm tan gic mng s quan nga hng cn bt
3

([5]) ngay t nhng th thch tinh thn v b... mc la u
tin ny m rt lui bng nhiu cch, nht l nhng chng trai
cha mt ngy mang thn lnh.

Cng khng t ngi hy sinh ngay thi k lao ng
xy dng trng. Nhng ngi khc, th thch lng trung
thnh vi cch mng, khi ra trn lp tc c y ln hng
u trong cc t xung phong, b mnh khp cc mt trn
t Bc v Nam m chng ai bit xng ct vi ni no! May

3
Sng lc colt.

69
mn ch ginh cho my anh sau ny tt nghip ra trng
lm... s quan khng qun ngha l chng cm qun nh ai
bao gi. Mt s t, nh Tri nh Pht, nh phc c cha m,
ng b, t tin, cng c tham gia chin dch ny chin dch
khc, nhng v n ch n ch nn sng st bm vo ci
ngh s quan chuyn nghip (ngha l chng c ngh g ht),
cho ti ng 60 tui v vn vi ci lon i t l ht nc,
cng ng lng hu cho ngy hai ba cm rau, c.

Tr li thu vc tre, n g trn ngn ca my chng
trai tch tch s chng ti, nhng anh cn sng c dp gp
nhau, ngi nhc li nhng ngy lao cng kinh hong , u
chng hiu sao mnh c th chu ng ni nhng vt v ngoi
tng tng ca con ngi n th?

Tuy nhin phi cng nhn l chnh sch i vi anh em
vn ngh thi y, d ch l cy nh l vn, nh trng
ng u l i t Hong in qu l... tt! My tay vn ngh
c coi l c c chng ti, tuy cng tham gia lao ng,
nhng hu ht u c u tin thi gian cho luyn tp tit
mc ng vin nhau, i nh m bng cu ca, ting
n cc vng ln cn v theo yu cu ca cc hi ngh Lin
Khu, ch yu l gy ting vang cho nh trng. Thi gian
lao ng chn tay ca my anh em ti ch chim khng n
1/10 so vi mi hc vin khc! Vy m khi anh, khi c gi
ln tham gia i vn ngh l... b chy v h s cn hn c ln
rng cht tre n g! H sm thy c ci tr ca ht, kch ct
ny chng d n nh o g dng nh! Ring ti, c coi l
trm tr nn c u tin s mt! Khi c mt ch trng
cn tuyn truyn, ng vin no , i i trng Tng Tn
1

([6]) pht cho ti mt bao thuc Bazooka v cho ngh ba ngy
lao ng ton tm, ton ... sng tc ra chng trnh biu
din! May m thi y cha c ng li ng lo no v
vn ngh v sn, vn ngh l v kh u tranh giai cp
nn ti mc sc lm ci g mnh thy hay. Mt v kch ni, vi
bi th, c tu, xen k l cc bi ht ca ti v Trng Lc
Qun ang cn lnh nh Ty, v Ting kn bo ng...v
tt nhin khng th thiu nhng N Ci Sn Cc, t Dy
n, Tr Li Thnh...do chnh ti n ca...Th l hon
chnh mt chng trnh xm t! Kch th ra ca hng sch
ph huyn Thanh Chng (i b na ngy ng)
kim kch bn v ti sm d ng vi ci th gi l kch
cng.

Ti cn nh ch Cong, bn gii kht, ngi cu ti
trong cng v trng on ngh thut nghip d v...hu
hn ny! Ch l ngi Tu nhng rt am hiu v vn hc
ngh thut do c nhiu nm theo hc trng Ty Vit
Nam, khi gp ti lang thang i tm kch bn, bn dn ti v
nh ri ch vo mt t knh y p sch m ni: T c c
Li V, Nht Xut ca Tu do ng Mai
2
([7]) dch, Ngng

1
Anh ca nhc s Trn Hon tc Tng Hch.
2
Hc gi ng Thai Mai.

70
C ca inh nh, Trn N ca Bu Tin
1
([8]) y. Mang v
xem din c th din...Cho cu tt! Cn t, c l s nh mt
truy- (tuyau-ng dy) c bit kim ng v nc thi!
Nc t cch mng thnh cng ri! iu cc k l khin ti
phc anh st t l... sau gn na th k, nm 1975, c v
Si Gn, ti tnh c li gp c...c Cong! Lc ny, c
thnh ch tim n ln nc Tu...Ch Ln! Th ra anh
Cong i theo...Ty ch khng theo Tu! Gp anh, ti nhc li
thu xa xa, nh ci t sch ca anh m ti tr thnh...o
din bt c d! ng l ti tr thnh...mo n ming n
ca...ch ci t chng c mt con ch no tht!

Ti phn vai, dng v v sm lun loi vai khi cn, da
vo cc bi hc nhp tm t thu theo m ti i xem tp v
Na Chng Xun di s ch o ngh thut ca ng thy
tung th thit c tn Vi Huyn c
2
([9]) hay Th L
3
([10])
g ti khng nh chnh xc. M ti khi y l n cng chc
u tin di thi Php thuc, b phi tn tin lm v khng
s mang ting mi dm tham gia mt vai din nghip d
nh th. Kt cc l b phi chu s ght b ca b ni ti n
tn ngy b ni ti qua i!

1
Tn Nguyn Bu Tin (1918-1992), nh vit kch, din vin.
2
Vi Huyn c (1899-1976), nh vit kch, ng thi l nh ngn ng
hc, t v hc.
3
Tn Nguyn Th L (1907-1976), cn c bt danh L Ta, nh th, nh
hot ng sn khu thp nin 1930 t thi T Lc Vn on.
Cch lm vic ca my ng thy tung m b m ti
cng nh nhng ng tham, ng phn thi y khi xung phong
lm ci tr xng ca v loi ng h vng no b l
lt tn min Trung cn lu li mi trong ti. Cc din vin
khng chuyn ny u rm rp nghe theo li o din. c
bit ng phn Cn, b nhc s Trn Danh by gi, trong vai
Lc th phc st t. Nh bi hc nhp tm y, ti chm ch
nghin cu kch bn, phn tch nhn vt ri c nh o din
th thit cng ch cch ng, cch i, gp v i t, biu
cm bng jeu de physionomie...! Tm li, c mt chng
trnh vn ngh, ti phi lo toan tt tt mi s v cc din
vin u c thi gi tp luyn nhiu.

Cc nht l khng c n. Ch tm c hai tay c v con
gi mt cht l Huy Thi v Xun Nghin nhng hai tay ny
u khng c mu vn ngh, d di lnh ca i i,
tiu on, h i ln phi nhn vai bt c d. Kt qu ln
nht c l do nhng bi ht tu to ca ti!

Qua cc m biu din vn ngh do ti lm trng tr ,
Trng Lc Qun Trn Quc Tun Phn Hiu Trung B
m my m mt vi nhn dn c mt vng t do rng ln t
Thanh Ha n Ngh Tnh vi nhng trung tm chnh tr v
vn ha nh Rng Thng, Cu B, Lng... Gn nh tt c
thy tr cc trng trung hc (cp III) thi y u sn sng b
trng...co trc u vo trng Lc Qun! n ni chnh
Khu U 4 phi ra ch th un nn hin tngbao cng vic

71
m ph thc cho bu my, thng ng vo Trung, hc ngh
bn sng... (li bi ht tuyn truyn ca ti theo nhp swing,
ng vin thanh nin hc sinh i lnh thi rt ph bin
v c hiu qu) ko cc trng s ht ti hoa tng lai ca
t nc! Cng hay ti ca ti l gp phn khng nh vo
vic ng vin thanh nin ln ng dit gic. Trong l kt
np ti vo ng, cc b th Trn Hu Tng (chi b) v Bi
Nim (lin chi) long trng biu dng thnh tch ca ng
vin mi T Hi nh vy. T ra ti khng ch c vic cho
Trng Lc qun m cn c chong na!

Th l k t ci ngy 11-4-1949, ti c chn vo hng
ng nhng ngi... sut i trung thnh vi s nghip ca
ng, tuyt i chp hnh mi ch th do ng ra! Vic
sng tc ca ti lc ny khng cn l mun vit g th vit na.
Tt c u l chp hnh nhng g bn bc trong chi b. V
d: chun b cho mt t rn cn chnh qun, cho cuc tng
kt tn binh, cho cuc mn kha, cho vic tuyn truyn vn
ng tuyn sinh mi v.v, ti u c chi b giao nhim
v: ng ch T Hi c gng c mt vi bi ng vin anh
em trong t ny!

Vi ti, sng tc ca khc lc ny tr thnh nhim v, c
mun thoi thc cng khng c, hoc khng... dm! Th l
c ng ng tun ra: i i Tn Cng, Tiu on Tn Cng,
Trc Mt Ta L Qun Th, Tng Kt Tn Binh ... th!
Nhng ngy cui i gp li nhau, nhiu t, tng xut thn
t ci l Lc Qun Trn Quc Tun (may m cn sng) ni
thng vi ti v cc bi ht : ch phi vn ngh! Nhng
cc c gi li vn nh, vn c ht vng ln nhng iu blue,
swing, rumba... nhng giai iu tri tim ca thi no thi
no m thy sao vn ti ri v thanh xun! Khng t c qu
xc ng khi ngh v ci thu xa xa ngy th, trong trng
khng bao gi tr li vi mnh, vi c con chu mnh na...
bng bt khc hu hu!

Tr li vi nhng sng tc ti vit theo yu cu ca
ng sut 18 thng Trng Lc Qun Trn Quc Tun. Ht
Thy Tu Git Gic, Ai p Bng Ti, T Tam Tam Quyt
Khng Ri Nhau, n Bi Ca Bc Ph ht mt vi ln ri...
bay i theo khi thuc (th lao ca mi bi ht mi pha ra).
Ti cho ra l cc sn phm loi y nhanh v ng yu cu n
ni cc bn ng hc dng ln mt giai thoi c tht, va
vui va au cho i nhc s vit theo yu cu ca ti l Mi
ln thng Hi vo... cu tiu l n... cho ra mt bi ht, d
c nh n b... diarrhe m nhc!

Nghe c v tu to, nhng qu c th tht!
Nhng bi , nu tnh nh cc ng nhc s c hi bng
cch thng k u , ti c th k i...vi trm trong 2 kha
Lc Qun V, VI v vi...nghn sut qu trnh lm nhc n
lng nh nc v lp cng dng ng sau ny!


72
Ti thanh thn loi chng khi h s sng tc ca ti
rt sm, cng khai tuyn b hy coi chng nh nhng
bc tranh c ng bng m thanh, v vi ri dn ln tng,
trn cy, gia ch... C ngi xem qua, c ngi ngm ngha,
gt g, cng c ngi b nghe nhng chng thm ti,
ri nng ma bin chng thnh rc ri trn cc no
ng t lu ri! ng nhc li lm chi cho ti pht...
ngng.

Thnh tch v ng v Dn ca ti, cho n hm nay,
cng thy bi hi v r rng chng cn ai (k c ti) mun nhc
ti! N cng chng c k vo thnh tch thnh tic g khi
chn ngi khen thng, biu dng, tng danh
hiu...Ti chng thy vinh d cht no khi nhn dp k nim,
l lt, h li tng n ln go tht trn Tivi, trn i pht
thanh... cho phi o. Chnh nhng ngi nm u ra
ca m nhc thi i Mi ny cng gi chng vi ci tn
trng phc: Nhc cng c!

Tr li vi cuc chi vn ngh Trng Lc Qun, phi
ni tht rng chnh ci h danh nhc s (mc du ti rt s) v
s biu dng, khen thng, kt np ng vv lm ti
m lao th phi theo lao. Cho n ht kha V, ti thc
s c luyn thnh mt s quan chnh quy, tc phong dt
khot, n ni mnh dn, gi gic nghim chnh, vn ling
tha nm mt n v chin u, nhng tic thay, ci
kh nng qun s ny ca ti li b ci kh nng... nhc s lm
lu m.

Lc ny, ti c Hi Vn Ngh Lin Khu triu tp hp
hnh vi giy mi Knh gi nhc s T Hi ng hong!

Phi chng i ng nhc s lc y qu mng, trong khi mt
s kh ln lc tc tr v mi nh xa. Mt s khc nh
Nguyn Vn T
1
([11]), Vn K
2
([12]) vvang cn di mi
kinh s m nhc di lp hc ca nhc s L Yn, Nguyn
Vn Thng, cha kp trng thnh?

iu chc chn l cha c my ai va nhc s, va s quan,
va ng vin nh ti nn ng quyt a ti v lm vn
ngh chuyn nghip! Mc du nhiu ln trnh by v kh
nng cha hc m nhc chnh quy bao gi, v nguyn vng
sut i lm ngi lnh lm nhc nhng cui cng, chp
hnh ngh quyt, ti phi nhn nhim v on trng on
Vn Cng Trng Lc Qun Phn Hiu II, vi ci ngh lm
nhc cho lnh!

1
Nguyn Vn T (1925), nhc s, ni danh vi nhng ca khc y cht
lng mn. Bi D m ca ng sng mi trong lng ngi nghe.
2
Vn K (1928), nhc s vi nhng nhc phm tr tnh: Bi Ca Hy
Vng, Nha Trang Ma Thu Li V, H Ni Ma Xun...

73
n kha VI, trng chuyn v Th Xun, Thanh Ha.
on Vn Cng ca trng c cho thnh lp vi bin ch
25 ngi, c nam, c n nhng cha c... chi b ng v ng
vin duy nht ch mnh ti! Qua nhng cuc lin hoan vn
ngh i i, tiu on, trung on, ti bt c vi lnh
mi t te nh Hong Thi Th, Phm Long, c Lc...nhng
cha mt anh no c qu trnh lm vn ngh t t, ngoi vi
ci ti vt, bn nng tri cho.

Cng may lc ny chi hi vn ngh Khu IV gii quyt
chnh sch i ng i vi s vn ngh s c tn tui ang gp
kh khn trong i sng bng cch gii thiu mt s ngi
sang Trng chng ti! Th l ti nh c chp thm cnh
vi nhng tn tui ln nh Lng Chng
1
([13]), Thi Thi
Tng Ngc
2
([14]), Nguyn Xun Huy
3
([15])v vi ci tn
khc m sau ny ti mi bit l...vn ngh s dm, vn ngh s
n theo!

Di trng ti li c thm mt na tiu i con gi lc
qun cy nh l vn (t kha su c tuyn c ph n v
cng tc ti Hiu B). 23 tui i, cha v con g m lnh
o mt n v c c ci, mi la tui, gi nht l
nh vn Nng o Nguyn Xun Huy, mi trnh , tnh

1
Tn tht Phm Vn Hin (1918-2003) nh son kch, o din.
2
Tn tht Nguyn Ngc (1925), nh vn chuyn vit cho thiu nhi.
3
Nguyn Xun Huy, nh vn, nhc s.
cch, t tng, xu hng chnh tr, trit l cuc i u... qu
tm tay ca anh chng ng vin duy nht T Hi! Thc t
cho ti thy ngay t thu ban u y l chng ai lnh o ni
ai trong ci ngh vn ngh ny! Ti, tuy rt vt v vi my c
hc sinh trung hc i lnh (chng hiu v yu nc hay yu
my anh lnh p trai) lun lun l m, nhng nho khng
thch hp vi i sng qun ng chnh quy c tp hp, im
danh, cho c, nhng vn khng n bng khi phi phn
cng, giao vic, duy tr sinh hot qun s cho my ng vn
ngh s ng tui b mnh. Ti bit h vo trng c ch
lm vic th t m c ch n ng hong, bo m th
nhiu. H ch ly ci trng c mt ng hiu trng m vn
ngh lm ni tm tr ch hng ca h l...v Thnh! Qu
tht sau ny, tr qun chng
4
([16]) Lng Chng (uc
lm qun chng cho n cui i!), tt c u ln lt bye
bye cng sn!

Kh khn bit my khi sng chung vi nhng ngi m
ti phi...cho thua t lu! Ti hn mt ln ln gp ng
Hong in gim hiu trng xin...hng! Nhng cui cng,
mt cu hi Th ng ch khng lm c th ai lm? khin
ti ch cn bit ni Thi th ti xin c gng ht kha ny!
No ng...ci s c gng ko di n ht cuc i. C
gng lm mt ci ngh m ti chn ngn v... kinh s v tnh
cht bi bc, nguy him cht ngi ca n! Nhiu anh em sau

4
Ngi ngoi ng.

74
ny b qui kt l phn bi, l phn giai cp, phn ng, thm
ch Vit gian, gin ip trong gim t gim tc, ci cch rung
t, sa sai...l c mt tn bi kch y mu v nc mt! May
thay, trong nhng k sng st vn c ti. V sao?

Xin tha: ti l k ng kch v ni di kh gii.

Ni cch khc, ti hn hn mi k hn tn ti. C
hn chng l hn ci bn gi t nhng Nhi n rt
nguyt v i thm... thay th bng Tim g nhp hn ln
cao chn trng
1
([17])... khi ca ngi lnh t v i H Ch
Minh! Trong s ny, vi tay sng c bng ngh... dit anh
em (!) v t c nh gi l lp trng vng, ri c
nhc ln gh lnh o vn ngh, c cp nh lu, xe hi, v
nhiu bng lc hn ngi!

tn ti, mt s tip tc ngi ca, rao ging... hin thc
x hi ch ngha m trong thm tm chng h tin ci x hi
cha bao gi thy v chng bao gi c y!

T hi nht phi k n cc th phm git nhng Nguyn
Hu ang, Hu Loan, Trn Dn, Trn c Tho, Nguyn
Mnh Tng... m ny khng mc bnh mt tr, nhng
qun pht cc bn n khn nn m chng kt ti nhng ngi
khng may kia, nay quay ngot 180 , ngi ca, thm ch tng

1
Th Huy Cn.
bc h nh th h l nhng v nhn, l bn thit ca chng.
L ngi ny, k cn sng th vnh vo h ln i mi v
ng trn thnh tchhi ngi, k mt th nay bi mi
cng chng ra mt tc phm no gi tr bng...na ng xu!
Ti khng cn vit tn h ra v chng ai l g. Hn na, bng
chng v mt thi gian lm ao ph vn ngh di l c
mu v sn chuyn chnh vn cn , d h c mun cng
kh th tiu ht c.

Ring ti, ti nay, ti vn lun cm phc nhng bc vn
ngh s n anh thc s c bn lnh v nhn cch. H ch cm
bt, vit, v nhng g m tri tim h ch bo. S ny c nhng
s phn tht l lng. C ngi dinh t hon ton c
lm vn ngh khng phc v ai, c bit nhng ngi khng
h b bn ny chi bn kia, hoc ngc li, th n nay
cuc sng chng ph qu vinh hoa g, d h rt c ti. Tri li
k ln lo, nay hurrah bn ny, mai bravo
2
([18]) bn kia li
sng c, sng kho.

Sau ny, khi tip qun Si Gn, ti cng chim nghim
thy iu v l m c l ny: Chnh nhng ngi ni ting
chng cng, khi li vi cng sn li bit nm yu im ca
chng gii phng cho chng.

2
Hurrah, bravo = hoan h (ting Nga, ting Php).

75
Nhng ngi y rt bit t un nn cuc i mnh! H
u c ngu lu nh chng ti! H lch s, l php, ngt
ngo: D! Tha cc anh! Sau , knh cn, thn tnh mi cc
anh nm mi vn ha t bn giy cht, ru ngon, gi
p cc anh cn kht, cn thm. H mua lng tin ca
cc anh bng nhng chu nhu t A n Z. Th l chng cn
phi vt bin, phi chung chi, hng lot ngh s tn tui bit
cch nm di Vit cng (xin li) c to khng t c
hi...dng tut ra nc ngoi! l nhng trng hp Thnh
c, Thanh Lan, Ha Mi. Mt s li hoc sau ny tr v
vi nhn hiu Vit kiu yu nc cn n nn lm ra, ni
ting nh cn nh trng hp Elvis Phng, i Vn, Duy
Quang v ng vua tr c Phm Duy! Tt c do h nm c
ci ty Vit cng ni dzy m khng phi dzy! Ci s
i trong lng vn ngh di s lnh o ti tnh ca ng,
c nh con th l nghing ng hoc im tm tng m vn
khng ngt go: Em cn nguyn trinh tit Mc-Lnin!

Nhng V Trng Phng, L Vn Trng, Khi Hng,
Nht Linh, H Biu Chnh, nhng Trn Trng Kim, Trng
Vnh K
1
([19]), Nguyn Vn Vnh
2
([20]), thm ch c Phm
Qunh
3
([21]) c dn dn phc sinh!

1
Tn khai sinh Trng Chnh K, cn c tn Ptrus K (1837-1896),
nh gio, nh bo, nh vn v nh bc hc Vit Nam, thng tho 26 ngn
ng, tn c ghi trong Bch Khoa T in Larousse.
M th l phi. inh Hng, V Hong Chng l no li
khng th snh vai cng Hn Mc T, Xun Diu, Huy Cn..?
Nhng bi th chng c t lp trng no li c ti xut
giang h! Qu trnh theo ch ca cc ha s Bi Xun Phi
4

([22]), Lng Xun Nh
5
([23]) c lng l xa i (tuy c
chm) v tc phm ca h r rng chng phc v ng Ty, b
m, ng a ch, hay giai cp no.

Ci chn-thin-m m k cm quyn khoe nh ca c sn
trong nh trn thc t li thuc v nhng ngi t ch ngha
nht nh ng Lm tot, bc T Ninh l nhng mnh thng
qun bit nh gi ngh thut ng hn hn cc nh lnh
o vn ngh m v vn ha ca ng!
Nhng c quay cung 180 ny, m lnh o vn ngh
chuyn n khng ni c, c trng tro coi nh nh n ng
i mi t duy m c vy! Nhiu iu h ni v lm
u...chi b ng Mc, ng L, ng H v mc nhin ph
nhn n nun vn ngh v sn trc y h tng rao ging!

2
Nguyn Vn Vnh, hiu Tn Nam T (1882-1936) nh bo, nh vn
ni ting u th k 20.
3
Phm Qunh (1892-1945) hiu Thng Chi, bt danh Hoa ng,
Hng Nhn, thng th triu Nguyn, ngi i tin phong trong qung
b ch Quc ng, c v dng ting Vit thay ch Nho hay ting Php
vit l lun, nghin cu. B Vit Minh git ti Hu nm 1945.
4
Bi Xun Phi (1920-1988) ho s ti danh, rt c o trong nhng
tranh v ph phng H Ni.
5
Lng Xun Nh (1913), ho s cn l Nh Gio Nhn Dn.

76
Vy m h vn xng xng tuyn b l...kin tr ch ngha
Mc Lnin! Cn ba tn chuyn b , bc thm cc anh vn
ngh cp trn th khng cn che ci mt mo li vn cm ci
tip tc vit ng li vn ngh i mi ca ng ta cc k
sng sut! C lm nh nh c ng m ngi Vit Nam mi
c xem tranh ca Bi Xun Phi, Nguyn Gia Tr
1
([24]), L
Ph, mi uc nghe nhc ca Mozart, Ravel! H l i
nhng ti c ty tri vi lch s vn ha nc nh khi git i
nhng nhn ti ch thc, bt cc ngh s phi vit nhng ci
m lch s khng bao gi cng nhn l vn ngh, bin bit bao
con ngi thnh bi bt, th v, nhng ci loa r, nhng tn
h r tin! Chng cn g l gi tr vn ha sau 30 nm vn
ngh Mc-tt, L-tt, Mao tt, cui cng h nh phi v vo
l ca h, nhng tc phm, nhng ti nng ch thc m h
tng nh m vi dp n tuyt ng sng tc!

C bit bao nn nhn ca ci qui thai vn ngh v sn,
ngay khi nm su di ba tc t vn ku gi loi ngi
HY CNH GIC VI CH TRNG DIT VN HA
CA CH NGHA CNG SN, bng nhng hi k, nht k
c ln thy rn ngi!

Nhng Nguyn Tun, Nguyn Cng Hoan, k c nhng
Xun Diu, Huy Cn, Vn Cao... s li cho hu th c tc

1
Nguyn Gia Tr (1908-1993), ho s ho, bim ho ni ting.
phm no nu khng c nhng g vit trc ci nm t
Du 1945 v phc cho dn Vit Nam?

Trong gii nhc, sau Sng L, Lng Ti, Vn Cao... hon
ton tc t, Vit Lang sau on Qun i, Ma Khng Bin
Gii, Thu Trn Sng... i tn khng h nhn mnh l Vit
Lang v chuyn ngh dy hc! Nguyn Xun Khot sau Gi
Ngh Trn ng, Ting Chung Nh Th cho n cui i tr
thnh nh truyn gio v m nhc dn tc... nh ging o
trn sa mc! L Yn sau B i V Lng cng tr thnh nh
nghin cu m nhc... tung Tu?

i sng m nhc, sau chin dch bin gii 1950 thay
i su sc c v ni dung, hnh thc ln i ng. Vn ngh s
ng vin lc ny ng ra nhn trch nhim ng vin, tuyn
truyn bng vn ngh vi phng chm Tt c v tin
tuyn, Tt c chun b tng phn cng, Tt c chin
thng...Tm li, tt c phi phc v chnh tr. Bng khng,
xin mi i ch khc chi.

iu ny gii thch ti sao chnh thi gian chun b tng
phn cng li c nhiu vn ngh s ri b khng chin n
vy. Ngi ta thng nu ln kin: Chng qua bn h
khng chu ni gian kh, s cht m thi!

Ti hiu c v sao. H b i khng phi v s gian kh
m chnh v h khng chu ni kiu sng tc theo ch th,

77
khng chp nhn s can thip th bo vo nhng a con
m h au n ra.

Ln sng vn ngh kiu Mao snh xng o o t Vit
Bc xung khu IV, bo hiu mt cuc cch mng mi s
xy ra trong i sng vn ha! Vy m sng gia c o
trng Lc Qun Trn Quc Tun, gia m thy tr hu ht
l dn tr thc tiu t sn, ti vn c thoi mi lm vn
ngh na , na xanh khng b cp y trc tip ca mnh
ph bnh! Cp u v thc hay trong thm tm c tnh m
ly ng li vn ngh i try ca ti v mt s bn b ti,
nh sau ny c k ph phn?

Ti tha nhn thc thy rng nu a cho lnh nhng
bc tranh v nhng g h thy trong i thng, ni hng
ngy cc chnh tr vin h khng mi ming Tin ln! Thao
trng bt m hi, chin trng bt mu th lm sao h
c th nut tri c ci h qu ngn trong khi cn cha
ht cn mt mi phi tp hp chnh t ... thng thc
ngh thut.

Ti t nh, bng m nhc ca mnh, s mang n cho lnh
nhng pht th gin tm hn, bt i nhng cng cng qu
tha ma! Ti c mang n cho h nhng Ma Khng Bin
Gii (Vit Lang), nhng t Dy n, Gp Em Gia Ma
Xun (T Hi), thm ch c Srnade ca Schubert, Tristesse
ca Chopin (li Vit), hay Sombreros et Mantilles (bng
ting...Php)! Cn kch th ng Lng Chng dng c Nht
Xut ca To Ngu
1
([25]), Ngng Ca ca inh nh do ng
th vai chnh!

Tt nhin, xen k l nhng bi v trng lc qun nh
Thy Tu Git Gic, nhc cnh Trng Lc Qun ang Cn
Lnh nh Ty, Ai p Bng Ti do ti sng tc theo n t
hng ca cp y nhng vn c l swing, blue, samba,
rumba chnh hiu... ai dm ng n nhng nt , nt r,
nt sol, nt la no l ch, nt no l ta!
Mi s c m v...m din ra, d cch y khng y
20 cy s, ci trung tm vn ngh Qun Knh do ng
ng Thai Mai
2
([26]) lm ch x, ngi ta ang chm ch
nghin ngm bi ni chuyn v vn ngh phc v cng nng
binh ca Mao ch tch ti Din An!

Nhng hot ng m nhc phi giai cp ny s cn c
tip tc v c hoan nghnh nu khng xy ra mt s c lch
s trong i lm vn ngh ca ti. Ch l, khi mt na trng
Lc Qun kha V c lnh hnh qun sang Trung Quc
cng c trng bn y, cc tay vn ngh s dch b phn

1
To Ngu (Cao Yu, 1910-1996), tn tht Vn Gia Bo (Wan Jiabao), nh
vn, nh vit kch Trung Quc.
2
ng Thai Mai (1902-984) nh gio, hc gi, cn c bit di tn
ng Thi Mai v nhng bt danh Thanh Tuyn, Thanh Bnh.

78
tn mt na v mang theo mt l mt lc nhng tc phm ca
ti sang Tu, t thnh ca nn vn ho v sn!

Cc v ny hnh din cho ra mt nhng tinh hoa ca
nn vn ngh Lc qun Trn Quc Ni gm ton bi ht
ca ti. Th l chng bit t u, mt lnh c pht ra: Dp
ngay ba ci th vn ha quc y i! Ngi ht th ch
vic...thi ht hoc thay th bng nhng bi nh n Cho
Anh M
1
([27]) ca Trng Loan
2
([28]) l xong. Cn thng
sng tc ra n? Thng y ng a vo vc du chnh hun,
chnh ng, chnh qun sau ny.

Ti nghip cho ti!

No ti c bit swing, rumba hoc nt son, nt si l
quc hay khng quc? C ai dy ti rng syncope nhiu
th l...M? Mt m m du l y m l thiu tnh chin
u, l...Ty? Th tht, tt c nhng g ti sng tc v
c hoan nghnh mt thi, ti u bt chc Ty, bt chc
M tut. Ngha l cng majeur, mineur, cng tonique ri
dominante ri v tonique...Cn khc thc th chng ai dy m
ti vn c lm cu A ri m phng cu B, i loi nh bi

1
M y l m phm, o c m phm l ci ang c gio dc
ti cc trng qun s.
2
Trng Loan (1923), nhc s qun i, bt danh Hng Lan, c mt
trong chin dch Thp Vn i Sn (Nam Trung Hoa), in Bin Ph.
But where are you, I love to wistle hoc Laissez-moi vous
aimer, Quand on est matelot... thi. Min l ci li c nh
Ty, c i b i, c tin tng s nh thng, s v H
Ni... Cn ci gi l ni dung t tng th qu l, c ti ln
nhng v lnh o trc tip ti, c ai bit n l ci ging g?

Tuy nhin, t trn cao nht, ngi ta c ngh quyt
phi lm theo ng li vn ngh Din An th n... b cc
ng trn dm tri bc Mao v i!

Th l khp ni t chc hc tp thm nhun t tng
Mao Trch ng trong vn ngh. Ni trng ra l bt u tiu
dit bn tr trc, ri sau mi ti lt ph, a, ho.
Ch vi thng sau , nhng th on c c, rng rn c
hm h thc hnh trong nhng cuc vn ng vi nhng
ci tn m n nay nghe li cng vn cn thy rng mnh, sn
gai c! l u tranh gim t gim tc, l ci cch rung
t Tt c l hon thnh mc tiu ca bn git ngi t
xng nh cao tr tu m ti c so vi Hitler chng h thua
km!

Gii vn ngh d l ng vin hay qun chng, d c
cung tn, c m, c ic cng nhn ra rng ci ng li
khn nn, sc mi git ngi ca tn tng b th Trn Ph
bt u c mang ra thc hin.


79
Vi m vn ngh chng ti, ngi ta t chc cc lp
chnh hun
1
([29]), kim im, ph bnh v t ph bnh bng
nhng cuc ln n, chp m hng lot sng tc b cho l i
try, t sn, tiu t sn, thm ch phn ng. Sau l hc
tp nhng tc phm in hnh v vn ngh v sn, hin
thc x hi ch ngha ca cc nc anh em m ch yu l
Trung Quc! Sau na ti t kim im bn thn v nhn thc
ri mang cc tc phm ca mnh ra t x v! Cui cng l ha
hn bng bn nhn thc mi v ng li vn ngh ca
ng ta, rng kin quyt t b ng li vn ngh th ch
i theo con ng vn ngh cng nng binh ca ng...
bn Tu!

Ch kh my bc ha s c ngi phi xa, thm ch phi
t bit bao tc phm khng c hnh ng b nng dn hoc
anh b i chng t gic ng ng li mi. Kt qu l
hng lot ha s ti nng nh cun gi v thnh
2
([30])! Ring
gii nhc, t nhng anh c uy tn vi ng nht nh
Nhun
3
([31]), Trn Hon... ti nhng anh ng nghi ng
u ch bit t x v ci mc ch phc v. Rng ti vit
phc v cho... giai cp nng dn qu t, rng ti vit ch
phc v c nhn ti, rng ti vit theo ng li t sn...
v v sn no ht ni hng ng contre temps, syncope... lm

1
dy d cc th lp trng.
2
Bi Xun Phi v thnh sau chuyn i hc tp ti Kim Tn.
3
Nhun (1922-1991), tng th k u tin ca Hi Nhc S VN.
cho c ngi ht ln ngi nghe, anh no anh y c nh b
ng kinh, gn git ng ng! Th l ht ti! Khng n ni
b mang giy trng mc en ra lm tang chng mt lp
trng lm tht nhau nh my bc bn lng vn vi nhng
trng hp Hu Loan, Quang Dng...

m nhc thi y lm g c bn tho no c xut bn m
c tang chng?! r mi ch l nhng k hiu th kh kt
ti ri. Cho n nay c nh ph bnh no dm ng n
u i ngu, i dt m li! Nhng, nhng con ch (cho
d truyn khu) mi l ci cht ngi: Ti sao li trong ti
thm mun ti mt chiu v c hng? Lp trng ca
ngi chin s cch mng sao c th bi quan, c th c
mong...c nhn ch ngha n th? Khng t kin cho y
l t tng chao o, bi quan thm ch c mu sc phn
ng, c nh... v thnh! Ngi ta cng nghi ng ti c
nh y. Chao i! Nu ti c nh v th v t khuya,
cng vi Ngc Bch, Canh Thn, Hong Thi Th... ri!
chng cn phi mang ting l...cng sn th thit! nh
nhiu ngi (k c gia nh ti) ngh oan nh vy cho ti
ti tn hm nay!

Hn na, cuc khng chin chng Php lc ny, thng li
thy r mn mt! Ngy tr v ng hong trong t th
ngng cao u vi...b ti n gn. Thi th c gng ng
kch thm mt thi gian. Tng lai quay li vi ging ng,
tr thnh bc s, k s li hin ra trc mt ti, y ha hn.

80
Th l li tip tc chng ng ng kch mt thi gian na
tn ti, khi mt th din (vi... b ti!) vi hy vng l
n s sm chm dt.

No ng, s phn a y ti vo con ng nhc n
cho ng n tn ngy ti quyt dt b n bng cch... v
hu trc thi hn,1986, khng nh ai kia xin li phc v
cch mng n hi th cui cng v khng dm nh ci... v
bao cp ca ng. Ti chp nhn mi thua km v quyn li
vt cht thot khi s ch o ca nhng thng i ngu,
i dt, i hn, thot khi mi sinh hot, mi quan h vi
cc t chc, c quan, thm ch hy sinh c mi quan h gia
nh, bn b, bit tch n ni bn b phi ng bo tm ti
nh tm tr lc!

Cng chnh t ci lng ng , Nha Trang ny ti bt
u ghi li cm xc tht ca ti bng nhng trang tng ph
nhc khng li, vi c mong i sau s c ngi bit n.
Ch hm nay, khi cc dn nhc ca Nh Nc c quyn vn
ha ch dnh ring cho my tay lnh o m nhc c dn
dng tc phm ca mnh, th chuyn ti lm m nhc t t l
ho huyn, v duyn, v tch s!

Sau 5 nm c gng lm nhc cui cng, ti i n quyt
nh: thi hn ci tr r mi bt tay vo vit bng ch c
th. Ti s dng ci kh nng A,B,C thoi mi vit tt c
nhng g dn vt ti gn ht cuc i! Khng cn s b
truy p, b ct lng, b theo di, b b t hoc th tiu nh
bao bn b, anh em ti khng may tr thnh nhng ngi
t o bi bn lu manh m mu o tn gc, trc tn r l
chng ti.

Tr li tnh hnh nhng nm u thp k 1950.

Chnh cc gio iu cht ngi v vn ngh v sn, vn
ngh u tranh giai cp, c nhp cng mang n
nhng bn n t hnh i vi vn ngh ch thc. Cuc sng
ca vn ngh s khng chin cng t nhng nm 1950 phn
ha r rt hn. K th nhm mt a chn theo con ng...
v vn ha tn ti, k th tm cch v thnh c sng
t do, c vit lch theo tri tim mnh. Mt s khc, trong
c ti th...ci to t duy... gi v, vit quy vit qu bo
co, cn vn dnh cho tri tim mnh phn t t do vi cc tc
phm ring t, ht cho mnh, ht cho bn, cho ngi yu, ri
ct di y ba-l, hi vng n mt ngy vt i sao di

Nhng cng nh ci ca bin gii pha Bc c m m
chng ti, ln u c tip xc vi mt nn vn ngh cng
cng sn, cng chuyn chnh nhng tng i ci m v c
hc hn. l nn vn ngh X Vit m ngay nhng nm
1950, c k cho l cn ri rt tn tch t bn ch ngha!

T ra ch ngha cng sn cng c ba by kiu, nht l cng
sn trong vn ngh. Ti cng thm tha cu V sn ton th

81
gii lin hip li ch l ting ku tht thanh ca s tranh
ginh nh hng gia cc tn trm cng sn khi thy cng
sn Tu chim c c ci phn t v s dn ng bc
nht, nh th gii vi nhng ng li hon ton khc bit.
iu ny cng r sau hng lot hi ngh cc ng cng sn v
cng nhn, ngi ta ci nhau, bt b nhau v cc ng
li xt li, gio iu, mc-xt l-nin-nt chn chnh.
Cng cng sn c y m c ti hng t cch nhn thc, hng
t kiu cai tr, ty thch ca mt nhm, thm ch ch ca mt
c nhn! Tic thay, ci nc Vit Nam khn kh ny, chng
c lnh t vn ngh v sn no gii hn...T Hu, cho nn
quanh i qun li c ht theo Tu li theo Nga, ht theo Nga
li theo Tu Nhng vn ngh s theo m n tn c th
sut i chm ni theo thi cuc bp bnh v bn tay ch
ng... i ngu vi ci li i ba xo ca ng!

Chnh trong nhng ngy y c mt lung vn ha khc
n t Lin X v mt s nc cng sn ng u. Lung vn
ho ny, v sau c t tn l vn ha xanh khng c
lng cc nh lnh o Vit Nam. H nhn n bng con mt
nghi ngi, thm ch kh chu, nhng khng th ngn cm, v
n cng l vn ho ca nc cng sn anh em. Tuy nhin,
cn thn, chng ti u phi tip xc vi chng trong...b mt!
Qu l lung gi mt cho chng ti, nhng ht sc c cho
nhng ci u u ti!

Ti cn nh i Hi vn ngh Lin Khu III t chc ti
Kim Tn, ngay st thnh nh H, chng ti c dp truyn tay 2
cun La Chute de Paris ca Ilya Ehrenburg v La Dfaite ca
Fadeev. Ln u tin, ti thy c mt nn vn ngh cng sn
khc th vn ngh Mao snh xng m bn ti ang phi
rm rp lm theo. Gia cuc chin tranh, ngi lnh hng
qun Lin X vn ht...Suliko! Vn c th Maiacopxky v
Simonov! Mt mt, tht bi, khc thng chng lm mt tinh
thn ngi lnh cht no. Tri li, h nh vo tn hang
ca Hitler v chin thng ca h l s kin m c th gii
khng ai ph nhn.

Trong u ti v nhiu bn hu hnh thnh t lc no
khng bit tng nu mun c sng tc tn ti vi thi gian,
phi i theo con ng an ton l vit, v, lm nhc theo kiu
Lin X! Khng t ngi mun lm nh cc ng ch anh c
lm, h u c mang ti g vi l tng cng sn? Nht l
sau khi Stalin cht, Zhdanov
1
([32]) ht thi, gii vn ngh
Lin X bt u ca quy. Cng chnh trong ci ng ba,
ng t vn ngh cng sn ny m cuc u bng th l
lun ra i. Khng t ngi phc xung m sng tc
(cch ni ca L t) vi c mong s c mt Bc S Dzivago
Vit Nam. Tic thay, a s trc bc bch ca i sng

1
Alexandre Zhdanov (1896-1948), chnh u hng qun Lin X trong
ni chin, sau Nh Th Chin l ngi ch huy ngoi giao v t tng,
mt hung thn i vi vn ngh s Lin X.

82
chn con ng gc bt, chuyn ngh v c ngi bin ngi
bt thnh ci cn cu cm, vit ly c nhng g gi l v
thng, v pht.

Tuy nhin, nhiu tn t vn ngh hin nguyn hnh,
t nguyn tr thnh nhng chuyn gia bi lng tm vt trong
tng cu ch, li ca, nt v...nhng g l phi giai cp, l mt
ng tnh, l sc mi tch tch s, l biu tng hai
mt... t ra mnh c ng tnh hn ngi. Mi th ch
ngha, trng phi g trong ngh thut, i vi nhng k ny,
u tr thnh phi v sn, phn ng!

S ngu si km theo t tng c hi, kim chc c y
ln cao ti mc ph nhn lun c gi tr ngn i ca ngh
thut dn tc. in hnh nht l di s ch o ca Ban
Tuyn Hun, on vn cng trung ng i ni dung Tm
Cm thnh Ch Tm, anh... in. H khng cho php c
Tm ly hong t (i din cho phong kin) m bt c kt hn
cng mt anh tn l t (in)!

Sau ny nc n anh, di s dy bo ca ngi cm
li v i, cc hng v binh cn nh gy tay ngi biu din
Beethoven, t sch vn hc c in quc t v quc gia, p
ph di tch lch s, b t cc vn ngh s, mt th t sch,
chn hc tr ca bo cha Tn Thu Hong. Cn x Vit
Nam n em, ngi ta ln n ht b l t sn, ma ballet
l khiu dm, hc k thut m nhc l chy theo k thut ca
t sn, quc! Nhng ng cay, hi hc din ra c chc
nm. Ni au trin min ny ko di sut thi lm vn ngh
trong ha bnh.

Ni cho ng, ti l mt ngi gp kh nhiu may mn
trong cuc i lm vn ngh s mc o lnh. Ti bt u vo
ngh vi nhng ci d vng chc v hot ng trn mt c
o gm hu ht l ngi c hc t nhiu. Ti tn ti v lp
kh nhiu thnh tch nh cch...chia tri tim ra lm i. Mt
na ti vit cho ti, mt na ti vit theo yu cu ca ng!

Thi k u, ci na ca ti c th tn ti v lnh o v
qun chng (Trng Lc Qun) ca ti ng h. Nhng... gi
Bc t ni ng phng hng, mt tri ln o o thi ti,
o ln tng pho ht! Ngi ta iu ng hng lot chnh y
cng v trng. T cc ng Hong Lu ri Trn Vn Quang
n Trn Sn Hng ch nhim chnh tr... tt c nm trong
b my Tu ha qun i!

iu sau ny ti mi hiu v sao.

on chuyn gia Tu ng u l tng Vu Bi Huyt
mang ti cho Trng Lc Qun Trn Quc Tun mt cuc
cch mng t tng cng cuc cch mng l thuyt qun s
vi nhng cuc din tp cng kin chin, bao gm chin thut
tp trung binh lc (bin ngi), nht im lng din, bao
vy, vu hi vvNhng quan nim cc k v vn ha v

83
vn ha c trng trn p t! L tt nhin, n lc y th
vn-ngh-Lc-Qun-Trn-Quc-Tun ca ti ht t sng.
Lnh trn ban xung: dp bng ht nhng Thy Tu Git Gic
(rumba), Ai p Bng Ti (swing) ca ti v nhng
Ngng Ca, Nht Xut ca Lng Chng! L do: sn phm
ri rt ca x hi t bn, khng ph hp vi ngi nng dn
mc o lnh!

Ti ang loay hoay vi s tn ti ca on Vn Cng nh
b ca mnh nn khng n nhng g ang xy ra
trn. Sau hai t ngng hc tp rn cn chnh qun,
kim im trong hng ng cn b, ng vin (trong c ti)
ng b nh trng di s ch o trc tip ca Lin Khu
y Khu IV, ng u lc y l ng Hong Anh a ra kt
lun cui cng: Sai lm cn bn t phng chm tuyn hc
sinh (t cng, nng, binh) n t chc v ng li o to,
phng php v ni dung hun luyn, gio dc t tng!
Vi cc ti danh trn, trng lc qun quc ni khng
cn l do tn ti v ngi lnh u tin l ng i t hiu
trng Hong in, mt trong Ng Hong c phong
hm i t u tin, eo lon 3 sao 2 gch nhng nm 1949-
1950, ngay t khi cha c quyt nh phong hm cho bt c
ai.

Sau ny, c l cn cht chiu c ngi ta cho ng lm ci
ngh tri khoy l cc trng Cc iu Tra... Rng thuc B
Lm Nghip ri v hu trong lng l, sng c n khng con
ci, v cht, trong cn phng vn vn 24 mt vung cht cng
sch qun s m ng tng dch.

Nm h sng chung thng gi ng l ng i t... ic!
S tht ng u c ic n ni khng nghe c g v mi
ln n thm ng, ti vn thy ng nghe c ti ni v,
khi thy hp tm ng ng vn gt g: Phi! Phi!...C
mt ln sau khi nghe ti ni: Tha thy! D sao thy cng
hnh phc hn ng Lu Thiu K, hn ng Bnh c Hoi,
Lm Bu... v thy cn... sng, v cn c c l tng, t hc tr
v c vn ngh s nh ti thy!, ng bng bt khc thnh
ting!

Th ra ng... khng ic trc nhng g cn nghe!

Khng phi v ng khng bit lc, bit gt m ch v ng
hay ngi th ngi ra hi lu, i mt vn sng nh xa bng
m i v vi git l khi nghe ai nhc ti ci thu huy hong
ngy no. i, thy in! Chnh thy dn li a ng
cho ti vo vn ngh, dy ti cch sng v gi bn lnh con
ngi nh th no, hiu bit vn ngh hn c ngn ln
nhng nh lnh o vn ngh t xng hoc c bt. n
hm nay vi ti, ng vn l mt nh t chc, lnh o ti
nng nhng khng gp thi... Chng bit nhng hc tr c
ca thy, c anh nay eo lon trung tng nh L Quc Thc
c ngh nh ti khng?


84
Kt thc ci kha VI y s c y, ti... thot nn!

Mi s mt lp trng, sai ng li ca ti c
hng lot cc ng chnh tr lnh . Nhng lm g by gi? V
n v chin u th... nhng g ti hc kha V khng cn
c cng nhn khi c ng li qun s mi ca Mao snh
xng. V vn cng phn hiu bn Trung Quc th ti s l
mt k... ph thi!

Cui cng, ti nh chp nhn v on vn cng B T
Lnh Khu IV, mt on vn cng ln nht sau vn cng trung
ng lc by gi vi nhng tn tui kh ni bt nh Thanh
Tnh
1
([33]), Xun Bnh, Vnh Cng, nh Quang
2
([34]),
Minh Trm, Phng Qun...v mt dn nhc kn ng, kn
g, n dy, nhng ang thiu ngi sng tc v ch huy!
Tht tnh ti rt lo lng v ci kh nng tri cho ca mnh ri
y s lm n ra sao trc nhng i hi ngy cng cao v
hiu bit chuyn mn -r-mi?

Cng phi th tht rng ti rt ngn i din vi nhng
ngi m ti nghe danh t lu. i vi h, ti ch l dn ti

1
Thanh Tnh (1917-1988) nh vn, nh th rt lu trong qun i, v
hu vi qun hm i t..
2
nh Quang (1928) o din, nh vit kch, nh nghin cu l lun
sn khu, v sau c phong gio s, tin s, ngh s nhn dn, tng gi
chc th trng B Vn Ho.
t khng hn, khng km. Ti cng rt n ci khng kh
Khu IV ni ting hp hi trong cch i x vi tr thc, nht l
trong mt Hi Ngh Vn Ngh m ti nh sut i v ci
nht dao chm cht Li Ngi Ra i ca Trn Hon t
ming ng Hi Triu
3
([35]) phun ra. Ti cng nghe c my
bi hun th ca cc ng Nguyn Ch Thanh
4
([36]), Hong
Anh, L Chng
5
([37])... v ca ng L Dun
6
([38]) khi dng
chn Lin Khu y IV trn ng t Nam ra Bc. Tt c l
ting ci bo hiu hy trnh ra tht xa ko s b cht cht bi
gung my vn ngh v sn chuyn chnh ang chy phng
phng. Nhng chm qu ri!

Hn na, ti t a mnh vo ci thng lng th hai,
sau ci thng lng l ng vin, l cp y! l ti... ly v!
M v ti li l din vin trong on Vn Cng sp b gii
tn!

3
Hi Triu, tn tht Nguyn Khoa Vn (1908-1954) nh bo, c coi
l l thuyt gia Marxist, nh ph bnh vn hc.
4
Nguyn Ch Thanh (1914-1967), mt trong nhng lnh t CSVN, i
tng, hot ng nhiu nht trong lnh vc qun s, nhng tham gia vo
mi a ht vn hc, ngh thut, gio dc
5
L Chng (1914-1973), vo thi gian c ni ti l chnh u,
thng v Lin Khu U Lin Khu IV CSVN.
6
L Dun (1907-1986), tng b th ng Cng Sn Vit Nam 26 nm
lin, t 1960 n 1986.

85
Trong cn i hoang mang, i tht vng ny, ly v, i
vi ti, nh mt liu thuc an thn gip ti tm thi n nh
con ng phi i tip nhng ngy trc mt! Nm y ti
va trn 23 tui, cn v ti cng trn...17! Tt c l ci u
nh s u i ca ng y nh trng lo t ci bn, ci gh,
n khu hiu, giy mi v ba tic tr m bc. Sau , c
du ch r ai v nh ny ( vng Hu Hin ny ngi ta
king!). V ngay sng hm sau, hai v chng ti c ngh
php v qu v lm l ci ti gia. Ti c chiu chung
v tip n tht cm ng.

Sau tun trng mt ti ch, hai v chng cuc b t Ngh
An ra Thanh Ha ri ti nhn lnh iu ng... tr li
Ngh An, v B T Lnh Lin Khu IV!

Mi sau ny ti mi bit ngi ta cn nhc, trao i kh
lu v vic nhn c hai v chng ti. L do duy nht ch l
on c qu nhiu chuyn phc tp vi my ng vn ngh
s th thit! No v con, no bp nc n ring, no k lut b
bi, thm ch cn c tnh trng... phum phum (thuc phin).
By gi li thm v chng nhc s T Hi na th... qu mt
cho lnh o! Tuy nhin vi l lch tt nghip hai trng qun
s, nht l vi ci mc ng vin, ngi ta nh phi
nhn... c cp!

V cuc phiu lu li tip tc! Hai v chng ti ln
ng dn thn vo ch...cht d, sng d! Vi 2 ci thng
lng ng vin v gia nh, ti a chn vo mt ni
tuy yn lnh nht v tnh mng nhng v cng khc nghit
s... cch ci mng ca con ngi!

Cha ci cch rung t nhng Lin Khu IV ang nng
bng vi cc cuc u tranh gim t gim tc thc t l
u tranh chnh tr bng cc cuc u t theo kiu Tu. C
mt a phng rng ln nhng ngho i vng ln u t
bt k ai c ca n, ca , chng c l a ch, cng ho c
b hay khng, ct cp i t ci ni, ci sanh, manh qun, tm
o ca bt c ai sng kh hn my ng b bn c nng (!),
h phn khi ln ng i dn cng hoc nhp ng! Gia nh
v ti l mt nn nhn u tin, mc du chng c mt thc
rung.

Mt cuc dit chng c tnh ton thc s bt u.

Hai v chng ti m u vo ci l la thiu ngi y!
Va ti n v, ti c ch nhim chnh tr Nguyn nh
Tng (sau lm chnh n To n qun s trung ng), trng
ban tuyn hun Tnh, ph ban Hot (ti qun h) mi ln giao
nhim v: L mt vn ngh s ca ng (lc ny ti c
gi l nhc s nh cc cuc hp ln, nh v vn ngh trong
Lin Khu u mi ti vi phong b Knh gi nhc s T
Hi!), ng ch phi cng c li t chc, phi nm vng
ng li vn ngh ca ng, phi t b cc kiu sng tc

86
tiu t sn, phi ton tm ton phc v ngi nng dn mc
o lnh, phi... phi... v phi

Th l na tri tim cn li ti cng phi t b nt!

V kch, nh Quang cho dng Trng T, v ma (li
thm mt ngh mi m ti cc cc), ng Vn Khong
dng B Chu Cho Trng, ng Cav ht, sau khi Cao Xun
Ho
1
([39]) b tht sng bi dng bi hp xng nhiu b
Chn ri tay (tn tht l ng Nam Chu ca Lu Hu
Phc
2
([40]) do Cao Xun Ho ha m v ch huy), b iu i
mt trn Bnh Tr Thin tng cng tnh chin u! Tit
mc ca on, lc ti v nhn nhim v gn nh vay mn
90% ca... Tu. Tuy bit kh lng ca quy, ti cng c tm
mt li thot nh... bng cch n trnh nhng ti hc ba,
khng vit ly c, vit ri b nh c na. Ti cng
thy Qung (ng thy tu tng phi nhc cho i kn ng ca
Khu) vi u vit cho tng cy kn, cy n, cy so. Phi ni
chnh bc Can (trombone), bc nh (sax), Mai Huyn
(cornet), Thng (clarinet) dy ti cc bi hc u tin v
instrumentation v thy Qung l ngi thy v orchestration
u tin ca ti.

1
Cao Xun Ho (1930-2007), dch gi, nh ngn ng hc ni ting.
2
Lu Hu Phc (1921-1989), mt nhc s tin phong ca tn nhc
Vit Nam, tc gi ca hai bn quc thiu hai min Nam Bc VN.
on vn cng ca chng ti tr thnh mt on tng
i chnh qui vi nhng m biu din c ha nhc khng
li, ht, ma, kch, ngm th... v c bit c mt nhn vt
chuyn lp l hng rt ti tnh bng nhng bi c tu, i
khi cng ti ch. l din vin hi rt c duyn v c
khn gi cc k mn m l nh th Thanh Tnh! ng khng
n h bt c vic g trong m biu din v sn sng ng c
vai to qun i hia khng mc qun trong mt v... Chng xa
x phm! Khng bao gi ng n chm mt m din d khi
hnh qun, bao gi ng cng c u tin i...mt mnh,
min l c mt ng ni quy nh. Thng th cho ng i
trc vi ngy. Sau ny ti mi c phn nh: Khng phi
ng tui nhiu, sc yu u m chnh l ng c th gi i
tm ci ng cn: nhng vin thuc nh en en, vng vng
m ng thng tch tr dng khi ng bt u th bng ba
ting ph!.. ph!.. ph..! Mi u ti ngh l th thuc cha
bnh kinh nin g , sau mt cuc hp vi lin chi y, ti
c ph bin rng ng ang trong qu trnh thot khi
bnh...ro ro! Xin vi hng hn anh v tit l ny v mt chi
tit quan trng m ti khng th ni: Anh ng nh c
kt np ng nh cc anh Nguyn Tun, Nguyn Cng Hoan,
Nguyn Hng t lu v nhng g anh ng gp cho khng
chin, v tn tui ca cc anh, khi ng vo hng ng ng l
mt vinh d cho ng. Tuy nhin, mi ln hp, tt c u im
lng khng b phiu cho anh v l do: Cha b c!...Vn
cn dng...xi! khu IV cng trm trng hn, khi anh ln
tn ng Hong Anh (ng hng) khiu ni, xin vo ng

87
khng cn thng qua c s! Chc chn anh s cn l qun
chng phc tp mi nu on vn cng khng c lnh
nhp thnh on Tng Cc Chnh Tr v anh c v Phng
Vn Ngh ri c vo ng, c phong hm i t,
c ngi i ca ngi khi anh...i vo ci vnh hng. Phi
ni tht l vi ti, mt s quan c o to chnh quy, phi
lm vn ngh v phn cng ca ng, th thot u ti khng
chu ni phong cch sng qu t do ca anh, nht l t khi c
Phng Qun, mt mm non c th thay th anh bi nhng bi
c tu bi hng...t bin t din. Nhng cng sng vi anh,
ti cng hc thm c nhiu iu: Nhn nhc, nhn nhc
v... nhn nhc!

Ni cho ng, c th sng chung vi nhng ngi
nng dn lnh o (ch khng phi mt ng v sn kiu ng
Mc!), Thanh Tnh khng cn l Thanh Tnh ca Qu M
na. Anh c ci ti l rt nhanh mm nhanh ming khi ra sn
khu nhng chng ni mt iu g khi d nhng cuc hp,
nhng bui hc tp rn cn chnh qun! Ti cn nh gia
lc ngi ta u tranh bng...m v...git ngi khu IV,
mt ln anh khuyn ti: Tnh hnh lc ny, im lng cn qu
hn vng y, Hi ! Ch mt ln y thi. Ch l anh thy ti
bt u c li ni v thi phn ng vi ci chnh sch bt
hng lot ngi tng cu mang, nhng nh, nhng c
ming cm, ging nm cho mnh, ghp cho h nhng ti
phn ng, bc lt... ri chi bi, nh p h n cht!?

on vn cng B T Lnh IV ca ti khng m no
khng phi bt buc d cc cuc u t ht k th giai cp
n n a ch, cng ho, c b kia! V cuc u tranh long
tri l t y lan vo n qun i. Bt u t a ch
Nguyn Th Nm (m chin s) Thi Nguyn ri ti con trai
l trung on trng Cng (ti qun mt h) b bt v a
phng nng dn u t.

Khi cuc u tranh long tri l t lan ti khu IV th
cng d di, tn bo hn. Gn nh tt c tnh i trng nh
ng Chng (H Tnh), ng Thi T, cc trng ban, ph ban
tham mu, tuyn hun vv... lc y u b dnh do gia nh
b qui l phn ng! Thi k ny, B T Lnh cha trc tip
lnh o cc s on c ng m ch ph trch cc n v a
phng nn nn nhn u tin v d tm nht l nhng cn
b trng thnh t a phng! Do tai ha th k ging
xung my anh thuc B T Lnh a phng trc tin.

on Vn Cng ca ti cng l mt n v cn-tm-cho-ra
k th giai cp! Trong cc cuc u t ni b, ai cng phi...
t k ti mnh i vi nng dn ri trnh by trc tp th
c b sung, gip , ph phn cho thy c Anh l
ngi cha gic ng giai cp, cha tht s ci to t tng...
thm ch phi cng nhn b m l ch, l bc lt, l... th
ng ti cht!


88
Lc ny, cnh b treo ngc v dng chy nn vo vai, vo
lng, vo gan bn chn tra tn cho n cht nhiu phn t
ngoan c v khng nhn ti, hoc k th giai cp v trt
liu nhn ti khin anh no anh ny u phi c gng ba
ra nhng ci ti m mnh chng c bao gi, c phn
l... thnh khn v sm c thng qua, ch cp trn x l!

Ti nh mi bn t kim ca Phng Qun. Tuy cu ta c
lm ra mt bun b, n nn, hi hn v ti ca mnh i
vi nng dn nhng... c bn kim im th anh em c r
ra... ci! M ci trong u t l mt ci ti c khi b no n
v ci trn ni kh ca nng dn! Phng Qun khng th
no khng hnh tng ha cnh bc lt nng dn khng
thng tic ca cu ta. V d Ti ly trm ca bc nng
dn chic qun duy nht khi bc ta ci trung nh rm di
sng (!) n ni bc ta, khi v nh, phi p hai tay trn...
chim lm tr ci cho c lng! Hoc thi chin khu, do
b gh Tu, ti khng mc qun c nn n cp mt l c
th thnh hong qun xung quanh ngi, ti xc phm tn
ngng thing ling ca nng dn vvLnh o ca cuc
u t (hon ton khng ai trong ban ch huy, trong cp y
m l 3 ng nng dn chnh gc c i Ci Cch Rung
t c v!) nhiu ln ngh ng ch Phng Qun
nghim tc cng nh c ta phi c thi cm th ch
khng phi vui trn ni kh ca giai cp!

Ba ng nng dn ny lm sao hiu c tt c chng qua
ch l...sng tc! Bn ti, hu ht u l dn thnh ph. Nu
khng c cuc khng chin, lm anh cha chc thy cy
la khc cy... a ch no! Ti, chng qua ch do qu s
ng b nng dn nh cht nn ba ra m thi! Ba 100%! Tr
mt s c ti ba chuyn khi hi kh tin y nh tht kiu
Phng Qun, tt c u lu c t kim im v thc cha
tn trng, cn khinh ngi nng dn... nh s cch n,
cch bn thu, xa lnh, cha gn gi nng dn vv Ni
chung l ht sc tru tng v ti cng... nh!

Ch ring mt i tng chnh cn u cho ra... ti hn
hoi: l anh chng ng Vn Khong, con mt i a ch
Din Chu. No ng va vo cuc, ng Vn Khong t
u b mnh cn hn c anh em, hn c 3 ng lnh o! Anh
ta va khc lc va k l v mi th ti c ca cha mnh,
tri ph ng Vn Hng, n mc my n din vin nh
Phm Th Tn, i Hoa, Hng Mai...t ch tin l anh ta ba
thot ti khng thnh khn n ch tng l tht nn nc
mt lng trng!

V c bit, khi anh ta nu ln vai tr...nn nhn ca bn
phong kin a ch ca chnh anh ta: con ri ca...a ch
b hm hi cuc i m anh, mt nng dn chnh cng
(sau ny tr thnh v 3, v 4 g ) th anh ta khc nh ma,
v u, p trn, ln ng ra nh, au kh, qun qui, th ph
ph... lm cc ng i lun phi ng vin: Hy bnh tnh!

89
bnh tnh!, Hy dng cm u tranh, t ht ti c ca k
th ra anh em thy c nhng ti c ty tri ca giai cp
a ch! T mc tiu u t, anh ta tr thnh nn nhn
au kh ca giai cp a ch! Nhiu ngi trong chng ti
ngi nghe phi ci u, gi v au kh, tay trn trn
che cp mt khng sao ri l c ca mnh v tha bit y
l mn kch chy ti cho c nhn.

Nhng nhn vt nh ng Vn Khong khng him v
khng t k sau ny n nn lm ra, leo ln mt s chc
v kh thm trong ng v chnh quyn nh s thnh khn
ng tm ! L lch nng cn n nh con ca thng
th nht phm triu nh, b Vit Minh th tiu ngay t ngy
cp chnh quyn cng c th tr thnh ... tin b, gic
ng giai cp, thnh khn, trung thnh vi ng sut i
cng l nh nhng mn kch tm lm! Chng mt tc t cm
di, khng h quan h vi mt nng dn no t tm b cng
bng tr thnh k th giai cp t cc cuc u t bi hi ny
m ra!

Ti chn con ng kim im... thc! Ton l... cha
nh gi ht sc mnh ch lc qun ca nng dn, cha
thng cm ht ni kh, thm ch h hng, nhng nng
nht v lm bui u t mt nhiu thi gi nht l cuc u
tranh hin ti ti cha hon ton tin tng v vn cm thy
nng dn hi qu tay! vv... Tuy nhin, t ra gic ng giai
cp gia cuc u tranh ny, ti cho ra mt bi ht m ti
xa hn ci ti ng bn hoc ng trn ngi nng
dn xng danh ngi th nht: Ti l...nng dn! l
bi Chng Ta Khng Mun i! Bi ht sau c trao gii
nh (khng c gii nht) ca Lin Khu. Ti cng cng nhn
ng ch dy thp b ti v b n h sinh m ti l...ch v
theo ch, n lng ca ch, phc v ch! Ti t m
toang cnh ca khi phi mt cng m , nhng ngi
ta vn tip tc ph phn, b sung... mt c na ngy v ci
gc gia nh ca ti ri... thng qua mt cch cha tht
hi lng cho lm!

Trong lc ch i kt lun x l ca trn, ti rt lo lng tm
cch thot khi cn lc git ngi bng s by t cng
khai s gic ng giai cp, s chuyn mnh dt khot v
pha nng dn vi mt lot tc phm m ngi nng dn
lun l ti ngi th nht! C th k nhng cu nh Ba
chng ta cng ri ng la xanh, ba chng ta cng v dn u
tranh (T Tam Tam) hoc Cuc bm cy su cho ng ta
c ma. c bit l nhc cnh Nng Dn Bit n Bc
tr thnh tit mc ca hu ht cc on Vn Cng nhn dn
cng nh qun i thi y! Vi nhng tc phm ny, ti
nhn c khng t gii thng ca Lin Khu v ca Tng
Cc Chnh Tr. Nhng ci chnh l n cu ti khi v gh
gm cht ngi m sau ny ng c sa sai th khng t k
mt ht tinh thn, thm ch mt tn tui v mt lun c th
xc! Cng t y, bt u cuc i vit tn ti, vit nh
in, vit tt c nhng g m ngi ta bo phi vit. T cc

90
ti hoan nghnh i hi Lin Vit, n chng hn, chng ng,
bit n bc Mao, bc H... ti u ly ngay ti c com-
mng t tn cho bi ht mt cch nm na gin n n
mc c th gi l chi cha mch qu!

Thnh tch sng tc v s lng v kp thi , sau
ny Thanh Tnh cn pht huy i Hi vn cng ton qun!
Anh ly mt bi bo, thm ch cc khu hiu treo quanh hi
trng ri gii thiu mt bi ht mi toanh do... anh sng
tc v mt tnh b, anh rng ln theo nhng cao v tit tu
m anh ngh ra lm vui cho hi ngh. Mi ngi c dp
ci nn rut khi anh tuyn b: Bo m l... khng ai c th
ht li c bi ny v bn thn ti cng... khng th ht li
c!.

C th, ti ni ln nh mt nhc s vit khe, vit nhanh v
ng lp trng giai cp nht lc y Khu IV.

Ti thot nn! Tuy nhin, vi nhn xt trong l lch m sau
ny ti mi bit: l lch phc tp, lp trng bp bnh,
cha tht tin tng vo ng li lnh o ca ng... ti
mt chc on trng on vn cng!

Thay ti l mt nh chnh tr c tn Thi Vn Cng, mt
nhn vt hin lnh, t ni, c i cht hiu bit v quan trng
hn, anh ta s thay ti nhn mi ch th v ng li, phng
hng t chc v trc mt, thay ti dn on hnh qun ln
Vit Bc d i Hi vn cng ton qun, truc chin thng
in Bin 3 thng.

Cn ti ch c mt vic l lo sao cho tit mc phn
nh c tnh hnh b i Lin Khu. Ti chng ham h g ci
chc on trng, tranh th dp ny cng thy Qung dn
dng, phi m, phi kh cho hng lot tit mc ca ti ra l
chnh. Nhng kinh nghim v phi b ht, v kt hp g,
ng, dy chnh l nh ci thi mt chc ny m bt u!
Sch no, thy no dy c ti phi 4 cy violon, 1 saxo
tnor, 1 trompette, 1 trombone, 1 flute c ch? Vy m on
ti lm ni nh ni m c ci Hi Ngh chn ni Hng
bng nhng tit mc, c bit l nhc cnh Nng Dn Bit n
Bc, Ko Li Ban Mai, Mt Nh... nhng bi ng ca c b
nh Bit n Bc Mao, Bc H trong ti vit mt b fugue
ca ngi Bc H trn nn nhc ca bi... ng Phng Hng ca
ngi Bc Mao!

Ci tn T Hi, tc gi N Ci Sn Cc c l ni ln v
s chuyn hng mnh m v c ghi nhn t y. Mt
s anh em ln u tin gp ti nh Huy Du, Vn An, Nguyn
c Ton
1
([41]), Thanh Phc...u bt tay khen ngi. Khng
t ngi, c bit l Vn An, sau ny thnh bn hp tm u
nht ti tn hm nay v nhn ra c ci s... x l ca ti
khi t bc Mao lm chn cho Bc H...bay bng trn

1
Nguyn c Ton (1929), nhc s.

91
giai iu! Ring ti, lng vn khng yn v thy mnh ch l
anh sng tc, ha m, phi kh... m! Cho ti khi, do tnh hnh
chin s c thay i nhanh chng: Chin dch in Bin
m!

Theo lnh trn, cc on vn cng qun i ( 20 on)
ln ng i phc v chin dch, hon Hi Ngh! Cc on
vi v hc li tit mc ca nhau chia thnh nhiu mi ln
ng. Ti v mt s anh em nh Huy Du, m Linh, Hong
Yn, o Hng Cm
1
([42]) (kch) c gi li Tng Cc
Chnh Tr chun b tit mc thnh lp cc on vn cng
mnh bng cch cng cc on vn cng yu li ko thi c
n, nh li ng V Hng Cng
2
([43]) ngi trc tip lnh
o hi ngh, tr tay khng kp.

Ba thng nm chn ni Hng, m nhc s chng ti c
dp tm s vi nhau v thy tt c u...mo huyn ht!
Thm ch anh chng V Trng Hi vit mt bi R trng m
khng bit ngoi kha biu l hai dise! C gp nt fa hay
nt no u tng mt du dise bt thng, ht sc...v
t! Ring ti, c cht vn nh trng s, trng dng, qua l
thuyt ca Reber, Lavignac, nht l qua thy Qung, qua kinh
nghim ca cc bc nh, Cn, Mc ... tng chi trong cc i

1
o Hng Cm (1924-1990), nh vit kch, nh vn
2
V Hng Cng v sau lnh o on Vn Cng Tng Cc Chnh Tr
mt thi gian di nhiu nm.
kn ni ting ca Parmentier, ca ng Minh (gii nht i kn
thuc a bn Ty) v qua thc t... vit liu (!), ti t tin
hn v nui mt ch: quyt phi i hc m nhc chnh qui,
phi nm c bi bn ca ci ngh thut rt khoa hc ny.

Ti cng nn nng khi thy ngay gia chin dch, ngi ta
cho gi Hong Vn
3
([44]) v, cng nh Quang i b sang
Tu hc nhc, hc kch. Nhng s phn khng mm ci vi
ti.

Chin dch in Bin kt thc thng li! Ton th cc on
vn cng u c bin ch thnh 3 on, on 1, on 2,
on 3. Nhng ngi xt khng c kh nng c tr v n
v chin u, nhng ngi c tn tui v Tng Cc thnh
lp Phng Vn Ngh. Loi ny gm nhiu nh vn, nh th
hp vi vn phng hn sn khu nh Thanh Tnh, Phng
Qun, Hong Cm, Hong Tch Linh, Trn Dn, Hong Yn.
H tp hp di trng chnh y T Phc
4
([45]), ngi
lc no cng i m khng li tc l t cp trung on tr
ln, sau ny... bng n ra v Nhn Vn...Ring ti c

3
Hong Vn (1930) nhc s trong dng nhc vi ca khc : H ko
pho, Ngi chin s y, Qung Bnh qu ta i, Bi ca xy dng...
4
T Phc tc Nguyn Anh Chn, tn tht l Trn Kim (1923). Sau
1954, trong nhm Nhn Vn Giai Phm v l mt ngi b n p tn
nhn nht ui khi mi chc v, cm vit, cm cc nh xut bn, cc t
chc ngh thut x dng tc phm ca T Phc. Nghe ni T Phc v sau
vt bin qua ng Hong Kong n Php.

92
giao nhim v c bit quan trng (hay ngi ta c tnh y
a): lp tc tr v Khu IV, thnh lp ngay mt on vn
cng qun i mnh, sc i u vi vn ngh ch ni
gii tuyn tm thi!?

Lc ny hi ngh Genve i vo giai on kt thc c
hu! Tp on c im in Bin Ph tht th, a tt c
chng ti vo mt hng khi in r. C anh h ht, x qun,
vt o, nhy a xung sui khi nghe ging ni trnh trng v
hng hn ca ngi pht ngn thi s him c l Thanh Tnh
tuyn b: Chng ta bt sng De Castries!...

C th ni khng mt thanh nin H Ni no khi ra i
trc 8 nm, ngh ngy v li c th n sm nh vy. Ba
on vn cng qun i, b mt vn ha ca cch mng c
nhim v tin vo th trc tin. Vy m, ti cn cha, cn
m, cn 6 a em li H Ni li c ng phn cng tr
v mnh t Khu IV kh cn ... tay trng xy nn mt lc
lng vn cng d b cho ngy thng nht sau ... hai
nm! Ti khng phi khng suy ngh v s i x u tin
ny. S phn hnh nh lun t ti trc kh khn, cn tr
mi c mun, hy vng, nhng vn phi chp nhn d l
chp nhn trong cay ng.

S l mnh t Thanh Chng Ngh An, ti cn li
v v a con u lng m ti cha bit mt! V ti c mang
6 thng nn khng th theo on hnh qun c ngn cy s ra
Vit Bc. Ti gi li nh mt ng ch rt thng hon cnh
chng ti: ng ch Hot (ti qun h) thn Thng Th,
huyn Thanh Chng, mt a phng m on vn cng ca
ti coi nh qu hng th hai.

Tr v, ti mi bit cc ng ch Hot, Li, cc m Th, m
i m ti cc k yu qu b ng b bn c nng quy cho
l... a ch, b u t, b khai tr khi ng, b tc ot mi
ti sn, b quy l...phn ng, l mua chuc cn b! Khng cn
ni nng ta, v con ti lang bt sang tn mt xm ho lnh
st vch ni Trng Sn khi b quy l sng bm vo a
ch!

Lo cho v con kh trnh tai bay v gi trc cn lc u t
tn nhn ang ni ln mnh gp nhiu ln ni khc, ti bm
bng ln ng tr li Khu IV. Gn mt thng tri cuc b,
ti ch c mt suy ngh: Phi sm tr v vi gia nh, cu ly
v con. Thm ch t tng t b ci mc ng vin ho huyn
tr li cuc sng dn thng bt u ny sinh. Ti s i
hc tip (ti mi 26 tui) hoc l m nhc, hoc l i lm bt
c c quan no dnh lu ti vn ngh (bo ch, pht thanh lc
y rt cn nhng ngi nh ti). Mt quyt tm gi t ngh
lnh trng, cng v con sng vi gia nh gia th hnh
thnh trong ti.

Nhng mi s vn din ra khng nh ti mong c. S
phn bt ti phi gn cuc i vo mnh t quanh nm gi

93
Lo, quanh nm khoai lang kh v mm nht mt th t p
l gm ch yu l mt xanh v cc th g n tha, mui trong
mt chic vi snh.

Nhng ci kh v vt cht khng th snh vi ci kh v
tinh thn do hu qu cc cuc u t, do t tng nng dn,
do s i x vi con ngi, nht l vi ba anh vn ngh ca
ci t d nht ton quc v u tranh giai cp ny. Bi kch
ko di sut 7 nm tip theo l bi kch lm hng c cuc i,
nhn cch ca ti v c gia nh ti.

94

8.
NHNG NM THNG
KHNG HA BNH

Tr v Lin Khu IV, sung sng nht l c i gia ban
ngy. Khng cn phi chy trn nhng chic Spifire, Junker...
v lc ny Php ch cn lo tip t, chuyn ch thng binh v
cu vin cc mt trn.

C lc ti cn c hng th i t ti Molotova Lin X
do...Tu vin tr na. Tm nm tri cuc b, nay d t ti
khng gh (ch ch qun dng, hoc thng binh nm ngn
ngang), ti cng thy c ci gi ca nhng chuyn t ny
n t th no. Chnh ci chn dc Cun, Ha Bnh, ti
gp thy gio tr Trng Bng v khuyn khch ng vin cu
ta b ngh dy hc, vo vn cng cho c... tng lai. Sau ny
Trng Bng qu tr thnh gio s, ngh s nhn dn, tng
th k Hi Nhc S Vit Nam! S phn phi chng mm
ci vi cu ta t ci gic Cun v tip sau l nhng nm
di i hc v i hc... ri tr v thnh ch huy, gim c
nhc vin cng nh nh Quang ch sng i hc, dy hc
(sn khu) ri li i hc, ri thnh...ngh s nhn dn, th
trng. H l nhng ngi c ti, nhng cng c s may,
c thi. Cn ti, ci s lun l s... 13!

Ti tr v Khu IV vi ngn mi lo. Trc tin l lo tm v
con v ti tm thy trong mt hon cnh cc k bi t. V
ti, may nh ci mc b i nn trong cn lc u t
...thot nn. Khng nhng th, sau my v d u t a
phng, v ti cn c nng cp ln... c nng (!) v c
chia qu thc.
1
([1])

Ti cn nh: l mt gian nh u hi ca a ch, mt
ci chum v 20 cn thc! M con hng ngy kim sng bng
ngh rt bng thnh si hng tun em bn cho nhng
khung dt th s, ba cm, ba cho qua ngy. Khi ti ln
m tm ra a ch v con th trc mt ti lmt b lo 21
tui v mt thng con trai en i, gy g, ci trung, i t,
gy nh que ci, mt tot, mi th l. Ci sai lm ly v
liu, ly cho c v, bin mt c gi 17 tui, hc sinh
trung hc, tng sm vai chnh trong cc v kch ca Lng
Chng, inh nh thnh mt con ngi tn t n khng
ng. V a con u lng ti nghip ca ti, mt nhc s, chu
ni mt gia nh trung lu c hc l mt hnh nhn chng
khc g bn que tm cm trn mt c khoai gy guc.

1
Tn gi nhng g cp c ca a ch b u.

95
ng l ti sai lm, phm ti ln vi hai m con.
Trc mt, ti phi lm sao ko v con ra khi cnh sng na
ngi, na vt ny. Th l bao nhiu d kin, bao nhiu c
m u b xp x. Ti v B T Lnh IV vi quyt tm xy
dng nhanh on vn cng vi mc ch ti thng: a v
con tr li on. Trc mt l c ming n ci . Ti lng
xc cc n v tm nhn ti (tm). Cng may thi y Khu
IV c kh nhiu n v mang 2 con s 33, 55, 44 u l cc n
v thu dung, ni cung cp cho nhiu on ngh thut
nhng ti nng sau ny pht trin thnh ngh s nhn dn, u
t nh Hoi Phin, on Bn, Huy Thnh vvMt l n
gin: h u l lnh king, khng c kh nng chin u,
thm ch mt s cn mang l lch xu, thuc loi c vn .

Ti lao vo cc m qung nhn ti ny, tm ra mt lot
cc tay ht c, ma c, th hnh cao ro, lanh li. Cc ci
tn on Bn, Hoi Phin, Hu , B S... sau ny cn li
ngh cho n lc v hu. Mt s khc, na ng t gnh
do s tuyn chn ly c ca ti, nhng ti c gng
sa cha sai lm ca mnh bng cch cho h i hc khi
lm hi cuc i h bng ci ngh din vin bt c d mi!
Mt s thnh t, tr thnh gio s, tin s, nh ngoi giao.
Ngi khng may nht, cng c tm v c ti nht l V Ngc
Hi, b t khi lm...b trng B in Lc. Nghe u anh
ta lm qu ng, qu tt trc khi ngi ta yu cu... tt
v ng!
Ch trong mt thng, ti xy dng hm hm c mt
on vn cng 30 ngi theo ng yu cu ca lnh o: ch
ly cng nng binh! Nam th sn (d gng p) ch cn k
lnh iu ng. Cn n ch duy nht...v ti tiu
chun...binh. Th l i lng trong cc lng, xm xem em no
mt mi sng sa, th vi ng tc ma do v ti th phm,
vi cu ht do chnh ti ht trc. V...OK!

Rt cuc ti cng c trong tay mt on ngh thut bin
ch thnh t kch, t ma, t ht hn hoi. c mt i cho
theo trn ch o, ti c tng cng mt cn b...qun s
chnh cng sn sng b ht cng danh v lm vn ngh
chuyn nghip v ng ta cng c ti vt ht cho, nh trng,
ko nh trong cc bui n v ng tham gia hi din qun
chng. l i i ph pho binh Nguyn Vn Thnh, mt
ngi yu vn ngh hn c ti, sn sng lm ph cho ti, gip
ti i soi n, kim sot xem m m c anh din vin nam
no dm m i kim chc bn nh n!

Di s n c ca ng Thnh, vi kh th chin thng
in Bin Ph, tt c chng ti u hng say ngy m luyn
tp, dn dng tit mc i Hi Vn Cng ton quc s
din ra ngay nhng ngy u tip qun th ! Tt c nhng
g ti hc c nhng ngy ch i ti i hi vn cng
ton qun, ti u gic ra vi anh ch em: t kh trng cho
hc trc tip ca c Nm Ng n iu ma M ao V hc
ca on vn cng lc qun Trung Quc v tt nhin cc tit

96
mc con ca ti u c hon chnh thnh mt chng
trnh ng hong.

Cng sc ca v ti vi cc ch em mi tuyn cng khng
t v c l ngi thm nin nht, l con dao pha trong c ht,
ma, kch sut qu trnh hai on vn cng trc . Tt c
sn sng ra qun...h ha h hng tr li Thnh! Nhng
nhim v ca on vn cng B T Lnh IV chng ti lc
li c trn... thay i:

Khng tip qun thnh ph m h tr cho cuc u tranh
Ci Cch Rung t, hot ng khp vng gii tuyn v bin
gii Vit Lo! Ti v v con m c thnh lp cho c on
ny ri tm cch chun v vi gia nh, vi cha m v 6
a em ti. Th m by gi chnh ti lm mt ci ci ln
t nht ti vo .

Qu tht, nhng ngy ha bnh sau 1954 i vi ti l c
mt cuc chin mi m ti sut mt mng c ngha en ln
ngha bng. Ti phi tip tc ng vai tr hai mt: mt mt
v nhn dn phc v, mt mt sng cho v con v ch thi.
Tuy nhin, nhim v on trng mt on vn cng kh ln
(ch sau Tng Cc Chnh Tr) chi phi, hnh h ti n
khn kh v phi i ph lin tc vi mi ng li ch
trng rt...Tu Mao t trn di xung mi ngy. No l
Hng v i i phc v chin s, Thm nhp thc t,
Ba cng, Chng chuyn mn thun ty, Chnh tr l
thng soi vv...Tt c u (v tnh hay hu ?) hng vo
vic trit tiu mi sng to ngh thut, bin ngh thut thnh
nhng ci thc dng thp l t, min l ht ln c, din ln
c nhng g lnh o mun thy.

Trong qun i li c thm khu hiu Tin ln chnh qui
hin i m trc mt l qun phong, qun k ghp tt c
vo k lut. Bt u l cuc sng doanh tri (d ch l nhng
ngi nh tranh, tre, ging nm vn l nhng mnh vn th
k trn hai chic ning), nhng iu lnh ni v c p dng
trit . Chn mn, chiu, ba l phi gp ngay ngn, vung
vn, thng tp. Gi gic quy nh, ng phc theo lnh kn,
khng tr mt ai. D l vn ngh s, l din vin cng mc
Anh l vn ngh qun i kia m. Bn Tu h nh th c!
Sng tc phi thc m khi c hng ? Chuyn lng mn ca
bn tiu t sn ba ra ct bo cha cho cch sng b tha!
Lao ng ngh thut l mt th lao ng nh trm ngn lao
ng khc! ng cho ta mt tri tim, ch li a ng,
hy phn u sng cuc sng qun i, t s ni c ting
ni ca ngi lnh! K thut chng qua ch l phng tin.
Bit bao ngi c hc hnh g u m cng vit c khi tc
phm cch mng ra cch mng!

Chnh ci thi Mao-t tn xng tn ty ny xut hin
nhng tn c hi ch ngha s mt, mu sc, nhng tn
bc thm b t, lm ra nhng cu th tuyt vi ngh thut
cch mng v sn nh ca T Hu:

97

Git! git na bn tay khng pht ngh

Cho ng la tt, thu mau xong

Cho ng bn lu, cng rp bc chung lng
Th Mao ch tch, th Xt Ta Lin bt dit!

Cng chnh nhng nm ny, bit bao tn tui b ln n
thm ch b ghp ti chng ng, i theo ng li t
sn, n phi b ch ngha quc vv...b cm sng tc, b
a ra khi bin ch, thm ch b i ci to. C ngi ut c
th cht khng bao gi cm bt. C ngi tr thnh na in,
na khng. C ngi chuyn ngnh, nt ru, ri cht trong
qun lng. Tn tui ca h qu nhiu v chng cn nhc li.
Cn nhng k o t chn thy hng lot tc gi v tc phm
bng tr thnh nhng ngi sao sng trn bu tri vn ngh
v sn! Mt s b lch s chn vi nhng l thay, khng t
k nh p vn ngh s c c nht nay vn nm nhng
chc v cm cn ny mc trong i sng vn ngh.

Ti khng mun nu ra nhng ci tn bn thu dng
nhng t ng thiu vn ha nht ln n mt V Trng
Phng, mt ng Th Phong mt Nguyn Cng Hoan (khi
vit ng Rc C). H l ai? ang lm g? C nc u bit,
th gii bit. Giy trng mc en cn lu li nhng bi ln
n mt Mu Tm Hoa Sim, mt on Chun, mt V Hong
Chng... a h ln i danh vng, n trn, ngi trc v
c quan im lp trng hn ngi. ang cn s s kia!

C th h u m, b nhi s, h cung tn?

Nhng i vi bn ngh th ny, ni th khc kim
chc th, cho n cht ti vn nguyn ra chng v thc t,
mi ti sau ny, ti khng bao gi bt tay chng, ni cu giao
i vi chng trong nhng ln gp g bt buc do cng vic
phi chm trn. Ti khng nu tn chng ra y v lng
thng i vi con ci chng, ch tuyt i khng h tn
trng chng.

C th no qun c cc cnh u t gia vn ngh s vi
nhau m c nhng k vch ra chuyn nh chuyn mn th
dm, lm tnh mt lc vi hai ph n! Tt c ch nhm
chn vi vnh vin mt tn tui v ht mu m t nhng xc
cht vn ngh do chnh chng to ra sng phy phy,
chim lng tin ca trn. Ci Chn trong chng chng c,
sao chng c ni ci Thin v ci M? Vy m c d ca
mt anh lnh o, nm mt c quan bo, i, xut bn,
thm ch chui vo c c nhng b phn u no ca chnh
quyn, chng mc sc ra tay hnh h anh em vn ngh bng
cc cuc hc tp, i thc t, i ci to lao ng, ba cng.
Hng lot nhng tc phm khng ng gi mt xu c tung
ra theo yu cu ca trn ca ngi cuc cch mng long tri
l t ca nng dn, cao phong tro mt mo cm, ba qu

98
c, tin ln i trc, xy dng ch ngha x hi. Ri Sng
Duyn Hi, Gi i Phong, C Ba Nht, ri Ngi Tt
Vic Tt, Mi Ngi Lm Vic Bng HaiTt c u
thnh tc phm vn ngh ht. C nhng cun sch in c triu
bn pht khng nh Con Chim u n, Sng Nh Anh... C
nhng bi ht tt phi ht khng sng c vi ngy. ng
l phi p ng nhanh chng nhng i hi ca cuc sng
tinh thn trong ha bnh th do bt chc bn Mao--t,
do...chng bit lm g nu khng c u ri, mu chy,ngi
ta li cng cng hn c trong chin tranh, tip tc dng ngi
Vit tr ngi Vit bng cch chia h ra thnh nhng giai cp,
bt u mt cuc dit chng kiu mi. Nu mt Lng Ti,
mt Qu Em Min Trung Du, mt Ba V Nm Xa... c
chp nhn trong khng chin th nhng ngy gi l ha bnh
, mt Xa Khi, mt Bi Ca Gi Nong, mt Tnh Ca Ty Bc
thm ch c H Ch Minh p Nht Tn Ngi...cng b cc
nh cm cn ny mc phn mt cu tiu t sn... y m!

Ti cn nh trong ban gim kho mt cuc thi, mt v
quyn cao chc trng ph phn Trn Kit Tng: Ca ngi
Bc H nh k...tht tnh!? V ngi ta trao gii cho
nhng C Th Hn, ng Lo X Vin v ti ng phc yu
cu ca ng l cao giai cp cng nhn v nng dn! Tuy
nhin, cng chnh trong lc ny, cuc u tranh v ci p
chn chnh bt u ny sinh... t s trao i i li trong cc
nhm nh ti ch bng ln trn bo ch, trong cc hi ngh,
trong cc bui hc tp th ngh quyt, ht s 1, n s 2, s
3... c Tri nh ni!

V ci g phi n n. l v Nhn Vn!

V ny ni trng ra l mt v ra tay trng tr nhng ci
u ang mun tm n mt cht t do, ch mt cht thi,
trong sng tc v trong sinh hot. V cng khng c g l khi
n n ra ngay gia mt mi trng k lut thp nht: qun
i!
Chnh t Phng Vn Ngh Qun i, mt s vn ngh s
u tranh bung ra khi s g p gi no vic ny,
bung ra khi cc qui nh my mc v qun phong, qun k,
v iu lnh i ng em p dng ng lot cho h, nhng
ngi, tuy n cm, mc o qun i nhng chng ai c ham
mun tr thnh lnh chuyn nghip, chng ai c chc v, cp
bc g r rng ngoi tr mt ngi duy nht l i y Thanh
Tnh. Ci giy phong qun hm l lng ny do chnh tay ng
L Lim lc cn B ch huy mt trn no , nu ti
khng nhm, k. Thanh Tnh cn c c mt giy chng nhn
c x dng khu Smith Wesson chin li phm v l
ti cho chnh Thanh Tnh k chuyn vui nhng khi c lin
hoan: Ti l i y duy nht khng bit...i u! Cn khu
sng ny l khu sng ti ch mong ch n...bt c n...
bn ti v n s... cht v n... chy hu!


99
Gia cc tn tui ti danh nh Hong Cm, T Phc, Trn
Dn, Huy Du, Nguyn c Ton
1
([2]), Lng Ngc Trc
2

([3])... hu ht u i tt vo lc lng v trang m cha hc
i u... bc!, mt vn ngh s ng vin c bng cp qun
s, bit sng tc, bit ch huy dn nhc, cn bit c dn u
n v mi sng Chy u! Chy! c chc cy s, ti l mt
vn qu ca qun i lc y. C gng ng kch t nm th
hon l y li quyn i vi ti u c qu xa vi. Vy m
ci t tng ri khi qun i cng sm ngy no cng tt
vn c m trong ti.

Nhng u c d ra khi ci t chc ht sc cht ch ny!
Ra bng cch no m khng b st tai, m trn, khng b
khoc vo c tm bin chng ng hoc ng vin b khai
tr, v con khi b lin ly qu l nan gii!

c bit sau v Nhn Vn Giai Phm, do khng c iu
kin ... lin quan, ti cng c tn nhim. Ni cho ng,
nu ti sng mi trng H Ni, t ti s l mt nhn vn
c... kha kh. Khng t ln, ra hp ngoi trung ng, ti u
c cc v n anh li ko, thm ch cn a ra mt lot b
mt nm trong h thng Ignorance au pouvoir
3
([4]) cn loi

1
Nguyn c Ton (1929), nhc s, ho s, i t QNDVN.
2
Lng Ngc Trc (1928) nhc s.
3
Ngu n trong gii cm quyn ting Php.

b. Ti cng b d in bi nhng tng bc... c ti ng ra
phi l th ny, th nhoc ci tn A, tn B ang sng bng
cch... dm cht anh em, v thng ny thng n ang t bc
cng an gia tri tim ngi vv... c bit vi anh em vn
ngh trong qun i th chuyn o p, ghp vo k lut, chng
cc vin n bc ng, bin cht, n phi b t sn lc
ny ang giai on quyt lit nht. i din cho phong tro
u tranh gii phng khi mi g b v t tng, v sinh
hot, gi gic, tc phong, iu lnh l cc v T Phc, Hong
Cm, Phng Qun, T Hu Thin... Ti l i tng cn phi
li ko qua nhng pht biu hng hi ca ti v s au kh
ca mt vn ngh s sng xa Trung ng. Ti s c mt s
phn cc k bi t (hoc cc k tt p?) nu nhn c hi ny
ng ln theo chn cc bc tin ch nh Vn Cao, nh T
Phc?

Tic thay v cng may thay l ci s...hn v thng v,
thng con, v chng cn ni bu vu khi c gia nh ti
bm ly ci lng cng chc... di c vo Nam! Th l ti
nh... m khng dm nhn vit mt bi vch trn ti c ca
lnh o vn ngh Qun Khu IV theo gi ca Nguyn Vn
T, ngi sau ny chng c quyt nh phc hi g vn bt
buc phi trao gii H ch Minh! Chng hiu ng ci to anh
hay... ngc li?

Ni tm li, kip nhc s ng vin hn, ti vn c l thng
hn! Tirun khi Phng Qun r ti n chi mt nh vn

100
n c th c ngc Hamlet
1
([5]) (!) bng ting Anh: Thy
An. Ti rt lui ngay khi n thm T Phc, c chng
kin nhng ng ch ca ti nm di bn... bn n thuc
phin m chi ng! Ti cn bit nhiu tn chng ti cn g
nhng cng c theo m n tn ra v nhn vn, nhn vic.
m ny bn r anh em trong cc cuc u t v sau.

Tm li, sau khi tip qun H Ni, mt s phn ha v t
tng, v nhn thc mi mt trong i sng x hi tc
ng rt ln n gii vn ngh v nhng ci tn nhn vn
tht, nhn vn dm, nhng tn ch im, hai mt k c trong
ln ngoi ng dn dn l din. Ti cng khng mun nu
tn ca h v lc ny c ngi cht, c ngi ...nhn ra
mnh b nhng tn trm vn ngh lu manh kim mt thm
li dng nn trt t co anh em trong thi gian hc tp ni bt
xut, ngoi bt nhp sut c thng tri ti lng Hong Cao
Khi. Loi ngi ny ti coi nh ngi ... cht! V cht
th...thi! Tha!

