I H C THÁI NGUYÊN

KHOA CÔNG NGH THÔNG TIN

~~~~~***~~~~~

BÀI GI NG:

NGUYÊN LÝ NT 2

Ng i biên so n : ThS. V Chi n Th ng.

1
 M CL C

C L C ................................................................................................................................. 1
CH NG 1: CÁC M CH T O QUAN H HÀM S DÙNG KHU CH I THU T TOÁN 4
1.1. Khái ni m chung.................................................................................................................. 4
1.2. Các m ch tính toán và u khi n tuy n tính ........................................................................ 4
1.2.1. M ch c ng o.............................................................................................................. 4
1.2.2. M ch tr ....................................................................................................................... 5
1.2.3. M ch tích phân o....................................................................................................... 6
1.2.4. M ch tích phân t ng...................................................................................................... 7
1.2.5. M ch tích phân hi u...................................................................................................... 7
1.2.6. M ch vi phân ................................................................................................................ 8
1.3. Các m ch khu ch i và tính toán phi tuy n liên t c ............................................................ 9
1.3.1. T o quan h hàm s có d ng c tuy n c a ph n t phi tuy n. ..................................... 9
1.3.2. T o quan h hàm i c a d ng c tuy n volt-ampe c a ph n t phi tuy n.................. 10
1.3.3. M ch khu ch i Loga ................................................................................................ 10
1.3.4. M ch khu ch i i Loga .......................................................................................... 12
1.3.5. M ch nhân dùng nguyên t c khu ch i Loga và i Loga .......................................... 12
1.3.6. M ch l y th a b c hai ................................................................................................. 13
1.3.7. M ch chia theo nguyên t c nhân o ........................................................................... 14
1.3.8. M ch chia dùng nguyên t c khu ch i Loga và i Loga: .......................................... 15
1.3.9. M ch khai c n............................................................................................................. 15
1.4. Các m ch phi tuy n không liên t c..................................................................................... 17
1.4.1. M ch t o hàm ch nh l u h n ch : ................................................................................ 17
1.4.2. M ch so sánh t ng t ................................................................................................ 22
Ch ng 2: U CH .............................................................................................................. 31
2.1. nh ngh a ......................................................................................................................... 31
2.2. u biên ........................................................................................................................... 31
2.2.1. nh ngh a .................................................................................................................. 31
2.2.2. u biên thông th ng.............................................................................................. 31
2.2.3. Các ch tiêu c b n c a dao ng ã u biên............................................................ 34
2.2.4 Ph ng pháp tính toán m ch u biên : ...................................................................... 36
2.2.5. Các m ch u biên c th :........................................................................................ 40
2.2.6. u ch n biên ....................................................................................................... 45
2.3. Gi i u biên .................................................................................................................... 53
2.3.1. Gi i u biên v i tín hi u u biên thông th ng ...................................................... 53
2.3.2 Gi i u ch n biên: ............................................................................................... 55
2.4. u t n và u pha .......................................................................................................... 56
2.5. Gi i u t n. ..................................................................................................................... 60
2.5.1. Nguyên lý chung......................................................................................................... 60
2.5.2. Các m ch gi i ch t n s ............................................................................................. 60
Ch ng 3: I T N................................................................................................................ 63
3.1. nh ngh a ......................................................................................................................... 63
3.1.1. t v n :.................................................................................................................. 63
3.1.2. Khái ni m: .................................................................................................................. 64
3.2. Nguyên lý i t n: ............................................................................................................. 65
3.2.1. S kh i và nguyên lý làm vi c:............................................................................... 65
3.2.2. Nhi u sinh ra c a b tr n t n và cách kh c ph c.......................................................... 67
3.2.3 Thu i t n trong 1 d i t n r ng ................................................................................... 70
3.2.4 i t n th c hi n i b ng t n s ............................................................................ 70

2
3.3. M ch i t n dùng Diode.................................................................................................. 71
3.3.1. M ch i t n n ........................................................................................................ 71
3.3.2. M ch i t n cân b ng ................................................................................................ 71
4.4.3. M ch i t n vòng ...................................................................................................... 72
3.3.2 M ch i t n dùng Transistor ....................................................................................... 73
CH NG 4: CHUY N I AD VÀ DA................................................................................ 76
4.1. C s lý thuy t................................................................................................................... 76
4.2. Các thông s c b n........................................................................................................... 78
4.3. Nguyên t