Ring c nhn ti, vi nhng mu thun y mnh, ti
dng li ng lc sau bi Khuyt im ti ai? ng trn bo
Vn Ngh tr li Trn Cng. Bi ny l tuyn ngn ca T Hi
trc v Nhn Vn. Ti ln n s g b v ti, v sinh hot
i vi anh em vn ngh trong qun i. Bn cnh , ti
cng cc lc ch trch li sng vn ngh thi xa (b rc,

1
Tc phm ca William Shakespeare.
ru ch, ht sch...), np sng v k lut d a n n
phi n bc ng...

Sau bi bo ny, ti b anh em Nhn Vn cho l thnh
phn khng ng tin cy! Tr tru l chnh sau bi bo ny,
ti li b chi b kim im v lp trng khng vng,
khng c tinh thn bo v ng! Nht l ti c gan sng
tc mt ca khc ng trn bo...ngoi, tc khng phi ca
qun i, bi Li T Quc. Ngi ta ch trch ti l sng tc
kim tin.

ci t lp trng nht th gii l khu IV, ti ch tht
s sng cho ti khi c dp c v H Ni v phi cng nhn
l ti gp khng t may mn khi rt nhiu ngi vch cho
ti mt con ng thot: i hc!

Ngi u tin thng cm vi ni kh khn ca ti li l
ng vua nguyn tc Lu Hu Phc! Lc ny di trng
ng, gn nh tt c u khng ai m anh nhc s i u,
bc! m ti li l i din cho th m nhc tempo di
marcia vi hai bng tt nghip... qun s!

Bi dng chuyn mn tr thnh ct cn vn ngh ca
ng l li anh Phc khuyn khi gp ti nh ring trn
ng Nguyn Thi Hc. Cn Lng Ngc Trc th ni Phi
hc mi tn ti c, mi m vo thn c. Cn rng vo
m hc i! Nhng i hc nc ngoi cng t vi Huy Du,

101
Trn Ngc Xng, Hong m...th ti nh t chi! L do
duy nht: v qu mc m gia nh, con ci. Ti ra i th v con
s da vo ai?

Lc ny, 1956, ti c a con th hai v gia nh v,
ch nng ta gi con v ti c th ln ng i biu din
khng cn na. Gia nh v ti chng c mt tc t no,
nhng b y ln... a ch. B v ti tng tham gia khng
chin chng Php Nam B, b li tt c gia ti, in sn, nh
my Tn Mai. a v con chy ra Bc, cn li t n trang,
tin bc, gia nh ng li thnh ph Vinh. Khi Vinh b tiu
th khng chin, ng mua mt mnh vn st chn ni
Din Chu. Sau nhng ngy xt bt xang bang, ci gia nh
tiu t sn ng hong va t chc c cuc sng n nh
th bo t p n.

Ngi ta li ng gi ra u, tra hi v sao khng h hng
hang hc g m v t ny mua t, lm vn? C phi bc
lt nng dn khng? Hai con i b i cng thng r (l ti)
sao lu khng c tin tc? C phi chy theo gic khng?
Tt c l l a ra ch nhm mc ch chim bng ht nhng
g c th chim: ging t, bn gh, qun o, mm ng, chu
thau, bt a, m chn

Phi kim cho ra mt c g m trn lt cng khai ch! Thi
th chp cho ci m k th giai cp l xong!

Cn chuyn ny cng phi ni ra. S tht l trong lc gia
nh b u t, ti v Nguyn ng Long (sau l thiu tng)
u bit, nhng chng qua u... hn, nn chng a no dm
th mt v thm gia nh. V li, con ci a ch m v lc y
mt mng nh chi. Dt khot vi k th giai cp (mt li
ni hay c dng thi y) chng t c lp trng vng. V
ch c nhng ngi c lp trng vng mi ctng lai.

Ring ti, do hon cnh b buc, khng th khng lin h
vi gia nh v. L do: thng con trai th nhtt khn kh t
lc lt lng m c ng b ngoi nhn nui v ti c th
ln ng ti ng. Cng vi ng b ngoi, thng b nm
trong vng vy ca cc ng b nng dn. Ngha l sau khi
lt ht t ci qun n chic bt m, c nh v ti, gi tr ln
b, khng tr mt ai, b giam ti ch, ni bt xut, ngoi bt
nhp. Hnh pht ny l cch bt ngi chu n i hoc t t.
Nhiu ngi khng chu ni t kt liu cuc i!.

Ti nh liu mng tr v cu a con trai. Ti v lng,
mang theo giy gii thiu ca ng Ng, mt cn b ct cn
ca on y Ci Cch Rung t. Theo giy gii thiu, chu
T ng Sn l con ng ch T nh Hi ch l mt a b
ngi dng gi li gia nh tn a ch Nguyn ng Qu
m thi! i vi ti, ng Ng l mt n nhn m, than i, ti
khng sao c th tr n, bi chnh ng sau ny cng b x
tr khai tr ng v khai tr khi... mt t, bi c hnh
ng cn tr cuc cch mng long tri l t!.

102
Ti nm mt m ti tr s i Ci Cch m lng y cm
hn. Mi hn lm ng tro ln mi khi nghe ting loa
pht i pht li: Lnh cho tn a ch Nguyn ng
Qu...mang tr li con tn l T ng Sn... cho ng b i T
nh Hi

Sng sm cha r mt ngi, ti thy b v ti mt my
sng v, rng ca rng gn ht (do b nh), mang ti tr s
mt thng b, khng, mt xc tr con gy guc xm ngot.
l thng con yu qu ca ti. N ch cn th thoi thp sau by
ngy ch sng nh nhng l rau lang cn st li m ng b
ngoi ngt v t my lung khoai trng trc nh mm cho.
Nhn con trong tnh trng y, ti nguyn vi mnh phi trt
mi cm hn nn li bng pht sng bn thng vo thi
dng nhng k gy cnh au kh cho gia nh ti, ln
lt tng a mt.
Ti cn rng m ly con, khng kp ni mt li an i b v,
v cc ng b nng dn ui quy quy ngay khi ng
trao a chu ngoi cho ti, u lng. Ti ch cn kp ni
vi theo mt cu: Chng con s tr v!

Chng con y chnh l nhng a con bt hiu v tnh th
phi nn cm hn tn ti, gi ly mng sng cho mt
ngy mai bt nh. Ti bt u xt li ci ch ng thing
ling nht ca ti: l ng vin mt ci ng m va nh
Ty xong li quay sang nh dn mnh! Ti quyt tm bng
mi gi phi ra i, i ngay khi vng t d ny, mc cho hu
qu i vi gia nh s ra sao.

V thi c n: Tng Cc Chnh Tr c lnh triu tp
mt s anh em ct cn i hc bi dng nghip v.

Th l ti v v hai con li thnh ph Vinh hoang tn
ra H Ni. y ti gp t Nguyn Xun Khot, Nguyn
Vn Thng, Nhun, V Trng Hi, Trng Loan, Lng
Ngc Trc, Vn Chung
1
([6]) trong mt lp b tc sng tc
do chuyn gia Bc Triu Tin ging dy. Lp hc ny, v sau
ny ti mi v l, l kt qu s u tranh dai dng gia hai
quan im nn hay khng nn hc ngh thut... t sn! ca
my ng trm cao nht ca nh cao tr tu Vit Nam!
Ch l: n nhng nm 1960, hai ng H Huy Gip
2
([7]),
C Huy Cn mt l b th ng on, mt l th trng b
Vn Ha cn t li vn : Trng nhc Vit Nam c nn
hc -r-mi khng? Ti sao khng hc h, x, sang, cng,
lu? hoc Vit Nam ta khng th c bi kch (H Huy Gip),
thm ch Giao hng l nhc t sn phng Ty (C Huy
Cn) vv... Tt c nhng pht biu ngu dt ny cn nm trn
bo ch nhng nm 1960-1970 nh vt nh ca mt giai on

1
Vn Chung (1914-1984) nhc s th h tin phong ca tn nhc Vit
Nam, tc gi cc nhc phm Bng ai qua thm, Trn thuyn hoa...
2
H Huy Gip (1907-1995) u vin Trung ng ng, th trng B
Vn ho.

103
ngu dt n ph hoi ca nhng k c quyn sinh quyn
st c mt th h vn ngh nc nh. ng kinh tm, ng
a ra ta n lch s hn l nhng k c hi, nhng tn gia n
vn ngh chuyn mn b t cc anh trn, ha theo dy
mu n phn, kim t cht chc danh v quyn li.

Lch s hy cng bng, qua cc t liu, vn bn giy trng
mc en cn lu khp ni m xa tn chng khi cc sch
gio khoa, cc bng tn ng ph, bt k chng sau ny c
v thay i cch nhn, c vit c dm ba th quay ngot
180 ca ngi nhng ngi m chnh chng l ch im
cho b my git ngi ca ng git h c th xc ln tm
hn. Ti chng khng th dung tha!

Ngay gia hng ng ch huy cao cp nht trong v ngoi
qun i thi y, c mt s ngi ch v mt chn l gin n
nht l Thi th thay i, phi tin ln chnh quy v
hin i trong mi mt i sng m cui i phi thn bi
danh lit, chng ti c hng mt cht vn minh, tin
b ca loi ngi ni chung v ca nn m nhc chn chnh
ni ring. Trong nhng ngi m sut i ti khng bao gi
qun n y, c ng L Lim.

Chnh di thi ng L Lim ph trch vn ngh m cc
trng nhc, trng ma, trng in nh, cc nh ht, dn
nhc giao hng ra i. Nhng khi chnh ng li lao vo hc
piano v... sng tc na th chng ti u tin on ng ang
i vo con ng... cht! V ng cht tht, cht c v a v,
v s nghip, v danh hiu ng vin lo thnh v cht
trong qun lng ca ngi i!

Mt cu ni ca ng lc cn ng chc khi gp ti nh
ring trn ng Ct C, ti vn nh: Phi chng li nhng
th gio iu t bn y (Tu) ang lm mai mt ht ti
nng ca anh ch em. n nay, ti vn thy ng ng, ng
100%, ng n mun i.

Sau ny khi b ghp vo ti xt li, b khai tr khi
Trung ng, khi ng, ng cn ni vi ti: Lch s s
chng minh l ti khng xt li v ti xt i bao gi!
Tt c ch l rp khun theo ngi ta ch ngh ra c
ng li vn ha no ring ca mnh u!. ng chng c
ai phc hi v nhng k nh ng vn ang ngi kia, cn
nhng k mi ln di g m nhc n ng, d h... xt li
hn ng c ngn ln!

Phong tro tin ln chnh quy v hin i trong qun i
gip mt s anh em c tm, lo lng cho s ngu dt tht s ca
mnh (do 9 nm ch bit lm theo bn nng) lp c mt
trng nhc qun i do ng Trn Du, mt cn b chnh tr,
lm gim c. Ngi nh 13 Cao B Qut v 13 L Nam
c dnh cho cc lp sng tc, ch huy, v cc lp nhc c t
violon, cello, contre basse ti b g, b ng... Trong 2 ngi
nh cng mang s 13 y ny sinh bao nhiu v chm git

104
nhau v quan im hc v dy. Nhng cng chnh t ni ,
ln u tin, anh em lm nhc bn nng mi v l l cha
bao gi v cha c ai l nhc s chuyn nghip c! Ti phi
au lng nhc li cu ca Lng Ngc Trc: Cn rng li m
hc khi thy thy Mao Vnh Nht sau khi kim tra trnh
anh em, bung mt cu:Khng ai hiu mt iu g c bn
trong m nhc ht! Phi hc li t u thi!

Tht l nhc! Mang ting nhc s m cha bit cch vit
4 b ha thanh ra sao, chng bit mt mi t giy tng ph th
no? Cn v cch k m, iu kin ti thiu sng tc nhc,
th... cng xu h, chng khc g nh vn cha bit ch vy!
Mi anh mt kiu, thm ch gch phch, gch nhp chng theo
qui lut no, ht sc ty tin, c anh a thy xem tc phm
c ca mnh, bi no cng ghi trn porte...3 dng! Chng mt
ai c ni ci t duy cng mt lc trn hng lot m thanh, tit
tu, mu sc m nhc khc nhau! Ngay ngi c kinh
nghim vit cho dn nhc nh Nguyn Vn Thng, Lng
Ngc Trc v c bn thn ti u lm ci vic cho nhc c ht
thay con ngi, cho dn nhc nh nhng cu n gin,
vung vc, cn phn m chng qua thay cy ghi-ta bng
nhng cy kn, cy n khc thi. Tic thay, ti nay, 1998,
ngi ta vn gi ci vic hon ton th cng m ngh l...
ha thanh, phi kh! Ni dung ca dn nhc, mu sc, ha
thanh li vn ch l cc c-co trng, th, 7, 9, hoc siu hn
na th c t tng, gim lp vo theo kiu ha thanh ct n (!)
bt k iu thc, tnh cm ca bi ht.
Tr li vi lp hc m nhc u tin ca cc nhc s s
mt Vit Nam lc by gi, c l chng ti (xin li hng hn
cc anh Nguyn Xun Khot, Vn Chung, Nhun v gi
cc anh l l!) u nhn thy khng hc l lm nhc...bp!
S tht l trong nhng nm y, sng tc bi ht ch l mt th
tr chi, hng ch th ht ln nhng li ca ( p li hay
cng tt) bng nhng m thanh ln xung, nhanh, chm,
ngn, diTh l tr thnh nhc s ca ng ri! V khng t
ngi nhn ra con ng lm vn ngh d xi nht l
lm...nhc s ci x m c nc u d b...bp, di s lnh
o ca mt ci gi l ng Cng Sn chuyn bp ngi v
bp mnh! Cng v l m ti hm nay, nhng Hi do
ng thnh lp v tr lng c c trn ngn nhc s hi vin
khng cn hc nhc v hng trm nhc s ni ting cc
tnh l lm nhc khng son phe, chng khc no nh vn m
cha qua lp i-t vy! Mt hin tng c mt khng hai trong
lch s m nhc th gii v mt k lc ca Guiness m khng
bao gi ngi ta dm ni n!

Cng cn nhc n mt hin tng ch c Vit Nam v
mt nc lng ging l phong tro t bin t din. l cc
th hi din ngnh, ngh, tnh, huyn, x... p ra bng
c nhng nhn ti a phng hoc i thu my ng nhc
s i, ra nhng tc phm ca ngi ring a phng,
n v, ngnh ngh ca mnh! Th l ng ng trn i th
tnh ca, huyn ca, th l ca, th ca, th in ca, th may ca,
thm ch c qut rc ca, thng ca, tn dng ca, ngn hng

105
ca, khch sn ca...lm lon co co thm m m nhc vn
c khuyn khch, ng vin, trao gii thng cao hn c
gii chuyn nghip.

Trc xu th qun chng lm nn tt c , vic tp
trung mt s ct cn trong lng nhc Vit cch mng li
cho h nghin cu, hc tp k thut t sn v m nhc
khng phi chuyn khng bo phi ca my v lnh o c
tm v c tm. Chng khc g a ng ch ca mnh i
hc...nhy m, cho php ng ch nm th vin n bc
ng xem ai c bn lnh ch... mt ng ri... nh
n ra! Cho nn, ring v thnh phn c chp nhn l hc
vin chnh thc hay hc vin d thnh phi qua nhiu
ln bn bc, tho lun thng sut ngh quyt ca trn v 3
tiu chun:

1) Phi c quan im vng chc, u tin ng vin!

2) Phi sinh hot chnh quy, cht ch, rt kinh nghim v
Nhn Vn Giai Phm, mi vn ny sinh phi qua chi b
tho lun, kp thi phn nh ngay ln Tng Cc.

3) Nu cao tinh thn u tranh, c bit vi mi th ri
rt ca nhm Nhn Vn?
1
([8])

1
Lc ny nhm Nhn Vn mi b dp tm thi.
Ti l mt trong s tiu chun lm hc vin chnh
thc. Hng lot tn tui ham hc ch qua bui hp chi b u
tin, b cho...ra ra. Mt s khc th ch cho... d thnh!
ci lp hc m nhc chnh quy khai sn ph thch ny,
cng ngy ti cng thy n qu l sn phm c c nh s
u tranh gia hai lung t tng tin-b-c-hc v bo-th-
v-hc, khng mun m mang u c con ngi d bin
h lm n l cho mt nhm lun th ght nhng g l khoa
hc, l vn minh, l tin b ca loi ngi! Tuy nhin, xu th
tin b... tm thi thng th nn lp hc m nhc t sn
cui cng c chp nhn nh mt th nghim ... th xem
n ra sao.

V c qu trnh hc nh in, hc n pht bnh y, ti
lun b dn vt v nhng l thuyt bng qu nh mm
mng t tng xt li, s xm nhp ca k thut t sn,
cn cnh gic vi chuyn gia Mao Vnh Nht, ng thy kh
tn tm nhng thng thn, bo ming.

Lc ny bn Triu Tin, cc cuc thanh trng vn ngh s
bt u. Trc tin l nhng ngi c ti v tt nghip
cc nc t bn v (trong c ngh s v o ni ting Thi
Tha H
2
([9]) b th tiu). Ti cn lun vang bn tai li dn

2
Thi Tha H (Choi Seung-hee 1911-1969), nh v o kit xut
Triu Tin. Sinh ti Hn Thnh, hc ngh thut ma Nht, b b sang
lm vic Bnh Nhng, to ra mt trng phi ma truyn thng v c

106
d ca b th chi b V Trng Hi (xin li hng hn bn):
T Hi cn ch khi lm vic vi thy Mao! ng ny c vn
y! Cn cnh gic vi nhng g ng ta pht biu...Vi
t...v chuyn mn t cho thy im 10, nhng v chnh tr,
thy l con s... 0 rng tuch!

Th ra tnh hnh t tng ca chuyn gia hng ngy cng
c nh gi qua nhn xt ca Triu i Nguyn, ng vin
trng on! Mi u ti ch cho l nhn xt hn hc ca
ng b th chi b V Trng Hi do b thy qut nhiu c
au qu v chuyn mn. V d v mt bi tp ha thanh vit
cho xong, thy Mao phn: Bi tp ny cn ti hn bi tp
ca hc sinh s cp nc ti! Hoc vi mt nhc s c ting
gii v nh nhiu sch Ty thng hay i chiu vi nhng g
c ra cht vn thy th thy chi lun: Ti yu cu
cc ng ch hy nh l vo lp hc ca ti, ch nghe
nhng g ti ni m thi, khng c a bt c sch Ty, sch
Tu no ra lm phin, lm kh cho ti v cho mi ngi
na! Cn nu khng tin tng ti, xin c vic rt lui! Ti cn
nh gng mt lng tng ca phin dch vin H Huy Hin
khi tm ch dch cu ni qu thng thn sao cho n nh
nh bt i. V cng hc kh hn, cao hn, thy cng c nhn
xt thng thng. V d: X. ch c th l... th nhc! Y. s

in. B bin mt nm 1960, c phc hi tn tui nm 2003, v lc
ngnh tuyn truyn Triu Tin mi tuyn b b mt nm 1969.
chng thnh ti trong ngh thut m s tr thnh... mt cn b
chnh tr!

Cng thi gian ang hc tp chuyn mn ny, c v
phong qun hm cho vn ngh s. Khi chnh thc cng b,
ngi cao nht l Nhun ch c chc...thiu t. Mt lot
i y gm Lng Ngc Trc, Trng Loan. Hng bt c
Nguyn Nhung, chun y. Lng nhng trung y c my anh
em chng ti: T Hi, Vn An...Thy Mao Vnh Nht chng
ngn ngi pht biu (bng ting Vit lm bm): T
Hi...Triu Tin... trung t! C l thy ch ngh n kt qu
hc tp v sng tc ca ti nn t phong qun hm cho ti m
pht biu ng chm ng li duy nht ng n ca
ng Lao ng Vit Nam nn sau ny v nc thy b no
n bi bo co qua li gia hai ng.

Qu l ng thy ny c nhiu ti ng cht tht, khi ni
cu no ti cng pht...s v thy n qu ng, nhng
ngcha phi lc. Ring i vi ti, ng c s chm sc
rt c bit v cho n cui kha, thy gn nh ch tp trung
chm bi v hng dn ring cho ti. Ngoi s anh em d
thnh, ch c 6 ngi trong qun i thy mi n nh ring
ph Quan Thnh bi dng, ch bo, t cc iu s ng
nht v ngh thut vit nhc khng li, v cu trc ca cc th
Suite, Rondo, Sonate, nhng khc thc m i vi chng ti
cn hon ton xa l. Mi ngy ti lm vic t 15 n 20 ting,
lm vic n chy mu d dy m khng chu i bnh vin.

107
Ti nh lc vo mt vng quc y chu bu, hoa thm,
qu ngt ca truyn c tch. Ci g cng mun chim lm ca
ring m khng sao b i cho ht c. Ti phi ngh ra nhiu
mo vt nh v tiu nhng th b bo c n. V
d, nh ch mt bn sonate ca Beethoven, mt bn
giao hng ca Tchaikovsky ti t li ca nh Ch nu
vi ging, ngon tuyt / Bu my i, c mt hay khng
(symphonie s V ca Beethoven) hoc Dt nh con b m
lm nhc s hay sao? (s VI ca Tchaikovsky). Cn v cc bi
ha thanh (do qu nhiu) th lm... ca dao! V d:

Nt 7 gii quyt v 3,

Nt 3 v 1 hoc l v 5,

Nt 5 tr li cn m,

B bass ln 4 xung 5, cng ty...

K ra hc nh ti cng k, nhng bit lm th no c
th nut ni c mt chng trnh m thy Mao gi l i hc
ca i hc! Ngha l hc ht mi mn: tc khc, ha thanh,
phc iu, nhc kh, phi kh, phn tch tc phm v ngng
nht l mn piano. L do: piano th khng cch no giu dt
khi tr bi. M tr bi cho ai? Ton l nhng c gio cng hoc
km tui mnh: Minh Thu, L Lin, Thi Th Sm...nhng n
em ca cc nhc s dt nht th gii v nhc v cng c tn
trong ci gi l Association des compositeurs Vietnamiens!
Thi, mun m vo thn (hay kh vo thn?) th chng c
cch no khc l phi...cy, cy, v cy! Lm bi ha thanh
cha xong sang bi tc khc, sang bi phi kh. Ngoi ra, lo
chy gam, tp Mthode Rose, Hanon, Classiques favoris...
sau ny cn c th ha thanh trn n, chm dt tnh trng
ha thanh bng v trn giy.
Khng phi s qu ti trong chng trnh hc tp l ci c
bn ra, bn vo v mc ch lp hc k thut ca ng gio
s ngoi ng (ng Lao ng Triu Tin) hc tp v
trng thnh t t t sn Nht Bn! a s cho l hc nhiu
th v b, khng c tc dng, nht l ang c ch trng
Hng v i i, phc v Chin S nn c s c ct
xn nhng ci khng th hc cho vo mong a chuyn
gia vo qu o... t m vi cc khu hiu Chnh Tr l thng
soi, K Thut l con dao hai li vv... v vv... Nhng mt
s anh em, trong c ti, thy r l s t i, mc cm ca
mt s c quyn nhng... dt c, khng mun qua lp hc
ny l r chn tng l ...c b u! Chng qua trt
c a ln ngi nhc s, m l nhc s lnh o, nhc s
cp trn, nhc s ct cn na, nn khng th bn nhc s
khng ng tin cy kia nm c v kh b mt ngh
nghip sau ny kh...tr! Nhng b mt bn thu trong
vn ngh ny u cng c v ch cn c ch s thng minh
ca con... mo th ai cng thy! Tuy nhin, ni ra bo v
chn l ci dt l k th th chng ai dm, k c nhng tay
bo ming nh ti. Thi th bt phi trn, phi phi trn.

108
Cho may cng c phn may . Ci hn ca l chng ti
l , mun c ming cm, manh o phi bit ngh mt
ng, lm mt no. Mun tn ti, d tn ti mt cch ngho
hn, phi bit...im mm! V mun lm vn ngh phi bit ni:
Ch th cp trn, ch trng ca ng v cng sng sut!

Chng th m ngi ta dm vit tr tro trn giy trng
mc en Su thng khng tp n (do i v i i 3
cng) ti thy ting n ca ti cng hay hn trc (?!) do
thu hiu c tnh yu giai cp nn ti dn c tnh yu
ca ti vo trong ting n! Hoc: C cn thit khng, khi
phi hc cc th k thut giao hng phng Ty? (quan
nim giao hng l ca Ty), C cn thit phi hc ba ci
ha thanh nh th khng, khi L Nin dy chng ta tn
gio l... thuc c ca loi ngi?.

Cn nhiu iu ng ngn, in khng na m ni ra chc
th h con chu s cho l ti... ba! Bi c mt ln nh ng
bn nhc s Trnh Tun, c hai ng b b cc con ca ng
phang cho mt gy, sau khi nghe bn ti n li vi chuyn
ng ngn c: Sao b v cc bc thi y hn th nh?! au
hn c b ngi dng nh, ti nh ngm ni ng cay tr
li: ng! Ch v hm nay cc chu c i hc nc
ngoi, c nh cao, ca rng, nn b chu v cc bc phi chu
Hn nh vy ! Ring bc, nu khng v gia nh th hm
nay, bc s v nc vi danh hiu t nht cng bng cc ng
Trn Vn Kh
1
([10]), Nguyn Thin o
2
([11])... c a
rc, cao, nnh b tm lum trn bo, i, tivi! u c tr
thnh mt anh nhc s cng chc, chuyn bo u lm y
lc v hu, phi m c ng tng ph, sch, a m nhc
ch thc m ch ngy mang chng cng xung di m th
ny?

Tr li ci lp i hc hc i nm 1958...

Chng ti u ho hc vi nhng hiu bit c bn u
tin v m nhc nn anh no anh ny qun ht mi kh khn
v gia nh, v trnh (rt khng ng u) tranh th
kim thy dm ba nt. in hnh nht l anh chng Nguyn
Nhung. T mt nhc s qun chng v danh n v F.325,
cu ta c chiu c ln u tin i hc. M hc ngay vo
nhng mn kh nut nh Rondo, Variations, Sonate! C nh
vt nghe sm! V vy, Nguyn Nhung l mt in hnh trong
trng, hc n u ghi su n y. Ngoi gi ln lp ca
thy, cu ta cn phi t n nhng mc s ng nht ca
chng trnh s cp. V d: nhc l, k, xng m v tr
c n cui kha vo loi ... trung bnh. Tri li, c loi th
hai l cc v ci g cng bit mt t nhng chng bit ci g.
H hc bit ch lm th... khng c! Hoc... khng mun
lm v s li ci ui dt! Kt qu l cui kha, chng c tc

1
Trn Vn Kh (1921), nh nghin cu vn ha, m nhc c truyn.
2
Nguyn Thin o (1940), nhc s Php gc Vit.

109
phm no, d nh nht trnh lng. Cn loi phc xung m
vit (cm t ca Nhn Vn) trong c ti th kin tr moi
cho bng ht ch ca thy. Chng ti th nghim tt c nhng
g c hc. Bi lm no cng np thy y k c bi
piano (sau kha hc ti tin n Classiques favoris II) v
tin hnh ha thanh c trn n. Ti m bng (au d dy
nng) m lm bi. Ti thc gn nh thu m sut sng c
vit bng c mt ci g c th gi l m nhc thun
ty, m nhc c hc nhc hn hoi ch khng l th nghu
ngao theo li ca hoc ngm th c giai iu, tit tu nh
by lu vn lm...Ti bt u c t duy dn nhc u tin
(conception orchestrale) ngay sau khi hc xong cch phi hp
cc b g, ng, dy, g. Ti hiu ra th no l t duy
monodique v cng thy sng tc m nhc m ch ngh c
c cch ht ln, ht xung mt li ca, n lc hu n chng
no so vi th gii. Ci cu cnh vn hc, thm ch qu
nhiu li ca, nhiu l l, k c trit hc ghp giai iu vo,
qu l km hm s pht trin khoa hc ca ngh thut m
nhc Vit Nam my th k! ng bun thay, khi ngi vit
nhng dng ny, vit v s ngu dt ca mt thi xa xa
th bn tai ti ang vang ln nhng th m nhc v hc y nh
thi xa m cn ti t hn li ca mt dy, giai iu, tit tu
n cp ca nc ngoi mt cch cng khai v trng trn!

Th ra thi no ng v Nh Nc ny u sn sinh
nhng tay trm bp bm mi lnh vc! Ch cn cht nng
khiu m nhc... ngoi lai, vi vi li ca mi mn, m say
(gi v) hoc d dm, r tin l cc nhc s thi i c ngay
mt bi ht! Vi phn m c sn trong n organ, vi mt
ca s c ging kh kh, nh nh... c tc phong biu din cp-
pi Spice girls l lp tc c mt lot nh ph bnh tung
h ln bo l ngi sao l siu sao, l top n, tp kia
ngay, bt k cc nhc s chuyn gia by b kia nu cho thi
th vo trng nhc s cp th m bo trt 100%, v...hu
ht u...m nhc! gii lm ch bit k m sau khi ny m
trn cy mandoline hoc ghi-ta! Chuyn nhc s nghip d,
ni ng l ngi lm bi ht nghip d chansonnier
amateur, ca thi chng ti cch y na th k n nay,1998,
ang c lp li rng hn, thng th hn v... kim ra tin
hn ci c ch th trng na di na chut c ci ui
lng thng x hi ch ngha.

Cc nhc s chnh gc, vit c t ca khc n giao
hng, nhc kch... ang ngy cng mt ch ng v sng
trong ti hn, ngho tng. Khng cn nhng ci tn Hong
Vn, Huy Du, Nguyn c Ton, Nguyn Vn Nam, Chu
Minh, T Hi... trn th trng m nhc. Thay th l nhng
ci tn ch khch sn, nhng ci tn cn b cao cp trong v
ngoi qun i, c bit l vi nhng ci tn c ng giao
cho nm cc u ra ca m nhc th cc Ban Chp Hnh
c ng h ha bng li v quyn phng tay kt
np h tm lum vo Hi Nhc S Vit Nam, mt t chc ngh
nghip m nhc ng nht th gii! iu ny gii thch ti sao
khng my ai thc s c ti, k c nhng anh em tr, mun

110
bn mng n ci Hi ci H ca Hi...Nh S Vit Nam,
vo nhng nm cui th k 20 ny!

Ti cng phi ni tht v ci ng c hc ly cht ca ti
trong cu chuyn k trn l hon ton...c nhn. Ti mun
nhc li iu ny tht r bi lc ngi ta dy chng ti
hc phc v ng, l iu ng lun nhc nh ti cc
cuc hp trong v ngoi chi b, v ng nh hi thy c
xu hng hc v mnh, v mun thot khi ci gio iu
vn ngh phc v cng nng binh.

Chng ai di m ni ngc li nhng ai cng bit ci thi
ht ln nhng khu hiu co chung. Mun lm ngh
phi c ngh. M ngh nhc th cng hc cng thy mnh
dt v... liu! Ai i mt ng tng nh Hong Vn Thi, mt
kch s ci lng nh o Mng Long
1
([12]), mt t nhn
chnh tr nh Nguyn Ngc Bch
2
([13]), hng ngy ch c
nghe ting kn clairon ca lnh kh xanh gc ngc ri cng
c nhng k b n ln thnh tc gi nhng bi ca
lch s m giai iu khng th vt khi ci arpge pht
ra t kn clairon!.

1
o Mng Long (1915-2006), din vin, o din, son gi sn khu
ci lng v kch ni. Nm 1946, ti Si Gn ng c vit mt bi ca Hn
Chin S ht cho thng binh.
2
Cn b chnh tr, on trng mt on vn cng.
Cn thi 1954-1960 vi nhng yu cu mi, i tng mi,
trnh mi, vi s giao lu d ch hn hp trong khi X
Hi Ch Ngha, kiu ht unisson, nh nhc tutti t u n
cui (!?) lm sao c th tn ti?

Mt khc, do tnh hnh thc p, ngi ta cng phi t chc
cc on ngh thut ra v chnh qui bng cch sp nhp
hng chc on vn cng nh li thnh mt on ln ...ly
le m khng bit l cng 100 thng ngu li khng th thnh
c... mt ngi khn!

Mc du rt s k thut (l con dao hai li!) nu ri
vo tay nhng ngi khng ng tin cy th...li bt cp hi,
ngi ta cng nh phi nghe theo cc c vn m mi cc
chuyn gia m nhc vo m lp o to ngi sn
xut ra ci nui sng cc on vn cng qun i. C on lc
ny qun s ln 100, 150 ngi m vn dn hng ngang ht
mt b V Nhn Dn Qun Mnh, H Ko Pho, Chin Thng
in Bin! Bn cnh l my chc cy n, kn trng tp hp
v m chng ai bit ha m phi kh ra sao ngoi my bn
phi theo kiu Parmentier ca my ng qun i kn b-
dch thi Php thuc!


111
Tnh trng lc hu v m nhc hng my th k so vi th
gii, sau ny v Si Gn, gp cc ng nhc s ti ch
1
([14])
th t ra cc v ny c sng yn n trong thnh cng chng
bit hc ai, hc u, v Nhc Vin Quc Gia thi ng Thiu
khng o to mn sng tc (composer)! H ch t tha mn
vi mt s ca khc yu ng, l lng, thng nh...
hoc cng h ht ng vin qun i quc gia tin ra sa
trng tiu dit bn Vit cng kht mu! Vy l lp hc v k
thut m nhc chnh quy u tin ca chng ti ra i, khng
t th nhiu nh thc c s ngu dt cc k v m nhc
ca c mt th h, nu ni khng ngoa!

Lc ny, cc nhc s ngoi qun i cng t chc mt
lp nhc (cha gi l trng) chng ra s, trung, cao cp g
o to nhng nhc s, nhc cng cha h c hc...nhc!
Ging vin l cc ng T V, L Yn, Don Mn
2
([15]), Phm
Vn Chng
3
([16]), Phm Ng
4
([17])... cng cha ai qua lp
nhc no ngoi s... t c (ch cha t lm!) k c hiu
trng T Phc
5
([18])! Ci lc lng k thut t tc ny,

1
Cch gi nhng ngi Si Gn t trc nm 1975 cn li lm vic
vi chnh quyn mi.
2
Don Mn, hay Dzon Mn (1919-2007), nhc s dng tin chin.
3
Phm Vn Chng, nhc s tin chin, c nh n nhiu vi ca khc
Con Chim Lc Bn.
4
Nhc s, c nh n vi ca khc Nh Qu Hng.
5
T Phc, tn tht T Vn Phc (1919) nhc s, gio s, hiu trng
u tin ca Nhc Vin H Ni (1956-1977).
ngoi ng vin L Yn, tt c u... ngoi ng mi cui nm
1958 mi c b sung mt chuyn gia m nhc cng sn l
Thnh L Hng, mt hc sinh mi tt nghip Nhc Vin Bc
Kinh!

ng nhin chng ti tr thnh nhn vt ct cn, nhng
s quan nhc s ca ng, c u tin trang b v kh
chin u trn mt trn m nhc, lm m nhc theo ng
li... v sn! Anh no cng bit l mnh ang c trao mt
c hi ... ph nhn mi ng li ngu dn xa nay ca
ng, t trang b nhng ci m ng rt s s tr thnh v
kh nguy him c th quay li chng ng bt c lc no!
Nhng ai dm ni ra iu ny, nu khng mun tiu c cuc
i? Vy th c hc v c lm, c trang b cho mnh nhng g
c th thanh thn nhn ci chc danh nhc s, khng cn rt
r, ngng ngp.

Tt c bn ti u ngh ging nhau nhng mi sau ny
mi x ra cho nhau bit ni lng...kch cm ca mnh!
Tuy nhin cng c vi tn tui n lp l nhc s (dm), c
ng c thot u ging ti, nhng sau mt thi gian, nut
khng tri ci ngh thut phc tp ny, quay tr li ph
phn n, ph phn c thy ri nh ti bi nhng ngi m
h cho l k thut ch ngha, n phi b t sn... Bi kch
ny i vi ti l in hnh nht cho s nh nhen ca con
ngi i vi con ngi.


112
Tr li s hc ca ti, ti c thy Mao, thy Triu c
bit ch v nhng l do:

1) Ti l ngi chm ch, khng b st bi tp tc khc,
ha thanh, phi kh, phn tch tc phm no v c l cn do
ci tnh khc ngi l lun th nghim nhng g m thy...
cha dy!

2) Ti lun moi thy, thm ch a thy n th b phi
m sch ra xem mi gii p c! (iu khng ng l thy
rt... khoi khi gp hc tr ham bit c nhng th khng h c
bt c cun gio khoa m nhc no!)

Ti cn nh, c ln ti hi thy Mao: Vn bit qung 5
song song l khng tt. Nhng nu ti mun din t hai tri
tim, hai cm xc i lp nhau m c tnh cho mt on
nhc c 2 tng tin hnh song song th sao?

Ti c tr li: Mt! Anh l ngi v cng sng to.
Hai! Anh phm li v khng lm ni ci iu n gin nht:
l cha bit i m nh...chy! V cui cng, anh c th
l mt thng... bp v anh ph lut trong khi chng hiu
lut l ci g! Y ht mt tn khng gia ng m i, khng
qun o m c tng ta y l s mt!

Ti cng thu hiu th no l s tiu ha trong hc tp
ngh thut m nhc. Hc sng to ch khng phi hc
sng tc nh...bi tp. Ti cng thm tha ci lc u thng
hi v chn nn ca thy Mao khi tr bi ha thanh cho V
Trng Hi v mt bn khc km theo cu Ti khng th bt
c mt li no, khng mt vt bt , nhng tic rng:
ng, ng c, nhng... khng hay!

Chnh cc kin v lng v ci hay trong ngh thut ca
thy lun thc gic ti: vit l vit sao cho khng
ging ai v cng chng c php ging chnh mnh. l
mt phng hng, mt tiu ch hon ton ng. Ch tic n
khng ng nc Vit Nam X Hi Ch Ngha v khng
ng cho ti hm nay, khi ti vit nhng dng ny!

Mi s lp li, cp-pi, thm ch thung c nhc nc
ngoi, nhc trong nc, mi s nhai li n nhm chn v tr
tro, nhng Em i! tnh duyn l lng, nhng tc t, mi
mm, n hn, yu nhau i chiu hm ti ri... chng c ly
mt xu sng to, c ngang nhin lp i, lp li, trng tro, ti
t hn! Ci c m lp chng ti mun b i t cch y 20,
30 nm, ngy nay li c... cao, ph bin, ca ngi nh...ci
mi, c my nh l lun ba xu, my nh bo v vn ha
m nhc phng ln thnh top ny, top n n tn tri!

Bi hc lm ngh u tin mi by gi vn l ni au,
s nhc nhi, thm ch ni cm gin mang xung sui vng
khng tan, bi l ti lun hc u vo tng lm nhc mt
cch... t t!

113
Tc phm u tin lm ngh t t l cantate Ting Ht
Ngi Chin S Bin Thy. Ti liu mng xng vo lnh vc
cha nhc s no Vit Nam dm lm hoc... cha sc
lm: Vit cho i hp xng v dn nhc giao hng! Thi
im bt u l gia nm 1958, thi im m Vit Nam
cha ai nhn thy ci dn nhc giao hng ra sao, gm nhc
c g! Cn cc nhc s chnh hiu cng cha bit t giy
tng ph gm bao nhiu dng na! Bn thn ti, khi bt u
phn phc tho bng piano cng gp khng t kin bn
ngang, thm ch c ngi cho l vin vng, ni... pht! Mt
s bn b thng cm nh Vn An, Nguyn Vn Thng... th
khuyn khch nhit tnh. Vn Chung cn ni: C vit i, vit
cho chng n bit tay! Chng bit chng n m Vn
Chung nh ni l ai ? Ring ti chng giu dim ci ng c
Vit cho chng n bit tay ny vi anh bn c tri lun ci
ra nc mt Vn An: Tao s lm, cht cng lm, chng my
khi c thy ra thy. Ti g khng moi cho ht nhng g h
c!

Th l ti bt u vo cuc phiu lu, sng tc mt tc
phm m nhc cho ra m nhc. Mi u ch l mt hp
xng 3 on kp m bng dn nhc giao hng. Tt c tch
ly sut trn mi nm lm lnh, nhng cm xc dn nn
khng c cch g gii by ln khung nhc hn mt s ca khc
vit (do khng c k thut, khng c hc hnh m nhc
t t) ti tp hp li trong mt chng Ting Ht Bin Cng
vi mt Introduction bng dn nhc gn bng bi hp xng
(!). Khi a phc tho ti thy th thy ph: u to, t b!
Ni dung th thy phn: Qu nhiu vn , qu nhiu ch
m nhc! Tt c u cha c pht trin, mi trnh by
vi...ht ri! Thy khuyn: Nu c quyt tm v thi gian
th nn x dng hnh thc cantate, ngha l dn nhc khng
ch cn l m na, hp xng cng ni, dn nhc cng
ni. Bng khng th bin ci Introduction thnh mt
Ouverture vit cho dn nhc. Cn phn hp xng ch l mt
ch Trn ng Bin Gii m ch m nhc (sau ny
thnh chng II) ch gi gn trong on ngi v nga ang
leo o li sui bin cng thi. Bng khng s l nhiu ci
l ng ton nc hoa nguyn cht (!) nhng do pha long
vo th chai, th l, th vi, th chu khng ph hp nn
chng phn bit mi g ra mi g!

Sau thy cn a ra mt s nhng chai y nc hoa
nguyn cht gi bng ci tn khng c trong khc thc
hc l trng ca v ni: y l do b k thut nn ngi
vit khng bit pht trin ra sao, nh chuyn sang ch
khc, nhp iu, tit tu khc, hoc c v c tay ngh hn
l chuyn sang iu thc khc. Rt cuc cha... ngi c
hng thm th nht phi ngi mi th 2, th 3, th 4...

Tr v nh, ti ng trc la chn: Lm li t u hay b
cuc! Cui cng, tic r on nhc khng li m u, ti
quyt nh gi li on m u ca dn nhc v n l tt c t
duy dn nhc u tin trong i sng tc m nhc ca ti,

114
ti x dng tit tu, nhp iu 5/4 ca cng ching thu
N Ci Sn Cc nm no. Phn t cnh, ti dng dn nhc.
Phn t tnh, ti dng hp xng v n ca. Nhng c
c yu cu i t, cui cng t ba chng ti gng mnh
vit thnh bn chng nhc. iu ong ting ve, ti
b mt lm vic khng k gi gic, c khi thc trng 3, 4 m
lin. Ti qun ht mi hon cnh kh khn, gia nh, v con
va hon thnh yu cu ca lp hc, va kh khn chm
tng nt nhc cho tng chic so, chic kn, cy n, chic
trng to, trng b... Sng tc lc ny i vi ti l c mt qu
trnh thc hnh cc bi hc mt cch... khng ging nhng g
thy dy. Vn pht trin ch m nhc lun l bi
ton kh nht i vi nhc s ch vit ca khc nh ti. Ti
c sng kin kt hp gia bi nghim chnh v khng
nghim chnh np cho thy. Ngha l ngi khc lm mt
th ti phi lm 2 hoc 3, 4... thy gp v khi thy gt g
khen Kh, kh! l ti h hng v nh th hin ngay trn tng
ph qun n qun ng.

Cm ci, m say nh th sut 4 thng va hc va lm, ti
hon thnh 4 chng hp xng khi thy kt thc khoa mc
vit cho ging ngi. Ci kh l li ca trc kia vn d t vi
ti v ch vit cho mt giai iu th nay khi vit cho nhiu b,
i v, phc iu, gii quyt th no th thy... cng chu v
nc thy li ca khng cn ch n sc, huyn, hi, ng.
Cn ta lm b c ngha l c b s ht l hi qun, c b s
ht l hi qun v c b s ht l...hai qun! Ti th
nghim cch tm nhng li c nguyn m ging nhau, d
khc ngha. V d: B mt l ni xa th b hai c th l li
ca, b ba c th l si . Sng kin ny c anh ch em
ht b ph hoan nghnh v h khng cn b gi l cc ng b
Ty ht ting ta (do ht sai du). Tuy nhin d trnh by
v nghim thu cui kha th t n nay... chng c ai p
dng! L do n gin l hp xng ht tn ti v ngi
vit hp xng chng cn ai mun ph sc khi m nhc ch
l... n ca (n l ch yu) v phn m ch cn ghi-ta, oc,
bass v trng!

Chao i! Ngh n bc pht trin tht li ca m nhc
Vit Nam m mun tht ln mt ting cm hn v au n!
D sao, nu bt ti sng li nhng nm 1957-1958-1959, ti
vn ph phc xung m vit, m chm chm, gch gch
tng mesure trn t tng ph 24 khung nhc nh ngy no,
d ci thi phi dn my t giy vit ca khc li lm tng
ph qua ri.

Ti vn tip tc lao ng m nhc thc s nh nhng
ngy u c bc n thm ca ngh thut m nhc ch
thc! Ti s vn th hn trong tng mesure tng ph, vn
tng tng ra khi b dy m phng v nga bin cng th
b ng ni ln ting kn thi thc ln ng, khi b g gi
ln b su tm hn th b g s m phng nhp iu, tit tu
ca ting chn nga nng nhc leo o, vt dc... Nim vui
cha tng c ca ti chnh l khi nhn thy tng mng, tng

115
mng t duy m nhc ca mnh hin dn ln trn tng
mesure, tng trang giy tng ph... ri c vang ln, vang ln
nh c dn dng trong u. Ton b nng lng, tr
tu, sc tng tng ng l phi ra gp 10, gp 100 ln
khi ch t duy cho mt th li ca c ngm ln theo kiu
mi, nh trc kia. Ti u bit l ang c dn vo con
ng y him nguy gai gc: Con ng m nhc chnh
thng, m nhc bc hc, mt th m nhc m ng l ti phi
c trang b trc khi tr thnh th nhc s t nhin ch
ngha him thy trn th gii ny!

Vng! Ti ang bc n con ng xa l vi ng li
ca ng, xa l vi trnh qun chng v xa l ngay c
vi...nhc s na! Ti ang l i tng c vn ca cc
nh nhc s cm quyn. H rt s nhng g m ti ang hc,
ang lm, nhng khng sao ngn ti c v chnh h m ra
lp nhc giao v kh k thut cho giai cp cng nhn, cho
ng vin m ti l mt i din c la chn ng tiu
chun!

Th l, mc d gp xy dng nhiu ln trong chi b v
ng c hc tp, v thi hc tp, v t tng k thut t
sn thun ty, v t tng thiu quan im qun chng
trong sng tc ca ti, cantate Ting Ht Ngi Chin S Bin
Thy, tc phm m nhc u tay ca ti, c th gi chnh thc
nh th, lng l ra i trong s th ca nhiu ng lnh o.
May thay, gia lc ny (1958-1959) ci khu hiu tin dn ln
chnh quy hin i trong qun i l l ba h mnh cho ti
v nhng ngi ng h. Hn na, hai chuyn gia do ng v
nh nc Triu Tin ca Kim tng qun v i c sang
Vit Nam, gip nhc s chng ti tin ln chnh quy v hin
i khng l ch dy c mt mn...ca khc? M ca khc th,
xin li, chng ti tha sc dy cho cc thy (v c l thuyt
no, k thut no ca ca khc l ng nht, hay nht, vi mi
ngi, mi dn tc, mi thi i?). ng thi s tp hp c
trm din vin, nhc cng, ca s thnh nhng on vn cng
ln ang to ra bnh...i tit mc, i k thut tn ti. H
ang ch sng tc ca lp nhc s c hc lm ngh u
tin Vit Nam.

Cng phi ni thm v cng n ca nhiu anh em nhc s
bit iu v s i hi khng th t chi ca cc chuyn gia:
H mun c mt ci g tng i ra tr bo co kt qu hc
tp cui kha, bo co vi hai ng v hai Bc v i. Th l
tc phm bo co ca ti c th m phnh thm ra! Mi u
l 3, sau thnh 4 chng. Cn dn nhc th ti c vit cho y
giao hng hai qun... bin ch ng nh sch! B ng
thiu th mn qun nhc, b g, b dy, ai khng nh c,
thi c th c vic...oc! oc!...khng sao! Ngun b sung
nhc cng lc y nh contre basse, cello, cordeo th lp nhc
c do ng Trn Du c cng ln o to cp tc. Ti nghip
cy violon ny sau chng cn ai nhc ti! Ch huy Triu i
Nguyn, chuyn gia, ng vin ca Triu Tin chy n chy

116
o vn ng cc cp ra ch th cho tp trung v 19 L Nam
bin ch dn nhc m tng ph ca ti yu cu! C th
ni cha bao gi ti c Vit n u, phi n u, dn
dng n nh th.

V ngy ra mt ni b ti Th Vin Trung ng xt
duyt n. Kt qu tht bt ng! Mc cho nhng kin
khng c thin ch, Ting Ht Ngi Chin S Bin Thy c
nhit lit hoan nghnh! C l y l ln u c xem mt
dn hp xng vi dn nhc ln v ng ngi nh vy
chng? Ti ngi cui phng nghe hiu qu ca ha thanh
4, 6 b ht, nghe hiu qu c th ca s phi hp ng, g,
dy, g... do chnh ti ln u tin vit ra m rng rng nc
mt.

Khng phi ti cm ng v lm c mt vic tng
nh khng bao gi c th lm c. Ti khc v ti thn, v
ni ut c v c s cm th ci h t tng bn thu ca mt
s k mun git tc phm ngay trong trng nc, h ang
ngi kia, trn hng gh u duyt nhng ci m h...
chng hiu m t g c.

Ti cm th ci bn cng mang danh ngh s nhng ... s
k khc gii hn mnh, c tc phm c hoan nghnh hn
mnh. Ti cng ngh ti nhng thng khng mt xu dnh ti,
cm tp th, o qun hai b, nhn i, nhn kht, thc sut
m chm cho c mt trang tng ph, d dy au qun
qui... Cn Khu IV xa xi, v ti li cho ra i thm a con
th ba cng khng mt xu dnh ti, khng mt chnh sch no
cho din vin c!

Qu l ti lm mt vic t nh gi mnh bng ci gi
cc t, ci gi phi tr mi nhiu nm sau...Tc phm u
tay ca ti vy l c hoan nghnh, hoan nghnh trc
ht bi ngi xt duyt m quan trng nht trong m
c hai nhn vt Hong Vn Hoan
1
([19]) v Nguyn Ch
Thanh. C hai ng u m vn ngh...mi ngi mt kiu!
Ni cch khc l mi ng mt gu chng ging nhau m
cng...chng ging ai. Ti nghe my ng ln ci nhau n
khn c v vic nn duy tr hay nn khai t v cho Lu
Bnh Dng L ca on cho Tng Cc Chnh Tr mi thnh
lp di s lnh o ngh thut ca Cao Kim in. S l ca
s phng lm vic (nh 11 L Nam ) ca ng L Chng
2

([20]), ch nhim chnh tr, ngi lnh o trc tip chng ti,
ch cch phng ti, 13 L Nam , cha y 5 mt.

Mi s tranh lun nghe n tc ci nh a v i gip
bn kiu Lu Bnh-Dng L l...coi thng ph n, l
khuyn khch ch a th vv... c v tnh lt qua tai ti

1
Hong Vn Hoan (1905-1994), nguyn y vin B Chnh Tr CSVN,
ph ch tch Quc Hi VNDCCH.
2
L Chng (1914-1973), thiu tng, lc ny l cc trng Cc Tuyn
Hun thuc Tng Cc Chnh Tr.

117
khin ti cng ngc nhin v... tc ci v nhng quan nim
thiu vn ha ca h. Vy m h vn c th khai t hoc
cho ln my c mt lot con ngi, mt lot tc phm ch
bng ci lc hoc gt u. V, chnh ti ang hi hp ch i
s phn xt tc phm m nhc u tay ca mnh bi nhng
ngi chng c t cch g, chng hiu bit ti thiu cho
php n c ra i hay em... chn sng n! Mt tun ch
i lo u v cc d lun khng thin ch lm ti pht in.
No l Ht g m chng nghe thy li! Ch c ci to v di,
cn ni dung na cch mng, na tiu t sn... T hn c
kin ni b cho y l t tng thnh tch ca my chuyn
gia c vn .

Cui cng, chng trnh m k nim 15 nm thnh lp
Qun i 22/12/1959 c quyt nh! C Ting Ht Ngi
Chin S Bin Thy ln Qua Sng Li Nh Con ca T Hi
u c duyt! Tit mc inh s l Ting Ht Ngi Chin
S Bin Thy! Mi sau ny n vn l inh ca on vn
cng Tng Cc Chnh Tr, vn l tit mc yu cu ca cc
bui pht thanh. Ti nhn c nhiu li khen ca ng
nghip, nht l ca cc chin s bin gii, hi o. C n v
cn ngh tng hun chng ngay cho tc gi v ni
ng ni lng v nim t ho ca h. Nhng c bit l
nhiu k khng c g vt ln
1
([21]) ra tay tm cch
hn ch bt s n o ca vic xut hin mt tc phm cao

1
Vo thi gian y nhng anh em i hc nc ngoi cha v.
uy tn cho mt thng y t tng c nhn, t kiu, t i,
coi thng mi ngi... l ti! V, vic trit ti bt u
ngay m ra mt ti Nh Ht Ln H Ni. m l m
din long trng nht, c nhiu cp lnh o ng v Nh
Nc d, huy ng nhiu on ngh thut qun i v nhn
dn tham gia nht, nhng khng mt tc gi no c mi
(thi cha c l bn v).

Trc s coi thng cht xm n v vn ha nh th,
mt lot tc gi phn ng v cui cng c pht cho mt
v... khng s (ngha l n chung g cng khng). Nhiu
anh em chp nhn nhng ti kin quyt nh! Chuyn s
chng c g xy ra nu m ti c nm m ngh ti thn
phn ca mt ngi lnh vit thu, ngh ti s phn ca
Moussorgsky
2
([22]) khng c c b vo nh ht d
bui ra mt tc phm Boris Godunov ca mnh m... gin hn
n a mu mt! Chng ai thm n tc gi ca m biu
din t lu thnh chuyn chng c g m m .
Nhng, chuyn ng tri xy ra: khong 7 gi ti, c
ting t phanh kt ngoi cng 13 L Nam .

Chuyn gia Mao Vnh Nht hc tc chy ln gc cng
phin dch H Huy Hin. ng nh ni in khi bit hc tr
cng ca ng khng c php n d bui ra mt chnh
thc tc phm u tay ca mnh v l inh ca m biu

2
Modest Petrovich Mussorgsky (1839-1881), nhc s Nga v i.

118
din. V th, ng b ra v gia lc cc quan chc ang chc
mng hai ng thy c cng ln trong m biu din qui m
v s nht t trc n nay. Mt vic lm m sau ny
chnh ng phi tr gi khi v nc: ng b thanh trng cng
hng lot vn ngh s c t tng t sn, chng i lnh o,
k c chng i lnh o Vit Nam. Vic ny mi ba nm sau,
khi v ng, mt din vin n ca, sang biu din ti Vit
Nam, ti n thm gi cho ng mt s xut bn phm c
bn tay ng gip sc, ti mi bit. Cn gin d, nht l nhng
cu chi bi ca ng, m ngi phin dch ch dm tm tt li
cho ti, lm ti du hn ni hn gin v cm thy trch
nhim ca mnh trc s vng mt ca hai ngi gp sc
cho ton b chng trnh ca nhc ca m biu din long
trng ny. Th l ti ni n thy v li nh ht v vng thy
hm nay rt khng c li...cho a hc tr, nht l h bit
thy b nh ht ch v hc tr ca thy khng c v mi, sau
li r tr i n ph T Hin na th...nguy to! Trc mt l
nguy to cho ti! H s khng b l c hi ghp cho ti ci ti
li ko ng thy thiu lp trng ny phn ng vi t chc
th... khn!

Cui cng, chnh anh phin dch H Huy Hin (sau ny
cng tr thnh nhc s hi vin Hi m Nhc Vit Nam do
nm rt vng cc th l thuyt v m nhc qua lp phin
dch) ngh mt bin php gii quyt l anh nhng v
c s bn cnh thy cho ti, cn anh vo nh ht bng v
khng s! C iu l thy s ch cn cch... im lng khi giao
tip v mt ngi phin dch. Ti t i, khng chu nhn i
bng chic v khng phi ca mnh, cn thy cng h ha
sau khi nghe ti phn tch s bt li nu hm nay c cc
cp lnh o cao nht ca ng v Qun i m thy li b ra
v. Khng th gi l g khc mt thi phn ng trong
quan h quc t!

Kt cc, thy ko tay ti thng ra xe, chp nhn gii php
ca H Huy Hin. Tuy nhin thy vn lu bu Ti s ni
thng vi ng V Nguyn Gip v ci chuyn coi thng vn
ngh s cc k v l ny! Trong xe, ti cng Hin c ni
thy r ci x ny, chuyn l chuyn thng. Quyn li
v a v ca mt tc gi chng l g. Thy ni ra ch kh cho
ti sau khi thy v nc. H s trn ti ra tr, cho l do ti
ku ca phn nn vi chuyn gia ng phn ng...Thy Mao
nh ng .

Ti ti nh ht ng lc m mn, n di khn gi
tt, thy v ti i thng ln hng gh A, hai ch dnh ring
cho chuyn gia v phin dch cn . Chng ti ngi xung
gia lc ch huy Triu i Nguyn bc ra sn khu sau li
gii thiu ca Hng Ngc v cantate Ting Ht Ngi Chin
S Bin Thy ca ti. Th tht, ti hon ton phn tn t
tng, chng hiu ni nhng g din ra trn sn khu. u c
ti ch ngh v hu qu ca vic xy ra sau khi h pht hin v
sao ti li c giy mi c ngi hng gh u, dnh cho
ton cc ng knh v chuyn gia, i s cc nc bn? Ni di

119
nu c mt v n lu n, c l th phm khng ai khc l k
ln lt chui vo c ci nh ht khng dnh cho nhng k
nh ti.

Gi gii lao, cc chuyn gia c mi ln phng gng
ngh ngi xi nc th ti lang thang ngoi hnh lang gp g
din vin, b bn, ng nghip. Tt c u chc mng s
thnh cng ca cantate bng li l nhit tnh i khi... hi qu
ng! S tht mt phn do anh em yu mn ti, mt phn v
cha bao gi c nghe mt tc phm ca ta tng i c
qui m, huy ng ng o din vin n th. Chnh nhng
li khen bc qu ny, cng hng lot th v ngh sau ny
ca chuyn gia, ca nhc s, nht l ca cc n v bin phng
vi Cc Tuyn Hun nn tng hun chng hng ny, hng
kia cho tc gi... bo hiu mt tng lai khn nn ang ch
ti!

L do kh trnh ni cuc chin kh vt lng kh trong
nhng con i i to ng c c s chng tha cho nhng
con kh nhi ranh nh ti v bng c cao Khn th sng
m chng th cht! Th thi! V ti khng cn cch no khc
thot khi li ca c Nguyn Du: Ch ti lin vi ch tai
mt vn... ngoi cch chn con ng tip tc...hn! Ti k
cho chi b ph phn th ti sau m biu din nh
mnh . No coi thng cp trn, coi mnh l ci rn v
tr, c tnh c mt trn hng u t cao, nng hn
l...coi thng t chc. Mt s tay, m tri bt cht sm c, bt
u chin dch xa b s hin hu v ch ca tc phm
ny vi kin tht... thc t v thuyt phc. V d: Sau
ngy tng kt ny, khi cc din vin, nhc cng tr v n v,
Ting Ht Ngi Chin S Bin Thy s... cht!

iu ny c ci ng thi im 1959...

Vit Nam ng gia hai con ng cng sn khc nhau
nh nc vi la, th nhau cn hn th quc. Lin X sau
i Hi 20 chng sng bi c nhn, cc nh vn, nh th trc
b coi l lng mn t sn c phc hi, cc b phim chng
chin tranh ca ngi ho bnh c chiu. bn Tu,
Shakespeare, Beethoven, Chopin...b ln n, tng pht sn
xanh tm vng, khoc qun o tht, lp mt thu tinh c
coi l c nhn dn tnh, ng tnh. Cuc cch mng vn
ha ang bo hiu s c lit v...tn bo hn c ci cch rung
t. Ngi ta a ngh s, gio s...ra u t thm ch nh
gy tay ngi pianist gii nht Trung Quc v chi ton tc
phm phc v vua cha ca Beethoven, Mozart!!!

cc nc x hi ch ngha Triu Tin, Lin X, Albanie,
Roumanie.., khng k Nam T, mi ng theo mt ng
ring, chng ai ging ai m ai cng cho mnh l ng!. Vit
Nam, vi cc nh l lun da hi ngi khc, tt nhin
cng c 2, 3, 4 kiu cch mng, ci no cng trit nht.
Ngi ta mi cc chuyn gia n a vn ngh tin ln
chnh qui hin i, ng thi a cc on ngh thut, cc

120
vn ngh s xung n v, v nng thn ... ci to t
tng!

Trong thc t, iu ng s nht vi nhng ngi lnh
o vn ngh l vic hc hi t t, i su vo ngh thut chn
chnh, ng l ngh thut, s lm li ra mt s v ti bt
tng, khng trnh ti thiu tip thu ci mi. Bn ny
lun d bu nhng g l khoa hc, l tin b v ci ba h
mnh ca h l quan im lp trng, tt c phi v nhn
dn lao ng, chnh tr l thng soi... Bn h ch ch ci
gt hoc lc ca cp trn l lp tc pht lnh tn cng bt c
nhng g l vn ha!

Vit mt bn nhc, v mt bc tranh chng khc m mt
hng ph, mt ca hng may! Anh th may thu thm vi th
bn lm vi mnh c th b dn nhn hiu t sn bc lt th
v mt c thiu n y o qun, nhng c nhng ng
cong ca thn hnh, vit bn nhc khng li vi mt giai iu
tr tnh rt c th s lnh tai ho. Nhng cm t k thut t
sn, thiu tnh ng, tnh nhn dn, tnh qun chng, tnh
chin u v c mt l th thiu khc tr thnh nhng li
kt n m ngi ta hng hi ba t ra dit nhau, p ln
xc nhau m leo ln a v cao hn. Vy m ti vit mt tc
phm cc th...thiu: Thiu quan im qun chng (v
khng ai ht c), sc mi tiu t sn, k thut thun
ty (v kh hiu, kh nghe, lm b bi, m )... Ci ng cht
nht dnh cho ti l c mt chng nhc sc mi N Ci
Sn Cc vi giai iu nng mi tiu t sn, khng phn
nh ng tm trng chin s ni bin cng!

ng L Quang o
1
([23]), ph ch nhim Tng Cc
Chnh Tr lc y trc tip hi ti gia mt hi ngh tuyn
hun ton qun: Nu iu anh v n v bin phng anh c
vui v nhn nhim v khng? Ti tr li khng s hi:
Tha ng ch, l nhc s lm sao ti c th nhn ci ngh
khng phi ngh ca ti! Ti u bit bn ngi bng sng
n? Ti ch bit bn ngi bng...m nhc thi! ng ta ni
gia hi ngh: ! Lm sao c th ni trung thc tm tnh
ngi lnh khi khng dm nhn lm ngi lnh! V th, ci
chng 3 ca ng ch T Hi ni ln tnh cm ca mt anh
vn ngh tiu t sn t ba ra thi ch u phi t tng v
suy ngh ca anh chin s bin phng! Ti mun ni khng
ln ni thng rng ng l ngu dt, v ngu dt n mc
c th bo Victor Hugo ch vit c Les Misrables vi iu
kin phi lm ngh ca Jean Valjean hay Tnardier...Nhng
ti li im lng mt cch hn nht v...chng l...cht! V ch
vi cu ni va nu, ti cng bit s phn no s dnh cho ti
nhng ngy sp ti. l vic chi b biu quyt khng th
ti li Tng Cc nh yu cu mi u na! L do li H
Ni, T Hi s cht v tnh t cao t i, t n, t kia...Hn

1
L Quang o tn tht Nguyn c Nguyn (1921-1999) thng
tng, nguyn ch tch Quc Hi, ph ch tch Nh Nc trong nhng
nm 1987-1992.

121
na, cn tng cng cho mt on vn cng mi nhn u
cu gii tuyn, on Qun Khu IV, mi thnh lp khu gii
tuyn qun s tm thi do 4 on 308, 367, 325, T Lnh IV
cng li vi nhau tr thnh mt on mnh. Ni ny ang
rt cn s ng gp ca T Hi!

S phn tch u i ca chi b cng nhng li e da k
lut ng ca ng b th V Trng Hi, ng Chnh Hu
1

([24]), trng phng vn ngh chuyn t kin ca Tng
Cc Chnh Tr ph tan gic mng tr thnh nhc s sng tc
chnh hiu sau 18 thng di mi kinh s ca ti.

T y, ti b dn vo cuc chin tn ti, cuc chin vi
hng lot t tng, ng li phn ngh thut, vi s ngu dt
v nguy him nht l vi bn c hi lun bm nhng iu
duy ch kim li trong lc chnh h tha bit v ci t
Khu IV ni ting vi nhng cuc thanh trng khng thng
tic l... git T Hi c v s nghip ln con ngi!

Sau nhiu cuc vn ng, gp g nhng ngi c th gip
ti tip tc hnh ngh mt cch t t, khng kt qu hoc ch
nhn c li ha:S nghin cu...ti nh vc ba l ln
ng. y l cha k mt bui kim im v ti v t chc
v i bo co vi cc cp lnh o... ngoi qun i! Tt c

1
Chnh Hu tn tht Trn nh c (1926-2007), nh th, nguyn i
t, ph cc trng Cc Tuyn Hun thuc Tng Cc Chnh Tr.
nhng g ti trnh by mt cch c t chc vi nhng ngi
lnh o cao nht v vn ngh do ng c ra u bin
thnh... v t chc!

Li mt bi hc na v s dn ch trong ng!
Mt k hoch ph xing trong ti hnh thnh.

Ti s t gii phng. Trc tin l phi gii phng khi ci
danh hiu ng vin khn kh khn nn khng cn b
rng buc trch nhim g trc ci t chc lc nhc nhng tn
mun cn mnh lm ngh. Ti s tip tc vit, vit t t, tip
tc gi tc phm n nhng ni c th xi c tc phm
ca ti, khng nhn bt c mt nhim v g c th chim ht
thi gian nh on trng, on ph, ch o ngh thut
vv...Tm li, ti quyt phi ra khi qun i, ra khi ng
cng sm cng tt c th... Cho chng my bit tay ng!

K ra ti qu ngy th v liu lnh khi tin ci vn mi
c ca mnh, tin s gip ch tnh ca bn b, ca vi v
lnh o m sau ny cng sut...mt ht trong s , ng L
Lim th... mt sch!

Ti mang nim tin st l s lm nn s nghip ci t
ni ting th ght nhng g l phi nng dn, tin cu hu
s t nhin hng! C tng ci ti mn mi c s gip ti,
chng cn ng, chng cn ng lng trung y khn nn,

122
cng c th sng phy phy nh cc ha s Trn ng Lng,
Phan Thng, Bi Xun Phi...

Mt liu ba by cng liu, v v kh chin u vi ci ...ni
cm ti c trong tay! Trc mt, hy v thm v con! V
vi s tin kha kh, ln u tin kim c do i Ting Ni
Vit Nam tr nhun bt cho cc tc phm ti vit trong gn
hai nm hc H Ni, ti ln ng v khu IV...

Ti khng d on ht c v nhng g s ch ti, v
nhng mu m him c quyt kh ti, c ch o, c t
chc ang ging by tiu dit t nht ch ca ti, thm ch
dng k lut thp qun i y ti xung mt n v chin
u cht mt xc! Kt qu cuc ng khng cn sc
gia ti v lc lng c hi v vn ha, v vn ngh bc nht
ng nhin r. Ngi thua, ngi u hng mt cch hn
km phi l... ti!

Chn l li mt ln na b ch p bi ci a s ba b,
ngu si v im lng... ti s phi au n nhn thm nhng
trang i ti nhc.


123
9.
CUC PHIU LU
GIA SA MC GI LO

Mt ln na ti li l k lc ng!

Ln ny s lc ng c th dn n ci cht tht s c
v s nghip, sinh mnh chnh tr cng nh th xc. Ti phi
i u vi nhng tn t vn ngh bc nht thi i,
nhng k dm tuyn b: Chng ti khng cn k thut! Ni
dung t tng l chnh. Chng ti khng cn ht b, khng cn dn
nhc lm th... kn Ty! Chng ti chng hiu Tng Cc ku gi
hng v i i phc v chin s m li thnh lp cc on
vn cng cng knh, xy dng nhng trng lp, hc ton
nhc Ty, kn Ty, ri cn c v ba ci ca n i hi phi
lm sn tp, may vy, o h i, h ngc... ( ni ba-l). C
nhng ci n t sn cng knh ( ni piano) cng pht v
on? ai nghe? Ai dng?

C hng trm th nghe ri c tng nh vu oan gi ha
cho gii lnh o vn ngh qun khu IV thi y.

Nhng tt c l s tht c bt i 80%!

C hai lung t tng i ch trong vic tin ln xy
dng vn ngh qun i. Lc ny ang cn s ging co bn
ng bn sai, mnh ai ny lm nn mi c s cho ngoe v
vic o to nhn ti cho giai cp nh th, th ci a
phng ni ting kin nh lp trng ny ch c mt quan
nim: Tt c ci g m nng dn (tc qun ch lc) khng
cn, khng hiu th y khng lm, khng khuyn khch!

Ch trng c c th ha bng li ca ng t lnh
trng Nguyn (hay ci g , du kch Ba T chnh cng)
ch th cho on vn cng Qun Khu ca ng:
Phi nm cho chc: Ta l vn cng, vn cng qun i. Khng
phi qun i chung chung m l qun i qun khu IV. Tt c
nhng g th hin trn sn khu phi nu bt nhim v ang lm.
Tt c nhng g khng nhm mc tiu u sai ng li lnh o
ca Qun Khu y!

Li vng thc ngc c mt lot k d! tha anh
vn dng trit tiu tt c nhng con ngi, nhng vn
ling hiu bit t i mt s ngi nh ti c chnh ng
v Qun i bi dng.

Trc tin l dp cc bui luyn tp c bn ba-l, son fil,
cc bui dn dng ouverture Carmen, Marche turque. Hp
xng th yu cu ht mt b! Tp ca li yu cu b b, ht...
unisson! Nh vy tc l dp hp xng!

124
Ti nghip my ging Alto, Baryton c phi c m leo ln
m, ph hoc ang na chng cu ht, nho xung mt
octave! Anh chng S Lc, tt nghip kha ch huy, cc cu
Lu Khm (contre basse), Phm V (basson), Ph Vn Chc
(clarinette), cc v cng, bin o Hng Nga, Nam H u
ng ngc trc s v l khng c nh ny, v h u l hc
tr kh ca cc gio s Triu i Nguyn, Chu Hu c, Kim
T Hong v tr thnh i tng c vn trong cuc
chnh ng nm 1960! H, hoc l nhn ti k thut thun
ty, thiu quan im qun chng hoc thng thn trnh by
nhn thc ca mnh, u c xp vo loi phn ng giai
cp do tt c u l qun chng ngoi ng.

Ti ch bit im lng trong cc cuc hp chi b khi nghe
nhng cu kt lun git ngi nh th. Duy nht c mt
ng vin b kt ti l S Lc b khai tr lu ng. Hai qun
chng i trng khc l Nam H v Trng Cng L th
cch chc i trng!

Ti mi v on, l ngi chuyn sng tc, khng quyt
nh g nn ti khng c th! Dng Carmen l do S Lc,
thm ch huy m c gng lm ly c d thiu c ng
nhc c. Dng cc th 4 chng trai v c gi ca Lin X,
Ma qut Triu Tin l do Hng Nga, Nam H. Cho thng
qua chng trnh l cc ng o Ng (on ph), ng Ngc
Vn (on trng kim b th). Ti ch c trch nhim thy
dng Ting Ht Bin Thy l sai ng li m vn im lng.
C ng ct cn cn t vn : Phi chng do ng c
thch cao c nhn? Trong bng ti ch ci v ti ham h
g s ni ting ci t khu IV ny. Chng qua anh ch em
thch tc phm ny c c dng ly c ch s tht nghe
h ht m thng! n ch nh c oc ln, oc xung n
thm hi.

Nhng ti ch trng nm im tm thi c thot him
nn theo gng Ph Sai nut ht nhng th kh ngi, kh
nghe y cho xong chuyn! V chnh ng ti may mn ch
c mi mt ti: qu ham chuyn mn nn t n trch
nhim lnh o ton din ca ng v khng chu tham gia
sinh hot cng anh em. V d: tranh th gi th dc bui sng,
ti u chy Hanon
1
[1], Czerny
2
[2] trn cy n
Zimmerman mi c pht cho on v ni t n l phng
tp, lc no cng bn!

Ti c ngh nhng tay c hc nh Khnh knh, Bi Tn...
trn Cc, Phng, Ban u c ngu, u c thiu vn ha? Bn
h cng c bng t ti, t th cng p lm, cng bit c
ting Anh, ting Php nh ti. Bi Tn, con c Bi Bng on,
hiu kh ng v ngh thut nhng khi trao i ring t vi

1
Charles-Louis Hanon (18191900), nhc s sng tc, thy gio ng cm
ni danh ngi Php
2
Carl Czerny (1791-1857), nhc s sng tc, thy gio ng cm, tc gi
nhiu sch gio khoa m nhc ni danh ngi o gc Sc.

125
ti. Ngi nh Khnh knh, xa l dn Lyce du Protectorat
giu bit ci qu kh ti li hc trng Ty leo cao
(qu lm n i t l cng) th nhiu v thin lng! Nhng
ngi ny nm nhng chc v trc tip lnh o vn ngh
qun khu nn khng bao gi pht biu bng ci u ca chnh
mnh. M no c ci g to tt cho cam. Khnh ch mi c chc
trng ban Tuyn Hun, cn Bi Tn th ph ban. Chnh ci
thi im ti khng gi chc v g cn phi lm vic vi
h cu ti. Tt c ti li phi giai cp trong ng li vn
ngh ny, cc i trng i ph lnh . Cn ban chi y,
gm mt ng ch cp dng tn Mn, mt ng y t tn
Chiu, mt ng qun l tn Phc cng chnh tr vin kim
on trng kim b th ng Ngc Vn mc mt ti nh l...
mt cnh gic do thiu chuyn mn!

Vy lm sao ng lnh o c ton din by gi?
R rng ch c mt cch l phi da vo anh em c chuyn
mn m l ng vin. Cht ni ng vin phn ra ba loi
A, B, C cao thp khc nhau, tin cy khc nhau, trong
hu nh tt c nhng anh c chuyn mn u nm loi
ng vin... hng bt. H b xp vo hng km ci v hu ht
u c cht t vn ha, mt mi sng sa v xut thn tiu t
sn hc sinh, mc du c anh lnh trn 10 nm!

Cuc tht nhau gi l chnh ng ny a ti vo
mt vng ly mi. S l, chng bit c lnh t u, sau cuc
ci t, chnh n t chc cc on vn cng qun i theo
phng chm hng v i i phc v chin s, ti b
trng ci thng lng mi: bt ln lm on ph kim ch
o ngh thut. Ngha l t nay mi trch nhim khng i
ng ng li ca ng (l ci ng ca Qun Khu IV) ti
s phi gi u chu bng!

Tuy nhin, nh ci quyn rm v ny ti tm ra
con ng t gii phng. u tin l gii phng cho mt
s nhn vt m ti thy c i cht kh nng ngh thut
nhng sut i s chng lm nn cm cho g vi ba ci tit
mc v nng dn phc v ny bng cch cho h i hc ngh
cho ra ngh. C nhng ngi sau ny tr thnh gio s, ngh
s u t, ngh s nhn dn nh Th Vinh, on Bn, Hng
Mai (v ti)! Mt s khc do hon ton khng c kh nng
vn ngh nhng c trnh vn ha, ti ly l do tinh gin
bin ch cho i hc vn ha tip tc. Khuynh (accordeon) v
V (basson) sau ny tt nghip i hc ngoi giao tr thnh
nh ngoi giao cc s qun phe ch hn hoi! Ring V
Ngc Hi (din vin ma) leo cao nht v ng cng au nht:
Trung ng y vin v b trng B Nng Lng ri vo
t v c sng kin m ng khng cn! V anh chng thng
minh, p trai, nhc kh, ma hay ny, cho ti sau khi anh ta
ra t, ti vn thy chnh cht ngh s ca anh ta git anh ta.
Ti ni thng ci ny: Mun lm to th phi xa lnh ci
ngh vn ngh, trong x hi do my ng cng sn to ra, n l
mt ci ngh khng ng tin cy v n hay nhm ng vo mt
tri, vo chiu su ca s tht lun c qu nhiu tm lm.

126
Kinh nghim ba ng L Lim, Vit Phng v k c ng V
Nguyn Gip khi hc piano cng b gim uy tn i khng
nhiu th t! Sau ny, ng Trn chuyn sang vit lch c
cc chuyn bin t tng v tnh cm khng c li cho
ng r rng!

Ci m mu mo him sng ln trong u ti khi b bt
bt c d l nu bit li dng ngay ng li cc k sng
sut ca qun khu y t s ph tan ci t chc phi vn ngh
l on vn cng qun khu u cu gii tuyn quan trng
bc nht (chng hiu ai l bc 2, 3?)!

Ti s l thuyn trng chy sau cng khi con tu ht
sch thy th theo cch lm cho n m cng mau cng tt.
Ti nm chc li kh ca nhng phng hng Tt c v
cng nng binh, Hng v i i, Biu din i i vi
xy dng phong tro m chia nm x by on ra v cc
s on ba cng! Tt nhin mi nhm 5-10 ngi cng
mang theo vi ba tit mc ht, ma thnh thong lm kh
anh em chin s bng nhng c gng ngh thut ha cc
ng tc ln, l, b, toi, pht c, t bc ph, tun tiu bin
cng, tnh cm qun dnmt cch ht sc t nhin ch
ngha.

Cng lc ny c cc phong tro tin hng v binh trong
qun i rt v vn ha. ng s nht l phong tro lp thnh
tch bng s lng bui din xut pht t on Qun Khu III
ca ng Nguyn Thnh, mt on trng tin b nht v lp
trng t tng do cho qun chng hng ti300 bui
din mt nm!

Th l ni ni u c pht ng hc tp on ng
Thnh c thnh tch. C on chia nh theo chin s ra bi
tp, phc v ngay gia gi gii lao cng t ba bui biu
din mt ngy! Ci ng Thnh ny khng phi nng dn bn,
c g. ng vn l mt tay accordon ngy xa cc tim nhy
hng bt H Ni. Ngy i theo cch mng, ng t ci to t
tng gh gm v c ng tn nhim sau tr thnh
mt cn b ch cht lnh o vn ha vn ngh ca Tng
Cc! ng lnh xa nhng th mnh tng yu thch, tng chi
cho Ty nhy m nh s thuc c mt nhn vt in hnh
cho ch ngha c hi. Chnh ng truy bc ti trong cuc
chnh ng, trc lp hc p Thi H u nm 1958: C
bao gi ng ch (chao i, hai ting ng ch!) c t tng
chy theo gia nh vo Nam khng? Mt cu hi trng trn
cha ai dm hi khi ngi b hi li ang c nhiu thnh tch
sng tc theo yu cu ca ng, ang c chc (d chc nh
t xu), li ang l mt ng vin! Ti tr li: Nu i theo
ch th ti theo t khuya ri, chng ngu g i hm
nay ha bnh ri mi tr c! K no n hm nay m cn t
tng l... ngu! Vy m ng ta vn c p: t nht
khng c hnh ng th c lc no , T Hi c t tng
theo ch khng? n mc , khng chu ng ni na,
ti bung ngay trc cuc hp t ng mt cu chi th:

127
Theo! Theo! Theo ci con c...! Chnh my mi l thng tng
theo Ty, nh n phc v Ty ch tao cha bao gi c c
ci thnh tch nh my! Tt nhin, ci s gi l phn ng
giai cp mt ln na c ghi trong tim en ca nhng
k nm vn mnh nhng ngi tr thc tiu t sn lc ng
nh ti.

Tr li vi ci on vn cng Qun Khu IV ly chnh tr
lm thng soi ca ti. Nh rp tm ph cho tan bng cch
da vo nhng phng chm in khng ca my thng i
ngu, ti thanh lc gn ht anh em tht s c ti bng cch cho
h i hc, ch gi li nhng ai lm vn ngh qun chng
chng c cht trin vng g. Trn cng v mi, c quyn
trong tay, ti y h xung cc i i xy dng phong tro
k c cho i lm ph h trn cc cng trng xy dng doanh
tri! H lp thnh tch chng phi 300 m ti 500 cuc biu
din mt nm, bi v mi ti, khi phn tn v cc i i,
nhm no cng c mt chng trnh ging nhau lin hoan
vn ngh vi anh em chin s v bo co... lo!

on chng ti, t mt on chy theo ng li vn
ngh t sn bng ni ting bi hot ng ng ng li,
hnh thc v ni dung u kp thi. Uy tn ca ti c phn
no c cng c vi chi b! Biu hin r rng nht l 99%
bu ti vo chi y, mt iu cha tng c. Ci 1% khng bu
cho ti chnh l l phiu ca ti! Nhng, chnh s sa bu
T Hi vo chi y khin c chi b b triu tp t xut vo
t lnh b nghe lin chi, c th l trng ban tuyn hun
Khnh, hun th v s thiu tnh giai cp, tnh ng, qu
t nng vn chuyn mn, thiu cnh gic vi t tng
chuyn mn thun ty. c bit cuc hp chi b ny t
chc trn Ban, mt sm ch nht, lc ti ang lo ngi luyn
n piano, ngha l ngi ta khai tr khng tuyn b ti
tin b ph phn! Ti hm ph bin danh sch chi y, ngi
ta ni rt u i l: Lin chi khng duyt ng ch T Hi vo
ban lnh o chi u v ng ch y gnh qu nhiu nhim
v, nht l phi lo phn vic sng tc, lo tit mc cho on!

L do lin chi khng duyt mi sau ti mi c Hoi
Phin x ra khi c mu thun vi b th. Trn thc t ti c
ham h g ci chc v lm hi ngh thut ca my ng lnh
o ton din ny! Tt c mc tiu trc mt ti l sau khi
gii phng v v mt s anh ch em m ti thy s c tng lai
nu c hc hnh n ni n chn, ti s tm ng bin
khi ci t chc git ngh thut ny. Ti cng hi vng khi
c bit s c thay i ln v t chc sau i Hi ng III
cui nm 1960 vi chiu hng cng ngy cng ly chnh tr
lm thng soi v cng ngy ngi ta cng c hc theo nhng
li Mao ch x v i dy!

Nhng g l ngh thut ch thc s khng c l do tn ti.
Cc t chc vn cng cng knh i u cng c nm su cam
nhng ch sn khu, phng mn, my n chng sm th chy
s b tinh ginN tha thi mt cch v duyn v nhc

128
khng cn phi, ht khng cn b v lun lun phn tn
cng n, cng , cng lm vi chin s. Nhim v mi li l
50% biu din, 50% xy dng, hng dn phong tro, ngha l
quay v thi nhc khng son-phe, pht ng mi ngi lm
vn ngh, mi ngi u sng tc. Ba on vn cng Tng
Cc sp nhp thnh mt, cho v vn hoc iu xung
n v lm lnh, lm cn s, cn sic... Cn ci t Khu IV
u cu gii tuyn ny c thm on vn cng 324 tp kt ca
ng Nguyn Thng (sau thnh o din in nh) t Khu V
ra!

Cc ng n, ng u l dn khu V, ang lnh o
Qun Khu IV thay th ng L Nam Thng sut cht v gia
nh b quy a ch my i. H gii tn ci chn cht vn
ngh dn tc, a phng Qung Nam - Nng ca h gm
a s l ngh nhn bi chi. y l cha k v thnh tch kiu
binh v chu ng gian kh nht, i n, rch mc nht v
nm vng ng li ng nht. Trong nhng ngi ny ni
ln c mt ng Vnh An, ngh nhn nh n nguyt, n c
v sng tc c c mt bi, Gi Anh Lnh B Nam, nhi
dn ca khu V. Sau ny, trn th trng vn ngh hin i st
li ng mt anh chng Cng i tn l Thun Yn
1
[3], do
c cho i hc nhc t t!

1
Thun Yn, tn tht on Hu Cng (1935), nhc s.
Vy l l do xo s n v u cu ca ti r, nht l
n v li di s lnh o ca mt anh trung y nhc s
tiu t sn, ang nm trong tay c m k thut t sn! Ti
bit iu ny nh cng v trong ban ch huy on, thng
c i hp ngoi Tng Cc
2
[4] v c cc bn tm huyt r
tai cho hay liu b lo thn.

Lc ny ti khng cn s b n v, ri qun ng ly g m
n na! Ti ang ni ting v s c trng dng nu
chuyn ti bt c c quan no. Huy Du, Hong Vn, Hong
m, Chu Minh...u cha v nc. Ngi vit c cho dn
nhc, cho ma, cho phim lc ny ch m trn u ngn tay.
Trng nhc ca ng T Phc ( ln trung cp) mi o
to n mt s vit gii ca khc, hp xng nh Hong Hip
3

[5], Hng ng
4
[6]... C on vn cng Tng Cc Chnh Tr
ch trng vo my ng Lng Ngc Trc, Nguyn c Ton,
Don Nho
5
[7]...

2
Tng Cc Chnh Tr.
3
Hong Hip, tn tht l Lu Trn Nghip, bt danh l Lu Nguyn (1931),
nhc s, c nhng ca khc c nhiu ngi bit nh L , Trng Sn ng
Trng Sn Ty, C Gi Vt Chng
4
Hng ng (1936), nhc s vi cc ca khc Hoa Sa, Lnh nh, Bin Ht
Chiu Nay
5
Don Nho (1933), nhc s, i t QNDVN c bit ti vi nhng ca
khc Tin Bc Di Qun K, Ngi Con Gi Sng La, Nm Anh Em Trn
Mt Chic Xe Tng, Chic Khn Piu...

129
Ri, gia lc ang cng ton on lao ng xy dng
doanh tri ca S 325 vng ct trng Qung Bnh, ti bng
nhn c lnh (qun lnh nh sn) a ton b dn nhc ra
H Ni, phc v chun b i Hi ng!

Ti mng nh ngi cht sng li: T ra mnh cn c
tn nhim, t ra kh nng chuyn mn ca mnh vn c
khng nh. Ngoi H Ni, thiu g ngi m h phi iu
mt i nhc 24 ngi ra lm ci g cha bit. Vy l ti
thu xp ln ng. Ti cng khng ng ln i ny l mt i
khng tr li nn b mt ht ti liu, sch bo, t a m
ti mua cho on hc tp, ng tic nht l nhiu vt k nim
nh sut 15 nm i lnh ca ti, nm trong hai chic thng g
ng giy Trung Quc vin tr. Nhng ti mt ra i l
khng tr v, khng mt cht luyn tic, thm ch khng bao
gi quay li mnh t m ti lin tc ng v kch i tn
ti sut 10 nm! Ti cn nh nh in nhng cp mt t l,
nhng cu ni tht vng khi gp ti cng trng E.95 ca
Hng Nga, Minh Hu, Hoi Thu, B S, ng Th... Lm sao
anh ko bn em ra vi! Hoc: Th l anh Hi thot thn mt
mnh ri! Ti ch cn bit ng vin: Ni by, i vi thng
ri v ch ai cho i hn m thot vi chng thot! Trn
ng v th , ti lun ngh ti h. Nhng v cng, ca s
lm ng s lm g khi c dn nhc b iu i? Phi chng
h ch cn l cng nhn xy dng, ph h, ngi y xe b
ban ngy, ri bui ti xung ln tri ht cho chin s nghe vi
chic phong cm ca Dng, ngi nhc cng c nht c
chn li tip tc nh l lc cn thit!

i nhc do ti v S Lc ch huy ri ra n H Ni.
Nhim v c giao kh quan trng: on kch ni Tng Cc
Chnh Tr (o Hng Cm lnh o) ang dng mt v cho
mng i Hi ng kh s.

Cha bao gi nhn lc v ti lc c iu ng tp trung
v dn dp n th. Bn on ca ma, ngoi ci inh Ting
Ht Bin Thy ca ti l mt lot tit mc v chin thng, v
cng n tri bin ca ng, ca Bc. Bn on kch dng li
c cnh chin u trn i A1! Nhng ch ni khng thi
th lm sao to c kh th? Vy l v kch ni li c mt dn
nhc ng, g, dy, g ngi fosse dorchestre ph ha.
l v Trc Gi Chin Thng, mt v m ti on
trc s phn ca n s ra sao. N khng th tn ti nh mt
tc phm vn ngh v con ngi n a ln sn khu l con
ngi chng ging ai v hnh ng sn khu dm tnh cm
vo khng kh ng ong n inh tai nhc c. N l chnh tr
ch khng phi ngh thut. Tuy nhin, ti nh nng hn gp
ma ro. Chng my khi c tm mt ba cho ! Ti yu
cu b sung nhc c ny, nhc c khc. Cht ni, on no
cng ang dn dp lm ln cho mng c! Cui cng,
nh b sung bng cc em hc sinh trung cp ang hc mt
vi nm g . Ti cn nh 2 anh chng T (trompette), Hu
Xun sau ny tr thnh ngh s ln do sm b cy kn

130
Hautbois thi cho ti trong dp m mi ln b ti v S
Lc nhn nh do thi khng ra nt c lc chn nn xin b
cuc. Ring anh chng T do vng by ra v khng thi c
nt pha dise b ti qung c ci gi nhc vo u chy
mu. Ti b kim tho, phi nhn li nng ny!

Ni cho ngay, ti qu c li dng ci dn nhc giao
hng tp p l ny luyn li ngn ngh, th nghim
vi suy ngh sng to ch chng rung ng g vi ci mnh
vit. m nhc cho sn khu v in nh mi sau ny ch c
dng thay ting ng khng hn khng km! m nhc, tc
k ca tnh cm, cui cng ch cn l phng tin gy khng
kh! ui bt: m nhc! Bc chn gin ip leo hng ro: m
nhc! nh ri cc nc: cng m nhc! Khng bao gi mt
o din bo nhc s: Hy a ra cc ch m nhc cho
nhng nhn vt chnh. Hy theo din bin tnh cm ca nhn
vt m pht trin ch . Thm ch c n nhng gala, i hi
nhc lin hoan Pop, Rock...ci ngi ta mun c, mun hng
chnh l ci... khng kh! My ai ch n khc thc, n
li ca, n ngha? Cng khng ai n k thut ht
ph
1
[8] hay khng? Phi kh, ha m ra sao? Mu sc dn
nhc th no? n vi nhng bui gi l ha nhc , c
qu nhiu th b nghe, qu nhiu th b xem cui
cng, v nh chng bit mnh nghe, thy nhng th g?

1
Ting Php: faux sai, lc iu.
Tr li vi dn nhc tri cho...ti c bm st tng
mn mt ca v Trc Gi Chin Thng, c xoay s sao cho
v din c thm khng kh chin u, anh dng, ho hng
bng c mt tp tng ph dy nh mt bn giao hng ch
ni dy thi. S Lc th tot m hi dn dng nhng g ti
nn ra m trc kp lp ghp vi s nhc cng m sau
ny gn nh chng ai theo c ngh nhc cng n cng
nhng mu nhc khng u, khng ui, khng ch c th
ct bt hoc nh li (reprise) ty thch. Cui cng, v din
ri cng xong.

on kch ni Tng Cc Chnh Tr c bo ch khen ngi,
tung h ht li. Sau m ra mt long trng ti Nh Ht Ln l
tip tc pht huy chin qu my m lin sn khu Nh
Ht Nhn Dn ri i cc n v, cc qun khu, s on biu
din cho mng thnh cng i Hi! i u cng c dn nhc
ngi chch mt bn sn khu (dng ngoi tri v, ngoi H
Ni ra, sn khu no cha ni c mt trn nh i A1!),
nh ln nhng khc nhc, minh ha thm cho tinh thn
chin u anh dng tuyt vi ca chin s in Bin mt cch
ht scv duyn! iu ny cng d thy khi cc nhc cng
mn tr v n v khin cui cng dn nhc gn nh
ch cn nh unisson, ch yu ch to tit tu bng trng, m,
phng la! th, chnh ci dn nhc l l bn sn khu li
phn tn ngi xem kch. Tr con thng thch ngi gn dn
nhc xem kn, xem trng, ngm ng bt nhp, ma gy (ch

131
huy) tht mm, tht do hn l xem din vin kch ang c
gng bt chc cc chin s lt vo ca m, bng b thng
binh, b ln, l, toi, chy o o ln nh i A1 cm c!

Ti c ngh rt sm l sn khu kch ni, nu cn dng
nhc, khng nn dng nhc sng (d c fosse dorcherstre)
v khi l l trc sn khu, d chi c tht hay nh dn nhc
Philadelphia cng ch lm phn tn t tng ngi xem kch.
Lc ny c th nh i pht thanh thu thanh h, nhng pht
ra bng ci g th khng c. My ghi m (magntophone) l
th cm t nhn x dng
1
[9]!
Sau ny khi kch ni c x dng m nhc qua bng ghi
m (bng my c quan) th li vp phi h thng tng m, loa
phng thanh, hu ht u ca...Tu! Nhc pht ra t hai ci
loa st c lo nho, lc cc n pht khip! Nh s lc hu v
m thanh y m thi hn phc v Trc Gi Chin Thng ca
ti c nghim nhin ko di! D g i na chng ti gp
sc c hiu qu tuyn truyn v s thnh cng rc r ca
i Hi ng.

V ti tranh th thi gian ngh ti H Ni vn
ng cc cn b lnh o vn ngh c nhn thc tin b ngoi
qun i ng h ci chnh ngha rt lui khi i vn cng
lnh ca ti. Ti ni ra tt c nhng g phi cn rng chu

1
Chnh nhc s Nhun cn phi ng k my di danh ngha c quan Hi
Nhc S.
ng, phi ng kch, phi lm n gi di. Bng nhng dn
chng c th v nhng cn tr, ph hoi, ti c khng t
ngi c chc c quyn cm thng. Hai ngi m ti tin
tng c kh nng gii thot ti khi ci a ngc vn
ngh qun khu IV l Lu Hu Phc v L Lim. Lc ny
Lu Hu Phc l v trng V m Nhc v Ma cn L
Lim l trung ng y vin, trng ban Tuyn Hun Trung
ng ng.

Sau cuc gp g c mt bui ti ti nh ring L Lim, c
hai ng u thng nht kin: Ch c mt cch l rt T Hi
ra ngoi ny tc l ra H Ni.

Nhng i u, v u vn l chuyn phi bn, v ti vn l
qun nhn thuc Qun Khu qun l. Tm li, cn nghin cu,
cn nhc ko bn qun i phn ng. Ton phng Vn
Ngh thuc Tng Cc Chnh Tr lc ny c kin ton.
Trng phng l H Nh Quang, mt cn b chnh tr chng
c mt xu vn ngh dnh ti. Cc tr l, sau khi loi b
hng lot nhng k c vn nh Phng Qun, T Phc,
Hong Cm, T Hu Thin lc ny l nhng tay v ti bt
tng, hoc c cht xu ti cn th c hi ch ngha s mt. H
ang tham mu cho Tng Cc mt cuc ci cch n tn
gc cc on ngh thut vi hng gn, nh, l, ly i i
lm c s, ly hng dn phong tro, ly ca ma lm
chnh vv... Tm li, ly ci v ngh thut lm ngh thut,
phc v kp thi l chnh, cho qun chng cng nng n

132
nhng mn n r tin nht! Chnh s ging co trong phng
hng xy dng vn ngh qun i ny y cc on vn
cng vo ng ct. B tc trong ni dung, mu thun trong
hnh thc t chc, trao s phn hng ngn din vin vo tay
cc ng on trng lp trng v sn vng vng ti mc
thy cc din vin hng ngy chy gam, tp th, pht m , ,
a, a...luyn ng tc c bn vvu l...nh hng ngh
thut t sn! Cc v cha tng l ngh s nh Trnh Xun
Ngi, L Tn, Nguyn Thnh, Nguyn Trn ... v nhiu nhiu
ng Bn, ng Gh, ng Mt, ng Xoi... g g na, khng m
xu, mi khi i hp cc on trng Tng Cc u nht t
hua-ra ci phng chm x l cc on, u ng thanh
ph phn ci t chc cng knh, xa ri chin s (!).

c bit nhng anh ch em c i hc, d ch l dm by
thng, v on, i vi cc ng ny, u tr thnh cc phn
t phc tp, gy ri, i hi nhng iu phi thc t, thiu
quan im qun chng. Trc mt, ng yu cu chng ta
lm vn ngh th chng ta ra sc cng hin, nhng khi ng
bo ta lm vic khc hoc iu ta xung n v chin u th
ta li tr v vai tr ngi lnh cm sng ca mnh! iu ny
c ng ng Ngc Vn, mt ct cn lnh o vn ngh,
cnh tay phi ca Cc Tuyn Hun v Phng Vn Ngh Qun
i, tay chn ca tng Hong Minh Thi, (ngi u tin c
sng kin nht anh em vn ngh s trong chung tru), b th
kim on trng on vn cng Qun Khu IV, tuyn b
trc hi ngh Tuyn Hun ton qun mt cch rt c...ng
tnh nh vy! C iu, ti phi cm n ng, v khi nhn thy
ti ngi ngay bn cnh ng cha li mt cht: May ra th
y, lm vn ngh ht i ch c ng ch T Hi! Ch
may ra ca ng, v sau ti cng ngh cng thy ng. ng
tin on c con ng khn nn m ti s phi lin tc
vt ln hnh ngh cho n lc v hu m khng b... vo
t!
V sao?

Chnh trong giai on ny, khi ti tng mnh c gii
phng th li l lc ti b ri vo vng lc xoy ca nhng
cuc tranh ginh, nhng v git ngi khng gm m ti
phm khng ai khc chnh l nhng k sut i coi s hiu
bit v thng minh l... k th khng i tri chung, nhng k
lun tng nim li dy ca nhng Xt, nhng Mao, nhng
Trn Ph l tr thc khng bng cc phn.., l tr ph a
ho o tn gc trc tn r.

Phi ni trong s t vi m m ti ly cho ti t khi mi
cho i c nhiu im kh ng. ng nht c l l li tin
on: Ti lun c qu nhn ph tr, d nhng ngi ph
tr ti sau ny hu ht chng nn ng nn tng g, in hnh
l ng L Lim. Ti cng gp may nh s... v t chc ca V
T Chc lc by gi.

S l trong lc ti ang lang thang cng on kch Tng
Cc i khuych trng s thnh cng ca i Hi th c lnh:

133
Gii tn on vn cng qun khu IV, sp nhp vo on khu
V cng ng qun Ngh An!

Dn nhc v mt s nhm ca, ma c lc ra, ai kh nht
th a v Tng Cc, s cn li cho...chuyn ngnh hoc gii
ng. Th l ci gi mong i ca ti ti. Nhng v ti l
ngi ca qun khu IV nn ni lo phi tr v qun khu
nhn lnh iu ng, ly giy t, lm th tc vn cn .
Tng lai chng ha hn iu g may mn bi vn ngh s
chng ti chng l ci qui g vi ci Phng Chnh Tr, ci Ban
T Chc qun khu. ngi ta ch cn c vo ci lon trung
y ti eo 6 nm nay phn cng tc m thi, cha ni
n tr c : Cho tn tr thc tiu t sn i...thc t lao
ng, to iu kin cho ng ch i st thc t, st cuc sng
hn! nh tng p dng vi nhiu vn ngh s khc. Ni
trng ra l khng cho my lm vn ngh na!

Ti li chy n ng L Lim, li trnh by nhng iu
kin thun li v kh khn ca ti, nu tr v Qun Khu. Lc
ny chnh l lc Ban B Th trung ng ng ang c ch
trng ci t ton din cc t chc vn ngh ngoi qun i
sau v Nhn Vn ri v Hu Nhn Vn (bo Vn) bng
cch tng cng mt s cn-b-ng-vin-vn-ngh-s-qun-
i sang cc c quan b Vn Ha v cc Hi. Nhn danh Ban
Tuyn Hun Trung ng ng, ng L Lim k quyt
nh iu ng mt lot vn ngh s ng vin qun i v
cc nh xut bn, bo ch, trng nhc, cc hi ngh
thut...Nh quyt nh ny m nhng T Bch Hong, V
Cao, V T Nam, H Mu Nhai, H Minh Tun, T Hi...
c bit phi t qun i sang cc c quan khc. Chao i!
Mng nh c v Si Gn vi cha m v 6 a em ti.

Tuy nhin ti vn lo cho hai ch tng cng. Liu ti c
tr thnh ti phm vn ngh vi nhim v mi khng? Ti
s l nhc s ch thc hay t bin mnh thnh mt tn sen
m vn ngh? Cn nhc mi, cui cng ti chn Nh Xut
Bn m Nhc v M Thut, ni c phng dnh cho cn b
khng nh ca. Nh xut bn ny s 94 T Hin Thnh, ch
my bc l ti nh tp th 51 Nguyn Bnh Khim, ni ca
v ti lc ny tr thnh din vin on Kch Ni Trung
ng, sau khi tt nghip lp o to nghip v di s
hng dn ca o din Lin X Vaxilip. Ti tr thnh nhc
s dn thng t .

Ct bin sao, m, qun hiu, qun hm...,ti thnh cn b
bin tp nhc vi mc lng trung y bit phi (mt ph cp
thm nin theo qui nh) sut 15 nm cho ti ngy gii
phng min Nam 1975 trong ci c quan lun thay tn, i
ch n chc ln. Lc tch, lc nhp, lc mang tn M Thut
m Nhc, lc m Nhc ring, M Thut ring, lc li thu
tm c Vn Chng vo thnh nh xut bn Vn Ha, sau
cng l nh xut bn Vn Ngh. Mi cuc thay i u ko
theo cc cuc u ginh git nhng chic gh gim c,
trng phng. Ti tha kinh nghim khng nhn bt c

134
chc v g, thm ch lun lun t h mnh: Ch giao cho ti
lnh o m hng ht vic y! Ti quyt khng ri mc
ch t ra l s cho tt c chng my, nhng thng nhn
danh ng ca chng my, nhn danh quan im lp trng
v sn ca chng my dm tao xung t en, cho chng
my thy Tao c kh nng t vn ln v vn ln trn
mi mt, chng cn n ci ng lng ca ng!

Trc mt, ti phi lo thu vn, tp hp li ci gia nh
khn kh t lu t tn khp ni. Lng t i v c mun lm
cho chng n bit tay, cho chng n tc in ln thc y
ti thc hin c mt s vic m ngi khc c khi b ra c
5, 10 nm cha chc lm ni. l gy c mt uy tn
chuyn mn gia t th v to nn mt t m gia nh,
kh y tin nghi, nm chnh nh gia mt ph ln!

Cng chnh cuc ua tranh tng i t do hn trong i
lnh tng cng ny cho ti nhn thc c cuc i
hn s ca ti cha th chm dt! Ti s tr thnh mt
hng hn nu lm ng vai tr tng cng lnh o, ngha
l tm mi cch tiu dit nhn ti, hn ch ti a ci g l Chn,
Thin, M. Ti cng c th nhn dp ny, vnh vin ri b vai
tr lnh o m t lu, ti v cng xu h khi nghe c
bao iu k ti cng sn mi ni, mi lc, c bit t sau ci
cch rung t v sau v n p anh em Nhn Vn Giai
Phm.

Ci tt ng vin t nhng nm 1960, manh nha
mang theo quyn v li nh i hc nc ngoi, bt ln
chc, ln lng nn ng vin i vi qun chng, l k n
trn, ngi trc, v ti bt tng v ng ght nht. m mu
t khai tr mnh khi ng bt u t nhng nm 1960
c tin hnh m p. Nhng l chuyn v sau cn lc
ny mun g th g, ti phi tip tc hon thnh ci nhim v
ng giao l tng cng lnh o! Ngha l, ti phi c
gng sm nt vai kch hn s mt thi gian na trong cc vai
cng ph, cng m nht cng tt. Hn th, v bit n nhng
ngi ra tay cu vt ti khi ci a ngc vn ngh qun
khu IV, ti cng cha dm c hnh ng g lm h phin
lng v sn phm tng cng ca Qun i m h gii
thiu li l th...kh nhai sao? Chnh nh h, ti trt
c ci mc qun nhn cch mng, nhy vo mt sn khu
cuc i ln hn, rng hn tuy cng lc nhc loi din
vin, trung c, gian c, mt , mt xanh, mt trng, mi
mu sc.

Vi cnh chn t chn ro tr li sn khu ln H Ni
mt cch cc k may mn, ti c sm mt vai ht sc ph
trong x hi: Lm mt cng chc tt trong c quan v lm mt
nhc s thc th ngoi i, khng m tng t ho a v g,
d nh nht. Ti c to cho mnh thnh th chng ng quan
tm ca... bt c ai, tr nhng nh ht, cc xng phim, cc
on vn cng ln, nh ang x n g ca s nh 26B ph
Hu ca ti!

135
Th l qu , qu tt, qu hnh phc ri!

Vy l nh ci v t chc ca t chc gia ba h thng
ng Chnh Quyn Qun i, ti t mt qun nhn nhc
s ng vin bng c quyt nh ca Trung ng ng
iu v tng cng cho bn chnh quyn, khi ang cng tc ti
on kch Tng Cc Chnh Tr.

Mc du c quyt nh do trng ban Tuyn Hun (nay l
ban Vn Ha T Tng) ng du hnh ch nht hn hoi,
nhng giy gii thiu sinh hot ng t c s th ti... khng
c! L do: mun c mnh giy ny ti phi tr v Qun Khu
i mt vi hng ngn kh khn phc tp, thm ch c th b
ngn cn s ra i qu tt p ny, d h chng c cht g u
i mun gi ti li!

Mt to bo hnh thnh trong ti.

Sau khi trao i vi mt s bn cng ch hng, ci
nung nu t lu nhng khng tm c li thot nay c th
thc hin: Tranh th c hi c mt khng hai ny ri b ngay
hng ng nhng k tin phong n gian ni di mt cch an
ton, hoc t thng tch nht.
Vic ng vin xin ra ng cn t hn ng vin b
khai tr. C hai u l tai ha khn lng chng nhng cho
ti, m cn cho c v con ti na. Cch ng i x vi
nhng ngi ly khai kiu Hu Loan, Trn Dn, L t,
ng nh Hng... nham him, phi nhn tnh th no lun l
li cnh co cho ai c t tng vo ng li b ng hoc
b ng khai tr. Ngay c d lun x hi (c ng nho
nn) cng ln n nhng ngi nh th, coi l phn t nguy
him, thm ch khng bng qun chng bnh thng. Cht
ni, l vn ngh s ng vin th kh c ai khng b mc
by cng sn khng t th nhiu? Tr nhng tn ct cn
khn nn, cho ti hm nay vn ta hng k thnh nhng
qu thc ca ch , vn tip tc bc thm ci ch ngha
dit chng b c loi ngi ln n, cn c bit bao ngi ch v
mun tn ti m phi sng hn, ngh hn v lm vic cng
hn sut bao nm tri!

Ti ngh ti nhng ln phi cn rng nn lng trc hnh
ng git ngi, k c git nhng ng ch, b bn ti trong
cc cuc chnh ng, chnh qun, nht l trong ci cch
rung t. Ti ngh ti s phn nhng ngi thn, h hng
v bao ngi quen bit b cp sch nh ca, ca ci trong cc
th ci to ny n, ht ci to cng thng n ci to t
sn. Ti ngh ti bao ng nghip, ng kha b mt ht
ch v b...ch bt trong chin u hoc do c nhng tng,
nhng sng to khc ngi nh trng hp mt s ng
nghip trong nhm Nhn Vn, t Mi. Ti li ngh ti
nhng v t, tng, nhng b m nui b i sut cuc khng
chin 9 nm chng Php cui cng b u t, b truy bc bng
nhng trn n hi ch ri b bc t, b x bn bi cc ta n
ca my ng b nng dn...

136
Ti n li c qu trnh ti sng hn th no khi trn
cng v ng vin phi cn rng chp hnh ngh quyt chi b
do ba tn cp y v hc lnh o... Vy m, ng vin T
Hi thot cht, thm ch cn c tn nhim tng
cng lnh o cho bn nhn dn na!

Nhng cu hi t ra vi ti lc ny l c nn tip tc
sng hn, sng vng, d mi tn ti khng? C nn cng
chu trch nhim vi nhng k ang nhn danh ng m
nhm mt t hng mi ci ch ngha khng in, v hc, v
o, v l, v lun mi khng? Nht l mi thng tin v ch
ngha cng sn, vi cu khu hiu khi hi Proltaires de tous
les pays, dispersez-vous!
1
[10] trn lan khp th gii. Ti
ngh n cc v Khrushov cng khai vch ti Stalin trong i
hi ng CSLX, tip n v n p m mu Budapest, v
xe tng Lin X tin vo Praha..

Ni trng ra l ti qu ngn nhng li ha hn ho huyn,
phi l, phn khoa hc... ca nhng ngi cng sn cung tn
hay cung quyn lc? Ti thy phi t b khng thng tic
ci t chc bt ti gt u theo mi ch th, k c gt u ng
b ngi vo t khng xt x. May l ti cha gp trng
hp phi gi tay ng bn ai bao gi.

1
V sn tt c cc nc, hy bng nhau ra! (ting Php).
Ch ng ngoi ng, ti mi c iu kin ngh v lm
theo mnh. Ti cho rng vi ti nng ca mnh, lc by gi,
d ra khi bin ch Nh Nc, ti cng tha sc sng, chng
l thuc vo cp y no, vo b phi no.

Ti s khng cn phi i hp nhng cuc hp ph bin cc
ngh quyt thu hi rung t va mi chia xong tay cho nng
dn bt h vo cc hp tc x, a vo tp th my ci
my khu tng ca nhng ca hiu may, tch thu ca hng
ca nhng ngi b coi l giu c sau khi chp cho h ci m
t sn, k th giai cp...Cn c ngn vn chuyn v l, c
ngn vn ti c ty tri na nhng khng mt c nhn, mt
B Chnh Tr, mt Ban B Th no c li xin li nhn dn hoc
c mt vn bn no cng nhn ci qu kh y ti c vi t
Nc vi Lch S! Nhng sa sai lt vt v sau nh phc hi
danh d mun mng cho nhng ng nh Kim Ngc, b th
Vnh Phc, nh Nguyn Hu ang... hoc kt np li Hong
Cm, L t vo Hi Nh Vn, cho in tc phm ca Trn Dn,
Phng Qun... u c lng l lm, cng nh lng l a
hng Hong Minh Chnh, V Th Hin
2
[11], L Huy Vn
1

[12] vo t chng cn xt x... !

2
V th Hin (1933), nh vn, nh bo, b t trong v nhm xt li chng
ng (1967-1976). T 1997 sng ti Php, c bit n nhiu qua tiu thuyt
Min Th u, hi k m Gia Ban Ngy.

137
C th ni cha bao gi ti c dp kim im bn thn trn
cng v ng vin su sc n nh vy, cha bao gi ti
nhn ra mnh chnh l k va c ti va l nn nhn r rng
n th v ti mong c tr li ng trong hng ng 70 triu
qun chng nhn dn nh trong nhng ngy him c trong
i ny. Vy th, nhn c hi Trung ng gii thiu m c s
(chi b) li cha gii thiu ny, sao khng tranh th o
thot? Nhng qu tht, ti cng hi...ht v cha dm thi
tip tc...sng hn!

Th nhng nh th Tri nh, khi ti toan tr v Qun
Khu ly giy t, lm th tc i khi y th n v ca ti
gii tn! Mt s, k c chnh tr vin kim b th ng Ngc
Vn c tng Hong Minh Thi, k t th ca vn cng
Qun i ra quyt nh iu v on ca ma Tng Cc
Chnh Tr v c bt...tng on trng lnh o lun ba
bn on ca ma, kch, ci lng. Tht ra, cng c mt ln, do
b thc bch qu, ti n gp ng b th c khi ng chuyn
hn v H Ni, ng xin ng xc nhn cho ti l ng
vin. ng khng nhng khng n y trch nhim cho ht
Tng Cc Cn B li Ban T Chc Qun Khu theo thi
thng, thoi thc, m cn ln ging ghp ti vo ti v t
chc khi hai, ba ln c lnh Qun Khu gi m khng v

1
Huy Vn (1931-1969?), o din in nh vi phim Mt Ngy
u Thu, b t trong v nhm xt li chng ng(1968-1973).
Hi k ca mt thng hn
nn by gi mi xy ra tnh trng mt lin lc th ny! D sao
th iu kin thot khi ting phn ng c.

Ti lin a ng gim c kim b th ng nh xut bn
m Nhc v M Thut Nguyn nh Tnh ti gp ng b th
c ca ti ba mt mt li cng xem xt s v. Kt lun: R
rng ng ch T Hi vn thit tha vi ng. Mi trc trc
giy t c gy hu qu th no, ng ch T Hi cng khng
phi chu trch nhim v bo co t chc. T ch cn
chuyn xc minh xem ti c v t chc hay khng, khi ti
ln chn khng quay li Qun Khu lm mi th tc cn thit?
V trong chuyn ti chuyn cng tc, ai l ngi c quyn
iu ng? Chuyn ny lm tn khng bit bao nhiu giy
mc, cng vn i, li sut hai ba nm tri gia cc c quan
gm nh xut bn, b Vn Ha, Tng Cc Chnh Tr, Qun
khu IV... May cho ti, chnh s ngu dt v quan liu, chnh ci
th trch nhim chng ai chu trch nhim cn tn ti n
hm nay ra mt trng hp khng tin khong hu: Ti
tr thnh mt qun chng c sinh hot ng.

C nh th, ti tip tc sng lng l con c vng.

Hp ng vin vn ngh s th Tuyn Hun Trung ng
triu tp. Hp chi b c s th...cn ch giy gii thiu ca
ng y c s c ang qu trnh gii quyt! Chng phi
ng vin cng chng phi qun chng. iu li ngay trc

138
mt l ti c min mi trch nhim ch chuyn tm lm
ngh...

Tuy nhin, m u mt giai on mi, vo mt vai mi,
trn mt sn khu mi, vi nhng bn din mi, ci g ang
ch i ti?

Liu s nh i ly t do, liu nh sng -mi-hn
ca ti c thnh hin thc, c xng ng vi s tr gi ca ti,
ca gia nh ti hay khng?

10.
S TR GI QU T
CHO NHNG VINH QUANG
CAY NG

c v H Ni lc y vi ti, l cuc i i.

Vic u tin l phi kim mt ch v ti v ng Mai
Thng, ph trch bin tp ci lng khng th sng chung
trong cn phng 12 mt vung do c quan b tr c. L dn
Nam B v lnh chuyn ngnh li c cp bc thng y, ng
c sp xp v nh xut bn m Nhc sut ngy... nu
nng t tht cc, tht mo... trn ci bp du nh xu t ngay
gc phng lc no cng sc mi ti, mi du hi v mi ru
m ti rt d ng. Cho nn ti b ht thi gian u i kim
mt ch ring.

Cng li mt dp may him c trong i n vi ti. Ti
gp mt ng ng Lc Qun c nhng dinh t, hin l
nhn vin lu dung ca S Nh t ang i kim tra cc
ca hng b ci to phi ng ca. l Nguyn c Hu,
n nhn s mt ca ti, du i vi nh nc, anh l mt...tn
o ng! Anh bo ti lm n trnh by hon cnh v con

139
khng ni n , cng tc quan trng (sng tc), khng qun k
khai bao nhiu hun chng, tc phm ri a cho anh. Hu
chy ngay c cho ti mt ca hng ti mt tin Ph Hu!
Ch c ba ngy. Li b th ng y Trn Minh Sn khu Hai B,
kim trng ban Ci To Cng Thng k vi cu ph bn
cnh: Xt hon cnh ng ch T Hoi, duyt cp cho ng
ch tng mt ca ca hng Bnh Minh c th yn tm
sng tc.

Ngha l phn phi nh ca cp c cng do ng
quyt nh. i! n ng nhiu qu! Vy l gia ci ph Hu
y ca tim ng im m bng dng mt hm c mt anh b
i (ti chng c b thng phc no) xe n mt ci bn,
mt ci gh v mt tm phn c nhn cng hng chc thng
giy t, h s lng cng ca c quan m ti chng hiu trong
ng nhng g, nhng cng ra v mt b phn c quan
Nh Nc no mi chuyn ni lm vic! Gia sn ca ti
ch l mt ci ba l Trung Quc kim...gi u! S d c v
t nhp tc th ny l nh kinh nghim ca ng Nguyn
nh Tnh, gim c nh xut bn. ng cho bit: Trong lc
ny, mnh ai nhanh chn trc, ngi y c. Cc ca hng
hin ang do ban Ci To Cng Thng qun l, h bn
giao cho bn Nh t th n ma...qut! Trn c c vn
ci n m gii quyt th vn l nht thn nh th, ba quen
bit! T cng phi dng chin thut ny mi chim c ci
garage ca mt tay t sn y!

Thi cha c l t lt, n hi l, mi vic u gii
quyt theo nguyn tc t bin t din ca cc c quan
rtv nguyn tc, nhng cch tht s trong sng gp
ngn ln nhng nguyn tc ra v nguyn tc ca cc c quan
cng quyn ngy nay! Th l ln u ti c nh, c nh ng
hong, c nh ngay ph chnh, c bit l c nh sau 18 ngy,
tnh t ngy bit phi sang... nhn dn! Nh ci nh ny
m ti n c ba a con v, lm khai sinh (khai pha v
chng nh ni chng sinh ngy no, thng no ngoi nm
sinh... tng i chnh xc) cho chng c i hc. Cng nh
ci nh ny m ti n nn lm ra, c sng vi v con
nh mt gia nh ch thc. Ti bit n anh bn c Hu sut
i. Ti cng bit n c ci ch k ca ng Trn Minh Sn d
ng nhm ti l nh vn T Hoi, k cho ti ci cu bt
vn ti nhng g ti hng m c.

Ti cng bit n cc ng Nguyn nh Tnh, Nguyn nh
Qu, Mai Thng, nhng ngi ng h ti ht mnh. Vi
ring ng gim c nh xut bn m Nhc v M Thut
Nguyn nh Tnh, cho ti khi thi th thay i, ng tr
thnh mt cn b khng ngh ngng, ngi chi xi nc
ch v hu, ti tht c bit c tnh cm v thng hi. S l
ng thuc loi lnh c tng cng sang cc c quan t
tng ca ng nh hng trm con ngi v tn tui, v
ngh nghip ngoi ngh... chnh tr vin! ng l chnh tr vin
tiu on c thi gian lm ch vn nn c iu v ...

140
vn ngh vn ci b Vn Ha. Vi l c chnh tr l
thng soi, ngi ta giao cho ng chc gim c nh xut
bn M Thut v m Nhc y nhng phn t khng ng
tin cy gm hng lot ha s, nhc s chuyn th c nhng
hng th cha! Lc , B Vn Ho t trn xung di,
ngoi ng Hong Minh Gim, b trng m chng c quyn
g (ng l ng vin ng X Hi
1
([1]) cho n lc cht), tt
c cc v th trng, v trng, v ph, gim c, thm ch c
trng, ph phng sau v Nhn Vn Giai Phm u l cn b
chnh tr, c bit l nhng cn b tng lm Cng An v...ch
vn!

Cng vi cc ng Mai Vy tnh y vin ph trch Cng An
H Ty, Trn Vn Hi ph trch t chc cn b, V Hng
Cng trc l Cng An di s lnh o ca ng H Huy
Gip th trng kim b th ng on, mt lot chc v cc
trng, v trng chuyn nghnh ngh thut, cc gim c
cc nh ht, cc c quan xut bn, cc on ngh thutu
c trao vo tay nhng ng cn b chnh tr nh L Thng,
Phm Ngc L, Phan Trng Quang v hng l hng lc s
quan, cn b lo thnh (c tht v...dm (nh b Chu cc
trng Cc Xut Bn, hoc ng Hng Vit, gim c xng

1
ng ny c Dng Cng Sn lp ra t cui nm 1944 nhm li ko
tr thc i vi Mt Trn Vit Minh (bnh phong ca ng Cng Sn), sau
nm 1945 n mi mi l mt ng b nhn.
Phim n Chiu, ng ny sau b t v... tham , h ha, khai
man l lch).

H l nhng ngi Thin li ch u nh y khi c
t vo nhng v tr ny. Nhng khi h tch cc cng tc
thi thi, vn hc ngh thut khng cn bit chy ng
no. Ri n lc ngi ta m thm xem li cch i x vi vn
ngh s cng m thm nh th phc hi t cch cng dn
cho nhng ngi v ti theo cch bao dung, khoan hng. Ti
tht au lng khi thy ngi ta phc hi cho Vn Cao bng
vic cho sng li cc tc phm trc cch mng v khng
chin chng Php. Vy t nm 1954 ng vit nhng g? Ti
sao ng khng c c bn Sng L th hai? Ti nh nhng
bui ngi vi ng, a vi tp nhc ca ngi khc
ng...trnh by ba. Ti lng nhn ng ung ru sung, nghe
nhng li ng ni chng ra u ra ui, chng ra say ra
tnh.Ti ngy ti vo Nam, 1975, Vn Cao vn cha c in
tuyn tp v v ba cho chnh cc tc phm bt h ca mnh.
Vn Cao cn phi sng lay lt bng ngh v ba, minh ha th
cho ngi khc th chuyn khai tr Trn Dn, L t, Hong
Cm, ui h khi bin ch xt ra chng... nng n cho lm!
Cc cn b bin tp ca nh xut bn khi a cho Vn
Cao...v ba, trong c ti l ngi tch cc, hoc a cho
Trn Dn dch Nhng Ngi Chn t (vi iu kin khng
c tn tht ca ngi dch) khng phi khng gp kh
chu. C ln ti sut khn nn v phn i qu kch lit
mt...nhc s dm khi anh ta ph bnh ti thiu cnh gic, rng

141
ba do Vn Cao v khng hin thc, cn nhiu biu tng
hai mt(?!) May m ti c gim c Nguyn nh Tnh v
trng phng bin tp nh Qu tn nhim gn nh tuyt i
nn mi thot nn. Ti c coi nh th c vn chuyn
mn ng tin cy nht v c cp bc cng nh ng lng
cao nht phng bin tp, ch thua ha s Hunh Vn Gm
tng l tnh y vin nhng li mang danh...ha s nn khng
bao gi c giao lm lnh o!

Thi th v nhim v bt buc cc v gim c, v trng,
th trng mun hon thnh nhim v u phi chn mt s
tay sai c ngh (tc va chuyn va hng!) m ngoan ngon,
gi bc ln l...chuyn vin. Ti thuc loi chuyn vin v
lm sao cc v c th duyt c mt tit mc thu a do
cc nc anh em Lin X, Tip Khc gip in min ph, lm sao
cc v c th c nhng bn nhc ca cc tc gi gi ti.Ti
thnh k gi d bo vng ca cc v ch nhm mc ch tranh
th vit v vit. Vic c quan ti gn nh ch cn lm bng
ngn tay... t!

Lc ny, khch hng n 26B ph Hu nhiu n mc ti
phi t chi nhn n t hng. Cc nhc s mi t nc
ngoi v nh Hong Vn, Chu Minh, Huy Du... mi sau ny
vn khng ng khch bng ti. Mt nm ti phi vit cho
cc on vn cng, cc trng, cc xng phim, cc nh
ht vv... k khng ht. Tt nhin, tin cng vo nh nc. V
chng con ci ti n tim u u, n ni cng an phi bo
co hin tng kh nghi y cho ng on Hi Vn Ngh lc
ny do ng Hc Phi
1
([2]) ph trch. Qun o th may sm
ton xn, ch nht no cng din bnh vo ra khch sn
Rex dnh cho khch quc t nh ti xin c ci cc c
bit dnh ring cho mt s rt t vn ngh s, tr thc ln,
ch ti ch l loi vn ngh s tp riu v, nu nh gi trn
ng lng ch vo loi...i ch nhn dn anh hng
2
([3])!
Tuy nhin trong nh ti y piano, radio loi cung cp cho
b trng (xin tiu chun do ng L Lim k), v mt xe
p m, chng mt xe Favorit, l nhng vt tiu dng siu
hng thi y, cn tin mt lc no cng c vi xp trong t,
tiu g c vic ly. Nhng bit tiu g, sm g hn, khi tivi, t
lnh, my iu ho nhit lc y ch c trong... khi nim v
thnh thong c thy trong... phim!

c c nhng ci , ti phi tr gi t, nhng t
nht cng c khi ci c: c hnh phc gia nh,
c nh ca, tin bc. Thu hoch ca ti so vi phn ng
anh em nhc s khc lc y chnh lch n... 4 s khng.
Lng ca ti l 85 ng nhng bn quyn nhc vit thu
bnh qun hng thng 1.200 ng. Vy th cn g phi phn
i ng Nguyn nh Tnh khi ng y ph bng bt vo

1
Hc Phi, tn tht Chu Vn Tp (1915), nh vn, nh son kch.
2
Xin ghi li y bi th khuyt danh thu y: Tn n l ch vua
quan/ Nh Th l ch trung gian nnh thn/ Con phe c ch ng Xun/
Va h y ch nhn dn anh hng.


142
bn tho ca cc tc gi ng knh nhng iu ngu xun, khi
ng duyt li ca ca mt bi ht m chnh ng chng hiu ni
ci hay, ci p l g? Ti lm ng vui lng bng cch t mnh
cha i vi t trnh by li vi tc gi sau, mc du bit
vic lm ny l xm phm quyn tc gi. May l bn b cng
hiu ni kh ca ti v h cng chng ham h g my bn
nhc in vi vi chc ng bn quyn lc y gi l tin th lao.

Thi hong kim ny chnh l nh s... ngu dt ca c
mt triu nh, v th m mt s vn ngh s chng ti, k v
b, ngi m c v b thit thi. S l chng hiu u ra (c
ngi cho l sng kin hc lm ca Lin X, Trung Quc),
mt quy nh tm thi v bn quyn tc gi bng c ban
hnh, y nghch l n khng th tin ni. Th d: nhc tnh
tin bng cch...m m-duya, tranh tnh tin bng...cm
vung! Mc du c phn loi A, B, C hn hoi, nhng mt bn
nhc nu di, c xp loi C (thp nht) th tin nhun bt li
cao gp nhiu ln bn nhc loi A m t nhp! Ti giu ln l
nh cc bn nhc nh cantate, hp xng v vit cho phim,
cho kch. Ring Ting Ht Bin Thy, ti c tr...2.700 ng
tin thu a v 750 ng tin in trn giy! Vi ci gi bao cp
200 ng mt chic xe p loi nht Vit Nam, 700 ng mt
cy n Piano, 350 ng mt Radio Orion to ng 3 loa, ti
c tt c nhng g m bao ngi m c sut i khng c
ci thi 3 ho mt bt ph chui y.

Cho nn, khng t k ghen n tc bt u ni ra ni
vo. May m lc ny vng, la l nhng th bn thn ti
cng nh bao ngi khc cha h bit n khi nim ch
cha ni n mua sm, tch tr ...i t! Ti chng bit dng
tin lm g ngoi vic khao bn b, anh em dn nhc vi ba
cc nh hng Ph Gia, Bodga, nhiu lm cng ch ht vi
chc ng. K ra, nu ti c sng li nhng ngy y, ti s
mang vi mn qu g trn mc tnh cm cho ng Nguyn
nh Tnh, mt gim c bit iu gip ti rt nhiu.
Trong ci khng kh khng my thun li cho nhng k bng
giu ln nh ti, chnh ng Tnh l ngi bo v ti: Tin
nong ca T Hi l do cng sc lao ng ngh thut ca ng
ch m c! Mi thu nhp ca T Hi u c chng t
chuyn khon ngn hng c! Ci thi bao cp, xt cho
cng, cng c ci hay ca n. Tin t nhn c ng no l gi
tit kim. Gi go 40xu/kg, tht 2 ng/kg chng thay i c
chc nm, nh ca cp khng, tin thu ht vi ba ng bc,
c ai ngh ti mua nh, mua t mang ci ti c t tng
t sn. Tin bn quyn qu 100 ng l khng c php
lnh tin mt. Phi dng sc rt tin, chuyn khon cho cc
ca hng Nh Nc (ca hng t nhn b dp b) sau khi
c...duyt bn cho mt th g. Tt c u trong sng, c
l ch yu l do khng my ai thy c cc tin no qu vi
trm ng m thm mun. Ngay tin mnh c qu tit
kim ngn hng m mi khi ma chay, chy nh... vn phi lm
n xin rt vi c l ch k, du chng nhn. Do ,
kh c ti n cp ca cng d t nh ngy nay. Vy th tin s

143
lm g nu khng ch l...n v mc ngoi tiu chun Nh
Nc cp pht?

Phi th tht, chnh ci t tng cho chng my bit tay,
cho chng my tc hc mu mm ra m cht thc y
ti lm vic ct lc khng nh mnh. Ti vit nh in
hon thnh nhng tc phm sn xut... hng lot cho cc
th loi phim, kch nh Cu Chuyn Ic-Ct (o din
Monakhov) hoc Ch Nhn, Tin Tuyn Gi..., ht thy u
dng hnh thc giao hng cho dn nhc mi c thnh lp
m ch huy gii nht l ng V Lng. Mc ch ti lun theo
ui l luyn thm tay ngh. Chng tng ph ht sc t m c
ngy mt cao ri mt ngy kia nhn li, ti thy n v
duyn d s.

S l vit nhc thi y l mt chuyn, cn dn dng n,
thu thanh n v pht n ra bng ng m thanh ca phim
nha 35 ly hoc bng bng t, qua nhng ampli v loa Trung
Quc th...eo i, tt c u l cng cc! Hn na, ni dung v
hnh thc ca phim, kch, ma... t kch bn ti lc thnh hnh
tng trn sn khu, trn mn nh ... xa cch nhau mt tri
mt vc vi tng tng, vi t duy m nhc chnh qui ca
ti. Ti cn nh khi vit mt trng on ca phim Dc
(o din L ng Thc) ca ngi cnh kt ca mt nng
trng tin ln i sn xut m rng, ti kh tm, kh t
c vit nh kiu chng cui bn giao hng s 7 ca
Prokofiev (ch sn xut ca on thanh nin Komsomol).
Cui cng, khi lp vo phim, n v duyn n...tc ci. Vy
m ng, g, dy, g...c m ci mouvement allegro vivace.
Kt qu l ban xt duyt ca Cc Biu Din gm nhng v v
v vi ba nt nhc nht tr xp n vo loi... trung bnh v
tt nhin, tin bn quyn cho tc gi phi km xa mt b phim
m my ng nhc s t bin t din qung ra c mt giai
iu trong mt ca khc ri... mc cho dn nhc mun xoay s
ra sao th ra, min s pht yu cu!

y phi nhc ti hai tay cu cc nhc s ch bit
ht ln li ca ri trt mang danh hi vin Hi Nhc S nn
b...mi nhm lm nhc khng li! l cc anh Quang
Khi v Huy Th. Rt nhiu b phim c tn nhc s X., nhc s
Y...nhng s tht l do 2 anh (sau cng tr thnh hi vin c)
c cng phi m phi kh, bin tu, c thm t tin cm
cho bn thn v anh em nhc cng vn rt kh khn v i
sng. Sau ny, do n chia khng minh bch gia ngi ng
tn v ngi vit thc th, n ra khng t v kin co, bi
xu nhau.
Ring ti, cho n khi c anh em nhc cng c l v
tp kh vt v khuyn nh, ti tnh ng: ng kim
tin bng nhng th on...t t! V ti cng chng ho
hng g m c vit mi th m nhc nghim tc ri cui
cng hiu qu v kinh t li thua hn k lm n lm nhm. Ti
tht bi trong cc v m Ma (o din Dng Ngc c
Ngc Phng, c hai nay u l ngh s nhn dn), Hoa v
Ngn (kch bn Nguyn nh Thi, o din Dng Ngc

144
c) khi huy ng c mt dn hp xng v dn nhc giao
hng lm mt ci g c t ngh thut! Cui cng, ch
cn hi ng xt duyt phn th no , v kch b ngay
lp tc ko theo cc nh o din, ha s, nhc s... i tiu c
mt qu trnh sng to! iu l m khng l l hu ht cc
v c vn li l nhng v m chng ti u thy hng
th nht! V b b c ngha l tc gi kch bn, o din, nhc
s, ha s khng c ... tin! Tht ra, ngay v c din c khi
cng ch c thng, i ln i xung mi ly ni tin ci ng
tn Tn trn V Biu Din, v cn phi ch hi ng xt
duyt xp loi vv... Mi my nm sau ti mi bit hu ht tc
gi, bin o, nhc s khi qua ca ng ny u gip ng
ci s l. ng ch l ngi gi khu cui cng l chi tin,
nhng ng lun c ngh y l khon chi khng hp l v
cc tc gi chng ai khng n lng Nh Nc c! ng
thng va a tin va lu bu: Cc ng sng tht! c
lng ri m li cn c lnh lng th hai gp c 5, 10 ln
lng ca ti! kin ny khng do ng Tn t pht ra m
ng ch nhc li nhng g nghe t cc ng ln, th trng,
v trng, cc ng Mai Vy, H Huy Gip, c bit l t
ng...C Huy Cn, mt nh th c ting, cng khuyn anh em
khng nn i hi bn quyn gng qu m ch nn coi l
hng hoa ca ng v Nh Nc! v t nc ta, dn ta
ang cn ngho!...Phi chng v ng c i sng y
vi cng v th trng nn ng ni th? Hay ng thc s
thng ng, thng dn ta ngho? Hay ng... ghen n tc
, v ng l nh th th trng duy nht chng my khi c
bi c lnh bn quyn k t khi ng ni ting vi tp La
Thing trc 1945, chng dnh g n cch mng, cch ming?

V cui cng, mt quyt nh nhm hn ch bt thu nhp
d lm vn ngh s h hng ca Lin B Ti Chnh - Vn Ha
c ban hnh. Ngoi nhng qui nh ht sc v ngh
nghip, tng chi tit th c mt khon rt c bn gy tranh
ci. l sng tc trong gi v sng tc ngoi gi! Trong
gi c ngha l n lng sng tc ch c hng 20% bn
quyn! Cn ngoi gi l sau khi hon thnh cc nhim v
bin tp, ging dy hoc lm ngh khc nh nh gio, din
vin, cng nhng ai ngoi bin ch u c hng 100%
s tin qui nh!

Mt lot vn ngh s u c t tng ra khi bin ch
v...khng chu c ci kiu phn chia l i ny. Hai ha s
Phan Thng, Trn ng Lng ra u tin. C hai u khng
phi ng vin, thuc loi c vn nn h t nguyn ra
khi bin ch l iu ng rt hoan nghnh! C hai sau ny
kh cht vt v sng sao ni khi tt c cc u mi tiu th tc
phm hi ho u l ca Nh Nc? Ngay cc ho s n lng
Nh Nc cn cha bit tiu th tc phm u cho ht,
hung h cc ho s ngoi bin ch, cho d c hng tin
bn quyn 100%!

Cc ho s sng kh th no v b trit ng sng c l ch
mt s rt t ngi thu hiu. T ch mn phc cc nhn ti

145
vi ngi trong s t tr thnh nhng mnh thng
qun cho cc ngh s. Ni bt trong nhng ngi nh th c
ng Lm, thng gi l Lm Tot do c i mt t nhm
nhy lin tc. ng c mt qun c ph nh ng Nguyn
Hu Hun, ni vn ngh s H Ni thng t tp. i vi cc
ho s, ng Lm Tot c s u i c bit: Cc anh c th n
chu ung chu bao nhiu cng c. Bng cch ng
gip cho cc anh c ming bnh m p la, a xi lp xng,
tch c ph en hng ngy. Khi thiu tm vi nn, hp bt
mu, tup sn du cc anh khng tm c s gip t cc
c quan thu mua tranh ca nh nc v sn th c th tm
thy s gip ng ch qun Lm Tot. tr n tri ng,
cc ngh s tng li ng rt nhiu tc phm c gi tr. Ch ring
cc bc tranh k tn nhng Nguyn Sng, Bi Xun Phi ...
km theo cu mn tng hoc knh tng Lm c th cho
thy h yu mn v knh trng ng hn...ng v Nh Nc
chng no! Cc danh ha nc ta u n ni bn tc phm
ca mnh i ly mt tch c ph nh Modigliani
1
([4])?
Cc anh, cng mt s nh vn nh Nguyn Tun
2
([5]), ngi
khng my ngy vng mt, dng C-ph Lm nh cc ngh

1
Amedeo Clemente Modigliani (1884-1920), ho s, iu khc gia ni
ting ngi , nn danh Php.
2
Nguyn Tun (1910-1987), nh vn ni ting vi Vang Bng Mt
Thi, Tc Ch Hoi, Cha n..,
s Php dng La Rotonde
3
([6]) lm ni gp nhau, trao i
thng tin v th...chnh tr, th s, nhn tnh, ngh thut v
nut vi nhau nhng ngm ng cuc i! Nhng g cc anh
trao i khng lt qua l tai ng Lm, t , ng nhn thy
mt th gii y nhng ngi ti kh cc. V ng quyt gip
h bng kh nng c th ca ng. Ti xin lm nhn chng khi
cn a ra ta nhng k bi xu ng bng cch vu co ng
li dng mua tranh bng gi r mt! Chao i, nu cc ng
cng sn lnh o cao cp hc c lng qu trng nhn ti
ch bng mt phn trm ng Lm tot th u n ni phi
chy n chy o i tm, i mn tc phm ca h b t tn
khp ni, mi khi cn trin lm nhng sn phm vn ho ca
t nc.

C ln ti c Trn ng Lng tng mt bc tranh la.
Bit nh anh hm y ht...go, tin cng chng cn ng no,
ti kh n vc ln nh anh...10 k go. Anh bt tay ti, ni
a:Cm n! Cm n! Nhng ny, t khng c bn tranh r
th u y nh! Ti tr li: Trn ng Lng u c tng
tranh cho anh Lnh, anh T
4
([7]) m li tng mnh, cng l
T, nhng T...hng bt! Cn go y h? Thng T hng bt

3
Qun c ph ni ting khu Montparnasse, Paris, ni cc ho s, nht
l cc ho s trng phi siu thc, v cc nh vn, nh th thng n t
hi trong thi gian gia hai cuc i chin th gii.
4
Lnh, b danh ca nh th cch mng T Hu; T, b danh ca c th
tng Phm Vn ng.


146
ly 13 k ri mua theo s go nhng cm s o cho ho s
Trn ng Lng y, c cha? Hai chng ti m ly
nhau, c ngn nc mt khi tro! Ti nh ln ti a Quang
Dng 5 ng n xi ngay bn h ng, a t giy 10 ng
anh nht quyt ch ly 5, buc ti phi i tin l anh mi chu
nhn. Ti ch go, mua ru quc li n biu mt ha s
c ln, mt nh th khng ai khng bit, mt dch gi
chuyn dch nhng tc phm kh dch nht, ti cho vay
khng i li nhng con ngi khng gp may nh ti, khi
dm ba ng, khi vi chc...vi tt c tm lng mn m ti
nng ca cc bn.

Nhng iu nh nht , d hm nay cc bn cn nh hay
qun, d cc bn i xa, hay cn sng (st), d cc bn
i i tr nn giu c nn qun d vng au bun, ti
thy cn nhc li hu th bit cuc i ca cc vn ngh s
lm ng theo ng thi y c cc v nhc nh mc no.
C th khng t ngi s li bung ra cu ni ca con mt ng
bn thn ca ti: Sao thi y cc c... hn n vy? Vng!
Nhiu ci cn hn, cn nhc hn na bin khng t ngi
trong chng ti thnh nhng k sut i n gi, vit gi...

Tm li l tt c chng ti u sng gi, sng bng ci u
v tri tim ca ngi khc. iu ng trch l chnh ti, mt
nn nhn, ng thi cng l mt ti , c lc khng phi l
khng cung tn b m hoc, nhng ch yu vn l k c
bm ly cuc sng, c nut mi cc phn thi hoc tn ti
m vn lm ra v ti ci...

V hn nht, v cc k hn nht, vng, ng l vy. Chng
ti, c mt lp vn ngh s thi y hn nh th, hn nht
trong x th, hn nht c trong sng tc.

Ti tht xu h khi c li nhng g ti vit trong thi k
Ci Cch Rung t khi m trong lng ti, ti bit n l mt
cuc cch mng lu manh nht, git ngi tn bo nht trong
lch s Vit Nam! Th hi trc kia t nc ta c thi i
no lng xm git nhau, cha b con u t, v ch mt chng
gia sn nh gi l thng kia!...ri a ra u lng bn b
khng? Vy m ti v bit bao anh em khng dm c mt li
kin ngh, phn i. Ngi dng cm lm l ngi ln trn
khng chu vit g v cuc cch mng long tri l t do
ng lnh o. Cuc phn tnh cui cng v kh mun
mng c th s chng ai bit nu ti khng vit ra phn
tnh cho chnh mnh, c dp n li c mt con ng sai
lm lin tc.

Tr li vi ci thi giu sang ph qu, hnh phc hu
nhng nm 60 ca gia nh ti... Giu sang
1
([8]) nh ti gng
sc kim n bng ci ngh mnh c o to v mt phn do

1
Giu sang y l so vi ng lng v mc sng 13 cn go, 5 lng
tht, 5 mt vi ca cn b ng trang la vi ti.

147
gp thi c ln xn v ng li ngay trong ci t chc ng.
K th ng h, k th phn i cch x s vi vn ngh s.
Trong khi tnh hnh phe ta - phe n, xt li, gio iu
ngy cng phc tpl im bo ci bt u ca s kt
thc. Bt u bng s chia r trong nhn thc v nhng khi
nim c bn nht: X hi ch ngha l g? Cng sn ch ngha
l g? Th no l chuyn chnh v sn?... T nhng l lun c
bn , ngi ta buc phi vch trn qu trnh sai lm t hi
a n b tc ton din ca ch ngha cng sn phn khoa
hc nht lch s loi ngi, bin mt phn su tri t thnh
tri lnh, tt c phi nghe lnh ca mt bng nhm, thm ch
mt c nhn nh Stalin, Mao Trch ng, Nikolai Ceaucescu
1

([9]), Enver Hodja
2
([10])... cng n, cng lm, cng ngh theo
mt bn tay ch ng!

Tt c nhng v x toc bc mn st chng do th lc
phn ng no t bn ngoi nhng vo c! Chnh ni b cc
ng cng sn mi mu sc t nh nhau ch che bng l
lun, chong nhau thc s bng xe tng, i bc hn hoi (v
Nga-Tu). Cc ng anh ln th, cc ng ch phe ta
th...mnh ai ny ni, ny lm. Bun ci nht l ch b
Albanie va theo chn Tu chi Lin X, li quay ngot chi

1
Nicolae Ceauescu (1918-1989), b th ng CS, ch tch Nh Nc
Rumani t 1965 n 1989 b nhn dn hnh quyt.
2
Enver Hoxha (1908-1985), ngi sng lp, nh c ti kiu Stalin,
tng b th ng Lao ng kim Ch tch Nh Nc Albani.
Mao, chi Tip, chi Hung...chi tt! Khng chi vi ai, b
t i xe p, nhn i ch khng n bnh m...xt li, khng
dng Anh, M...

Loi thng tin ng s ny ngi ta c giu, nhng giu
sao c nhng k nghe i hng ngy bng ngoi ng nh
chng ti, giu sao c nhng ngi c c cc bo ting
Php, ting Anh v c ting Nga, ting Tu thuc phe ta
na. Trong cnh bt lc v khng ngn cm ni, mt tn sen
m vn ngh cn ch tay vo mt Bu Tin
3
([11]) m do:
Ba ci vn kin ch Ty ny nhiu lm ch n tay vi trm
tr thc H Ni, c c by c b, sao ri cng c ngy...

Tuy nhin t trn cao nht, ngi ta vn c chi tr xic
i hai dy thm ch...4,5,6,7...dy cng lu cng tt! Phi ni
ci tr b mt m mi ngi u tt ny ko di cng
c mt thi gian.

Chnh ci thi gian lp lng ny m anh em vn ngh s
nh ma mt mt t nhiu. Phe vn cn cht t quyn
nhng xt li, ngha l theo Lin X, c tin hnh cc kiu
xy dng, cch tn... theo kiu Lin X m khng b cng khai
trn p. Phe chnh tr l thng soi th c thng tay iu

3
Bu Tin (1918-1992) nh vit kch, ngh s sn khu, trong thi k
Nhn Vn Giai Phm, ng v pha chnh quyn, nhng khi bit mnh sai
lm, cng khai xin c anh em b ng trn p tha li.

148
hng lot vn ngh s i lm ng, p p, lm thy li,
trng cy cc lm trng, nng trng! Chng ai mun bm
nt mt cuc u tranh cht ngi khi nhng trm n nun
v ai thng ai c ngm ht th trn con ng... r m, bi
im mt trn thc t chng c tay lnh o no c l lun g
ngoi s nhai li ca 2 ng Xt ng Mao! V th hng lot
chnh sch d th c a ra thi k ny. V d trong ch
bn quyn c mc Mi nm mi vn ngh s sng tc c
ngh ba thng sng tc tc gii phng khi cng vic s
v. Nhng cng chnh thi gian ny, trn cc cng trng,
nng trng khp min Bc, tng on vn ngh phi chp
hnh kin ca ban b th, ri th v lao ng tht s vi
cng nng. Mi ngi c mt cch i thc t v nhiu cch
trn...thc t!

Ca ng ti, khi ngi, trong c ti, ra rung b t,
p b chng qua l... lm vui cho nng dn ch h u cn
n ci th lao ng ti t qun chn h! H cng ch chp
hnh kin trn vn ngh s ra rung cng lm m lng
chng mun cht no! Cn cng n, cng th...bp s
mt! Chng anh no khng c ming ch, ming gi, l ruc
bng, thm ch ti ti cn vt g, ct c vt nh chn vi ch
nh ty ly ri ln ng ra ng ch tt nht m ch nh
thng nhng cho.

Chuyn khi hi ny, Nguyn Tun k li khi c cng
chng ti H Mu Nhai, Nguyn nh Thi, v ti - i thc
tSi Gn m Noel 75 ti nh mt vn s ti ch l b
Tng Long! Mi ngi c ci nn rut khi c Nguyn nhc
ti ci tt ca Nguyn Hng l hay ni... nhu (thay mi ch
bnh thng bng ch l...b) chnh l do ba cng m ra!
Bun ci nht l chnh cc ng Mai Vy, V Hng Cng,
nhng ngi lnh o ch trng ny cng thnh thong h
phng xung li rung, o t cng anh em vn ngh. Do
trnh ca cc ng qu hng bt c v vn ho ln chnh tr
nn gn cc ng, ti mi pht hin cc ng ch l nhng ci
my pht m li iu g trn ni m thi, cn trong thm
tm th chnh cc ng cng u c tin l b bt, b n c my
thng tri s lm anh ch em ln ln v... t tng.

Vy m c ht on ny n on khc ln ng v nng
thn, nh my, lm... phin sn xut! Mt s tc phm vit v
nng thn, v cng nhn c o o ra i v c cao, tng
thng thm ch in bao cp c trm ngn bn, bn nh cho...
in hnh l cun Con Chim u n ca L Phng vit v
t nh ca ba (nh my xi-mng). Ngay nhng Ma Lc,
Ci Sn Gch ca o V
1
([12]), Nguyn Khi
2
([13])... thi y
c cao nh tuyt tc th sau ny, nhc n n, chng ai
bit n l ci ging g. Ni nh m v n o nht, nhng

1
o V, tn tht o Vn t (1927-2006), nh vn mt thi c ca
tng vi tiu thuyt Ci Sn Gch.
2
Nguyn Khi, tn tht Nguyn Mnh Khi (1930-2008), nh vn, vit
nhiu tiu thuyt, truyn ngn kp thi theo ch trng ca ng.

149
cng sm mt dng nht, l hng lot bi ht vi ti o
mng, chng hn, lm thy li. Nhng C Ba Nht, Sng
Duyn Hi, Gi i Phong ra i mt cch...rnh rang, vi
mc ch trnh lng ng ra l trnh ng! S tin b
trong t tng ca nhc s, sau khi thc hin thng li ch
trng ca ng, u c p ra i...ng ng!

Ring ti, v nng nghip ti rn ra mt...ng, no
Nc V ng, Bi Ca Ca i Thy Li c gii
ca...b Thy Li! V cng nghip, ch ring ti hn than
thi, ti vit ti... 6 bi! No M p M Giu, Bi Ca T
Trong Lng t, Hnh Khc Cng Nhn M...no Mai y
Con Li Ln Tng, Ln o Ngang...V in, v xi mng, v
tt c... nhng g i thc t cng c ngay tc phm, ti cng
c cao, khen thng, t nht cng do cp b!

Tm li tao, my, n, chng ti, cc anh, chng n... u
lm di, ni di, khen nhau di, v t trn xung di u
di nhau l ng c ni... l...ni di!

Tuy vy, khng th ph nhn l cng do nhng dp i
thc t bt buc ny, khng t anh em c mt s ghi chp
(c bit l nhm ha s) c li cho vic xy dng tc phm t
t sau ny. Ring nhng tc phm...bo co thnh tch th s
phn no dnh cho n, c thi gian v cng chng tr
li. C ngi cn c bm vo ci l lun ra v bin chng duy
vt lch s l n ng gp vo cng cuc xy dng ch
ngha x hi min Bc v u tranh thng nht min Nam
tht to ln. Phn ti v a s u thy nhng th nhi nh
khng th gi l ngh thut, thm ch cn ng gp vo s
sai lm cht ngi ca ci ch trng Mt mo cm nm, mt
gi mui m, mt tri tim hng tin ln i trc xy dng ch
ngha x hi (phong tro Gi i Phong)!

Khng phi cc v Nguyn Khi, o V khng thy vic
tp hp cng c sn xut tru, b, rung t... mi c
chia trong ci cch rung t vo ci gi l hp tc x
khng c cht kh nng g, ngay c kh nng lm nng
nghip. Ci li lm vic theo kng, lao ng chm cng di
s lnh o ca mt ban ch nhim gm ton ng vin
khng cn gii ngh nng s dn ti con ng...khn nn c
nc! Khng phi chng ti khi i thc t, c mi nhu
nht nh ng b th, b ch tch, khng thy nhng cu v
ca nng dn mi ngi lm vic bng hai ng ch nhim
mua i, mua xe, mi ngi lm vic bng ba ng ch
nhim xy nh, xy sn l s phn nh chn tht nht ci
thc t ng bun ca nng thn Vit Nam nhng ngy sng
d cht d ! Ci s hn, hn n kinh tm ca anh ch em
chng ti l . Bit c y m khng dm ni.

Tuy nhin s s hi phi vo t, phi i ci to nh thi
Nhn Vn gim i nhiu v s tht dn l nguyn hnh!
Vi gii tr thc, bt u kh th ni mi ch ngha cng sn
l mt khi thng nht t Vnh Linh n B Linh na! S

150
tht vit hoa ang v nhng ci tt ra tr vo ming nhng
con vt ngu n. S phn ha t tng hnh thnh trong
gii vn ngh s k c bn nht nh th . K t sau i hi
20 ng CS Lin X, rt nhiu bo ch, phim nh ca cc nc
x hi ch ngha Lin X v ng u (phe ta c) mang n
cho chng ti nhng thng tin ng tri! Hng lot tc phm,
in nh, vn hc m nhc... d khng b cm, nhng b hn
ch, ch lu hnh ni b, cng m cho chng ti nhng con
ng suy ngh mi. Nhng phim Lin X nh Bu Tri
Trong Sng, Khi n Su Bay Qua, Bi Ca Ngi Lnh, Ngi
Cng Thi i... c bit nhng ha bo Ba Lan c nh
hng rt ln trong cc vn ngh s c c ting Anh, ting
Php. y l cha k bo ch phe n nh Paris Match,
Nouvel Observateur, LExpress... b cm nhng vn lt vo
qua nhiu ng khc nhau: Cc th vin, cc s qun, cc b
bn giy ln l th quc cm y, nhng vn c chuyn
tay nhau c.

Cng c nhiu, cng nghe nhiu ti gn nh nghin tt
c cc i trn th gii, d phe ta hay phe n ti cng
thy xu h cho s hn nht, thiu bn lnh ca gii vn ngh
n lng nh nc. H cng l nhng ngi ng thng, xt
cho cng, khi sau sut cuc i ch vit theo ch th, theo yu
cu, theo com mng
1
([14]), tn ti v rt cuc ri trng tay
hon tay trng trong thi k gi l i Mi v sau.

1
n t hng Commande, ting Php.

Theo ti ngh, s hn nht ln nht ca gii vn ngh min
Bc Vit Nam vo thi k c th gii cng sn ang rung ng
n tn nn mng chun b cho mt ci cht ang ch, l
khng dm lm mt ci g , d ch nh bng ngn tay t c
Phan Khi hay Trn Dn. Mc cho thi th thay i, mc cho
quan im v ci Hay, ci p, ci Tht c nh hnh tr
li sau khi thn tng Stalin b chnh nhng ngi cng sn
Lin X git , h vn chi u vo ng rc gio iu,
khng dm h con mt nhn nh sng chan ho.

Nh cm quyn cng sn ang dao ng, hoang mang,
trc ng ba ng t ra lng tay kim ch vn hc ngh
thut. Thi im y d th hn nhiu so vi thi Nhn Vn,
vy m khng h xut hin Vit Nam mt Essenin, mt
Bulgakov, mt Pasternak, thm ch th suy ngh c lp nh
nhng nh Cholokhov, nh Akhmatova, nh Chukhrai
2

([15])... Tm gng ca nhng vn ngh s c coi l mi
trong phn th gii b nhum khng h c nh hng biu
kin no Vit Nam. n ngay nhng thng tin v i Hi 20

2
Cc ngh s Lin X (c): Serguei Essenin (1895-1925), nh th tr
tnh; Mikhail Bulgakov (1891-1940), nh vn gc Ukraina; Boris Pasternak
(1890-1960) nh th, nh vn; Mikhail Cholokhov (1905-1984) nh vn,
Nobel 1965; Anna Akhmatova, tn tht Anna Gorenko (1889-1966) nh th;
Grigori Chukhrai (1921) o din in nh.

151
ca ng cng sn Lin X m cng ch dm ni thm vo tai
nhau, b b, mt mt, c nh i hp hi kn vy!

Tt c ch im lng hoc x xo ngm v s khng nh nh
inh ng ct ca th trng H Huy Gip: Nc ta
khng th c bi kch, tt c ch l anh hng ca! Cc bc lo
lng vn ngh vn tip tc c mt nghe ln lp v... vn
ngh bi my ng lnh o khng vn ngh cht no. i :
Hin thc x hi ch ngha l hy vit tht, v tht mi kha
cnh ca cuc sng x hi ch ngha. Bo phi hn, cn c
ng th trng H Xun Trng
1
([16]), i su vo chuyn
mn cc k... by b nh Beethoven l ngi sng lp ca
kch (opra) c in c! Hoc Xa ri tnh ng, ngh s
khng cn l k s tm hn na! C lm nh nhng
Shakespeare, Voltaire, nhng Orson Welles, Maugham,
Miller
2
([17])... tt c ch v khng c ng lnh o nn u l
bi bt ca ch ngha t bn ht!

Nhng iu ngu si dt nt, thm ch phi l ti mc con nt
cng khng nghe ni c lin tc, lin tc... nhai i nhai li
m chng mt ai dm vit mt bi bo, mt kin phn i,

1
H Xun Trng (1924 - ?), nh l lun ca CSVN, tng gi
chc th trng Vn Ha Thng Tin, tng bin tp tp ch Cng
Sn, trng ban Vn Ha Vn Ngh Trung ng ng.
2
George Orson Welles (1915 1985) nh vn, o din, din vin.
William Somerset Maugham (1874 1965) nh vn, nh bin kch; Arthur
Miller (1915 2005), nh son kch sn khu.
bc b. Tt c ch v qu s cho ci mng sng v ni cm ca
mnh trc nhng n rn e t thi Nhn Vn Giai Phm: B
khai tr, b tinh gim bin ch hoc t hi hn, i ci to, cm
sng tc v... i t!

Nhng bn b ng nghip ang cn nm trong t nh
Nguyn Hu ang, Phan Ti, V Th Hin, L Huy Vn... vi
nhng ci ti khng phi vn ngh cho c v hp php nh
m mu chng ng, chng chnh ph, thm ch gin
ip, th d nh trong v "Nhn Vn Giai Phm" chng cn
bng chng g ht m Thy An, Trn Thiu Bo, Nguyn Hu
ang, Phan Ti vn b kt vo ti gin ip ch v h giao du
vi De Bonfils, mt Php kiu...

Nhng bi hc s s khin c gii vn ngh vi
cht men bt phc tng v phn khng nh xa nay ngi
ta tng ngh cm nh hn!

C phi l chnh sch chuyn chnh v sn, vt ha con
ngi (abtissement de lhomme) ca ng cng sn Vit
Nam thnh cng n tuyt c? T hn na l bn c hi,
nhn lc ny, nhy ra kim chc bng cch bi lng tm vt,
khoc anh ny vo ti xt li, ch kia vo t tng hu
Nhn Vn! Tc phm ca ai b tr dp u b soi qua lng
knh ca bn u gi ch ny l biu tng hai mt, ch kia
l nhm kch ch ... Nhng bi ht c giai iu mt

152
m t cht u b ln n, nh th nh hng phng Ty i
tru, nng th mang du n ca ch ngha xt li.

Mt biu hin c hi ch ngha n gh hn l chuyn
quay ngot 180 vi nhng ci hay va mi c cng
nhn hm trc. in hnh l v kch Lin X Cu Chuyn
Ic-Ct m ti tham gia lm nhc mt cch chnh qui (ngha l
t lc c v, dn dng n lc hon chnh, cng din).
Ngi ta hua-ra n khn c, ung tng li ca ng
T Hu khi phn tch gi tr ngh thut, t tng ca v din,
c bit l o l cng sn ch ngha gia con ngi v con
ngi. Cha bao gi c mt v kch ni m khn gi, k c
din vin phi p chn nm ng ngay phng bn v sng
hm sau mua c 2 chic v...Vy m, ch sau t lu, khi
c ci ngh quyt ba lng nhng nh s l ngh quyt 9, khi
ngi ta cng khai ln n ch ngha xt li, khi mt ng
to phn: Hay g ci v caomt con (vai Valia)! Th
l...dp! Cc tin s, ph tin s (dm) ang c chc c quyn
(ni trng ra l l nnh thn) cng tt nc theo ma, quay
ngot 180 ph phn v kch, thm ch cn m ngc
thm thp t ph phn v s yu km trong lp trng khi
duyt cho v kch xt li y c ra mt cng chng!
Nhng tn l mt l tri ny cng v sau cng c tn
nhim, cng ln cao (d khng t tn cng ng au) c nhng
danh hiu, hc v sang trng t ci thi git nhau leo ln,
dm nhau xung vng ly vn ti, ti c th k ra c
hng trm, v h l ai, hc hnh n u, lc vo con ng
vn ngh bng ng no, gp may ra sao, thc cht th no, c
v trnh ln t cch. H l nhng tn gc rp (gi l ch
nhim, ph ch nhim), l nhng anh khng th lm bt c
vic g khc cc on vn cng hn l khun vc, ko mn,
dng cnh! H l lnh c ca ti, ca cc on bn, nh ht
bn, thm ch ch l anh... chm cm mt s vn ho a
phng kim bo v... v nhiu nht l nhng tay v ti bt
tng nhng l lch trong sch, trung thnh vi ng, u
i ch trng, lng tht chnh sch, ni nh... Trung ng,
lm bng ci... ming Ti dm bo m 90% cc v c u
tin bi dng, c phong hoc t phong tin s, ngh s
nhn dn, u t...chi chi , n mt ci bng trung hc ph
thng, trc khi c gi i hc nc ngoi...cng khng c!
Mt s cht, mt s ...li quay 180 ln na, ngha l
li hua ra Hong Cm, Trn Dn, L t...li ca ngi Phan
Khi, Nguyn Hu ang, ng nh Hng vo thi...i
mi!

Ti xin li s t nhng ti nng chn chnh khi phi nu ln
nhng mt ng tm ca gii vn ngh gi cy... gp vn,
v lm cc bn phi vy bn. Ti cng cm phc nhng con
ngi y bn lnh nm im (nh thy Nguyn Cng Hoan
sau v ng Rc C) nh Hu Loan, Vn Cao. Ti cng knh
trng nhng ngi th i cm, rch o nhng vn vit, vn
v theo ting gi ca con tim, ca ngh thut chn chnh,
quyt khng dnh vo chnh tr, cng chng nhm danh vng,
tin ti nh Trn ng Lng ton v... con gi, mt ti

153
hon ton khng phc v cng, nng, binh. Ti cng thng
cm vi s chia tay cng ngh thut ca mt s din vin rt
c ti, c la, sau khi ngi ta ph tan ci on vn cng
Tng Cc Chnh Tr bng cch tng cng cho cc on a
phng di chiu bi tinh gin bin. Vic lm ny ng
ngha vi cm dn dng cc tit mc kiu Ting Ht Bin
Thy, Ouverture Carmen (Bizet)!

iu khi hi l trong ci gi l thi i Mi li c
chng kin mt cuc quay ngot 180 na, khi ngi ta
bng chi bi c quan im ngh thut v nhn sinh mt
thi c cao lng lng ca Hi Triu Nguyn Khoa Vn,
m chnh ng trng ban Vn Ho T Tng Nguyn Khoa
im cng lm l khi thy b ca mnh b lng nhc.
Nhng cui cng th ngh thut u c v ngh thut? Tt c
l mt th hng ha r tin luc li mt cch trng tro
loi tp nham, thm ch nhng g l phn ngh thut nht m
ngay th gii phng Ty vn ln n, nhng bi ht ch
khng phi bi ht: !! Tnh yu l g. !!! N hn l
g... vi nhp iu Rockn roll... bt chc mt cch rt nh
qu! Ngi ta trin lm hi ho mi bng cch... t tri
mnh vo ct, xung quanh l mng, mn, mu m, b bt ngay
t vu Vn Miu! H tng gii thng cao nht cho nhng
tc phm chi bi qu kh hy sinh v ch v m qung...
ri li, mt ln na, t kim im l...sai lm! V c ngn th
bp bm m n khch khc ny n nh nm c gp ma:
hng lot ha s khng h bit v, hng lot nhc s khng bit
ghi, hng lot ca s mt nt nhc b i khng bit. Ngi ta
phong ngh s nhn dn, cho nhng ngh s khng h gn
mt ngi dn no v quanh nm ch sng gn dn...nc
ngoi, c v th biu din xong l ln xe chun thng v khch
sn ri sm hm sau, ln ng dng tut v tri Ty!
Ca ng ti, h qu c ti, cho nn khng phong cho h ngh
s nhn dn, ngh s u t... th b l ty l cha c i Mi!
V vy tic g dm ci m ay, ba ci danh hiu m chng ra
tay ban pht! C mt g u, m li c ting l di thi h
lnh o, tin s, gio s, ngh s nhn dn, u t... nhiu n
th y!

Chng hiu c nc no nhiu s, nhiu nh nh
nc Vit Nam ca chng ta trong giai on chuyn nhanh,
chuyn mnh, sang nn kinh t th trng nh hng x hi
ch ngha ny khng?

Ti khng ni vng ln u. Ch ring hai ci hi m
nhc to nht nc c gnhai ngn nhc s! Ti tng dy
mt s hi vin trong hai ci hi ny (tc l h c
cng nhn l chuyn nghip), ti bit h trnh no. H
khng k m ni chnh bi ht do h , a ra, cha ni n
nhng tnh cng, tnh tr trong m nhc! C th ni chng
ngoa rng nhng ngi ny c cp bng c nhn, t ti
t khi mi hc...mu gio! m nhc l ngh thut ca khoa
hc m thanh m cn th hung h cc ngnh khc. Cho nn,
t mt anh bn xi mng, st thp, t mt c bn xng lu bn

154
va h, thm ch c mt ng cn b chnh tr, cp trung ng,
cp b, t mt b v mt ng th trung... bng ng mt ci
tr thnh nhc s, o din, nh ny, nh n!...

in hnh nht l c mt ng Xun K no cho ra
cng lc b phim Ng Ba (cho) Lng do chnh ng ta o
din, mt tp th biu khng cho ai vo xem phim v tng
lun mt album nhc, cng ca ng ta na! L lng l cc tc
phm ca ng ta u nhanh chng lt qua mi ca xt duyt
ca cc nh nh hng (hi ng xt duyt) vn xa kia l
nhng ca i kh lng vt c. Nu tin li ng ta th
mua c ca i ng ta ch cn 5 pht!

Cng vi s lon x bt nho trong m nhc l mt ln
sng vn ngh ba xu vi cc tn tui l hoc, o o nhy ra
chim lnh th trng di s lnh o ti tnh ca nhng nh
cng sn kiu mi mt mt vn a tng kinh Mc-L-H, mt
khc tha h thu vt tt c nhng g m kinh t th trng
to iu kin cho h kim chc!

Tr v thu m chnh tr tr thnh mt th th on
chuyn dng ... tht nhau, l chng ti hu ht, d t ra
theo Lin X, theo Trung Quc, nhng xt cho cng cng ch
l...v theo ci g m trn bo theo! Th thi! Tuy nhin,
khng t ngi, trong c ti, khng cn b nho nn
vung trn, mo, dp th no cng c na.

Rt nhiu ngun thng tin, rt nhiu s tht cay ng
hng ngy din ra trc mt, rt nhiu iu ang trng thnh
en, ang xu thnh tt buc chng ti phi ngh ti qu kh,
hin ti v tng lai ca mnh. tn ti, thi th... mnh ai
ny t cu.

Trong khi , bn c hi tha h kim chc cng mnh ai
ny lm... mnh ai ny ni! Ni theo Lin X hoc Trung
Quc cng cng sn u c s...mt lp trng! Mt xu
hng nh xut hin trong gii ha m ph phch nht
thi y l anh chng Lu Cng Nhn nh b v l mt nhn
vt c vai v chuyn i nc ngoi sm cho anh ta sn,
toile... anh ta ph...ca, hoc v chim, hoa, l, c, phong
cnh, hoc i xa hn t cht l... b ci p v ci xu, v
vi bc kha thn, ri m thm trin lm ti gia v s cng an
vn hatm c! Cng an i ln e ngi ny ngi n
trong gii hi ho v ti dm v con gi ci trung. Nhng e
th e, ngi thch v vn v. V vn hc th hng lot truyn
di truyn ngn thuc loi c vn ln lt ra i, ci n
sau ci kia, ci ny b cm, ci kia lt ra, nh Vo i, Cy To
ng Lnh...V in nh c Bin Gi...cng b cc nh ph bnh
mc-mt l-nin-nt ph phn v cm chiu.

Ring m nhc l th ai cng nghe c v...chi c do
t l lun, t nh ph bnh nht, th c pht trin v t!
Bn cnh nhng bn giao hng, opra ca Beethoven,
Tchaikovsky dng ly c m nh sai, so lch gia cc b

155
c chc m-duya, cng khng b pht hin. Chuyn gia nc
ngoi l anh chng Thi Long Ln, tt nghip loi...ti
Nga, c ng Triu Tin c sang gip Vit Nam, cha tng
ch huy giao hng, c chng l ch huy dn...kn ng ca
Tng Cc ng St nc bn. Bn cnh l loi nhc gi
chung l nhc nh, nhc Jazz cng c ng Xunhaxaba
1

([18]), c th trng Nguyn c Qu, ngi cn b c tr
thc, c vn ha m nhc nht, bt n xanh!

Ln u tin, ngi ta cho nhp vo Vit Nam loi a
ht 33, 45 vng/pht ca Rumania, Bulgaria, Ba Lan, Hung,
Lin X, nht l ng c vi hai hng Amiga v Eterna ni
ting v thu m tt nht! Khng k nhng a nhc nh, ngi
mua cc a giao hng, sonate ca Mozart, Beethoven, ch l
vi nhc s cn nghe hc, nghin cu v my ng nhc s
t v ta y cng l nhc s nh ai, mua v ...by trong t
knh, ch nghe th... khng hiu m, t, rng, ra g. Ngi
yu nhc lc ny c dp tip cn ln u vi nhng th gi l
nhc nh m i khi chng nh cht no! Thi th th
hay, d...T The Beatles ni ting n cc nhm nhc sm n
ti tn cy nh l vn ca cc nc xt li, t Paloma, Santa
Lucia, Guatanamera...n Unchained Melody, thm ch c
Violetta trong Traviata n Ode de la Joie trong symphonie s
9 ca Beethoven u c nh ha, rock ha bi cc
nhm nhc...Ba Lan, Tip Khc trn vo qua ci ca hp

1
Tn gi ca Tng Cng Ty Xut Nhp Khu Sch Bo.
Xunhasaba ca ng v Nh Nc! Shake, Soul, Rock, R&B,
Boogie Woggie, Mambo, Rumba ca chu M La Tinh ri
Louis Armstrong, Duke Ellington...c cc dn nhc l hoc
thu a vi cc nhn hiu x hi ch ngha ln u c pht
thanh v by bn cng khai ca hng sch ngoi vn duy
nht gia ph Trng Tin.

Cm n cc ng Ty (d y l Ty...ng u!) li mt ln
na gii phng t tng cho l vn ngh s an-nam-mt h
xt li ci t cch lm vn ngh ca h. Hn c mong i, mt
cuc hp v nhc nh Vit Nam c hai ng gim c, ph
gim c Xunhasaba Vn Cc v S Trc di s ch ta
ca th trng kim cc trng Cc Xut Bn Nguyn c
Qu ch tr, nhm ng vin nhc s Vit Nam vit nhc nh
Vit Nam, mang hi th v tm hn Vit Nam, nhm p
ng nhu cu gii tr ca qun chng! Chuyn l cha tng c!

m nhc khng cn minh ha chnh sch, khng cn tuyn
truyn ng li ca ng c nhng ngi thay mt ng
com mng cng khai v chnh thc!

Sau hi ngh ny, ti c giao nhim v t chc ngay mt
mng li cng tc vin sng tc v biu din (c tm ng tin
hn hoi) thc hin mt vic lm mang y tnh cht... mc
com l cho my anh nh qu!


156
D cc ng Nhun, L Yn, Nguyn Xun Khot u
nhit lit hng ng, d tp hp nhng cy saxo, ghi-ta,
contre basse s dch thi y cui cng cng ch ra c mt
s bn nhc nhy (musique de danse) nh tango, valse, th
m nhc ca ngi ta b my ng rng v qu ma ha
i bng cch x dng mt s thang m 5 cung, 6 cung v cng
Vit Nam ha bng nhng giai iu mang iu thc dn tc
th cng...v duyn! C nh mc o the thm m i giy
bottine, i m pht vy!

Phi k n sng to m Ci Bn Sng theo iu
Rumba ca Nhun, mt ci bng ca on L Nhc
nhng chng n nhp g vi my hp m trng, th, t 7 m
anh x dng
1
([19]) nn chnh anh, khi nghe dn dng xong
phi xin li tng ph nghin cu thm ri... chng
thy trao li cho ti na.

Mt chi tit kh l th v...k cc l sau ny, n cuc
khng chin chng M, bng dng giai iu v nhp iu
li c ph bin rm r di ci tn mi Vui M ng,
khng sa mt nt! Vic kho lo tn dng thnh qu lao
ng (chnh Nhun tuyn b na nc na m vi ti nh
th khi ti pht hin iu ny) anh p dng mt ln n
C v sau ny Gin Th Gin, Thng Th Thng i
thnh Trng Cy Li Nh n Ngi. Ci li tn dng thnh

1
Lc ny Nhun cha i Lin X hc nhc.
qu lao ng y thnh ti tranh ci, ch trch, thm ch
th hn, chi bi nhau...Nhng l phi khng th khng
thuc v ng tng th k c thnh tch i t Sn La, li mi
i bi dng chuyn mn 2 nm tn Lin X na! Cho n
nay, chng hiu sao ngi ta vn gii thiu ci bi dn ca
Ngh An Gin Th Gin, Thng Th Thng c t li
mi l sng tc ca Nhun (!) d ch vi hm trc
Tivi, i va gii thiu bi dn ca Ngh An vi y m
nhc v li ca ca chnh n! Cn v n C m Nhun
chm thm b 2 on 2 v m rng ui cu kt trn bng
th php thng dng trong cc ca khc phng Ty th
c... qun i bi Nhun ch trng khng t cho
n li ca mi no! C Khen ai kho kt ci n c... ri th
voi giy, nga giy, tt m y li vng quanh... mi th th no
cng khi k ng lng... nn cho n cht hn l phi o
cng sn an-nam-mt... c ng n nht!

Vy l...nhc nh Vit Nam khng phi khng mun c
t rt sm nhng r rng bt u t u th tt c u...chu.
Cc nhc s Vit Nam lc hu vi tnh hnh m nhc th gii
qu lu! Mt vi th nghim rt r u tht bi v r rng
nh ln nghe nh... my ch Thi trng Ty Bc ht cho
trong mt v ca Lu Quang Thun vy!

Tr Nhun khng tn sc v ch v bit (v dm) tn
dng thnh qu lao ng, cn li th...nh xp x! Sau ny
xem li hai bn nhc nh ti vit theo kiu giao hng ha ca

157
Dalibor Braza (mt nhc trng Tip hay Hung g ni
ting mt thi) ti mi thy l Stravinsky qu l ng khi kt
lun v xu hng giao hng ha nhc Jazz: l mt s
ngu xun v nhc jazz chi bng tri tim ch khng phi bng
tng ph!

Cng may m s bng thu thanh a ht (thu th
duyt) sau ny c ng Trn Lm
1
([20]) h lnh nht
cht trong kho b m B Triu, v cng cha c ting vang g,
nu khng li khi k n n, hoc li dng phn nhau,
kim chc t...lp trng kin nh!,

Va l ngi thc hin bin tp, t chc luyn tp, thu
thanh th... li kim tc gi, ti s phi n t nht vi ba n
to mu! V cn bo km gi xoy cp 2 bt u: tt c vn
ngh s li c tp trung ra no ln na bng ngh quyt
9
2
([21]). Mc tiu r rng l chng t tng v ng li xt
li ca Khrushov, c bit trong gii vn ngh, nhng tuyt
i b mt c th va chi va xin tin ng anh!

1
Gim c i pht thanh Ting Ni Vit Nam lc by gi.
2
Ngh quyt ca hi ngh Ban Chp Hnh Trung ng ln th 9, kho
2, hp ngy 11-12-1963. Ni dung ca n, theo li vn, th CSVN va
chng xt li, va chng gio iu, kin tr lp trng mc xt-l-nin-
nt, nhng tinh thn ca n l chng Lin X.
Ln ny, chng ti khng tp trung lng Hong Cao
Khi ni bt xut ngoi bt nhp nh thi chng Nhn Vn
na, nhng cuc u khng km phn quyt lit. c bit
trong t hc tp ny, mt lot cc ng ln b cc ng ch
(cng ln nh h) thng tay trng tr, ui c thng ra khi
ng! L do: ngh quyt 9 d ng du tuyt mt, d cha
ph bin ti chi b chng hiu sao li c y trn bn ca
Tcherbakhov, v i s cc k thn thit vi cc ng ch cng
sn ngu nht th gii ca Vit Nam anh hng! l thi
nhng cn b ng t tin khi ngha nh Ung Vn Khim
3

([22]), L Lim, Nguyn Vn Vnh, Hong Minh Chnh, ng
Kim Giang, V nh Hunh
4
([23])... phi tr gi cho s t
do t tng ca mnh. l thi m my tay Hong Th
Dng, L Vinh Quc, Vn Don, Nguyn Minh Cn... c c
i hc ch ngha Mc trng ng Lin X nh li
khng b bt, chu thn phn lu vong. cng l thi ln
ngi ca my tay quyt lit ln n ch ngha xt li trong
vn ngh, nhng nh chnh tr ang theo hc cc trng ng
Lin X b gi v na chng vch trn s thoi ha v sa
a t tng ca x hi Lin X thi Khrushov, ca ngi s
vng vng ca ng ta kin tr ng li mc xt-l-nin-nt
leo ln nm quyn lnh o. in hnh nht l H Xun

3
Ung Vn Khim, tn khc: Nhng, Hun (1910-1991) ng vin
cng sn, tng gi chc b trng Ngoi Giao min Bc Vit Nam.
4
V rt nhiu cn b khc na ca CSVN b b t trong ci gi l v
n "nhm xt li chng ng".

158
Trng. Tn v danh tiu tt ny nh thnh tch hc Lin X
m chng Lin X tr thnh ct tr v t tng chng xt
li. Trng c c trc tip nm vn ngh thay ng L
Lim b nghi ng khng vng lp trng (sau ri cng b
khai tr)!

cng l thi k hng lot vn ngh s, nh bo, l lun
gia nh L Huy Vn, V Th Hin, V Huy Cng, K Vn,
Lu ng, Phm Vit, Hong Minh Chnh... mt chc, mt
ng tch hoc b bt a i u khng r? Chng c xt x
nh thi Nguyn Hu ang, Thy An, Phng Cung... v ng
khng c to n, mang ra chnh quyn th xu mt ng qu
nn ng p dng lut... mafia! Ngy th, hay anh dng nht,
c ng Dng Bch Mai. Ti nh nh in hnh nh ng ln cui
khi ng bng xut hin gia phng hp chnh ca Hi Vn
Ngh ti 51 Trn Hng o gia lc chng ti ang tho lun
t v ci ngh quyt d dn chng ng li chnh sch ca
nc ngi ta. ng ch ci can chng vo gia cuc hp, ni
to: Chng my hc chng Lin X h? Chng Lin X th n
c... y! Xt li vi chng xt i!

Vi thng sau, c tin ng b nhi mu c tim cht ngay
ti hnh lang Nh Ht Ln, gia cuc hp Quc Hi m ng
chng trnh ngh s b cng khai cng kch.

Cn kh nhiu ca cht hoc xut huyt no, nhiu
phn t danh bi thn...lit (lit tht s), t t(?) na
trong thi k u tranh t tng ny m lch s cn lm sng
t...C hay khng s thanh ton ni b gia nhng tn cng
sn vi nhau? Ring ti ch l cn b tp riu ph trch bin
tp mt nh xut bn, chng c ci ti no ln! Tt c chng
ti, nhng chin s vn ho, thc cht l nhng cng chc,
cp trn bo sao lm vy.

Nhng, theo ch th ca ng, u cng phi tm ra bng
c nh hng ca ch ngha xt li, nn cui cng ngi
ta cng tm ra my ti chnh ca ti trong c quan, rn
e v gim bt nh hng ca k m ng gim c Nguyn
nh Tnh qu tin tng. Lc by gi thm ch c tin va h
rng ti sp ln lm... ph gim c nh xut bn, iu m ti
rt ngn, nhng l m c ca mt s ngi trong ni b. Th
l h onh ti ti tp v nhiu th: Ti sao, trong lc ha
bnh ton dn vui ti phn khi m anh li... khc v bi
Qua Sng Li Nh Con , ti ngh v mt c li hi
sinh trong khng chin c cy cu hm nay...Ti sao t vit
ca khc hng trng, phc v kp thi m ton l giai iu
mm yu, o l, sc mi nhc nh ca bn xt li?, Ti sao
vit v ti thng nht m nghe bun nh khng c mt
cht tin tng g vo ngy thng nht?... Kt cc l mt bin
bn hp t c trnh ln trn, k khai tt c nhng tc phm
b kt n l xt li. Bin bn c xo nu li thnh cng
vn ph bin cho cc c quan trt x dng chng nh i
pht thanh, cc nh xut bn, cc t bo ...xa s!?


159
Ti thuc lp xt li c mc , nhng mt lot tc
phm thu thanh, thu a, in n cng b ch li, trong
c vi bi m ti cho l hon ton chng c g nguy him
n ni phi chn vi bng cch xa bng, khng cho biu
din, khng cho pht hnh a (nhng nh... chu, nu in
trn giy, v khng th thu hi). l bi Qua Sng Li Nh
Con (Qu Dng ht), Mt m Thng By (Quc Hng
ht) v sau ny Nhng Ngi Tr Mi, Mu Xanh Trng
Sn, Mu Trng Sn...

H s ting khc v ni bun trong tnh cm con ngi
nn ln n l ht ln khng c li cho cuc u tranh thng
nht nc nh! Nhng n nay, ti vn khng hiu v sao
mt s tc phm nhc khng li ca ti, mc du c dn
dng kh cng phu nhng khng bao gi c cng din,
c pht thanh, pht hnh? iu kh c bit l tng ph
(bn duy nht v lc lm g c photocopy!) khng bao gi
ti i li c. Mi sau ny, thn vi Bo Hng, mt trung t
cng an vn ha, ngi c phn cng theo di v gip
c...Nguyn Tun (xin li Bo Hng nh) nhng
...m c, theo di Trn Khnh th m Trn Khnh, cho
bit: Lm nhn xt cht ngi v cu lm y, tnh ngay
ci kiu vit nhc khng li mun hiu th no th hiu cng
c i!... Th l r! Nhc khng li ca ti b nhng
gim nh vin m nhc dt c cn mai gch t. Nhc
khng li d c mun cng kh tm ra ti, nhng ci
chuyn c dng nn l c vn tr thnh ni e da
thng xuyn i vi ti.

Thi gian ny, do mun ph phn Lin X nhng khng
mun mt vin tr ca Lin X nn cc v lnh o chp bu
b dn vo ci th g mc tc! Nhiu ti liu tuyt mt,
ch lu hnh ni b khng hiu t u lt ra b... lu
hnh tm lum. Ci s t chng ngh quyt 9 ra mt cng ch
l...cng sn theo Lin X chng cng sn theo Trung
Quc! u d ghp nhau vo phn ng?

V th, vn c mt s ngi cng khai bo lu, thm ch
ng hong treo chn dung Khrushov to tng trn tng
(nh ng Bu Tin) v ch h n xung khi chnh Khrushov
cng t cao c nhn nh ai (v sau ny Brezhnev cng th),
chng thua km Staline!

Cn ngoi qun chng th r rng kh dp bt ci i
hi hng th, ci kht vng mun ngng ngh h ko
pho, ci mong mun c rung i trc mt v p rt
nhn bn ca thi ca, nhc ha ch thc...

Tic rng, ci p thc th lc ny rt him, v ngi lm
ra ci p thc th th t, cn k mang n ci p dm th
nhiu! Ngi ta thy khp ni treo tranh b h, tranh xanh
tm vng ngi no cng ging ngi no, mt, mi,
chn, tay, mt my hn h, nhp t Trung Quc. Cn a ht

160
th ngoi mt s rt t i phi t trc v phi quen hai b
Ho en v Hng Anh, l hai ngi c mi mua c
hng t phng Ty, mi c c cc a c gi tr ngh thut
ch thc, khng phi l hng nhi t ng u.

Mt khiu thm m mi ny sinh trong gii tr. Mt vi
ca hng nh Thy To, Ph Gia (u l ca Nh Nc)
yu cu cc dn nhc, ca s phc v sng trong mt s ngy
th by, ch nht hoc l, tt. Th l vi nhm nhc nm im
sau 1954 rc rch ti xut giang h, tng thi c n!

Nhng than i! Khc vi cc th nhn ti nm im sau
ny Si Gn khi ti xut giang h lp tc chim lnh th
trng, c qun chng v c lnh o, bo ch, truyn
thng ng h ht mnh, cc nhm nhc ca H Ni xa b
p cht ngay t trong trng! au nht l nhm Ton Xm,
khng ch b dp, m cn b a ra ta, chu n t v dm
chi nhc t sn, tuyn truyn vn ngh i try gia ch
ng ngi! Cng ra to vi Ton Xm cn c mt thanh nin
tr mng tn Lc, b bt v ht nhc vng, nn c hiu l Lc
vng.

Phin ta vn ha i try c x cng khai my ngy
lin ti...Th Vin Trung ng? ( lm g ti nay ti vn
cha ngh ra v ta n ch cch y c my bc ?) C th,
ngi ta ngh rng v n mang nhiu tnh cht ni b vn
ha, mt th v n vn ngh, lp to n x y th hn
chng? c mi i d t u n cui ... hc tp(?!),
ti thy tc ci v ci gi l to n li... v lut php n
cng cc! Ch cn nghe vi cu hi ti ca quan ta, hay
thm phn g , cng thy chnh ta chng da vo ci g
m b t ngi ta c:

Hi:
- Ai cho php anh nh nhc nh?

Ton xm:
- D! Tha qu ta, ti c ca hng Nh Nc thu
nh 3, 4 thng nay.

Hi:
- Anh nh nhng nhc g?

- D, nhc nh !

Hi:
- Anh nh c th nhng ci g?

p:
- D! La Paloma, La Comparsita, Violetta, Tango
bleu...ton l bi ht nghe qua a ht ca...Lin X, Cuba, Ba
Lan thi !

161
Hi:
- Nhng anh nh c ng nh ngi ta khng?

- D! H nh Rumba, Mambo, Tango, Cha Cha Cha th
no l chng con nh ng nh th thi !

Hi:
- Anh c bit Cha Cha l iu nhy i try khng?
(nhiu ting ci)

p:
- D, u c! Cha Cha Cha l nhp nhy M la-tinh, Lin
X, Trung Quc, Tip Khc, ng c u nh...

Quan ta lng tng v l h khi i vo lnh vc chuyn
mn, p bn:
- Im ngay, ng c ngoan c!

Cui cng, ta li ra bn gim nh nh my sn ca
mt chuyn vin, chuyn hn no v m Nhc nhai
li ng li chung chung ca ng nh dn tc, hin i,
c phc v kim, ngoi phc v ni v quan trng nht l
phn phn tch (hu ht l xuyn tc) thi s trong nc v
quc t.(?!) No l tnh hnh t nc kh khn, ng bo
ang ngy m lm vic bng hai, no l k th ang m
mu ph hoi, din bin ha bnh cc nc anh em... ang
m mu ph hoi hip nh Genve chia ct lu di t
nc... lm vn ngh phi tp trung ton tm ton vo cc
nhim v m ng ra l xy dng X Hi Ch Ngha
min Bc, u tranh thng nht min Nam...m mu tch
ri vn ngh khi nhim v chnh tr bng cch em lung
vn ha t sn ra ru ng qun chng l c tnh chng li
ng li vn ngh ca ng... Pha di k tn hai ng
chuyn vin ca v m Nhc hn hoi, u l hi vin Hi
Nhc S Vit Nam nhng ti bo m chng ai bit h sng
tc hoc nghin cu ci g. Sau ny, d ht thi, mi khi c
dp nhc li v n Ton Xm, cc ng vn cho l mnh...khn,
v khng di g i vo vn c th!

Cng vi Ton Xm cn c mt nh nhip nh lo (nhng
cha thnh!) tn Nguyn Duy Kin cng b ra ta. Nguyn do
l cng an khm nh ng bt c mt tm nh kha thn,
trong , ng c b cc ci khiu dm nht ca ngi n
b thnh mt qu i c t i bc: mt ci tu thuc gc
trn mt cp knh dm t ngang ci ch dm nht ca
ngi n b!

ng Kin bo cha trc to rng nh ca ng l nh
kho thn ngh thut. Chnh v cch trnh by sng tc
ca ng l nh th lm cc quan ta phi chuyn tay nhau
xem i xem li mi tm hnh en trng c 9x12 ri i n kt
lun: Khng nghi ng g na, y l mt biu tng...hai
mt, giu ct cuc chin u anh dng ca qun i ta (Ti

162
sao li l ta m khng phi ch th Ta khng ni) bng
hnh thc vn ha i try!

C hai ngh s t do v c qu trnh phc v thc
dn quc (c hai u khng tham gia khng chin chng
Php) u nhn bn n kh nng: Ton Xm 12 nm t,
Nguyn Duy Kin 7 nm t! Chuyn ny xy ra vo nhng
nm 1963-1964, nu ti nh khng nhm.

Sau ny ti ch gp li c Ton Xm. Anh vn sng c
thn, vn rung i, ngt ng theo nhng iu rock nng,
heavy metal, techno... Anh vn c n ci khng ra ting:
By gi chng my ai dm s n ci lng chn ca nhng
chu ang h ht, nhy nht nh in trn sn khu, trong
cc v trng.

Cn ng gi Kin, nu cn sng nm nay phi 106 tui v
khi b b t, ng chn 70 ci xun xanh, ti khng thy,
khng nghe ni n bao gi na.

V n r rng mang nhiu tnh cht rn e v ch nh
vo nhng phn t ngoi x hi (ngha l khng bin ch
nh nc). Cn trong ni b th ngi ta hi nhau bng cch
tn lo, ph bnh liu mng, bi mc mi t ng, tnh tit
ghp vo ti xt li.

Cn b xut bn bo ch i hc ht lp ny n lp khc,
c nhc nh phi lm trn nhim v ngi lnh gc ca
ng, c thy 6 cng gc
1
([24]) khi lt mt tc phm
xu ra i! Ti cn nh ng lnh gc cui cng (nh in)
cng pht hin t cun Vai Tr Gio Dc Ca m Nhc (do
ti bin tp) c cu Trong i Hi ng Lin X ln th 20
ng ch Khrutxp ni:... cn phi c b! Th l ti phi
lp tc chy thng xung nh in ct ngay cu va c pht
hin nhng... nguyn cu Khrushov ni, v ng ta ch nhc
li mt cu ni ca... L-nin m thi!

Cc b phim, cc v kch c xt duyt, soi qua cc c
thu knh, lng knh, k n ni khi sa cha xong theo yu
cu chng htl phim, l kch. Ti nh rt r chuyn ngi
ta pht hin cnh bi tr sn khu trong v Gio S Hong ca
Bu Tin l...x l! S l cnh in th nh ng gio s n c
mt tm honh phi ghi ba ch Hn: c Th ng. My tn
c hi sn thnh kin vi Bu Tin ph: y l x l
ng ch... L c Th! Thi gian y, Su Ba L c Th
quyn sinh quyn st th no khng ai khng bit, li ph y
l li ngh n t hnh. Chuyn xy ra trong vng ch,

1
Su cng gc y l: 1/ Ngi vit t kim duyt tc phm; 2/ T
trng chuyn mn c, duyt; 3/ Th trng n v c, duyt; 4/
Chuyn vin 2 c quan ; 5/ Cc trng Cc xut bn v Tuyn gio trung
ng c, duyt; 6/ cng nhn nh in, ngi sa bn in pht hin sai tri,
phn hi cho c quan hu trch.

163
ton phe n c, vy m khi mt quan chc cao cp ngy
(o Mng Long th vai rt tuyt) c giao chc b trng
th lo gt pht: y cht! Ti khng c chuyn mn, lm b
trng th no c, xin cho ti lm... th tng thi!

Th l phm hy ri.T ch tch hi ng b trng (tc
th tng) n cc v ng u cc b, khi anh git ln ng
ng nh a phi vi!

V kch sau b... xp x cng hng lot v khc khng
mt li gii thch. C th k m Ma, Tn m (u ca Tt
t), C S Trng (Hoi Giao) sau ny l Con Nai en, Hoa
V Ngn (u ca Nguyn nh Thi), Cu Chuyn Ic-Kt
(ca mt tc gi Lin X)... Bun ci nht l mt s tc phm
vit theo com-mng, vit p ng yu cu chnh tr c
cc nh xut bn nh nc cho in v c cc nh ph bnh
cao ln tn my xanh nh T Nh Ca A (L Phng),
Sng Mi Nh Anh (Trn nh Vn) c in c my trm
ngn bn, bn nh cho th li c mang ra...nghin cu, hc
tp. Nhng ti nh ch ci tn anh Tri hay anh Tri m
ngi vit v ngi duyt tranh ci mi xem tn no l ng
th lm sao tin c ci hin thc ba t ca my ng lnh
o vn ngh!

Cc mt vn ha ngh thut khc th u sng chng ra
sng, cht chng ra cht. C cuc trin lm tranh, in hnh l
tranh ca ha s ng vin Lu Cng Nhn, sau 2, 3 ln xt
duyt c by ln, nhng vo pht cht trc gi khai
mc ngi ta bng i c mt gian ton tranh sn du khng
ng ng li... hin thc x hi ch ngha, xem ra c chu
nh hng ch ngha xt li! Mch Nc Ngm ca Nguyn
Ngc, m Mt Ng ca V Th Hin, Ch C Phy ca Ng
Ngc Bi v nhiu truyn ngn in ri rc trn cc bo na b
T Hu nh, coi l chng li ng li ca ng trong vn
hc. Ph, Gi ca Nguyn Tun b ph phn iu, sau ny
ng thnh thong cn nhc li mt cch d dm v cay c:
Ngi ta nh vo ci gi ca ti!

Bit rng chn l ca ngh thut ch thc ang dn sng
t, Bi Xun Phi, Nguyn T Nghim
1
([25]), Trn ng
Lng... tip tc sng cc kh v nhng g m cc ng
thch. Ti nghip, cha bao gi, khi cn sng, cc ha s ni
ting nht Vit Nam ny c mt cuc trin lm c lp. in
nh th c chnh anh em trong gii tm tt trong hai cu v
ma mai: Lung khoai xanh, Bc tranh li, Ma than ny,
Khng phi ti ti. Ton l u nhng b phim chng ra
tuyn truyn qung co, chng ra phim ti liu hay phim
truyn!

Tm li, vn ngh ch thc ca thi k ny, nu c. u
nm trong ngn ko, di gm ging ca cc tc gi! Cn ci

1
Nguyn T Nghim (1922), ha s v tranh sn mi, sn du v bt
mu, l mt trong b t ho s ti danh Phi - Sng - Lin - Nghim.

164
vn ngh b ni ch c Gi i Phong, C Ba Nht, N Dn
Qun Min Bin, Trn Tng Cao, nh n Sng Trn Cu Vit
Tr... n hnh khc cng nhn m, hnh khc cng nhn
in, ri sang ti c ngn hng, cng ty v sinh vv...

Mun bi ht c ph bin th phi nh k nhng g ng
Trn Lm dn: Khng pht no chng ta c qun hai
ting Min Nam trong tc phm! Cho nn thi k ny, ca
khc no cng th, d vit v nng nghip, cng nghip,
thng nghip hay v ch qut rc, anh thng... cng u
kt hai ch Mi... n Na... m trn m khu cao t hi ngi
ht v... rch l nh ngi nghe!

Ti nh n cu ni ca Lng Ngc Trc: Ht la-ghe (la
guerre, chin tranh) l ht chuyn vi m vn ngh mc o
lnh cnh mnh!

Li cng thy thm tha mt nhn nh ca Lacouture
1

([26]): H ( ni Vit Nam) ch c t chc trong ci... v t
chc (organis dans la dsorganisation) cn trong ha bnh h
s cc k bi ri v khng bit lm g v lm th no? ...

c th tip tc ngh kim tin bng m nhc m khng
b xm soi, ti lun trong t th sn sng cho ra i hng lot
bi ht, iu ma, nhc phim theo yu cu ca ng, thm ch

1
Jean Lacouture (1921), nh bo Php, thng vit cho t Le Monde.
cn chi tri hn ngi ch ngi ta vit mt th ti
hai, ba sau mi t i thc t sng tc. Nhng Khc Ht 13
Ngi ( ti xi mng), Qu Ta Xanh Mt Mu Xanh ( ti
trng rng), Hnh Khc Cng Nhn in, Hnh Khc Cng
Nhn M, i Thy Li... ca ti sn sn ra i sm cht
yu chnh l trong giai on ny. Bn cnh , ti cng cn c
mt na tri tim ni ln nhng g l con ngi nht,
chn thc nht, l ca ti nht. Tic thay vi bc i mnh
dn ban u vp phi ngay nhng ng lp trng d
hi ang nm quyn xt duyt cng b su cn b di
quyn chuyn ngh D! Tha anh! tm mi cch gt b!

Mt th on ti khi ni khng l c in, c thu
thanh nhng khng...pht, thm ch thu c a hn hoi nhng
ch c a master ch khng a sang Tip Khc in hng
lot. l trng hp Qua Sng Li Nh Con (Qu Dng
ht), Mt m Thng 7 (Quc Hng ht), Nhng Ngi Tr
Mi (Qu Dng), Ma Xun Kht Vng V Nim Tin (Tuyt
Thanh ht), Mu Xanh Trng Sn, Mu Trng Sn
(Trn Khnh ht)... u b b t lnh hoc... xa bng!

C hai kt lun rt thnh kin i vi ti:

1) Ca khc ca T Hi rt kh ht! (chng hiu n nm
iu thc no?)


165
2) Ni dung t tng v tnh cm hay a nhng
chuyn au thng, mt mt thm ch gia lc ngi ta ang
vui trong ngy chin thng th ng y li tng ra mt
th marche funbre (hnh khc m tang)! Gia lc ngi ta
ang pht ng u tranh i thng nht nc nh th ng
y li...nm m c v min Nam bng mt giai iu
bun nh... vng c!?

Tm li, T Hi hay i vo nhng ci... tri khoy!

Gia ti v nhng ngi tm gi l c ngh t cht nm
s in n mt bn v bn kia l cc ng nm khu pht thanh
(v v tuyn truyn hnh sau ny) l c mt h su ngn cch
v ci p.

M bun thay ci p chn chnh khng bao gi c v
tr k thng, mc du lch s tr li r rng: Ci p thc
dng hay ng hn l ci p c hi, ci p dt nt d
c lng x
1
([27]) n tn tri xanh, cui cng cng s b
khai t khng cn ai k lnh cm ph bin c! Nhng bi
Son si r son si r r, nhng bi ht nm na chi cha mch
qu nh Ta ni tht: Nu M kia th tay ln t ny, ta cht
ngay! hoc Khng cho chng n thot! Chng bay vo s
khng c ng ra! t cc tc gi sau ny cng van xin cc v
lm bo m nhc hy thng tnh ng cho pht thanh

1
Lng x (t ting Php lancer = tung ra, a ra).
trong cc dp k nim, k nic g na! Bn thn ti ng gp
khng t vo cc khu hiu chin u ph nhc ny, thm
ch cn nhiu hn mi ngi. Nhng thi gian vn ngh b
thc dng ha n cao ny, khng t vn ngh s kho
n trnh mt cch an ton.

Sng nht l my tay ha s. V xong, coi nh hon thnh
tc phm. Vo bt c nh ng no cng u thy h ang lm
nhng g m h thch, c bit l my ng c v, con... kim
ra tin, sn vn, sn nguyn vt liu th tha h m... thot ly
chnh tr! Ch ti nghip my ha s ln nhng ngho mt rp
nh Phi, Sng...ch v luyn tay ngh bng vt liu ca
ch n kiu Lm tot, T Ninh! Mt s th nh bn r cho
my ng trm chi tranh giu c nh c Minh... ch ai mua
tranh ci thi 13 k go phn phi theo tem. Cc nh vn,
nh kch, nh in nh, nh th hoc l... tt ngi, hoc quay
sang vit truyn... Ngi Tt Vic Tt. Ca nhc nh Gi i
Phong, C Ba Nht, Sng Duyn Hi l ti c tn trn ln
sng pht thanh, m n nt mng tai chim lnh gn nh
ton b thi gian pht sng, phng tin duy nht chuyn
ti m nhc. Tuy nhin, khng phi ci s bt nghe, bt
ht khng c tc dng gy ting tm cho mt s nhc s
nghip d. H nm bt rt trng yu cu ca chnh tr, tha h
tung ra hng lot ting ng c cung bc cao thp ri gi
chng l ca khc, gy nhim thnh gic ng loi. Khc vi
cc loi hnh ngh thut khc, m nhc d d n my, thm
ch...v m nhc, nh ting tu in leng keng, ting chi

166
tre ca bc qut rc... cn lm l tai ngi ta quen i! Th th
m nhc kiu kn b dch chng c g ngoi mt s arpge
trong khc thc A, B ca cc bi ht hng o, thng lnh
khng gian bng nhng chic loa Trung Quc lp mi u
ng, lm g chng nghe mi thnh quen, thm ch thuc
lng, d rt ght n.

Mt s tc gia kiu nh th c bt vo cng v
lnh o, c bi dng, cho i nc ngoi nghin cu, thc
tp (ngha l chng hc hnh g ra u ra a) ri tr v
(ni nh ngh s nhn dn Trn Tin)... ph m cc t chc
ngh thut bng s ch o cht ngi v ngu dt. Mt s,
sau ny mt tch trn din n vn hc ngh thut, mt s
sng lu ln lo lng hoc c lng cc anh trn, leo ln
nhng a v quyt nh s phn v tng lai c nn vn hc
ngh thut nc nh.

C th k ra hng l, hng lc cc nh vn ha khng h
c mnh bng trung hc li c c i nghin cu v Bertholt
Brecht
1
([28]), khng mt ngy hot ng sn khu ngoi vic
lo ng v m ca rp c i thc tp ti nh ht

1
Bertolt Brecht, tn tht Eugen Berthold Friedrich Brecht (1896-1956),
nh son kch ni ting ngi c.
Stanislavsky
2
([29]), nhng v cha ghi ni bi ht do mnh
t ra (ti khng dng t vit) li c i hc nhc vin
Tchaikovsky! Nhng nh bin kch o din in nh c cuc
i cha h lm c mt b phim ra hn tr thnh ngh s
nhn dn, ngh s u t v chuyn lm...gim c, chuyn
i hc nc ngoi! dn chng, ti xin k vi ci tn cc nh
l lun nh V c Phc, H Xun Trng, Trng Chnh,
cc nh hot ng sn khu, in nh nh Quang, L ng
Thc Hon l hanh thng, H Xun Trng, nh Quang
lm n th trng, L ng Thc lm gim c Trng
in nh, ni o to ra mt lot din vin ti nng thua xa
nhng ngi chng c o to ngy no. ai k ra c
mt phim, mt v, mt l thuyt chuyn mn do h ng gp
cho nn in nh v sn khu nc nh.

i vi ti, nhng v ny khng th on, thm ch c
ngi cn l bn ti trong qun ng. Ti ch mun ni ln mt
s tht l cc v b xp nhm ngh, v th phi chu ming
th eo v ci ty dt vn hon dt ca cc v!

Ch ng gin mt s v khng bit mnh, bit ngi, sau
khi nm c ci u th chnh tr lun kim chc bng
nhng sng kin... ph hoi ngh thut! Do hc khng n

2
Stanislavsky, tn tht Constantin Sergeievich Alekseiev (1863-1938),
din vin, o din, sng lp Nh Ht Ngh Thut Moskva, ni ting vi
th h Stanislavsky c din t trong cun i Ti trong Ngh Thut.

167
u n a, cc v cng ngy cng lm kh anh em, khi c
t chc bt gio s, tin s... tha h phn v xt
ba bi tc phm ca ngi khc. Nhiu v tn ti dai dng
ti thi kinh t th trng mi dn dn rt i v i vo
qun lng. Ci c ca cc v c chng ch l quyn li vt
cht thu vn c khi cn cm quyn vn ngh! Cc v u c
bit l i vi nhng ngi c hc, lm ngh t t, chng bao
gi cc v c c s knh trng cn c c v ngh nghip ln
t cch!

Cng chnh thi gian ny, mt s ngi khng ham danh,
ham li, ch ham ngh, c dp t pht ra nh sng qua tc
phm ca mnh. Thi ci dt cm quyn (theo nhn nh
ca nhm Nhn Vn) nay c thay th bt c d bng thi
thy mo cm quyn hoc tp chng cm quyn bi hng
lot cc hc v tt, hc v dm (kiu ng L nh ht giao
hng, ng on c sn khu, ng T Ngc nhc... c
c cu vo ban vn ha t tng) khng t th nhiu, cho
php anh em lm ngh ch thc li dng ngay thi c ri
rm v l lun lang bm m sng to ngh thut!

Hong Vn chi sng trong m nhc (khng ch v ca
khc), Hong Vit (b coi l Ty nht min Nam) c cao
c trong Tnh Ca v trong giao hng. C hai trc khng
phi khng b nhng s nh gi v i x thiu cng bng.
Khi ni v Hong Vit, ngi ta ch ni n c c mt Tnh
Ca v vi ca khc vit thi k cha c hc hnh g nh L
Xanh, Nhc Rng? Vy cuc sng chin u dp tt hay
thi bng sc sng to ca anh? Bn giao hng Qu Hng
sau ny ca anh rt t ai c nghe v cc xp ng thi
ginh ht ch c ng bn Mozart, Beethoven bng
nhng th giao hng m ng chuyn... ui khn gi ra
khi rp ri cn u! Kt qu l giao hng chng ra giao
hng, opra thnh p p... vo. Ngi snh iu nm nh
nghe Tchaikovsky qua a 33 vng/pht c nhng dn
nhc ni ting trnh din, hn l n nh ht phi nghe
nhng th tc phm hc mt cc thy loi nhng cha
tiu ha ni y!

Cha bao gi, khi nim v ci p ngay trong gii lnh
o, trong gii vn ngh s li va chm nhau m p nh
th. Cc cuc ci ln v ch ngha hin thc phi o
(Hong Ngc Hin) v m nhc c phn nh hin thc
khng (gia V c Phc v Nhun) v cc cuc tranh
ci khng c t chc v ci chn ci thin ci m c
pht trin trn c bo ch, cc sa-lng thm ch c cc qun
c ph m tp trung nht l c ph Lm Tot v c ph
Tuyn, gn tr s Hi Vn Ngh 51 Trn Hng o.

Cc th ca dao, tc ng thm ch ph nhn nhau bng ca
dao, v (kiu Xun Sch) nhn danh ngh thut, sut li
a nhau vo con ng...chnh hun, chnh ng... ri
mt thm mt s nhn ti t nc, hoc t hi hn, i theo

168
gt cc nhn vt nh V Th Hin, Hong Minh Chnh v sau
ny...

Ci sut na y khng xy ra l nh... thng M!!!
ng ngy 5-8-1964, nhng qu bom M u tin ri xung
min Bc m u giai on vn ngh tt c cho tin tuyn
th hai, sau nhng nm tng ha bnh nhng y mu
thun thm ch c c chin tranh gia nhng... ci u, gia
nhng tri tim, gia con ngi v con ngi, gia cc ngi
ng ch ng che tng bao nm cng chung trn tuyn
nh Php, ginh c lp t do!

Bi hi hn c l chin tranh quyn lc gia nhng con
ngi u t nht, sng sut nht, ti tnh nht v cng... him
c nht trong n lc xy dng vy cnh, tm mi th on
h b nhau gia cung nh cng sn, sau khi ng vua i
hai dy H Ch Minh qua i...

V, ngi M ngy cng ln su vo cuc chin hao ti tn
ca m sau ny chng phi mt mt mng no cng tr li
c Vit Nam vi chnh tr ban u v c cc nh
cng sn kiu mi hoan nghnh gp nhiu ln hn khi xa
cc bc cha ch h hoan nghnh hai ng anh c, anh hai Lin
X - Trung Quc!

11.
CUC CHIN CHNG M

Vi ti cng nh vi nhiu ngi c c, c nghe v
c c t cht c lp suy ngh th cuc chin chng M
chng c g l bt ng.

Cuc m c v Vit Nam u c Vit Nam. N din ra
t khi Nixon sang Tu, Brezhnev sang M, cc cuc bt tay,
khi nng, khi lnh gia cc ng trm chnh tr cc cuc hi
m cng khai, b mt v kt cuc l s nn gn, sc,
mc c nhau bng cuc chin leo thang Vit Nam. u phi
n n ra t v hi qun t hon Bc K dm nh c liu vo
tu Maddox vnh Bc B!

Qun o, m, giy, tht lng, bao n, lng kh... tt c
l...Tu! Kalachnikoff, T54, Sam I, Sam II, Mig 17 hay Mig
21...tt c u n t Matxcva...Cn dn Vit Nam ch
c...ngi m con ngi Vit Nam th ch cn ng trc hai
ch xm lc l sn sng, k th no cng... onh! Th l
tt c li mt ln na sn sng ln ng nh gic.

Ca ng ti, c ai c g nhiu nhn m luyn tic cho
cam? T sn ch thc v t sn b quy kt oan sai sch

169
vn. Ca hng bun bn, ln, nh b mu dch ha ht...!
Giu nh... ti, cng ch c mt ci piano c, ci radio
Orion, hai ci xe p l ng gi. Khng ai lc ny c ci nh
ca ti. Ngi no c ci nh rng mt cht b Nh Nc
ly cho thu, c khi ghp vo y n...10, 15 h! Vy th c
i u, c sp hoc chy nh cng chng c g ng tic, ngoi
cun s go, tp tem phiu l vt bt ly thn

Th l th trong hu bao tp phiu go, phiu du, tem
tht, tem u..., tt c li ln ng i s tn!

Ba a con ti theo trng v tri tr hai, ba ni cch xa
H Ni bn, nm chc cy s. V theo nh ht, lc th phc v
cc chin trng, k c i B. Mt mnh ti, tr li H Ni
lm cng vic thm nui, tip t cho cc con v... sn sng
chin u bng sng tc khi c lnh!

Thi gian phn tn t tung ny a ngh thut c
ng, ngh thut tranh p phch, a vn hc vo thi k
k, ghi chp... ngha l vit b x hoc em cn bn
k! Cn sn khu l mt lot v kch b L Xun ng vi i
s M, Cao K, Cao Tr bun lu, chi gi... pht trn sng,
dng trn sn khu vi v, ngn gn, kp thi.

Cc nh ht nh giao hng, trng nhc, s tn v nng
thn khng dm tp v s t ting bo ng my bay. Tm li,
mi s manh nha rt r i vo con ng ngh thut ch
thc u b gc li tr v con ng... tuyn truyn cho
onh v... onh.

Chnh m 5-8-1964 l m ra mt u tin bi ht chin
u theo kiu c ca ti: Sn sng! Bn! Ch l ti v mt s
vn ngh s c iu v cc im nng c th xy ra chin
tranh u tin min Bc, c mt ngay bui oanh tc u
tin ca khng lc Hoa K ti Bi Chy Qung Ninh. Ti trn
a cao x pho, ti ghi chp tt c nhng g m i i
trng Trng Danh ni vi anh em nhc s i thc t nh
Phi nhm thng vo u my bay... phi hp ng tht
hay gia cc s 1, 2, 3...vv... v ti bin n thnh ca khc
ngay ti ch, vit bng gin ph trn v bao dim Thng
Nht. Sau , tay cm ngn n bo, tay cm bn nhc va
phc tho bng nhng con s 1, 2, 3, 4..., ti ht cho chin s
nghe. Mt chuyn ci n v bng l do cha thuc chnh
bi ht mnh lm, li thm thiu nh sng, ti
ht...nhu:Bao ngho i thnh Bao...ngi ...! Cc din
vin nh ht ca ma nhc Trung ng i theo on, n hm
nay, ai cn sng chc khng th qun ci k nim phc v kp
thi gy hu qu nghim trng ny! Trm s ch ti ng
Nhun, trng on c thc bch ti t ra Ting ht t
ting bom c th y ny! Cng bng m ni: Cc chin s v
ng nghip ca ti hon ton khng thy g ng xu h v
s c ng tic ny v sau tt c thnh gi, ngi kn mt
sn i, ng vin: Khng sao! Ht li! Ht li!

170
Sn Sng! Bn! m u cho hng lot hnh khc chng
M ca ti v cn c ti bn i ti bn li, thu a, c
cc on vn cng t trung ng n a phng dn dng,
a sang Cuba in a v ot gii Cancionnes protesta. Bi
ht c ngay ca ti nhiu n mc anh em t tn ti l
thng tun chay no cng c nc mt! c bit i pht
thanh X Gn, chu khng ni vi ln gi ng tn ti ra
m chi l...bi bt cng sn, l...l...

Cn ti, t v ta y c lp trng trc c ng trung
ng y vin kim gim c Trn Lm, ti cng hng hi
p l rng: Tha qu v! Qu v ni qu... ng! Ton th
anh em vn ngh s min Bc chng ti u l... bi bt!
Nhng.. chng ti bi bt cho...nhn dn chng ti ch khng
cho mt k ngoi bang no!...Bi u khu ny ti hon ton
improvis nn chng cn nh nguyn vn. Vy m sau ny
khi v Si Gn, mt s anh em trong i tin tuyn b kt li
nhc gn nh nguyn xi khi gp ti vi nhn xt th ra b
T Hi ny...ni dzy m khng phi dzy, nht l khi ti
vch ra ci ch ch nhn mnh l bi bt ca Nhn Dn thi,
khng mt ch cho ng (v c chnh ph na) v ti u c
l...ng vin!

Ti cng chng chi ng Thiu, ng K m ch chi ngoi
bang thi!...V anh em, nht l Y Vn, sau ny khng tun
no khng mang mt hp thuc l si vng min Bc t cun,
n chi vi ti. Hai anh em ngi ht thuc, nhc ti ni kh
mun i ca ba anh ngh s hai ci u nc...mt nc
sut i ny! Nhiu chuyn bi hi gia ti v my anh em
nhc s ti ch cn tip din di di...

Tr li thi k buc phi lao vo phong tro ting ht t
ting bom quyt tm nh thng gic M, ti vo cuc
hon ton khc trc, chuyn nghip v c thc r rng v
hng i ca mnh hn.

Ti tip tc v tranh c ng bng m thanh, nhng l
tranh c ng c ngh thut hn, ngha l mi bi ht ti u
tm ti mt ci g mi, c sng to ti a trong giai iu, trong
ha thanh, phi kh. Cn phn li ca th...d t! Mun g,
mun th no cng...c ngay.

Ti l nhc s, ti ch sng to bng m nhc, li ca l do
cc ng yu cu th ti cho vo nh Etude en Mi ca Chopin
ai t li thnh Tristesse! V ti li trong anh em
chuyn nghip mt s n tng v cc tm ti giai iu, iu
thc, cu trc, kt cu... c bit ti c b hn cch ni tip
kiu TDT
1
([1]), thm ch b c iu thc ch, chng c
mineur, majeur g r rng, lm my ng chuyn m ghi-ta
theo kiu c lng tng b hi tai. Ca s no khng hc hnh t
t cng te khi v nhng qung kh, nhng ly iu bt
ng. Ni thng ra l ti luyn tay ngh rt nhiu qua tm ti

1
Thun-Nghch-Thun.

171
ny m chng cn n s v tay, mn th lao... ng gi 2 bt
ph no.

Tt nhin, ch ngha v ci u ao to ba ln nh Bi
Ca nh Thng Gic M, Mt Ln Sang Sng, Mt Ln Chin
Thng, Trn ng Vo Trn nh... bao gi cng c u
tin thu, pht trn i, nhng nhiu lm l mt hai ln
rixp vo kho! S lng bng thu ca ti trong thi gian
ny theo c Cm Thi, ngi ph trch thu, in cho bit...nhiu
n pht khip! C in li cho ti y 4 cun bng ci, tc
38, bng Orwo sau ny, gi ra Hi Nhc S xt khen
thng b lu tr n pht mc meo! Hin con trai ti
ang gi ti 19 Hng Trng cc bn lu. c sao chng
khng b v st rc nt!

Nh ni, thu nhiu song pht chng bao nhiu do ght
b hay dm nhau chng c ngha g vi ti. Ti t xc nh
hon thnh nhim v v cn c mi gia tay ngh.
Mi ca khc thi k ny ri s qua i nh hng trm ca khc
ca cc nhc s ti danh th gii. May ra ch c mt Schubert
tn ti trong lch s m nhc bng nhng ca khc m thi! Ti
chng tic nui, chng thm dng li ... k nim ngy
cng c ny, c khc! Nhng khi ung cng sng to,
ti t cho php ti... n cp cc giai iu ca chnh ti a
vo nhng nhc phm khng li! Ai bit ti xi li nhng
th b b t lnh, b lng qun khi nhc b tc phn li?
C th, ti cho n phc sinh trong cc phim, cc v kch
nh Tin Tuyn Gi, Bi Ca Ra Trn, i i Trng Ca Ti,
T Th Trc Bnh Minh, Nh Th L Ti c... c bit,
trong nhng concertino, sonate cho n bu, cho violon+piano
sau ny, ti x dng giai iu nhng ca khc khng c cc
nh nm u ra m nhc mn m nh esquisses cho cc bc
tranh s dng li t t. Chng ai pht hin Bun, Vui V Kht
Vng ti vit cho n bu v giao hng chnh l... Hi Phng
Rc Sng Bin ng hay Hoi Nim Lc Hong Hn vit cho
violon+piano chnh l Nhng Ngi Tr Mi bin tu thnh...
nhc khng li! Chng thy gio s, tin s, nh ph
bnh no ph phn l bun b, l yu ui, l km tnh chin
u, l thiu nhn dn tnh, thiu ng tnh... nh khi n cn
li! K ra, ng Huy Thnh o din in nh, ngh s nhn
rng l ngi thng rut nga nht, khi nhn xt tr tin
cho nhc s lm nhc cho phim ca ng bng mt cu xanh
rn nhng cc k ng vi trnh m nhc ca ng v c
phn ng cc v cm cn ny mc trong i sng m nhc
lc by gi: B ai bit c nhc s cc ng ni ci g trong
my pht t te t toe y m nhn vi chng xt!

Th y! m nhc c hay khng c lp trng v sn l
ci...nhi!. Sng hay cht trong m nhc hin thc x hi
ch ngha ch l do ba ci khu hiu Git, git, git! Chin
thng! hoc Mun nm Bc H, mun nm ng cng sn
Vit Nam, hoc...Ngi v em ti ngy vui... ng cho
ti sng mt, sng lng, cn m nhc th ng l...b ai bit

172
c ti ni g ci nc Vit Nam cc cc v m nhc
ny!

Thi chng M, gii m nhc min Bc c nh trng
ma... non. kiu bi ht nm na chi cha mch qu, vit
ra ch sau khi c ng vin 15 pht l... hon thnh! Tuy
nhin khng phi khng c nhng vn ngh s mun i xem
th ci g ang xy ra m ng C Huy Cn ngy no cng
ngi rung i, n ph Ng Nm L c pht ra c cu th
i nh M vui nh...i try hi! Th l, chng chu nm ti
ch ch bom M ri xung u bt c lc no, tng on
trong c ti ln ng i thm chin trng.

Ch vi chic xe p, vi k bnh m kh, chng ti vo
vng cn cho, thm cc ti bom, v gii tuyn tm
thi...Vo Ngh Tnh cng ti c V Thanh, L Li
1
([2]),
Hong Hip. Vo Thanh Ha c cc ng Lu Trng L
2
([3]),
Hc Phi. Ra vng m cng Nhun l Hong Vn, L Li,
Trn Kit Tng, Trng Bng, Chu Minh... ng nh nht,
gy n tng nht v nhiu nhn thc mi nht l chuyn i
ng 559, con ng mang tn H Ch Minh huyn thoi
khng phi ai cng dm i, v ch mt tch tc l... c th bin
thnh bi, ng hng li t xng nm vi ci bia lit s

1
L Li (1920), nhc s thi khng chin chng Php.
2
Lu Trng L (1912 -1991), nh th ni ting trc 1945.

bng mnh thng g bn ng! Mt nhc s ni rt tht
v cng rt... liu ngay gia on i ng 559 l Ti
khng hiu ti sao ti mnh li ngu nh th nh! Cn g phi
vo tn y mi vit c! Khng phi tt c chng ti
khng c ngh y nhng pht biu thng ra v thm ch,
khng chu tip tc i na th... ai dm liu bng anh.

Qua chuyn i ny, Tn Huyn, Vn Dung c vi bi ht
m nu c nh, chng i thc t chin trng, cc anh vn
tha sc ra nhng bi chng thua g Cho Em C Gi Lam
Hng, Tiu i Xe Khng Knh ca nhng tc gi nh nh
Dng, Hong Hip! H chng cn phi ba by ln sut mt
mng nh chng ti mi vit uc! Ring ti, ti thy l
khng c nhng chuyn i gn vi ci cht , ti khng th
c nhng nhn thc mi, nhng tnh cm mi v chin tranh,
v con ngi, v S THT, ci s tht y mu me, cht chc
m cc nh chnh tr ph ln mt tm mn vinh quang ca
ch ngha ny ch ngha n!

Cha bao gi, trong ti li c c nhn thc mi v cuc
chin tranh m dn tc khng may phi chu ng di lu,
c lit v hao ngi, tn ca n th!

Ti sao cc dn tc khc, xung quanh ta thi, h u l
thuc a ca Anh, Php, H Lan, M li c c lp, t do,
m mang t nc, kinh t pht trin? Cn Vit Nam? Ci g
cho h ght ti mc thay nhau dit sch dn mnh th

173
nh? Hi tc l tr li! Ti mt ln na khng nh c l
do ca cuc chin tranh ny: y l cuc chin ca loi ngi
chng nn cng sn v lun, v o l! y l s hy sinh cc
k v duyn cho ci ch ngha khng tng, cho s tim
quyn ca mt lp ngi m mu lm VUA ca ci nc Vit
Nam khn kh ny bng chiu bi c Lp, T Do m cc
nc, ngi ta c t na th k nay ri v may mn thay,
h khng c ng Cng Sn cm quyn!

Bi kch ln ca triu tn bi kch nh chnh l y! V
nhim v ca vn ngh, nu khng ni c iu ct li
ny th... d ch bin ra sao, mi sng tc ch mi mi l
nhng iu ni di, ni lo v...la bp. Nhng cn b cch
mng, hoc lc vo cch mng, tha h tht lc, ngi xm ln
u nhng ngi c hc gp vn ln, t coi mnh nh cao tr
tu, c quyn ging dy ci to t tng cho l vn ngh
s n l ca ng. ng bun hn l vin tham t canh nng
kim nh th ln C Huy Cn li bin ci s i ngu dt y
thnh... vn vn kiu i nh M vui nh i try hi. Qu
l ng xu h!

Thnh tht m ni, ti khng th gi nhng g ng th
trng nh th ny vit t sau 1945 l...TH!. Ti cng bun
ci cho nhng ai cha tng i Trng Sn m c vit theo
kiu ng Lu Trng L thi xa: Trng Sn th mng,
Trng Sn ho hng, bay bng... kiu B qung sai (B52),
kiu ch nai vng nghing i tai ng ngc... c hoa, l cy
rng, c c thiu n n anh bn b sui. Vi ti, ng
Trng Sn l im cao nht ca mt quyt tm: bo v
ci ch ngha hc mt c bn c, bn Nga, bn Tu,
ngi ta sn sng hy sinh n ngi dn Vit cui cng, min
khng c con ci ca my trm mafia cng sn dm.

nh, nh, 5, 10, 100...nm cng nh, cn mt ci lai
qun cng nh! Nhng nh sao y, nh bng cch g?
Ai nh? Ch i vi cung ng, dng chn vi binh trm,
gp g vi i i thanh nin thanh n xung phong th
ng hn ti thy hng vn con ngi cht trn con
ng ny, hng triu thanh nin ang i B kia s phi
mu, mt xc, thm ch bin thnh tro bi sau cc t bom
B52 chng qung sai t no.

Tt c h chng qua ch l nhng con tin cc nh
chnh tr th gii v trong nc mc c nhau trn bn hi
ngh! K kt c vi nhau hoc ko di, c ca... no c ai
ngh n chuyn mu ngi Vit Nam nhiu hay t! V kh
chng my git nhau cho chng tao ta hng k thnh
th...sn lm, tt lm! C tip tc git nhau i! Lng thc
cng chng cn n phiu, n tem. Trn ng Trng Sn
ny, go, mui, ng, bt ngt... tha h ly, khng cn cn
ong, o, m thm ch nht c c bn v ng, di ta-
luy m, trn ta-luy dng, trong cc on xe Molotova b bn
chy, ci nghing, ci nga, ci cn nguyn vn b y nhanh
xung vc su, khe ni... Con ng cht chng ti i

174
qua y ch c mt mu , mu ca t, ca mu v ca
c...l na v l u cn mu xanh khi mi ngy u
c...ti bng thuc dit c, bng bom tn, bom bi, bom
CBU, bom Napalm... loi. Cn dng sui no nc khng
tanh mi mu, b sui no khng tr thnh nhng by cht
vi cc th mn, mn cc, mn nhi, mn t hng, cho bt c
ai, chng cn bit l cng sn, quc gia, bn ta, bn n!

Trang b ca anh lnh ngy b bt sau chin dch Lam
Sn 719 gii ra min Bc m chng ti gp trn ng t u
n chn Made in USA! Cn anh gii phng qun th t
chn n u, t ming tht hp, rau kh, o, qun, giy tt,
u Made in China! Ti t hi mt cch ng nghnh:
Chng hiu min Bc v min Nam s lm g khi hai ng
Nixon v Brezhnev, bng mt ti no bt tay nhau i li
tt tn tt v kh my bay, xe tng v cp lun c xng du
ln... tin bc? Hai ng nng dn hai min s li mi dao, rn
mc nh nhau chc?

i, ci s nhn danh th isme ny chng th isme kia
ca hai ba ng trm lm th gii hy dit ln nhau bit
bao ln t khi c x hi loi ngi.

Trng Sn, s phn con ngi b cc nh chnh tr coi
nh vin n ng, khng hn khng km. Nhng bi
Trng Sn , Trng Sn Xanh, Nhng Ngi Tr Mi ca
ti mang phn no ci nhc nhi, tic thng cho nhng
s phn y, c bit l phn dn nhc. Trong Nhng Ngi
Tr Mi, ti m ra bng mt hnh khc tang l vi phn
tutti ca b dy Sul G, im vo l tng ting Timpani v
cng (dng piano thay) lm cc v c ngh (nhng khc quan
im) git mnh v quyt nh: Cho n vo t lnh hoc h
lnh xa bng! Ci ny gii thch v sao nhiu tc phm ca ti
c cc nh chuyn mn nh gi l sng to, l tm ti, l c
bn lnh vv... thm ch c cc ng bn dy i Hc mang
vo gio trnh, c nhiu ngh s chuyn th sang cho cc
nhc c solo, nhng cui cng vn khng bay c? V ci
u ra cho m nhc lc y ch duy nht c ng... i pht
thanh Ting Ni Vit Nam, cn ci u ra th hai l nh
xut bn Vn Ha vi phng tin in khc g cc k lc hu
li chnh l u ra thu hp ca i! C ngha l ch in nhng
g pht nhiu ln trn i, c qun chng yu cu!
Chng ti gi cc nh xut bn l bintp hu, gi ca
nhc qun chng yu cu l yu cu ca...thi s, hoc i
khi, yu cu...dm v c bi va thu xong, cha duyt trn
bng c th yu cu ca...chnh tc gi v con chu tc gi.

Tic thay, ngi ta c phng bt mng ln nhng thnh
tch v con s, v phn trm ti m t c ai dm vch ra gi
tr ch thc ca mt bi ht! Mt s li dng ch ngi c
th c quan truyn thng, tung ra lin tc nhng bi chng
c mt xu sng to ngh thut nhng mang ng tn mt
ti ang cn tuyn truyn!


175
i pht thanh Ting Ni Vit Nam vi chc nng t bo
ni duy nht tr thnh k c ti v thm m m nhc. Ai
chim c nhiu ln ln sng l nhc s s dch !

Bin minh cho s h thp ngh thut ny, ngi ta thng
ni Chng ti l mt t bo ni! Phi chin u kp thi!
Khi c ci tn do pht mi trn i d cha hc qua mt lp
r mi no vn nghim nhin thnh... nhc s c vo
hi cc nh son nhc Vit Nam Composers Association
theo ti ch l Association des chansonniers et paroliers
mlodistes Vietnamiens Hi nhng ngi vit bi ht v
lm li c giai iu!

Ti cn nh trong mt cuc gp g cc nhc s M, Anh,
Php, c, Nga... ti cuc lin hoan m nhc hin i Festival
de la Musique Contemporaine ti Sophia, Bulgaria, ti tht
xu h khi b hi v tnh hnh m nhc hin i ca t nc
mnh th no. Tt c u ch bit tr li do tnh hnh chin
tranh, do khng c iu kin... Trng on Lng Ngc
Trc rt thn trng v... chnh tr, nhng khi Goleminov
1

([4]), ngi thy yu qu ca Hong Vit, ni ting Php nh
Php, ngi li th ba ci ming mi tht s dm m...kho ko!
Chng ti u ni ra ci t huyt ca s lc hu trong ngh

1
Michail Goleminov, nh son nhc, ngh s dng cm, ch huy dn
nhc Bulgaria; tng hc nhc Sofia, Amsterdam, Paris, Vienna.

thut ni chung v m nhc ni ring mt nc x hi ch
ngha chn t - ch ca Goleminov - l khng c con ngi
m nhc ch thc! ng li pht trin m nhc mt nc
ri vo tay nhng nh chnh tr thun ty v nhng k tuy
hiu bit cht t, nhng c hi, ham danh li, ch bit d tha
anh! ... ng l tai ha cho c mt nn m nhc.

Chng ti cng ni ti nhng g km hm s pht trin
m nhc, c bit l Vit Nam, di s lnh o ca my
ng cng sn nng dn ht sc thoi mi, chng lo chm
lng t i dn tc, chng c khen cho phi o! Theo
Golminov, lch s m nhc Bulgaria mi c hn 30 nm (lc
l nm 1992) v nh c... 6 ngi! H u ni ting nh
cn nc ngoi bng tc phm, bng l lun v s phm.
Theo ng, khng c nn m nhc Bulgaria hin i, nu khng
c nhng ngi c o to n ni n chn. Tic thay
ngi m ng hy vng s ging nh ng, nh Tarkov,
Strijianov th... Vit Nam cc anh, ngi ta x dng qu
lng ph! ( ni khng cn thit a Hong Vit i B mt
mng nh th).

C nhng ngi nh Hong Vit, Hong Vn, Chu Minh,
Nhun... m dng vo vic i chin trng vit ca khc
kp thi th ng l a cc gio s, bc s ra chin ho bng
b vt thng nh mt cu thng, mt y t! iu ny
c Hong Vn hn nht (hay anh dng?) pht ra mt cu
i gip nhng k ghen t, kn ca mang ra hi ngm

176
anh n mi hm nay, 1998, khi xt tng gii thng H Ch
Minh cho nhng nhc s... cn sng, sau t xt ton cho
ngi... cht. l cu Ti sao li th tng trc khi
th tt? khi c lnh iu anh i B. Anh ng mt na khi
ngi i thay anh l Hong Vit (cng gi l tng) cng
Vn Cn, Vnh Long... H u ln lt hy sinh v trng bom
ch u c cm sng nh ai m anh vi ch dng! Sai lm
ca Hong Vn l chm t i ca qu nhiu con Tt khng
mun b nh gi l... Tt!? Hong Vit trc khi ra i
khng bao gi tr v, m hn ti trong ba ru sung ti
nh Bu Huyn ng Lin Tr: Chc cc tt en, tt
li may mn cng cc ng tng... s cht!

Mt s tht nhiu ngi bit nhng khng ai dm ni ra l
Hong Vit cng ch nh hng trm ngn anh hng bt c
d khc phi nhn mt vic m chnh anh thy l...cc k
lng ph! Lc y Hong Vit mi v nc, ang nung nu
mt bn giao hng s 2. Anh rt phn khi v khi i hc
nhc t t nc ngoi 1957, nh ht giao hng i vi
chng ti mi ch l c m th hm nay, khi anh tr v, iu
kin c c tc phm m nhc ra m nhc, c ci m
t duy m nhc hn hoi nm trong tm tay. Anh ngh th
vi hng lot toan tnh a m nhc Vit Nam tin ln mt
bc c tm c khi i u cng c cha ra my ca khc
chin tranh hoc dn ca, tung, cho y x nh cch y ba th
k! y, gia ti v Hong Vit u gp nhau trong ci cu
t khng nh mnh ca Goleminov: Su ngi lm nn lch
s m nhc hin i ca Bulgaria. Tic thay tt c nhng c
m to bo b ngn chn, b bp cht t trng nc bi
mt s c quyn lc by gi bng l lun ph phn sc mi
Mao-Xt vi nhng ai t chi i B! L chy trn thc t, l
giu gim bn cht s chin u, s cht, thm ch c t
tng u hng. Mi bi kch ca m nhc thi ny xut pht
t quan im tt c cho tin tuyn, tt c chin thng,
mt cch duy ch li c cc v quan vn ngh coi nh
M nh i try hi, coi ng ra mt trn l con ng
ma xun ha nhau pht ng vn ngh s v tranh c
ng bng loi hnh ngh thut v tng nhau nhng gii
thng, nhng danh hiu m sau ny tt c u tr thnh
vt...cng c!

Nhng v th tng cng xy ra nhiu lnh vc khc,
ni bt l v b b trng inh Th Cn u tin cho cc nh
tr thc tn tui nh Phm Ngc Thch, ng Vn Ng... i B
nghin cu v ... cht cho ht chuyn!

cc nc x hi ch ngha khc khng phi khng mc
ci quan nim cht ngi ny, tuy nhin khng n ni nh
Vit Nam v h c nhng vn s, ha s, nhc s, nh in
nh...ra vn ngh s! H dm vi u vit nhng g chng
dnh lu ti chin tranh, nhng tnh ca, nhng ba-l, c nhng
giao hng, sonate ch ghi opus...hoc nh s 7, 8, 9, 10, 11,
12...


177
Trong cc cuc ta m khng c phin dch ny cc
nhc s x hi ch ngha cng cc nhc s t bn gn nh
chng h khc bit v ngh thut ch thc. Tt c u thng
nht: Phi coi chin tranh l k th ca vn hc ngh thut!
Khng c chn, thin, m g trong bom ri n n, trong mu
chy, xng tan! Mt nhc s Ba Lan cn tuyn b thng
thng: Cc nh chnh tr git vn ngh rt nhiu ln bi
cc cuc chin m h gy ra cng c quyn lc cho h,
cng c cc trit l chnh tr ca cc tp on thng tr!

Trong cc cuc trao i cu lc b nhc s ngay trn lu 2
ca phng ha nhc ln ti Sophia, bit ting Php, ting Anh
l nghe c, ni ra c tt c nhng g m chng ai dm
ni bao gi trong cc hi ngh, lin hoan chnh thc c. Ti l
mt trong nhng ngi nghe nhiu hn ni, nhng
c ni v c nghe nhiu hn c, v m nhc Vit Nam
qu l c o n l k c mt khng hai trn th gii ny:

1) Ti Vit Nam, nhc s thc s t duy bng m nhc
ch vn vn vi ba ngi, cui cng cng vit... ca khc, t
duy ch yu bng...li! Cc nc khc u t duy bng m
nhc qua li ca ca ngi khc. iu ny gii thch v sao
Vit Nam, a s nhc s chng cn tt nghip mt nhc vin
no v bt c ai cng c th l... NHC S, nu c cht vn
vn hc, cht nng khiu ht, h v cht... lu c!

2) Sc sng tc ca khc v... s lng l... v song. Trung
bnh mi ngi sng tc mi nm 20 n 30 ca khc! C nhn
ln vi con s hi vin sng tc th ng l... nht th gii,
vt mi thi i.

3) Hi vin Hi Nhc S Vit Nam bng cc Hi nhc s
Bulgaria, Ba Lan, Tip Khc, ng c cng li: hn 300
1
([5]).
Mt t chc m nhc ng nht th gii nhng th gii li
chng bit tc phm m nhc no ca Vit Nam, ngoi cc bi
ht m dch li ca th... 90% ton l... st v thp, sng v bom,
nh v thng!

4) Hi vin sng tc hu ht u...nghip d, n lng
Nh Nc trn cng v hnh chnh, trn chc v, cp bc
ang c bin ch nh nh bo, nh gio, k s, bin tp, s
phm m nhc, thm ch c cn b Trung ng on, Trung
ng ng!

5) Hi l mt c quan n lng Nh Nc mc du c
bu bn hn hoi, nhng t chc, nhn s ca cc cuc bu ny
c...c cu trc, c mc c thm ch u , bi tro
trt tru nhau ginh gh, ng ngha vi c th
quyn v li hn mi nhc s khc, k c nhng ngi thy
ca cc v lnh o Hi!..

1
Nm 1998, Hi Nhc s Vit Nam c hn 700 hi vin, n nm 2003
con s ln ti gn 1000.

178
V nhiu iu tro ngoe khc m ni ra, cc nhc s nc
ngoi c phi hi i, hi li v khng tin tai mnh!

Lc ny, phe ta chia r khng phi nm b by mi
m n mc 50 b, 70 mi...Tuy nhin, khng ai dm ch bai
giu ct cuc chin anh dng tuyt vi ca nhn dn Vit
Nam, khng dm ci trn s hy sinh ko di, s mu lin
tc v nhiu v k ca c mt dn tc (c min Nam ln min
Bc). y vy m cc b vn ngh vn ngho li c tng
tng, c vn cng dy ct, lm nh nh l thng 100%,
lm nh qun ta n ch, my bay ta khng bit ri, xe ta i
c bng bng trn ng, qua trm ni ngn sng m k
ch th c mt nh m... ht!

ng H ku gi nh cho M ct th ng nhc s h to
hn: Chng bay vo s khng c ng ra (!) hoc Khng
cho chng n thot! Phi ni rng i ngn, khoc lc s
dch l cc nh vit ca khc c ng nh nhau Vit Nam,
trong c ti!

Khng phi khng ai suy ngh v nhng ni bun chin
tranh, khng phi t ngi tng se lng mi d trc thc t
au thng by ra trc mt.

Ti cng vy. Ti thyC mt x khng cn bng n
ng, trng xa khn tang ca cc ch, cc m... C mt n v,
mt chuyn ph, mt on xe, mt gng mt, thm ch mt
b m gi cng lng ch lnh qua sng, m Sut, mt tiu i
con gi m m san ng, lp h bom, mi gp mt hm
trc th hm sau thnh tro bi. ai tm c ci xc no
sau khi bom B52 ri trng bn ph Xun Sn nh b Qung
Bnh, ng ba ng Lc y! Bn thn ti, khi trc tip gp h,
ti u ngh: Chc y l ln gp...cui cng. V, qu l nh
vy. B m Sut, cc c gi ng Lc th ngi ta cn bit n
ci tn, d rt chung chung, ch cn hng trm, hng nghn
nhng c, nhng m m ti gp dc ng khu IV,
ph Xun Sn, cua ch A, Ta L, C Rn, M Gi... h
u c km anh hng (bt c d!). Ch c iu h thiu
may mn khng c cc th Tuyn Hun ca ng chn
nu gng in hnh nn h b lng qun!

Ci chuyn may ai ngi ny c khen ny c s ng
gp c lc ca my ng nh th, nh nhc, nh vn di s
ch o ca cc ng, on, hi ny, h n. Y ht ci thi Sng
Duyn Hi, Gi i Phong, C Ba Nht. Ngha l chn anh
hng theo ch tiu cng, nng, binh, tr thc, mi gii vi
ngi... m thnh tch khi bo co ra, d c thm tht nhiu
mm mui cng chng hn g ngi khng c chn! i!
t nc sao m qu nhiu anh hng: Ra ng gp anh
hng, anh hng t b bn nc u ng ti anh li xe i
m khng n trn ng s 5 c nh ng vi ngi
thanh n cht mt xc trn ng 559 v anh cng binh ic
c trn cua ch A!


179
Phi chng ngi ta ang bi bn lch s, bi bn cc v
anh hng t ngn i ca t nc? Ch my cung ng H
Ch Minh m chng ti i qua v thot cht tr v, nu cn
cao vn ngh s th my ng t tng cng c th phong
cho chng ti l anh hng tt! Bi trt vo gia Trng Sn
ny ri, chng ai l ngi khng quen vi ci cht ti mc
phi qun n m sng.

Tht vy! Chng l c nm trong hm, khng i v sinh,
khng di chuyn, khng lm vic? M ng c, n c,
ci c trc 9 trn bom B52 mi ngy th... xin li, con ch
i cng cng tr thnh anh hng! Qu xung vi my ng B52
u c c! Rt lui khng xong, u hng th u c ch
trc mt m ging c trng! Vy nn ch c mt cch: chin
u, thng tin tn ti!

ng, b, t tin li cho anh no phc to th sng,
phc va va th ct cng, qu chn, m mt... cn v
phc th tiu! Chuyn chn ai, chn n v no nng
ln thnh in hnh cho ngi ngi hc tp l do cc nh
tuyn hun.

c bit v cc anh hng min Nam th c... tri mi bit
cc ng y anh hng th no! iu ny gii thch v sao, cc
bi ht ngi ca cc v y c ra ng ng, nay ng T., mai ng X.,
kia ng ch Z, ng ch Y... nhng cui cng, tt c u x
hi...May ra cn li mt ng Nguyn Vn Tri m mi u
ngi ta c ht l Tri, nhng c phong anh hng th
mi sau ny, gii phng Si Gn ri, ngi ta cn bn ln
bn xung v tm mi chng thy anh ta sinh hot hoc trc
thuc n v, c s no, nht l anh ta chng thuc chi b
Cng Sn nm vng no! Hn th, nhng nhn vt cn sng
v c lin quan m cun Sng Nh Anh t hng ht mc
th li ... c vn ! Ti cng chng my tin vo nhng li
ni, nhng hnh ng ca cc nhn chng sng !

Ci kiu vit ngi tht xy dng in hnh ri cui
cng nhn vt in hnh khng nh th, thm ch khng
h c, hoc c nhng khng qu i anh hng nh th,
c chng minh bng chnh nhng nhn chng lch s,
thm ch bng nhng ngi ng thi, ng nghip... rng:
l nhng nhn vt chng... tht t no!

Tnh v gi tr ca mt tc phm ngh thut chnh l ch
ngi cm bt bin tc phm thnh nhng bi bo kp thi
ca ngi ly c, ly c ngay nhm ng vin ngi
khc... lm theo, mc du chng hiu m t, rng ra g v ci
thc t khng n gin nh cc trn nh ... trn bo!

Chn l chin tranh ch km hm s pht trin ca vn
ngh n vi ti t nhng ngy . Chin tranh khng phi
v khng th l ngun cm hng v tn cho ngi ngh s

180
chn chnh. Th hi nu khng c chin tranh, Shostakovich
1

([6]) s c bao nhiu tc phm hay hn c giao hng
Leningrad? V ti sao khi ht chin tranh, nhng bn giao
hng ca Shostakovich, nhng nh th nh Evtushenko
2

([7]) thm ch c Sholokhov
3
([8]), Erhenburg
4
([9]) u tr
thnh c vn , khc nhau ch t hay nhiu m thi..

Ngi ta hay ni n mn n ln vi hai cuc chin.
ri xem, s tr n s nh th no, nu khng phi l ni ln
nhng s tht cm k c giu kn? M ni ln s tht th
nhng ngi trong cuc, gn y mi ti toe ni mt phn nh
s tht ca chin tranh b n n ri! Nhng cu chuyn
v Ni Bun Chin Tranh, v nhng nhng c gi thanh nin
xung phong ngy xa nh i i Pho Binh Ng Thy nay
sng ra sao? C n, bnh tt, ngho kh, i tu, nhng s
phn hm hiu y mi ch bt u xut hin mt cch... rt r!

Phi chng s tht, ci s tht au n, s tht y mu
v nc mt, y mt mt, tang tc, ci s tht ng vit, cn
vit, b dn nn, khng dm vit, n lc tro ra t nhng
cy bt gn c cuc i chuyn ngi trc bn vi khu hiu

1
Shostakovich Dmitri Dmitriyevich (1906-1975), nh son nhc ni
ting thi x-vit. Tng b tr dp vo nhng nm 30 th k trc
2
Evtushenko Evgueni (1933), nh th phn khng thi X Vit.
3
Sholokhov Michail Aleksandrovich, (1905-1084), nh vn Lin X, ni
ting vi tc phm Sng ng m m, gii Nobel 1965.
4
Ehrenburg Ilya Grigoryevich (1891-1867), k gi, nh vn LX.
Tt c nh thng? Phi chng n lc phi ni cho
mi ngi v cho chnh mnh v ci s tht lu nay b cm k,
b giu kn?

Phi ni ln cho mi ngi bit rng ci gi m c dn tc
phi tr bng hng chc triu mng sng i ly ci... th
trng t do l ci sn c cc nc cu thuc a ngho
nn lc hu nh hoc hn Vit Nam trc y, chng cn n
ng cng sn, chng cn n cc lnh t v cng sng sut
v duy nht ng n, chng cn n chin tranh, chng cn
n ci gi l ch ngha anh hng cch mng. Nhng bc
i mnh dn nhng qu mun mng ca mt s nh vn
chng c n tip nh mt khai ph, mt hnh ng
dng cm. May ra ch my ng gi kinh qua mt thi
sng v chin u m trong lng chng h... vui nh m hi
hoc cc gia nh c nhng b v ga, nhng a con ci n
nhn vi nhng git l khc thm!

My v ng chc ng quyn y tinh thn cnh gic
cch mng th ht hong, vi v vung di cui un nn lch
lc nh v Bn Khng Chng, Ni Bun Chin Tranh
Nhng nh cch mng vo gi th 25 ang sng phy
phy nh lm t bn khng cn vn, nh giu s do cp
c v tr ng ch cc nh my, x nghip v ngay cc c
quan ng v Nh Nc t x cho n trung ng coi loi
sng tc ny l ri hi bi chuyn qu kh k cng i

181
quyn li! Khng t ngi cn cho s nhn li qu kh suy
ngm l...gn, l d, l ngu, l ai bo di...cho cht!

C th, thi cuc nhi nh, l tng ln pho ra mt
lot vn ngh s khng qu kh, mt lp gi gi t d
vng! Nhng k c hi, nhng ng vin gi l cng sn
nm chnh quyn, da vo i mi t duy tha h tung ra
th trng th vn hc ngh thut thuc mi trng phi
cp nht, hoc nhai li nhng g th gii nn o t my
thp k trc. Tranh treo ngang, treo dc u c, kch m
l
1
([10]), phim m-l chim chut, tnh tay ba tay t, tnh, t,
t t, nh vnhc hi ngoi, hi ni... k cJai besoin de
faire lamour chaque jour
2
([11]) ng hong chim lnh ln
sng, sn khu. Bo ng, bo on khen nhng sn phm y
nh cha tng khen ci g nh th bao gi! L ph thy
khng cao tay n mun che giu nhng ti, d, nhng hnh
ng cp bc, nhng ti c, mun y dn chng khi
nhng ngh v hnh ng chng i nhm mt, tung ra
qu nhiu m binh n ni mun thu hi li cng chng
cn php na. Ni trng ra, chnh chng cng bin thnh m
binh ri!

1
Mlodrame (ting Php) ch loi hnh sn khu hoc phim vi
ti tm thng, dung tc.
2
T mun mi ngy ting Php.
Tr li nhng ngy chng M, cng khng him ngi
t ngu, t bc ng nh m nhc s tun chay no cng
c nc mt chng ti. Nhng ngi ny tm cch trnh ci
cht v bom n trc ! Khng t v h ni ti i thc t l
vin c ny c khc bm tr ti H Ni. c bit khi
chn i B, ngi ta cy cc chy cho bng c nhng
giy chng nhn phi c nm en, b thp khp kinh
nin... tht tic, khng i c! V con ng chin
u v cng an ton l...tm cch i hc nc ngoi! y
cng l l do gii thch r v sao hc nc ngoi li l mc tiu
chy cht, thm ch hc xong nc ny li hc sang nc
khc, ht trng ny sang trng khc, ht i hc li n
trn i hc!? Hc xong, d vi mnh bng hu ngh v m
kin thc tp nham, l c mt tng lai huy hong by ra
trc mt, cc k an ton v vng chc! l nhng chic
gh dnh sn, t nht cng l gim c cc trng ngh thut
dy vi nm, ht ch, li xin i hc tip...ri khi tr v b
ln thnh cc trng, v trng, th trng. Ch tic cc
v c i hc sut i, mang v nhng ci bng hu
ngh trng din y hu ht l ngi chng c mt qu
trnh vn ngh thc s no, thm ch chng ai bit t l n no
chui ra khi v nhn nhng chc danh trn.

Trong khi , nhng ngh s, din vin tht s c ti th
hu ht phi sut i phc v...khng iu kin. Mun
phc v tt hn th li gp mt iu kin kht khe: cha
phi...ng vin. Y nh mt anh mun mua v s th .. khng

182
tin, cn anh c pht khng v s th bao gi cng trng s
kp, s cp. Cng thc ny ti nay vn c vn dng: l
vo ng i nc ngoi c bt khi tt nghip
hoc... xu nghip v nc.

S phn gii vn ngh s min Bc Vit Nam qua hai cuc
chin ko di tn nhiu xng mu nht trong lch s Vit
Nam l s phn l lng nht th gii, thm ch nht c trong
lch s vn hc ngh thut loi ngi!... Hy i tm m ca
nhng ngi sut i lm vn ngh v ng v Dn xem h
c c cu nm ch no: Vn in, Bt Bt, hay Mai Dch
1

([12]) hay mt xc chng ai bit u? Ma mai v khi hi
hn na l cng hng say, cng tham gia nhiu nm vo hai
cuc chin th rt cuc li chng xng gt giy ca nhng anh
sut i chy Cng Sn, ht v thnh (v H Ni) li dng
vo Si Gn, ri dng tut sang Php, sang M! H u tr
thnh vn ngh s thc th khi h khng lm chnh tr m ch
vi u vo lm ngh thut. Ngy nay h c tng bc,
cao, nnh b, thm ch c phong tng mi hc v, danh hiu
sang trng bi chnh nh nc cng sn Vit Nam mi k!
Trc kia nh nc cng sn cm on tc phm ca h, ln
n h l phc v quc l ch ngha thc dn mi, l
bi bt cho M Ngy th nay ln lt tt c u c...

1
Vn in, Bt Bt l hai ngha trang dnh cho nhn dn v cn b
lng nhng. Mai Dch l ngha trang dnh ring cho cc bc chc sc cao
nht trong ng v chnh quyn cng sn.
phc hi khng tuyn b. Khng k cc hc gi nh Trng
Vnh K, Dng Qung Hm, Hong Xun Hn, Trn Vn
Kh, ngay cc nh vn, nh th, nh nhc xp vo loi phn
ng nht nh Nht Linh, V Bng, inh Hng, V Hong
Chng, T T, L Thng, Dng Thiu Tc
2
([13]) Phm
nh Chng
3
([14]), Trn Thin Thanhb chi bi trn giy
trng mc en hn hoi cng c cc nh cng sn tn thi
lng lng cho ti xut giang h vi li khen bt h, tuyt c,
s dch ca my tay gi l nh ph bnh lun n khng ni c,
lun quay theo hng ng bo phi i, phi ni! Vi ti, tc
phm ca nhng v mi c cao tr li k trn, ti lun
khng nh: y mi tht s l vn ngh! Nhng mt lot
cc nh vn, nh th, nh nhc, nh ha chng c ting tm g
thi Php-Ngy, M-Ngy cng tranh th thi c, cha ra cc
tc phm b ng nghip xa kia cho l Mari Sn
4

([15]), cp pi th nay gp thi vn, gp s dt nt trn
ngi, c n nhn, c bu vo tp ten, xut bn tm
lum cc a vng, a bc!

Nhng ngh s khng may nh Bu Tin, Minh Trm,
Hong Un, Nguyn Ninh, Cao Kim in, Ngn Qu, Nguyn

2
Dng Thiu Tc (1915-1995), nhc s tin chin ni ting, c coi
l mt trong nhng nhc s tin phong ca tn nhc Vit Nam.
3
Phm nh Chng (1929-1991), mt trong nhng nhc s tiu biu
ca dng nhc tin chin, ca s vi ngh danh Hoi Bc.
4
Cch gi ch giu.

183
Th Thm, Kim Ngc
1
([16])v nhiu nhiu ngi na cng
nhng ngi cht trn danh ngha ngh s khng chin,
nu cn sng, s ti h bit bao khi danh hiu ngh s ny,
ngh s n li dnh cho nhng ngi khng mt ngy v
ng, v Dn!

S phn cay ng ny gn nh trn 90% cc v vn ngh s
theo ng qua hai cuc chin u lnh . L do: thi th
khc xa. Trc tin l ngi i o su chn cht nhng
g cc anh vit v nh Php nh M v
nh...nhau. Nguyn Tun c g ngoi tu bt Sng v
my bi vit kh ti v t binh M? Vn Cao, Zro! Huy Cn?
Xun Diu? Cng zro! Liu sau ny lch s vn hc ngh
thut Vit Nam c dnh cho cc v t dng v thnh tch huy
hong t khi cha c ng? Liu cc v Nguyn Khi, o
V...cn g li nu khng phi l nhng ci c ngi ta
nhc n minh chng cho Li ai iu cho mt nn vn
ngh minh ha ca Nguyn Minh Chu
2
([17]) l hon ton
ng?!

Vng! Dn chng cho gn mt th k vn ngh... HN!
Ring v m nhc, ti dm khng nh: S khng ai bit,

1
Nhng ngh s ni danh mt thi min Bc.

2
Nguyn Minh Chu (1930-1989), nh vn trong qun i c xu
hng cch tn, on tuyt vi vn hc xu nnh.

khng ai ht li th bi ca n ng mun i, Git! Git!
Git!... Bn! Bn! Bn!...na. Ngay by gi ngi ta yu
cu cc tc gi sa cha nhng cu c my ch nh M
trong mt s bi ht ang cn dng tm vo nhng ngy l
lt, k nim, cho phi o ri! Thi th yu cu ng
phi quay ngot 180 . Nhng lc no... ng cng ng
ht, bt k quay th no, quay i u! My anh trt lm vn
ngh m n lin, h khu hiu thay ht, v qung co thay
hi ha, cng ch nh mun ngn v chanh ng vt kit
nc hy an tm m sng nt cuc i sai lm cn li! t nht
cng... sng hn c triu ngi hy sinh cho ng, cht
mt xc khp mi min t nc! Thi th hy tp hp li ch
ng pht chn cho mi anh mt ci bng khen, mt tm
hun chng, mt danh hiu ngh s nhn dn, u t, u
tic... km theo t tin cm cc anh bit ng thank you
v xin ngi chi xi nc ch ng vit hi k hi kic, anh-
tec-net anh-tec-nic g m gy kh cho ng...

Thm mt kha cnh m con mt lch s nghim khc s
kh b qua l tr u c thi th. Bt c m chy nh no
cng c khng t k v b nh hi ca. Gii vn ngh cng
khng khc vi k hi ca trong chin tranh v sau chin
tranh. l m li dng chin tranh, v c thi bui nhiu
nhng sau chin tranh, hi ca, u c thnh tch
bng mi th on nhm ginh git a v n trn ngi trc
trong lng vn ngh. Nhiu ngi trong m ny xut thn l

184
anh gi-k (ni nga) hoc anh loong-toong
1
([18]) nh xc,
mt r gnh ht... nng theo thi th m tr thnh... nh
vn, nh th, nh in nh, o din, thnh ph tin s, tin s,
ph gio s, gio s... theo kiu C bit ngh chp nh ?
tng l ch tim nh ? Thi, c, v in nh! C m l
lch my o din, gim c xng phim ra m xem. Gn nh
ng no cng c qu trnh lm... ph nhm hoc ch tim
nh... ph huyn! Cn o din ? C mt no trng c thu
vo on kch m khng din c th tr thnh... o cho
ngi khc din! Thi chin nhanh-nhiu-tt-r nn vn
ngh cng nhanh-nhiu-r..., cn tt hay khng tt bt
thnh vn . Ring gii nhc s, mt s tn tui m t
nhng bc lm vn ngh liu, da trn chnh sch chiu
c ngi min Nam, ngi dn tc thiu s, ng vin,
gc gc cng nng binh th thi nhau chy cht c n
trn trng xung, kim cht h danh.

Tai hi nht l nhng nh vn ngh bt ti c tuyn
vo ging dy cc trng ngh thut. Danh hiu gio s,
nh gio nhn dn, nh gio u t c ho phng ban tng
cho nhng k khng h c mt tc phm, mt cng trnh
nghin cu no ra hn, thm ch cha h lm s gio
cho ai bt c mt trng no. Ch kh cho m hc tr b
hc l thy hc tt, hc ngang, hc dt, thm ch...chng
hc c iu g sau my nm i hc nc ngoi! Cui cng,

1
Ting Php : Planton = tu phi.
nhng ci my ci li ra mt l my con lm kh tai,
kh mt v kh... mi thin h! Nhng ci bt nho v gi tr,
ti nng, sinh ra nhng mu thun ngy cng xut hin r nt
t khi cuc chin chng M sp n hi kt thc. l
nhng ngy M ngng nm bom min Bc, nhng ngy c
sng trong khng kh na ha bnh sau hip ngh Paris
1972.

Cc trng hc, rp ht li m. Cc gia nh t tn v
on t. Nhng ca khc Khng cho chng n thot, Sn
sng bn,Phi git l gic M, nh ch ng... bt u
b e da xa s! n gin l M rt theo hip nh n ni
ri! Cn u na m...nh hoi! M nu ch cn ta nh
ta th d l vn ngh s quc gia hay cng sn xem chng
ngi bt n hi... kh ra mc!
Nguyn Vn Thiu h ho:Ba khng vi cng sn.

L Dun th nh tan m mu Vit Nam ha chin
tranh. Ci bi kch ni da xo tht m thm t vn ngh s
min Bc c lng tm trc bc tng trong ng ct.

Ngi lnh M cui cng cun c rt khi Nng.
Ch cn mt mc tiu: nh cho ngy nho.

M ngy l ai? Tt c chng ti, nht l nhng ngi
tng chng kin tn mt cnh tay phi chm tay tri, tng
khc lng trc ci cht ca c mt tiu on, mt on xe,

185
mt n v thanh nin xung phong, tng ngi mi xc cht
cc ngn i tht bm trong chin dch Lam Sn 719, liu
cn lng d no vit ln nhng khu hiu nh Tiu dit n
tn ngy cui cng?

Trong cuc chin c Vit Nam ha, bn n cm quc
gia cng nh bn ung nc l cng sn y ra mt trn c
trm ngn trai tr Vit h ln x vo chm git nhau!
Nhng i tht bm mi ny cn kinh hong hn nhiu so
vi i tht bm Khe Sanh, v ngi M c phng
tin dn sch nhng g cn li ca mt xc lnh M. Tri li,
trong chin dch Lam Sn 719, hng trm thy ngi ch l
nhng ng tht thi ra phi ma, phi nng lm mi cho
hng n qu en v ch hoang! Chng bn no kp lo chn
ct hoc thp b hng cu cho linh hn h c siu thot!
Ti c thm dp t t cho mnh nhng cu hi: Thng M
n ci gii g trong cuc chin hao ti tn ca ny? Hay: Ch
v cc anh l cng sn nn ti phi dit? Hoc: V sao nhiu
ngi s, nhiu ngi cm cng sn n th? vv...

Nhng cu hi chnh tr ny, trc kia t khi dy v tm
tr ti. T khi i Trng Sn v, do mt gip mt vi cuc
chin, qua nhng g tn mt trng thy: Nhng thy ma c
ca ta ln ca ngy nm vt ln nhau, nhng on t
binh ngy b bt chin dch Lam Sn 719 tht thu i bn
nhng cng ti thng m mu ca lnh ta, nhng b
xng trng hu trong rng, trn i, b sui, khng bit l
ca lnh bn notrong t tng v tnh cm ca ti c
mt cuc o ln gh gm.

Khng th c h ho onh nhau mi c. Phi dng
ngay ci kiu v tranh c ng chin tranh bng m thanh
nu khng mun tr thnh tng phm. V ti tm c li
thot, ng hn l mt ni ln trn: Quay v vi nhc khng
li, mt th bt kh ph bnh, d ngay lc ny c mt
Zhdanov quyn sinh quyn st Vit Nam!

Confession No.I, No.II ra i nh du chm ht ngh lm
nhc tuyn truyn cho ci chnh ngha git ngi, nh li
tuyn b mun mng gi t v kh ca ti. Sau ba nm tung
hng vi th m nhc chng lm g y tr gio s
Chu Minh ly lm t liu ging dy i hc sng tc cui
cng ti nht c vo cc b phim T Th Trc Bnh
Minh (o din Phm K Nam) v Nh Th L Ti c, Li R
Tri Trn ng Mn (o din Huy Thnh)! V ca khc, ti
tnh hn ci s trng c ngay, ng ong, h ht
vi u vo ci cht c bo trc ca s sng to qu
sm: Ni v cc mt mt, c bit mt mt tui xun, mt mt
thi trai tr, mt mt tnh yu... Mu Xanh Trng Sn Mu
Trng Sn, Nhng Ngi Tr Mi, Em V Qu Hng.
Nhng ca khc ny nh mu r ra t tri tim, y nh ci thi
N Ci Sn Cc, t Dy n... chng nhn c s hoan
nghnh no ca cc c quan c quyn x dng v truyn b
m nhc! H c in c thu thanh ri tm c hi t v lp

186
trng, ph phn ti: Li tr v thi bi ly, li kiu c N
Ci Sn Cc! Li t Dy n! v cui cng quyt nh
cho chng vo t lnh t lu sau...hu! Chnh ba nm
trc ngy 30-4-1975 trong ti ny sinh t tng vnh bit
ln th hai ci ngh m nhc. Ln ny khng phi do thy
mnh qu km v vn ling, ngh nghip, tri li, li t thy
mnh...qu tha v mi mt vn ha so vi nhng ngi nm
u, nm c mnh nay li c thm mt nim t tin: Chng
tao mi l ngi chin thng!

Kh hn na l nhng g mnh hiu bit th khng c
lm, c ngh, c mang ra ng dng trong cuc sng,
trong sng tc. Ti thy trc tng lai m mt ca nn m
nhc sc mi chin tranh min Bc. Trc cn lc sng thn
ca The Beatles, Rolling Stones, Abba... qua ng Ba Lan trn
vo Vit Nam, n v phng chng . Mt chi tit th v:
Dng nhc mi si ng y sinh kh ny khng do th lc
th ch no tun vo m do chnh ng tng th k Hi
Nhc S Huy Du b trong va ly t nc ngoi mang v.

Ln ny, cu hi ai thng ai? thng c cc nh tuyn
gio vnh vo t ra trc c to c cu tr li. Mt
Pugachova, mt Ivanova
1
([19]), d phe ta c tung ln tn
tri cng khng sao c li xu th ch tre ca mt J.Lennon,

1
Nhng ca s ni ting trong phe x hi ch ngha.
mt Migg Jagger, mt Tom Jones hoc mt Abba
2
([20]). Ch
qua s lng a bn ra, gi tin chnh lch gp 5, gp 10 ln
cng thy qun chng, ngi trng ti v t nht, khng
nh ci g, ph nhn ci g.

Ti thy nn ca khc (khng phi nn m nhc) ca
nhiu nc b ha tan vo phong tro pop rock ra sao. Ti
hc v vit kh nhiu v chn, thin, m trong ca khc nhng
nm 1970, 1980, 1990..., nhn danh nhng t tng tnh,
dn tc tnh...u tranh cho s tn ti ca ci p ch thc
trong m nhc mt cch v ch, thm ch d hi nh Don
Quichotte
3
([21])!

Phi th thc l d c nhng t tng...khc ngi, thm
ch to bo, ti vn l k b nn gio dc nhi s ca ng
Cng Sn khc su vo xng, vo mu, vo tr no. Ti
tng sn sng t bt ca ngi mt ci cht vi... t tng
tnh cao, nhng hy sinh v i hn bt c s hy sinh no
khc trn i. Nhng ch t, ti cng dm ni, dm vit
phn no ci ray rt trong ti: ti sao li c tng tng ngi
ca chin thng mt cch o o th? Lm nh th chin thng l
mt ci g ngon nh ming bt tt trong a t sn trn bn.

2
Nhng nhc s, ban nhc ni ting phng Ty.
3
Don Quixote (tn vit theo ting Ty Ban Nha), nhn vt trong tiu
thuyt Don Quixote de la Mancha ca nh vn c in Miguel de
Servantes (1547-1616).

187
Cng tc ci hn khi ngi ta ca ngi mi chin thng c
nh do ai y nh sn, ch ra, ra i l ch c chin
thng!

Cc v ca ngi s i nh nhau nh try hi ma xun
c bao gi thy cnh hng trm xc ngi thi ra trn i
khng tn, cnh c tiu on cng binh trn cua ch A b xo
s, c i i xe ti b bc hi, c thy trn trm c gi 17, 18
tui bui chiu cn chi tc bn b Ta L th bui ti ...
khng cn mt mnh thn nguyn vn, cc v c thy c trm
con ngi ca lng a o Vnh Mc trong c c tr s
sinh b chn sng m 30 nm sau cng chng ai ngh ti vic
ci tng cho h khng?...

K t khi i ng 559 v, ti thy ci thc t m nhiu
nh lnh o khng mun chng ti thy, hoc c thy cng
khng c php ni ra. N tht kinh khng, tht ph phng
ci mt tht ca con qu chin tranh!

Ch trch khng t nh vn ln, nh t tng ln phi
thay i cch nhn, cch ngh, cch vit, thm ch quay hn
180 ch ng ca mnh. Mt Sartre
1
([22]), mt Erhenburg,
mt Shostakovich b cc l thuyt gia cng sn ln n v t

1
Jean-Paul Charles Aymard Sartre (1905-1980), thng gi l Jean-
Paul Sartre, trit gia, ngi t nn mng cho t tng hin sinh Php,
nh vn, nh bin kch.
tng phi v sn trong tc phm, trc kia, ti cng ngh theo
nhng quan to n rng h l bn phn ng, cn ngi
no tng l ng vin ng cng sn th mt ng tnh.
Ti qu non nt hiu ti sao mt vn ngh s ni ting c
th gii mt ngy no bng xin ra ng v tuyn b t b
ch ngha Mc. Ti khng hiu ti sao ngi v i nh
Shostakovich trong chin tranh vi bn giao hng s 6 li
c th thay i t tng trong ha bnh v sau chin thng li
au kh vi cc tc phm cui i, c bit l bn giao hng
s 13.

Th ra ci v ng n t ti tm hn ngi ngh s trong
nhng ba tic chin thng cng ng, ng n tt cng,
bi ci gi phi tr ca ba tic qu khng khip, qu tanh
ti, v mt mt qu to ln!...

Cng phi ni ra mt iu soi t ci b tc trong sng
tc ca ti l khng phi ti mt tinh thn, mt lng tin vo
chin thng cui cng. Tri li, qua chuyn i ny, ti cng
thy ngy nho l ci chc, v M rt l ta thng 70
phn trm ri. Nhng, t nay n ngy ngy nho.. min
Bc cn bao nhiu xng ri, mu ? Pha bn kia th thng
Pht, thng t, nhng a em ti; thng nh, thng Th,
nhng bn hc ca ti... bao gi s tr thnh mn tht bm
trc ci quyt tm cn ci lai qun cng nh ca ta?
Ti mang trong lng mt nim tin au xt l nh vy! Ti
nn phn au xt vit bo, i ni chuyn khp ni. c

188
bit l bui ni chuyn nhc vin H Ni, khng t ging
vin, hc sinh sau khi nghe ti ni tnh nguyn xung
phong ln ng. Thm ch, ch Thi Th Lin
1
([23]) cng
hng hi ghi tn. Tuy nhin, trong cc bui mn m ring, ti
li can h: Mun gi vng tinh thn th hy bit Trng Sn
qua nhng g tng tng, qua nhng g bo ch vit v
c qua nhng bui ni chuyn cng khai ca chnh ti thay v
i din vi thc t. Th y! Con ngi y mu thun trong
ti lun khin mi ngi ngc nhin, thm ch ln n l ni
mt ng ngh mt no v lm th na xanh, na . Ni
trng ra l lp trng khng r, ngh thut lp lng!

Tt c kin , i vi ti, lc ny u lm cho ti thm
t ho v gip ti nh gi mnh trng thnh trong t
tng. Mt lung gi t do bt u cun cun trong ti,
vi nim tin ngy b Si Gn s ti. Ti s lm li t u,
c lp v t do hon ton khi gp li gia nh, nhng ngi
thn... Lc ny, cc c quan u chun b cho khi t nc
thng nht c th m trch c cng cuc ci to ci x hi
thc dn mi phn vinh gi to ca min Nam au
thng v anh dng!

Ti v mt s anh em tin vo thng li mt cch khc li lo
cho tng lai ca mnh theo kiu ring. Chng ti u ngh
ti tnh hn hn ca vn ngh min Bc so vi min Nam,

1
Thi Th Lin (1918), danh cm piano min Bc.
c bit v m nhc. Vi ti, min Nam chng c g ngoi ca
khc. Trng Quc Gia m Nhc Si Gn khng h c khoa
sng tc, ngha l ngi ta cha h bit n m nhc hn
lm! Phi pht huy mt mnh ny chim lnh m nhc
min Nam.

Nhng hoi bo, nhng k hoch, chng trnh thng
tr v m nhc ca min Bc c bn tn, vch ra rm r
cc sa-lng, bn mm ru, nh Chu Minh, Hong Hip...
v c qun xi co, tht cy... din ra rm r ti ngy. Hn
mi on vn cng v nh ht u sp sn cc chng trnh
v i, nhng tri bom tn nh n ph u vo dinh
ly m nhc min Nam, theo chng ti ngh, ch l th m
nhc... cabaret
2
([24])!

Ring c nhn ti, c l hoi bo ln nht v c
ha s b sung cho nh xut bn Gii Phng nn lo trang b
cho mnh thm nhng g ang cn c cht lp v! l
ting Anh! Ti xp li mi vic, k c cc com mng ra tin
hng ngy theo ui li ci mn hc m trc kia trng
Ty mi tun ch c dy c mt tit. Sp 50 tui, lng ham
hc c phn km i, nhng ci s din khi ngh ti lc phi
gp cc i tng b ch ngha thc dn mi u c

2
Qun ru ting Php.

189
gip ti c gng i nn l, p xe n trng Gagarin
1
([25])
ly cho c tm bng tt nghip Anh vn trung cp!

Hai nm tri coi nh tt ngi sng tc, ti v khng t
ngi ch ci ngy ngy nho n mi mt m cha thy.
Khng phi chng ti ch tin vo lung thng tin duy nht
nh trc m c gn 10 i pht thanh nghe, c c trm
t bo k c i Din, Trng en, Tia Sng ca min Nam
chuyn tay nhau. Cng c cng thy cc cuc mc c, cc v
l trn bn m phn, cc v ln ging, xung ging t
Washington, Moskva, Bc Kinh, Paris ... u bin chuyn theo
s mu , xc cht ca ngi Vit Nam c hai min.

Lnh lng v tn nhn n khng khip!

Hn hai nm, cc bui hp Paris mi tun mt ln gia
cc bn tham chin u kt thc bng nhng cu ch chng
thm bt bao nhiu. C t bo Ty gi thng l
discussion des sourds - cuc i thoi ca nhng k ic v
chng ai mun nghe ai. Nhng h qun l c hai bn u
nghe rt r ting sng, ting bom ang ph hy v bin thnh
tro bi bao nhiu lng xm, ph phng, xo s bao nhiu s
on ngi... ca ci t nc khng may mn ny. Ch cn
thm bt mt cu ch, ng mt t v ngha nh chnh
ph lin hip ba bn phi tr gi bng c mt thnh c

1
Mt trng dy b tc cho cn b.
Qung Tr bin thnh bnh a, mi mi khng bao gi tm
ra xc ca c mt n v va thnh lp gm ton cc ch b
hc sinh ming cn hi sa. Tt c nhng g ti thy, d min
Nam c mt Trnh Cng Sn
2
([26]), gii m nhc Vit
Nam cho n gi, vn v tnh hay c tnh khng thy, v tnh
hay c tnh b qua n ni khng c mt bn giao hng, mt
sonate, mt requiem
3
([27]) cu nguyn cho hng triu con
ngi tan vo khi la ca cuc chin ko di gn 40 nm.

Bng dng ti gh s nhng bi ht tng tng ln mi
khi thy chng xut hin trn i! Nhng ting nh n
cng, thn tc! thn tc!, nhng li l i ngn i l
thng, bc ln u th vv...u lm ti mun bt kn tai
li...Ti tnh ra l lu nay mnh c chin tranh tha
mng, k c thng con trai c nht cng c tha cm sng
m i hc nc ngoi nn mnh ra nhng th h ho
nh nhau mt cch...qu khch quan v v t!

Chao i! S hy sinh c bo trc ca Mi c gi ng
Lc, s mt mt ca c mt lp tr, nhng chng trai b xc
dc ng Trng Sn, li ch c ni n trong cc bn
giao hng ca mt nhc s Nht Bn Sato v nhc s Vit kiu
Nguyn Thin o.

2
Trnh Cng Sn (1939-2001), nhc s, ho s, cng vi Vn Cao, Phm
Duy c coi l ba nhc s thi danh ca tn nhc Vit Nam.
3
Kinh cu hn.

190
Ti cm thy ni nhc v ti hn sc mn, v thy trn
cha t vn , v hon cnh chin tranh, v thiu thn,
v th! Ti cng nhn thy tng lai xm xt ca ci ngh
lm ca khc x lun, ca khc ng vin, ca khc gio
dc, tuyn truyn. iu ny tr thnh hin thc rt nhanh
chng khi m nhc tr v vi bn th ca n: Ting ni ca
tri tim tr v vi ci Chn, Thin, M vn cn phi c tn
ti. Ci kho tng m nhc chin tranh (tht ra l ng bi ht
c v nh nhau) chng ai ni ra, nhng u bit s t hy
trong Ha Bnh. l mt quy lut khch quan, khng th
khc. Phi tr v vi ci p trong m nhc l tt nhin.
Nhng, vi ngn ng no, phong cch no, vi ci p th
no l ng n, l hin i, l dn tc?

Chnh v ci p ny trong ngh thut m nhiu nm v
sau, khi thng nht hai min, mt s chia r thnh... nm,
by min trong ngh thut li ny sinh! Cuc u tranh ai
thng ai trong m nhc ni ring ko ti vo cuc, hng
hi v ch quan hn ngi, v t cho mnh c v kh l lun,
k thut v ch ng trn t th k thng, kt thc thm
bi v pha ti nh th no.

Tr li vi nhng nm hon ton thay i v cch nhn
chin tranh v tc t ngi bt v bt lc, v khng c iu kin
sng vit cho... thnh gi ca nm mi nm sau (v bit
trc chng ai chu dn dng nhng ca c y gia lc
ngi ta ang cn say m vi chin thng), ti rt ch quan
lao vo con ng khng km phn... v ch.

l dnh gn ht thi gian trang b li t u n chn
mi th v kh cn thit diu v dng oai khi Ha Bnh!
V kh l vn ling v ngh nghip. Ti nhn n, tiu,
mua sm nhng th khng cn thit su tm cng nhiu
cng tt mi sch v, a ht (lc y loi a 33 vng/pht
chim u th), c bit l cc tng ph ca cc tc gi bc thy
th gii nghin cu, phn tch. Ti cng m nhng lp hc
ha thanh, tc khc, phn tch tc phm cho mt s anh em
cn cha c trang b mt s ming v cn thit cho vic
dn thn vo con ng m nhc, c dp n li nhng g
lu nay, do lao vo v tranh c ng ti xp x!

c tin, ti vit nhc cho phim, cho kch, nhng vi
quan nim hon ton mi: Lm sng ch ai thm n
th m nhc thay ting ng m cc nh o din m nhc x
dng! S tht l nh th. C ai nh n H Ni 12 Ngy m,
thm ch c Chin Dch ng 9 Nam Lo, i i Trng
Ca Ti, i Mt... l m nhc ca T Hi, ca T Sn H (bt
danh vit cho Xng phim Gii Phng
1
([28]) n hay d th
no? Ch bit l 25, 30, 45 ng mt pht nhc theo cch tnh
bn quyn k qui thi y gip ti khng ch sng m
cn c tin mua phng tin lm vic nh nhng tng ph,

1
Mt xng phim gi nh ca Mt Trn Gii Phng Min Nam VN.

191
nhng a ht v c mt dn stro, my ghi m thuc loi tt
nht lc y. Bn cnh , ti c thm mt ngh lu nay khng
dng n l dch thut. Bt u l dch cc sch v k thut
m nhc, sau l tc phm ca Victor Hugo
1
([29]), ca
Steinbeck
2
([30]), ca c J.H.Chase,
Exbrayat
3
([31])... m ti cho l s c ngy...hi ra tin, v ti
thy n hay, n hp dn, n chng c ng tnh, nhn dn
tnh, chng hin thc x hi ch ngha t no, nhng xc
ng, m rng kin thc cho ngi c.

Ci kht khao vn ti mt ngi v ch trong m
nhc trong vn ho ni chung a ti t cc cuc phiu
lu mi m sau ny, mi thy l... v ch, d n vn c ch cho
ti khi v gi ngi c sch anh em, bn b t bn kia i
dng gi v tng, hoc nghe nhc Rap chi by bng ting
Anh (nhai li ca nhm Gangsta Rap Snoopy Doggy and Dog)
th bit ng dy ra v ch khng v tay m p nh my
nh lnh o m nhc.

Nhng nm 1974-1975, s nh 39 Trn Quc Ton H Ni
ca ti, k c 12 ngy c chin dch in Bin Ph trn

1
Victor Hugo, tn Victor-Marie Hugo (1802-1885), nh vn, nh th,
nh hot ng nhn quyntrong dng vn hc c in Php.
2
John Steinbeck (1902-1968), nh vn M, ot gii Pulitzer vi tc
phm Chm Nho Ni Gin.
3
Cc tc gi tiu thuyt trinh thm M.
khng, lun l ni gp mt ca nhng ngi y lng tin
tng lai, l ni bn tn v chin thng nhanh chng ca
m nhc min Bc v c c trm th k hoch c nhn s lm
g, vit g, s phi ci t t cch suy ngh n phng php
lm n ca ngnh ngh thut to mm nhng b ming ny,
mt nn m nhc qu qut ch trn x c ca khc c hai
min Nam Bc.

Tuy nhin, khi ni n ca khc: c sn c nht ca m
nhc c hai min th ch t bn kia cng c mt Trnh Cng
Sn vi nhng bc tranh la, tranh thuc nc, sn du (c
th cha c sn mi!) bng m nhc ni ln ci hin thc ca
chin tranh tay ny chm tay kia m min Bc bi cng
khng ra! D c hay theo kiu Ting n Ta L, c t anh,
anh, em, em... nh Trng Sn ng, Trng Sn Ty chng
na th nhiu lm cng ch tn ti vo nhng ngy...k nim
m chng ai thy hng th! Cn loi c coi l hay lm v
c gii thng nh Sn Sng! Bn!, Anh Vn Hnh Qun,
Khng Cho Chng N Thot, nh ch ng... th nhim v
ca chng ht t trc ngy 30-4-1975 ri!

Ti lun ngh n ci th mnh ht... mnh ca nn
ca khc min Bc, v ci g s xy ra nu cc cy vit ca phe
ta c tng tng mi, c hng hc mi nhng ngy sp ti?
D v th k thng th Tin V Si Gn khng th c vang
ln mi mi sau khi k thng n dm nm d ti Si Gn!
Ci kh l lc vo Si Gn ri th lm g, ht g, vit g y?

192
i cch ngh, i ng li sng tc u phi chuyn d,
nht l trong cnh... qu him vn ngh s, nhc s m trnh
vn ha, c t duy sng tc c th vit ra mt cu th,
mt li ca c ngha su sc! Chnh pht biu ny ca ti
di khng t go nc lnh vo my ci u t mn v chm
nc my ng chc quyn trong vn ngh!

H Mu Nhai, gim c nh xut bn Gii Phng, sau i
thnh nh xut bn Vn Ngh Thnh Ph H Ch Minh, xin
ti v b sung cho lc lng tip qun m nhc nhc ti:
Bt cc li l thiu suy ngh i, c nhng ci ng m ni
ra sm qu l...sai y. Vic dn qun trc lc lng vn
ngh ngy s khng th c cu c u! S vic din ra
sau qu nh th: trong danh sch tip qun ngy 30-4-1975
hai nhc s b gch tn l T Hi v Chu Minh. T Hi th r
ri, lp trng khng kin nh, cn Chu Minh c l v
ngi gc...Tu, th li hay chi bi nhng thng dt trong
cc cn say xn!

Mt ln na, ti li thy mnh lnh v nhng g m
mnh c tng l Hay, l ng, l Tt Nhin. Ti li sai lm,
v ci sai lm cht ngi nht l sai lm v nh gi con
ngi v nh gi sai c v bn thn.

Chnh nhng k ngi nghe ti n h hc ming, uy
uy, nm b oan khi nghe ti ni v s ht thi ca th
tranh c ng bng m nhc, cng ti dt nn mt gic
m m nhc ch thc khi ht chin tranh, li l nhng k
thm tht bo co xu v ti vi ngi c quyn trong vic t
chc i ng vn ngh s i B ln cui. Km theo l mt cuc
r li l lch: Ti c c gia nh, b m v su a em km
theo du, r...trn mt chc ang trong hng ng ch! Li,
hi ca s c mt T Hi trong nhng ngy u tip qun li
t ln bn.

Cng ngh n nhng ngy i ch l th, thp thm,
nhng c gng say m, tin tng, phn khi khi c chn
i mt, i din v th i khc vi mt lc lng vn
ngh s ngy, c bi dng th chnh tr kiu vn
ha thc dn mi l th no do ng Bi Tn t tri David Si
Gn ra ln lp cho chng ti, ri cui cng b... gt ra ra
m cng ut c. Th ra ngi ta tin c ngn din vin, hng
lot nhc cng, ca s tng nhiu nm n, ht cho Ty, cho
Tu nghe hn tin ti. S ut c ln n cc im khi nhn
c l th nh do chnh tay m ti vit: C nh u mong
con v... ginh cho con mt ci villa Gia nh, hm Long
Vn T, t tn l villa Tnh Tm, c c mt piano Yamaha
dnh cho con tha h sng tc, s cho con ring mt xe hi
vv... v vv...

Trong u ti hnh thnh mt quyt nh: T gi khng
tic r ci t chc y phi l ny. Ti s ra khi bin ch, s l
vn ngh s t do, mun lm g th lm, mun i, mun vit g
th vit, k c... chng cn vit ci g!

193
Ci hn mt thi nh s mt ni cm, s ra khi bin ch,
ci chu ng n nhc nh con ci c c ming n, tm
o, c i hc n ni n chn... ln ny s chm ht. Ba
a con ti, hai vo i hc, i nc ngoi bng chnh hc
lc ca chng, chng chy cht, chng do chiu c v bt c
tiu chun no nh ngi ta vn by ra hng ng chia
nhau hng! tui 49, ti s lm li cuc i bng chnh kh
nng ca ti. Hn na, qua th ca em ti gi mt ngi bn
nm Camp David mi bay ra H Ni, ti cn c hu thun
gia nh. Ti cng hnh dung ci cnh...lon x ngu sp ti,
c bit l lon x ngu v t tng khi cc v cng nng
theo chn binh tin vo Si Gn phn vinh gi to... ra sao!

Thi gian i qun chng li Xun Lc c thng, mt tm
bn Si Gn c treo ngay gia cn phng 24 mt nh ti
hng ngy, ti cng bn b nghin cu con ng ngn
nht v hm Long Vn T, Gia nh, ni y c nh ca cha
m, anh em ti. Ch NH vit hoa, ch NH gn nh mt
hn trong khi nim ca bit bao con ngi sut 30 nm qua,
ch NH b ci gio iu qu qui lm cho u m, n n
hoc bc nhc nn ngu xun t NG trn ht, trn c t
tin, ng b, cha m.

Ngi ta hay ni n cm t s phu Bc H ci thi
cn vua quan, cn ton quyn, thng s ch t ngy sng
di ch cng sn, c l s phu c bi cng chng ra
c mt mng t sau v Nhn Vn Giai Phm, Nhm xt
li! Tt c, khng tr mt ai, t nhng Tn Tht Tng, ng
Vn Chung
1
([32]), Nguyn Tun n Nguyn Cng Hoan, k
c nhng ngi cng sn th thit b bn con ci Tu Mao
cho ngi chi xi nc nh Ung Vn Khim, Trn Vn Giu...
ti bn hu sinh chng ti u... s mt php, khi nhng
thng v hc khng s c th gii d li l vo hng, m
ca x-lim ra e da, hoc cho mt ci phiu mua 3 lng b
Lin X, khoc cho mt ci o giy chin s thi ua, thm
ch... anh hng lao ng! Cn ci a s thm lng th... di
con mt bn lu manh xo tr ang cm quyn, khng ng
gi mt xu.

Chng c mt cu ni chng li bo quyn no ng ghi
vo s sch ch cha ni n hnh ng! Chng c mt no
xng vi mng chn ca nhng tr thc, tu s, cng nhn,
nng dn phn khng bn Tip, bn Ba Lan! Thm ch, k c
nhng ngi tng s cm th cng sn sut i v b giam
cm khng xt x c 10, 15 nm, khi c tha m chng c
phc hi danh d, n b thit hi v vt cht v tinh thn
cng chng dm h ming !

Gii cm bt cn hn, i hn hn na. Tm u ra gia
vng vy cng sn Vit Nam mt Evtushenko, mt Pasternak,

1
Hai bc s ni ting.

194
mt Solzhenitsyn, mt Tchukhrai, mt Vaclav Havel
1
([33]),
mt Shostakhovich
2
([34]), mt cu lc b Petofi
3
([35]) Khng
phi ngu nhin m sau s kin nhn dn ni dy Poznan,
Budapest, Praha... hng lot tn tui ln cng khai chy
khi ci t o cng sn. Sau nhng Jean Francois Revel,
Garaudy, Drillon... l nhng tn tui ln nh Sartre, Yves
Montand, Prvert, Aragon
4
([36])... i tm mt s trung thnh
mi ( la recherche une nouvelle fidlit) ngay trong s
nghip sng tc ca mnh!

Tri li, Vit Nam, ti nay, 2001, khng v no dm vit
mt cun sch, dm lm mt b phim vch trn ch mt cht
xu ti c ty tri ca ch v hc chuyn chnh ny! Cc
ti c tri khng dung t khng tha ca ci cch rung t,
ci to t sn cp ca, git ngi l no b lng qun khi

1
Vclav Havel (1936), nh vn, nh bin kch, tng thng cui cng
ca Tip Khc (Czechoslovakia) 1989-1992 v l tng thng u tin ca
Cng Ho Tip khi Tip Khc tch lm hai nc.
2
Dmitri Dmitriyevich Shostakovich (1906-1975), nh son nhc ngi
Nga ni danh thi x-vit. ng c quan im ngc li nh nc cng
sn, nhng nh nc cng sn vn phi tha nhn ng v ti nng.
3
Sndor Petfi (1823-1849) nh th Hungaria, ng vai tr quan trng
trong cuc cch mng Hungaria nm 1848. Mt cu lc b ca nhng
ngi phn khng Hungaria mang tn nh th ny.
4
Nhng vn ngh s tn tui phng Ty, trong c c nhng
ngi tng l ng vin cng sn.
nhng nhn chng sng ca thi i ang dn dn v chu
Dim Vng?

Vng, xin li! Tt c nh vn, nh th, nh nhc, nh kch,
nh n, nh kia...cho n nay, vn cn bm ci v ca ng
sng u l...nhng thng hn, ch c hn t hay hn nhiu
m thi! Ring nhng thng kim chc bng cch b t, bng
b cho ng, nhng thng leo ln cao do c cng nnh ng
cho ta mt ma xun, ng cho ta sng mt sng
lng th...ch Hn i vi chng cng khng xng ng. Ti
ca bn chng khng khc ti my thng on, thng i Ci
Cch khi xa. Khi no phn cn li ca th gii c gii
quyt nt, tt c cc tc phn ca bn chng cn c mang
thiu t cng vi ngi ra n, nu tn no cn sng!...

Nhng ngy cui cng ca cuc chin gia hai min t
nc, ti p ci hoi bo ln nht trong i: c thc
s lm ngh thut, c dt b hon ton s l thuc vo
bin ch nh nc, c thot khi ci vng kim c qu bn
tin l my chc bc lng v nm tem phiu. Quan trng
hn, ti nhn ra ci nhc ca mt thng sut i n theo,
ni leo, ni di, nhn thy b mt tht ca ci ch ngha bt
lng m ti i theo mt cch v tnh v bt c d, nhng
khng dm ri b n.
Ln ny, vi ti nng sn c, vi vng t mi cha khai
ph v m nhc nghim tc, li c s hu thun ca gia nh,

195
h hng, ti s khng bao gi ri vo hon cnh khn kh ca
Trn Dn, L t khi vo tip qun H Ni!

Ti s l TI, c lp t do ng ngha, s lm m nhc
ng ngha...

V, lng ro rc n chng n chng ng c hng thng
tri, chng ti, Chu Minh, Hong Hip, Trng Bng, H Bc
1

([37]), Vn An... hng ngy bn v mt chin dch nh
chim m nhc Min Nam bng tt c v kh ti tn nht,
hng nng nht, bng k thut hin i nht tch ly t nhng
nm thng tu luyn ti Moscow, Dresden, Sophia, Thng
Hi... v chng ti tin chc chin thng ny l trn cui cng!

No c ng u...

1
H Bc (1930), nhc s thuc dng nhc , vi Lng Ti, Bn Kia
Sng ung (phng th Hong Cm) Gt Tay Nhanh, Gi Mi Tui
Xun

12.
BT U V KT THC
MT CUC CHIN ... THM BI

Ci ngy mong ch n mt cch kh bt ng.

iu hin nhin m ai cng bit l qun i min Nam sau
tht bi Ban M Thut, chng cn mt t tinh thn chin
u no. Vi s qun v v kh do M li, nu trong tay
bt k mt tng no c t l tng, c t th din ca con nh
v, min Bc u c th ch tre, thn tc n th! Ni cho
ngay: Chnh pha bn kia ... gc sng, khng chin u
na. Y nh mt trn bng m mt bn t nguyn ci o ri
sn c! Chng th m L Linh, mt v tng t lnh Qun
on 4 ni rt tht vi m vn ngh chng ti: Chng t
ch c chy v chy thng v Si Gn! Qun, tng, n v
xo trn, tht lc nhau lung tung! Y nh mt tm gi rch!
Lm qui g c ai ch huy ai m c ci nhau hoi. Cu ni
mun nhc n hai cun sch chi nhau v ai tht s c cng
ca hai v tng min Nam v min Bc m thng li thuc v
ng tng... min Bc.


196
S tht th chnh ph Dng Vn Minh ngi ch... b
i ti dinh Thng Nht t sng 30-4-1975! Khi i qun ko
vo, mnh ai ny i, chng ai ch lnh ai, chng ai ra lnh cho
ai, c nh dn ch ng tin thng v so huyt cui cng
ca chnh quyn ngy. Bun ci hn na l ngi ta cn
dng li cnh xe tng hng h m cnh cng trc
m toang ca c quan u no ch mc d ch ln i
cng nhn thua v ra lnh khng c n sng na!

Nhng ngi vo ngi sn ch qun gii phng cng
chnh ph Dng Vn Minh nh Trn Kim Thnh, Thm V
Hong, Hi Ninh, Hong Tch Ch, Khnh D v c Bi Tn,
Nguyn Trn Thit, sau ny cn k mt cch d dm v hnh
ng hc xp cng dinh ly cui cng ca qun ngy l
hng h mt cch ng nc ci! V sau khi lm h git ny
mnh tng c chuyn t th t thic g y th my ng
dng cm v tch s y phi tm ngi n cha cng ngay
lp tc kp hm sau n cc v lnh o min Bc bay vo!

Cn nhiu chuyn nc ci chng thua thi qun Tng
ko qun vo min Bc. Chuyn k lut nghim minh n
ngy ng ti nghip ca cc chng lnh mi t te, chuyn ngi
sa lng lnh ngy s dnh vi trng kinaoa, chuyn cm
khng c vo nh dn v lo dn... th tiu hay mua chuc,
chuyn lnh Vit Cng dng thang my chi tr i... my bay.
Ton chuyn ci ra nc mt!

Cng chnh t nhng ngi may mn c vo Si Gn
trc ti
1
([1]), ti b di mt go nc lnh n t ngi:
C gia nh ti gm 16 ngi ln my bay di tn sang
M. M ti ngoi 70 tui, qu chn, b ng con r Lm
Quang Thi, trung tng ngy, rc i m 29, d m ti
vn mong c li gp ti sau hn 30 nm xa cch. Tt c
nh ca, ti sn u vt li. Hin cn hai villa, mt ngi nh,
hai cn h c x Bc Hi v sn bay Tn Sn Nht ang c
qun i ng. Chc khi h rt th n ci ca s cng chng
cn v hng ngy h chng bit nu n bng ci g! Duy nht
c T Hin, em th hai ca ti khng chu ra i v tin l mnh
khng dnh ti ngy qun, ngy quyn do c bnh tim bm
sinh, sut i ch dy hc cc trng t thc!

Th l ch da vng chc t gii phng mnh sp!
Tuy nhin, kht vng tr v d ch gp duy nht a em th
hai vn chy bng trong ti. Nhng i mt cch v t chc, b
c quan m i th ti li vn l... thng hn.

Ti vn cn lo cho s phn ca k khng bin ch, khng
lng, nht l s k lut i vi mt vn ngh s v t chc
l th no v c c ngn tm gng ty lip. Ti li hn

1
Nhng ngi ny khng h c vo danh sch i B qua nm by
ca duyt. H bm theo cc s on, qun on mi thnh lp vi v
nghim nhin i B bngt, thng ng s I, chng cn quyt nh ca
ng ng Th, trng ban Thng Nht (Tc gi ch thch).

197
bng cch tch cc cho ra mt bc tranh c ng bng m
nhc mi toanh, c in n, thu thanh, ph bin kh rng
ri, ti bn i, ti bn li trn bo ch min Nam gii phng,
thm ch c c hng ngn ngi ht tp th ti sn vn
ng Thng Nht, c on qun nhc tu cng. Trong bi ht
tp th ny, ti nu ln lch s cha ng bao ln chng ngoi
xm thng li, chng chia ct t nc thnh cng, nhng
khng mt ch ng n cng n ng, Bc...Phn phi
kh, c phong cch Si Gn do Thanh Tng, trm nhc
nh lc by gi m trch. l bi ht tp th c Lp T
Do Ton Thng T y
1
!([2]) Bi ny cng nh trm bi ht
khc ca ti, mt ln na khng th c ch ng bn cnh
Nh C Bc H Trong Ngy Vui i Thng
2
([3])!

N hn bi ti ch n ni n Bc! N li cng c li th
hn ti v Phm Tuyn c trong tay cng c ph bin duy
nht l i Ting Ni Vit Nam. Hn na, phn phi m, phi
kh cng l ti tranh lun: Nn hay khng nn dng nhc
nh? tranh lun th phi c vn ! V, c vn th
d cha kt lun cng...xp li ci ! Th l tc phm ly
im ca ti, mc du ra cng ngy, cng gi, cng thu
thanh vi Nh C Bc H Trong Ngy Vui i Thng cng
theo gt cc tc phm cng loi ca ti trc kia, i vo ci...
cht! Nhng chnh do bi ny m cc ta son, nh bo, bn

1
Lu tr trong CD.2
2
Nhc v li Phm Tuyn.
b c, mi i tm ti v bit c ti vn ngi chi xi nc
H Ni!

Mt s anh em c tm huyt, thm ch c mt s tng cho
rng khng nn T Hi vo sm vi mt gia nh i
ngy nh th nay cng i . Cn gi ngay T Hi vo, v
s c mt ca ti lc ny c k l rt c li v n hiu im:

1) Ti c th tp hp c mt s vn ngh s ti ch
bng kh nng, trnh , tui i v tui ngh. Ni trng ra l
lc lng tip qun vn ngh ni chung v m nhc ni ring
ang nm trong tay my ng nhc s R
3
([4]), chng ai c
trnh ti thiu i u vi nhng Phm Trng Cu
4

([5]),Trnh Cng Sn, Phm Th M, Nghim Ph Phi. Lc
lng nhc s cch mng, ngoi ci uy tn t c l k chin
thng, cha ai qua c trnh sng tc...ca khc! Mt s
ln cn cha qua trng nhc no, thm ch pht rt ln khi
thy mt nhc s du hc Paris d l autodidacte
5
([6]) g
phm piano vi bi trong classiques favoris tp I
6
([7])! Y ht
chng ti khi v H Ni nm 1954, thy ng Nguyn Vn Qu

3
Cch gi nhng cn b t chin khu (rng) v.
4
Phm Trng Cu (1935-1998). nhc s ni ting vi nhng ca khc
Ma thu khng tr li, Cho con. cn c bt danh Phm Trng, c ng
x dng ti min Nam trc 1975.

5
T hc (ting Php).
6
Nhng bi tp piano v lng.

198
ni v ha thanh, tc khc Lavignac, nghe nhc Ravel
1
([8]),
Debussy
2
([9]) c nh tt nghip tht nhc vin Paris vy -
thc ra ng ch hc hm th vi mn l thuyt! Ci mc cm
thua v ngh c l ch c trong gii nhc cch mng.Ti
cng mt s c hng ci i mi t duy ca my ng
lnh o chnh cng min Nam ngay t cuc huy ng lc
lng tng cng ny.

2) Sau khi thu gi (khng hy?) hng ni bng nhc,
a ht phn ng, i try... ly g cho dn min Nam ht
v nghe y? Vic lp tc t chc thu thanh, ghi m cc bi
ht cch mng chim lnh th trng m nhc ang cn
s c mt ca ti v ti l ngi chuyn lm vic ny, t bin
tp, ha thanh, phi kh n c lm ba, dch ni dung gi
sang Tip, sang Nga, in thnh a 33, 45 vng/pht mang ci
nhn Dihavina (cng chnh do ti t ra nm 1962), t c 15
nm c l min Bc.

3) S c mt ca ti chng t ng khng h phn bit
i x vi ngi c gia nh... i ngy, c ng b nm
cnh thng tng L Vn T trong ngha trang Mc nh Chi!
Ti s l in hnh cho mt tng lp m cch mng ang cn

1
Joseph-Maurice Ravel (1875-1937), nhc s sng tc v danh cm
piano thuc dng nhc n tng.
2
Achille-Claude Debussy (1862-1918) nhc s sng tc ngi Php
cng thi vi Ravel.
an lng dn min Nam vi ch trng chnh sch trc
sau...(khng) nh mt! No l tt c chng ta u l ngi
chin thng, tr bn xm lc M. No l con ngi ta ai c
chn ca m ra. No l... khng phn bit thnh phn, tn
gio, xu hng chnh tr! No l bo m t do bun bn,
bo m ti sn, t hu vvCn nhiu th ni di, ni lo,
ni y ri nut li nh khng...m Goebbel c sng li chc
cng...cho thua! Bo Tin Sng, t bo t nhn duy nht c
cho sng t ngy v c thnh tch ng h cch mng (s tht
l ngy th cch mng) phi tung ra mt bi chm bim
Ni dzy m khng phi dzy, sau ny tr thnh mt du
n in trn mi chnh sch c tung ra v tr thnh cu ni
ma ca mi ngi, k c cch mng cng nh khng cch
mng!

Cng cn ni qua v ci vic ni dzy m khng phi
dzy c din hng ngy, hng gi xut pht t u n ni,
nhng ngi cch mng lm tuyn hun nh chng ti lm
lc phi b chy trc thc mc ca ngay b con, c bc,
ngi thn. Ch ring ci chuyn i hc (s tht l i t kh
sai v thi hn khng cn xt x) ca cc s quan ngy
lm tan nt ln th hai bit bao gia nh tng s vui v on
t sau bao nm xa cch.

Chng hiu thng bo mi s quan t cp y ngy i
hc tp c cu mang theo dng, lng thc sinh hot
...20 ngy ri i... mt ma khng tin tc xut pht

199
t u? Chnh ci cu ha hu ca ng Trn Vn Tr,
nhng ngi c con em i theo cch mng c coi nh gia
nh cch mng, lm Hong Mnh, Nguyn Ti v c
ngn ng cn b cch mng khc b gia nh chi ra, thm
ch b ui khi nh. Hong Mnh cn b m, b V c Thu,
i li c chic ng h bo thc (khng phi v tic), v thy
h chng lm g (do khng bit rng h c mun cng chng
lm g c) chuc anh, em, ni ngoi ra khi tri tp
trung kiu Goulag
1
([10]) Nga!

Ri v con s quan, cng chc ngu ang hc tp b
mi i kinh t mi my ng cn b Vit Cng gi th 25
chim t, chim nh... Tip theo l hai ln i tin theo kiu
cp trng, ci to t sn, ci to cng thng, tch thu hng
ha t cc tim ln nh n cc sp hng by l ng L Li,
L Thnh Tn, ch Bnh Ty, Bn Thnh... v cc kho ca
Phng, S... Cui cng l tt c bin thnh my thnh khi
di bn tay ph php ca nhng tn lu manh cng sn,
tin bi ca nhng mafiosi c t chc t trn xung di
sau ny!

1
Vit tt tn Tng Cc Qun L Cc Tri Ci To Lao ng Glavnoye
Upravleniye Ispravitelno-trudovykh Lagerey i kolonii.

S ni en thnh trng, ni di, nh la bng cch thay
chnh sch xonh xoch, nhng ngi sng sut thy ngay:
N phn nh mt mu thun rt ln tng lp chp bu.

L ngi tng lm vic trc tip vi cc ng to ca
R, ti thy cc ng ny qu l c nhiu suy ngh ng n v
h c thc t sut 35 nm hm, bm dn. Mt s ng i B
cng c t tng thoi mi hn, thm ch i lc cn t ra lo
s mt cuc ci cch rung t, mt cuc ci to t sn kiu
min Bc s v cng phc tp v s y nhn dn min Nam
Vit Nam vo i kh, t s c nhng cuc bo lon khng
th lng trc. L do: dn min Nam khng hin nh
min Bc. Rung t, c s phng tin sn xut khng ngho
nn nh min Bc v ni cho ngay th hu qu cc chnh sch
ci cch, ci to loi mang n cho min Bc nhng ni
oan tri, cay ng, hao ca, cht ngi nh th no, chng
phi ch anh em i tp kt mi bit, mi tng nm tri. C
nhng loi k cu v chnh tr loi xong nh ti c ni n
chng vn cn tn. Vy th ai c cng nht trong cuc chin
thng cui cng, cc ng tng Vit Cng min Bc, cc ng
tng Vit Cng min Nam lm g chng pht sinh kin i
lp, ph nhn nhau, thm ch chi thng vo mt nhau nh
ng Trn Vn Tr chi thng ng Nguyn Ngc Hin, cnh
tay phi ca tng Vn Tin Dng trong tp sch b... cm ti
bn sau khi tng Tr ht chc v ch cn ci hm tng...
khng qun!


200
Ti bit r nhng mu thun cht ngi gia cc nh c
chc quyn cao nht lc y trong vn Chnh Ph Cng
Ha Lm Thi Min Nam Vit Nam nn gii tn hay nn cho
tn ti? Thng nht hai min ngay hay ch t nm? Cm ngay
lp tc hay c cho php c kim sot t bo t nhn nh Tin
Sng ca m Ng Cng c, H Ngc Nhun? Ri n cc
vn c th nh bt hay khng bt nh vn ny, nhc s n,
nh chnh tr kia vn i lp vi Thiu nhng vn chi cng
sn? Cho php din vin ny hoc cm din vin n hnh
ngh?

Tt c u c tho lun thm ch ci v to ting t cc
hi ngh cho n cc sa lng, t cc ng to n cc ng nh
m ti c dp c nghe nh mt nhn chng... cm! C iu
ci u ng bng ca ti bit phn tch v tng kt nn ti
sm nhn ra: Cuc nh nhau ni b v ng i, hng ti
trong thy th on v thuyn trng li con tu Vit Nam
Thng Nht bt u!

Ch ring mt vn ha t tng, s chia r n mc
khng th ha gii v ci p, v cch nh gi con ngi ca
nhng ngi cho ai sng c sng, bt ai cht phi cht!

Ngi ta khng th khng cho mi ngi nghe nhc, treo
tranh, xem phim, coi ht.
Vy ht ci g? Ht lm sao? Ai ht?

l mt thc t khch quan khng th khng gii quyt.
Chng ti, nhng vn ngh s min Bc c tng cng s
phi lm g trc cc kin i nhau chan cht hng ngy ca
cc ng lnh o chp bu? Vn phng ca ng Lu Hu
Phc, b trng trong chnh ph lm thi a ra mt lot
cng vn ch th, danh sch vn ngh s cng tc c lc
vi ngy quyn, lm phim, ln sn khu bi xu cng
sn...phi kin quyt gt b. Tri li, Ban Tuyn Hun Trung
ng Cc Min Nam ca ng Trn Bch ng (T nh)
ngi trc tip vi c quan xut bn ca ti, li ra cc ch
th ngc li! Trong khi ngi ta rt lp trng khng
khoan nhng i vi ca s ny, nhc s n th, t mt pha
c lc hn, li nhn danh qun chng, ngay t ngy u
cho php cc on ci lng loi tip tc i din cc
th v, tt nhin tr nhng v chng cng!

Ai cng to nh ai, cng c quyn nh ai, ch kh ba anh
Bc C mi vo, chng bit n ni th no! Ti, mt th b
sung vo nhng gi th 30, 31 va chn t chn ro t chn
ti sn bay Tn Sn Nht phi i u vi s la chn:
Mnh s theo quan im ca anh no?

V bi hi kch hay gic mng lm n ng n ng
hong ca ti bt u tan v... S tt...thua ca m nhc chn
chnh ni ring v vn ngh c hc cng ging hi chung...
rt lui t y.


201
Tr li vi nhng ngy nghe loi tin tc, loi nhn
xt v ci min Nam au thng v anh dng c gii
phng m khng c mt ca ti, tr li vi s tht vng to ln,
khi c bit c gia nh ti di tn sang M gi pht cui
cng, ti nh ngi b di thng nc lnh n mc khng
cn cht t tng no mun c b sung cho min Nam na
th... ng mt ci ngi ta li di mt thng nc nng cho
ti. Ti c lnh iu ng ln Ban Thng Nht nhn ch
th i B cp tc! Mc du Si Gn im ting sng gn hai
tun, ti vn c lnh th tng, bt, ba l, qun o, lng
kh y nh thi i B trong chin tranh hm sau c mt ti
Si Gn kp phc kho mt s tit mc ca nhc, kch ca
anh em vn ngh s ti ch. H Mu Nhai cn vit th ring
ni toc ra rng my ng X,Y...trnh kh thuyt phc my
tay c S,K,P... trong ny lm!

Th l ci mu cch mng trong ti ni ln cun cun.
Ch mt bui chiu, ti xp xong mi th bo bi cn
thit. C th l mt thng tng ph t Beethoven, Mozart n
Debussy, Ravel, Gershwin
1
([11]).., mt va ly gn trm a ht
loi giao hng, ballet, opra, sonate... v c nhng a gi
l nhc nh ca phe x hi ch ngha lm bng chng cho
quan im ca ti l m nhc ch thc phi l m nhc kinh

1
George Gershwin (1898-1937), nhc s ni ting ngi M, nhng
cng trnh sng tc v l thuyt m nhc ca ng thng c vit vi s
cng tc ca ngi anh l Ira Gershwin.
in. Cc th loi khc khng phi l cm nh ngi ta n
m ch c coi nh th gii tr nghe cho vui, nghe n
ung thm ngon ming, ri... b qua! Chng c qu bnh,
hng ho bun bn g, nhng ti l ngi c trng lng hng
ha nng nht. Tri vi nhng ngi khc, lc ln ng i
tng cng th i vay mn, thm ch bn lun nhng g c
th bn lm vn pht trin kinh t sau ny. Tnh theo
thi gi lc by gi... 1 ng min Bc c Ba Tu Ch Ln
mua ti 1 ngn ng min Nam, v h tng min Bc l k
chin thng s hy tin ngy. Sau ny ti mi hiu v sao
m my ng min Nam tp kt bay vo li chng giu c, nh
ca sang trng ti mc nm m cng chng thy. C mt ngi
bit th s ng Nguyn Phi Khanh, Minh Qun mua
c...ba ngn ri ng min Bc Ba triu ri tin ngy!
nh Tn, Vn K mua mi anh mt xe hi Madza, Toyota ch
c 100, 155 ng!...Ring ti, trong tay vn vn 300 ng v i
mt mnh, nh ca, tin nong li cho v con, l ngi ngy
th n...ngu n nht thin h.

Loi tr ci bn cp khng nh ca, ti sn ni chm ca
nhng ngi b chy, ngay vic mua r ti cng chng
mng! Khng nhng th, hn 300 ng min Bc mang vo,
ti theo ng quy nh ca ng v Nh Nc hai min:
np cho ngn hng mi thng rt ra ng mt trm ng
tin mi i! Ngha l ti chng c g ngoi my b qun o,
mt t sch v a ht. Phi hai thng sau , khi rt tin,
ti mi mua ni mt b nghe nhc tm tm, my ci a

202
ht mang theo c vang ln trong cn h tng 3 ng Gia
Long m ngi ta phn cho ti n tip qun. Cn h ny vi
y tin nghi, ging, t, sa lng, my lnh... ti cn mi
cho ti nhng ngy n xung cp, tin thu ln gi v cho n
lc ti v hu cha bao gi thuc ch quyn ca ti.

Khng phn phi, khng ha gi, khng gii ta, cn nh
vn l ca Nh Nc. Ti chng bao gi chy cht xin
c phn phi mt ci ma maison
1
([12]) nh hu ht cn
b cch mng khng tr c nhng nhn vin qun tng xin
c, min c anh Hai, anh Ba, anh T u, c th tay...
gi n cc ng T Bi, Thanh Hi, th trng c quan qun l
nh t. Ti ngu hay qu cao o n ni chng c g khi v
hu ngoi ng lng va tin thu nh v tr tin in
nc? Ngh cho cng, ti ch l mt anh vn ngh s n cht
cng chng ht o tng, mt ngi cng sn cn hn c
cc ng cng sn c chc c quyn nu hiu cng sn nh
ngi nguyn cng hin i mnh cho nhn dn v dn tc!

Nhng cng li iu may mn n vi ti ln na, v
khng chc khng quyn nn khng b dnh vo cc v mua
chuc, thm ch u hng trc nhng ngi m trc
t lu cn b xp vo loi phi... cnh gic! Thc t chng
minh hng lot cn b (k c vn ngh s) dnh vo cc v
kim chc v v khng kho chi mp b ra ta, nm khm.

1
Nh ca ti (ting Php).
Xong nht cng l lao vo cc cuc nhu nht chi bi, bun
bn la o. Ngi lnh n t, k cht chm trong cc cuc
nhu nht ri... ht lun v cc bnh ung th gan, phi, d
dy! D ti khng k tn th mi ngi u c th bit ai ra
ta v n cp, v bun lu, ai t kt liu cuc i trong cc
cuc tm ru Hennessi, J. Walker v trong cc nhn! Ring
ti, v khng vng bn gia nh v con, ti lao ngay vo gic
m ho huyn: xy dng b mt mi cho vn ngh...

Ti c mi i duyt (lc y gi l phc kho) chng
trnh ra mt ca on ca nhc kch Kim Cng vi dn nhc
Ngc Chnh, ngay m u tin ti Si Gn. Ci cm gic gh
s n rng mnh, ti nay, vn cn nguyn trong tr c ti.
Trong ci rp Ho Hu nng bc, y ting rao hng, ting
chi th, sc mi thuc l, nc hoa, m hi, ngi ta ra mt
cch mng bng v L Su Ring, mt loi m l bi hi kch c
rch v ni dung, u tr v phong cch v ht sc ngho nn v
phng tin k thut. Micro treo c iu khin bng dy
rng rc theo chn din vin, nh sng khng thay i t u
n cui, cn m nhc th chao i, mt th t p l! gy
bun, h tr cho din vin ang gi v khc, ngi ta tng
ngay bi Git Ma Thu do mt cy violon no sau cnh g
m theo! c bit l khi dn nhc Ngc Chnh bc ra sn
khu th c mt rp n tung ting hoan h, ting rm rm xp
gh ca cc v choai choai va nhai chewingum va hoan h
khi nhn ra ci nhm Crazy Dogs ngy xa, t ra hm nay
vn cn nguyn vn! Nhng chng trnh ca h cn c

203
nhng bi ht cch mng na nn h khng th no crazy
thm c, d rock ha tt tn tt nhng ca khc ca
Xun Hng
1
([13]), Hong Hip!

Ti y th ti khng th chu ng thm na. Ti lng
lng b ra ngoi thot ci cnh phi ngi xem v nghe
ngi ta bi bc ngh thut! Ti ch cc v trong hi ng
chung kho ra v (chung mt xe) bng cch th b quanh my
con ng trung tm Ch Ln bng nhn ra x hi no
cng phi c nn vn ha phc v cho n. X hi mi dz
khp ni ny ng l ph hp vi ci rp Ho Hu v nhng
g ang din ra trong ! Nn tng x hi y l mt th t
p l th ng hng thay i n nu c cu chnh tr ny
khng thay i. V mun thay i th...hy i y! Th xem
cc nh chnh tr nh v th no trn ci chin trng
khng ting sng Si Gn Ch Ln ny? Cn loi nh ti, hy
n nhng g t dnh dng n quyn n li, n chuyn mn
cng nhiu cng tt.

Ti chng phi ch i nhiu hiu c cc v c quyn
v vn ngh cao nht lc ny gm cc ng Su Lng, Rum Bo
Vit v mt ng c v cng c ting ni quyt nh t min

1
Xun Hng (1928-1996), nhc s nhc , ni ting vi cc ca khc
Bi Ca May Ao, Xun Chin Khu, Ting Chy Trn Sc Bom Bo, Ma Xun
Trn Thnh Ph H Ch Minh, Ma Xun Bn Ca S...

Bc tng cng l Bo nh Giang
2
([14]) di s lnh o cao
nht ca ng T nh Trn Bch ng. Tt c cc tit mc m
ti xem thy pht ngng c ng lot duyt cho din!

Khng phi khng c kin phn ng t nhin ca mt s
tng n nh ht nh n nh th, tng xem khng t tc
phm vn ngh ni ting ca sn khu min Bc, tng nghe
khng t bn nhc bt h c sn khu Nh Ht Ln H Ni
cng nh Mt-xc-va, Praha, Berlin, Paris... Tuy nhin,
trc lp lun rt chnh tr ca my ng nm vng, my
ng R, my ng tp kt lun ming chi bi min Bc hp
hi, Mao-t..., c bit l my ng to chng bit m t rng
ra g v ci Chn, Thin, M ra sao...rng: T ch h din
chi mnh, h ht ton bi phn ng, y m, nay h ht
nhng g l ca cch mng. Vy l h bt u t ci to ri.
Phi to iu kin cho h tham gia phc v ng bo ang
ch xem vn ngh cch mng c ci to c h khng? V
li, hng chc on ngh thut min Bc gm ca ma, tung,
cho, giao hng, kch ni...ri y, sau hai thng rm beng
trn cc ng t, ng nm ng ph khng ly tin, khi rt
ht, ng bo s xem, s nghe ci g y vv...?

2
Bo nh Giang (1919-2005) tn tht Nguyn Thanh Danh, nh th,
ni ting vi hai cu: Thp Mi p nht bng sen / Nc Nam p
nht c tn C H.

204
Nhng lun im ht sc chnh tr nh th y li o
tng v mt nn vn ngh cch mng theo kiu ti suy ngh
vo ch thi th tm nhn nhng! Quan nim th khng
c ch c m phn vn ngh, khng ni n phn chnh tr
trong ni dung, th ch c hi... ca ti v mt s anh em,
bc u b nh gi l qu khch, thiu sch lc, kh
thuyt phc, thm ch l khng ng chnh sch ha hp ho
gii, tranh th nhn ti ca ng vv... ng xu h l nhng
k c giao quyn lnh o ci nn vn ngh cch mng
min Nam li l nhng v c ci gu vn ngh ba xu! Ti cn
nh khi duyt cho ci lng chi bo Bch Tuyt ra mt cch
mng m ti cng c d xem con ngi nghe ni (?)
c M u i bng cch mi k tn vo qu bom sp th
xung u nhn dn min Bc nh th no.

Hm y ng l mt s kin... trng i! Ti phi qua my
ln lnh gc c vo ci hi trng trn ng Thng
Nht, sau ny l ni m s s kin thit. Hng on xe con
a ti khng thiu v chp bu no ca chnh quyn v
ng... Si Gn! Ti c xp ch hng u. Cc v to va
hng hai, cc v to tng hng ba, hng 4 ... trnh c
chuyn khng hay xy ra nu nh mt qu lu n hay mt
thanh gm vng t pha sn khu xung! Lng t i cch
mng ca ti b chm nc ngay khi thy s long trng qu
mc, s u i c bit dnh cho cc ngh s Si Gn loi quc
gia chi bo ny.

Ti nh n cu ni ca ng Trn Bch ng nhn xt v
s ra qun hng h, o t ca cc on ngh thut min Bc
nhng ngy qua: Bp v n ng cn hn... xem vn cng
Tng Cc Chnh Tr! Ti cng nhn thc c rng ci t
ny, ch c ci lng lm vua v lnh o thch g th ci s
pht trin. Ci thch ca cc v li l ci ti k i vi ti, v
theo ti, lc by gi, sn khu ci lng Si Gn l mt m t-
p-l nht. Trong cuc hp b Vn Ha Cng Ha Min
Nam Vit Nam, khi giao ban, ngi ta cho bit v tnh hnh
phc tp hin nay ca sn khu Si Gn. Ti cng c bit
ngh s no phn ng nht, ngh s no chi Vit Cng
hng hi nht, ngh s no ni ting nh cn nhng vn...cha
bit ch, ngoi ch k ca mnh.

Vy m, hm nay, ngi ta, k c cc v lnh o cao nht
ca thnh ph n cho mng s ra mt ca ci lng chi
bo nh i...try hi! Ti ngh ti nhng ngy nh ht giao
hng, kch ni trung ng ra mt gia Si Gn, chng thy
mt ng lnh o no c mt, ngoi mt s vn ngh cch
mng hng hai, hng t tng lm l phen ny dn Si Gn
c l... lc mt. ng ngi xem tht y, nhng l do chnh
l v...t m, mun xem th Vit Cng c bit vn ngh l ci
chi chi khng? Hoc qu lm l xem bit ci mn vn
ngh chnh tr n kh khan v kh nut n mc no? Cn

205
nhiu s tht ng bun... ci na m ti s c gng con
chu sau ny c nh c truyn hi hc ca Nexin
1
([15])!

Tr li vi m ra mt ci lng chi bo trc cc quan
chc cch mng Si Gn, ti ang suy ngh mung lung v a
v con ngi lm vn ngh ci t mi ny ri y chc
chng my hay ho nn chng xem trn sn khu din ra
tr g...bng nh sm ry, c hi trng vang tng trng v
tay ko di, bng trm, crescendo, diminuendo,
sforzando...tng chng khng bao gi ngt!
Th ra ci lng chi bo h c cho my anh vn ngh
cch mng c ngm dung nhan. Ngha l, va bc chn ra
sn khu, cha kp din g, ci lng chi bo b chn
hng, hay ni cch khc c i a s nh lnh o
cng sn th thit, b phiu tn thnh: Duy tr danh v, ti
nng ca c t nay di chnh quyn cch mng! Mi hnh
ng, mi sinh hot, li ni, tuyn b trong qu kh ca c,
k t nay, coi nh... cho qua!

Trong lc ngi sao vn ngh S Mt min Nam nhon n
ci ko di mi khng sao ngm ming li c v nhng
trng v tay, reo h, c v n v tai khn gi, th mt ngi
ng ln ngay hng gh u, quay mt li khn gi, hai tay
chng nnh, ht tng ln: L tht! V tay ci g? Cha bit

1
Azis Nexin (1898-1995), nh vn chm bim Th Nh K, c c
gi Vit Nam bit n qua tp truyn ngn Nu Ti L n B.
ti nng ra sao m vi v tay sm th? Ting ni va hn
hc, va nh ra lnh lm trng pho tay xt ngay ti ch km
theo vi ting hi ht hi: Ai y? Tay no gm nh!?... hay
vi cu ni ng tnh: ng lm! Lm chi m nnh b qu
th?... Cc v lnh o to nht ngi hng gh th hai, th
ba, tuy nh sng tt di khn phng, nhng n sn khu
cho ti nhn thy trong tch tc ba thi rt r rng:

1) Lnh lng, nt mt ngang bng x ngay nh nh
chn dung nm ct-t t-dut! S ny hnh nh a s u l
c ln min Bc mi dz.

2) B sc r trc phn ng thiu ha hp ho gii
dn tc, mt v gh tai cc v th k, b th ring hoc cc v
bng b vn ngh hi: Thng no y? l ng Nm
Xun Mai Ch Th, em rut ng Su Ba L c Th
3) Mt s mm ci gt gt u t v tn thnh thi
liu mng ca mt ngi c l na khng na t i ngh
nghip!

Ci anh chng na khng ny l... ti!

Vng, ti bt ln v tc gin dn nn bao lu. Ti ngh
ti bao ngi ti nng, bn b ng nghip v c bn thn
trong nhng bui ra mt tc phm u tin, cc bui trnh
din u tin, chng bao gi c u i qu mc n nh vy!
Ti c th k c trm trng hp ra mt mt b phim, mt v

206
kch, mt bn giao hng ca ti v ng nghip, thm ch
n ci v mi chnh tc gi cng b ngi ta qun... nh mt
l thng tnh?

Phi chng v chng ti l vn ngh s Nh Nc th tc
phm, ti nng cng l ca Nh Nc? Bao nhiu th dy v
u c ti t lu, ti hn m nut i nhiu ln, bng hm
nay, cuc cho mng Ci Lng Chi Bo qu c bit
nh mt qu lu n chm phi kim ha. Ti bng ln nh
mt ht t ch! H Mu Nhai, ngi cnh ti, lo lng git o ti
ko xung v gn nh van ni ti bnh tnh. T lc , ti v
c l cn mt s ngi khc, chng cn tm tr no thng
thc ti nng siu vit ca ci lng chi bo na. Gia
gi gii lao, c thi c thun li, ti i mt mch v Phan K
Bnh, chng bo cho ban phc kho, phc khic g ht.

Ti mun t thi khng tn thnh ci cch t chc rm
beng khoe ci chi bo ca my ng ri y s lnh o
ci vn ngh gii phng i u, theo con ng no? Gia
ti v mt s ngi c trch nhim cho li con thuyn vn
ngh min Nam bt u c nhng mu thun khng th iu
ha v chn gi tr ca vn ngh ch cha ni n ci ng,
ci Tht hoc ao to ba ln hn l lp trng v sn,
ng tnh, nhn dn tnh... !

S coi thng my tay cai vn ngh v hc ca ti t ra
vo Si Gn gii phng mi c dp bng ln mnh m,
quyt lit hn, khng cch no km hm. L mt ci l s hng
mu vt ca ti li c mt s lnh o, c bit l cc vn
ngh s R ng h. Ngay trong c quan thnh y, c bit l
my ng Trung ng c dp vo kinh l min Nam cn ly
ti lm tm gng v tinh thn u tranh khng khoan
nhng trn mt trn vn ha vn ngh. Ti c mt s lnh
o trc tip cc ngnh ngh thut Trung ng v ca chnh
ph ng Hunh Tn Pht ng vin. Chnh ng Lu Hu
Phc, ngi to nht v vn ngh min Nam lc y trn
cng v b trng, cung cp ti liu cho ti ti ni c
sch mch c chng v nhng c nhn, nhng tc phm no
khng ngng chng ph cch mng, thm ch l phn t
nguy him tuyt i khng c x dng, thm ch i tn
cng khng c! Ti li ngu lu ln na!

Thc t, ng b trng Lu Hu Phc cng nh ng
Tut Vit, ph ban Tuyn Hun chng c t quyn lc g trc
my ng chnh tr lo thnh min Nam d cng R, cng
chy te khi vi Trung ng Cc sang tn Campuchia trong
chin dch Johnson City. Ci t Si Gn Gii Phng, c ci nh
xut bn Gii Phng ca ti hu ht u l dn Bc C i B,
hoc dn min Nam nhng khng mt ngy bit mi R! V
vy, khng c l do g my khi u Bc C ny tn ti!
Cuc tranh ginh chc v sau chin thng ma xun
thc ra l ma h nng chy m ch u c ma xun ma
xic g nh my nh bo Vit Cng t hng u c th ko

207
di trong mi lnh vc, c lit v dai dng bi nhng cuc
thanh ton nhau c v tinh thn ln th xc.

C nhng ci cht rt b mt thng gi l tai nn, l t
st, khng bao gi c lm r. C nhng v gi h b
nhau, cho nhau vo t. C nhng v ng ng l mt cn
b cch mng, mt vn ngh s, din vin lu nm, mt thiu
t qun i, cng an bng bin mt v sau c tin... vt
bin? C nhc s ni ting bng dng tr thnh k bun lu
thuc phin b x cng khai ti 7 nm t (lc ny ti ma ty
cha c n t hnh) nhng sau 3 nm, c ra, li c
nghim nhin cao trn khp bo ch, din n thuc loi
s dzch c v uy tn ln tin bc. Tt c u c gc min
Nam v nhng ln c dp sp xp li t chc, ngi ta li
li dng thi c, gt bt nhng tay Bc C hoc min Nam
nhng u c...nng mi min Bc i, d c R hay khng
R.

S thanh ton nhau quyt lit din ra lin tc, cng khai
hoc m ti nhng nm 1980, 1990 v c l s cn mi mi,
v theo ti, kh th ho hp v tnh cch, v trnh , v sinh
hot, nht l v t tng ca hai loi ngi Vit Nam t
nht ti ht th k... 21!

min Bc, ti c nhiu dp thy s khc bit kh ho
hp ny. V d: L min Nam th n ni phi thng nh rut
nga, thi phi ngang tng, anh ch i cht. L min
Nam th phi liu mng, khng s ci g, chi l phi chu
chi ht mnh. L min Nam th mi quan h lm n, tnh
cm, ng ch, ng i...u phi biu hin bn...nhu!
Nhu n b bt, qun t, qun tri, n bn sch, n
n! L min Nam cn c vn iu khc bit na.

Ring v ci p th ti xin cho thua!

Vi ti, th p nht trn i ca cc v cn b min Nam
tp kt ch c mt: l ci lng! Su cu vng c vi li ca
r tin, vn chng ba xu, mi khi nghe nghu ngao bn chiu
ru th ti phi tm cch i ra tai ngay.

Tuy nhin, ch c tranh lun vi cc v v ci th na kch
ni, na xng x, h qung, na tung ty, tung tu, va nh,
bu, tranh, t, va ghi-ta, organ, violon i khi c trompette,
clarinette coi n thuc ci th loi no trn th gii v tip thu
truyn thng no ca ci dn Vit ny. Cht c ngy!

i hi vn ngh ton quc ln th II phi u hng ci
lng!

i Hi ln th III ti H Ni ch v dm... s ti ci
lng, mt cht xu thi n ra mt x cng an thuc phm
vi on kt gia hai min Nam Bc. Ngi lnh , no n
hi ch ngay ti cu lc b ca hi vn hc ngh thut 96 ph
Hu, chnh l nh th Huyn Kiu. ng b ng Ngc

208
Truyn v mt s anh em vn ngh min Nam tp kt, ra tay
dy cho bi hc l vi ci lng n ni phi i... bnh
vin!

Thi k hc chnh tr Tng Cc Chnh Tr, cc ng V
Hng Cng, L Chng, my nhn vt lnh o Tng Cc,
thm ch ch thn ng i tng Nguyn Ch Thanh cng
khng t ln nhc nh anh em vn ngh s qun i: Cn ht
sc thn trng trong vic u tranh vi cc hin tng i khi
qu ng ca anh em vn ngh min Nam.

ng Hong T Nguyn
1
([16]) tng chng i nng g,
gi mt chic ln ch thng vo mt mt ch tch on ngi
min Bc, ni thng thng trc hi trng Nh Ht Ln
ang hp ni b c cu ai s vo Ban Chp Hnh Hi
Lin Hip Vn Hc Ngh Thut min Bc, l Tn Lu Qu
K
2
([17]) kia lm kh anh em vn ngh s min Nam rt
nhiu ri! Chng khc g T Hu min Bc u. Ti ngh:
Khng bu!...

Ti cho ng Lu Qu K. Hi trc nm 1954, trong bng
bin Nam B, ng y ra lnh cm ci lng, gy ra s bt bnh

1
Hong T Nguyn, tn tht L Hong Mu (1929-1975), nh th.
2
Lu Qu K l ngi ph trch vn ngh min Nam trc nm 1954,
ni ting v v cm ht ci lng. Tp kt ra Bc Lu Qu K gi chc
ph gim c S Bo Ch.

to ln n mc nhiu cn b khng chin b vo thnh
c ngheci lng. M quyt nh y l ca ng Ba Dun,
ch ng Lu Qu K c quyn g m n phng ra lnh!

S kh chu vi li sng tht lng buc bng m cc
lnh t ng p t ln ton x hi min Bc gy ra v
s chuyn au lng. Chuyn nh vn min Nam tp kt V
Anh Khanh, va i d hi ngh cc nh vn Phi v xin vo
gii tuyn sng tc ri vt sng Hin Lng tm t do, b
cht ui, xc li tri v b Bc. Chuyn ng A ng B b a
i ci to v ti tm ng vo Nam theo ch (thc s l ch
munv qu), chuyn ng X ng Z... n cp b bt qu tang.
Cn v s chuyn ln xn do hc sinh cc Trng Min Nam
s 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8... gy ra cc a phng, khi th nh
nhau vi cng an, khi th t nh dn, nhng v tnh on kt
Bc Nam nn bo ch m re, thm ch trong cc cuc hp cn
b v tr an cng khng c ph bin!

Khng t cc chu hc sinh cc trng sau 1975 tr v
Nam ln nm quyn lnh o tr thnh cc nh n,
nh kia, gim ny, tng n!...

Trong u chng ti hnh thnh t lc no khng bit mt
nh kin: Hy trnh xa cc anh Hai, anh Ba, anh T ra, ko
n n! Tt nhin, khng t anh em min Nam chi c,
nhiu anh em rt bit nu khng c dp hc hnh n ni n
chn min Bc th cng chng thnh c nh n, nh

209
kia (tht s). Chnh nhng anh em ny li b coi l dn Nam
B ...Bc K ho v sau ny cng b c lp chng km dn
Bc C th thit.

Trong thi gian ny, c bit c my v nm t Thng
Nht trc kia tng cao ging chi bi nhm Nhn Vn Giai
Phm t v ta y kin nh lp trng theo ng n
cng, bng quay ngot 180 , chi xo ci ng min Bc
khng tic li
1
([18])!

Tm li, th ha hp vi ngy ch khng ha hp vi
my tay Bc k... cc! Vn ny c chng minh c th
trong ngnh vn ha vn ngh khi a s cn b tng cng
phi...cun c v Bc. D nhn thy nht l khi c ch trng
thnh lp hi ny hi n, ngi ta c cu vo cc ban chp
hnh chp ti gn nh ch l ngi min Nam, l nhng
ng ch R, ng ch ti ch.

Ti cn nh khi chun b thnh lp Hi m Nhc thnh
ph HCM, h c cu vo Hi ny c nhng thnh phn m
theo bo co ca t chc l nhng phn t c quan h vi

1
Xin tm c bi on Gii chi ng gi Phan Khi, hoc nht k Trn
Dn, L t thy ci nng trng Qung Ninh ca anh em vn ngh s
min Nam i x vi nhm ngi b ci to th no (Ch thch ca
tc gi).
CIA, nhng thnh phn c h chiu ra i chnh thc nh
trng hp Nghim Ph Phi.

Vi quyt tm ci t tn gc nhng hi, chi hi khng theo
kiu min Bc gio iu, danh sch c cu c thng
qua, min sao khng c mt my anh min Bc 75, my anh
d i B, nhng ngi thy mi...c th ni danh, my anh c t
tng lm n ln ci t... lm gi hoc khng cn lm m
vn c n ny! Ch cn nu nhng ci tn nh Dip Minh
Chu, Lu Cng Nhn (M Thut) Nguyn Vn T, T Hi,
Phan Hunh iu (m Nhc), Dng Linh, Khng M, L
Minh Hin (in nh) Nguyn Mnh Tun, Nguyn Duy,
Trn Mnh Ho (Vn Hc)... v nhiu nhiu na b thng tay
gt ra ra l thy s chia r su sc n mc no! iu
ng ni m ngi ta c l i nh l chuyn ng nhin, l
ci l: min Bc c ci g th Si Gn phi c ci .

Nhng Hi mi c t chc thnh ph mang tn Bc
nghim nhin c coi nh ngang hng vi cc hi Trung
ng, d ch l Hi ca mt a phng. Ngi ta ngang
nhin trng bin mt tin cc tr s l Hi ny Hi n ch
khng phi chi hi nh cc thnh ph khc trong c nc.
y khng phi chuyn danh xng m l chuyn my anh
Nam K khng mun chu s lnh o ca my anh Bc K
hoc hn ch ti a tc dng lnh o ca my anh Hi trung
ng.


210
Chuyn k th Nam Bc cng bc l c lit, gay go, thm
ch th b, cc cuc ng chm hng ngy. C ln chnh tai
ti nghe My cha Bc K nn v m n min Bc cho
chng ti nh!... Hoc ph phng hn ngoi ch c nh
, cm n, nn ko nhau vo y ph min Nam! Thm
ch c v cn ln ting tuyn b Khng cng tc vi my
thng Bc K, khng tip, khng cho vo nh! Thc t l
khng t ln cc v lnh o vn ngh min Bc nh
Nhun, Nguyn nh Thi, Nguyn Xun Khot...vo Nam
cng tc khng c n tip hoc n tip lnh nht n ni
i li ch cn nh vo xe...xch l, hoc nh mt s anh em Bc
C hoc min Nam Bc C ho gip cho di chuyn bng
cch ngi sau xe Honda. Chng mt ci hi vn ngh X Gn
no cho xe t a n, d cc hi ny c c chc chic nm
la lit tr s Hi Vn Ngh 81 Trn Quc Tho.

au nht l my anh em min Nam c tn tui b coi l
Bc K ha, b c lp v c gng nhn nhc li. a s b v
hiu ha, thm ch mt chc danh nho nh ch cha ni n
ng u ngnh cng khng c chia phn.

Ha s Dip Minh Chu, L Thanh Tr, nhc s Lu Hu
Phc, T V, Vn Lu chng c ni mt ci tt chp hnh
chp ti g. C ng pht khc sau nhng c bu bn ba
b c ch o, c cu sn.

Chng l nhn vt quan trng g, chng ham h tr chia
phn chia gh, mt ln na, ti li chn con ng kemeisme
- k m n. Nhng l n v trc thuc tuyn hun Trung
ng Cc min Nam sau ngy thng nht l Thnh U Si
Gn khng cng vic no, ch trng no, i sch no m
ti trnh c hc tp, thng, ri c trong bng tc
anh ch, khng sao x ra c!

Ti cn nh khi c ch trng chn mt s vn ngh s i
tranh th my nc phng Ty, lp tc chia ra ba b,
by mi trong cc v c kin nng cn nht. Mc du bn
Cng An pht hin Thnh c bn nh, bn xe t v c
n ci xe Vespa cui cng chun b i Ty, hoc trng
hp mt din vin c hin tng chun b vt bin, ngi ta
vn cng quyt cho i lu din t ra bit trng nhn
ti, bit thu phc nhn tm!

Thi , cng nh by gi, quyn ca Cng An to lm,
kin ca Cng An nng cn lm, nu cc v lnh o min
Nam vn lm c vic mnh quyt lm t hn c l do cng
nng cn khng km. Cc v vt bin ca vn ngh s ch
c c php hnh ngh, cng nh cc v ra i nh
chnh tay ng t chc, mi ngy u c bo co y khi
giao ban. Chuyn tm nht l v Thnh c v nhn
chuyn cng din ti Ty c. Ton th anh em vn ngh
c triu tp n 81 Trn Quc Tho nghe anh By ha
Bo nh Giang ph bin:

211
- y l mt v bt cc!

Khip cha! Ci lng chi bo qu ti mc cc ng Ty
phi bt cc nghe cho sng con ry!

C lm nh tt c chng ti l ngu, c nh thin h
khng nghe i ch bit Thnh c ln i
Frankfurt chi cha cc v, nht l chi hai ch bt cc rng:
Chn yu tay mm, ng x ngu ng, m Bch Tuyt, Ngc
Giu cn chy thot, hung h nam nhi trai trng nh ti li
kim c cu th, khng chy c hay sao? Ri Thnh c
k v bui lin hoan ca Vit kiu tin a c ba ngh s X
Gn ra sao. Thnh c cn ng vin ngi v, cn xin
ngi ta cho mi n ci lng chi bo thm mt ci mng t
cho rt. Vn theo Thnh c, nu li, hai ngi sao
ny chng bit lm g m sng v ci lng tri Ty u c
ai xi! Cn Thnh c, ton gia u Ty c, anh rut l
triu ph v trc khi i Ty, Thnh c chng h giu
nh i tm t do ngay t lc cn nh cng nh khi c
ngi ta mua v my bay, lm h chiu cho vt bin khng
mt tin, cn tin a, tic tng no nhit na ch!

iu l m chng l cht no l mi th nh ca, xe c lc
by gi do cha b qun l cht, nn cc v lnh o vn ho
c thoi mi chng nhn v ng du cho php... bn!? Vy
m kin ca thnh u vn l khng ai c bn tn, x xo
v v Thnh c! Thng nht l c ai hi th c tr li ng
nh trn ph bin: B bt cc! Ai khng chp hnh ngh
quyt s nhn k lut trc ng. ng no vy? ng ca
ng Thnh c chng?

ng vo hm Bch Tuyt, Ngc Giu chy thot v bt
cc tr v, ngi ta t chc n tip linh nh ngay trn
qung trng Nh Ht thnh ph. Cha ai c i i nh
th bao gi. Nhng li l tn vinh cc ngh s trung thnh
vi t quc anh dng vt nguy him o thot v vi
t quc, vi qu hng vv v vv nh mt tr h ang din
ra th bng dng mt ging ni rt to vang ln t trn ban
cng Nh Ht Th cn Thnh c u? tr li cu hi
chng hiu l khiu khch hay tic nui, ng Dng nh
Tho, trng ban Tuyn Hun chm tay ln ming, ni vi
ln cao, rt dng dc: Thnh c cha v! Ch khng
phi...khng v!

Mt s di tr trng tro n tm lm!

Chng bit ngay m , v bt i VOA, i BBC ln, ng
Dng nh Tho c thy xu h v au n hn b tt tai v
cu chuyn Thnh c b bt cc Ty c lc ny hai
nc c cha thng nht hay khng? M chuyn ny u
c phi c pht mt ln ri thi. Hai i ny pht i pht
li chuyn Thnh c chy sang th gii t do c km
bnh lun lm ngay nhng ngi bnh thng nht ca Si

212
Gn cng phi ngng thay cho ci mm ca nhng chuyn
gia ni di v ba t!

Cn cc ng tuyn hun? Chc chn khng! V ci li ni
dzy ch khng phi dzy l cng vic, l nhim v, l l
sng ca cc ng Goebbels
1
([19]) Vit Nam t lu ri! Vic
ny gii vn ngh min Bc t bit l c l do ca n. Ngi ta
dm n xung cng su cng tt.

l cch lm thng thy ca my ng lnh t min
Nam bo v nhau khi ci nhn hp hi, ao to ba ln ca
my ng lnh t min Bc. y, thc cht ca vn l
cc v lnh t min Nam khng mun my cha gio iu
L c Th, Trng Chinh...xa dz ni b ca ca h c
th ta hng k thnh trn ci vng quc Si Gn mi
chim c.

Nhng chuyn ng vch o cho ngi (min Bc) xem
lng xy ra trong mi lnh vc, nht l qua cc v chia chc
quyn li, cp bc chin li phm, cc v n chi trc
tng, chim nh, ot v.., nu c l ty u l do cc cn
b Bc K t co, hoc do cn b Min Nam gi nhau
ginh gh m thi!

1
Paul Joseph Goebbels (1897-1945), b trng b Tuyn Gio ca c
t 1933 n 1945. Phng chm tuyn truyn ca Goebbels: C ni mi,
ni mi, s gi s c tip nhn nh s tht.
C nh tr tt yu phi c tung ra, in hnh l v
ng Sn Qun. Ci qun ny thc cht l mt im,
im n chi ca cc quan chc giu c. Hng lot cn b
tng cng c a t min Bc vo ln u tin b bu
riu cng khai c tn tui ln chc v trn bo ch, ri b a
ra to! Khng hiu v l g m trong nhng tm nh cht
ngi c in trn trang nht cc bo ngi ta che mt
cho ngi p Dim My, ngi sao s dzch ca min Nam
thi y? Theo li n th c th c l v b hay b nh ca nh
bun danh ting Triu Bnh Thit cn ang c dng cho
nhng thng v xut nhp khu vi Hng Kng, m cng
c th c ta cn c quan h vi anh Nm anh By no nn
c cc anh che ch. Hu qu l sau v ra tay...dit nhau ,
hng lot ng ch b thanh trng. C anh ph gim c
vn ti xng du lnh n 12 nm, c anh lm n trng
phng iu tra xt hi ca Cng An thnh ph cng vo t
theo, con gi nhc qu t t!

Trong khi , cc bit th kn cng cao tng, trn cc
khch sn nhiu tng, hng lot cuc vui chi bo th ca
my ng cn b R, cn b Min v anh ch em mi ho
hp (ti ch), din ra lin tc, t ti n sng v t sng n
ti! Chng th m nhc s Phm Trng Cu
2
([20]) l nh
ht Mi ngy ti nhu mt ln thi... nhu t sng n ti...

2
Phm Trng Cu (1935-1998), nhc s, tc gi ca khc c nhiu
ngi bit n: Ma Thu Khng Tr Li

213
xuyn tc li mt bi ca ca Trnh Cng Sn ma mai my
ng cch mng... thch th ny!

Ti ht hn khi my anh em nhc cng ti ch mi ti
d bui chiu i ti mt nh hng trn ng Trn Hng
o. Ngoi nhng sui ru, sui bia, gi l mn A th sau
B,C,D,,E... khng th thiu c l mn Z! Chnh ci tit
mc Z.. con heo ny, c hng dn bi mt my chiu
phim 8 ly, mi l ci m mn nht ca my ng cch mng m
v qu t t lu! Ci hay ca my anh min Nam
h thn mt nt th thit l ch, tt c u...lng v cng
nh lng sung nn khng ai t co ai. Cn my anh min Bc
th...do hm ca l nn rt d b gi , b lm xng-ta, v
khi cn thit, ch cn mt c y nh l... ng nga!

Cn phi ni ti hng ngn cn b tng cng vo mt
ngy p tri bng nhin c lnh...tr v Trung ng
tht ra l... ui kho v Bc nht l sau ngy vi v thng
nht t nc, gii tn Chnh Ph Lm Thi Cng Ha Min
Nam Vit Nam! Rt cuc li Si Gn ch c nhng ngi
min Nam chnh cng vi t tng v sinh hot phng
khong, vi tinh thn yu thng on kt khng hi
nhau, khng t nhau v bit... chia chung ming n, gh ngi.
V li, vi chin li phm h ca cuc chin thng th lm
th s bt phn phi chia chc!

Ch ring chuyn Trung ng cn phi c tr s th hai
min Nam hay khng n ra mt cuc u tranh khng km
m ngay ci c quan nh b ca ti. Ngi ta bng nhn ra
ton b nh xut bn Gi...i Phng ny u l 100% Bc
nhp gi th 25, mc du ln vo y cng c vi ch b
hc sinh min Nam mi ln!

Th l s phn ca n c nh ot: Gii tn, tr v b
Vn Ho! Tuy nhin, nu cc ngnh khc vic gii tn hoc
sp nhp din ra d dng v n gin th ngnh vn ho
vn ngh cng vic khng chiu theo mun ch quan ca
nhng v mun tng c ht dn Bc K v Bc. ng Bo nh
Giang tuyn b trc xut ho s Lu Cng Nhn gia cuc
hp thnh lp Hi M Thut thnh ph HCM khi ha s coi
tri bng vung ny dm ln ting cht vn v sao ng ny
lun c mt ht sc v duyn cc cuc hp ca bt c
ngnh vn hc ngh thut no? Mt c nh thng mt vo
s lnh o ton din ca ng min Nam m i din
lng xng nht chnh l ng Bo nh Giang.

Kt qu l Lu Cng Nhn c anh em hai min, c cch
mng cng nh ti ch hoan nghnh nhit lit! Cui cng,
Lu Cng Nhn vn c li, vn tip tc sng tc, trin
lm... chng cn s lnh o ca ai, ngoi ca b...x! Kh
nhiu ngi c chc, c quyn trong gii vn hc ngh thut
nhn thc nu khng c nhng ngi nh Lu Cng Nhn,
ly ai m lm cnh tay phi, tay tri khi tip xc vi nhng

214
Nguyn Trung, vi Rng
1
([21])? Vy, nu ui ht v Bc th
my ng trt b giao lnh o vn ngh bit ni g khi anh
em ti ch hi v tc phm, v khuynh hng, v trng
phi, thm ch c v ch ngha hin thc x hi ch ngha?

Chnh im yu nht ca nhng v quanh nm n theo,
ni leo, ni vt, cng cc vn ngh s R quanh nm n i,
mc rch, vit lch kiu Hn t ca Anh c
2
([22]), t c
iu kin hc hnh, thng hoa trong ngh nghip l l do
mt s vn ngh s Bc C, hoc Bc C ha c gi li
gip cc v i-t, trc din vi mt nn vn ngh m...cng u
tranh cng thy mnh... thua chc!

Nhng cng chnh im ny, s u hng trc ngh
thut phi chin tranh bt u ny sinh i n ch...
u hng thc s! Cu ni ca Lng Ngc Trc khi sng
nhng ngy u trong ho bnh nm xa li vang ln trong
ti, ch cn sa li i cht: Nn ca khc mun tn ti ci
mi trng mi ny khng cn con ng no khc l phi i
vo...nhc nh! Mt khc, phi c gng nui mm cho mt
nn m nhc bc hc, d ht sc kh khn. Chnh nh s
ging co v ng li ny, nhng ngi nh T V, Nguyn
Vn T, Lu Cng Nhn, nh ti c tip tc sng v lm

1
Hai ho s VNCH tng c nhiu gii thng min Nam.
2
Anh c, tn tht Bi c i (1935), nh vn, tng c nhiu gii
thng vn hc ca Cng Ho X Hi Ch Ngha Vit Nam.
vic Si Gn gii phng... ri... chu cnh... thua trn
cui cng!

Nh trn ni, ci o tng v cuc sng t do, khng lo
ai ct sinh hot ph, ct phiu, tem tht, s go... ca ti bin
thnh my khi theo gia nh ti sang Hu K. Th m, rt
cuc ti khng phi ko c trng v Bc nh rt nhiu anh
em khc, m c...gi li :

1/ Tin hnh ngay vic thu thanh mt s bi ca, bn
nhc c ci thay th nhng g cm v tch thu... (Nm
m gia ban ngy, v sau ny, nhng g cm v tch thu c
dn dn c php tr li v thng lnh th trng lc no
khng hay).

2/ M ngay nhng lp nhc, sng tc, ho thanh ... cho
s anh em tr h c th thay th dn nhng n anh ra
i v s cho i (nhng phi np cy mua bi cho cng an v
cc anh) nhng ngy sp ti!

V... ti li lao vo lm anh Don Quichotte!
3
([23])

3
Don Quijote de la Mancha, tn nhn vt hip s nh nhau vi ci
xay gi (mt cng vic v ch) trong cun truyn ni danh ca Miguel de
Cervantes Saavedra (Ty Ban Nha),

215
Gn mt nm tri, theo gi v c cc quyt nh rt c
th, ti mt mnh ng ra tp hp anh em, ca s, nhc cng
thu ti 9 cun bng ci gm bi ht ca cc nhc s cch mng
vi nim tin khng g lay chuyn ni l tt c ch l chuyn
d trng xe ct. Cu hi c t ra vi ti t gn 20 nm
chuyn thu thanh, in a (33 v 45 vng) min Bc l thu
bn cho ai, ln ny li c t ra, gay gt hn, kh gii p
hn?

min Bc, trc , my ghi m l dng c xa x, thm
ch cn phi c giy ng k (v c bng in t!), ngi
mua rt him. Nhng do yu cu tuyn truyn, c bit v
mi chi ph sn xut u c bao cp, chng cn tnh ton
l li...nn c u u mi nm ra l dm by a vi s tirage
khim nhng do cc hng Melodia (Lin X), Supraphon
(Tip Khc) in cho khng.

Ln ny l s i mt vi mt th trng thc dn
mi(!), t nng thn n thnh th, t min xui n min
ni, t nh giu n nh ngho, ci my cassette, dn my
Teac, Akai...ai ai cng c, ti mc bo ho. Km theo l
hng triu cun bng loi ang cn sng chui trong cc
nh t, cc qun gii kht, cc nh hng..., nht l trong tri
tim ca nhn dn min Nam sng vi n, n, ng vi n
qu lu ri. Vy th qung ra my cun bng nhc cch mng
liu chng c...cht chm ngay tp l? Hn na, s thu nhng
g y? Ai ht? Ai n? Thu theo phong cch no? y l cha
k ci nh xut bn m Nhc Gii Phng (tch ra t nh xut
bn Gii Phng) ch c c... hai ngi: Hong Hip v ti,
trong tay chng c mt ng vn.

Th l kinh t hai thnh phn ra i, chng i trung
ng ng ku gi. Mt nh t sn yu nc, b Su Lin,
c s c ca ng T nh Trn Bch ng hng hi b tin,
b sc ra chng ti lao vo cuc chin m nhc mt
cchcho c ny.

Ci kh u tin l thu ci g? R rng nhng cun bng
cch mng s khng c u ra nu li thu Bo Ni Ln Ri,
Si Gn Qut Khi, Tin V Si Gn, Phi Git L Gic M..!
Th l mt cuc r sot theo th t alphabet cc ng tc gi
min Bc v min Nam (R) xem ai c ci g...nh nh cht
t khng? n y, mi li ra ci t huyt ca my ng nhc s
cch mng: ng no cng ch c my bc tranh c ng
bng m thanh l ht. Liu c ai chu b tin ra mua chng
thng thc trong nh ring, phng ring ca mnh, d
tranh c ng ca my ng c ngh thut cao siu n my.

Chn cun bng do chnh ti bin tp, t chc thu thanh,
phi m, phi kh cng mt s anh em ti ch nh Duy Hi,
Y Vn, c bit l Thanh Tng, ln lt ra i... khng mt
ting vang, c ngha en ln ngha bng.


216
Thay th vo nhng bng nhc vi cc ging ca Thi
Thanh, Thanh Lan, Ch Linh...(v s cc ng ba mi cp
mt dn my vi l do ht nhc Ngy!), u u cng ch
nghe thy nhng bng nhc ngoi quc ca cc nhm pop
rock thi thng, cc bng nhc khng li ca Paul Mauriat,
Richard Clayderman. Tuyt i khng thy trong mt qun c
ph, mt tim n hoc trong cc gia nh (k c cc gia nh
cch mng) vang ln nhng Ting n Ta L, Trng Sn
ng Trng Sn Ty hoc T thnh ph ny Ngi ra i
(d c nh ha rt nhiu)! Tuy vy, nhng i l ca
b Su Lin, nh t sn ch hng Asia xa, ng h vic in
bng nhc cch mng bng s bng cn tn kho, u bo co:
bn sch! Th ra, vi cch bn nh cho, ngi ta tranh
nhau mua mang v in ln cc th nhc m ngi ta yu
thch!

Trong khi , mt s lng nho nh gi ra min Bc lp
tc vp phi phn ng khng thun li, thm ch c v c
quyn cn phn nhng cu cht ngi: Li n phi b t sn,
thc dn mi. T hi hn, khng t v cho l T Hi li quay
v vi N Ci Sn Cc, li ri vo con ng nhc tc xnh
ca dn... ngy.

Xut pht nhng kin phn i bng nhc gii phng
ny ch yu t hai ngun:

1/ T nhng v tm mi khng ra bi no hp vi loi
hnh thu bng thng thc (ch khng phi pht ra
ch cng cng!) nn cc v t i v thiu tn mnh trn nhn
bng. C cc v m ti rt knh n, o bi mi cng chng tm
ra bi no tng i nh nh, t cht h ht, tin ln, bn, bn,
git, git c! in hnh nh Nhun, Nguyn Xun Khot,
Lu Hu Phc, Trng Bng, Trng Loan, m Linh,
Nguyn nh Tn... (nhng v m ting ni lc by gi trng
lng n c ngn cn!), Sau khi trao i i li, cui cng
nh... xin li cc v vy! (lc y m nhng bi ht ca Vn
Cao, on Chun... c php ph bin nh by gi th p
mt cho Cch Mng bit bao)!

Mt khc, hon cnh Si Gn nhng nm 1975-1980, bi
u ra mt dn nhc c g, ng, dy, g, bi u ra mt
ban ng ca c th thu c cc hp xng ln ca
Nhun, Lu Hu Phc, giao hng, concerto ca Hong
Vn, Chu Minh, m Linh, Ca L Thun? Thm na, cc
phng thu thanh Si Gn lc y u thit k cho mt dn
nhc nh 5, 7 cy n v mt ca s n ca l va cht cng!
(m nhc ch l n ca, din ra cho ti nhng nm cui th k
20, khi ti ang vit nhng trang hi k ny). S xc phm
bt buc ti v s v chuyn lm cc bc sn mi ln (giao
hng, opera... ) v cc v ch v tranh c ng (th v m
nhc) lm cc v ln n v khng chp nhn cc bng nhc
do ti ch tr l d hiu. Tuy nhin cc v khng l chnh
bn thn ti, mt tay chuyn v tranh c ng bng m nhc,

217
ot nhiu gii v th loi phc v kp thi cng khng h
c bi no trong c chn cun bng do chnh ti lm ra!

2/ Phn nh mnh nht, v t nht chnh l s mu
thun mun i v ci...p. S l tin hnh thu thanh kp
thi, mt vn ln c t ln bn: Ai s thu y? Bn
cnh cc ca s cch mng, ng vin nh Quc Hng, T Lan
Phng, mt s ca s ti ch c c ht khng? Liu c
mc ti mt lp trng cao k c qu kh chng ph
cch mng khng? Vn c c bn ln ci xung, thm
ch b trng Lu Hu Phc cng chng dm quyt v sau
ny c bit ng cn c ngi sang hi c bn b Cng An.
Cui cng, chng ti chn gii php: c dng cc nhc cng
ti ch v khng c tn ghi ngoi ba cn ca s th theo bn sn
khu v in nh (tr ci lng) l thay tn i! V d Thanh
Lan thnh Lan Thanh, L Thu thnh...L Xun, L H...chng
hn.

Ti cn nh ci au v hn ca ngy 20 thng 7 nm 1975,
khi ti cng hai ngh s cch mng vo loi... chu chi l
Hong Mnh (c ng b ting tm min Nam l V c
Thu) v Quc Hng (c tc phong rt...Ty do my nm du
hc v...n chi Hungari, Tip Khc...) n nh ring ca
Thanh Lan v L Thu mi h ra thu thanh phc v cch
mng. D chng ti i trn chic xe kh sang trng ca mt
vin tng hi qun vt li, d ti v Quc Hng u n
mc kh l...chim c, ria mp kiu Clark Gable
1
([24]), th m
h n tip chng ti chng my lch s. Sau khi cho chng
ti ngi chi xi nc c ting ng h, cc siu sao min
Nam mi tht tha trong cc tm ong h c ra cho. Sau
l my cu xin li khng c hn trc... v cc sao cn
ng, v mc chun b v sinh, trang imnn cc ng
phi ch. V khi bit c thin ca chng ti, h u...
xin cho thua mt cch rt kiu k v khim tn: Chng ti
s khng ht ni nhng bi ht ca cch mng v... n... cao
qu. Cao y va c ngha cao siu v ni dung va
cao v... cao trong... m nhc! Nht l khi phi ni n
chuyn rt kh ni l i tn th lp tc, h phn ng ra mt
bng cch t chi thng thng!

Th l chuyn thu thanh cc ngi sao ti ch khng
thnh v cng l iu may cho chng ti v trnh khi b eo
ph phn kh vt lng kh sau ny, khi cc sao c bin
dn trn vm tri t quc! khi rch vic, chng ti x
dng cc ca s cch mng v cn phi chp nh, in ba. Cn li,
nhc cng bt k t ngun no u c mi tham gia!

Tuy nhin, chng ti li vp nhng kh khn mi: Hu ht
trong s h d ni ting min Nam nhng khng bao gi
nh nhc theo tng ph! Tt c u cng mt cch rt ti

1
Clark Gable (1901-1960), din vin thng thng ca in nh M,
c mnh danh l ng vua Hollywood.

218
tnh, ngha l sau khi thng nht vi ca s ht ton g, v
thng nht vi nhau nh theo nhp iu g, Blue, Rock, hay
xp xun Shufle-Soul l n mt nt trn n Organ, Bass
c th m nn theo cc ch C,D,E,F... do mt xp sng
ghi ngay ti ch! Chng ti phi thay th cc tay n anh
ch nhng khng quen nh nhc nhn bi bng nhng
cy n loi xong hn nhng bit nh theo nhng g tc
gi ghi trn giy.

Thanh Tng, L Yn
1
([25]) v ti vit vi nhiu tm
ti ngh thut cc k trong sng. Chng ti c a hc thut
vo th loi nhc nh (dn tc, hin i) v trc mt l nh
ha nhng bi ht cch mng. Ti bo chi Violon, nhng
c bit guitare chuyn sang chi guitare, Tn Lc (sau ny l
gio s tin s ph gim c S Vn Ha) chi Bass v tt
nghip contrebass Lin X, V c Xun, V c Qu
(Hong Mnh) nhn phn piano v organ, Hu Bch violon...
Chng ti m ngy lao vo thc hin nhng cng vic cha
tng c trong sinh hot m nhc Vt Nam. Chng ti n ng
v lm vic ngay ti phng thu 47, 78 V Di Nguy (nay l H
Tng Mu) mt cch say sa, nh nhng ngi i tin
phong trong m nhc cch mng nhng c tit tu v nh
theo cc nhp iu ang ph bin trn th gii. Trong cc bn
phi kh, chng ti cao thc: Giai iu phi dn tc,

1
L Yn, tn tht L nh Yn (1917-1998), nhc s sng tc, mt trong
nhng nhc s ca dng tn nhc u tin Vit Nam.
ho thanh phi trnh khi li mn T,S,D,T, dn nhc phi thay
i mu sc, thay c bin ch ln u ti dng n bu
nh chung vi dn nhc in t...

Vy m... ngi ta vn d bu, vn phn i, thm ch cn
gi l lnh Vit Cng mc qun o rn ri ngy! ri yu cu
ngng thu thanh nhng th xuyn tc m nhc cch
mng!?

Cng lc, ti i truyn hnh min Bc, ng Trn Lm
cng quyt xo b mt chng trnh ca cc em thiu nhi X
Gn ht nhng bi ht cch mng do Bch Hng, Thy Vn
quay c thng min Nam. L do: Cc chu lc l, ngoe
nguy bo qu! Nhc nh...git gn qu!

Th mi bit lm ra cc mn n tinh thn ny kh gp
ngn ln lm ra cc mn tht b by mn, lu d, b lc lc m
min Bc chp nhn nhanh nh chp! Ni cho ngay, cc th
nghim bc u cha c g tht ng ghi nhn, nhng
cng chng ai, k c anh chng Thanh Tng vn c nhn thc
ci m nht v m nhc, li mun mc o lnh ngy cho anh
lnh Vit Cng bao gi. Nu cha hay l do lc bt tng
tm, do nh ha cha trng, do ni dung cc bi ht d
chn la k cng cho vic d nh ho vn c lng tng
khng mc ni ci o nhc nh m thi. Chnh bn thn ti,
sau ny ngi nghe li cng thy n qu ma v sng xt! Ti
li ngh ti o tng giao hng ho nhc jazz b tht bi

219
v b ln n nhng thp k 1930,1940 ra sao. Ri ti nhng
nm 1960-1970-1980 th 4, 5 cy n in t v mt ngi ht
Rock-Pop i hi mt ni dung v hnh thc bi ht ph
hp vi n th no, i hi phi biu din a im no, cho
i tng no l ng nht. Cu ht L xm lng vo y!
Ch bn bay, dit bn bay trong C Gi Vt Chng (Hong
Hip), khng th nm trong ci o vui nhn, nhy nht ca
RocknRoll c. Cha k nhng tm ti, sng to v ho
thanh, m sc ca L Yn i khi nghe cng kh nut do
chuyn iu khng chun b sau mt lot hp m nghch
qun iu thc va dng...

Cc bng nhc ca nh xut bn Gii Phng, cng sc lao
ng ca ti v mt s anh em, nh th, sng c t ba trn
pht thanh, truyn hnh ca Nh Nc, trc nhng li khen
ch thm ch ph nhn, vi loi ng c, cui cng n
lc... chm ht! Khng phi quyt nh ngng xut bn ca
ban, ca b no, m l ca b... Su Lin, ngi b tin ra mua
bng, thu phng thu.

Gia nm 1976, b bo ng l bng gii phng bn...qu
chy n ni khng mua u ra bng trng thu na!
Nguy c phi nh ch thu bng ang cn k nu khng c
ngi i Singapore mua kp thi! B cho bit mc du bng
bn ra b xa i thu ci khc nhng nu Nh Nc cho b rt
tin -la m b gi Ngn Hng Thng Tn (t thi ngy)
ra th...c l b cng tip tc ng h m nhc cch mng n
cng. Mt chuyn m c tri cng chng dm gii quyt! Cui
cng l... dp tim, khng kn khng trng, sau cun bng s
9. l bng nhc nh khng li chuyn th t nhng ca
khc c cht t giai iu, c cht t tit tu. Bng ny chng ti
chng h gp li, chng cn c nghe n bao gi, ngoi i
pht thanh tivi x dng n ... chuyn mc trong t nm!

n nay, ti vn gi mi k nim khng qun ca nhng
con tim nhit tnh mun lm mt ci g chim lnh tnh
yu m nhc ca ng bo Si Gn mi gii phng. Trong
lc ngi ta a nhau i kim chc nh ca, xe c, thm ch c
b bch, chi bi, n nhu... th mt l ngu n ngy m nht
mnh trong phng thu lm ngh thut, mt th ngh thut
m bit trc s b vt vo st rc. Hnh nh L Yn gy cm
thc c m bn cy n piano ca ngi bn trong mt ng
hm trn ng Duy Tn tm ti mt ci g cho nhng
bn anh phi kh, hnh nh nhng Hong Mnh, Trn Mi,
Quc Hng, T Lan Phng, Thanh Tng (sau ny thnh t
ph nhng khng do m nhc), sau cc bui thu thanh l m
leo ln cc chung chim c phn phi trong cc bin-inh
tn lu 6, lu 8 vi khon th lao va n mt bt m vn
thn, vi ti, vn l nhng hnh nh trong sng, nhng tm
gng tt c v ngh thut p nht. Mt s, n khi qua
i, vn cc chung chim xung cp, vn chng bao gi bit
ci Honda n ra sao nh Quc Hng, thm ch phi i nh
mt ngi ch du v b m ui do khng chuc ni anh r
mnh tri ci to v nh Hong Mnh!

220
Cn nhng anh em ti ch cng tc cng ti th hm
nay... khng cn mt ngi li Vit Nam. H u mun ly
im vi cch mng nn sn sng ly n, ly trng, ly kn
ring ca mnh i thu thanh phc v vi c mong s c
tip tc hnh ngh. Vy m, tt c thnh tht nghip, ng
ch tri v sau cng l... vt bin sch snh sanh! c bit
mt s trong nhng anh em sang n nc ngi cn b
phn bit i x v trt m chn cch mng nh b ngh
vnh vin! l cc anh Xun (organ), L (bass), Thoi
(trng), Lc (guitare) An (saxo), Phi Long (trompette)... Gi
ny, cc anh u? Hy cho ti c mt ln na, gi ti cc
anh li cm phc v tic nui v vic khng cch g gi chn
cc anh c ngoi tm lng yu mn cc anh.

Th l, o tng th hai ca ti...tan thnh my khi! Ch
cn mt cch cun gi v min Bc, nht l ci Nh xut bn
m Nhc Gii Phng do ng Hong Hip u tranh ra
ring, tch khi Nh xut bn Gii Phng ca ng H Mu
Nhai chng cn vic g lm, tn ti. ng gim c
Hong Hip may mn c c cu vo Hi m Nhc
ring cu min Nam. Cn mt nhn vin na l ti, dn Bc
K lc loi by gi bit i u, v u?

Mt ln na, ti li gp may. Gim c H Mu Nhai vn
ng ti v nh xut bn...Vn Hc Gii Phng. ng cam
oan l vn hc dch s ch cho ti pht huy tim nng sn
c, ngoi ra ti vn c tip tc lm m nhc thoi mi,
chng lo trch nhim vi ai!

Khng th ph nhn s u i ca H Mu Nhai i vi ti
do bit hc lc ca ti t thi chng ti cn i hc ch Ty
chung mt trng. Nhng khng th khng ni ti mt sai
lm to ln ca ng l qu tin tng vo sc mnh ca phe
bo v ng, gip ng tn ti trn cng v gim c cui cng
ca mt c quan b cc tc phm vn hc ngh thut
min Nam, mt nhim v ng tng tht bi nhiu ln trong
cc cng v tng t min Bc.

Ti nhn thy c hai mt ca vn nhng ng c lc cc
chy ln chy xung anh By, anh Tm, anh Nm, anh T,
anh Su vi mt nim tin lc quan... ngy th n ti nghip.
Mi s chm dt cng vi cuc tng tuyn c thng nht
nc nh m ni dung l cuc thu tm li quyn hnh b
my ng min, ng R ang i qu xa trong vic iu hnh,
khng theo mun ca anh Dun, anh Th. Nhng ban b
ca min Nam nghim nhin tr thnh bt lc v b v hiu
ho. l ngy m hu ht cn b Trung ng Cc Min
Nam b iu v Trung ng nhn nhim v mi. S c
cho li tr thnh thnh y, thnh s n, s kia ca Si Gn,
tt c u do Ban T Chc Trung ng quyt nh.

Th l din ra nhng cuc chy ua c li, c
khi b thng chc, thm ch xin c ging chc mt

221
cch...tc ci. Ngi ta sn sng chi b ci gh cao hn, to
hn nh Trung ng, nh B, Cc... ch nhn mt chc
gim c thm ch trng, ph phng Si Gn. L thuyt
ui rng tt hn u g mt ln na chng t s c l
ca n. Nht l trong ci ui rng li l nhng quyn li
vt cht nh nh ca, xe c, tin, vng chim c, l c mt
l gia nh, v c (min Bc), v b (min Nam), b nh... h
hng, hang hc ang t tp quanh mnh, lm sao c th tip
tc thot ly ln na! Ti bit mt ng b trng vo Ban
chp hnh Trung ng, nhng xin ngh hu v... sc kho
km l trng hp ng Trn Bch ng! Ti cng c bit
hng lot cn b c c c iu v b, bt cc chc
danh cc trng, v trng, thm ch n th trng, b
trng... nhng u xin li v qu r ci ngn n
ln trn ca my anh khi mun... d h ra khi rng!
Mt s khc th u tranh c mt... phn b thng trc
min Nam, khi bit mnh s khng c ch ng, khi Si Gn
ch cn l thnh ph ring ca mt phe cnh! Trong qu trnh
sp xp li t chc mt cch... v t chc ny, c bit bao
nhiu k bng dng ln xe m mun... khc, cn k xung ch
li ci hi hi! V, trong cuc u tranh ginh quyn li, chia
nhau ca ci, gh ngi, khng bit bao nhiu tn c hi
chim c s lng khng l chin li phm n mc con
chu n tiu ph phn my i cng khng ht!

Tuy nhin cng c mt s do vng ng tu, khng bit
cch n cho phi o, n mnh, n vng khng bit chi
mp, dn dn b b ht mng vut, chui vo ci by ca i
th cao tay hn ...vo t! Cc kiu n ngm, n c, n
nh mt c cht ti... cha bao gi din ra c lit nh
nhng ngy qu c giang san v mt mi!

Vi gii vn ha vn ngh, vic chia ngi v trong cuc
xung cp bt buc ny din ra c phn m nhng khng
km...bi hi! B trng Lu Hu Phc, mt nhn vt tn
tui v nhiu cng trng, nh chp nhn ci gh ca mt c
quan t ng nn ra l Vin Nghin Cu m Nhc Thnh
Ph H Ch Minh trc thuc Vin Nghin Cu m Nhc
Trung ng, mt c quan c y , thm ch tha vin
trng, vin ph, vin s H Ni! Chng l li l... Phng
Nghin Cu m Nhc ri trc thuc... s Vn Ho ca
ng Dng nh Tho hay sao? Trng hp Trng Quc
Gia m Nhc, trong tay ton nhng anh c bng cp t Lin
X mi v, dn min Nam c y nhng phi ci ti chng
mt ngy c mt R... cng tnh nguyn c trc thuc
B Vn Ho v cng t t tn l Vin m Nhc lun!

C nc lc ny c n 5 ci vin m nhc!

S sp xp li cc t chc vn hc ngh thut khc din ra
kh m xui. ng u gii vn th chng ai c th hn hai
ng Anh c, Nguyn Quang Sng. ng u gii nhc s
ai dm ph nhn ng Xun Hng! Hi in nh c cc ng
Mai Lc, Hng SnRt cc v R v, y ti nng, tn

222
tui, thnh tch, nht l c tha kh nng ho hp vi anh
ch em ti ch.

Hng lot cc v min Nam chnh gc hoc R chnh gc
nhng l dn Bc C, th t nguyn rt lui cng c gia
nh, thu vn cho tng lai, tr th ci qu kh qu gian
kh, hoc t nguyn tr v min Bc! Nhiu v au qu pht
khc, ra tn trung ng cu cu hoc t co ci s qu ,
um ca c cu vn ngh Si Gn...

Thng tnh cc v ny khng c ch, ngi ta t thm
mt t chc ngang hng v trng tn vi trung ng l Hi
Lin Hip Vn Hc Ngh Thut Thnh Ph H Ch Minh
dnh cho cc v th...bi m i th...nhc.

Ring gii nhc, ngi ta khng tin ai, khng bit giao
nhim v lnh o cho ai tht s c uy tn sau hai v Xun
Hng v Hong Hip...nn tng cng mt nh th. l nh
th nhc s Dip Minh Tuyn. trang hong cho ci b mt
on kt ca Hi, ngi ta gi v mt tn tui ln lc ny
b Si Gn v qu l Trnh Cng Sn. Thm mt v c i
Ty (Php) hc nhc, bit nh piano (ko ai dng chic
Yamaha M.I t tr s?) l Phm Trng Cu ang bin ch
trng nhc ngy. B nm ny sc tn ti cho n ngy
bn v ln lt... qua i v mt v... b tri hnh, bt... nm
im ti ch!

Ch ti cho Phan Hunh iu, mt nhc s R chnh gc
nhng li l R...min Trung, vo Si Gn ngay t ngy u
gii phng nhng chng ai cng nhn, chng thuc bin ch
no d n lng ca Hi Trung ng, thm ch chng c
mi hp hnh g vi l do ng y v Nng v ngoi
ang cn ngi nh ng y!

Tr v Trung ng sau ngy thng nht l cuc rt lui
trong trt t v p mt nht. l con ng danh d ca
hng lot cc v khng Nam, khng R, nhng qu tin
vo o tng ging nh ti. H khng ng chnh min Nam
sau ny s lm li vn ngh min Bc! H cng khng ng
di s lnh o ti tnh ca my ng lnh o vn ngh
min Nam, ch trong vi nm tn ti ra i hng lot tc
phm vn hc ba xu vi nhng ci tn tc gi l hoc. Hng
lot nhng b phim m n lin bt chc m Hng
Kng, hng lot nhng gallery tranh b h, tranh ai v cng
c, tranh ci trung m thut n th b u c... ho
hp ra i, thm ch c c mt cuc thi sng tc tuyn b trn
bo khng dnh dng n chnh tr, khng k cch mng hay
khng cch mng, khng k dn tc hay khng dn tc...
min hay l c!

Cn hng lot vn m ng Cng Vit Nam sut bao
nm gio dc vn ngh s th...chnh cc t bo ca ng X
Gn, on Si Gn qua nhng tuyn ngn ngh thut,
ha nhau ph nhn thng thng! Cc chuyn au lng trong

223
i sng vn ha v x hi thi k i mi v hu i
mi chnh l nhng khi u c ca vn ha Vit Nam pht
sinh t mt th ch hon ton thiu bc s ti gii v
tha...lang bm! N cng phn nh thc trng mt x hi
m trong k cm cn ny mc chng thng no phc thng
no, chng ai nghe ai ngoi nghe ci li v quyn ca c nhn
mnh. Chng c phe cng sn tin b hay phe cng sn bo
th m ch c s phn ho ca mt bn ngu si, c hi cnh
tranh nhau, trit h nhau lm vua, lm lnh cha mi vng
m thi!

Ci c quan trung ng khng ra trung ng, min khng
ra min, a phng khng ra a phng ca ti, t mt c
quan trc thuc ban Tuyn Hun Trung ng Cc min Nam
(c du hnh ch nht!) nay nu tr v vi trung ng, tc l
trc thuc Ban Tuyn Hun Trung ng m chnh Ban ny
khng c c quan trc thuc no to n th, cu hi mun i
tn ti hay khng tn ti ca Hamlet c t ra r nh ban
ngy.

Tuy nhin, t tng bin cc c quan Si Gn thnh c
quan ngang hng thm ch cn to hn c trung ng khng
phi l khng c trong cc v chp bu ca min Nam mi gii
phng. Ban tuyn hun thnh u lp tc cho lp mt nh xut
bn trc thuc mnh c tn Nh Xut Bn Thnh Ph H Ch
Minh, vi gim c l mt v chnh vn phng trung ng
cc, ng Tn c, ngi cha mt ngy lm ngh xut bn!
Nh xut bn Gii Phng, mc nhin i theo t chc trung
ng cc vo... d vng!

ng Si Gn chng my khi c dp tr cho trung
ng nhng ci g l ca trung ng m khng s mang
ting k th Bc Nam! Gia lc chnh ngay b v trung
ng cha bit sp xp, t chc cc th c quan km theo hai
ch gii phng ny n do chnh mnh by t ra nh th
no cho ngon th Si Gn... lng bng, kinh ph hot ng,
xng du cp pht b thng tay ct ci rp!

Khi , cc c quan mi thnh lp ca ring Si Gn mc
ln o o, to hn, ng hn c cc c quan Min ngy truc!
c bit l sau bao nm nm hm, chy B.52, ln u tin
chnh thc lm cng chc n lng Nh Nc, anh no anh
ny u phng nhau ln cc chc v, cc bc lng ti a!
Mt anh mi cn s 4 bng nhn trch nhim gim c vi s
lng ngang th trng. ng Tn c gim c nh xut bn
thnh ph H Ch Minh th lng ngang b trng v hn b
trng min Bc v nhng chin li phm ni v... chm.
Mt xe hi M 8 my vi mt ch li ring, mt villa sang
trng vi y ca ni, ca chm ca mt ng tai to mt ln
ngy no b chy vo gi cui cng cuc chin. Ring b
v cng R v vi cng v ch tch Hi Lin Hip Ph N
Thnh Ph, tiu chun chng thua g chng. Cng mt xe hi,
mt li xe ring, cng lng ngang b trng! Hai ch li xe
ch c mt vic l hng ngy a rc quan ng, quan b i

224
lm cch mng mt ni khng cch ng Bi Th Xun
qu...2 cy s. Xa nht c l l nhng cuc xe ra Vng Tu
...tr th hoc hng b nhng ngy nm hm chy
B.52! Nhng cng lao, thnh tch nm by phen sut mt
mng Campuchia c cc v ging nh v chng ng Tn
c i tr n, i n b v coi mi s hng th
nhng g c ban pht hoc v vt c l l ng nhin!
T mt anh cng sn R quanh nm nm hm ti anh
cng sn thnh ph, vi xe hi, nh lu, c k hu ngi
h, cuc sng mi to nn mt tng lp mi vi nhng
quan nim mi, cch sng mi cng l iu d hiu, nht l
khi ci tng lp li t nhn mnh l nh cao tr tu ca
c nc, thm ch ca c loi ngi, th tai ha cho c dn tc
ny l ci chc!

Ring ng gim c b v hiu ha H Mu Nhai, ngi
bn tt v kh trong sng ca ti th cch mng n mc
lm kh c mi ngi. ng khng i xe t, d c quan c
cp 2 t, m i...b i lm! bo v cn b, ng khng
cho ai c ra ngoi v nht tt c trong mt chung c 6
tng ca mt c x M ti s 83 Phan K Bnh, sau ny pht
trin ra thm 23 Gia Long. Trc s thoi ho rt nhanh ca
mt s cn b, ng ln n rt d di. Nhng cui cng mi s
trong sng ca ng cng m dn. ng chn ngn cc cnh
u tn ti, thay i cch nhn, cch nh gi vi nhng
ngi m trc kia, khi cn chc cn quyn, ng lun cho l
ch da tinh thn, l ngi bo v l phi. ng s cn cng
sn n cng, theo gng Bc H v i n cng nu khng
c cuc b khng tin khong hu ca gia nh ni ngoi
ba, bn th h, v con, con anh, con ch, con chng ta (c hai
v chng u c con ring) vo Si Gn. K cc nht l giy
iu ng v ng Nhai, mt cn b thng nghip v gia
nh vo Nam li do ng... Bo nh Giang, Hi Lin Hip
Vn Hc Ngh Thut k v i my bay l do Ban Thng Nht
sp xp
1
([26]). l ming v h th nht ca ng Nhai.
Ming v h th hai l do hon cnh bt buc, ng phi chy
vy kim ch cho c gia nh ni, ngoi hn chc mng
ngi. V ng nh phi nhn tc l xin c cp
mt villla trong con hm kh kn o ng Hai B Trng vi
y tin nghi m mt b trng min Bc nm m cng
khng thy!

Th l nhng ngi khng a mun tri tay ng li, bt
u tn cng, i phi mi ci ng Bc k ny v t Bc.
Nhng v sao c by gi khi c nh ng to hng ci
t thm c u ny, khi b v c c cu vo t
chc thng mi Nh Nc ang cn ngi c kinh
nghim...tch thu hng ho, nh xp mi ca tim, dp ht
nhng phn vinh gi to ca ch ngy bng chin

1
Lc ny cha c my bay dn dng min Bc m vn phi s dng
Vit Nam Air Lines ca min Nam, do phi cng ngy li.

225
dch ci to cng thng nghip do ng Mi
1
([27]) ch
thn n pht sng lnh m mn!

Th l, khng cn con ng no khc, ng nh chp
nhn phng n u hng tn ti ngha l xin sp
nhp vo c quan ca thnh ph l nh xut bn ca ng Tn
c, chu xung cp ph tng bin tp ph trch mng vn
ho ngh thut. Mc du l ph, ng chng coi chnh ra ci
inh g nn quan h gia hai ng l mt trng v mt tri, l
mt cuc u , thm ch chi nhau cng khai gia ba qun
bin tp. Vi ti, ng c tnh ng hc, ng hng, ng ng
nn lun tm n trt bu tm s v mi bi kch m ng
phi chu ng. Ngoi cc vic ring trong gia nh, ng cng
cho ti bit nhng b mt m ch ng v mt s ng ch thi 9
nm chng Php, khi ng chin u Nam B, nay tr
thnh nhng ngi c vai v trong hng ng lnh o bit m
thi. Qua ng, ti cng thy c s khng tin, khng phc
nhau, thm ch ght nhau gia cc nh lnh o min Bc v
min Nam trm trng n mc no.

Xt cho cng, ch v cc v lnh o min Bc phm qu
nhiu sai lm nghim trng nh ci cch rung t, ci to t
sn, hp tc ho, u t, truy chp, thm ch c ti n mc
t cho mnh l duy nht sng sut... to nn mt tm l
trong nhng ngi sau ny tr thnh lnh o khu vc pha

1
Mi (1917) tng b th CSVN t 1991 n 1997.
Nam t nc: Quyt khng ti din trn qu hng h
nhng g xy ra min Bc.

Trong mt ba tic tng kt ti 83 Phan K Bnh, ti ngi
tr mt nghe mt v tai to mt ln ca min Nam, ng Trn
Vn Giu, ph phn thm t cc ng Trng Chinh, L Dun,
k ti ng L c Th, cao tng Trn Vn Tr, ph nhn
cng lao thm ch cn c ti gy kh khn cho chin dch H
Ch Minh ca tng Vn Tin Dng ra sao. ng Trn Vn
Giu c quyt: anh Ba Mi (gi chch tn ng Mi)
tin hnh c hp tc ho, ci to t sn min Nam ny!
Lm khng kho dn Nam B n ni ln lm cch mng li t
u y!

D t quan tm n chnh tr, nhng lun lm nhn chng
sng ca cc cuc u thanh ton nhau, ti cng bun chn
cho nhng ci u chng c cht thc no v dn v nc,
ngoi ci ming ni nh thnh sng!

Nhn t x hi n c quan, ti cng thy r phi tm cch
tn ti nhng nm cui i ci t tng lnh m d
ny. Nhng tn ti bng m nhc l khng c ri v chng
cn mt ch da no. Hi m nhc thnh ph, sau nhng
ng v ng li t chc v hng lot bi bo ti vit,
ngh chi vi ti. Bng chng l sut 20 nm ti sng Si
Gn, khng mt ln no h thm mi ti i sng tc cng nh
d cc cuc hi hp, chia chc phn thng. Ngay bui cng

226
din bn concerto cho n bu v giao hng k nim 15 nm
thnh ph gii phng do ti vit, ngoi ng Xun Hng bt
buc phi c mt ly im vi trn, khng c bt c v no
gi l nhc s Si Gn hin din!

H Mu Nhai lc ny cng khuyn ti: Bn mnh chng
cn nhiu qu thi gian, hy tranh th lm c ci g cho
bn thn th lm i! V, anh to iu kin kh d di cho
ti c t do bay nhy.

Ti tranh th mt nm t nht dm by ln v H Ni
lm phim, dng tc phm. Ti bay c qua Lo lm
chuyn gia, vit nhc cho phim Lo (do K Nam o din).
Ti i Lin X, Bulgaria d hi ngh, d lin hoan... Tt c u
do min Bc cp h chiu, cp tin!

Phi ni trong ci ri cng c nhiu ci may. y l nhng
nm nh ci t chc vn ngh d Nam, d Bc, nh s tr
tr, tranh phn, ging chc, gim bin ch, tch c quan, nh
s onh nhau n mc v hiu ho mi hot ng xut bn,
ti bng dng thnh mt vn ngh s n lng m mun lm
g th lm, i u th i.

Chnh thi gian ny ti mi c dp vo Nam, ra Bc, sang
Ty, v ng vit hng lot nhng th va m n lin,
va by c, by bn t... thng thc.

Nhng mn c in t t ang c nguy c khng c
hoan nghnh khng ch min Nam nhc nh m c min
Bc ang chuyn mnh tn ti. Hng lot nhc phim do ti
vit, lc dng nhc chnh qui, lc th tc xnh xnh, lc na
tnh na qu, theo yu cu ca cc ng o din xin li
gn nh 99% u... m nhc!

Cc ngh s ln ca ngh thut th by Vit Cng u
tranh th r ti, mt ngi r rng khng thm lm nhc
phim v tin bi ln no i ti cng l, theo cc on lm
phim va lm va i chi, tm hiu ci phn na t nc
b n l, b km kp, b... th kh di ch M-Dim-
Thiu-K ny ngi ta sng st ra sao?

y l thi gian ra i hng lot nhng b phim xem m
pht ngng, thm ch chng mun c tn mnh gnrique
na. Hi ai cn nh nhng Nh Th L Ti c, T Th Trc
Bnh Minh, C X Mu Xanh, Cuc Chin u Cn Tip Din,
Li R Tri Trn ng Mn, Phng n Ba Bng Hng, B
Ch Cui Cng, n On N i, Xa V Gn, L Th Hng
Gm... M c phi tc gi v danh cho cam! Ton l o din
ni ting nh Phm Vn Khoa, Phm K Nam, Khc Li,
Huy Thnh... sau ny u thnh ngh s nhn dn, ngh s u
t c.

Vi ti, m nhc cho in nh lc y l tr g phng la
bn cao n hon tn dm. Khng hn khng km! l

227
nhng cnh Thm Thy Hng vo vai n sinh vin chng
Thiu-K, v s L Hunh vo vai nng dn cch mng,
Chnh Tn trong vai chin s tnh bo Vit Cng!

Ti nghip, h phi lm nhng vic h cha bit, cha
sng qua, v cha lm bao gi, mang ting vi ng bo
Si Gn l nng bi Vit Cng! S d c tnh trng p ung
ny v ci ch trng ca my v lnh o gi l cp tin
ca Si Gn: Ci m ti a vi hng ng ngh s biu din
nhng thn trng, thm ch cng quyt khng dng
nhng ngi sng tc, k c o din, ca ch c, tr
trng hp o din L Hong Hoa c ng Mai Lc, gim
c Xng Phim Gii Phng dng cm bo tr, vi iu kin
L Hong Hoa phi i tn.

Cng trong cc cuc i lm phim cho vui ny, ti
thy khng th v khng bao gi, cc mn n tinh thn mang
nhn hiu min Bc hoc ca min Nam do cc u bp min
Bc ch bin hp vi th hiu ca dn min Nam, d cch
mng hay khng cch mng. Ti thy trc s thay i i
xung c v ni dung ln hnh thc ca vn ngh min Bc.
R rng, ch mt, hai nm sau, cc ca s c hc dn
dn hc theo cch ht gi thanh trn vnh r ch, thm
ch ht theo kiu chnh min Nam xa phi gi l...sn!
Phng Thanh nh v, tm trung trong Ti Li Cui Cng,
Thanh Loan ci Honda bn sng lc trong Phng n Ba
Bng Hng...Cn bi ht, nu khng tr v vi cch vit, cch
ht nhng nm 19401950 th nhi li ca khc ca Boney,
Abba, Modern Talking... mt cch kch cm, nht l vi s
bng n cc nhm ca khc gi l chnh tr c Nh Nc
bao cp v bo ch min Nam phng ln nh s... chuyn
mnh ca m nhc gii phng!

Ti cng chng kin nhng cuc tn hng hoan lc
trong cc v ko qun i biu din, i lm phim nh th no.
Phi ni trng ra l ci utile (c ch) chng cn, m ci
agrable (khoi) th...pht trin n mc khng th tng
tng ni! Ni cho ngay, chng ai mua chuc ai, k c nhng
L Hunh, Thm Thu Hng... mi khi i lm phim u b
tin ti gp trm ln ct x cch mng tr cho h. n gin l
v ham lm ngh m h i. Nhng lm ngh thut vi h
lun l cuc chi...di di, l mt ci g xa x i hi phi
c nhng ba nhu t tin, nhng cuc gii tr mt m,
nhng iu kin thoi mi...

My ng Vit Cng, tuy t la nhng nu tham gia
nhng tr ny th li tham gia bo hn ai ht. My ting
chu chi nh ci du ng cng nhn anh hay ch c th
ng vo phe ta ri. Chnh ci tr s ca ti, do sng c
thn v ti hay i vng, l ni din ra th thoi ha
khng th trnh ca nn vn ngh terre terre l t mt t
nhng nm sau ny! Khi k nhng g din ra sau cc cuc...
chi vn ngh y! Ch xin tm tt l tr c bc, tam
tng u c v di di! Thm ch nh ti c ln l ni

228
trn trnh cho vi nhn vt b... truy n v ti bun lu la,
qu v c thuc phin na m khi v vic b, ti mi t
nga do b cng an mi ln lm chng cho nhng g h ly
t li khai ca ng s!

Cng ti nh ti, ti chng kin cnh np thu thn
ca mt s n din vin c mun tr thnh sao cch
mng th no. Khng phi ch nhng loi thp thnh, m c
nhng ngi sao m t R ra, hoc t min Bc mi vo Si
Gn. Hm nay, tt c h gi, ht thi, c gia nh yn
n, xin min nu tn trnh ni au lng, cho h v cho c
ngi vit. Ti ch xin nhn nhng v ngh s ln vi cc
danh hiu cao nht ca Nh Nc l lch s vn hc ngh
thut nc nh s chng bao gi ghi nhn nhng g cc v
lm thi gian ny, d lnh o bm cc v hoc cc v
t bm ln nhng tc hiu nhn dn, u t, hay g g i na!

Nh nhng nm sng v chi vn ngh, lm vn ngh l
mt cuc chi c mc nhin cng nhn cho ti cui th k
20, ti dn dn nhn thc rng mnh chng c sc, c lc, c
tin v chng t cch tham gia nh u vi tinh mi,
nht l bia khng bit ung, ru th cht khip, cn gi th ti
li qu... tr thc trong tnh yu!

Mi cuc tham gia, ch c mt ti cc khc do u. n
cc mc X, Z l ti... bin, nn mt v ngh s nhn dn
kt lun: T Hi l thng lun tnh trong khi ngi ta say!
Nhng li c ngi thng thng hn: N l thng o c
gi! C l ng nht vi ti l cu: l mt thng...hn!

Vng! ng, v ci hn m ti chng ra ng chng ra
thng, ngi tt chng a, ngi xu chng thch. Ti lun b
ging co gia ci xu v ci tt. Ti lun cao lm ngh
thut nghim tc nhng khng t chi i lm phim ngha l
i...chi vi mt ngh s nhn dn d ngay bui mi ti
tham gia, tc gi bung mt cu: Phim chng ra ci c c...
g u nhng i vi bn tao cho vui!

Ti khng dm t chi cc cuc tao ng chin ngay ti
cn h 23 L T Trng ca ti, khi t xng phim ng
Thi Sch cch chng trm thc, hng on ti t giai
nhn ko n gii lao vi nhng chai Hennessi, Johny Walker
v nhu c khun v t Ch C! Nhng cuc chi
ny cn ko di nu cuc phiu lu t do khng b hm bi
nhng bn tay st mi:

1/ Sau mt thi gian di gn nh th ni mi hot
ng vn ngh ca cc on ci lng, cc nhm ca khc
chnh tr, cc hi h c tha dn v...ln sng vt bin cun
mt nhiu din vin, cc chng trnh biu din b thay th
hnh tng cch mng bng nhng hnh tng ngy xa,
v tt nhin, tc phm ca cc vn ngh s cch mng cng b
xp x.., nhng cn b lnh o cht tnh ngi thy cn
phi ra tay n nh li trt t. Ngi xit kha u tin l ng

229
V Vn Kit vi bi khai ha ng ht hai trang rut bo Si
Gn Gii Phng. ng khng nh l ng li vn ngh ca
ng ch c MT d kinh t c NM thnh phn! Mt bi
y mu thun thiu tnh thuyt phc c thi im n
by gi.

2/ Sau cuc r sot li hng ng cn b, nht l sau khi
nhng anh em c ngh chnh gc min Nam c i hc
nc ngoi trc 1975 lc tc tr v, v nhng anh em bin
cht b im mt, ti li c nhn xt l ngi vng
vng nht, c lnh o min Nam mi tm thi u i!

3/ Sau cuc ra i hng lot ca cc ngh s m ngi ta
mt bao cng sc cho ko, lc lng vn ngh min bng
thy cn ci g , mt vi tay no , bit ngh, bit ni, bit
lm v dm ngh, dm ni, dm lm.
4/ Sau nhng ngy ung ph lm chng ra lm, chi
chng ra chi, ti l phn t vn cn tha bu mu... vt
mang ra x dng.

Th l ti li c nm vo cuc chin chn chnh vn
ngh, nhng ln ny l chin u trc tip vi nhng g m
cc ph thu c hi cch mng tung ra. Ti m u bng
bi C hay khng ch ngha quc trong m nhc ng c
trang rut t bo ng, bo Si Gn Gii Phng. Sau l
hng lot bi Nhc tr, ci g vy?, Quc t ho bi ht Vit
Nam, mt xu hng cn bo ng, Nhng nh hng tiu
cc ca 35 nm nhc Rock vv...bn cnh l hng lot cuc ni
chuyn v thm m m nhc trn i pht thanh, ti cc
trng i hc, cc cu lc b...bng nhng dn chng mi
nht c c qua sch bo, thng tin ca nc ngoi. Vi cc
v d c th trong nc, ti c gng vch ra...

Rng th l:

1/ Rock-pop khng xu, nhng rock-pop ho ti mc c
nc nh trng, c nc ooc-ghita nh by gi, nht l bt
chc trn lan rock-pop phng Ty l... tai ho cho mt nn
m nhc dn tc hin i.

Rng th l:

2/ m nhc khng ch l mt ngh thut m cn l mt
khoa hc. Khng th chp nhn mt nhc s, mt nhc cng,
mt ca s m ti nay (nhng nm 1970-1980) vn c nghe bng
nh theo, hc ht theo kiu dy tng cu, chng bit r
mi l ci g.
Rng th l:

3/ V sng tc, khng th mun vit sao th vit... Khng
th pht l cuc sng ca t nc kh khn ti mc phi n
bo bo, phi chia nhau vi lng bt git, vi lng ng, lng
m...m li vit v ci ti n l kiu ti i tm ti, mi

230
ngy ti chn mt nim vui hoc ngi ca nhng ci khng
u nh con sng, n hn, l me, cnh su ri... ht!

Tm li, ti ln n thi thiu trch nhim cng dn
ca mt s vn ngh s, ti nm cht ci phao vn ngh phi
to c ci p cho tm hn bng khng th chng cn c
mt n trong cuc i!

Nhng iu ti vit v ni ra lc y to cho ti mt uy
tn nht thi nhng c hi cho ti th v k! Cho ti lc v
hu, ti vn cha ht n hn v nhng g ti u tranh cho ci
P v ch cho ci p m thi, ci P mun thu m chng
mt th ch, mt tp on, mt ng phi, mt thi i no c
th ph nh.

Mt ln na ti li thy mnh: Ngu vn hon ngu!
khng t ln, ti b st u m trn v ci ti... ng
qu sm. Ln ny, bo v ci p chung mun i ca
ngh thut, ti tr thnh k th ca c m binh ln ph
thy!

Ti cht vn s im lng ng lo ca ngi c trch nhim
v nn vn ngh X Gn, v s chia r trm trng cc t chc
ca min, ca thnh ph, v s n chi ph phn, ln xe
xung nga ca nhng v m mt dng th, mt vai din, mt
ngy nm trong t chc vn hc ngh thut cng cha c,
bng dng c c quyn cho sng hay bt cht cho anh ch em
vn ngh s, k c cch mng ln ti ch... Ti vch ra
nhng g l phn vn ngh, l v nguyn tc, thm ch l
bp bm, l ngu dt, tng tt c ln bo, hoc pht ra ngay
ti cc hi ngh chuyn ngnh v mt vi ln c mt c nhng
nh lnh o cao nht nh ca ng nh L c Th, Nguyn
Vn Linh. Ln no kin ca ti cng c cc th k i theo
cc v ny ghi ghi chp chp, thm ch chnh cc v cng gt
g t v ng tnh v sau , khi ngh gii lao hoc lc ra v
nhn c hng lot ci bt tay khen ngi ca ng nghip.

Tuy nhin, mt s cho rng: Thng ny di! K m chng
n! Ni ra v ch, chng thay i c g m ch mang th
chuc on vo ngi! Ti th ngh mnh chng c g m
mt, chng c ci gh no, chng c tranh ngi v ca ai.
Vy th d c bn ton nhng pht sng...ch thin, t nht,
sau ny ti cng c nh ti nh mt k dm vc do lao
vo ci xay gi, d khng c ngi i xem trng bng cc
v dm bn thng vo ng li vn ngh ca ng
nhng thi Nhn Vn Giai Phm, hu Nhn Vn, Xt Li...

Nhng trc khi i vo ci p chung chung, ti chng c
cht thnh tch...chng ng no nn khi ng ln bo v
ci Chn, ci Thin, ci M, vch ra ci p Cht Ngi do
ng X Gn khuyn khch pht trin, ti b nhng k c
hi c trong ln ngoi ng xp vo loi... kin tr ng li
vn ngh min Bc!?


231
Ti mun ht ln rng: tha cc v, ti ang u tranh cho
ci Chn L lu nay b ng xp x y! Ti l nn nhn
chnh cng ca ch ngha cng sn y! Ti khng cn l
ng vin na, nhng thnh tch bi bt cho ng ca ti
qu to ln mt ri khin kh c ai tin l ti ang u tranh
cho ci Chn L lu nay b chi b v b nhng k c hi bt
ti ang ha nhau vo ph phch, dng nn mt phong tro
vn ngh v vn ha, v chnh ph v...bp bm!

Ti gn nh n c gia cn lc i hi T Do cho vn
ngh min Nam, mt th t do m min Bc cha ai dm
ngh ti, sau cc v n p vn ngh khng thng tic
nhng nm 1956-1957-1958...Tuy nhin, bt u cuc phn
cng vn ngh cng , gio iu ca min Bc, cng khai
ngay trn bo ch, trong cc cuc hp, cc bn nhu, cc
qun c ph.

c bit l th l ngi n nhng pht sng u tin
bn vo ci p li chnh l cc nh lnh o ngu dt. T
mnh lp to n x chnh mnh bng nhng cuc hc tp,
nhng cuc hi tho khoa hc, t chc ra cc trng bn,
nhng k inh ninh mnh l quan to n pht cht li bin
thnh k b da ct

in hnh nht l cuc hi tho v nh hng ca ch
ngha thc n mi ti nn vn ngh tm chim do Tuyn
Hun Trung ng t chc vi mc ch cao nn vn ngh
hin thc x hi ch ngha, nn vn ngh v nhn dn, v
ng min Bc thnh cng rc r nh th no, cc
th vn ngh t sn, cn b, lai cng, mt nc, n l nc
ngoi trong hnh thc cng nh ni dung tai hi ra sao...No
ng, cc l lun gia hng u ca min Bc nh ngm ht
th trc cc cu hi hc ba:

Ti sao li sao cm in cm c V Trng Phng, L Vn
Trng, cm ch ngha ny, trng phi kia trong hi ha... ?

C th no vit ci g m khng ni n ng, n Bc
khng?

Bc tng Thnh Ging bng binh Ng Su phm ti
g m ng X.. ln n v c nh p b?..

Ni bt ln l cu hi Ch ngha yu nc, ci p nhn
bn khng thi c lm nn tc phm ngh thut gi tr
khng?

Ti nh rt r s lng tng ca cc v l thuyt gia, cc v
lnh o vn ngh v t tng lc by gi v ch mong cc v
ng lao vo cuc tranh lun m... xp by!

Nhng chng ai ngn c khi cc v mang y tnh t
ho chin thng trong ngi, khi cc v c huyn thuyn v
cc th hin thc c cnh vi nhng thnh tu ca vn

232
ngh v sn trong v ngoi nc bng cch cm nhm
lun c tc phm ca Gogol
1
([28]), Pushkin
2
([29]), Tolstoi
3

([30]), Chekhov
4
([31])...ra i t khi ng L Nin cn cha ra
i hoc cn mc qun hng t! Cc v cn bo phi hn khi
ln n c...siu thc, v lai, c th... trong hi ha, ph
nhn Camus
5
([32]), Sartre, Robbe Grillet
6
([33])vi ch
ngha hin sinh suy i d cha h c cun no bng bn
gc, chp hng lot m chng ph cch mng n cng cho
cc nh vn, nh th, ho s di tn kp trc ngy 30-4-
1975.

Thi im lng, nhn vai, lc u, thm ch b phng hp
ca nhng ngi chu khng ni bi ging kinh thiu thuyt
phc ca cc nh vn ngh mc-mt
7
([34]), cc l thuyt gia

1
Nikolai Vasilievich Gogol (1809-1852) nh vn Nga gc Ukraina
2
Alexander Sergeevich Pushkin (1799-1837), nh th ln trong lch s
vn hc Nga.
3
Lev Nikolayevich Tolstoy (1828-1910), mt trong nhng nh vn ln
nht trong lch s vn hc Nga.
4
Anton Pavlovich Chekhov (1860-1904), nh vn, nh son kch, c
coi nh mt trong nhng nh vn chuyn vit truyn ngn v i nht
trong lch s vn hc th gii.
5
Albert Camus (1913-1960), nh bo, trit gia ngi Php gc Algeria,
khi nguyn Nobel nm 1957
6
Alain Robbe-Grillet (1922-2008), nh vn, o din ngi Php, mt
trong nhng ngi i u trong trng phi Tn Tiu Thuyt; c bu
vo Vin Hn lm Php nm 2004.
7
T marmite (ni cm, ting Php), nhi m Marxisme.
thy mo, lang bm, mi sau ny vn l chuyn m tiu
v vn ngh trong tay nhng thng ngu hoc vn ngh
luyn ngu t...Mt-x-cu L-nin-rt...

Ring ti, ti c th ni g nu cha bt u bng ti c
bn nht khng c vn ngh ch thc t khi ng Cng Sn
Vit Nam c quyn lnh o?

Ch ni ln ci S THT ch , ph nhn n, ti mi c
t cch bn v ci P! Bng khng, mi th l lun bo
v ci p chung chung ca ti ch l lun iu khng u,
khng ui nhm bo v cho mt ch trng trc mt ng
m thi! Sai lm c bn nht ca ti l k ang sng chung vi
con v im li i rao ging th no l ngi n b c
hnh. Ci Hn ca thng chng mc sng nhng vn im thin
tht sng chung vi con v h n l ch ! V vy, d l
ngi hay ni nng bo phi, ti nh cam chu s phn ca
mt tn gin ip hai mang m ngi... im thin tht!

Hi ngh ko di c tun m chng bt c mt on ci
lng din ton tung tch c, chng p b c mt
tng i no...Tri li, n cng c ch ch hng lot tc
phm t xa t xa thi nhau ti xut giang h. M u l
tiu thuyt ca nhm T Lc Vn on, sau l nhng L
Vn Trng, Thch Lam, V Trng Phng, H Biu Chnh...
c ng du tng i tin b, tng i gi tr,
khng khiu dm i try, nht l khng chng cng

233
...thay th nhng Mai Tho, Nguyn Th Hong, L Hng...
th t m ph nhn tc phm v tc gi cch mng th nhiu.
Trn th trng vn ngh, xut hin hng lot nh vn cha ai
nghe tn, cha bao gi c tc phm nhng cc k n khch
bnh dn do xo xo phim truyn Hng Kng nhiu nh... cc
cy xng cc gch bn l ng. iu ng ch y l
tt c u do cc nh xut bn ca ng, di s lnh o
ton din ca ng... tung ra, v cho ti nay, khng h c t
do xut bn hay bo ch trong ch c ng cm quyn
ny.

Vy th v sao m lon tiu thuyt ba xu, lon phim m n
lin, lon bi ca no tnh gi dc n mc nhiu nh tr thc
cn kt li phi rung chung bo ng trn bo ch v s
nh hng ti con ci h. Xin tha: tn ti, mi c nhn,
mi t chc ca ng u phi xoay s bng mi cch. Ring
v xut bn, cc ng tng bin tp, chu trch nhim trc
ng v trc vi ba chc nhn vin ca mnh, trc nguy c
dp tim v sch cch mng bn cn cng chng ai mua, bn
c sng kin: k hoch A l in sch cch mng, k hoch B l
in sch v thng v pht hoc sch r tin nhng n
khch. Th l k hoch B c c bit u i v n nui sng
k hoch A v c ng ngi ang ngi chi xi nc. Bun
ci na l cc nh t sn thot cht, cc tay u nu, cc nh
vn, nh nhc ba xu by gi li l ngi...nui cc c quan ca
ng bng nhng khon hoa hng, pht hnh... ph! M c
mt g cho cam, ngoi ch k vi ci du OK m ng trao
cho mt anh no gi! Cc Xut Bn Nh Nc c ti thnh
cng chng kim sot ni my chc nh xut bn ca a
phng, on th, cc b, cc ngnh! cc rp chiu bng,
ngi ta a nhau i xem li nhng Giai iu Hnh Phc
(Mlodie Du Bonheur), Cun Theo Chiu Gi (Autant En
Emporte Le Vent), Mnh Long Qu Giang (ca L Tiu Long),
thm ch c n nhng loi nh Ng Ba (cho) Lng... ch
nhng b phim en trng ng ong v...ba ca min Bc
lm h tn n gi!

Cuc phn cng vn ngh ton din ln ny chng phi do
thng ch no m mu. Tt c u c ng du ca nh
cm quyn vn ngh v c bo ch ca ng cho php. Lt
thm trong ci rng vn ngh phi v sn l vi cun sch
ti bn ca cc tc gi tin chin. Trc tnh hnh kinh t ngy
cng kh khn sau nhng chin dch ci to, nhng cuc tn
cng quyt nh vo pho i Ch Ln m cha ch no
dm lm (ch ca ng Bo nh Giang), nhng cuc tch thu
ng ca tim ng lot, nhng cuc vy rp ch tri, c
bit l hai cuc i tin (s tht l thu hi tin mt v ch tr
li cho mi ngi mt s tin ti thiu), Si Gn tr thnh
rng tuch v b mt! Nhng v phn chm, Si Gn vn l...
Si Gn! Bn cnh nhng ng ch c vi nhng kt st y
vng, -la, kim cng m cc ca hiu do con, chu, ngi
lm cng ng tn b ng ca, b tch thu, xut hin nhng
ng ch mi giu ln mt cch nhanh chng nh hi ca lc
chy nh.

234
Chnh thi k ny gip cho hng vn tay c hi chim
ot khng bit bao nhiu ti sn ca cc th k th cch
mng bin thnh ca ring, ca con chu, ngi quen. Ai
c th thng k c nhng g cc i ci to tch bin
ca hn mt triu ca hng, gn 7.000 x nghip to nh ca ci
thnh ph ln nht nc ny? V cng chng ly g lm l khi
mt o din in nh cch mng bng tr thnh...ch mt
ca hng nhip nh to nht Ch Ln.

Ngay mt nh my quc hu ha, sau ny ngi ta vn
c th m ba la h bin n tr thnh nh my... t nhn
cho v ng tn nh trng hp nh my m n lin Miliket.
Mt ng b th qun bng thnh ch nhn ca 5 ngi nh cao
tng tt nhin ng khng di g m ng tn. V nhng
cn b ci to t bn, ci to cng thng nghip sau khi
k khai qua qut s hng, s tin, vng... trong kt cc kh ch
qun np cho ban ci to bng k khai sau ny thnh
nhng nh t bn mi.
Ti nhiu ln chng kin cnh khuyn khch n cp
mt cch v chnh ph ny. Khng nhng th, hn mt ln
ngi ta ngh ti gip h qun l ba bn ngi nh c
ngi 6 tng ca cc ch ca tim, ch x nghip do s hi
b trn. c bit l t lc ny th...cho cng chng ai thm
nhn. Trong gii vn ngh, ngoi cc vn ngh s cch mng
min Nam (c anh Nm, anh Su che ch), dn min Bc ch
c hai nhc s i Lin X v dm chi xe (mua hoc ai cho
th khng r). Hai ng Vn K v nh Tn a hai chic
Mazda v H Ni vi l l: Nhc s cc nc XHCN u i
t c, sao mnh li khng th i! Hai chic xe tr thnh ti
m tiu di di min Bc khi hai ng (c hai u khng c
nh ring m nh tp th) v tnh bin hai chic xe thnh hai
ci t... mo, chut, sau rt thnh ni x rc cho ngi qua li.
Cn bit chng u, ngoi ci lng ng?!

Cng phi th tht l do ti nht v c kinh nghim vi
nhng... c hu khi h sn, ng thi do bn tnh s
din ho (hay ngu lu?) nn ngi ta n vo tay ci g ti cng
t chi pht. Mt khc, ti cng mc cm v thn phn mt
thng ngoi lai nn rt ngi trc nhng u i v r r ca
my ng coi tri bng vung. Lm g n lt mnh nhng th
qu ln ny. Ri y bit u ngi ta chng i li v phn
phi li!

Qu vy, ti ch nhn mt chic piano vt i, khng mc,
sn xut ti u khng bit, lm vic hng ngy, cn phi
b tin ra mua dy b t, tu sa b my mi dng c. Th
m sau khi thng nht hai min ngi ta cn i, hung h
ci nh to ng vi y tin nghi?

Cuc tch thu, tip qun, i ch ln ny, c ti tham gia
v chng kin tn mt, l c hi khng ch bng vng, m
bng... kim cng cho k c kinh nghim hoc b l
vic kim chc nhng ngy u tip qun v mu cch mng
lc y cha chuyn t sang en! C nhiu ngi hm

235
trc cn l ngi hin lnh t t, hm sau tr thnh tn
cp hung bo khi kho ca kh ch. C ngi cha kp ht
lc th kh ch tt ti em np c hp bch quy kim
cng ch xin ng cn b bo co gim ln trn (tc l ng
hon ln Mi) rng nh ny khng c g). Nhng
chuyn ci ra nc mt nh th nhiu lm, k khng xit.
Ch th m c bao nh cch mng nm xa nay lm ch
c my ngi nh (hi y gi l phn phi), cha k tin
vng, tiu my i khng ht.

S phn cc nh cch mng sau cuc i v vt ny
khng ging nhau. Nhng k li i ng vai c m c m cho
n khi tui v hu non, h cnh an ton, yn hng
hnh phc bn v con v...hng t b nh. Ngay gii vn ngh
cng c nhng nh n, nh kia ang say m sng tc
bng t nguyn b ngh ri chnh mnh hoc con ci tr
thnh nhng i gia sau ny.

Mt s v qu tham lam trong thi bung ra
1
([35]), v qu
tin d, v chia chc khng u, v ghen n tc , v nhiu
nguyn nhn khc na, b ra to, ngi t. c ci cc bc n
anh vn cn cht lng thng n em km may mn nn h
ch lnh nhng bn n khng nng, ngi t t lu ri ra. S

1
Thi tng b th Nguyn Vn Linh cho php t nhn bun bn, hnh
ngh (1985).

khc do c qu nhiu tin khng bit lm g nn lao vo cc
cuc n chi trc tng n...cht trong lng ngi p X Gn
(nh mt nhc s m ti khng n nu tn), cng nh nhng
k v ru ch ti ngy m b ung th gan, d dy v cht non
v...bnh him ngho (theo co ph).

Ring s sng phy phy, khng cn lm vn c n, l s
ng, th nhiu lm, k khng ht. Nhn li tnh hnh x hi
nhng nm hu ci to th sau cc chin dch Z, X, Y...
c min Nam, vi nhng loi cn b a s l n hi i nt,
thm ch c nhng ti phm hnh s gc gc min Nam cng
lt vo nhiu cng v lnh o, gim n, tng kia, nhng tn
cha bao gi vo ng bng tr thnh b th ng y... lm
ch cc x nghip, nh my, cng ty, ca hng, khch sn
c quc doanh ha... !

Ci x hi ch ngha x xc kiu Bc c nhanh chng c
mt trn mnh t tha thi la go, hng ho, hoa tri. Biu
hin u tin ca nhng mt u vit c trng cho li sng
min Bc l tem phiu, s go. Cn hn c min Bc, ngi ta
a vo chnh sch phn phi n cun ch, ci kim, bao
dim, lng bt ngtc t tn theo li Tu l nhu yu
phm.

nng thn cn t hn, ngay cc nhu yu phm bo bt
nh th dn chng cng chng c hng. Chnh sch phn
phi ch p dng cho thnh ph m thi. Nng dn Nam K

236
quen np sng t do, canh tc da theo tri t, b dn vo
cc hp tc x. Li canh tc khng tun theo quy lut thin
nhin m theo ngh quyt ng chng t ci tai hi min
Bc nay c p dng trit min Nam. Vic cc v trn
nh cao tr tu ng ng ra lnh quy hoch li t ai, bt
knh ny, khi knh kia, t ry, ph rng trng snmang
li hu qu tc th: T ch thiu n i n ch i di di.

Th l nhn danh s bo v a phng go khng lt
ra ngoi, cc anh Hai cc tnh tm ra cch kim chc
khng thua km cc anh Hai X Gn: Ra lnh ngn sng cm
ch. Tnh trng a phng ct c tt nhin khng lm cho
i sng nng thn kh ln, nhng nh hng ca n ln
Si Gn lp tc thy r.

Trong ba cm ca mi gia nh cn b trung lu ti
ch, c nhng gia nh cn b ngu lu, bt u phi n
n t m n ng v cui cng l... bo bo nhp khu!

Ln sng vt bin bt u. Hng vn cng chc ngy
quyn, gia nh ngy, c nhng gia nh chng ngy t
no, cng ln lt tm ng ra i. Gii ngh s cng th,
ngh s ti danh v khng ti danh, u ra i tut, ra
i bng bt c gi no. ng ch l trong s ngi vt
bin c c nhng ng vin cng sn.

Nguyn nhn ra i ca h th nhiu: Ngi th i theo
khi ti sn kch x chuyn c ra nc ngoi nh cc
snh xng Ch Ln, ngi v c qu nhiu tin nn tiu xi
vung vt, do ghen n tc m b l, phi nhanh chng good
bye cch mng. Nh trng hp ng Mai (ti khng nh h
ca ng ta), gim c khch sn Caravelle, nguyn s quan
khng qun Vit Nam anh hng, hoc By Tui, trng cng
an Qun 5, v v l Qu Mi, din vin on vn cng Tng
Cc Chnh Tr c c i B thnh lp on vn cng Qun
Gii phng, sau lm trng phng vn ho qun 5!

Tt nhin, nhn dp ny ng khng qun tr trn cn b
tnh bo ca mnh vo y cho nhng k hoch lu di. Phn
ln nhng tn nm vng v sau thnh vt bin th
thit, ch c mt s trung thnh vi nhng u tin u i hot
ng chia r cng ng hi ngoi, chia r tn gio, ph
nhng ngi chng cng.

Trong tnh hnh y nhng ngi cn rt li u phi lo thu
vn kim chc cu bn thn v gia nh bng mi cch, k
c bn tiu chun nhu yu phm nh nhoi cho dn phe. Ci
hin thc x hi s s trc mt chng c mt nh vn nh
bo no phn nh! Bit c y, nhng chng ai dm c kin
hoc vit lch g v cuc ph hoi lch s m vin tng t
lnh Mi h ht nh nhanh - dit gn!


237
Nhng trc tnh hnh bi thm cha tng c ca t nc,
trc mi hot ng x hi b t lit gn nh ton din, trc
nguy c mt quyn lnh o vo tay cc ng ch m chng
ng tnh, nhng k chp bu cng khng th nhm mt tng
mi bi kinh ci to x hi ch ngha hc mt t Nga, t
Tu. Mt cuc lin minh Bc K Nam K mc nhin hnh
thnh. Mu thun h tng lm lu m mu thun gia
ngi cm cn ny mc H Ni v Si Gn. Ngi ta nht
thi on kt li thnh mt khi lng cng trc nguy c
mt cuc khng hong ton din.

Chng ti nn th theo di nhng din bin trong cung
nh qua nhng tin nthit v tht thit. Sau ci cht ca
Ba Dun, Trng Chinh s tr li nm quyn? Hay Su Ba
L c Th? Hay mt anh no khc? Tt nhin khng phi
ci anh hon ln Mi lm cho c min Nam iu
ng.

Cuc u m thm i vo kt thc. ng Nguyn Vn
Linh
1
([36]), ngi ng gia cc phe nhm tranh ginh
quyn lc, c t vo gh tng b th sa cha ci sai
lm khng bao gi c cng nhn. Vi ngn c mi, ging
iu mi, ng v cng sng sut quay ngot 180 i
n s c bi hi: i mi...nh c!?

1
Nguyn Vn Linh, tn tht Nguyn Vn Cc, b danh Mi Cc
(1915-1998), tng b th ng Cng Sn Vit Nam t 1986 n 1991.

Ti l ngi bc ni tr nghe hi khng dm lun bn,
ch xin nm na k my cu:

T khi ng cho php dn bun bn tr li, cho lm ch
mnh rung, mnh vn, cho m ch k c ch tri, cho b
con bun thng bn mt c hnh ngh, nh hng khch sn
c ti khai trngtc th mi s li... nh c. Nhng v
vng ci cc xng x hi ch ngha c hng, n chng th
no bng c c.

T ming ng th tng, ng tng b th, ng ch tch
Quc Hi, mi hm no cn hng h ku gi p tan ch
ngha t bn nay lp bp pht ra li chc lm n bun bn
pht ti! Nhng ci i mi trng thy v s thy ch l my
ci...bng hiu, c thay th ting Vit thnh ting Anh, to
hn, p hn v ng hong hn. Cn bn trong cc nh my,
cc cng ty ln nh in nc, bu in, ng st, cc c
quan cng quyn th ri vo tay cc ng ch mi.
Cc ng ch mi ny, khng phi b mt ng vn ring,
sn sng vung vt tiu xi, tr lng, pht thng, tha h
ban, tha h cho, tha h v vt, bt kh kim sot ... mi
mi cho n sau ny tr thnh QUC NN tc l THAM
NHNG C T CHC!!!

Tm li, nhng ngi cng sn bng bng tnh, thy mnh
trt b ph cuc i theo mt l tng ba lng nhng. Vy

238
th ti g m khng tng k tu k, c pht ci ngn c rch
cng sn ln m lp thnh mt ng mi, mt ng mafia,
lm giu cho mnh v cho con chu! Cuc v vt bng ht ca
ci, ti nguyn t nc vo ti khon ca my thng cng
sn to u nht bt ngun t nhng ngy chim c vin
ngc Si Gn. Ci tr nh ln con en, thay ch ngha cng
sn o c gi bng ch ngha t bn ch thc bt u
t y.

Nhng chun b cho mt lot t bn, ti phit tht ra
i, phi n ai ln thnh t bn thit...nu khng phi
chnh con ci, h hng ca mi my tn tc k nhng cng
sn chnh trong ci B (v) Chnh Tr? Y ht nh thi cc b
th, cc tay trm KGB, cc gim c nm mi c quan kinh t
ca thnh tr cch mng Lin X trc khi sp .

C iu Vit Nam, bn trm mafia ranh mnh hn
nhiu. Chng dng ci th ch sn c, x dng b my
chuyn chnh sn c, c bit l h ho bng ht nhng ng
vin, nhng tng t qun i, cng an v c bit dng hng
trm t bo v i pht thanh, truyn hnh t trung ng n
a phng bt ming bng ht nhng ngi mun ni tht
v ci th ch m chng c cng thay i n tn gc.

Vn ngh, c th l ci nh xut bn vn ngh ca ti,
cng nh cc nh xut bn khc, sng ngt ng... Khng cn
mt cn giy in, khng mt nh in t t no cn... mc.
Thnh thong mi c mt tp truyn ngn vi ti chin
tranh, mt hi k, trong c cun hi k ca tng Trn
Vn Tr va mi xut hin trn quy sch c b... thu hi,
c ra i.

Mt cch xut bn mi lp tc ra i: lin doanh vi t
nhn. l nh c chnh sch bung ra ca ng Mi Cc
Nguyn Vn Linh. Gi l lin doanh cho oai, ch thc cht
y l bn giy php xut bn cho t nhn ly phn trm
hoa hng, tin ny ch yu dng vo vic tr lng cho
nhng ngi trong bin ch ca nh xut bn rng ti.
Cng vi nhng u sch lin doanh v vi cun sch
cch mng nm hng bi trn cc quy hng, mt ln sng
sch dch, t ng n n tp nham, dch tht cng nh
dch gi ra i. c bit l sch chy ngoi do t nhn
lm k tn nh xut bn th khng thiu giy tt, mc p, ba
lng, nh h c nhng tuy-
1
([37]) ring mua giy, mua
mc, k c nhp lu, c cch tr tin ring, c nhun bt cho
tc gi hay dch gi cao hn hn chnh sch li thi v bn
quyn ca nh nc.

i n bt c sp bo no cng thy y nhng tn tui t
Victor Hugo, Hemingway
2
([38]) n cc nh vn trinh thm J.

1
Ting Php: Tuyau = ngun ring, ca (ting lng mi).
2
Ernest Miller Hemingway (1899-1961), nh vn, nh bo ni ting
ngi M.

239
Hadley Chase, thm ch c nhng ngn bt chng cng kht
ting hoc dm c hng nh Grard De Villier, Jacqueline
Suzane, Ken Follet... u c cc nh xut bn t trung ng
(thng l chi nhnh min Nam) n a phng (cc th nh
xut bn Si Gn, Tin Giang, Hu Giang, C Mu, ng
Nai) o o cho ra i, i khi cng mt tc phm, ch khc
c ci tn. n gin v cc ng tng bin, ph bin v bin tp
vin chng bit mt ch Ty no m li lao vo con ng
duyt sch dch nn cc dch gi lu c i ci tn sch i l
hai bn u c li! Min sao mi thng ra c vi u sch l
c tin lng, tin nhu nht, chia chc. Hn na, cui nm
thnh tch v s u sch xut bn li c ghi nhn bi cc
cp ph trch xut bn l... cao hn gp c 10, 20 ln so vi
nm trc!

Tnh hnh xut bn m nhc th khng cn kho d tr
bng no, khng cn nh t sn yu nc no tip tc ng
h cch mng na. ng Hong Hip, ngi c ting ni v
m nhc nng k nht vi anh T, anh Su ... b ca chy
ly ngi, ch cn li mnh ti, mt nhc s c tm lm
ngh... bin tp sch dch!

Ca ng ti, cng nh ci tm ny m ti li mt ln
na thy c ngh m nhc gay go phc tp, kh khn (v
c kh n) n mc no, trong khi ngh dch sch va c ting

li c ming, thm ch dch gi hng bt cng c th ra c
vi ba cun trong mt nm, sng l ph thi im cui
thp nin 1980 v u 1990.

Ti thnh ngi bin tp duy nht c hai ngoi ng c
th c v pht hin s lo khot, bp bm trong ng bn
tho dch h ln m cc u nu mang n xin nh xut bn
Nh Nc ng tn, ng du. Ti pht hin ra nhng trng
lp do c i tn sch, nhng ct xn, ba t thm ch dch
ngc hoc chng dch g m vit theo ni dung tng chng
mt ca nguyn bn cng nh chuyn ba xu vit theo phim
Hng Kng.

T ch dn ht kh nng v thi gi hiu nh, sa
cha...ti bng ny ra ngh: Ti sao mnh khng tranh th
lc m nhc ang b tc ny m chuyn sang ngh dch, va
ch nc li li nh! C th l mt cun sch dch lc by gi,
s xut bn n 25, 50 ngn bn, d u nu c bc lt, c
khai khng s lng, mi dch gi hay dch tht u c
tr mt khon mua chic xe Honda 50 tc gp 10 thu nhp
lng/thng.
Th l ti ng ca dch sch!

Hai nm tri, di tn thng chu ni T Hi Anh, ti
c cc nh xut bn, cc u nu tung ra th trng mt
lot sch va nghim tc (nh Bug Jargal ca Hugo) va
best-seller (nh Night out ca J.H.Chase) v ti bng nhn

240
ra rng bao c gng cp nht kin thc qua sch bo ngoi
quc, bao m i nn, li ma i hc thm ting Anh, bao s
liu lnh c c, c xem nhng g sut gn 30 nm
khng c php s m ti (ti l ngi u tin cm th th
vin Php do ng gim c ngi Php k), bt u pht
huy tc dng c th.

T ngi ngho nht trong s vn ngh s cch mng,
khng nh ring, khng xe my, tivi, t lnh, ch trn x
sng bng ng lng o ut mi ngy mt mt gi, ti c
iu kin tin ln t bn ch ngha, sm c cho mnh mt
s t liu sn xut nh n piano, dn my, tivi mu, xe
my! Tay tri kho hn tay phi, chn ngoi di hn chn
trong l nh vy!

Tuy nhin ti vn thy ngng v mang ting nhc s m
phi sng bng ngh ca ngi khc. Do ti cha bao gi
dm k tn tht cng nh sau ny, vi 5 nm lm bo, lm
sch, ti cng ch k di tn Knh Vin Vng, T.H, Hi Anh,
Anh Hi, trn cc trang m ti ng mc hng tun:
Chuyn l vn ho ngh thut th gii.

Ci tay phi, ci chn trong, ca ti gn nh t lit
trong khi cc u nu t Cu Long, ng Thp, t H Ni
vo k hp ng v tm ng cho ti ti mc...ch c v hu
th may ra mi thi gian thc hin. V t tng Au
revoir
1
([39]) Nh Nc trong ti li nhen nhm.

Chnh vo thi gian ti quyt qun i nhng g ang din
ra trn u trng m nhc l lc bng n cc bi ht nc
ngoi v sau l s ti chim trn a ca cc bng nhc gi
l hi ngoi. Ti u cng thy ngi ta cng khai nghe
bng t Elvis Phng n Tun V, Hng Cng... thm ch
trn cc sn khu ca nhc. Ngi ta ht c nhng bi ca ca
lnh cng ha (trc y m ht th ch ccht) nh
trng hp ca s Ngc Sn ni danh mt thi, b ra to, nhng
ri c phc hi v tip tc quy! Cc bi ht cch mng
cm ting. Ngay trong cc gia nh cch mng ngi ta cng
chng xi sn phm ca cc nhc s cch mng.

Ca ng ti cng c lc c vi mu toan chuyn hng
v ni dung v hnh thc, nhng chng cha kp ct ting
cho i th gia hng ng cc nhc s cch mng ca c hai
min din ra cuc kh vt lng kh, nh chu cht t
trong trng. Trong trng hp y l t nhin qun chng
phi t i tm ly mn n tinh thn hp gu ch khc.

n gin th thi!

1
Au revoir = Cho t bit ting Php.

241
Cc ng b trn a th chng ti chim! u cng l mt d
bn ca quy lut hy th ca hy th mc-xt.

Cha bao gi ci l lun Mc-Lnin-MaoCh Thng
trong vn ngh b thc t x hi dn vo chn tng nh
nhng ngy ny, cho d cc nh l lun cn, l lun c
hi, l lun ba xu un cong ba by ln ci li. Vn ngh
phc v ng ging ln hi chung bo t! Vic ng, ng
c phn, vic ti, ti c lm! Vn ngh min Bc cng nh
min Nam c t do nh khng kh, k c t do lon x
ngu, mc sc pht trin!

Cc ng trn c vic un nn, cc bin php mnh c
vic p dng: ng ca, rt giy php vi nh xut bn, cch
chc ng, ny, ng n.., vn ngh v sn hin nhin b gt
khi i sng x hi bi chnh sc mnh ca cuc sng, bi
chnh bnh xe lch s...

Xt cho cng, chnh y l cuc u tranh ai thng ai m
ch ngha cng sn gi l din bin ha bnh! N khng c
ting sng, nhng v cng c lit khi ng cng sn nm ton
b quyn bnh mun bin t nc thnh mt tri lnh khng
l, bin mi cng dn thnh nhng ngi my ngoan ngon,
d bo, bt mi ngi phi suy ngh, hnh ng, yu thng,
th ght, c sch, xem phim theo nhng g ng ra ngh
quyt!

Cuc chin khng ting sng ny khng th kt thc kiu
Nhn Vn Giai Phm nhng nm 1956-1960 na ri. V n
bn thu b c th gii ln n rnh rnh l mt vt nh
trong lch s m chnh cc v lnh o gi y cng trnh
nhc ti. Chng cn ba php, l lun no, d ng Mc, ng
L, ng Xt, ng Mao c sng li cng khng th bo cha cho
cc sai lm v ti c hng lot cc nc c ng Cng Sn
lnh o!

th, thi c ngy cng khng thun li.

Pha Bc, ng hng xm to bo, ng anh hai ng Tiu
Bnh xua qun dy cho Vit Nam mt bi hc. Pha Ty
Nam, ng ch Polpot
1
([40]) c ng ch ng, ng ch
Ceaucescu ng vin tr mt nh thng vo ci ui ca
Lin X. Anh Ba Dun ht ng ng vai... ba phi m
phi ng hn v pha Lin X!

Chnh tr xong nh ti cn nhn nh c tnh hnh
kim ng sng, hung h my ng chnh tr c hi, my
anh khng i chung tri vi cng sn c hai min lm g
m chng tm cch thi nhng qu m ngm, hoc vng
ln trong mi lnh vc? Hn km nht th k m s i,

1
Polpot, tn tht l Saloth Sar (1925-1998), lnh t cng sn Cam Bt
(Khmer ), th tng nc Kmer Dn Ch t 1976 n 1979.

242
tch cc hn th tm ng gi t cng sn bng cch chun ra
nc ngoi.

Chnh vo thi gian ny, gii vn ngh cch mng min
Bc cng adieu T Quc nhiu nht bng ng Hi Phng -
Qung Ninh - Hong Kong ri qua Canada, M, Php. Nhng
ngi cn li th mnh ai ny sng, mnh ai ny vit v... Wait
and See!
1
([41])

Vng! Tt c c cu tr li vo nhng ngy ti bt u
vit cun hi k ny, nhng ngy tin i mi ri i
mi, nhng ngy m vn mnh dn tc cng vi nn vn
ngh t p l ny s i u, v u, di bn tay cho li ca
my ng hon ln, cai n in!

l nhng ngy chnh nhng nhng ng ch ng
knh, ng noi gng bn t t ca ci t gio sng dai nh
a nh li l, hng sng v nh t, cng nhn dn h
nhau ko v p nt mi thn tng Mc-Lnin xung, i
a vo chng v chn vi chng trong bi rc lch s. Chng
cn mt quc no mang qun ti, chng mt git mu
no, (tr trng hp v chng bo cha cng sn Ceaucescu
nc Rumania), tt c ci trng thnh cng sn, theo nhau
sp cng vi bc tng nhc Berlin!

1
Ch xem ! (ting Anh).

Nhn dn ngay cc hang t gio cng sn cng
ng ln i quyn c sng, c lm vic, c m
ming... nh mi nc bnh thng trn th gii.

Trong bin c chnh tr ln nht lch s loi ngi ny, c
mt nhn vt m ti c bit quan tm v ht sc cm phc,
mt nh vn ngh chng cng n cng, d b cm t vn
khng ngng dng ngi bt truyn nim tin Ch ngha cng
sn ang giy cht! n cho mi ngi l Vaclav Havel, nh
vit kch Tip khc. Qu l nim tin t vo ng ca ti
khng nhm. Trong lc mi nc sau khi mai tng ci xc
thi ch ngha cng sn u ri vo nhng cn khng hong
ko di th t nh t ra, ng phi nhn mt nhim v bt
c d: Tng thng nc Tip Khc, iu m ng khng
mun. Nhng trc lng tin yu v tn nhim tuyt i ca
nhng nh chnh tr mi mu sc v ca nhn dn, ng
phi hy sinh ngh cm bt, m nhim n sut hai nhim k!
Thnh tch ln nht ca ng l gii quyt m thm chuyn
tch ri hai nc Tchque v Slovakia m khng ri vo thm
cnh ni da xo tht nh Nam T, Lin Bang Nga bng con
ng l lun ca... con tim! Hai dn tc ny tch ri v mt
c cu nhng v th ch chnh tr th tch hay khng vn
chng knh chng, hm h nhau bao gi.

ng bun thay cho dn tc Vit Nam hnh t nc li b
tht ui chut m ng bn ti, nh s hc (gi) kim t vi

243
tng s (tht) Trn Quc Vng
1
([42]) ni na a na
tht: Cn lu! Cn lu lm nc ny mi m my m mt
c.

L do theo ng l:

1/ Dn mnh ngho qu, kh qu, cht chc tang thng
nhiu qu, c bit t hc qu d b n bnh v nn chng c
cch no lm chuyn thn k bin cuc mt tinh mng quc
khnh cng sn thnh ngy lt mt th ch cai tr bng
sng n v nh t nh Albanie?...

2/ Khng c i ng litisme
2
([43]) m ch c dm ba
tay -li-tt chng ai chu ai, ai cng cho mnh l s dzch c!

Vi ti, ti xin thm iu ny: Kh th c g thay i v
chnh tr ci t nc ny nu ci NGN SNG
KHNG L pha Bc, ci nc Trung Hoa v i, vi nhng
tn Tn Thy Hong hin i khng sp .

Thc t tr li: chng c biu tnh, chng c o,
chng c mt Eltsine no, cng khng th c mt Vaclav
Havel ng ra ku gi dn chng xung ng trong ci dp
ngn nm c mt !

1
Trn Quc Vng (1934-2005), gio s, nh s hc.
2
litisme, ting Php ch tng lp tinh hoa ca mt t nc.
Mi sau ny mi xut hin vi ngi nh Trn , ng
Quc Bo, Trn Xun Bch
3
([44]) th li cha c ci xe tng
no leo ln m h ho quay nng sng v Nh Trng - Vin
Duma Nga. H cha kp lm g th b ci ng cng sn
i mi bt ming ngay lp tc!

Vng! Chnh ci Hn ca dn tc ti v ci qu quyt ca
bn cm quyn u no dng ci m cung i Mi xo tr c
tn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha a
c dn tc Vit Nam tip tc sng di quyn cai tr c ti v
hc cho ti nhng ngy bc sang th k 21 ny.

3
Trn Xun Bch, tn tht Nguyn Thin Tun (1924-2006), tng gi
nhiu chc v quan trng trong ban lnh o CS, c thi lm u vin B
Chnh Tr. B khai tr khi mi chc v vo nm 1990 v nhng pht biu
i hi phi c mt th ch x hi khc th ch hin hnh, a nguyn, a
ng.

244

13.
VN NGH THI I MI

Cng vi s m ca toang tong cho nn kinh t th
trng mnh ai ny lm... giu di s ch o ca bn cm
quyn c hi m mc tiu cao nht l kim chc, nn vn ngh
do ng lnh o cng c n mt l bnh v. Ln u tin,
tng b th Nguyn Vn Linh cng nhn: Lu nay vn ngh
s cc anh qu c btri! Ngh quyt trung ng 5 ci
tri cho cc anh. Hy mnh dn ln m vit! ng un cong
ngi bt!

Nghe sng ci l tai cha?

Th l gia ci ln tng pho bt nho, ln ln d, hay, tha
h t do kim tin, lm giu bng vn ngh, nu c iu
kin...Chng ai ph bnh c ai, nu khng, s b chp ci
m bo th, chng i Mi, t duy lc hu! Ring m
nhc th mt tm nhng ci tn lng ly mt thi vi m nhc
la-ghe, m nhc ngi ca, m nhc h khu hiu... Ca sng
lm ngh anh anh, em em..., tnh ta mn nng, hn hn,
ht ht th...cng c ng lm th nhng gng go lm sao,
th m nhc bc mi gi to y khng ai chu ni. Chng c
g kh hiu trong chuyn ny. Cc ng qu mo m cng
sn trong t duy, qu kh khan trong tm hn v ni cho
ngay, khng c kh nng nh ho nhn cch trong tnh yu
nn phi dng ci th phm bc mi y nh mt th bt
ngt rc vo tnh cm ca anh lnh bin cng v thm
nh, c cng nhn va tan ca, hay anh ch thanh nin xung
phong ang con knh ta o c anh v c em m thi! V
th m ca khc ca my anh Xun Hng, Phm
Tuyn...chuyn hng sng tc chng c ai tip nhn!

Thay vo l mt lp c gi l nhc s tr n khch
vi nhng cu chp v t th bi M, Hoa, Hn, Thi... tha
h lm ma lm gi trn th trng, ri cng b qun
chng vt vo st rc! Ring nh xut bn ng Nai u u
mi thng cho ra mt tp nhc c tn 99 Bi Tnh Ca Trong
Thng ca nhng tc gi cha ai nghe tn bao gi!

V iu phi xy ra xy ra: nhc tin chin, nhc hi
ngoi mt thi b coi nh... thuc c, nhc ca nhng tc gi
c vn Vn Cao, on Chun, L Hu H, Dng Thiu
Tc, Nguyn nh 9, ca cc tc gi b nc ra i Cung
Tin, Trn Qung Nam, Ng Thy Min...tr li vi ngi
nghe t nhin nh khng kh. Tuy nhin, nhng bi ca no
tnh, nhng dn nhc mang ton tn ting Anh, biu din th
bt chc cc king rock, pop t cch go tht, nhy nht, n
phc sc tc, tai tm lm vn tha h tung honh!


245
Cc live show, cc gala unplugged c cc nh vn ha
phng, vn ha qun cp php, thi nhau n r v chim
c cm tnh ca lp tui teen ang qu ngn cc th cng
cng m cch mng nhi nht vo u h! Khng thiu
nhng bi ht b khai t t thp nin 1950-1960 bi chnh
cng chng Si Gn trc 1975, nhng ca s sn ny, ca s
qu t kia cng nhn dp ci tri m ti xut giang h
thoi mi! Min khng ht, khng vit o cng sn l
u cho qua ht!

Vic lon ca s, nhc s li c khuyn khch bi nhng
nh xut bn, nhng trung tm bng a ca Nh Nc, v hi
ra tin nn nh nhng ln sng dm cht tt c nhng ai ngn
cn n. Bo Tui Tr ca on Thanh Nin Cng Sn Si Gn
cng khai i i mi ni dung ging dy m nhc nhc
vin vi l do: Si Gn l th ca nhc nh ng Nam
, khng cn cc th nhc bc hc! Ni cho ngay, khi ngh
thut tch ri khi chnh tr li c nh hng bi...ng
tin v s ngu dt th... ci thng tng kin trc ca x hi
i vo con ng cc k thoi ho. th, sch lc m
dn bn thu bng cch khuyn khch nhng sn phm vn
ho r tin li c che y bng ci khu hiu qun chng
yu cu lun lm cho ngi nh d tng cc ng lnh o
cng tm l, cng thong, cng st vi qun chng lm!
My ch trc tip hi, h, s, qun, phng, x... tt nc
theo ma bung ra th rc ri bo hiu mt cuc xung
dc th thm v o c x hi. Nhc hi, v trng, karaok
m, t im kiu mc ra nh nm... Ch cn ch k ca
anh vn ho qun, vn ho phng l... xong ngay. Ch
th m khi anh ch lm vn ngh kinh t th trng nh
hng x hi ch ngha my nm xy c nh lu, sm
c xe hi, cn ht g, din g bt cn bit! Cuc chin ai
thng ai ch tnh gia pop (m nhc ph thng, m nhc bnh
dn) v m nhc i hi phi hc hnh, hiu bit coi nh... kt
thc i vi ti!

Ti xin gi tay hng v cu tri sm c php l no a
con chu ti vo mt th gii vn chng ngh thut ch
thc tr no chng c nng cao, tm hn chng c
rng m ti nhng tm mc vn ha m loi ngi t
ti...

Ngi ta cng khai ma mai cc ngh s nhn dn, ngh s
u t nay phi i...bn cho lng, i ra bt khch sn l
ng kip ci thn v ti nhng c tng, xa c ng
bm ln cao th nay c ng au cng l l ng nhin! Ni
v a s cng chng oan, nhng v c ng th khng ng.
Bn thn ti, cng c vi t bo ca on Thanh Nin
Cng Sn thnh ph Si Gn xp vo l nhc s gi nua, bo
th, lc hu, thm ch cn b cht vn v nhng bi vit da
trn cc ti liu rt cp nht va nhn c t Php, M...gi
v (thi y cha c internet) ln n s quy ph ca cc nhm
Pop, Rock, Rap pigone, Copieur, Disciple, Iconoclaste... ca
chnh cc ng trm loi nhc ny vit thnh sch hoc pht

246
biu trn bo ch phng Ty, l ng nghi ng, l ti
pha! ... Ti chng bun ci, chng bun a n ta son
hai t Tui Tr, Thanh Nin nhng ti liu, sch bo m ti
cn gi trong tay minh chng rng mnh ni c sch
mch c chng. Ti qu chn cc ging li lun i
hng, xoay chiu n trng trn, khng bit xu h l g. Li
nh n cu ni ca b trng vn ha Php Jack Lang:
Trong lnh vc vn ha, khng th nht chung con co M
v con g trng Gaulois mt chung c m bun cho ci
nn vn ha kinh th th trng nh hng x hi ch
ngha... Trong bi cnh kinh t, chnh tr, vn ho x hi nh
th, lm lnh xung kch khng xong, lm k s tm hn
th...ht thi, nht l lm mt vn ngh s th...ht la trong
tim, ht nim tin trong tm hn, o ln hon ton trong nhn
thc v ch, khn kh trong cuc sng i thng nn ti
thy...rt lui l thng sch!

Cuc chin gia nn vn ngh v sn hin thc x hi
ch ngha vi nn vn ngh ch thc v ci Chn, ci Thin,
ci M khng xy ra! y l mt cuc chin khc, cuc
chin gia ci p ch thc v ci p dung tc, ci p b
tm thng ho. Ngi ta nm chng ti vo mt bi
chin trng mi y xc cht thi ra, nhy nha, t m,
y nhng cn b, nhng bi nn ma ca mt thi hippy
vn ha sau i chin th 2 chu u!

Ht ci vic chng chi vi th vn ngh v ng v Dn
ri do n qua i khng kn khng trng, chng ti li
phi chng chi vi ci g y? Xy dng, sng to ci g y?
Nhy vo ci chin trng bt nho ny chin u khc
no xng vo trn a khng c ngi m ton ma qu? Cng
ma qu ginh git mt ch ng, mt ming xng, mt mu
bnh chng? ri cng bin thnh ma qu lun chng?

Thi th... 36 chc ch cn chc chun l hn.
V li... wait and see!

Ch ngy t nc u vo , ht bng nhng tn ph
thu cng sn v b l m binh ca chng, trt t vn ho,
o c x hi c ngi c c c ti ra ti thit, nht l
xy dng li tm hn con ngi, t ch b u m l ln bi ci
nn vn ngh tuyn truyn cho ng n ch xung cp, sa
o bi th vn ngh bt chc, vn ngh thung, vn ngh
khuyn mi kch thch con ngi n chi, hng th, lm tnh
nhng nht...Ci tri na vi bin vn ngh b tri tr
thnh vn ngh in khng!

l tm lc tnh hnh vn ngh ni chung v m nhc
ni ring nhng nm cui hai thp k 1980 v 1990, thi gian
m Gi Tr ch Thc trong mi mt u b ln tng pho!
Ti bit lm g y?


247
Nh mt k thm bi, d cn c nhiu ngi cu mong ti
li thnh thong lm speaker
1
([1]) khng tin khong
hu cho h, ti a n xin v vn! n c lnh o Hi
Vn Ngh lc y chp nhn ngay lp tc...

Cuc phiu lu vn ngh ko di ny, xt cho cng
chnh ti ti chn con ng sai lm. Ti chn ci
nghip ng l ly ci tm lm gc hn ai ht th li phi
ly ci u, ly ci...d dy v ci ch ng di mt tri
lm mc ch v phng tin tn ti.

Mi ca quy sng, lm vn ngh bng tim u
l cng cc, chuc thm su mun cho mnh v gy kh chu
cho ngi ng thi.

Ti quyt tm gi t v kh!

Trnh xa mi cuc bon chen trn u trng vn ngh vi
nim tin vng chc ti s c nhng ngy m trong tm hn
khi tr thnh mt ng gi bnh thng, khng ham h bt c
th g, nm ch ci cht s a mnh vo qun lng.
Y nh con si ca Vigny gmir, crier, pleurer est
galement lche m ti b m nh v lun vn vo s
phn mnh ngay t thu thiu thi.

1
Ngi pht ngn. ting Anh.

Th nhng...

248

14.
KHNG TH CHT... TRONG
IM LNG

Tp hi k ny, ti bt u v mong sm kt thc
trong vng 10 nm tr li! Ai ng ci hy vng cui cng
khng thnh hin thc.

Tng rng tui 60, v hu, thot mi th sinh hot, mi
s xm xoi ca mi t chc thuc ci ng cng sn ng
nguyn ra kia, ti s thnh thi, ng ca, vit bn th ti
ca mnh vi lch s. No ng, ci hn n c nhng nhng,
c eo ui, ko chn ti li...n ni, lm lc tng nh
nh b cuc. Ti khi ti tip tc cm bt vit nhng dng
sp ti y, tnh ra ...13 nm.

13 nm sng st qua bao vt i sao di ca cuc sng
khn nn do ci ng gi l cng sn to ra, xa b, bp,
git cht mi ch mun sng, mun suy ngh v lm vic
khng theo ci khun do n nho nn bng c thin la a
vng nhng ch trng chnh sch v lun! Ti lm sao c th
t do khi b ci chnh sch gi-lng-tin ca nh th ph
th tng T Hu lm cho ng lng hu cm ci ca mnh
b cp dn cp mn mi ngy, mi thng, mi nm, cho ti
khi n ch cn gi tr tng trng hn l gi tr ca ng tin
nui sng con ngi.

Cy n piano Ch Ln, dn my Teac, chic PC c tng,
ri n c a ht, sch nhc... c t t theo nhau v vi cc
nh giu mi ni qua tay cc con phe, d ti khng can
m trc tip lm ci vic bn vn ha.

Thiu thn ln ny khng n ni nh thi cn lm lnh
ng H vi tem phiu H Ni, nhng cay ng nhc nh th
gp ngn ln, nht l sng trong mt thnh ph nh Si Gn
nhng ngy u i mi, nhng ngy m ngi ta khng
t th on no lm giu theo li ku gi chnh thc ca
ng Mi! Mi s tng tn lng tm, mi s hy dit gi
tr con ngi, mi s v vt, cp bc, bun lu, im...
u pht trin theo cp s nhn!

Ti phi lm g y c hai ba n, tr tin in, tin
nc, tin nh vi ng lng hu nh nhoi m ng Nh
Nc chi ra ri li thu hi?

Khc vi cc ng i t lm trt t bn xe, bn nc...ch
chn, bm v xe p, ti cn c mt s anh em c thi cng
phe ti, nay cn st li (cui nhng nm 1980) ng vin
hy tip tc cng hin, tip tc u tranh! Chao i, ti

249
nh con h gy nanh, gy vut, lm sao c th ct ln mt
ting gm? Nht l h gi, b nht trong chung. Tuy nhin
nhn thy cnh gia nh, bn b ng ngu nh ti, nghe mt
bc s gi bn ti v hu than th: Nhn thy bt ph m
thm, ti bng tnh ng. Quyt khng th tip tc i theo con
ng ca cc ng bn v hu khn kh ni trn c.

Phi sng! Ti phi sng.

V c sng ti mi c th lm nhn chng cho ci thi i...
u cng nht trong lch s nc ti, chng t bn, chng
cng sn, chng ra ng ra khoai, chng phi, chng tri, chng
lun, chng l, chng lut, chng php, thm ch chng cha
m, anh em, h hng, lng xm g ht! Tt c u l TIN,
TIN v...TIN, d l ci ng tin in thoi mi, pht t do,
xi th ca, gim gi tng ngy, nhng mt ngi bnh
thng khng th khng c n.

Vy l, mc d h qu t, h vn nh b buc
tip tc chy quanh lm vi tr xic h, chng cn my t
khch: Ti nhn lm...bo!

Ba nm lm bo n (thm) lng hp ng v hng tun
c ng hn mt trang chuyn mc Chuyn L Vn Ho
Ngh Thut Th Gii, ti nh ngi bt khng cn b cong
m tip tc lai rai vit nt nhng trang hi k b b d vi s
ng h ca V Tut Vit, nguyn ph ban Tuyn Hun, ngi
tng c cng quan im vi ti trong nhiu vn , nay nm
chc tng bin tp t Si Gn Gii Phng kim i biu Quc
Hi. Ti li nui hy vng s nh ng c lng tm mt
s ngi nh Tut Vit v... trn Tut Vit, nhng ngi m
ti tin h c suy ngh ng, thm ch sng sut hn ti, nhng
h cha mun ng sm v cht v ci...ng qu sm! H
ang tch ly ni lc c th lm c ci g to tt
hn l cc bi bo cng kch nhng ru ria ca vn ha th
trng nh ti. V qu th, t mt tng Trn , khi lm
trng ban Tuyn Hun Trung ng ngy no cn i rao
ging ci hay ci p ca mt tn cht tit no Thanh
Ha nghe li ng tp hp nng dn thnh lp hp tc x cao
cp theo bin ch i i, tiu on, y nh mt n v chin
u, cho n mt Trn tr thnh k th mt mt mt cn
ca ci ng h lu v tn bo nht th gii ny, anh phi
tri bao trn tr, t dy v, phi u tranh vi cht gio iu
trong chnh anh cc nhc gp ngn ln ngi khc c
quyt nh cui cng: ng v pha nhn dn, ln n nhng
k bao nm cng anh ngi cc cng v lnh o cao nht
ca ci ng ti li ny.

Chnh Trn , ngi ng ch, ng hng Thi Bnh v
ng...ngu ca ti, trn cng v trng ban Vn Ha T
Tng, ln cui vo Si Gn gp anh em vn ngh ti 81 Trn
Quc Tho bun ru bo cho ti bit tng b th Nguyn
Vn Linh b ca chy ly ngi ri! Ngh quyt v vn ha
vn ngh do anh tho ra chc khng th c thng qua, cn

250
anh th chc chn... lnh v ci tr mun ci tri cho vn
ngh!
Chao i! Th l mi m mu d tr xic h ca ti mt
ln na li b chn ng. Tuy nhin, c Tut Vit gp , ti
s khoanh vng vo th cng vic khng ai c th bt li bng
cch lm lt mi ci tiu cc trong sinh hot vn ha vn
ngh ca ch do chnh bo ch ch ng ti, km theo
vi cu bnh lun ngn gn.

Th l ti nghim nhin c th ca mang gng Ty
cho Ta soi! K cho anh no c tt git mnh! Ti trnh hn
nhng g dnh dng ti nn vn ho hin hnh trong nc vi
ch tm khng ng n bt c ci g, d hay, d d ang
din ra xung quanh. Ti vi u vo ng ti liu nc ngoi
mi nht a ln bo u n hng tun...mi chuyn mt
dy, v vn ha, n cp, ma ty, git ngi, tnh, t, t t...c
y nh nhng chuyn y ch xy ra cc nc t bn giy
cht thi! Cn ta, di s lnh o sng sut ca ng,
c hay khng th...ti khng bit! Bi no cng c nh
photocopy hoc ct hn t cc t Paris Match, News Week, Le
Figaro... m ti lu gi lm bng khi cn thit.

Di nhng bt danh Knh Vin Vng, Hi Anh T.H.
L.A... , ti c trn 500 bi bo thng tin chuyn l ca i
sng vn ngh, ca nhng siu sao, nhng ngh s triu triu
ph m... thc s, theo ti, chng c g nhiu t bo trong
nc phi tung h vn tu, phi tng bc tn my xanh! S
tht v ci cht ca Jim Morrison, Kurt Cobain, Freddy
Mercury...v cc gii thng, t Nobel n Goncourt, t
Oscar n Cannes vi mi mt tri ca n c bo ch
nc ngoi vch trn, ti u c gng cp nht mong cnh
tnh cc nh vn ngh trong nc ang ri vo vt xe ca
nc ngoi m khng bit. Ti sao chp tt c li l qu hay,
qu ng ca nhng nhn vt m c th gii phi knh n nh
A.Malraux, Jack Lang, Jean dOmerson, Jacques Juilliard...
trn cc bo lm bng, v c ngi cho l ti nhn danh
h m bung ra nhng cu ln mt dy i.

Ti ng vai anh cnh st giao thng ng trc mt giao
l ct ln nhng ting ci khi di, khi ngn, nhng khng can
thip vo bt c phng tin giao thng no d i sai i ng
cng... thy k!

Cng i sai ng, chng my cng... chng cht!

C nh th, da vo bo ch nc ngoi, ti ch bin thnh
cc bi ca ring mnh vch trn nhng g m cc ng bo
b (b bo) ang phng ln tn tri l bn Ty ang ln n
rn rn y! ng le bp nhn dn b bng bt thng tin m
mun vit g th vit! Nhng thng tin ngc chiu ca ti
c nhiu ngi c ngoi ng bt chc. V t nhng nm
1990, th vin vn ha Php, ni duy nht c tng i y
bo ch nc ngoi c cp nht hng tun, tr thnh
ni...kim sng cho kh nhiu ngi n ly thng tin v mi

251
mt ri photocopy dch hoc phng dch ng bo kim tin!
H lm n khm kh d dng hn ti v ch ly ton b mt
bi bo no v chnh tr, v x hi, v khoa hc, k thut v
dch n nguyn si l xong. Cn ti, phi c c chc t mi c
c ci m ti c giao nhim v vit. Cho nn, nhiu nh
dch bo chng cn...ni lo cng...n tin, cng c xe
Dream, xe Cp...cn ti, trn con ng lm bo bt t d
sut 3 nm ch khi lo i sng vt cht ch khng th giu,
v ti ch ly lm bo l ci c cp nht mi thng tin m
nh nc khng mun cho bit.

Cng chnh t nhng nm lm bo ny, mi tin tc v s
sp ca ton b h thng x hi ch ngha ng u, v s
thc tnh ca gii tr thc, ca mt s nhn vt lnh o cc
ng cng sn, v c bit, nim tin v ngy tn ca ch ngha
cng sn trong ti c cng c hn bao gi ht. C th ni
ti thm thng tin t th gii bn ngoi cn hn ngi nghin
x ke ma ty! Lnh c tin nhun bt l lp tc ti i thnh
ngun thng tin mua cc t Le Figaro, Paris Match, Times,
VSD, Le Nouvel Obs ... cng ngy cng c nhiu trn th
trng. Ti dng cc khon nhun bt, tin thng (mt ln
ti c gii nht v bo ch ca Hi Nhc S) va nui ti,
nui con. V th t tc. Cn li l dng m n rn n ngha
l dng tin vit bo mua bo!

T ra lm bo sng hn lm nhc gp nhiu ln, nht l
lm bo trong c ch th trng. Chng bit nh hng x
hi ch ngha ch no ch r rng lp tr ngy nay rt b...
bo! Trong nhng cuc giao ban hng tun m ti c d, t
th k to son n cc phng vin mi tt nghip i hc
bo ch u tm mi c hi ma mai, ni khy, nho bng
chng t mt ai, t chnh sch xy nh tnh thng n
chuyn i ca tng b th sang Tu! C ch tuyn b hn:
Chng bi bo no ng c li l s tht 50%! Thm ch
c ch i ly ti liu v b b tuyn b: Chng di g m vit
ln s tht m ti c trong tay! Quc Khi
1
([1]), mt tay
vit kh, c ti, bo mm bo ming nht ni thng: Ch
khi no ng khng dnh vo s tht na th s tht mi
c l s tht. ng vy, s tht c xp thay mt ng
i mi bi phi Fax ra H Ni, khi xp i hp nh Trng, nh
, xp duyt trc khi ln khun th...s tht vn l s
tht theo xp!

Ni trng ra, nhng ngi lm bo tr chng cn tin
mnh s c vit s tht khi cm ci th nh bo i vo mi
lnh vc ca i sng tm t liu cho bi vit. H bit r
nhng v ng tri nh v bn chy hng ngn ngi nh
trc lnh nh ch bn nh ca trung ng, cho n thnh
vic ri. H qu r nhng v cp trng trn qua tch
thu, bin nh my cng thnh nh my t, nhng i gia
Tng Minh Phng, Lin Khui Thn, Robert Hi vv v sao
mt thi l bt kh xm phm cho n khi nhng nht bc

1
Tn thay i.

252
Minh Phng Epco, Tamexco b v. H tng n nhu vi cc
ngi sau ny b nhng d chi b phi ng trc vnh
mng nga lnh n t hnh hoc chung thn. H tng nhn
cc phong b ng nhng s tin khng l ca cc c s kinh
doanh tro tr, nh xin qung co v vit bi qung co cho
nhng in hnh m h bit trc ri y khng b ra to
th cng c cho chm xung. Khng t ngi trong bn h
tr thnh giu c rt nhanh nh mnh kho lm xng-ta vi
nhng cng ty, nh my vi phm lut chi vi cc anh, cc
ch ch lut nh nc th h phm di di.

Vi ti, cc nh bo tr t ra knh trng mt cch phi o,
nhng cng khng t ngi khuyn ti nn... ngh cho kho,
thi ca xp ht ri!

T ra lp tr tinh ranh hn ti nhiu. N nh hi trc ai
s c, s thua trong cuc chy ua vo chc tng bin tp,
gim c s, th trng, b trng, thm ch bit trc nhn
s B Chnh Tr, Trung ng ln i Hi ng sp ti s ra
sao?

V qu l nh th. Sau i Hi ng ln th 8, mt lc
lng na tr na gi, vi nhng ci tn m ti chng nghe
thy bao gi, k c ng tng bin tp mi nhanh chng c
t vo nhng ci gh quan trng... Mt bui ang vi u
vo ng bo Php va ti, ti bng nhn c in ca c
ph trch hnh chnh: T tun sau bc khng phi n hp
na, t nay bc c gi bi v to son nh mi cng tc vin
bnh thng! Ph cp hng thng ca bc t nay s khng c
na!

Ti ch i tin ny nhng khng ng n n mt cch
n gin v nhanh chng n th! Ti li ni t i vi ti 5
pht: Ai bo khng bit thn, bit phn c c m n xi, c
kim ming n trong sch lm g. V ti li kt lun: Thng
hn th sut i b phn... Hn!

Ch cn cch vt b vnh vin mi l thuc vo ming cm
manh o c m tn ti th may ra...

Vi quyt tm ri b vnh vin ci t Si Gn, ti thu xp
hnh trang nh tnh v ngi nh nh ca v ti xm Thanh
Hi, Vnh Hi, Nha Trang vi hy vng c sng nhng ngy
cui i, hnh phc trong qun lng, k c qun lng bn
thn, qun lng tt c nhng g tng l ng gp cho t
nc, cho dn tc nh nhiu v v hu thng tuyn b vt
vt. Ti s dng thi gian cn li hon thnh nt li th
ti v sao ti tht bi, tht bi thm hi, tri tim y
thng tch.

Va v ti ci xm ngho m ti tng s c sng cuc
i n s vi hai ba cm rau vit hi k, ti li ri vo
mt hon cnh au kh, ng cay ti mc chng mt pht
no cn hng khi, thm ch cn hi sc ngi vo bn vit.

253
Ti, mt cn b gi v hu, khng ng vn ln lng v v
ti, mt c gio cp 2 phi b dy v qu i ng ngha
en ca ch i v st rt n mc c thai l...sy, ang
sng nh ci kit sch bo bng g ven quc l tng
nui hai m con th cn lc th trng nh hng x hi ch
ngha ... cun sch!

m rng con ng, ngi ta p b khng thng
tic ni cm ca m con c gio, khng mt xu n b, v l
ng l ca Nh Nc, t ai l ca ton dn! Ch ring ci
chuyn m ng thay i bao s phn. Mt bc nng dn
bng c nh lu, xe Dream. Mt anh gim c tr bng c
hng trm cy vng do nm c con ng s m nn mua
t th canh t khi mt mt vung ch vi ngn ng (lng
ti thiu lc ny l 245 ngn) ln ti bc triu. Giu n v k
chnh l nhng k thay mt nh nc cum tin n b cho
dn c t b gii to. Bao nhiu triu, my trm cy, u c
s tho thun chia chc gia ngi h h cm tin i n b
vi ngi c n b nc mt chy dng...

Kh cc v sut ngy ng bn hng bn l ng phi
nng, chy ma v lun b pht, b ui, v con ng nh b
trc kia nay m thnh ng ln hai chiu, nh mt tin
mc ln san st, v ti nh cm c vi li sut ct c
vn ra mt tin. Tng phen ny s pht ln nui
chng con, ai ng...quy lut cnh tranh git cht ht nhng
ngi chn ch ht bt, cn cc ca hng ln, vn ling nhiu
hn, trang hong p hn v cc ca hng treo u d bn
tht ch (hng bn ch l ci c kinh doanh tri php, trn
thu) th... tn ti phy phy. Nhng ngi lm n ng n
dn dn ph sn, nht l nhng ngi i vay nng li lm
vn kinh doanh th thu khng tr li, ng thu, v cc
th l ph m nh nc ln nh nc b c th ngh ra.

Nhng c nh ti tp khng tng tng ni o o
n, vi dp mi o tng cn st li trong ti. Sau mt nm
tr thnh ng , nu bp, git gi, a n con i hc, gip
v bn hng, tri tim ti c lc gn nh ht cm xc. Lng t
ho ca ng vn ngh s cch mng mt sch trc thc t
ph phng ca nn kinh t...th trng hn lon, m bo ch
phng ty gi l capitalisme sauvage - t bn hoang d!

Rt cuc, chng ti phi u hng, sang li ca hng sau
khi bn cn nh nh trong lng thnh phng, trc thuc
thnh ph, thanh ton mi khon n nn v li tch t trn
hai nm. Bn bn tay trng, chng ti thu mt cn nh di
chn ni Sn thnh ph bin nhng li nm tt trn ni!

kim hai ba n, v ti chuyn sang ngh bn bnh m
ba t u ng! Nhng ng ng c cng phi hp
php ho xe bnh m bng ci k bn my t bo lm... v! V
thc l nc ci: chnh ci ngh ny tm n nh cuc sng
ca ba nhn mng. N phn nh r nt s phn ho x hi
giu ngho, s bt cng trong thu nhp ca mt x hi chng

254
ra ci ging g. Ngi bn bnh m, bnh canh, bn b... thu
nhp gp 2, 3 ln bn sch bo v gp 6 ln lng mt bc s,
k s mi ra trng! Vt v, hn km mt t nhng nu mi
thng hai v chng thu nhp c hai triu ng (150 la
tnh theo thi gi) th mi s lt vt ca cuc i hin ti khi
phi lo, tr trng hp m au, tai nn, cht chc!

V phi... qun i qu kh! Cng khng c ngh ti
tng lai, v ch cn ngi ta cm bn bnh m u ng
hoc...khng nhp bt m na th lp tc tai ho khn lng
s xung u hng lot gia nh sng nay, cht mai nh
gia nh ti. Thi, c cho nc cun theo dng, mc cho s
phn y a ti u hay .

V... khng phi ch lu...

Trong khi dn dp nh ca, ti b ng gy c xng i!
Tai nn xy ra tui 71 bt ti nm ti ch 12 thng, tr thnh
gnh nng cho v con. Bnh vin b bt xong l tr ngay bnh
nhn v nh ch bnh phc, v bo him y t khng chu trch
nhim cc tai nn do bo him nhn th lo, nhng vi my
ng gi sp xung l th c quan bo him ca ng chng di
m k hp ng!

Th l mt khon tin ln na li phi chi cho ci tai nn
tri i. Ly u ra?

Lc ny, ti gn nh tuyt vng v ch ngh n ci cht
th mt ngun an i ln vc ti dy. Bn b t thu xa xa,
ng ng, ng kho, thm ch c nhng ngi ti rt t giao
dch, nghe tin ti b ng inh ti ging trong mt hon
cnh v cng gay go ti tp gi th, gi in, gi tin n
tn nh hi thm ng vin, t lng yu mn, ngng m v
khuyn ti: Phi sng! Sng thy cuc i vn cn nhiu l
do sng. Ci xu khng th c mi mi ng tr c. T
Hi u c b hon ton qun lng? Chng c l chnh gia
lc b tai nn ny, ng ch tch Nc k tng hun chng
lao ng hng nht y thi...
Cha bao gi ti nhiu nc mt nh th.

Ch cn mt cu ni qua in thoi, mt l th, mt mng
a gi tin, mt gi qu, l ti khng nn ni xc ng m
khc nc n. C nhng ting khc v ti thn trch phn ti
sao n ni phi sng ng cay, nghit ng n th. Nhng
cng c nhng ting khc hi hn v mnh khng nh gi
ht lng tt ca con ngi, nhn i, nhn ngi qu en
bc. c bit l khi c ai nhc n ci mt v ci c
ca ti, m theo h ci c c nhiu ngi nm m cng
chng thy.

l nhng ci c hin nhin: c bn b ng ng,
ng i, ng nghip yu thng cho n cui i. c
nhiu k ght mnh nh nc i nhng vn c nut b
hn lm ngt cao mnh... nhng khi c li cho h! c gia

255
nh v p, con khn, khng b cc bi kch cu x ni b
lm kh. c nhiu nht l c xa lnh mi cnh tranh, t
him, c vt b mi b buc v sinh hot, v t chc, v
trch nhim... c ngi vit c my trm trang hi k,
sm hi nhng g mnh phi sng hn sut 70 nm u
thai nhm th k...

V, thng v, thng con, bit n bn b, ti chng i
nng g lt ti bn, tip tc vit... Nhng khi c li nhng g
vit d dang cch y hai nm, ti bng thy ti vn cn
hn trong khi vit!

Hn v cha dm ni ht nhng g v ang p trong
lng. Ti cn e ngi khi phi ni ln nhng s vic, nhng tn
tui, nhng sai lm cht ngi m th phm chnh l nhng
k mt thi ti tn th, nhm mt i theo. V hn, ti vn
cn s!

S, v lo cho bn thn, nu bn tho chng may lt vo tay
mt k c hi no . S v khng mun v con gp nn v
chng, s v ngp trc nhng n nh ph u i vi cc
tn tui nh H S Phu, Dng Thu Hng, v hng lot cc
tn tui dm vit, dm ni nhng g h cng ngh nh ti, m
ti th khng dm. S v s cht di bn tay k cm quyn
trong mt x hi v lut php. Chng khng h ngn ngi
dng mi th on kt ti vo ti phn ng tt nhin,
phn ng i vi chng.

Tm li, Hi K Ca Mt Thng Hn thiu hn ci ng
c, nu n khng c tng kt t mt ngi ... ht hn!
Ni cch khc: nu n khng lun ti, kt ti ch danh th
phm, khng ch ra c nguyn nhn ca mi nguyn nhn
bin mt con ngi nh mi ngi thnh mt Thng Hn
cho n cui i... th tp hi k ny ch ng vt vo xt rc!

V th mi c thm chng v thanh vi tiu : TI
HT HN.


256
15.
TI HT HN

Vy l cui cng ti sng lay lt c ti hm nay,
ngy 1 thng 6 nm 2002!

Sau bao ni au v tinh thn v th xc, ti nh c tip
thm ngun sinh lc mi nh hai nm chng nng vo Nam
ra Bc xin c cha bnh vt tuyn khng kt qu.
Cng nh hai nm ny, ti thc mc s th mi thc t x
hi trn c nc, c dp gp li bn b, ng ch, ng ng c,
cc tng v hu, cc i t sa xe, bn nc u ng... Ti
ngp mnh trong ci x hi mi ngi khng ch chen ln
x y nhau nh thi k xp hng c ngy, ginh git cp
bc, thm ch tiu dit nhau lm giu.

i u cng gp nhng ng ch mi thc t l nhng
ngi cng sn mi, nhng tng (cp) mi, nhng k
cm cn ny mc x hi t x cho n trung ng ang h
nhau tranh th cp t ca dn xy nh, xy khch sn, lm
sn golf tch ly ca ci cho nhiu i con chu. Chuyn
cc quan chc c ti khon nhiu triu la nc ngoi
khng cn l chuyn l. Mt s trng trn hn, cho con chu
ngang nhin lm ch c hng lot khch sn, cng ty, trung
tm vui chi gii tr...

Ti hm nay, gia nm 2002, cc chng ngi ta ch
mi a ra nh sng hai v u vin trung ng ng dnh lu
ti mt v Mafia tp riu - Nm Cam.

Cn li l c mt h thng t trn xung di ang ngang
nhin cp tt c nhng g c th cp, trc khi ch ngha
t bn ch thc thay th ci ch ngha t bn hoang d.

Bo ch nhng nm gn y d b bt ming bi lut
trng pht cc ti lm l b mt quc gia, vn bit da vo
k h cc cuc ch mo tranh n tung ra nhiu tin git gn
cht cha cc c tng s lng pht hnh, kim thm tin.

Mt s cy bt nghip d nhng c uy tn tng l... t
s, l b my ng lnh o ng thi, nay v hu, cng
chng chu ngi yn trc s kim chc qu (hn mnh
nhiu qu!) cng mnh dn vch ra nhng s tht do c ch
nguyn nhn ca mi nguyn nhn dn n tnh
trng v lut php, chng ai chu ai, trn bo di khng
nghe. C lm nh ng b ci c ch (ai n ra nh?) lm
h hng ng vin ch bn cht ca ng l trong sng tuyt
vi, v dn v nc ht mc!


257
Vy th phi gp rt ci t c ch bng cchgii tn y
ban ny, thnh lp tng cc kia, sp nhp hai c quan thnh
mt, chia mt c quan thnh hai, t tn mi cho c quan c,
hon i v tr ca cc xp... C nh l c th sa cha mt
ngi nh dt nt sp sp bng cch... khing c phng
ny t sang phng khc, bt li nhiu ca nh, thay th
chng bng mt ca to gi l ci cch hnh chnh.

Ngi dn chng cn mt t ti lng tin vo bt c tr ma
gio no m chnh ph b, chnh ph ln, chnh ph gn,
chnh ph xa a ra na. H nhn vo ngi nh to tng ca
ng ch tch x, phng, ca ch cng an khu vc, b thm
phn, ng chnh n, bc hi quan, ch qun l th trng, k
c cc v i biu ca dn cc c quan lp php va
bng va thi ci m kt lun: Tt c u di tr!

n cp, hi l, bao che, d cho nhau tng gim c
ngn hng ly tin ngn hng, gim c xut nhp khu mc
ngoc vi quan u tnh... i bun lu; gim c cng an bo
k cho bng nhm mafia, sng bc, im...

Nhng v b ny s d ni phnh ln l do b ngi
dn chi bi nhiu qu nn bo ch phi lao vo cuc, phanh
phui nhng b mt qu l liu m khng s b ng ca,
nh bn.

Lut php cng nh lng phi lm vi c p nh vo
mt phn ni ca tng bng chm ang e do lm sp c
h thng chnh quyn v sn gi hiu!

Ngay khi ti vit nhng dng ny, bo Php Lut
TP.HCM a tin hai ng Trn Mai Hnh, tng gim c i
TNVN, ph ban vn ho t tng, ph ch tch Hi Nh
Bo (lo), v...Ct Quc Huy, th trng b Cng An
c chn b bt! C hai u l u vin trung ng nn ci
B (khng du nng) Chnh Tr ca chng chn mi mi tm
c hai tn sn sng nhn ti theo cch L Lai liu mnh cu
cha, sau li ha hn s sm c th ra, ti sn c bo
m vn ton l ci chc!

Qu nhin ch mt nm sau, chnh ti nhn thy Trn
Mai Hnh trong mt nh hng sang trng nhn dp i hp i
Hi Nhc S ti H Ni, mc du to n ca ng tuyn pht
3, 4 nm t giam g y! Chuyn nhng tn ti phm ang
chu n t vn i n nhu nhy m, ln xe xung nga, em
t theo sau c n khng ch dnh cho nhng b gi, nhn
dn bit c. Nhng tn ti phm trc tip nhng do nm c
ty cc ng to cng u c hng c n kiu ny.

Ngay cnh nh ti lc Si Gn, c mt tay ngi Tu tn
Triu Bnh Thit, trm bun lu dm qut vo mt my
ch cng an n kim tra hnh chnh: Khng bit tao l ai
? Tao l... b Mai Ch Th y! Bt tao l c nc Vit Nam

258
ny s xp y! Hn dm mnh ming nh th l do
trong tay hn c hng lot tm nh, bng video quay ln cc
cu trong nhng cuc hnh lc do hn t chc. Hn ri cng
b ra to, cng b x t, nhng ti vn gp hn hng ngy
trong building 23 Gia Long cho ti khi hn vn com l ln
my bay i Hng Kng!

Ci thi mt mnh H Vit Thng
1
([1]) ng ra nhn ht
mi ti li trong Ci Cch Rung t ngy nay c din li
trng trn v...ngu xun. y vy m ngi ta vn khng
ngng h khu hiu Noi gng H Ch Tch v i! C
nh th h mun ni ng H cn lu manh gp ngn ln
chng tao. Cn lu mi hc ht t tng, o c ca
Ngi!

K ra ci ng H ny cng... ti!

Tn, tui, ngy sinh, thng , ngy cht, thnh tch kch
mnh, trnh hc vn, t tng, gia nh, v, con, b bch...
chng ci g l tht c. Cng nh ci tn Trn Dn Tin no
vit v ng nh mt nh i s t o c him c b

1
H Vit Thng trong ci cch rung t (1953-1956) min Bc Vit
Nam gi chc u vin thng trc U Ban Ci Cch Rung t Trung
ng m ch tch u ban l Trng Chinh, ph ch tch l Hong Quc
Vit. Theo li n, ngi v khng chnh thc cui cng ca tng b th
L Dun l con gi H Vit Thng.
phanh phui ra chnh l...ng, nn ti x tot ci o c
ca ng i t kh sm. C iu, ti khng ln n ng ta v
chuyn lin quan n n b. ng ta cng l con ngi, cng
c quyn ly v con, thm ch ba bn v nh ng L Dun,
cng c quyn b bch nh ng Mitterand, ng Clinton ch!
Ci ti ca ng l do bn gi l cng sn an nam phong kin
c tnh dng ng ta ln thnh thnh sng (v thnh cht)
la bp ci dn tc a s l nng dn tht hc, u c cn
m mui v thnh v thn. ng ta ch l mt nh cch mng
chnh hiu cung tn vi ch ngha Mc-L m thi.

Th nhng, nhng nm cui th k 20, ti git mnh mi
khi hiu thm v ng qua nhng t liu, hnh nh, vn bn, di
co ca nhng nhn chng sng, nhng chng c rnh rnh
c lu tr trong cc vn kh cng sn..., mi dn dn b
hn c ci hnh nh H Ch Tt ra khi u mnh, mi thy
Cng ca ng ta ton l Ti!

Khng c ng H, khng c ci ng ny th u n ni
c dn tc ti b chin tranh tn ph, anh em, h hng u n
ni chia la, chm git ln nhau, u n ni thua xa nhng
nc cng thuc a nh nc ti n c th k v mi mt.

Vy m r b nhng nhn thc sai lm, chu nhn l mnh
lc li, kin quyt gi t ci ch ngha nng mi xc cht y
i, sao n kh khn, vt v n th! Nhng ln ra H Ni, n
thm mt s bn b ng trang la, ti cng thy c l chng

259
ti u ngu ngc n tn cui i v hn n khi xung l!
Nhng tng t nh ng dp Bc, hun chng ngc,
c tng mi th danh hiu vinh quang... (o) u chung
mt tm trng nh ti: Cc lm c xi.

Quyn lc ngy nay khc xa. Trc kia bn hm
quyn ch l nhng k hm c oai, c vnh vang ng
trn thin h, ch ngy nay quyn lc c b mt thc dng
thy r. C ng trc cng nh nhng k ang nm quyn
hin hnh th thy: C quyn lc l c tt c. Nh lu, xe hi
i mi, v p, con khn, hoc khng khn th cng... u
du hc M, Anh, Php, c ht.

Ti hi mt bn c ht thi: Tin u m my xy ci
nh c t ng th? Hn ci kh kh: ... ... Th Nh
Nc cho my trm mt t, bn i mt na, 10 cy mt
mt l tha xy nh v mua sm tin nghi sinh hot! Chnh
sch chung, tiu chun quy nh c y m! Ra th! Anh bn
ti l ngi c lc nm quyn, by gi c n em khng
qun n c chiu c theo chnh sch. Th ra Vit Nam khng
c c nhn n cp, n cp m ch c n cp, n cp tp th,
n cp n cp theo bng ng qua cch phn phi ca ci
chim c. C ti thnh cng chng truy ra ni ngun gc
ti sn m bn i lm vic, vi lng b trng, mt ngi
cng chng xy ni cn nh ng gi hng nhiu ngn ln
thng lng ca anh ta! Ngha l c chnh sch cho s n cp
v n cp cng khai v... c t chc.
Nhng thng b ra to chng qua l do lng tham v y,
giu cho bn thn, cho v con, chu, cht... cn mun giu
cho c b bch, ngi thn. Chng tiu xi nh nhng tn
khng m chng s ai chm ti mt si lng chn v k t
chng vo cc cng v t do n cp lun bo k cho chng
c ngi trn lut php!

Mt tng ny, mt gim n... dm vt qua ca s c trm
ngn la qua mt cuc nh bc trn... my bay (v
Tamexco). Mt n gim c dm chi 500 cy vng mua
ring cn nh cho mt ti t ci lng m mn m sau
nhng m... hp vi cc VIP Si Gn xong, c th quay
v hp ring vi tn ti t c! Tng gim c ngn hng
nh nc, cng an, ta n, thanh tra t x, phng n trung
ng u bt tay lm n vi cc mafia ln nh..., cp tin,
cp t, cp nh, bun lu, tch tr, bun bn ma tu.

Cc v b a ra xt x nh V Xun Trng, Phng Long
Tht, hoc nhng v c VIP c ln nht bo lnh nh Nguyn
Vn Mi Hai, Minh Phng, nu cc nc khc th tng
thng, th tng cng... i t.

Tri li ta cc v tng n nhu, chp nh, quay phim
chung v lm g g na th khng bit..., cc v tng cao
chng, dt chng i nc ny nc n vi cng v doanh
nhn s Mt, l ti nng lm n c hiu qu... th ti khi b

260
bo ch, nhn dn v chnh ni b cc v v mu thun nhau,
vch mt chng ra, a chng ra ta th cc v u... v can!

Lm sao h ming c v cc v mc quai vi nhng
ti khon khng l do bn lu manh c bo k ny chuyn
gim ra nc ngoi cho con chu cc v ang i du h di
hn lm ch? Chng th m khi ng ch t t V Xun
Trng ut c v b hy sinh, ngh s khai tut tun tut
cc v trn gn v trn cao na ch o hn ngi mt n
bt vng ra sao th Ta nhn lnh bt mm ngay lp tc
bng my pht n hnh hnh vi v v b mt!

Ngi ta c trng tro gip nhau h cnh an ton bng
cch thay i v tr cc qun c, thi hnh k lut bng cch
sang hoc ln chc v khc. Ngi ta cn long trng c
din vn cm n s cng hin ht mnh ca cc hc tr
xut sc ca H Ch Tch khi cc v tng phm ny c
thi gi chc. Thnh thong ngi ta cn mi my v xut
hin ngay hng gh u cc k hp nh trng, nh
nh cc v i cng thn cc v ngi... ngp v lm tr
ci cho thin h khi ngi ta qu bit con ci cc v ang lm
g, nh ca, lu i ln nh ca cc v u.
S d cc v mt vn...tr, trn vn...bng nh th v vn lo
cho l lau nhau n em tr ngi non d ngy nay thnh
trung ng u vin, thnh u vin B Chnh Tr, Ban B Th,
Tnh U... chui t ng tay o cc v ra.
Cng chnh t nhng v vua khng ngai ny m ny
sinh cc cuc u ni b, chia b kt phi nhn dn thy
c ci gi l ch ngha cng sn c th Vit Nam ang
bin thnh ch ngha lu manh chnh tr, lu manh kinh t
nh th no!

Li v ci lp k tc s nghip ca cc v khng nhng
tip tc pht huy truyn thng n tc, ni pht, v vt
khng ngng, tranh n, tranh chc m cn a truyn thng
v vang ca cc v ln mt tm cao mi khin b ra nhng
v n cp, n cp ng tri n ni cc v cng sn b
cng pht hong!

Cng thi gian ny bng xut hin nhng ti liu b cm,
nhng c th tm mua bt c tim photocopy no c v
chuyn tay nhau... Hng lot chuyn thm cung b s, hng
lot v vic b bng bt c l ra qua nhng cun Mi Ni
au Ca H Ch Tch
1
([2]), i thoi Nm 2000
2
([3]), Sm
Hi Chng bit nhng chuyn c ni n trong thc
h ra sao nhng t nht cu ni Chng ai chng ch ngha
cng sn hiu qu bng chnh ngi cng sn c bt u
c thc t chng minh.

1
Hi k ca Hong Tng, nguyn ch nhim bo Nhn Dn.
2
Tp bi vit ca hai gio s Trn Khu, Nguyn Th Thanh Xun.

261
D sao y cng l ln u sau hn 60 nm ch nghe
ng ta l nh cao tr tu, ng ta bch chin bch
thng... th hm nay mi c thy nhng dng ch ng
ta sai lm, ng ta khng tun theo li dn ca Bc H v
i, ng ta ang nh mt uy tn trong nhn dn!, ng
ta mt dn ch ngay trong ng trm trng... do chnh cc
ng cng sn c b pht ra.

Th ri... mt cuc o ln t tng mi trn ton th gii
cng nh Vit Nam n ra! Chng c mt ng no lnh
o! Chng c mt cng quc no p t! Chng c mt lnh
t, mt tp on chnh tr no pht c! Vy m hng triu con
ngi t tm cho mnh mt c tin, c t do tin v
khng tin, c t mnh tm thy ci Sai v ci ng, ci
Thin v ci c, c nm bt c qu kh, hin ti cng nh
tng lai, c ha mnh vo cuc sng c th gii ri mi
ngi t vn lng tm, t xoay chuyn nhn thc, tnh cm,
hnh ng. l S BNG N CA INTERNET! Tuy Vit
Nam ha nhp vo cuc cch mng khoa hc k thut ny
kh chm chp, nhng n li c pht trin vi tc chng
mt ti mc nh cm quyn khng kp i ph.

T nhng nm cui th k 20 th gii bit tn nhiu
ngi Vit Nam khng chu ci u lm n l. H l nhng
ngi i u trong s nghip u tranh ginh cc quyn t
do ti thiu ca con ngi, vch trn ci i phn ng ca
ch ngha cng sn b lch s chn vi. Cng chnh nh s
ln n mnh m ca th gii qua Internet m nhng con
ngi hn hn chng ti mt ci u, mt qu tim, mt l gan
ny thot cnh t mt gng nh thi Hong Minh Chnh,
V Th Hin...nhng nm 1960. Internet cung cp thm
cho nhn dn Vit Nam v c cho bn thn ti nhiu tn inh
ng vo c quan ti mc nt ca ch ngha cng sn
Vit Nam.

Ch ng tic, v ng xu h na, cho gii vn ngh
chng ti... qu hn, hn ngang dn Bc Triu Tin cht i
gn 3 triu ngi, khng ai dm ln ting.

ci nc cng sn cn ngc ngoi ny, trong gii vn
ngh ni ring, ngoi H S Phu, Bi Minh Quc, Trn Mnh
Ho, Dng Thu Hng, Tiu Dao Bo C, Bi Ngc Tn... l
nhng ngi cng khai vch trn mi ti c ca ch c
ti ng tr, i hi a ng, a nguyn cn th tt c u...im
nh thc. Khi t nc sch bng cng sn chc chn nhn
dn s ghi vo s sch nhng g h dm lm trong tinh
thn x thn v ngha c. Tic thay, tt c vn ch l nhng ci
x lng ca con nhm ch cha phi nhng mi tn nhm
thng hng tm m bn, l vch trn b mt tht ca bn lu
manh chp bu ang nhn danh ch ngha cng sn m
chnh chng cng chng tin cp chnh quyn ra sc v
vt ca ci, bn t bn bin cho ngoi bang, ph phn trn
xng mu, trn m hi, nc mt ca 80 triu dn.


262
Mt s ph ro ng k na cn phi nhc ti l gii ha s
tr. Chng ni chng rng h lm l ph bng ht nhng ci
p theo quy nh ca ng bng mi tr, mi xo thut
chng cn xin php ai. Ngha l h ng hong i vo ci
Kinh Thnh ch ngha hin thc x hi ch ngha ca cng
sn bng cch cho ra th tri cm thi trc nh sp t,
lp th, siu thc, kho thn... v g g na m ti khng
hiu bit tn dng hay phn i.

Tm li, hu ht vn nhn ngh s u trnh xa ci nhim
v u tranh chnh tr d a n ngi t nh H S Phu nn
tt c u bin thnh...s phu hn! Tt c chn thi im lng
ch thi. Nhng khng ph phc xung m sng tc nh
Trn Dn, L t, m...ng gc xung hin ti qun qu
kh v... th di ch i tng lai. Thi thng hn cht t,
mt s nh cng tt nc theo ma t thi ph phn, bt
bnh, chi bi qua vi cu th chm bim, vi ba chuyn tiu
lm hin i li ni gi bay nc danh tc gi. Ra ng u
gp thng hn l nh th !

Ring bn quan vn ngh, bn mi nhp ng, mi
c c cu vo cc cng v lnh o, mi c phong
cp, phong hm vn vt, c vo nh trng, nh , c
cp bng gio s, tin s ba xua th...khi ni. Bn ny vn
nh nhng con ch c ch qung cho my khc xng
tha, mt lng tng ca cng n ng khng bit ngng! Tt
c u nm trong mt m mu la bp nhn dn trong nc
v th gii rng...ng chng ti nay i mi, thnh phn
u t ca chng ti c hng vn c nhn tin s ch khng ch
c cng nng binh nh xa!

chun b cho cc chc v bo b ny, ch trong mt
m, c c chc ngn ngi ng dy bng tr thnh tin s!
Mt chu gi nh bo t do khi nhn c quyt nh l
tin s ca th tng mt vic liu mng cha tng c
trn th gii thn thng ni vi ti: My nm hc
Lin X vi lun n: Tnh dn tc trong cho tung Vit
Nam, chu c chng nhn tt nghip ph tin s. T khi
v nc ang chng bit lm g, chng c c quan no chu
nhn vo bin ch th bng nhn c quyt nh tr thnh...
c t! Chc cht v nghe chi mt! Hn th na, chnh cc
ng thy trong nc v nc ngoi, tr mt gio s Lin
X, cha ai c hc v cao nh chu, nghe tin ny chc h phi
ngc nhin lm...

Ti an i chu: Chu cn c tt nghip i hc vn khoa
trong nc, c tip tc nghin cu tung cho Vit Nam
...Lomonosov, v c cc gio s trong mt hi ng khoa
hc c ting cng nhn, d h ch thy c li cho... h hn l
cho chu, do nh nhng t liu nghe, nhn v bn lun n ca
chu m h mt cng sang tn Vit Nam nghin cu
ngh thut phng ng! Hn na chu c hc tht, nn
d trnh tin s...dm thi, cng vn cn hn c ngn
tin s bng dm m trnh th li... cc dm!

263
Sau ti k cho chu nghe chuyn nhng ngi m
chnh ti phi trc tip can thip h i hc nc ngoi,
nhng v khng kim u ra ci bng trung hc ph thng m
phi dng mo...khai danh d rng tht lc do chin
tranh hoc i tp kt qun khng mang theo, c ra i
trt lt, ng chnh sch! Nhng k may mn ny, khi i du
hc chng th no tip thu c bt c ci g cho ngh nghip
m ch tr thnh k quanh nm lang thang i kim bn l, ni
p xut, dy in tr may-xo... gi v cho gia nh i kh!
n khi v nc th chnh h li lm kh mi ngi bi cc
th kin thc ba lng nhng v tch s ca h! Khng t ng
tin s, ngh s nhn dn t trn tri ri xung y tr
thnh nhng nh lnh o, a ng ch li cho gii vn
hc ngh thut nc nh, c k cn lm n b trng, th
trng, ngh s v c c cu vo trung ng ng! C
hi nhng ngi lp ngoi tht tun c mt qu trnh
lm cng chc vn ngh, ai m chng bit h t u chui ra!
Ti li phi xin php khng k tn tht ca h ra y v tn
trng con ci h, k c v thng hi h na, v xt cho cng
a s trong bn h ch l nhng con ri gp may. H u c
ngh ti chuyn h s l s I, s 2 trong gii vn ngh Vit
Nam. H b nho nn, b n ln ...ngoi hng bi ci
c ch ny mun th, bi chnh sch ny mun th, d ...
bp tr con l nc ta u do cc nh hnh php v lp php,
t php c vn ho cao, lnh o, qun l! Khng loi tr
mu h b cc tin s tht nh ng Vn Chung,
Nguyn Chung T, ng Vn Ng, Lng nh Ca, V
Tng Xun...nh thi h gi mt i tng bng cch cho ra
i mt lot i tung cha h cm sng.

Loi gio s, tin s, ngh s nhn dn, ngh s u t, thi
im bt u th k mi cn nguy him hn ch n ko
theo mt lot quc nn khc. l bt u n r mt phong
tro bp bm, c nc ni di nhau v ni di chnh mnh
kim chc nh nhng hc v, nhng tc hiu chy c.

Hng l hng lc nhng ng gim c, tnh u, trung
ng u vin, i biu quc hi u c trnh tin s, thc s,
c nhn... m chng h c tn trong h s sinh vin, nghin
cu sinh bt c trng i hc no! Hu ht u l tin s,
thc s...Mc-Lnin, tt nghip ci trng ng do ng gio
s tin s tn Nguyn c Bnh, u vin b chnh tro lm...
gim c!

Mt s kh ng na tt nghip ti chc mn... lut
php... ca ng ngha l v lut l, ngoi tr lut B Chnh
Tr bo sao th lm vy! Chm dt ci thi c tnh l
thnh phn ct cn ba i i phi giu trnh hc vn
ca mnh, nht l do k th giai cp o to, bng mt thi
k c nc khai man trnh hc vn t thu bt u bc
vo cc trng chng minh cng trng...trng ngi ca
ng CS! Cu v: Nc ta c chuyn l i, Cha lp 10
gio s, Nc ta chuyn tht nh a, C nhn, tin s
d mua hn...bo ra i ci thi k la o lch s ny

264
c nhn dn pht trin thm mi khi c mt v gio s tin
s no xut hin trn Tivi m ai cng bit l hc lp 3 trng
lng, l dn ni ngng l thnh n bt kh sa, bng
nhiu cu ca dao h v thm thu m sau ny rt cn su tm
in li cho con, chu, cht, cht, cht thng thc v mt
thi n r nhng chuyn ba lng nhng cha tng thy m
nn vn ngh dn gian phn nh trung thc. Bn m binh
ny l nhng tn ti phm hnh s ln nht v nhiu mu m
chc qu nht.

Nhng quan vn, quan v ny m u cho giai on
chuyn nhanh, chuyn mnh sang t bn , bn nc cho
bt c k th no, lp ra cc bng nhm ti phm sch,
ming rao ging ch ngha Mc-L-H nhng ng lng v
vt ht ca ci, tin bc ca t nc. Nhng tn khng bit
chi mp, khng tun theo lut Omert
1
([4]) ca Mafia
u b th khng thng tic.

Nhng b gi ca t bn trong khi ch huy cp ca
git ngi vn ln ting h ho chng ci ny, chng ci

1
Omert (ting ) lut cm nn (im lng, khng c tit l b
mt), rt ph thng v rt c tn trng bi s thc hin nghim khc
t hnh cho k vi phm trong cc t chc Mafia, Ndrangheta, Camorra
cc a phng Sicily, Calabria v Campania.
khc, cn hn c Al Capone
2
([5])! Tuy chng to n no kt
ti c Al Capone v ti git ngi d git c trm nn
nhn, nhng t nht hn cn phi vo t v ti trn thu! Cn
Vit Nam th lut php c khoanh vng, thi hnh n
phm vi no th phi stop, nu khng mun mt gh, thm ch
mt mng! Khng t trng hp, khi thy mnh b bn ng,
nhiu tn mun khai ra ton b ng dy Mafia th b to bt
ming bng cch xp vo mt v n khc iu tra xt x
sau! Nhng chuyn c mt khng hai trn th gii ny,
th h con chu hy chu kh tm cc kho lu tr h s, nu
cn, nu cha b hu theo lnh trn, hoc bit c gia cc
dng ch trn bo ch, hay phn cng, phn mm ca cc h
thng my tnh cc c quan, nu chng cn, s thy.

Bo Tui Tr Ci s Xun 2000 tng kt rt kho v
mt nm lm n bt chnh ca bn t bn bng hnh
nh con tu neo mt bn b v nh, ang c sn sa,
nhng my khng chy, v han r, thu th on ang cy
vn, inh b loong, cc b phn my em i, hnh khch trn
boong, di hm... th chen chc kim mt ch th, b vo b
c ci g cn st li, thm ch cp bc ca nhau, nh
nhau n v u v mt ng la ri vi...Tt c u ch i

2
Alphonse Gabriel "Al" Capone (1899-1947), bit danh Mt So, mt
trm gng-xt M gc trong thi k c lut cm ru M vo hai
thp nin 1920, 1930.

265
pht nhy ra khi con tu m h c ha ho rng s a h
i tith gii x hi ch ngha hong kim.

Hng trm cy cu, hng chc cng trnh th k c
nc ngoi vin tr tr thnh ming bnh ngon chia nhau
p, nut... n mc trong mt thng tng kt c c ngn
t ng bay vo vo kt my ch t bn , nh nhng
v...trm trn cp trm trn thng, cn cc nh my do
chng lm ch l l th no i na th cng mc, c Nh
Nclo. My mc mua v khng dng c th em bn
ng nt. ng s, xe c, nh cao tng nghing, xp, l, ln
th... nhn dn lnh !

ai tm ra hoc dm b t th phm, v c...qu nhiu
th phm khng th x! M x th nh t u m nht cho
, d mi nm, c nhn dp ny, dp khc... li phi th
theo chnh sch khoan hng ca ng v Nh Nc c
ngn ng ch buc lng phi em ra x v khng th
khng x chn ngh mt trong ci gi l nh t y tin
nghi!

Trc nhng g ang din ra hng ngy, mt b my
truyn truyn khng l vi gn 80 i truyn hnh, pht
thanh, trn 600 t bo vn tip tc la bp nhn dn rng h
ang c sng trong mt x hi rt dn ch, rt cng bng,
rt vn minh...

Trong tnh hnh nh th, gii tr thc cng b phn ho n
thm hi. C th chia h ra lm 3 loi nh sau:

1) Loi c chn cao, c giao cho mt vi
chc v, danh v, t quyn hnh nhng kh nhiu... quyn li!
Vi anh c ng c cho dn bu vo c Quc Hi...
ra v dn ch, mi nm 4 ln hp ...lp nhng ci php
m ng son ra m c bn th ch l sa li cu c, chm
phy ch dm bn ngc!

Mt anh bn ti, mt ngh s chn chnh, khi c ng
chiu c c cu vo Quc Hi, t s m au thng xuyn
t chi ci vic mt thi gi v ch m cn mang ting
ngh gt, gii thiu mt n ng vin v danh di
quyn nhng thm... ting. Lp tc c ny thnh ca him
trong Quc Hi. Vi chc danh u vin ban vn ho x hi,
c c i chi khng mt tin khp tri Vit, tri Ty vi i
tai...ic c v ci ming cm nh hn! C mi ln c xut
hin trn ti vi l mt ln cc bn ng s phi nn ci v h
bit tng t u ra, trnh th no, tng tng tu vi ai...

Tr ny c din i din li khng bit chn mc du c
tri bit tng tng tong h l ai, u ra, mc du chnh tay c
tri gch tn, thm ch vit hn vo phiu bu hai ch tr
h to tng, nhng nhng ci tn c ng c vn c c
99%, 100%! Nhiu ng ngh, b ngh i din cho nhn dn
mt tnh m cha h bit ci tnh y bao gi, v sut i ch

266
lm vic v ng k h khu ... H Ni! Vy m c v no
dm t chi ming nh chung ? Ci s Hn cc v tr
ng ny c ng trch gp ngn ln ci hn ca ngi dn
bnh thng khng? c c cu ng ngha vi vic t
nay yn tr c t, nh lu, phn phi theo tiu chun Nh
Nc. Th l ci u khng cn m qu tim cng p khc
i! Khng t k, khi trng s lm quan cch mng u
nhanh chng tr thnh nhng con chut c nch y bng
trc khi nhy ra khi con tu sp m.

Ngay hm nay, 16-6-2002, khi ti ang vit nhng dng
ny, i truyn hnh mi a tin v mt ng tin s c tn
Bi T Long, vin trng mt vin khoa hc b truy t n chn
tin ngm cu ca cc nh khoa hc di quyn. Tun
trc l v a ra to mt tin s hiu trng mt trng
i Hc S Phm v ti n tin khi tuyn sinh v cp bng
khng cn thi c! Hng lot cc quan vn ha, quan vn
ngh quan bng, thm ch c quan thng binh, lit
s...ha nhau cu vo cc qu h tr ca Nh Nc, ly vin
tr ca nc ngoi n nhn mp m chng cn chi! Phi
chng khi tr lng cho mt bc s, mt thy gio mi ra
trng 15 la mi thng, mt ch tch phng, mt cng an
khu vc cha n 10 la l ngi ta bo ngm: Hy
xoay x m sng!

m mu sc vt ha con ngi c tin hnh rt c t
chc ca ci ng lnh o ton din ny, theo ti, l ti ln
th hai sau ti git ngi, v n tha ha nhiu th h bng l
tng khng c g qu hn...ng tin!

Chn l ny c tng kt thnh th, v... Quan nim
v n cp c chnh cc nh vn ha chia ng t thnh... 7
ngi: Ti n cp, Anh n cp, N n cp, Chng ta n cp,
Cc anh n cp, Chng n n cp v... Chng ai n cp... c!
Vi quan nim v n cp nh th nn chng ai chu trong
sch khi ngi ta m sn cho cc quan nhng cnh ca
vo ni y kt vng, kt la m ly bao nhiu cng u
c cch thanh ton hp l!

V thu cung Thng Long, v Mng T, v hm chui
Vn Thnh, cng Hp...v mi cng trnh gi l xy dng c
bn, nghin cu khoa hc vv... u tr thnh c hi ngn
vng cho bn quan ny xu x, chia chc. Bn tr thc hnh
tin chnh tr v hnh tin kinh t ny b ci mng li
khng l ca c ch th trng nh hng x hi ch ngha
rt sch n micrograme lng tm cui cng phi c ca nh
khoa hc, ngi thy, k s tm hn, lm Hippocrate
1

([6]), Hi Thng Ln ng
2
([7]).

1
Hippocrate (460 trc CN?), thy thuc ni danh thi C i, c
mnh danh cha ca y thut
2
Hi Thng Ln ng tc Ong Gi Li Hi Thng (1720-1791),
ngi Hi Dng, c coi nh ngi dng nn cho nn y hc dn tc.

267
2) Nhng c gi lng chng gm cc v ang c gi cho
khi ri vo ci by m quan hoc khng c iu kin
...h hng! Cc v ngm ming n bnh ngt, hoc t
nguyn n bnh...v, m cht qu kh, c kh kh gi ci l
tng mnh trt eo ui m nay b th thng, vng
th ti nh qun ht hin ti, v...t ru ng bng cch rung
i ngi ngm cc bng chng nhn 50, 60 nm tui ng, cc
hun chng, danh hiu loi nh Anh Hng, Nhn Dn,
u T...gii thng H Ch Minh, gii thng Nh
Nc...chng bit ngoi i c chuyn g ngoi ci mn hnh
tivi ca ng...Tuy nhin mi s tha ho, bin cht, xung cp
ca x hi, d cc c c ng kn cng khi thy n l bn
cht ch khng cn l hin tng th n cng c p ca,
vt tng a vo tn phng ng, tn u ging cc c mi
ngy, mi gi. Con chu cc c u c cc c ng yn trn
ng thnh tch...o. Chng sn sng theo ng, i mi t
cch i, cch ng, cch ngi, cch n mc, tc tai thi
thng, h rn, h i, h nch, cch n ni, xng h, n
cch yu ng, b bch, ly d nhanh hn chp git! Th l
mu thun gia cc th h ny ra v pht trin khng ngng.
Chng thiu nhng gia nh vn ha m i...v vn ha.
Cha con, v chng sn sng kin co, tranh cp, thm ch
m chm nhau v quyn li. in hnh l v tranh chp nh
ca gia hai cha con nh th ln Huy Cn sau khi Xun
Diu qua i m bo ch nu ch danh
1
([8]). Lin tc l

1
Trong v n ng xu h ny nguyn n l nh th ln Huy Cn
cc v kin co, bi xu, ht gh nhau v ming bnh chia
khng u hoc so k ai ming to, ai ming nh?

3) Ring v cc t chc vn ngh Hi ny, Hi khc th...
d b mt tht ca cc hi c chnh cc hi vin, cc c
nhn trong cc ban chp hnh, chp ti vch ra... cc m
mu h b nhau, nhng ngi ta vn tip tc chi tin, tr
lng cho mt s hi hic, by ra mt s chc v tip tc
duy tr...s lnh o ca ng mt cch... v ch, v duyn v
v cng lng ph!

Do quyn li by ra trc mt d nut nh th nn mt s
v cn i cht lng tri cng b... m mn. Th l mi s chy
cht, vn ng, m mu kim phiu bu cng khai hoc b
mt xy ra! Cc quan vn ngh ny sn sng vch ti i
th, no tham , h ho, no v ti, bt tng, no hc gi,
bng gi, no sng bng n cp ca cng, k c n cp tc
phm, n chn bn quyn vv... Sau cc cuc i vn ng kt
hp vi du h khp cc a phng ca cc v, mt l cc tn
tui v danh nhng ang c chc c quyn, c kt np ba
bi thnh hi vin, bt chp iu l! Chnh do nhng mc
ch en ti ny m mt s nh vn, nh th, nh nhc...
chng ai bit n bao gi, thm ch c nhng tn ti phm sp

kin con trai chim ot mnh vn trc phng ca Xun Diu (khi Xun
Diu cn sng, hai nh th thn thit chung mt ngi nh), vin c Xun
Diu coi anh ta l con nui v anh ta c quyn tha k.

268
ra to, cng c kt np vo hi nh trng hp nh th
Hng Tn, ngh s Dng Thanh, on trng mt on ci
lng ni ting Si Gn nhng ngh chnh l...ma c, v
o ba, tay chn ca trm Mafia Nm Cam...

Hng t ng mi nm c u t sng tc tr thnh
nhng ming mi bo b h ho cc vn ngh s cn mun
gi mnh trong sch. V no trt cm vi chc triu ca cc
quan vn ngh chia cho chng chng th chy cng bin
thnh...tng phm h ming mc quai, cm nh hn hoc
thnh thong li... ra mt cng trnh ca ngi ng! Th h
mai sau hy th tm trong nhng nm cui th k 20, u th
k 21 ny xem c cng trnh, c sng to no ra hn
khng? Rt him ngi dm treo n t quan...vn ngh! Cng
khng th c nhng tn tui, tm tm ln, dm cng khai xin
ra khi ng nh Php, Tip, Hung, Lin X khi thy
ng phn bi h!

u nm 2000 c mt pht sng lc 6.35 mang tn Truyn
K Nm 2000 ca Bi Ngc Tn. So vi Mt Ngy Ca Ivan
Denissovitch, Qun o Ngc T ca Soljenitsyne th cha l
ci g. Tc gi ch mi k kh v ni oan c ca anh v ca
cc bn t ch cha dm lm cuc tng kt nguyn nhn ca
mi nguyn nhn dn n s lng hnh, c ti pht xt ca
mt ch . Vo nhng nm 1950-1960, anh s ra to v ti
chng ng, hoc a i bit x l ci chc!
Nhng sau lnh thu hi tc phm v k lut nh xut bn,
anh ngc nhin khng t khi ang ch i mt n nh
mi th bng dng li c mi...i hp i hi i biu Hi
Nh Vn. Ngi ta tip tc chnh sch tha ha cn b vn
ngh b y a bng mt v kh mi: bi thng ngm cho
mt t quyn li vt cht v tinh thn!

Khng t tn tui ngy no cn b coi nh hi trong
lng vn ngh, bng hm nay c cc bo, cc nh xut bn
thi nhau bc ln tn tri. Mt nh ph bnh ln(sic!) tng
ln ging lp trng chi bi h kim chc lng tin vi
ng, nay quay ngot 180 , khen ly khen ngi m
trc kia chnh ng ta vi xung t en trng hp gio
s Hong Nh Mai nh th Hu Loan. Tt c nhng t
liu giy trng mc en m c lu gi y trong
phn cng ca my tnh nh thi nay th ch cn click vi
ci, b mt tro tr u gi ca nhng hc gi, tr thc,
vn ngh s c hi ny s hin ngay trn mn hnh cho cng
chng ph nh...

Dn tc ngy nay l tr li vi o di khn ng, y ht
thi k ng Dim lm! Hin i l bt chc nhng g m
cc nc thi ra n c chc nm. Ch ti cho qun chng t
hiu bit, k c my nh bo tr chuyn vit v vn ho vn
ngh, c tng l mi, nhng th c cch y c trm
nm! l nhng bi ht kiu Vincent Scotto, nhng mn
Music Hall, iu nhy cancan ca Broadway, ca Moulin

269
Rouge...nhng bc tranh bt chc Cezanne
1
([9]), Monet
2

([10]) ri Picasso
3
([11])... thm ch c nhng bc bi bn
Grafitti
4
([12]) m cnh st cc thnh ph ln phng Ty mi
sng phi lo i ty sch, cng c chnh cc quan vn ngh
cho php ba xua!

V vn Mi m qu...C ny, ti c dp trnh
by ti mt i hi m nhc Si Gn nhn v bu i biu i
d i hi nhc s Vit Nam ln th 6 nm 2000. Ti ht
hng lot nhng bi m ti ht t thi cn chm v vch ra
ci ging nhau nh hai git nc gia cc bi ni ting thi
1940-1945 vi nhng bi tp ten tp tuch nhng nm
u th k 21 ra sao. Ti vit ln nhiu t bo v ngn
ng ca khc thi m ca, v quc t ho ca khc, v vn
ton cu ho vi m nhc, v s bt nho trn th trng
m nhc, s sa o ca nhng ngi sao ca nhc dm, s ngo
mn, coi thng qun chng bng nhng tuyn b hunh
hoang, nhng nht, thm ch v vn ho trn bo, trn i ca
mt s hm hnh do qu giu nh... bp bm bng ngh thut.
Tt c nhng g ti lm lun c hoan nghnh trit , bo
ch u ng, thm ch cn c trao tng gii nht v bo ch

1
Paul Czanne (1839-1906), danh ho Php phi Hu n tng.
2
Claude Monet (1840-1926), danh ho Php phi n tng
3
Pablo Picasso (1881-1973), danh ho Ty Ban Nha cn i.
4
Li vit ch nguch ngoc by b trn tng nh, trn thnh cc toa
xe.., bt c u c th vit, rt ph cp cc nc phng Ty.
nm 2001. Th nhng ti c...sa, l ph hoi m nhc vn
c... i! Hng ngy chng phun nc c vo tm hn tr th
qua cc giai iu, tit tu thung hoc n cp nguyn xi ca
cc Boys Band, Girls Band bn Anh, bn M, nhng trit l
tnh yu bn thu kiu Yu nhau i... Ch cn m nay
na m thi... hoc Hy hn em i... d em bit rng anh
di la, kiu Kiss, kiss again!
5
([13]) hoc m nay k tc
x chng cn ai, Chng n i chi ht ri... Hy yu nhau i!
Thm ch tnh yu nh cy c rem, yu nhau nm v
u nhau ra... Tt c s phn ng ca gii m nhc chuyn
nghip, ca cc bc ph huynh lo lng trc cnh con chu
trong nh mi tui mu gio go ln trc mt ng b, cha
m nhng trit l thi kinh t th trng nh Tri tim ti
c di mc y hoc Nu ti ni l ti yu em... l ti di
mnh, nhng trit l tnh tnh tin tin thi khm mi chp
git v bp bm. Tuy vy, ngy ri ngy, vn c xut hin
thm nhiu nhc s, siu sao, danh hi, qui kit, nhiu sng
tc mang nng mi thuc c do chnh cc nh cm quyn
ng thi k giy cho php, ly hoa hng, y thanh
nin ra xa khi nhng vn nhy cm.

Nhng g m trc y ng cm th nay ng cng
nhn, cho php ph bin, cho tha h tung h vn tu trn bo,
trn i, tivi, trn sn khu, trong cc Show biu din Pop,
Rock, Rap...Cc bng, nhm vi nhng ci tn ting Anh bt

5
Hn, hn na i! (ting Anh).

270
chc vng v, th thin v tr trn nhng M.Jackson,
Madona, Spice Gilrs...khng ngt n r nh nm ma ma...
Trn bo ch ca ng, ca on nhng cy bt chuyn vit
v vn ho vn ngh thi i Mi nay li ni khc hn nhng
iu h tng ni v nn vn ho v sn, rng y chnh l
ng tnh kiu mi. C mt cy bt tr thi s nhc s ho s
nh bo cng khai vit rng trong thi i kinh t th
trng, m nhc, phim nh cng l hng ho! C a ra th
trng, ci g bn c nhiu tin nht l ci ...hay nht!?
Anh ta u c bit ngay phng Ty, ngi ta ang ra sc
u tranh khng mt mi chng nhng th vn ho n
khch kch ng bo lc, h ho chm git, hip dm...d
bn ny c hng triu fan hm m, d chng ang l triu
triu ph nh bn nhng a Rap nh bn nh Fuck the
Police, Fuck the America, thm ch c Fuckin President
(nhm Rap triu ph Wu Tang Clan)... Chao i, di bn tay
ph thu ca quyn uy v sn nhng Festival Rock Pop Vit
Nam trnh din bng ting Anh (c tn unplugged) ko
di c tun m khng ht khch! Tin nh nc c chui vo
ti cc bu show, cc sao, siu sao do my ch nh bo
b phng ln kim tin v kim... tnh!

Bn lu manh chnh tr v vn ngh da vo ci ct c
mc rung ca nhng ngi cng sn cung tn mt thi
tn ti v nh la kh thnh cng nhiu ngi chng cng
sn! Chng li mc tiu kch ca cc nh chnh tr, cc
hc gi, cc i pht thanh v bo ch nc ngoi vo ci xc
cht m chnh chng chn vi!? Chng hn khoi ch lm
khi nghe thin h chi ci hn ma cng sn ch chng u
c l cng sn. Chng bay chi c lng V i ch l B
Kin chng tao u c l ngi lng V i!

Ci u cng nht ca bn cm quyn hin nay l chng
dm lm bt k iu g c th lm min nch y ti tham.
Chng sn sng bn nc cho bt k k no mun mua, d l
Tu, M, hay Nga. Mt ngy no chng s tuyn b gii
tn ng cha bit chng. l lc chng h cnh an
ton vi ng ca ci chim c. Cng cha bit chng c
nhng tn cn t ng ra, hoc cho con chu ng ra lp
ng ny, ng n, ri ln ting chi ci ng hin ti hn ai
ht... li chim nhng gh ngon lnh trong mt chnh
quyn mi ca nhng tn t bn ch thc m chnh chng s
l i din!?

Ly gii ph h cho t nc khn kh ca ti ng ri
vo tay nhng chnh tr gia i c hi nh thi k nhiu
nhng hu cng sn mt s nc ng u!

Hai nm vo Nam, ra Bc, ti gp kh nhiu bc thc
gi, cng thn, tng, t vo t ra ti mt thi chng Php,
chng M vn mt lng trung thnh, vn c vt vt ci uy tn
mt ht ca ng bng nhng kin ng gp, xy
dng, ko ng ta nh mt lng tin trong nhn dn! (sic!)
Hu ht nhng ti liu gp Knh gi, ng knh gi cc

271
/c...B Chnh Tr, Trung ng, Ban... thy u b cc ng
ch n em, n con, n chu ang nm quyn coi l c hi
cho an ninh quc gia, cm khng c ph bin. Chng
c photocopy chuyn tay nhau c... nh truyn n thi
k b mt!

Ring ti, mi ln n thm mt v tng v hu, mt
ng vin k cu cng thi, 50, 60 tui ng, khi c cho
xem nhng ti liu b mt y, ti u pht biu thng thng
Cc c li mc la ri! Chng n u cn l ng ch ca cc
c, cc bc na m cc cc c, cc bc c knh gi mi th!
Nu cn tinh thn cch mng nh xa, vic lm tt nht l
tuyn b ly khai vnh vin vi ci ch ngha cng sn li thi,
vi ci ng mc ra y i thi! Cn luyn tic ni g!

Mt s x lun th ng trc chi b ri tuyn b ra
ng. Mt s np n xin ra ng vi l do khng th chu
trch nhim trc nhn dn v nhng ch trng chnh sch
hin hnh nh trng hp lo ng vin Nguyn Vn B 60
tui ng Nha Trang, nh cc anh Bo Tn, Lu Cng
Nhn Si Gn. Lu Cng Nhn cn ci hnh hch d
in my ng ng vin k cu l T vo ng sau m by
gi li c ra trc, cc v vo trc m sao vn cha
c...ra sau l lm sao vy? a s th chn con ng rt
lui khng tuyn b!

Tuy nhin khng t v, do c hng qu nhiu bng lc,
n qu nhiu bnh v t chnh sch m cch mng lo
thnh nn h ming mc quai, nh chn thi ...gp thi
th th th thi phi th, ng ca ly Thin lm l tng v
l sng nhng ngy cui i!

Ring gii vn ngh, cha bao gi ti thy thi trnh xa
thi cuc li ph bin n th! u th k th 21 ri m chng
my ng bit Internet l g! Ba khng: Khng nghe, khng
thy, khng bit! l cu tr li thng gp khi ti hi n
cc vn gay cn. C ng cn khuyn ti Tnh hnh chnh
tr hin nay c nhiu iu nhy cm, ng di m ln
mng lm g! Ln mng by gi l liu mng y! Vn
ngh s cng giu th li cng m ni che tai hn ai ht. Khng
nhng th, do chnh sch chia tr, cc cuc kh vt lng
kh cng pht trin. ng c tnh ban pht quyn li khng
u cc ch cn x nhau m qun sch trch nhim, lng
tm tr thc v l sng ca tr thc l sng to.
Thi by gi ch cn vit dm ba bi bo v thng v
pht, l lun chung chung l c s tin bng c ba nm g
lng ra mt cun tiu thuyt, mt v kch. Tn anh cng to
th nhun bt cng ln. Khng bit bao nhiu nh vn t
nguyn chuyn ngh khi bo ch ca ng n r hn nm
ma ma. Nh vy, hiu ti sao ci s hn nht n thi
k i Mi tng chng phi mt i, li pht trin?


272
S trn p vn cn y, ch tinh vi hn, bng cch nh
vo d dy khng c tuyn b nn ti v cc bn ti vn c
phi hnnht. Tri li, bn c hi hnh tin cng hn,
nhng khng phi hn nht m l hn...bo! T c ch bao
cp v vn ho vn ngh chuyn sang vn ha kinh t th
trng, nhng ng quan vn ngh gi y c trao vo tay
hng lot quyn mi, phng tin mi, da trn sc mnh
ca tin bc tha h t tung t tc Min l khng dnh dng
n chnh tr! T ch bt mi ngi phi sng tc theo ng
v ci Tht, ci p, ci Tt bng ci Di Tr, ci Xu Xa, ci
Bn Thu, nh cm quyn cng sn thi k ny m toang ca
cho tt c nhng g l phn vn ha nht vo x hi Vit Nam.
C th ni thng ra rng cng c quyn lc, ngi ta sn
sng cho c mt th h thanh thiu nin cc th h 8X,
9X...Vit Nam t do...ri xung y ca lng tri, ca t cch,
ca tm hn. Lc nhc, lt nht, t phng x n T., nhng
tn thay mt ng nm mi u vo u ra ca vn ha,
m vn ha ca bn ny ch nm trong mt ch: Tin! Chnh
nh nhng con du v ch k ca bn ny m c tnh trng
thy gio bn ch, thy thuc bn toa, bn tnh mng ngi
ngho, v vn ngh s bn... lng tm! Tt c ch v chy theo
nhng ng tin tn ta, vn ln bng ngi, c
hn ngi.

Nu ti ca nhng tn quan vn ha vn ngh thi chin
tranh l cc cung tn ty lm theo ci g m trn bo l ng
k c hi bn b, ng nghip th ti ca bn quan vn
ngh thi i mi ny nguy him v rng ln hn nhiu.
l t nhng ci cho php ca bn chng, c x hi ang b
u c v tm hn, t tng, ang b tha ho trong mi mt,
mi ni, mi lc, mi ngi t nng thn n thnh th, t
ch nng dn b quy hoch ha mt rung, ra tnh kim vic
lm, n ng gio s tin s vin trng, t c ca s tt nghip
nhc vin chnh quy n ng nhc s mt nt nhc b i
khng bit! C mt m i h ln thc-gi, gi-thc, hay-d,
d-hay...hng ngy, hng gi c phn nh bt nho trn
bo, i, tivi do ng lnh o! Ngi khen, k ch c t do
th ca bc nhau hoc chi nhau m chng c lut chi no,
chng ai dm lm trng ti v hay-d g cng c s lnh o
ton din ca ng c! Chm vo c khi b x theo lut
rng, cm ca, ngh chi, ty chay thng cnh. Nhc s Trn
Tin b n nhng ngn c th ny phi gn ba nm lm
thy lang (khng... bm) i cha bnh kim n, khi dm
ph phn mt s nhc-s tr l v vn ha! Vi nhng ng
gi ca nn vn hc phi o (ch dng ca Hong Ngc
Hin) ngi ta dng th hun chng, bng khen, gii
thng, danh hiu... km theo t tin cm, k c tuyn
dng anh hng lao ng thi k i mi thay cho bng
keo dn vo ming. i vi mt s phn t kh chu v ng
ngi nht (nhng ngi thuc cc nhm Nhn Vn, t Mi
ca thp nin 1950, nhm "xt li chng ng" thp nin 1960-
1970) ngi ta lng lng cho lng hu, cp cho mt cn h,
thm ch cho sang M, sang Php i chi! H gin tip ni

273
Chng ti i vi cc anh tt y ch! Chuyn c do cc v
lnh o c i x vi cc anh th no chng ti cc bit!...

Cng chnh vo ci thi m cc nh chnh tr, cc nh dn
ch cng khai trc din vi bn cng an cng sn l lc bn
vn ha t tng tung ra nhiu ci bnh tht vi vn
ngh s nhm bt ming nhng ci loa m chng cho l nguy
him nh cc gii thng hng nm, gii thng tng kt, gii
thng Trung ng, gii thng a phng, gii thng
on th (thanh nin, ph n... ), gii thng Ngnh, gii
thng B, thm ch c gii thng qun, gii thng
phng. Ch mt thnh ph Nng dm treo ci bnh
tht to tng l 500 triu ng cho mt bi ht hay nht vit
v a phng mnh ngha l gp 100 ln trung ng! Tc l
ch cn phy tay phi m phi kh cho mt ca khc 16 nhp
nh i, nh li trong dp k nim 50 nm, 60 nm ba ra
mt a phng, ch cn lm tng o din cho mt bui trnh
din ma ht, xp hnh, tp aerobic trn sn vn ng, mt
nhc s, mt o din c th b ti c trm triu nh chi.
Ci thi nh vn, nh bo, nh gio nh ngho c coi
l lng tm ca thi i c khng t ngi chm dt
bng cch tn dng thi c pht l ci lng tm y i m
thot khi xing xch i ngho bng nhng tc phm chng
ng n ai chng ai ng n mnh! Ti c d mt
ba tic mng gii thng H Ch Minh c mn tin thng
30 triu mua mt xe my Dream m ngi c gii chua
cht ni Hy coi y l mt cuc x s! Tin ca dn, h n
nhiu ri nay chia cho mnh mt ci mng tay, ti sao khng
nhn?

Khinh thng, tm lm ci qui thai x hi ch ngha vi
chic mt n cng bng, dn ch, vn minh... l ti bt
tn khp ni, nhng ngn la nh trn khng hn hon
ton khng gt hi c thnh cng.

Ch cn mc ti ca dn qung ra cho cc v vi trm la
vi mnh giy c km theo mt ng xng m vng gi
hun chng nhng m mn thi hin i bt ming
c khng t nhng bu nhit huyt ca my nh thc gi
gn t xa tri... Chng th m, ti ngy c gi ra lnh ci
gii thng H Ch Minh hay gii thng Nh Nc, ci
danh hiu Ngh s Nhn Dn hay Ngh s u T, l lt cc
c u ly by chng gy hoc nh con chu du ra nghe
cc chu lnh o c sai c h ln tn mnh (v nhm du,
hay khng bit cc c l ai?). Cui cng l phi a bn tay
run ry ra bt tay mt tn cha cng ch kit no , thay mt
ng, trao cho ci phong b ng cht tin cm! Nhc i l
nhc! Hn i l hn!

Nhng, cng phi tha nhn mt s tht cay ng l nh
tr bp y m t nht nhc s Nguyn Vn Thng c tin sa
cn nh nh ang xung cp trm trng trong con hm
qun Bnh Thnh, ha s Lu Cng Nhn, nhc s Vn An, nh
th Thu Bn... cng cho v con phi nhn n mua thuc

274
cho chng t nhiu nm b Parkinson, xut huyt no, lit
na ngi! Ci s hn thi k ny theo ti, cn au kh hn
ci hn lm vn ngh cng chc v phi gi n l...Hn H,
ngha l cp thp ca s hn! Chng cn g tri buc m sao
cc bc thc gi nc ta, cc bc n anh ca ti vn khng
cng nhau ln ting?

V th l, ch i mi con mt, nhn dn ch thy lc c
vi s tht qua Trn , H S Phu, Hong Tin, Nguyn
Thanh Giang... phanh phui, a ln Internet, c qun
chng trong v ngoi nc bit n, nhng mi v cng mi
ch ging ln mt ting chung theo ci iu ring l ca
mnh! Tht l him thy mt Phng Qun, mt Trn Dn, mt
L t thi hin i. Mt vi bc i mnh dn ca Bo Ninh,
Nguyn Huy Thip, c bit l ca Dng Thu Hng sao
qu him hoi... Cn li ch l kiu chi ng ci Cu Lc
B Thng Long, l dm ba cu v cay c, my mu tiu lm
hin i ph bin cho nhau lc tr d tu hu, khi gp nhau
cc nh tang l hoc i thm hi nhau bnh vin, lc
mo mm, bi lit! Cn li, a s u b kho ming bi
nhng ming bnh cn con ca cc chu lnh o.

Mt s li yn lng hng th hiu qu kinh t th
trng do con chu nm bt c thi c, ang pht ln nh
diu, trng qu bng mi cch, k c phm php lm
giu! Chng tm u ra mt ngn c c th tp hp nhng ci
u v nhng con tim c gan dm cng lm mt iu g ,
d nh nhoi nhng c tnh cht tp th...

Hai nm chng nng i khp y, gp g cc v cch
mng th thit thi nh Php, ui M, ti cng pht hin
thm lm... loi hn! Nhng hn nht vn l nhng nh chnh
tr mt thi qu tin vo ci tn gio ngoi lai duy tm hn
tt c mi tn gio lc hu nht cng li, nay b xp x m
khng chu t nhn mnh lc ng v vn tip tc b li
dng, b mua chuc ...cm hng! tm ra vi ng cng sn
c b nh Gorbachov, Eltsine... t h c ca ng mnh,
ng ra xy dng mt th ch mi, gii phng t nc khi
ci o nh x hi ch ngha, cng sn ch ngha la bp!

Dm lm ci vic tr c, phn bi ny i vi h qu
l kh hn i vo ch cht! H khng bao gi dm c can m
nhn chnh h trong m th phm m ch lp bp t bo
cha rng mnh cng l nn nhn! Ti chng vui g khi c
nhng ti liu m h hoc bn b h pht tn trong my
ng cn t coi mnh l cng sn chn chnh, vch ra sai lm
ca nhng nh lnh o tr ng thi cng ch nhm mc
ch lm...trong sch hng ng ng Cng Sn! C lm nh
nu x hi trong tay cc v th s c ch ngha cng sn chn
chnh, s c cng bng x hi! Mt s th, qua nhng ti liu
indit
1
([14]) li nng v gii thch ti li ca mnh l

1
Cha xut bn. (ting Php).

275
do...cp trn bo phi lm th nh kiu Chiu Chiu ca T
Hoi.

S sm hi mun mng ny, theo ti, chng dng cm
g. N chng qua cng l mt dng hn! N thng xy ra vi
nhng ngi c thi gian c n sng kh nhiu. H by t
ma mai nhng ngi ang lm quan vn ngh hin hnh,
nht l i vi cc n em ang v ngc l cng sn thi i
mi! Phi chng h c tnh qun i nhng ngh quyt, nhng
ch th m h tng hp bn a mt Hu Loan, mt Ph
Thng xung bn en, a mt Vn Cao, Trn Dn n ch
cht c tm hn, tc phm, ln th xc? Phi chng h thy
cha quyn hnh sinh st, li lc, bi c ng ti 40 ln thay
mt mi ngnh vn ngh i cng du khp th gii ... kim
chc vn chng thm g vi lng bng, nh ca, xe c m
my ng quan vn ngh thi i mi ang c hng?

Loi ny, hn cn hn c lp hn yn lng, lp hn chu
ng v lp hn...k m!

Vy tinh hoa t nc gi u t? Hay b...hn ho c
ri? Ai cng hn nh ti sao? Ai s ngi c thi th to
nn anh hng ch thc ca thi i ny? Ai s a con
thuyn Vit Nam khi con ng v nh ny, nu nhng
ngi hn vn khng dm nhn l mnh hn, khng kin
quyt gi t ci ngu di, khng ln n nhng g m mnh lm
tng l vinh quang rc sng li chnh l ti li ngt tri,
khng bit khuyn nh con ci ch c dm vo vt chn y
mu v nc mt m mnh i qua...

V cui cng, phi kin quyt gi t ci qu kh y vinh
quang v ch ca mnh.

Ch c s gic ng chnh tr cui cng ny mi gii to
c mi ni au. S tr c, phn bi i tm mt s
trung thnh mi nh Jean Paul Sartre ni khng ai dm lm
? V cn... s din! V cn b qu kh nu ko?

B mt th t o, mt nim tin m qung, vt vo st rc
ci chiu bi hoen r, mc meo, chng khc g ly d mt con v
c c, chng yu g mnh kh lm sao? M rt t thc gi
dm tuyn b cng khai: Ti t b ch ngha cng sn!

Ch cn vi chc, vi trm nh vn, nh khoa hc, tng,
t...dm cng k tn vo mt bn tuyn b chung, cng
khai vi ton th gii rng: Chng ti, nhng cu ng vin
Cng Sn sau khi thy...,nay tuyn b t gii tn! Mi s ng
nhn l cng sn, chng ti khng chu trch nhim! Lp tc
s xy ra mt cuc cch mng nhung ngay m ngi ng h
ht lng chnh l cc ng vin cng sn bt c d hm nay
cn cm th ng vin!

S d bn T Bn cn c ging cao ngn c v sn
b thiu ri tt c cc nc sn sinh ra n v chng ang cn

276
nh vo ming v c v sn chuyn chnh l... cng s 8,
nh t, hng sng tn ti!

Mt khc, bn chng cn da vo uy tn ca mt s tn
tui m lch s kh th b qua v nhng thnh tch vo t ra
ti thi chng thc dn, t v ta y vn tip ni truyn
thng cha anh, ni gt cc bc tin bi... cc v cch
mng lo thnh cn st li (a s ci tui, 80, 90 c) cm
thy n my n mt cht t trc khi c bn chng...ng
inh vo np quan ti mi cc c v vi Bc cho khi vng
chn, vng cng!

V khi ch cn li c cc ng t bn sinh sau
mun, thm ch c nhng v cng sn ming cn hi sa
mi c kt np vi vng sau 1975, mi chuyn s xy ra. C
i bng u chng ai phc ai. Trn bo di khng nghe,
di nhn trn nh nc ming.
Cui cng, ch cn mt i hi no , ngi ta s tuyn
b...i tn ng! hoc mnh hn, l Gii tn ng
thch ng vi thi i... chng hn. Th l cch mng
m...chng mt mng ai c s xy ra. Lp chnh cho gia c,
mi... no chng cn l do m khng i ngay ci tn
nc, thay c, thay quc thiu, quc huy. Thi k x hi ch
ngha s c con, chu, cht, cht chng ta nhc li nh mt
thi k...tin , tin ng, tin trung c Vit Nam =
thi k u!

D sau cng sn c l th ch g i na, d t nc c
khng hong ri bi v s u tranh ca nhm ny, nhm
khc, ng ny, ng khc th, lc , ci quyn c c lp
suy ngh, c t do pht biu, c phn i hay ng ,
c ph b hay duy tr mt ng th tng nh cc nc
xa cng thuc a nh mnh, cng s hay ho gp triu ln ci
th ch lu manh c ng ny! Cng s chng cn k no
dm ra tay n p.

S khng cn ch ng cho nhng k bt ti, nhng tin
s, gio s Mc-L-Xt-Mao m cha hc qu bc ph thng,
ngi mc r nhng chic gh ch tt, th tng, b, th
trng!

S khng cn ch ng cho nhng vn s i t, nhc s
khng bit son phe, ho s chuyn v c ba lim bay trn u
cng nng binh hoc nguch ngoc bng chn ln tm vi
nhng hnh trn mo xanh, , tm, vng bp qun chng!

S n thi k m en phi ra en, trng phi ra trng,
ngi c ti v tn c hi phi c phn bit r rng! S d
bn cng sn gi danh ny c tnh dy da, nu ko ci ui
X Hi Ch Ngha cng lu cng tt v chng cha chun b
xong cuc tho chy khi con tu ang chm, v vt cha y
ti m thi!


277
Chng th m khi L Kh Phiu cng du sang Italia, tr li
cc nh bo v chuyn lm sao cc ngi cha i tn nc,
tn ng cho ph hp vi thc t ang din ra t nc cc
ngi, Phiu nhc li li ca Phm Vn ng khi cn sng:
Cc ng hy nhn nhng g chng ti lm... ci tn u c l
quan trng! Nghe ni cc tn trm bo th da mt phn
vo cc tuyn b tht th trong chuyn i Ty ca Phiu
nh hn mt c cht ti.

Ngi M, ngi c, ngi Anh c ti na u c
ngy th n ni khng bit iu gi di ny. V th h mi
chu... tm chi vi chng y nhanh ci ngy chng ci
pht ci o cng sn gi hiu ra! H to iu kin cho con em
my ch Nguyn Tn Dng, Trn Xun Gi...i du hc chi
u c phi l h OK ch ngha cng sn! H c chuyn gia
loi kinh t, lut php, qun tr hnh chnh, ngn ng... ti
Vit Nam u phi cng c cho ch ngha cng sn! H
ang y mnh ngy xung m ca nhm mafia cm u
y! H bit tha rng cng kinh t th trng th ni b bn
chng s t o h chn nhau! Chng cn mang qun sang
nh ti Afghanistan, Irak lm g! Ci m ngi ta gi l din
bin ho bnh ang c chnh nhng ngi cng sn
dm t chc v chun b h cnh an ton trn danh ngha,
cng v hp php mi: nhng nh t bn, ti phit mi...
Mi trt t thc hin nhng g m cc nc gi t cng
sn tri qua ang c tin hnh. Ch khc l Vit Nam,
nhng k cm quyn xo quyt v tr tro hn nhng nc
anh em. Chng khng tuyn b nh Gorbachov, nh
Eltsine m lm thay i ngay h tng c s trc, bin tt c
ca cng, ti sn quc gia thnh ca t trc khi thay i
thng tng kin trc, thay i th ch!

Nc Vit Nam cng sn s vo AFTA, WTO, s l bn ca
M v ca bt c ai v bn mafia CS t b ch ngha cng
sn, ct ci ui x hi ch ngha t lu ri!

Tuy nhin, trc s phn i ca nhng tn vua khng
ngai vi bn tay chn c b tr vo cc chc v quan trng
nht, mi vic lm m khng ni u c b qua. Th y,
ci mt tri xu xa, bn thu, u cng t bn cht ca bn
chng cng ngy cng l nguyn hnh, u cng, di tr trng
trn trc d lun trong v ngoi nc khin bn chng
khng th khng...lm tht nhau trc gi G. l bn lau
nhau cp thp n cp, n cp, chia chc khng u b nhn
dn (v vi t bo c php c gii hn) vch ra nn
khng th x l ni b mi na! ra ci iu ch ngha cng
sn l u vit, l dn ch, mt s bin php na vi, bp bm
c ra nh thnh lp u ban ny, y ban n, chng ci
ny, ci kia, x l gi cao nh kh mt s con d t thn
c chn la... nhn dn khi ln ra u dy, mi nh
s lm l toc b h ra cc B Gi mafia nm ngay u no,
hang cc th B Chnh Tr, Ban B Th, cc Tnh y, Huyn
y, X y, ng y...m chng t c cu cng nhau...th

278
cht khng ri ci l tng Cp! Cp ht! trc khi...h
cnh an ton!

Trong thi gian lm cng tc vin thng xuyn ca bo
Si Gn Gii Phng, ti c nghe tn tai, nhn tn mt
nhng li k, nhng tm nh v cc nhn vt VIP c b
gin tip hoc trc tip, khai sinh v nui dng cc loi m
binh nh Nguyn Vn Mi Hai, Minh Phng-Epco,
Vietcombank... chng ly c ngn t ng ca dn ra sao.
Khi nhng v ny b, tt c bo ch u c lnh ca...
tuyn hun l ni n u, khng ni ci g...Nhng ti cc
cuc bnh lon sau giao ban, cng tin hay cc cuc tr d
tu hu, cc cy bt tr chng ngn ngi ph bin nhng g
m lc i iu tra vit bi, h tm thy...Tuy nhin
xp (tng bin tp cc bo) yu cu h vit hn ch n
u ko xp mt gh! Th l ci s tht trn trung tuy chng
thnh giy trng mc en li lun c ph bin ni b
ri b mt ca ba ngi tr thnh ca... tt c! Cng chnh
c trc tip lm vic vi s anh em tr, m ti thy ci hn
hn ca h i vi chng ti, lp v vn, lp hn c i.
Chnh h, ch khng phi ai khc, v s m nhng nht
kim tm c vo con voi c ch ny, m nh nhng, tng
pht, tng liu, voi ln ng mt ngy khng xa. Ci gii
ca h l bit dng th php khn kho, bit phm thng
m khng s b n him v sn sng t b ni cm bo
ch cch mng nu cn.

Tm li, h chng tin ai, chng tin th ch ngha no,
chng cn bin ch hay khng bin ch v lun mong ng
trong hng ng...nhn dn hn l b mi gi vo ci ng
cht tit y tai ting, v l tng!
H khng hn khn hn kh nh l chng ti xa kia
tn ti! ng sau h, l mt lc lng ln nhng tr thc, vn
ngh s, gio s, hc gi chn chnh, nhng trng lo o
gio ngoi quc doanh... vi loi ng c tt, xu... cng
rc rch, ca quy...

D cha c mt ngn c tp hp, nhng nhng g h
lm, vit, cng b trn Internet, cng thc tnh c
lng tri nhiu ngi c trong v ngoi nc.

Nhng ci ln nht m nh cm quyn khng th lng
ht l t s mt lng tin, s khinh b, ph nh thm ch cm
th ca triu triu con ngi. Hng lot ng vin t b
ng, thi sinh hot, hng lot tr thc, hc gi bt cng
tc, khng vit, khng lm nhng g tri vi ting ni ca
lng tri v con tim...

Ti s mi mi mang ni cm gin xung a ngc nu
khng c hai nm cui i c i y i , c gp g
bn b, ng i, ng ng ng ngu, c tip cn vi
Internet, c nghe v c nhng g mun nghe, mun c,
thy c CI GI L CH NGHA CNG SN
CHNH L MT T GIO I BP NHT TRONG LCH

279
S LOI NGI M NHNG TN LNH T TI CAO
CA CHNG DA VO GY CHIN TRANH NI
DA XAO THT, TIN HNH M MU HIM C
TIU DIT MI LNG TIN KHC, MI NHN THC,
MI TNH CM, MI TNH YU, K C LNG YU
NC CA CON NGI!

T nhng thi xa xa, t u sang , mt Tn Thu
Hong, mt Nron cho n lch s cn i, mt L Nin, mt
Stalin, mt Mao Trch ng, mt H Ch Minh, ci sai lun
thuc pha nhng ai c ngh khc vi k ang cm quyn.
l nhng Trotsky, Zinoviev, Kamenev, Boukharine
1
([15]),
l Vaclav Havel, l Imre Nagy
2
([16]), l Trn , Hong
Minh Chnh, l Trn Xun Bch Vit Nam. Hng lot ci
cht b n hoc cng khai ca cc nh chnh tr, thc gi...(m
phng Ty dng ch dissident) Vit Nam sau ny cn
lm r. H b bn cm quyn chp cho th m phn
ng,chng i,m mu lt , thm ch c gin
ip...Ton nhng ti m theo php lut do chng t ra,
phi em bn! Tuy nhin, ci thi kt ti Nguyn Hu ang
3

1
Nhng ng ch ca Lenin v Stalin trong hot ng cch mng ri
ln lt b thanh trng sau khi cch mng thnh cng.
2
Imre Nagy (1896-1958), nh hot ng chnh tr Hungaria, th tng
Hungaria trong cch mng 1956. Hai nm sau ng b hnh quyt sau khi
cuc cch mng b bp bng v lc ca Lin X.
3
Nguyn Hu ang (1913-2007) nh bo, mt trong nhng ngi
sng lp Hi Truyn B Quc Ng, tng lm th trng b Thanh Nin
([17]) l gin ip lt vo ng t nm 1943 ph hoi
kt n ng, ngi ng ch t chc cho ng H ra mt c
my li sao chp t cc bn Tuyn Ngn c Lp ca Hoa K,
ca Php ti gn 15 nm t qua. Chng cn c th b t
Hong Minh Chnh ln th t, chng dm kt ti Phm Qu
Dng l gin ip, chng cn dm th tiu mt Nguyn
H, mt ho thng Thch Qung , mt linh mc Nguyn
Vn L, mt Chn Tn, mt Nguyn an Qu... Mi cuc n
p d l gi ln cnh co, cch ly, cm c, ct Internet, in
thoi, theo di hay bt giam, b t khng xt x, n hm
nay, ch trong vng mt ngy l c th gii u bit v ln
ting phn i ngay khng cho php nh cm quyn d
dng thng tay nh thi v sn chuyn chnh nhng nm
1956-1960 na!

Ti c mong mt ngy c thy mt Hoa Xuyn Tuyt,
mt m Gia Ban Ngy, mt Hoa a Ngc xut hin trn
quy sch cng vi nhng cnh chim bo bo trong nc.
Ti ch mt Bo Ninh, mt Nguyn Huy Thip, mt Bi Minh
Qucln ting bng mt lot tc phm x ro. D xut pht
t ng c no, ngi bt ca h gp phn nh thc lng
tri ngi ng thi, thi ngn gi vo m chy ln, vit li
nhng trang lch s b xuyn tc hoc ang trng.

trong chnh ph lm thi nc Vit Nam Dn Ch Cng Ha. B kt n 15
nm t trong v n Nhn Vn Giai Phm.

280
Chnh nhng cuc gp g, nhng ti liu, nhng tuyn b,
nhng kin ngh, thm ch c nhng n t u cng m cc
bn ti, cc ng ch c ca ti phi tr gi cho s Khng Chu
Hn Na ca h truyn thm sc mnh cho ti phi hon
thnh gp cun hi k cng sm cng b cng tt. Bi quan
ch ngha, chn nn, thm ch ut hn trc tnh hnh Ci c
lng hnh hng ngy xy ra ngay quanh ci x xnh ngoi
thnh Nha Trang ny nhng ch cho mt lng tin trong
ti vo lp tr c lng tri, c hc vn tht, vo lp gi
thc tnh khi thy c s tng phm v thc ca mnh
m ng h nhng g c th vch trn b mt tht ca ci x
hi na di na chut.

V ti c li n, sa cha, b sung mt s ti liu vi
nhn thc mi, tnh cm mi, nim tin mi...Tuy nhin, ci
tui 75, sc tn, lc kit, ti khng sc vit li ton b m
ch c th vit thm mt chng cui c tn Ti ht hn!
V th, ton b nhng g vit trc vn ch l nhng
trang hi k ca mt thng hn, hn n cui i m thi nn
xin c gi y l HI K CA MT THNG HN!

Nha trang mt ngy sng thm trong tic nui...

30 thng 6 nm 2002

Nhng ngy ch mt cn bo s ni

16.
V THANH 2006

Ti hm nay, 24-9-2006, ti sng thm c 4 nm na
bc vo tui 80 n khng ng!

K t ngy quyt dt b ni Hn Nht ng khinh bt
tay vo vit cun Hi K Ca Mt Thng Hn (1995), ri li
b sung mt chng Ti Ht Hn (2002) ti nay l ng 4
nm na, tp hi k vn cha c cng b! Ti giu kn n
nh ...
thuc phin lu trong nh v cn thn bng bt d ngoi
ci ti ng n xut bn nm 2010.

y cng l ci nm m ti tin tng:

1. Ch ngha cng sn qui qu ny ...m khng yn
m khng p bi ci h m n t o khng su n ni
nhn dn y n xung, n vn bc mi u cng thi tha
n mc ngy no cng c hng vn ngi qut chng ln
rc vi bt!
2. Ti ...cht ri! Nghi l nu chng may cho t nc
ny, ti nm 2010 m bn lu manh cn ti v th chng cng
chng th b t ti vi cc ti phn quc, gin ip cho

281
nc ngoi...nh chng b t cc v Hong Minh Chnh,
Phm Qu Dng. L Hng H... !

y! Ci hn eo ui ti ti nhng ngy cui nm 2006
chng qua vn lo h chi u th kh cho v con. Nhng
hm nay, tt c i khc.

1. Mt cao tro cch mng thc s ni ln. Rt nhiu
ngi cng khai vch trn ci thi nt, la bp ca bn n
cp, lu manh ang mn l c rch nt ch ngha cng
sn cai tr, n p, hy hoi c th xc v tm hn ca hn
80 triu dn. Bt chp nh t, bt chp mi th on gian
manh, c c nh trn p, vu co, th tiu, nhng con ngi
dng cm tuyt vi ra ng hin ngang trc nh sng
mt tri, vi h tn, ngh nghip, a ch, a ch e-mail, in
thoi, mobile ng hong! Bn cc tn tui lo thnh chng
cng trong nc, ti m mn bi bi vit ca cc n em, n
con, n chu ti nh Trn Mnh Ho, Trn Khi Thanh
Thy, Phng Anh, Du Lam...Ti v cng cm phc hnh
ng v li ni ca nhng Phm Hng Sn, Trn Anh Kim,
Nguyn Vn i, Nam Hi, Bch Ngc Dng, L Th
Cng Nhn, L Tr Tu...Ti nh tr li vi lp tr ca thi
i. Hy vng ca ti ngy trc nay thnh hin thc...

2. Ch c ti ngy cng sn l r mt tht ch l
mt bn Mafia cp ca, git ngi, la bp dn en bng li
l xo tr m a tr ln nm cng bit l ni di. u th
k 21 ny, cu ni ca Goebbel khng th p dng c na
v chng i xa hn nhng g m quan thy pht xt ca
chng dy nn...nhn dn tr li: Khng tin! Khng tin
v... khng tin!

3. Ni b ci gi l ng Cng Sn phn ha cao , chng
thng no nghe thng no. Nhng lo thnh cch mng 50,
60 thm ch 70 tui ng vn kim cch h b nhau. Thng
cm quyn trc vch ti thng cm quyn sau. V Nguyn
Gip l con nui Quc Php? Mi l tn hon ln
chuyn...hon ng ch mnh? L c Anh l cai n in
khai man l lch? Nng c Mnh l con ri ca H Ch
Minh? Nguyn Tn Dng l con ri ca Nguyn Ch Thanh, l
anh em cng cha khc m vi Nguyn Ch Vnh? Ri v T4,
v Su S... Nhiu, nhiu chuyn la bp, xuyn tc lch s
ng tri ln lt c chnh cc lo thnh cch mng t ra.
D nhm mc ch g, do ng c no th mi s tht thi tha
lu nay b bng bt c bn chng t vch o cho ngi
xem lng lm cho nhn dn thc s sng mt, sng lng,
nht l cc ti liu li c k tn bi cc nh cng sn c
b nh V Nguyn Gip, L Nam Khnh, Hai S, By Cng,
Nm Thi, Nguyn Ha...

4. Tnh hnh th gii ang dn bn cm quyn vo cnh
khng li thot: Hoc l theo con ng ton th gii ang i,
hoc l quay li ch pht xt sn sng tiu dit dm by
triu ngi trong cc tri tp trung, l thiu xc? iu sau th

282
khng th c ri v ci nh chung th gii trong iu kin
khoa hc k thut pht trin nh ngy nay khng cho chng
mun lm g th lm. Chnh nh nhng ngh quyt nh 1481
ca Ngh Vin Chu u, nhng s can thip gin tip hay
trc tip ca cc chnh ph, cc hi on, cc t chc quc t
v mng li truyn thng ton cu khng ngng i hi dn
ch, nhn quyn ti Vit Nam m ti hm nay (15-11-2006),
chng khng cn dm trng trn trn p tn bo nhng ngi
u tranh cho dn ch, khng th ngn cn ting ni c v
dn ch, v nhn quyn ca cc i BBC, RFA, RFI, VOA... v
hng trm t bo online i din cho hn ba triu Vit kiu
M, Php, Anh, Ba Lan, Tip, c, Hung...ang tng gi gp
ting ni anh thp ng h b con trong nc ng ln chn
vi ci chnh quyn ng tr, cng an tr h c sm tr
v gp sc xy dng t quc tin ln bng b bn nm chu.
Hn c mong i l s ra i ca 3 t bo T Do, Ngn Lun,
T Quc v Dn Ch trong nc, bt chp mi quy nh ca
ci th ch X Hi Ch Ngha duy nht trn th gii ny.

5. Ti tht s trng thnh ci tui 80 nhn li
bn thn mnh. Qua nhng nm thng im lng ch thi, bt
hp tc vi bn lu manh bng cch khng nghe, khng
xem, khng c nhng g cng sn vit ch vi u vo
mn hnh lang thang khp th gii t nht mi ngy 8
ting... ti t gic ng tht hiu qu. Ti lm quen vi
bao nhiu iu hay, bit c bao nhiu s tht, m c
nhng trang lch s lu nay b m nhm, b xuyn tc. c
bit nh Internet m ti gp bao con ngi ng knh
trng, ng noi theo m ti nu trn. Ti cng c ng
vin bi bn b, ng ch lm ng cch mng, cc
ng vin m thm hoc cng khai b ng nh ti, v mt
s anh em khi 8406, khi c dp ti cho c tng chng
Hi K Ca Mt Thng Hn ny nhc: Phi cng b
nhanh ln ko...ngui mt! Nu khng s ch l mt th n
theo v gi n ti ca chng n n! V th, ti quyt
nh phi cho cun hi k ra mt trc thi hn!

Tuy nhin, khi c li ln cui, ti cm thy hi k ny ch
l ca mt ngi c tm nhn, nhn thc v t tng, tnh
cm...qu lc hu vi thi cuc. Thm ch ci Hn vn bao
trm nhiu kha cnh, nhiu trang i, nhiu suy ngh ca
ti... ngay trong qu trnh ngi vit v ci hn ca bn thn!

Ti mun vit li t u!

Nhng...than i, qu thi gian cn li qu eo hp.

Ti 80 tui. Thi th nh vit thm ci v thanh ca v
thanh.

Ngi c hy t mnh vo hon cnh ngi vit trong
mt x hi m mt bi bo cng c th i t thng cm cho
s chuyn bin ca ngi bt ang c gng theo kp chuyn
bin lch s! Ti ch c th b sung mt chng na vi nhn

283
thc mi, tnh cm mi trn mt t th mi hon ton. Ti
khng cn s hi, trnh n, khng cn lo ng chm bt k ai!
Cng c th coi y l tm tt tt c cc chng m ti vit,
nhng bng nhn thc, bng tinh thn thi i nht 2006.
V thanh ny c tip sc bi cc hnh ng, cc pht
biu, cc v n nhn quyn u cng nht m ci gi l ng
Cng Sn to ra cho bao ngi yu t quc Vit Nam. Bn
cnh l nhng cuc u tranh cho dn ch Vit Nam ca
kiu bo hi ngoi, ca cc nh dn ch nh Vaclav Havel,
Loretta Sanchez, Walecsa...

Ti c bit bit n ting ni y thuyt phc ca cc gio
s, bc s, lut s...l nhn chng lch s, m mt cho ti
nhiu iu tng b cng sn lm cho u m.

Ti cm n cc bo, i hi ngoi a n cho ti
nhng thng tin, ti liu, nhng tc phm cc k qu gi lm
thay i hon ton cch nhn ch ngha cng sn ca ti.
Quyt tm i theo con ng m Hong Minh Chnh, Hong
Tin, V Cao Qun, Nguyn V Bnh, Phm Hng Sn,
Nguyn Thanh Giang... i, ti bt u...vit thm nhng g
m sau 9 nm, c li ti thy ti cha tm vch ti
n ni n chn, ln n cha anh thp ch ngha Cng Sn.
Phn no , ti cn e d mt s nhn vt m ti cha nhn r
tnh cht u cng, la bp v khng c ti liu c th, giy
trng mc en no trong tay... C th kt lun v ti nh sau:
Mt ch lnh nhn r k th nhng cha c sng n, cha
dm dng gy tm vng, thm ch tay khng i mt vi k
th!

Hm nay, sng n, li l c , ti s xng vo trn,
khng e d, s hi na. Ti s bin mi dng ch thnh mt
vin n nhm thng vo k th. Cng v th m v thanh
2006 ca ti s l hi k ca mt thng hn c c ng,
(pilogue condense) c nng cao v sa cha, b sung. Nu
khng c th gi, ngi c c th bt u t nhng trang v
thanh trc khi quay li trang u, c n nh c mt ti
liu xut bn cch y c 10 nm ri.


284
MY ON VIT THM

17.
V SAO TI VO NG?
V SAO TI CHUN KHI NG?

Lp tr c cht hc hnh chng ti t nhiu u chu nh
hng cuc Cch Mng Php 1789, nh sch bo Php m
gic ng ba ch Libert, galit Fraternit T Do, Bnh
ng, Bc i. Tic thay, chng khng dnh cho dn Anamt
mnh!

S tht ph phng l khng ch dn nh qu, rng en,
ng kh phi i kh, sng nh tru nga, m chnh chng
ti cng thy thn phn n l ca ngi Vit ngay trn gh
hc ng, trn ph x. Thnh th trong nhng ngy si
ng Thng Tm 1945, ai ai cng sn sng theo ... bt c ai
ng ra pht c ginh c Lp, T Do, ginh cm no, o m
cho 20 triu ng bo ang... rn xit lm than nh li ca
bi Dit Pht Xt ca Nguyn nh Thi.

Chng ti sng nh in khi thy Nht bt hng lot ty,
m lc nhc i chn t vo tri giam trong ngy Nht o
chnh Php 9-3-1945. Chng ti h n v ging, n khan
ting khu hiu Vit Nam c Lp mun nm! i ng
mun nm! Hng vn thanh nin tay cm c qu ly ming
ht vang Ny thanh nin i! Quc gia n ngy gii
phng... S tht l chng ti gn nh sng trn my, trn gi
c 5, 6 thng tri trong c lp t do vu v m chng cn
bit ai l ngi ng u ci t nc ang cht i ny? Ti
ng trong hng ng Thanh Nin Kht Thc i xin cm
tng nh cu i, ra qun sau khi ht vang quc ca Ny
thanh nin i!... c chnh khm sai i thn Phan K Toi
bt nhp! min Trung, nghe ni Bo i tr li lm
vua...Nhng chuyn chnh tr chnh chic nghe c cc cc.
Thi, c ui c thng Ty i , ri ch g cng c,
min ngi Vit dy d, bo ban nhau l tt ri!

Trong khi , ngi Nht cng ngy cng l b mt tn c
hn Ty thc dn bng nhng hnh ng cp ca git ngi
d man khp ni. Dn qu ra tnh nm cht y ng.
Chnh ph lm thi hon ton bt lc.

Nghe ni nhiu ni nng thn dn chng ni dy ph
kho thc, cp chnh quyn...Cng li nghe ni Vnh Yn,
Quc Dn ng lp chin khu nh c Nht ln Php. Ni
tri ln l mt t chc c tn Vit Minh c ng Minh gip
v kh tin bc chng pht xt Nht...

285

Ri hai tri bom nguyn t ri xung t Nht v Nht
u hng v iu kin. Chnh ph Trn Trng Kim vi cc tn
tui ni danh ra mt v Bo i tip qun chnh quyn t tay
qun Nht. Khng cn cc s quan Nht l thanh kim di st
t i khp ni, chm ch tre bt c ai. Khng cn ng ton
quyn, thng s, khng cn lnh Ty, ch Ty! L chng ti
a ra ng tay cm c qu ly, ming ht Xng danh ni
ging Tin Rng!

ng ngy 17 thng 8 nm 1945, chng ti ko nhau n
qung trng Nh Ht Ln H Ni mt-tinh cho mng chnh
ph Trn Trng Kim. Cuc mt-tinh bt u c my pht
bng hng lot c sao vng c tung ra, c qu ly b git
xung v trn bc din gi xut hin mt ngi eo poc-
hoc
1
[1], ng n din thuyt, ku gi ng bo i theo Vit
Minh, nh Php, ui Nht, i li o cm, t do, xa b
gng xing...Nhng khu hiu va pht ra c hng ngn
ngi h to hng ng. Khng mt ting sng. Khng mt s
phn khng t ai, t u, d tri lnh Nht cch ch
khong 300 mt!

Cuc khi ngha thnh cng nhanh nh th !

1
Th sng lc bn nhiu pht mt lc, bao sng cng l bng sng.
Sau ny, loi thanh nin yu nc hn nhin bn ti u
c dm ln ting khi nghe ngi ta t tng bc k cng vi
lch s rng: ng lnh o ton dn ni dy nh Php,
ui Nht dnh t do, c lp cho t nc!

V cc nh vit s nh nc cng sn cng l tt lun ci
chuyn Vit Minh cp chnh quyn t chnh ph qun ch
lp hin Trn Trng Kim Khng khc v lt chnh ph
Kerensky nc Nga trong lc ni tnh nc ny ang bi
ri. Thc t lc y l Vit Minh xut hin nh t chc duy
nht, ch da duy nht, l c duy nht, l thanh nin yu
nc ng ngc chng ti i theo. Chng ti c bit g n ci
ng cng sn cng xic, nht l ng Nguyn i Quc tc H
Ch Minh sau cn cng khai tuyn b GII TN NG
ca ng ta trc th gii v ng bo c nc! Trong chnh
ph c y cc v Hunh Thc Khng
2
[2], Phan K Toi,

2
Hunh Thc Khng, cn c tn Hunh Hanh, t Gii Sanh, hiu Mnh Vin
(1876-1947), ch s yu nc, hc rng, ti cao. Nm 1946 lm quyn Ch Tch
nc trong khi l ch tch Hi Lin Hip Quc Dn Vit Nam (Lin Vit).

286
Nguyn Hi Thn
1
[3], Nguyn Tng Tam
2
[4], V Hng
Khanh
3
[5]... v c c vn Bo i na.
Qu la lch s bt u chnh l t y!

Vn nc khn nn nht cng bt u t y!

Ti sao Vit Nam khng c lp nh M Lai, Nam Dng,
n , Thi Lan, Phi Lut Tn...m phi qua 30 nm chm
git k th th t...m chm git nhau th nhiu?

Chnh lng yu nc m qung bin l tr thi y
thnh hn sut na th k, ngha l ht cuc i... v khi
ht ln cu on gii phng qun mt ln ra i.. chng ti
ch va trn 18 tui, hon ton ngy th trc thi cuc, sn
sng lm ht n cho bt c qu bom no min l git tung
c ci ch n l ko di 80 nm ca thc dn Php! C
th, chng ti lnh lng vung gm ra sa trng nh cu
ht ca Vn Cao. Ti vit nhng dng ny trong mi thng

1
Nguyn Hi Thn (1878?-1959), nh cch mng chng Php, sng lp Vit
Nam Cch Mnh ng Minh Hi, ph ch tch chnh ph lin hip VNDCCH
1946, sau b Vit Minh sang Hoa Nam. Hi k ca mt thng hn
2
Nguyn Tng Tam (1905-1963) nh vn, nh bo vi bt danh Nht Linh,
ng thi l chnh tr gia ni ting ca Vit Nam trong th k 20, mt trong
nhng ngi sng lp T Lc Vn on.
3
V Hng Khanh (1898-?), mt lnh t VN Quc Dn ng, b trng Quc
Phng chnh ph lin hip lm thi VNCH 1-1946, sau 4-1975 b a i ci to
ri qun ch ti min Bc cho n cht.
tic v hn bn b ng xung khng ai bit, khng ai nhc
titrong cuc la o v i m khng phi ai cng nhn ra,
lc y.

Trng on 1: Ti i V Quc on

Chng ai trong chng ti hc qua trng qun s no, vy
m va vo b i, ti c hn mt trm ng ch ca
i i 1 tiu on Thi Bnh gi tay bu lm phn i
trng! l mt n v thnh lp thng 9-1945 gm a s
nng dn, 99% m ch, 30% rng en, ln u trong i c
hai b qun o mu nu , c n hai ba tm no, nh
may mn ng trong on qun v trang cch mng.
Anh em bu ti v thy ti mt mi sng sa, n ni lu lot,
nht l bit c nhng g m i i trng Thu v tiu on
trng Nam (Voi) ra lnh bng ch vit c khi nguch ngoc
ngay trn v bao thuc l Philipps Morris, Mlia.

Bi hc qun s u tin m ti hun luyn cho lnh ca
ti, l...Tp hp! ng trc... thng! i u... bc! Ti i
ngoi hng, m Mt, hai... mt, hai... mt!

V kh th c i i c trang b 4 khu Rebel, 2 khu
Sten, hn chc khu Mousqueton...vi chc lu n ... khi!
Cn li l gy gc, m tu. Vy m chng ti vui nh m
hi lao vo hc tp nhng t mi toanh trong i nh phn

287
, bi phong, t bn, quc, pht xt... c bit
c kch ng ti a lng cm th gic, sn sng quyt t
cho t quc quyt sinh, sn sng da nga bc thy lng ny
vn vui nh li ca ca Hong Qu.

Nhng bi hc qun s u tin u do my ng cai, ng
i kh xanh, kh gic ng cch mng ch dn. T cch
tho lp sng n cch nm bn, ng bn, qu bn, ri c
chin thut.., tm li tt c nhng g cc v ny c quan Ty
dy th dy li l chng ti. Cha ht, do nhiu danh t cha
c trong ting Vit nn cc ng c n lin hi bng ting
Ty bi chng cn bit m lnh trng nng dn m ch
nghe cc ng c cc cc... iu ny gii thch v sao, mt
nm sau, va n sng nh Ty m cc bn ti, nhng Ph B
Hng, Phan Nng, L ng, L Ph, Trn Kim... v nhiu
nhiu na, nhng con ngi nhit tnh yu nc sm ng
xung nh nhng chin s khng tn v cha lm c g
c gi l... anh hng! ng nh nht trong k c ti l
ci cht ca ton b on Tuyn Truyn Gii Phng Qun
Chin Khu 3 (vn cng qun i ngy nay) ti Nh Ht Ln
Hi Phng cng trung i anh N, bo v Nh Ht Ln trc
sc tn cng ca pho binh, xe tng c my bay b gi ch
im. H b hy sinh khng st mt ngi. Mt trng on
cc k bi hng v au xt ca lp tr yu nc ngy th ng
ngc, chng bit ch ngha g ngoi chuyn ght Ty.

Trng on 2: Cuc chin khng thy k th

Sau cuc th la u tin ca ti trn mt trn Hi Phng,
cuc chin chng tr ngi Php gy hn c tm thi xp
li do cuc iu nh vi phi on Hong Hu Nam. Ti
c iu v lm vic trong khng kh ht sc phc tp
Phng Qun Nhu B T Lnh 3, ng trn ng Ct Di. Tt
c u ang ch c H i thng lng Fontainebleau v
tng lai t nc nn Ty v ta tm thi chung sng ha
bnh.

Ti c giao nhim v i lm vic vi Ty v bit ting
Ty, tuy ng hn nn dng ci t thng ngn (interprte),
v ti ch dch nhng g m cc ng S, ng Qut, ng Ti pht
biu. Ngy y, ng no cng t mua cho mnh mt ci lon nn
en c vch kim tuyn trng, lc eo lon trung t, lc eo lon
thiu t, ty mc quan trng ca vn cn bn vi ngi
Php hoc ty i tc thuc cp g. Ti cng c hai ci lon,
mt thiu y, mt trung y. Khng ai dm c sng kin eo
qun hm cao hn hai ng Hong Minh Tho v L Quang
Ha lc y ch gi l... i t ch cha ng no l tng c!
Ti thch th cng vic ny v phi lnh trch nhim cm
qun i nh m, t ri ro mt mng, v trn c mong i l
c mc y nh s quan...M (!), c eo k k bn hng,
lng lng trn chic tht lng M, khu Colt bt, c ci xe
Zeep i li thnh ph Hi Phng ang m cuc chin m ti

288
c ngh s khng xy ra nh ti chnh tr khn kho ca
Nguyn i Quc v i!

Nhn dn Vit Nam s c c lp t do, c ng
trong khi Lin Hip Php, c s che ch ca nhng ngi
p tan pht xt c ginh li t do cho nc Php mi.
Ti cng mt s bn b, k c vi s quan Php m ti c dp
quen bit trong cc v giao dch, r nhau i bt ph, n nh
ring ca vi ngi, cng nhau n ht cc bi ca ca Vincent
Scotto, Vn Cao, ng Th Phong... thm ch hn nhau s
c ngy cng i thm thp Eiffel, bo tng Louvres, i Moulin
Rouge...

Mt hm, J. J. Aimovich, gc Nam T, hn gp ti ti ca
Bar Dancing Black Cat, trn ng Cu t. Anh ni trong
ray rt Cest foutu! Cest foutu!
1
[6] ri ko ti vo bar, gi
hai chai bia. Aimovich ung v ni rt di v ci m sau ny
ng Sainteny
2
[7] vit trong cun Histoire dune Paix
Manque. Tm li, ha bnh vt i ri! H pha Php
khng chu d ng H nhng b rt nhiu v...h cho l c
nhim v ngn chn ch ngha cng sn ch khng chng

1
Th l ht! Th l tong! (ting Php).
2
Jean Sainteny lc y l c s Php. Gia Sainteny v H Ch Minh t
mt tho c theo , Php tha nhn Vit Nam l nc t do trong Lin Hip
Php, qun i Php c n tr ti Vit Nam ti 1951. V sau Sainteny vit hi
k v giai on ny trong cun Histoire dune Paix Manque Lch S Mt C
Hi Ho Bnh B B L.
dn tc Vit Nam i c lp t do... Vic ng H ca chng
my gii tn ng cng sn l tr...la o! (nguyn
vn:bluff) nn chng ta nh chia tay nhau thi. Cest
regrettable! Infiniment regrettable! Tht ng tic! V cng
ng tic!

Anh ta vi v tr v v c lnh cm tri t 9 gi ti hm .
Trn ng tr v Phng Qun Nhu B T Lnh, ti gh qua
i i 3 L Khc T, thy cnh chun b chin u ang din
ra rt khn trng. Nhng bao ct cht y ngay cng gc,
nhng thng n cc c ang c bt tung phn phi cho
tng khu i, tng ngi.

Phng Qun Nhu bt u s tn kho tng ti liu ra khi
thnh ph. Ton th cn b, nhn vin theo lnh ca ph
phng L Vn u nhanh chng chuyn v B T Lnh Kin
An. Ring ba chng trai tr u t nht, mnh khe nht l L
Kim ng, Nguyn Vn ng, Vng nh Hong vi ti l
bn c giao nhim v li chin u bo v c quan. Mi
ngi c pht mt khu thompson mua li ca chnh lnh
Ty qua mt trm bu xu nay gi l c c tn l inh
ng! Khng mt ai s hi xin rt lui khi ln u c c
trong tay mt khu sng M hin i, sn sng phc kch dit
qun th sau nhng ng c lnh knh, sa lng, ging,
t... lm chin lu y nh trong Nhng Ngi Khn Kh ca
Victor Hugo! V t quc Vit Nam, chng ti sn sng lm
nhng Gavroche. Ngy th v trong sng nh th ! Nhng,

289
gn c tun chng thy bng thng Ty no xut hin u
ng Cu t Ct Di cng nh ng t Ct Ct c.

Tri li, khi chin s din ra, qun Php c theo cc to
c tnh sn trn bn rt xung cc ni c tri lnh, c
quan Vit Minh loi -buy, moc-chi 75 ly, 105 ly ht
chng ti ra khi thnh ph. Cng may m thi y, khng lc
Php gn nh cha h tham chin. Mi vi nm sau mi thy
my ci Junker, Spitfire xut hin, nu khng, c l ti cng
chng cn ngi vit nhng dng hi k chin u ngy th
ng ngn ny.

Gn mt tun trnh n i bc nh ci boong-ke
1
[8] to
bng cc kin vi vc, lng kh, sa, ng, chocolat ... m
chng ti mi tip nhn ca Vit Kiu (hu ht l lnh th
ONS v nc trn mt chuyn tu thy), gi tng V Quc
on. C mi anh mt bunker, chn Ty n pht... to
bn! Chng ai ng n my chng lnh cng t chng ti.
Chng c lnh chin u hay rt lui g...

n mt hm, ting sng bng im bt kh lu. Tri c nh
trng li lim chiu sng lnh lo. Ti liu ra khi boong-ke,
chui qua mt lot tng nh c c thng nhau sut
ng Ct Di, m n i i b L Khc T nghe tin tc
th... chng thy chin lu, chng thy khu 12 ly 7 t ngo

1
L ct c th.
ngh trn nhng bao ct trc ca i i b na! Tt c ch
l cnh ngn ngang ca mt v oanh tc m chng ti tng
chng kin Ch hng Da H Ni! H ...rt lui bo
ton lc lng m qun bng my anh lnh qun nhu chng
ti.

My thng lnh b b qun vi v ln ng ch c b qun
o trn ngi v khu thompson trn vai. B li tt c k nim
vui bun ca mt nm lm lnh trn t Cng, lm lnh m
cha h bn mt vin n vo bt c ai, bt c ci g. Sau ny
ti mi hay cc n v chnh quy c lnh rt lui ngay ngy
th hai khi ch xi ti cc n v V Quc on ngy th
ng qun ngay nhng ni m ch cn nhn bn , mt tn
ch huy pho binh hng bt cng tha sc tiu dit! li
chin u n cng ch l nhng n v t v khu 1,2,3...ni
bt c t v khu 7, t v An ng. H t tc t khu sng
n b qun phc, i giy, ci m st hon ton... America
ly t kho qun nhu Php v chin u nh Jean Gabin ca
La Bandra thi hoc Tom Cruise ca Le Dernier Samourai
thi nay! V h ng xung, rt nhiu, rt nhiu... Nhng
thanh nin hu ht l tiu t sn thnh th, l bn b ng hc,
ng nin vi ti. Ci s bt nhng Ph B Hng,
Nguyn Sn Lm (con nh t sn ni ting Nguyn Sn
H)...phi cht sm. Nhng cht v ci g, v quyn li ca ai?
Cu tr li ch c vi ngi cn sng st qua cc t chnh
hun, chnh qun, ci cch rung t, ci to t sn...m gia
nh, cha m h thnh i tng tiu dit ca cng sn!

290

Trng an 3: Chn con ng lm... tng

Sau mt m trng b bm bng ng, qua cc con ng
lng trn trt, thnh thong phi nm p xung bn trnh
nhng qu obus rc lng lng ui theo, chng ti v ti
doanh tri B T Lnh Chin Khu 3 ng ti tri Bo An Binh,
Kin An. Cc v lnh o nh Hong Minh Tho, L Quang
Ha, V Hin u rt v nng thn chun b chin tranh
nhn dn, chng Php trng k! Cn li mt ng to nht l
ng chnh vn phng c tn Qut. ng ny tuy qun i,
ht ra la, nhng cha bao gi ti thy ng mc qun phc.
Quanh nm ng com-l, ca-vt chnh t, nc hoa thm phc.
Nghe ni ng tng lm tham t cho Ty. Ln ny cng vy,
d nc si la bng ng vn th thi ng hong, ming
ph pho iu Lucky, hai chn gc ln bn, c thc mi
ngi thu dn h s ti liu v ni ng qun mi. Thy
ba thng thanh nin, mt my ng ngc hi phi lm g, ng
gt ln Mun lm g th lm! Ri nhn ra ti, ci thng
thiu y ni ting Ty tng cng ng i mc ngoc bn lnh
Ty n cp sng, giao dch t hng nhiu t kh thnh cng
ngy no...ng i ging: Ny! Hi, hoc l v nh tip tc i
hc, ly nt ci bc-ca-l-r-a (t ti Ty) hoc l v Khu, t s
cho i hc qun s. Compris? (Hiu ch!)...

Hai tn c ng du ci cp...v a phng! T , ti
khng gp li hai lnh cng t gii ng khi V Quc on
khng giy t quyt nh g! Cn ti, i theo ng Qut v An
Lo v khng cn con ng no khc khi bn tai ti vn vang
ln cu chi ca b ti bng ting Php: i theo Cng Sn,
lc thua, ng c vc xc v y, tao tng c ra ngoi ng
y! Tht tnh ngy y ti vn cho l b ti v c qu nhiu
sch ba lng nhng ti dng ch htroclite
1
[9] lm
ng ni nng nm c mt bnh tr vo mt ti nn ng c
nh kin vi ci ng m ng ght cay ght ng, ch bao
lu nay, ti i lnh c H c thy anh cng sn mt mi th
no u? Cng sn m nh ng Qut ny th... chi c
ch! V ti tip tc lao theo con ng do ng Qut, chnh
vn phng B T Lnh vch.

Nhng than i! Chnh nhng ngy sng ngay ci u
no ca mt khu (sau tr thnh Lin Khu), ti thy r ti
tr thnh mt th xa x phm cho h th no. Mi cng vic
tham mu, chnh tr, qun nhu lc y c ch th tuyt i b
mt, tuyt i cnh gic vi Vit Gian. Ti ht hn khi chng
kin cc cnh th tiu (gi l cho i tu sut) bng ba (
n o, tit kim n) sau mt ci lnh ngn gn vit trn
bao thuc Lucky ca ng V Hin, tham mu trng gi
Hong Hu Phn, chnh n TAB, ta n binh, do chnh tay ti
chuyn... Ti cng v tnh nghe trm c mt cuc hp chi
b khi ng qun trong kho thc nh ng Ph Hu v
sut... vi i v thy h bn bc: Qun chng ny cn pht

1
Htroclite = hn tp, chp v, h ln. (ting Php).

291
trin, qun chng kia cn theo di, tn ny cn cho ra mt
trn ng 5, tn kia cho ra Tin Yn, Ba Ch...

May cho ti, on th (lc cha dng ch ng)
quyt nh tr v phng Qun Nhu Ti Chnh v cu ny c
th bi dng lm cn b khung cho cc n v cn vn ha!?
T ra h vn c ng cng sn! Cu hi u tin t ra vi ti
l h ch c mt dm ngi sao li quyt nh s phn, thm
ch c tnh mng ca bao con ngi?

Ti cng nhn r ci gi tr khng... ng tin cy ca ti khi
tr v n v c l ngi ta khng cn ci kh nng giao dch
vi Ty ca ti, nht l nhng ngi Ty hc nh ti, chng
hiu sao, c dn dn, nhn lc thi th ln xn m bin v
mi nh xa ht! Ci u v tri tim ti bt u lm vic,
khng cn v t, th ngy na.

Ti quyt nh phi tm cch thot khi s rng buc nguy
him ny. Nhng lm th no th ti cha th tnh ra nn
nh chp nhn lm mt cng vic khng tn, khng dnh
dng n b mt qun s: Thng trc ca phng qun nhu
ti chnh! Cng vic hng ngy ch l...nm khnh ngay u
xm, nhn cng vn v bo khch vo B T Lnh. Ti n,
ti c nhim v tro ln ci chi u lng, dng chic loa st
cm tay c tin qun ta thng ln, thng to khp mi ni,
qua cc bn in li-t lm nhm, chng hiu u cung cp. Xen
k cc on tin, ti ct cao ging ht th, t Sui M n
Bc Sn, t Con Chim Lc n n Nga Phi ng Xa
cho...c lng nghe! Nhng lc b bi, nh nng khiu tri cho
v c hc nhc cht t trng s, trng dng, ti ba
ra th hnh khc, tnh ca... v nhng mi tnh cm thu
cn i hc v ba ra nhng mi tnh ti cha vng bao gi!
Chng ai kim duyt, chng ai xut bn. Th m cng khi bi
c ngi ny, ngi khc c dp v Khu lnh phiu, lnh
hc c, mang i xut bn... bng mm v lan i kh
nhiu ni, k c vo ni thnh. in hnh l ca khc c phn
ha m theo kiu ct n m ti hc thu ht trong dn
ng ca khng nhc m (a capella) ca nh th di s dn
dng v ch huy ca cha Rangel.

Gn mt nm c xp lm cng vic dnh cho phn t
khng ng tin cy ny gip ti chun b rt sm r
sang con ng khc, con ng khn nn hn, gian kh hn
v d b nghi ng, d b...tiu hn: Con ng lm vn ngh
chuyn nghip!

Sau cuc i Hi Vn Ngh Khng Chin u tin ti
c i hp ti lng Khuc, c trc tip thy my th knh
kiu ca nhng V Anh Thng, Hun, Chu... nhng nt b
tha ca inh Hng v vi v m con cc v ang rt c ting
hin nay nn ti khng n gi ng tn, lm ti tr v
nhn thc ban u: Khng th ng trong hng ng xng
ca v loi c...

292

Tr v B T Lnh, ti c ng Hong Th Hng, tc
Hng ht, trng ban Qun Tr B T Lnh lc , mt
ngi rt m ti c l cng c tm s, khng c tn
nhim nh ti. ng tt nghip Hong Ph nh cc ng Hong
Minh Tho, Hong Vn Thi, Hong Sm, Hong in (Ng
Hong)...nhng chng hiu sao khng c i hp t chc,
gi ti ln v cho bit: Cu l ngi tt, t tm cho cu
mt cch tin thn hn ch khng phi lm ci tr leo
thang c tin na...Hy chun b i hc qun chnh Nguyn
Hu thnh anh lnh thc th. Tt nghip ri cu s c
kt np vo t chc, c nm qun v s...mt l xanh
c...hai l ngc! Nhng phi ch v ci tnh bt cn i,
pht ng l, coi thng mi ngi i! Nu khng th ch
c...xanh c m chng c ic g u! Th l... ti hm h
ln ng.

Lc ny, trng t Qung Yn rt v mt a im ti
Qunh Ci, Thi Bnh. Mt nm tri nh dn, n ng, ln
lp ngi...bt xung t, trong ngi nh kh ln, ti ra sc
hc th cc thy ging v lun l hc sinh xut sc v tip
thu l thuyt v thc hnh tt. C g u: Gio s vn l cc s
quan ca qun i Php c ging. Khc hn l nhng ng
thy y c v uyn bc hn v ci ngh git ngi m
khng b x ti! Ni bt c ng Hai Gi. Hai l quan hai
(lieutenant) tt nghip v b Saint Cyr tn bn Php. Sau l
ng V An Khang, cng s quan Php, v mt lot gio vin
ti khng nh tn. Tt c u l ngi c binh vn theo
ta!

Nhng bi ging v mi mt chin u u ly t ti liu
gio khoa Php m i khi, trc gi ln lp, cc thy gi ti
v Vn Hng ln Hiu B hi xem cch dch cc khu lnh
ting Php th no cho n. Ch ring s nhn nhn v nh gi
ca hai ng thy chnh ny vi ti cng lm t chc ti
nh l khng qu... 5 ngi, ngoi ng hiu trng kim
chnh tr vin Dng Chnh! phi c bit theo di!

V qu l nh vy: do tnh c, ti nht c cun s tay
ca V nh Hi, mt ngi trong t chc, rt ti cu tiu
kim chung ln ca ch nh. Lt ra, ti thy dng ch ghi
hp chi b ngy...thng...nm 1947... ng ch nht l
on phn cng ph trch qun chng, trong c tn T Hi
b gch t, hai chm: Ch quan h c bit gia T Hi vi
X5 v X6! Ti git mnh nh ti cu ni ca tham mu
trng lin khu V Hin: Th git oan 10 ngi cn hn
lt mt tn Vit Gian m n xng sng! Vy l mun sng
c vi t chc trong cuc khng chin thn thnh th
phi bit gi mnh, nu khng mun b tiu. Kip sng Hn
ca ti bt u!

Ca ng ti, ti cn anh dng mt ln cui khi quyt
nh bo cho hai ng thy (tt nhin bng ting Php) bit

293
tnh hnh nghim trng ny v t n ht kha hc, chng
ti khng bao gi gp nhau ring na.

Ti khng cn hng th hc tp nn tr bi qua loa, thm
ch thao tc tho lp khu 12 ly 7 ti cng tha ti hai, ba
b phn! Cui kha, ti tt nghip loi trung bnh, nhng
cng c giy chng nhn do ng Hong Minh Tho k (ti
cn gi n by gi, 2006) v c ngh chc v (lc y
cha c cp bc)... trung i ph! Ngha l sau hn mt nm,
t phn i trng, ln trung y, thiu y t to ( ly
le vi qun i Php) sau bao thng tri m hi trn thao
trng, hc th qun s ba lng nhng, ti b... ging cp!

Xem ra con ng lm tng khng d nh ti tng!
Nhng bn ng hc ca ti, nhng Dng T Giang, K
Vu, Hu Xm... ln lt k trc ngi sau b mnh khp cc
chin trng Khu 3. Mt s, hc xong... quay v vng ch,
dinh t tip tc i hc, sau ny tr thnh s quan pha i
ch, thm ch ln n cp t, tng ca ng Thiu sau ny
nh chun tng Lng, i t Th... Ti v cng kinh ngc
thy trong bn h c c Nguyn B Lai, V nh Hi...nhng
ngi trong t chc chuyn theo di chng ti.

Phn ti, khng phi ti khng c t tng ri b ci hng
ng m ti coi khinh v dt nt, v ni mt ng lm mt no,
nh h ho on kt nhng li t chc thnh bng ng do
thm nhau, m hi nhau! Ni gii tn nhng vn c cc chi
b bn bc, theo di, d xt tng ngi cn hn c mt thm
thi Ty! Nhng, bi kch ca ti chnh do ti gy ra: l s
t i vi nhng g b ti chi ti. Ho raqu ng! Vy
m mi sau ny, ti vn khng can m quay v, qu trc
mt ng m ni: Con xin nhn l con lc ng! B
ng! Ti hn, hn c vi b ti, hn vi chnh mnh. Ti
khng dm lm iu mnh ngh! V ti t lm kh ti sut
cuc i...

Tt nghip qun chnh Nguyn Hu nhng cha l ngi
trong t chc (ng vin), ti tr v B T Lnh ch phn
cng tc. l nhng ngy ch i sp nhp thnh Lin Khu,
nhng ngy lo o theo ng Hng ht nga hng cn
bt i kim tra iu lnh ni v cc trung on, tiu on
mi thnh lp. Ti cn nh trung on 66 ca ng Phng Th
Ti (bit danh Phng Th c v tnh hay c lnh), c ng L
Qun, th sinh trng Bi, ng An Giang, ng Ng Ln, ng
Mnh Hng, ng inh Thn, ng Thit Tr (Vng) v ng
V An Khang, nguyn hiu ph trng qun chnh Nguyn
Hu ca ti cn st li.

Cc trung on trng (thi cha c s on)
1
[10]
chng hiu nh m ra sao ch mt thng t nht hai ba ln
u c mt B T Lnh Lin Khu hp v hp. C ngha l

1
S hnh thnh QNDVN qua cc giai on: i i c lp, tiu on tp
trung (gm 3 hoc 4 i i), trung on ri s on

294
bn vic qun s th t m bn chnh tr th nhiu. S d ti
bit c nhiu chuyn thm cung b s v c ti n, trung
tm cc anh hng bt bit say mn chn trt th bt
bnh kn ca, ph phn nhau, chnh l ni ca ng Hng
ht v ti! Khi cha sp nhp Lin Khu l lng Go huyn
Ph Dc Thi Bnh, sau khi sp nhp l Thung Gio, Thung
Vi, bn kia Chng Mm, Ch Gii, Kim Bi, H B...
Nhng ci tn s d ti cn nh v chnh l nhng ni ti
li nhiu mu tri tim mnh qua nhng sng tc bt u
c ting vang trong gii s quan tiu t sn!

Vi cc v thng hp mt sau hi ngh B T Lnh
xung quanh ng Hng ht, lc ny, ti nhn ra u l
nhng trung on trng i bt mn, hu ht u c hc v
nhn thc kh su sc v s bnh trng quyn hnh ca my
ng chnh tr dt nt nhng i c hi. Sau ny ti chng ngc
nhin khi thy mt lot cc v nh Trn ch (ph trch tnh
bo) Hong Hu Phn (TAB), Hong Thit Tr (tc Tr
Vng) u ln lt...tr c! Tr Vng chy vo Pht Dim,
tr thnh cnh tay phi ca gim mc L Hu T, chng cng
kht ting. Mt s sau ny khng cn bao gi nghe thy ai
nhc ti, k c trong lch s qun i Nhn Dn Vit Nam.

Th l li thm mt nm ti chng c ngh ngng g ngoi
vic sng di s bao che ca ng Hng ht lm chuyn
vin...chy gic! Gian kh nht l nhng ngy Kim Bi, H
B. C c my bay b gi bay trn u hm trc l hm sau
di chuyn. May m thi y, phng tin thng tin, khng lc
ca Php ang kit qu sau i chin th 2 nu khng th...ci
c quan B T Lnh i tiu nh phng Qun Nhu Lin
Khu v nhiu th cng knh nn b hai chic Spitffire lm
c, k c trng phng Nguyn Vn S, nhn vt s 3 trong
B T Lnh!

V phi di chuyn lin min, nht l lng tng vi qun s
qu ng li hu ht b st rt c tnh c ngi ch sau mt
gic ng l vnh vin khng dy na, ch trng phn tn
nh gn c cp tc thi hnh... Ni ngay l chng ti b
ch nh cho tan tc, mnh n v no n v kim ch n
thn, nht l sau cc chin dch Mercure, Kangourou... Li
dng vic ty nghi di tn ny, khng t ngi ...tung
cnh chim tm v t m d ang hu phng hay ang
hot ng trong lng ch dinh t! Ring ti m ci t i vi
b trong lng... v khng th b qua ci hnh phc nh nhoi
l c ng Hng ht o b nn vn cp k bn ng, vn cp
k ci cp lc no cng y tin, chng bao gi thiu n, thiu
mc nn kin tr...khng chin bng...i chn v ging ht
tri cho!

Mt ngy cui nm 1948, ng Hng ht gi ti ln ngi
nh sn m ng thng t hp vi my cha bt mn s 1, ni

295
na giu ct, na ngi khen: Ny ch nhc s!
1
[11] Ln ny
th trn chn cho ch ng ch tha h m thi th ti
nng. Ch c c i hc V B Trn Quc Tun kha chun
b Tng Phn Cng. Ngha l: S c nhiu th v kh mi,
chin thut mi, cn nhiu cn b c ti nng, c th li c
xe tng (!) bn c ca nng theo pa-ra-bnNhng quan
trng nht l hc xong cu s c ng trong t chc v
ln ny c ch trng pht trin t chc i tr y! Ch tic
rng...lc y chng bit t c ng trong t chc
cha, nu khng th t nh v nh xua g cho v vy!

Th l chng cn con ng no khc, li mt ba l, mt
cy ghi-ta m ng Hng sm cho bng tin qu lm cng
tc dn vn, ti ln ng i tm con ng lm... tng, lm
ngi c mc ng trong t chc!

Chnh trng ny ti c kt np vo ng Cng Sn
Vit Nam cng lc vi tt c ng kha, khng tr mt ai v
ng ang cn ng vin hn bao gi ht. ng cn nhng
ngi sn sng kh khn i trc, sung sng hng sau,
Sut i v nc qun thn v dn qun mnh! Ti say sa
vi ci tn V B Trn Quc Tun m 90% u l thanh nin
thnh ph, tr thc, p trai, n gii, ht hay. K t cc tiu
on trng, i i trng n anh hc sinh qun lnh trn,

1
Lc ny ti c mt s bi ht c ph bin truyn khu nh N Ci
Sn Cc, Tr Li Thnh
ai cng thng minh, hot bt, i x vi nhau nh nhng
ngi c vn ha. Ni tm li, ton l ngi... t t v qu l
t t vi nhau cho n ht i tht. Nhng ci tn Trnh Minh
Qut, Vn Khc Ln, Trn ng Vn...sau ny lun l nhng
ngi thng yu nhau, d c anh gp may, ln n tng,
t, d c ngi khng may tr thnh anh th dp gc--bu
xe p va h nh Bi Khu, lm khn ch Tn nh nh
Nguyn Lc, hoc... t t, sau hai nm sng khng h tch
xm Liu H Ni nh Khc Th!...

Cng khng th khng nhc n ng thy cc k thng
minh, yu vn ngh, ngi ng vin mang ti to sau ny
v kt np l chng ti v cho ra l mt l cc s quan sc
mi tiu t sn: i t Hong in! ng lun tin vo ngi c
hc, ng mi cc v Lng Chng, Tng Ngc, Nguyn Xun
Huy, Phm Duy...n trng ni chuyn v vn ngh cho
lnh nghe. Hn mt ln ng ni: m dt nt th ng
ngha vi tht bi. Binh nghip lu di l th, cng lao l th,
nhng khi qun i bt u phong hm, khng thy tn
Hong in trong hng t m trong hng tng cng thi vi
ng nh Trn T Bnh, Chu Vn Tn...cng khng nt! Ngi
ta sp cho ng... ch lm mi: Cc iu Tra Rng, b
Lm Nghip. ng sng n c trong mt phng nh ph
Hnh, H Ni. Nm 2005, nghe tin ng qua i, n d
tang l ng ng nht vn l nhng chng trai Lc Qun Trn
Quc Tun nm xa... Trn co ph ca b Nng Nghip ch
ghi Hong in, nguyn cc trng Cc iu Tra Rng.

296
Chm ht! Y nh L Lim, ngi chnh y mt trn in Bin
khi cht ch c my ch: Nguyn th trng b Gio Dc v
Trn c lc gi chc Ph ch tch Quc Hi l nguyn th
trng b Vn Ha, chm ht!

Vi ti, l ng vin s quan Lc Qun Trn Quc Tun,
ti cm thy v cng phn khi trong nhng nm 1949-1950
ca giai on chun b tng phn cng. Ti lao vo hc tp
qun s, chnh tr, ng thi sng tc bt c ci g theo ng
y nh trng yu cu. Thi th th ti, t t tam tam
n tiu i, tiu on tn cng, thm ch c ti hc ba
nh tng kt giai on tn binh, ti cng c ngay bi...
Qua Ri Mt Thi Tn Binh.

C g u, trong ti c th m nhc t p l, ch cn
cm ghi-ta ln nghu ngao vi ba cu nhc c li theo yu
cu ca cc ng Sn Hng, Hi Hng trng phng chnh
tr, trng ban tuyn gio, xo xo li mt cht l thnh ngay
mt bi ni c giai iu! mi toanh!

Cn nhp iu, tit tu th ch yu l... swing, rumba, blue,
m l chng ti, nhng Vn Phng, L ip, Ph, Hong
Dng, anh no chng c sn mu do thuc lng t cc phim
M, Php... Qun chng li chnh l l chng ti, nhng dn
gi l c hc, sng vi nhng bi ht thu 1940-1950.
iu ny gii thch ti sao nhc lai Ty, lai M tht s vn
sng, sng tt na! Anh n Thm Em Mt Chiu Ma, Ma
Khng Bin Gii... tn ti c n hm nay chnh l l
c ph bin vo thi t tng Mao t cha trn qua
bin gii, gieo rc tai ha cho dn tc Vit Nam ni chung v
vn ngh s ni ring. Ngha l... Vit Nam, trc 1949, cha
c ng li vn ngh g ca t chc v t chc... dt c
v vn ngh!

L do ti c kt np c l nh thnh tch dng m nhc
phc v ng vin lnh c H. Ngoi ra, thnh tch hc qun
s ca ti thua xa nhng bn b m ti k trn. Ti say
sa vi thnh tch, say sa vi ci tn nhc s T Hi, nht
l khi Lin on Nhc S Lin Khu IV kt np v cao ti
trong mt m biu din ca cc chng trai Lc Qun Trn
Quc Tun vi mt chng trnh ton l tc phm ca...ti.
C th, va lm lnh trong t chc lc ny ti bit l
ng Cng Sn va sng tc, va biu din vi c tm hn
v tri tim, rt t nguyn, rt hin dng, khng my may mc
cm, suy tnh, ti sn sng ra chin trng cht nh mt
chin s vi cu ht u tranh ny l trn cui cng... trn
mi.

Nhng (li nhng)...cuc i khng cho php ti... cht
sm nh cc bn Xim, ch, Tc, Nim, Ha... m bt ti phi
sng, sng tr thnh mt thng hn, hn cho n nhng
ngy va vit va run tp hi k ny.


297
Sau khi kt thc kha hc Chun B Tng Phn Cng
th...chng thy tng phn cng u m nh trng li chiu
sinh thm mt kho mi, khng c tn Hu chun b Tng
Phn Cng hay Tng Phn Cng tp 2 g m l Lc Qun
Trn Quc Tun Kha VI! Ti c ng Sn Hng gi ln v
tuyn b: ng quyt nh m rng hun luyn, pht
trin trng chng ta thnh mt trng chnh qui hin
i...Cng tc chnh tr lc ny cc k quan trng. Ton b k
hoch t chc c Trung ng thng qua, c cc c
vn Trung Quc gp t m. Mt on vn cng ln u tin
ti nghe hai t ny bao gm ca, ma, nhc, kch c
duyt. Cu s li trng, khng i u c. Mt trn vn ha
t tng ang rt thiu nhng ng vin nh cu! Th l...t
anh lnh nui tham vng lm...tng, ti tr thnh anh lnh
o vn ngh cch mng, mun nm ch li cp s, nhc s!

l ng vin th nhim v no ng giao cng phi c
lm cho tt nh li ng Hng ni. Ti ln ng i tuyn sinh
cng rt nhiu on cn b khung khc. Vic u tin ti
phi lm l ti cc trng trung hc cp 2, cp 3 kim
nhn ti. Ti li ko c kh nhiu tn tui nh Hong Thi
Th, Phm Long, Hong Linh, Thi Thi Tng Ngc, nh vn
Nguyn Xun Huy... v mt lot nhn ti ang sng vt
vng Thanh Ha, sau khi ng tng Nguyn Sn
1
[12] v
Tu!

Trong nhng nm 1949-1950 y, chng ti cha b bt c
p lc no ca ng li vn ngh phc v cng nng binh,
v ng tnh nhn dn tnh... trong hot ng. ng Lng
Chng dn dng v u tin l Ngng Ca ca inh nh,
ri Nht Xut ca To Ngu v mt s trch on trong Li V
vv... ton l nhng v kch ra kch. Cn ti, vn c ti...
ngi lnh lc qun. No Anh Tn Binh i, no Thy Tu Git
Gic, no en G M en... theo kiu Ngc Bch vi cc tit
tu, nhp iu swing, rumba, blue nh lm. Chng ai ph
phn g, thm ch cn khen ngi, v tay lin hi, k c khi c
mt cc ng nhn nh Hong Anh, Nguyn Ch Thanh,
ng Thai Mai, L Chng

Cho n mt hm, ti c ng Hong Lu, lc ny lm
chnh y, trn c ng Hong in, gi ln ni nh cht st:
T nay ngng ngay nhng bi ht Trng Lc Qun ang
Cn Lnh nh Ty, Ting Kn Bo ng, ngng ngay nhng
hot cnh lc mng ngoy t i! Phn hiu bn Cn Minh

1
Nguyn Sn (1908-1956), c cc b danh L Anh T (1925 khi gia nhp
Vit Nam Thanh Nin ng Ch Hi), Hng Thu (1927, khi gia nhp ng CS
Trung Quc, l s quan nc ngoi duy nht trong hng qun Trung Hoa), mt
trong t ngi Vit Nam c phong qun hm tng (thiu tng) QNDVN
trong t u tin nm 1948. ng cng c Trung Quc phong qun hm
trung tng nm 1955.

298
c lnh dp b ri... ng li vn ngh ca giai cp v sn
phi khc. Khng th chp nhn nhc M, nhc Ty, rt c hi
cho lp trng v sn. Cu phi thay i ngay kiu sng tc,
nu khng, khi cc c vn Trung Quc sang, s kh n ni vi
h y!

Ti bng hong v va hm qua thi, ng cn khen
chng trnh biu din l kh, v ng ni tip: T ni tht,
ng li vn ngh cch mng t cng i-t thi! Nay c
ng li ca ng Cng Sn Trung Quc, ta khng theo
khng c! Thi, c...c gng ln!

C gng? C gng lm khc vi lng mnh? C gng lm
theo ngi khc, rung cm bng tri tim ngi khc, nht l
ngi ngoi quc?

Ti tr v on, suy ngh mung lung v con ng trc
mt, v nhng kh khn mi, nhng dn vt mi bi cuc
phiu lu vo con ng vn ngh c lnh o ny. V ti
chn con ng... ngng vit!

S tht th thi gian ny ti cng ra my bi cho mnh
v cho mt s bn b nghe nh t Dy n, Chn Chng,
Khi Ma Xun n...vit bng tri tim tht ca mnh, nhng
khng dm ph bin, khng dm a ln sn khu m ch
nhai i nhai li nhng Sng L, Tin v H Ni, Du Kch Sng
Thao... Ngoi ra, ti k anh Lng Chng dng hng lot
kch cch mng Tu do ng ng Thai Mai dch. Mi cuc
biu din c on c vn do tng Vu Bi Huyt ng u,
khi xem u: Ho! Ho! Ho!...Ti thy c ci hn ca
mnh nhng bt lc v nhiu l, trong l quan trng nht,
quyt nh nht n c cuc i ti sau ny l ti sm... lp
gia nh!

S l trng Lc Qun Trn Quc Tun trong nc c
lnh sp nhp vo phn hiu Cn Minh m sau ny ti mi
hiu l trng s quan m cc c vn Tu, sau mt thi gian
gip cng c nhn xt l mt trng ca giai cp... tiu
t sn, t chc sai lm c v ni dung ln hnh thc! Ch c
th un nn bng cch...cho nhp lun vo trng bn Tu!
Nh th l trng Lc Qun Trn Quc Tun ca chng ti,
ti kha VI, b xa tn ngi anh hng trong lch s Vit
Nam! n nay ngi ta ch gi l Trng S Quan Lc Qun
1, Lc Qun 2, m chng cn gii thch g ht! Ni trng ra t
ngy , anh lnh c H tr thnh lnh c Mao! T
chn n u, t khi c n tri tim, t ht cm n ming
nc, tt c u nh ng Cng Sn Trung Quc dy d v
nhn dn Trung Quc nhng cm s o!

C th ni cha bao gi trong qun i li c s tan n x
ngh d di nh vy. Hng ngn con ngi i u, v u?
Sang Tu? Xung n v? Xin gii ng v nh?


299
Rt nhiu bn b ti ra i vnh vin trong giai on
ny, khng bao gi gp li. Nhn c mnh giy quyt
nh iu ng in li t bng bn tay, a s anh em t hc
sinh, thanh nin ngoi qun i c chiu sinh vo trng
u...t iu ng v lun...nh m chng ai hay ai bit! Hu
ht ng vin ct cn u c b sung cho cc s on mi
thnh lp c c vn Tu sang nm quyn ch huy ton din!

Cng thi gian ny, hc sinh v b Trn Quc Tun, nht
l nhng anh cha c t chc, dinh t nhiu nht. c
bit nhng tay c ti nng vn ngh sau ny v Si Gn ti
cn gp mt s l nhng nh vn, nh th, din vin, t,
tng, c c qun trng, tnh trng nh Mai Tho, V Hi,
Hong Thi Th, c bit c nhn vt H Mu , mt ng
vin lm l lun nht
1
[13]
Cn ti, ng vin ct cn trong hng ng chin s vn
ngh ca ng, ti chp nhn s iu ng ca ng v B
T Lnh a Phng Lin Khu IV! Thi hnh lnh ny c ci
li l c...ly v, c u tin mang v i theo, c ngi
m thng yu, m qun ni nh nh ray rt gia hon cnh

1
Tc H Hn Sn, t 1954 tr thnh i t tham mu trng qun i Gio
Phi Cao i ca trung tng Nguyn Thnh Phng v b chnh Cao i th
tiu nm 1956 ti cn c Giang Tn, Ty Ninh khi pht gic H Mu toan
tnh theo ng Ng nh Nhu. H Mu cn lm th k tn Hng Nam, tc gi
bi Tnh Ngho do Phm Duy ph nhc, rt c a chung gia thp nin 1950.
thn c th c, lc lng gia sa mc khng chin, chng
bit ko di n bao gi.

Nh ci v chy tang, ti vi v lm l thnh hn do
nh trng t chc ti mt sn nh lng Hu Hin, Thanh
Ha. Di nh trng, ng Sn Hng thay mt ng y nh
trng, trnh trng nh mt cha o ng ln cng nhn hai
chng ti, T Hi v Hng Mai, k t nay... thnh v, thnh
chng! Vi li chc mng, vi bi ht, kt thc bng mt iu
nhy tp th theo kiu ng ca
2
[14] Trung Quc v...chm
ht! Ai v nh ny, chun b ngy mai gii tn ln ng!

Ti bit ang c nhiu ngi dt khot ri b hng ng
cng sn, li dng thi c qun hi v phng lo tnh chuyn
tng lai ca ring mnh! Nhiu ngi trn ng tm v n
v mi (c khi chng bit ni ng qun c th u?) ly
l do ny v qu ly v, tr li mi trng xa, ... gi
t khng chin vnh vin!

Chp nhn s mai mi ca ng, ly v l mt din vin
ca on, vi ti lc y l cu cnh cui cng gip cho ti,
nht l cho v ti, c li tm thot. V, cng nh hng chc
c gi c tuyn vo lm vic ti hiu b, v ti ang v

2
Mt iu nhy ma tp th ph bin Trung Quc thi y ngi tham
gia quy thnh mt vng trn chuyn ng va ht (sn la sn la ) va v
tay.

300
cng hoang mang, chng bit i u? Mt s c phi chp
nhn ly chng c li theo chng. Mt s c c s vn
ho, gia nh vng vng chn con ng tr v tip tc i
hc trong c nhiu ngi kh thnh t sau ny!

Ring ti c nh trng u i c hn mt ng y vin,
ph phng chnh tr V K Ln, v tn ni gia nh v ti s
tn Din Chu, Ngh An lm ch hn mt l ci chnh
thc! Chnh ci gia nh c ng vun vn cho ti mt cch
tn tnh, n ni n chn, gi chn ti mi sau ny, ht
ng ca quy, nu khng mun v con mnh... n my!

Ti t to thm mt ci gng trn c, mt chic cm
di chn...

Nhc s T Hi thi
sng tc

Nhc s T Hi 82 tui vn
mit mi vit blog

301
18.
CUC I TI NHC
CA TN BI BT

hn li hn thm l nh vy! Ti tr thnh mt trong
nhng tn bi bt bt c d c lc nht!

Bi hi kch tip tc ko di nh sau:

T mt n v chnh quy, ti ri vo mi trng khng
iu lnh, khng im danh, khng kn bo thc, bo ng,
khng ng nghim cho c...cho! Tt c u gii quyt
100% du kch! Va hp va sng sc ci iu cy. Sinh hot y
nh khng phi qun i! Tuy ti rt vui c lm vic vi
cc tn tui ln nh Thanh Tnh, cc din vin thc ti nh
Minh Trm, Nguyn Th Tn, Vnh Cng, Phng Qun,
nh Quang, Nguyn Phin, Xun Bnh... nhng trong lng
vn bn khon bt rt v nhng g ang din ra ti on vn
cng B T Lnh Lin Khu IV: kch l Trng T, ma l ng
Ca, B Chu Cho Trng, ht l Thm Thit Tnh Vit-Trung-
X...v c bit bi Tng phang hng, thi dzang xng
1
[1] ca

1
Li Vit: ng phng hng, mt tri ln.
ngi Mao Trch ng, ht bng ting Tu hn hoi! R rng
cch mng trong giai on mi ny khng c ch cho th m
nhc tiu t sn ca ti na.

Cui cng, ti ch bit Thi th lm gcng c!

n ca, lnh xng c Vnh Cng, nh Quang, dn
nhc c thy Qung (ng l frre
2
[2] b nh th i theo
cch mng), on trng c Duy c, mt nhn vt bit
chiu trn, chiu c di v cng c i cht nng khiu m
nhc, vo ng trc ti mt nm nn c gi chc on
trng ph trch chnh tr. V ti tr thnh din vin ma,
cn ti th lc ng kch, lc ma, lc ht, lc n ca, lc nh
n, tr. Biu din khi cn sn khu, treo hai ci a n
du lc c ba bn ci bc ln mt si dy thp chng ngang
hai ci ct. Th l bt u!

Ti va bun va ngn th vn ngh l lng ny. Nhng
bit lm sao khi m mi ln sinh hot chi b, cc ng Tnh,
Hot phng chnh tr u nhc: Phi nh, chng ta l vn
ngh phc v nng dn mc o lnh trong Lin Khu l chnh.
Chng ta khng c cc n v chnh qui, khng c cc s
on, trung on, tiu on ch lc m ch l nhng n v
dn qun du kch v mt s i i tp trung cc tnh i
thi! Do , ng ngh n ci g ngh thut ngh thic gh

2
Thy. (Ting Php).

302
gm lm! D hiu, d nghe, b bi lng cng, nng dn chng
hiu g u... Ch : y khng phi trng Lc Qun Trn
Quc Tun!

Cht ti ri! Xin v lm lnh chin th k t khi c ci
chc danh nhc s chng cn mu oong na! Lm
nhc s th y ngi ta khng xc c ting t lng
ca ti. Hn th, phc v cng nng binh li l nng binh
khu IV th ai cng bit l nhng ngi ngho nht nc,
quanh nm khoai kh, mm nht
1
[3].

D sao ni bun chn v s nghip, v tng lai ca ti
cng c ch m qun, c ni m chia x l Hng Mai ca
ti, t nay lun bn ti nh...mt c lng ging va hin,
va tt bng. C lng ging, bi tuy l v ti nhng v
chng khng c chung v tp tc ngi dn x ny
khng cho ngi l c sinh hot trong nh h!

Ly ci hnh phc nh nhoi lm thuc an thn, ti c
gng ha nhp vi s anh ch em m ti tha bit h ch...tm
thi chu ci u lm quy qu cho xong nhng vic trc
mt theo cp trn yu cu. Cn trong ci u v con tim h,
tri bit h ang tnh ton g? Thc t tr li: a s bng
cch ny, cch khc chun l khi ci t chc c xt nng

1
Mt xanh bm nh nh mt th da min Bc, rt nng mi.

dn tnh ny. C ngi v sau tr thnh gio s, tin s, ngh
s nhn dn, u t...nh Thanh Tnh, Cao Xun Ho, nh
Quang... C ngi chng cn bao gi c nhc ti nh
Nguyn Phin, Nguyn i, Minh Trm, Vnh Cng... c
bit Phng Qun tr thnh ci gai cho ng n ht cuc
i.

Vi ti, nhng nm thng Lin Khu IV ko di ti 1960
d tri hng vn bin c m khng c cch no thot ni, v
ci danh ng vin c nh ci vng kim c xit cht ti vo
ht bi kch ny n bi kch khc...

Mt ngy kia, cuc cch mng long tri l t c tn Ci
Cch Rung t n ra! N c mang t bn Tu sang, n
sng vo ton dn Vit Nam, to mt vt nh trong lch s
dn tc, thay i ton b nhn thc, tnh cm ca ti v ci
ng m ti chng may ri vo .

Ch mt thi gian ngn, hng lot cn b ch cht t tham
mu trng n tnh i trng, thm ch c t lnh trng
u phi nhn ti trc cc on y, i y ci cch rung
t. Hng lot chi b ng Lao ng u bin thnh Quc
Dn ng (?!), thm ch thnh t chc phn ng? Khng t
ngi b nh gy chn, qu tay v vt xc tri sng hoc t
t. L lch c mang ra ph phn. C ngi v mun thot
cht nh gi b mnh l thng Vit gian ch v thi Ty, b
lm cng chc cho Php.

303
ngoi dn chng th sao? Mt cnh tng gh rn bao
trm khp lng xm ni chng ti ng qun. Ngi ta bt
k th giai cp 99% l b vu oan qu c ting ng h,
hai tay tri git cnh khuu cc ng b nng dn xa xi
vo mt k ti. iu ngc i l ai c nhiu cng nui cn
b, ng gp tin bc, thc go cho b i u b gn cho
ti...mua chuc cn b! Con phi u cha, v phi u
chng, thm ch quan h ring t trong gia nh, v c, v l,
nng hu, con , cng thnh trng ti m k b x b em bn
ngay trong m...

Nhng g ti chng kin trong cuc cch mng long tri
l t ny c vit hng nghn trang cng khng th ht. l
mt cuc cch mng v l, v lun, v o c, tn bo nht
c cc on chuyn gia git ngi, dit chng Mao-t a
sang Vit Nam hu dit dn tc ta. Cng cn phi ni thm
s d nhng ngi lm vn ngh t b cht theo ngha en
trong t ci cch rung t ny l nh hai l sau:

1. Hu ht chng ti u khng thuc c s nng thn
no. Ngi th sinh hot cc t chc phi nng nghip, ngi
th t chc tuyn hun vn ha cp tnh, cp khu hoc trung
ng. Mt s sinh hot khng thuc Nh Nc th lm ngh
t do nh dy hc, dy nhc, thm ch bn ph, m ca hng
n... nn c mun n ln a ch cng ho, k th giai
cp cng kh. Tuy vy, mt s do gia nh a phng b
quy l a ch cng b dn v t kh b m, ng b
mnh. Mt s k siu hn phi k ti b m thot
cht. Vi tn sau ny thnh tay sai c lc, v vi ti, n cht
ti khng bao gi mun nhn mt. Mt s, do c nh gi
l cha thc s ci to t tng th v n n v mt tut
tun tut t ng n chc v lun. Mt s kh hn c
cho xung n v lm lnh cho n khi b xc ni chin
trng.

2. Loi th hai, trong c ti, c trn huy ng i
tuyn truyn, c v cho phong tro u tranh qun chng
trong Ci Cch Rung t, tr thnh cn b ca Ci Cch
Rung t. Th l...thot! Mt cuc vn ng sng tc ln t
trung ng ti a phng c t chc, khuyn khch vn
ngh s lp cng dng ng. Tt c, trnh tai bay v gi,
tn ti, gn nh ai cng ci u dn thn vo con ng
hn h: gp sc qung co cho cuc dit chng gh gm, bn
thu nht trong lch s.

Ti rt l v cho ti nay vn cn mt s vn s, ha s, nhc
s thng k cc sng tc trong thi k dit chng ny vo
thnh tu ca i mnh! Ring ti, k nim 70 tui, nhn
ngi ta a ti ln tivi, ti cng khai tuyn b: Ti
khng c nhiu tc phm tht s l tc phm! Nhiu lm ch
l 20 n 25 ch khng dm 500, 1000 nh cc nhc s khc...
Hnh ng y cn xa mi snh c vi ha s Dng Bch
Lin: Sau khi tuyn b ra ng, ng t ht tc phm ca
minh, ri ng ca... t t!

304
Tr li vi nhng ngy y mu v nc mt ca cuc
u tranh long tri l t nhng nm 1953-1954, ti, mt
nhc s ng vin, d thy tn mt cc ti c gm ghic m
ng ca ti gy ra, nhng v...Hn, Qu Hn, S, Qu S nn
khng cn ng no khc, nh nhn mt lao vo cuc tn
stbng m nhc!

Qua hai, ba t i ci cch, qua thc t thm nhp i
sng nng dn, ti thy r b mt tht ca cuc cp ca
git ngi khng gm tay ! Vy m ti vn c nn ra nhiu
bi c ng nh gi l Tt! tt! tt!...

C kh g u, ca khc l th m ai cng lm c nu
mun! N ch l li ni lng giai iu, tit tu! Cng sn ch
khng chp nhn...tri tim v tm hn rung ng. Vy th xp
ci tm hn li. Nm na chi cha mch qu l hp vi
ng, vi qun chng nng dn! V...c ngay! Cn hn c
mong i ca ng mt anh nhc s tiu t sn c gia nh
theo ch, ti vo hn vai kch bng cch t nhn mnh l
nng dn trong lc sng tc! N th hin mi tc phm
tung ra thi k ny u nhn xng ngi th nht! V d
bi Chng Ta Khng Mun i ot gii nh khng c gii
nht: T ngn vn i xa ri cha ng chng ta ngho
i..., hoc Ba chng ta cng ri ng la xanh...Anh vi
ti cng kh au, ngho i... v hng lot nhc cnh, hp
xng ng hn v pha nng dn vch mt a ch, vch
mt nh th la di gio dn Ting Chung Ti c, Nng
Dn Bit n Bc...C th, qua my t ci cch, hng lot tc
phm ca ti v cc vn ngh s i hn c tung ra!
kiu ni di, kiu cao giai cp nng dn, kiu vch
ti c k th giai cp. May mn hn cc ngnh vn hc ngh
thut khc, cnh lm nhc chng ti u hiu Li ht gi
bay nn c ht ln nhng iu H Dn Cy (Vn Chung)
m chng lo g v thi y cha c ghi m, ghi hnh, cha c
phng tin truyn thng hin i nh ngy nay, ngoi my
bn in li-t trn giy bn mng tanh m in xong th lm giy
v sinh cng khng... t!

Ch kh my bc nh vn, sch in ra c ng ca ngi
cng lao ng, Bc, ca ngi giai cp nng dn vch ti tng
tng cha ch mnh, ngy nay nm trong th vin c bn
M ln Vit Nam, cc bc lm th no hy chng by gi?
Cc bc ngh g khi ti nhng nm u th k 21 ny, ngi ta
vn trch cc tc phm ti c vo chng trnh ging dy
con em cc bc?

Gii nhc s ng vin chng ti bit rng ch lm ci loa
tuyn truyn nht thi cho ng, n o v kp thi nht. Sau
, tt c u ri tm vo khng trung, khu thit v bng
nn tha h... ni lo! Chnh ti l mt ci loa kh c lc,
mt ci loa khng bit ngng, nhng may thay, th gi l
tc phm ca ti c cao, c tng gii thng, hun,
huy chng, ti bit thn, bit phn t xa b i, khng
li du vt g. V li, chnh cc c quan quyn lc cao nht v

305
vn ha t tng ca ng sau ny cng chng hnh din g
khi nghe nhng li ngi ca cc ti c dit chng ca cc bc
tin bi ca h!

Tic thay v cng ng khinh thay, my tn nhc s n
bc sut i cho ng, ti nay, nh nm c cc u ra
ca m nhc nh pht thanh, tivi vn khng ngng cho pht
ra...khng kh nhng ng cho ti sng mt, sng lng,
nhng ng cho ti ma xun, ng l l sng ca
ti... thm ch n nm 2006 ny, h vn tip tc kim chc
bng nhng cuc vn ng sng tc ca ngi ng, ca ngi Bc
H!

Bn ch cht ny, ti mong cc th h mai sau gt b
chng khi lch s vn hc ngh thut nc nh. Chng l ai?
Giy trng mc en, bng a, bng hnh ang cn . Khng
li ht gi bay c na! Lm thn bi bt n tn u th
k 21, khi c th gii cng sn sp , khi nhng ci tn
Mc, L b p nt t l lun n tng i t gn 20 nm
qua, bn chng u cn c u c, c tri tim?

Khng t ngi trong cc gii vn, th, ha, trong c
ti, tm n s im lng, chu kh, chu i c vit
nhng g mnh cm, mnh ngh. c bit gii nhc chuyn
nghip (khng k bn th li c m thanh) u c vit
nhng g l m nhc ch thc tha mn chnh bn thn
mnh m chng lo ai bt b t c.
Ch thng cho l con chu ang b u c bi my
thng cha bi bt thi k u (th L Ph Khi). Nhng
bit lm sao y khi t nc cha c mt cuc cch mng
tht s p nt ci h thng cai tr c ng, c ti, phn
nc, hi dn ca ci ng nhiu ti c nht trong mi thi
i lch s. Ti cng may mn khi v cui i, khng phi
ng vo hng ng ti t c lc cho ci tp on lu manh
cng sn Mi Anh Mnh.

S tht th vic o thot khi ng Cng Sn ca ti
khng n gin cht no. Khng h khai tr, khng np
n xin ra ng, khng tuyn b ly khai hnh ng ch c
t nhng nm u th k 21 nhng ti vn chun c khi
ci t chc m ti khinh b, gh tm... mt cch m nh m
khng b theo di, tr th, thm ch b th tiu l c mt qu
trnh gian nan, vt v, nguy him. Ti s xng ti vi v
con, bn b, ngi thn trong chng cui ca cun hi k
ny.
N mang tn Bi Hi Kch Vo ngRa ng

306
19.
BI HI KCH
VO NG, RA NG:
5 NM NG KCH V DI TR

Qu trnh b trn, hay vt ngc, ca ti khi ci t chc
ng l v kch bi hi ko di nhiu nm c th tm tt nhng
trng on kch bn nh sau:

Nm 1953-1954, sau nhng ci tt tnh ngi, ti c t
tng phi b ngay hng ng nhng k y n mu vi nhn
dn, nhng k lm hng cuc i ti, bin ti thnh tn
y t hn nht, chuyn ngi ca hnh ng phn nc, hi
dn ca chng. Nhng chun khi hng ng chng bng cch
no?

Tht nt c!

B m v ti lc y ang b u t trong ci cch rung t
t 2 v tuy khng c rung t nhng c v giu nht lng
ni tn c nn b n ln thnh a ch. Ti ang lo cho s
phn v chng ti liu c b triu v a phng b u t
hay u t cha m hay khng th... on vn cng ca ti
c Tng Cc Chnh Tr iu i phc v chin dch in
Bin.

Th l ti thot khi ci a ngc Lin Khu IV.

Dc ng i b hng thng tri ln Vit Bc, ti gp hng
on dn cng, xe th, va i va ht h, h hi phn khi v
qu nh hon thnh ci cch, nh a ch cng
ho, c b. Ti c xem c nhng cun phim en trng,
nhng bc nh trong cc ng gi, b m rng en ming
ci ti ri ang i ng cc, cm bin chia rung c ghi tn
Nguyn Th Mt, Trn Th To... hn hoi. Kh th rn rn ra
mt trn. Hu phng tin tuyn u n nc theo cc on xe
Tu, pho M do Nga m kho t thi k chin thng pht xt
c li. Th l trong ti, ci mu nhc s ng vin li
ni ln. , c l y ch l ci sai lm ca mt a phng
thi, ch qu hng min Bc r rng l ci cch i i tt
c. Kh th ny ti cha tng thy bao gi. N lm ti nh
cng c li lp trng! Ti li lao vo vit. th khu
hiu, ng li ca ng li c m nhc ha.

Kt qu: Ti c tn nhim thm v c bu vo... cp
y mt ln na! Sau gn mt nm tri c v tp trung cng
24 on vn cng qun i, c phn cng i chin dch
in Bin thng li, chng ti c giao nhim v rt sm:
Chun b tip qun H Ni.


307
Ti dn dn tr li thnh mt nhn vt tn tui, c tng
ht hun chng ny n hun chng khc, li thnh thng
T Hi tun chay no cng c nc mt nh ngy no. Ci
ming nh chung thi y ch l nh chung ho m cn c
tc dng th hung h my ng n phi b nh chung...
tin nh hm nay! H cn ni g c ngoi cu bit cng
n ng mun i th hin trong nhng bi Ca ngi T
Quc.

Ht chin dch in Bin, nhn b qun phc ca bc
Mao tng, mt chic m vi c vnh, mt i giy Tu, mt
ci ca st trng men, cng ca bc Mao tng in hnh c hai
nc anh em lot, tt c din vin vn cng qun i
u c trang b tm tt thnh ba mi vo tip qun th
, ni , khng t ngi chng ti ang c gia nh cha m,
anh em kt li hoc...dinh-t.

ng mt ci, qun lnh: T Hi tr li khu IV xy dng
mt on vn cng mnh, ph trch u cu gii tuyn. Ti
li ri tr li mnh t hi hng m nhng ci tt n om
m mt ca ci cch rung t lm ti tnh ngi. Nhng
trong ci ri cng c ci may. Ti khng c Tr Li
Thnh nh bi ht ti vit nm 1947 sau b dp v nhng
cu trong ton qun v m thiu nhng ai?, hoc bao mi
tc xanh qun vnh khn trng... tht ra, may nhiu hn ri,
v:

a. Gia nh ti khng cn ai li H Ni chung sng
vi Cng Sn c. Mt ln na, b ti li chn ng con ng
ca mnh, theo c quan ch vo Si Gn!

b. Gi s ti c v H Ni, con ng tiu ma ca ti
s nhanh chng l ci chc! L do: Ti s khng do d chn
con ng ca cc ng vin T Phc, Trn Dn, ng nh
Hng, ca qun chng Hong Cm, Phng Qun... ngha l
ti s ng trong hng ng Nhn Vn Giai Phm xut pht t
vn ngh qun i.

S may mn trnh cho ti phi nhn ci s phn y
m u cho mt cuc sng y mu mo trong ti phi
ng vai tr ng vin tin phong vn ngh s duy nht cn
li t khu IV lc no cng hng hc la cm th i vi
nhng ngi c hc.

Lc ny Nguyn Vn Thng, Nguyn Vn T, Vn K,
L Yn... u v H Ni nn ch cn li mt nhc s l ti.
D trong qun i, ti cng c c cu vo thng v
chi hi vn ngh khu IV cng vi Xun Hong, Minh Hu...
Vy l, ng nui ci Hn c hu ca ti bng cch trao
thm nhim v mi, nghe c v quan trng nhng s tht ch
l chp hnh nghim chnh nhng g Tuyn Hun Lin Khu
ch th hng thng phi lm.


308
tn ti ci t d ny, ti sm vai hn s sut 5
nm! Ti ly l do cn tp trung vo sng tc, khng nhn bt
c chc v ph trch no trong on vn cng mnh u
cu gii tuyn! Mc ch ca ti l trnh mi trng hp i
u v quan im ngh thut vi h thng chnh tr ang
thng soi, ang lnh o ton din, thm ch lnh o kiu
mt thm Ty thi xa i vi tc phm vn ngh, vi vn
ngh s mt cch th bo.

C nhng chuyn khng th tin ni nh chuyn chi b
on ra ngh quyt v...b ht b v...nghe nh...ci ch, ngh
quyt v phng mn, v...mc vy hay mc qun cho n, thm
ch chi y on vn cng cn ra c ngh quyt khng c
nh cc bn nhc Ty, khng c tp k thut Ty, b hn
luyn tp c bn ba l...

l nhng nm 1955-1956, on vn cng qun khu IV
sp nhp vi mt lot on vn cng cc s on 304, 308, 371
tr thnh mt on mnh. Trn thc t l s tp hp
c trm din vin...khng ngh, hoc c ngh nhng na di
na chut, tp trung v khu IV tng cng cho phong
tro vn ngh cng nng u cu gii tuyn. ng u
on vn cng ny l mt b th kim on trng cc k lu
manh v dt nt, c tiu s l gc--co cho mt on ci
lng thi Php thuc nhng c tn tng git vn ngh
ni ting c tn Hong Minh Thi c v ch o vn ngh.

Gia khng kh lun lun nghi ng , ti thu mnh li, c
nn mi ut c trc cc ngh quyt thm ngu ch ngu ca ci
chi y lc ny khng c ti d ti c 99% phiu bu
nhng...lin chi khng duyt gm chnh tr vin ng Ngc
Vn, y t Nguyn c Chiu, qun l kim gi kho V Vn
Phc, anh nui inh Vn Mn... Ci u no tr tu ny nh
l c o to Bc Kinh tr v, nm trong tay s phn
tng lai ngh nghip ca hng trm ngh s din vin. Bo i
l i, bo din l din, bo khng dng ci ny, b bi ht kia
l ch c chp hnh. Thnh thong li c cc phi on tng
cc xung duyt chng trnh gm cc v lnh o vn ngh
cp trn, nhng Nguyn Vn Bn, Trn Vn Gh no . i
khi h cng a vi vn ngh s c tn tui i cng nhng
ngi quyt nh mi chuyn vn l h. Hu ht nhng g ti
vit u c thng qua ngay lp tc v ti c vit bng ci
u v tri tim ca ti u. Ton l th ni h ng, ni h
tuyn hun qun i m ti ba ra hng ng t ca khc, nhc
ma, n nhc m cho kch. Tt c u nh mt b. Chng
cn ch no thy l ti k thut thun ty, t tng t
sn na! Lc ny ngoi qun i ang i vo Ci Cch
Rung t t 3 m khu IV li c Trung ng, c v
nhng on y, i y c n nht. S h l...mt mng nh
khng!

Sut thi gian min t d Khu IV, khng lc no ti
khng nui vt ngc. Bt c dp no chun c ra
H Ni gp nhng ngi c th gii phng cho ti, ti

309
u tranh th ln ng. Ti dng kh nhc k bng
cch xin cp y cho i hc... n accordon 3 thng! Tt c
thi gian i hc ny, ti dng vo vic vn ng hnh lang
gii phng cho v ti trc. Nh quan h c ngoi nhn dn
ln trong qun i kh rng, ti li dng ch trng tin dn
ln chnh quy v hin i tm cch a v ti i hc lp kch
ni ca o din Lin X Vassiliev Nh Ht Kch Ni Trung
ng. Sau ti xin i hc lp sng tc chnh quy 18 thng
cho cc nhc s do chuyn gia Triu Tin hng dn.

Ch tic v ti th thot, ti th cha.

Kt thc lp hc ca Vassiliev, on Kch Ni Trung
ng ngh xin v ti v pht trin thnh Nh Ht
Kch Ni Trung ng. Lc y, bn Qun i ang hc tp
ng li ca Bc Mao ch trng cc on vn cng phi
ly ca ma lm chnh, ly i i lm nh, h sn sng cho
v ti i. Th l thot c mt ci cng t to l b v
khn kh ca ti, sut mi nm ma ht th d c m kch
cm cng khng c ngh!

Phn ti, s hc thnh cng qu mc mong i li a ti
ti con ng sut cht ln na. Lp hc ca chng ti c
m gia nm 1957 v kt thc cui nm 1958, trng vo thi
k u tranh chng Nhn Vn Giai Phm. Chng ti ang hc
rt cng th c lnh tp trung ti lng Hong Cao Khi.
Cuc hp tp trung nhiu ngi ny, nu c th gi n l mt
cuc hp, c quy tc ni bt xut ngoi bt nhp, c
gi i hp l khng th ra ngoi, nhm u t anh em Nhn
Vn v...u t nhau!

Ch o trc tip cuc u t ny l anh hon ln
Mi! y l cuc u tranh t tng di ngy nht, tp
trung ng vn ngh s nht. Ngi trong tng gii u
nhau, nhc u nhc, ha u ha, vn u vn... theo t.

a ra u in hnh ti hi trng l my tn phn bi
c chn trc, vi li dn t trn l khng khoan
nhng. l Vn Cao, Trn Dn, L t, Hong Cm,
Phng Qun...

Ti ch xin nhc s mt s nt ni bt trong v u t ln
nht ny m ti tn by gi cha thy c ngi no t li.
l:

1. Thi cc k u gi, c hi ca nhng nnh thn c
biu l bng mi cch lng trung thnh v hn vi ng.
Chnh nhng tn nnh thn ny sau khi cuc hc tp kt thc
ra mt trc tip thi hnh n lnh ca ng y o mt
s vn ngh s n tuyt nc sng tc tn cui cuc i.
Chng dng mi hnh thc trn p, trong c c nht l
chnh sch tc ni cm dit lun c con chu nhng
ngi b ng mun trng tr. Th hi nu nhng Vn Cao,
Hong Cm, Hu Loan, T Phc, ng nh Hng... v nhiu

310
nhiu ngi na khng b ci th on git ngi khng
dao ny hnh h, lm cho sng d cht d, th s c bao
nhiu tc phm xng ng li cho i?

Bn lu manh vn ngh trit li dng cuc u t
lng Hong Cao Khi kim chc trn xc ng i. t ra
sn sng lp cng dng ng bng mi cch, ngoi nhng
ti thuc lnh vc chnh tr, vn phong, bt php, chng
dng ng nhng chuyn thuc i t, m l nhng ba t
u gi khng th tng tng ni. Cng khng th tng
tng ni khi ngi ng ln t li l nhng gng mt
ng knh ngoi i. V d: mt v nhc s tn tui trong
Qun i t Trn Dn c t tng dm i tru, bng
chng l ng ta bit v thy tn mt ng bn hay th dm
(km theo minh ho bngtay cch ng bn lm th no).
Hoc mt nh vn khng phi ch c ti trong lnh vc vn
chng, m a ti trong c lnh vc th, nhc, xng xng t
Nguyn Hu ang c tt thch chi gi, m chi th chi
hai con cng mt lc. Ti xu h khi vit ra nhng chuyn
ny, nhng chng c tht, l ci mi ngi nn bit thy
ht b mt kh ca mt by n l mt ht mi khi nim
o l. Ti c th vit thng tn nhng ngi b trn p,
nhng trnh vit thng tn nhng k t co h nhng ti
bn thu y v mt l n gin l khng mun con chu nhng
tn lu manh n phi mt, phi au kh v c ngi
cha, ngi ng khn nn n th. Ti tic mnh khng ti,
v cng khng cn sc na, vit t nht mt chng
ring v ci tri tp trung Hong Cao Khi ny.

Mong rng sau ny, cc nh vn c mt trong nhng ngy
y, nu cn sng, s vit ln y hn nhng cu chuyn
tht din ra. Ch cn vit ng s tht thi cng lm
nn mt thin tiu thuyt rng rn, ly k khng thua Mt
Ngy Ca Ivan Dennissovich hay Qun o Ngc T ca
Solzhenitsyn.

2. Thi qu run s trc bo quyn ca mt s b a ra
u t cng r rt. Nhng ngi , nay ngi qua i,
ngi c lng lng phc hi khng mt giy t chnh
thc, nhng vi ti, ngi chng kin cuc u t kinh tm
, ti thy h qu hn! Khng mt ngi no dm cng khai
ln ting bo v ci chn l qu ng ca mnh. Khng mt ai,
cho n hm nay, dm ci l vi bn cm quyn bt lng,
dm h to o! hoc T do sng tc hay l cht, d
bit rng ci cht ca mnh c ci ng tng tn lng
tm y nh ot! Hu ht u chn thi chu ng n
ngc nhin, thm ch, ci u nhn ti mt cch qu d
dng?

l cha k mt s, do qu s hi, tr mt phn
thng anh em, k ra nhng chuyn nghe ni th ny th
n, lm hi nhau mt cch c ly im. Thm ch, c
ngi nh o din Phan V cn thnh khn n mc run

311
ry khai: Ti b chng n d in ( ni kch ng) ti mc
nu c biu tnh, ti s l ngi cm c i u!? Th ra ci
hn n lm gii vn ngh Vit Nam, b coi nh con giun,
ci kin m chng my ai bit qun, ni theo cch Trn
Mnh Ho.

Ti khng tin ci Hn cn lng nhng eo ui cc anh y
n tn hm nay hy vng c th cc anh cng vn c mt
ci g y vit hoc ang vit m cha c iu kin v c
gancng b. c nh th thi cng cho con chu chng
ta tha bt cho ci ti cng tc vi l git ngi t nhiu ri!
Bng khng, mun i sau, hu th s xp chng ta vo t
liu v bn vn... n di ci thi en ti cng sn!

3. Nhng ngi c thi chp nhn b xp vo loi lng
chng, khng dt khot ca a s im lng, thi m
chnh ti cng la chn, v th sau ny u b ng xp vo
loi ng vin khng c tinh thn bo v ng. Cu ny
c ghi vo l lch ng vin ca ti ch v ti nht nh
khng pht biu mt li no trong nhng cuc u t! Ch
mt ln ti ln ting tht ra: Lche!
1
[1] trong gi gii lao
ngoi hi trng, khi Thnh Cc, trng on vn cng qun
khu III, hi ti ngh g v thi gh tm t t thm cho

1
Lche = hn (ting Php). [2] Nm 1968, tn ti c ghi trong
Encyclopdie de la Pliade ca Php cng 10 nhc s min Bc Vit Nam.

mnh ra ci iu thnh khn ca o din Phan V. Chng
hiu do Thnh Cc k li, hay c k nghe lm c ri tu
ln trn, nhng th l ngay hm trong t hc tp ngy
nay c l ch T V cn sng ti b nhng tn c hi nhao
nhao p phi khai ra: ng ch chi ai hn? Ti ci l ti
chi bn chi gi, bn ht thuc phin, bn... th dm b t
hi trng ch ai na! Ch l hi trng c hai nh vn
ln, thuc loi cy a cy , xng xng t Trn Dn l
vua th dm, t Nguyn Hu ang l chi gi th chi hai
con cng mt lc. Tht im nhc! Mt ln na ti phi xin
li bn c khng nu ch danh hai tn lnh o b i y,
v khng mun con chu chng phi ci mt trc bn b v
c cha ng n mt n th.

Trong bui hp t y, cu tr li ca ti khng lm bn c
hi hi long, chng tip tc dn ti vo ch phi thnh
khn ni cho r bng cch. Thm ch c tn cn trng trn
tra hi ti: C nh theo gia nh vo Nam khng?, C
tham gia Nhn Vn khng, nu H Ni? Ti bc b mt
cch gin d cha tng thy, mc du chng ni...ng
tim en ca ti n 90% ch khng phi t! Tic cho chng, v
cng may cho ti, l lc y khng t ngi c thi khng
bo v ng (im lng) nh ti nn chng chng th no kt
ti ti ch bng vo mt ting Lche vu v (chng c s t
hay s nhiu).

Th l ti li thot!

312
Chnh t ci lp u t vn ngh s ny m ti cng nhn
r b mt tht u cng, nham him ca bn lnh t ci ng
m khng may ti l ng vin.

Sau nhng ch trng cng khai git ngi, cng khai
cp ca trong ci cch rung t, n cuc n p tr thc
ln ny, cha bao gi trong ti nung nu n th t tng ri
b ci t chc khn nn ny bng mi cch, nu khng mun
c lc chnh ti s b chng lm tht.

Cng chnh trong cuc u t ci cch rung t trong
vn ngh ni trn m ti c dp nhn din nhng tn khn
nn nht, lu manh nht mang danh vn ngh s, thy r b
mt tht ca nhng k c hi mi mu sc, im mt c
tng a ang lnh nhim v dit tn gc nn vn ngh ch
thc, thit lp ci vn ngh chuyn chnh v sn ngu n.
Cng tm lm, ti cng quyt tm ri xa hng ng chng.
Mun th trc mt phi ra khi qun i, nhng phi ra
khi mt cch lnh ln. Khng b y xung n v, khng b
khai tr ng...Ti ngh khi ra ngoi nhn dn ri, ti s
tm cch t gii phng mnh khi mi rng buc v bin
ch t chc n lng ca ng. T y, ti s dng li cuc
i cho ti, cho gia nh bng chnh ci u v bn tay ca
mnh, chng chu s lnh o ca bt c thng no, con no.
Ti s c gng trang b cho mnh tht nhiu vn ling v m
nhc qua lp sng tc ca cc chuyn gia (ang phi tm
ngng v cuc u tranh ny) khng nh chc danh nhc
s trong x hi bng mt ci g tht l... m nhc tn
tui ti c nhn dn c nc, thm ch c nc ngoi bit
n
1
[2].

Ti phi vt ln trong lnh vc chuyn mn c th
ng vng, c th kim sng bng chnh ti nng ca mnh.
c m tr thnh mt composer ch thc, vit ht sonate s
1 n s 2, s 3... symphonie s I, s 2, s 3... ng vin ti
nhn nhc tr li ngi nh 13 L Nam , tip tc kim cch
thot khi mun ngn ci by cht ngi m bn t vn
ngh, thay mt ng ang ging sn trit h nhng k
khng tin c nh ti.

Nhng, ti li tht bi, tht bi ng cay mt ln na, v
mi mu toan ca ti khng th vt qua nhng c nh
him c ca bn xen m vn ngh.

Sau lp hc u t, chng ti quay v ngi nh 13 L Nam
di mi kinh s ha thanh, phi kh, sng tc, luyn
ngn piano cho ht chng trnh i hc ca i hc. Ti
vi u, m bng lot d dy, ngy m vit v vit...Chi b,
lc ny do V Trng Hi lm b th, nhiu ln gp nn
tp trung vo nhng g c li cho trc mt hn l thc c

1
Nm 1968, tn ti c ghi trong Encyclopdie de la Pliade ca Php
cng 10 nhc s min Bc Vit Nam.


313
m lm chuyn v b! Tuy nhin ti vn liu mng lm
mt ci g c v m nhc mt cht. Ti bt gio s
chm c nhng khc piano, violon... v hn th, ti dn cc t
giy k nhc vit ca khc li vi nhau thnh nhng t tng
ph 18, 24 dng ri bt u vit giao hng hp xng
(cantate) 4 chng Ting Ht Bin Thy a cho thy chm.
i! Thy Mao Vnh Nht, ng thy a ti vo con ng
nhc s chuyn nghip ch thc, sau ny v nc b u t
v ti m ng cho ng li vn ngh t sn xm nhp
nc bn Vit Nam. ng b tc ht hc v, a i ci to
v... bin mt n ni c ai bn nc Kim Tng Qun
sang, k c v ng, mt ca s ni ting, khi ti tm n hi
thm, u tr li: Cht ri! l thi gian m bn nc
ng, ngi ta bt u n sng vo nhng nhn vt bt ng
chnh kin t ng Nam Nht, b trng b Quc Phng, n
nh v o ni ting th gii Thi Tha H!

Vit Nam, cng manh nha hnh thnh ci xu hng cht
ngi ! Ti ngi nh s 11 L Nam ca ng L Chng,
st nch ngi nh 13 ca chng ti, cc ng Nguyn Ch
Thanh, Hong Vn Hoan, Trng Chinh ... thng gp nhau
bn v vic lnh o t tng trong ng, i khi kh
hng hn, to ting nn lt vo tai bn ti, ch sng cch cc
ng khng y 10 mt! Tht l c may cho chng ti thy
c nhng ci u ln nht nc li cha ng nhng b
c y...b u n thm hi, n...nc ci!

Tuy nhin, cng c my ng to do c nhn thc khng
ging h th khng ngt b h ln n, b ci khy sau lng.
Tng V Nguyn Gip, tng L Lim do hc piano cng b
dm pha t y. Ngha l manh nha mt s chng ngu,
khng c bn ngu lu, tuy cn yu t. Vic c nn tp trung
3, 4 on vn cng, 7, 8 dn nhc ln u tin cho ra mt
mt tc phm ca bn thn ti, d ti khng h c nh dn
dng, phi tho lun ln xung c thng tri! Cui cng, phe
tin b thng! 80 din vin ht, 60 nhc cng ca c qun
i ln nhn dn c tp trung v H Ni lm mt vic
cha tng c trong lch s m nhc Vit Nam thi y: dn
dng bng c cantate Chin S Bin Thy ca T Hi!

Ti vit hp xng 4, 6 b cng vi giao hng hai
qun ngay t khi nc nh cha bit dn nhc giao hng l
ci g. Ch ring chng trnh in trong ngy biu din u tin
c bn ci nn ghi l ng ca, hp xng, i hp xng
hay t khc? Sau gn 1 thng, di s dn dng v ch huy
ca chuyn gia Triu Tin Triu i Nguyn, sng tc ca ti
ra mt cho i, d cn thiu mt s nhc c nh timpani,
cor, trombone.

Lc ny Chu Minh, Hong Vn ang Tu, Nhun,
Nguyn c Ton ang Lin X, trng nhc ch mi c h
trung cp t dy t hc do ng T Phc lm hiu trng.
Sng tc ca ti ging ln hi chung bo ng: Khng
hc th ng mong lm nhc s!

314
Khi vit cantate ny, lc u ti ch nhm mc ch moi
tht nhiu nhng g chuyn gia c trong u trang b cho
mnh ci vn sau ny. Thc t chng t Lng Ngc Trc,
bn ng hc ca ti ng, khi anh r tai ti: Cn rng m
hc ri m vo thn y, Hi !

Ti cng khng ng phe ng h Ci Mi...thng th,
mt tc phm m nhc tm gi l tm c vo nhng nm
1959-1960 y c ra i! c bit hm chnh thc ra mt ti
Nh Ht Ln nhn dp k nim 15 nm thnh lp qun i
ngy 22-12-1959, tc phm c gn nh c B Chnh Tr,
tr ng H, n xem v hoan h nhit lit. Ti ngi bn gio
s Mao Vnh Nht nn khi cc c n bt tay cng c r
nh bn tay cc c. Ring anh Vn V Nguyn Gip ang
b dm pha v chuyn di hi i hc nhc l nhc s T V,
hc piano Hng Hnh, ngh s dng cm ca on Vn
Cng Tng Cc Chnh Tr km theo cu: Kh lm! Bn
b khen nc n. Chin s t bin gii, hi o vit bi trn bo,
gi th cm n.

Nhng khn nn cho ti, ti u c ng y chnh l giai
on m u mt cuc u , nhn danh giai cp v sn,
trit tiu c nhn ti, bng cch a ti vo ng ngm bn
ca ng li vn ha v sn!

M u l vic a ti v u sau khi tt nghip vi kh
nhiu ting vang nh th? Khng cn chuyn ng li vn
ngh vn ngho g m bao trm ln c l lng k. Nhng
tn vn ngh chnh tr c hi ngn cn khng cho ti tha
thng xng ln khi khng t kin ca lnh o, c trong v
ngoi qun i, l ti nn v cc on vn cng ang tin ln
chnh qui hin i Trung ng pht huy kh nng phc
v. y l kin ca cc ng L Lim, Lu Hu Phc.
Nhng bn s ti s l ngi sao t mt chng, c bit l ti
bit r chng dt n mc no. Chng a ra mi l do
li y ti v mt on vn cng gian kh nht, hi hng
nht, chu ng thm my nm b nh ln p xung v
th ti nh mt lp trng, t tng t sn trong ngh
thut, chng i c h thng vi...cp y.

Sau l nhng nm ngi ta gii tn dn cc on vn
cng bng cch a ra khu hiu hng v i i phc v
chin s. Ly hng dn phong tro l mc tiu chnh,
thm ch n, kn nh, h phng lm lnh, lm th
xy, phu h xy dng doanh tri vv...ngha l tt c ci g ti
v cc bn ti c hc chnh quy u nm trong mc tiu:
Phi...dp!

Cng thi gian ny, gia nhng nm 1960, bo Vn (gi l
hu Nhn Vn) b tn cng ti tp. S thm kht t do, ni
ln b mt ca cuc sng tinh thn l t do sng tc vn
khng th git cht hn vi vic x trm Nhn Vn Giai
Phm. Ngi ta vit bi cho mng hng v binh, trch Mao
tuyn, ca ngi thnh tu v i bn nc bn nh c i

315
Cch Mng Vn Ho V Sn. Cc on vn cng, ngh s tip
tc h phng i v nng thn hc tp lao ng v t ci
to t tng bng lao ng.

Mt cuc chnh hun, chnh qun, chnh ng mi, c
pht ng nhm chng li khoa hc k thut thun ty.
Ngi ta ging ngn c chnh tr l thng soi nh
vo ngi mun ch thc lm ngh, kt ti ai mun
chuyn tm vo khoa hc hay ngh thut. Bt u s tin
bng bng trn hon l ca nhng bc s khng c ni tn
thuc, nhng nhc s khng bit v cng khng cn bit cc
giao hng ca Beethoven, Chaikovsky hay ch no.

Mi tin tc t khp ni dn v d ch l qua nhng ci i
transistor Lin X, Hungari to ng cng ti thy ch
ngha cng sn bc vo chng... bt u ca s kt thc!
B mt c qu ca n hin ra sau cc v p ph tan tnh
nhng n i, di tch vn ho, t sch, lm nhc, bc t
gio s, ngh s, tn st hng lot ngi v ti Trung Quc,
cc v hng qun Lin X a xe tng vo Budapest, n sng
vo ngi Hungary, treo c Imre Nagy, sau cuc tin qun
ca lin minh Warszawa vo Praha, nht l s kin hng vn
ng vin tr thc, vn ngh s tuyn b ly khai khi cc ng
cng snTt c nhng ci cng thi thc ti phi mau
chng vt b ci danh hiu xu xa, nh nhuc ng vin
cng sn.

Gia lc , ti c lnh gi v Trung ng.
lm g y?
Ho ra ng L Lim nhn dp ny gii phng cho ti ra
ng theo chnh...con ng ca ng!

Nh cc ng L Lim, Nguyn Xun Khot, Lu Hu
Phc.., n nhn nh i ca ti, ti c chn lm cn b
va hng va chuyn, mt th ca hi him, bit phi sang
b Vn Ha. Tht nc ci! D sao y cng l c hi ngn
nm mt thu cho ti thot khi ci lng qun i m ti
cho l t hi nht trong cc nh t t tng ca ch ngha x
hi!

ang c iu ng i phc v i Hi VI, vit nhc cho
v kch ln Trc Gi Chin Thng ca o Hng Cm, ti
cng mt s anh em nh H Mu Nhai, H Minh Tunnhn
c giy tp trung ti ban Tuyn Hun Trung ng s 5
Nguyn Cnh Chn nghe ph bin tnh hnh th gii phe
x hi ch ngha ang ln xn th no, tnh hnh trong nc,
giai cp t sn ang ngc u dy ra lm sao? Nhim v
trc mt, nhim v hng u ca chng ti, nhng ngi
lnh vn ngh c ng tn nhim, l phi pht huy vai tr
ngi lnh gc ca, kin quyt khng cho t tng phi
v sn lt qua vv ...

Th l o bn ti, m ci chot ph hiu, vai vng kh
qun hm trung y, ti bc vo ngi nh 94 T Hin Thnh,

316
nhn nhim v lnh gc cng vn ngh v sn vi chc v
bin tp nh xut bn M Thut m Nhc! Chnh t ch
trng tng cng cn b ct cn ca qun i cho b Vn
Ha m sau ny b Vn Ha b nhng c v si quai hm.
Mt s chng hiu bit t gip g v vn ha vn ngh nh V
Hng Cng, Mai Vy, Trn Vn Hi t b i chuyn sang,
nhn nhng chc v quan trng v trng, v ph, gim c.
C th k thm Trn Ngc L, gim c nh ht giao hng,
Nguyn nh Tnh, gim c nh xut bn M Thut m
nhc, L Thng, gim c nh ht ca ma nhc trung ng
v c nhng tn c hi t tiu i trng khai man l tiu
on trng c giao nhim v gim c nh Hng Vit,
gim c xng phim n chiu...

K cng ti cho h. ng quyt th h phi liu
mng m thi hnh nhim v. Tuy nhin, trong h cng c
ngi tt, k xu. Nh ci ng Nguyn nh Tnh, gim c
ca ti th ti rt bit n ng. Lm g, thu thanh bi no, b
hoc thng qua bi no, ng u hi kin anh em chuyn
mn. C nhng lc khng th nhn ci, khi ng gch t mt
bi dn ca m theo ng c vn bi c cu Chiu chiu ra
ng (ty m...) lu ty ri vit bn cnh: Giai cp no m
c lu y? Nhng khi ti gii thch nh th nh th th ng
nghe ngay. Khng nhng th, ng cn khng ngt cao ti,
kim nh cho v chng ti, k quyt nh thu thanh mt lot
tc phm k c Ting Ht Ngi Chin S Bin Thy ti c
s vn ban u n nh lu di ti t H Ni! Ti tr thnh
cnh tay phi, thm ch b c ca ng mt thi gian v cng
tr thnh mc tiu k ca mt s rc s gii nh ang
kn ca nhau c t chc quyn d ch l ph phng!

Trng phng th c mt ng i y pho binh m
nhim tn l Nguyn nh Qu. Ph gim c c ng Chu
m (ti qun mt h)... m tt v m thut, d di quyn ng
c nhng c ln trong gii hi ha nh Hunh Vn Gm,
Quang Phng... cng nh Xun Giao, Thi C, An Chung bn
phng nhc. H khng c giao nhim v g ht, do h cha
l ng vin! Cn ti, l do duy nht khin ti ch l bin tp
vin v... cha c giy gii thiu v l lch chnh thc t Qun
Khu IV cho chuyn ng! Ti sang bn nhn dn ch c ci
quyt nh (bn sao) ca ban Tuyn Hun Trung ng ng
du ch nht to ng do ng T Hu k. Tt c cc cn b
c iu chuyn u cn ch mt t giy gi t Khu IV ra
ti nhn nhim v ph gim c v lc ny, bn ha cng
nh nhc t Phan Hunh iu, An Chung, Thi C, Xun
Giao cha ai c bt hnh l ng vin!

Phi ni them rng iu kin ti rt khi ci t chc
nguy him cht ngi cng nh mt phn khch quan t trn
tri ri xung. l ngay trong ng, hai phe thn Tu,
thn Nga l din. Phe ny chi phe kia l t khuynh, hu
khuynh, l xt li... S tht l l lun Mc-L Nin i vo
khng hong ngay nc m ca n, c hai nc anh c,
anh hai... t lu ri.

317

H Ni, l hc tr ch Ty c chng ti, nhng Chnh
Yn, Thit V, Trn nh...u c thiu bo ch ti liu nc
ngoi. Ngay trong gii vn ngh, nhng anh c hc v v hc
lc ny cng phn ha r rng. My cha bn c gi v,
khng nghe, khng c g ngoi i pht thanh ca ng Trn
Lm, bo Nhn Dn ca ng Hong Tng, th chi vi nhau.
My cha nghin Paris Match, Le Figaro, Le Monde th nhn
bn D! tha anh bng con mt cc k khinh b.

Hin thc x hi ch ngha, thm m Mc-L Nin b
bin thnh chuyn tiu lm. Chng ti ci vo mi my anh
thnh phn c bn bng cch dn chng s thoi ha ca
ch ngha Mc vi chnh l lun ca Marx, Engels, Zinoviev,
Garaudi... C anh bo lu quan im xt li, cng khai
treo nh Khrushov ngay gia sa-lng. Chng ti vit bi
(khng ng) vch ra ci dt v l lun c bn nh Th no
l hin thc trong cc loi hnh ngh thut?, Hin thc x
hi ch ngha l ci gi? Th no l ng tnh, giai cp tnh,
nhn dn tnh? Ni bt l vic bo Vn b coi l hu Nhn
Vn. Ri n cc tc phm Vo i ca H Minh Tun, ng
Rc C ca Nguyn Cng Hoan, my truyn ngn ca
Nguyn Ngc (Mch Nc Ngm), V Th Hin (m Mt
Ng), Ng Ngc Bi (Ch C Phy) b chnh lnh t vn
ngh T Hu nh. Mt lot ty bt tng tng ca Nguyn
Tun (c bit l Ph) b xp vo loi... v chnh tr. M v
chnh tr tc l khng chu s lnh o ca ng.

Ring ti, cng b dnh vo loi c vn qua nhng bi
ht nh Qua Sng Li Nh Con , nhng bi hp xng ri
rm, lm b nghe nh...ci ch, sc mi tiu t sn! Ting
Ht Bin Thy b ct hai chng, khng cho biu din l cc
chng c giai iu m i tit tu nh nhng. Cng chnh lc
ny, trong qun i, nhn dp t chc li cc s on, qun
khu ngi ta gii tn lun cc on vn cng ln, x l mi t
chc vn ngh cng knh kh lnh o d cho mi t tng
phi v sn lun vo!

C may t trn tri ri xung cho ti nh chnh s ph
hoi ca bn thn nhng tn lnh o ngu dt nht ang m
cht chn Mao kh nhng ngi khng ng ch hng,
khp h vo xt li, khai tr h khi ng, thm ch th
tiu, b t hng lot. Trong s ngi c cng nht vi gii vn
ngh, ng L Lim l ngi b nh ngay n ph u do anh
th k ca ng tn Thm, nghe u b bt v ti chuyn
vn bn ngh quyt 9, chng xt li cho Cherbakov, i s
Lin X.

Tip theo l nhng Hong Minh Chnh, V nh Hunh,
ng Kim Giang, Ung Vn Khim, Nguyn Vn Vnh... v
nhiu nhiu ngi na b b t, b khai tr ng, b qun thc
ti gia. Ring trong gii vn ngh i t, thi ny ch c V
Th Hin, L Huy Vn... cn li u b kim im, hoc mt
chc, hoc thu hi tc phm.

318

Tm li cc t chc vn ngh, va tin ln chnh quy v
hin i c mt bc th phe Mao-t nhn danh chng xt
li y li v thi nghip d ti 10 bc.

Vy m, ti mng qu, mng hn khi gii phng in
Bin, b i ta tin qun tr v! V chnh nh s ph hoi do
chng nhau c t chc ny, ti c c hi thot khi nh t
nh ang nht mt anh nhc s ng vin mc o lnh mt
cch m re.

Ti chng b khai tr, nhng chng phi qun chng,
chng phi ng vin, chng phi nhn dn, cng chng phi
qun i! Nm 1986, khi v hu ti mi tr li tt c qun
hiu, qun hm, chng minh th qun nhn, chng thm i
hi bt c chnh sch no, sau 25 nm b ng, b Qun i
b qun! Hn th na, ci t chc lm nhm n v t chc
cng chng cn xem T Hi l lnh hay l dn, l ng
vin hay qun chng, d khi ti t gi hn ci t chc rt... v
t chc , h vn cp cho ti mt t quyt nh c tiu
ng Cng Sn Vit Nam - Thnh y thnh ph H Ch Minh
ng du hnh ch nht lot do ph b th thnh y
Nguyn V Danh k!

Tht l l i!

Rt kinh nghim 40 nm sng chung vi ng, ti kin
quyt khng cha ci giy quyt nh c th kim chc ny
ra khi tr v khu ph. Vi ng bn gi, khi i lnh lng hu,
gp ti thng hi: Sao khng thy ng i sinh hot chi b?.
Ti chng ngng ngng g khi tr li: Cc c nhm ri! Tuy
c 43 nm i lm cch mng tht y, nhng ti cha h l
ng vin ng cng sn! V ti c lc khuyn ti nn khiu
ni v ci s v trch nhim trong qun l cn b ti b
mt lin lc! Bi nu c tnh 55 tui ng th, khi ha gi
cn h m Nh Nc cho thu t nm 1975, ti s c u
tin. Ti tr li v ti: Bao nhiu nm ng kch, bao
nhiu mu mo c ng trong hng ng nhn dn, chi
b ci qu kh lm xen m vn ngh, lm y t cho
nhng thng ngu, nay c t do, c tuyn b Ti khng
l ng vin cng sn l may, l tt lm ri.

Ti cng khng phi chu trch nhim, khng ai coi ti l
ng la ca bn ngy cng sn thi i Mi ny. Hnh
din qu i ch, vinh quang qu i ch! H c by gi, ch v
cn h cha y 60 mt vung, li phi mui mt lm lo gi
hn na hay sao?

Hy cho ti c cht nh cc anh Trn , L Lim... khi
ng co ph khng c ci mc NG VIN NG
CNG SN VIT NAM, d so vi cc anh, ti ch l con
tm, con tp!


319
Cc anh C KHAI TR.

Cc anh dm cng khai chng ng cng sn, dm
cng khai nhn bn n y vinh quang!
Khng h s hi, ci u.

Khng hn lu nh ti..

Vit thm, xong ngy 20 thng 4 nm 2007 khi bc
vo tui 80 c 8 thng 26 ngy.

320
20.
Nhc s T Hi v truyn thng

1. Hi k ca mt thng hn
1
theo Ting Qu Hng
2
theo BBC Vienamese
3. Phng vn nhc s T Hi v Hi k
3
theo BBC
Vietnamese
4
theo DCVOnline
5. Nhc s T Hi v Hi k ca mt thng hn
5
theo RFI
6. Phng s bui ra mt sch "Hi k ca mt thng hn"
6

theo X-Cafevn

1

http://www.tiengquehuong.com/?subaction=showfull&id=1240597325&arc
hive=&start_from=&ucat=2

2

http://www.bbc.co.uk/vietnamese/culture/2009/04/090417_hoikythanghen.shtml

3

http://www.bbc.co.uk/vietnamese/av/2009/04/090425_phongvan_tohai.shtml?bw=
bb&mp=wm&news=1&ms3=22&ms_javascript=true&bbcws=2

4

http://www.dcvonline.net/php/modules.php?name=News&file=article&sid=6205

5
http://www.rfi.fr/actuvi/articles/114/article_4017.asp

7. Tm hiu v nhc s T Hi [P1]
7
[P2]
8
theo RFA Vit

6

http://proxita.com/browse.php?u=Oi8vd3d3LngtY2FmZXZuLm9yZy9mb3J1bS9z
aG93dGhyZWFkLnBocD90PTI3MjI5&b=0&f=norefer

7

http://proxita.com/browse.php?u=Oi8vd3d3LnJmYS5vcmcvdmlldG5hbWVzZS9
wcm9ncmFtcy9MaXRlcmF0dXJlQW5kQXJ0cy9Uby1oYWktYS1zZW5pb3ItZGl
zc2lkZW50LW11c2ljaWFuLXBhcnQxLW1sYW0tMDUzMTIwMDkxMjE3Mzc
uaHRtbA%3D%3D&b=0&f=norefer

8

http://proxita.com/browse.php?u=Oi8vd3d3LnJmYS5vcmcvdmlldG5hbWVzZS9
wcm9ncmFtcy9MaXRlcmF0dXJlQW5kQXJ0cy9Uby1oYWktYS1zZW5pb3ItZGl
zc2lkZW50LW11c2ljaWFuLXBhcnQyLW1sYW0tMDYwNzIwMDkwOTIzNTU
uaHRtbA%3D%3D&b=5


321

Hồi Ký Của Một Thằng Hèn - Tô Hải

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Hồi Ký Của Một Thằng Hèn - Tô Hải

Uploaded by

Copyright:

WWW.THTNDC.

ORG TAP HOP THANH NIEN DAN CHU

You might also like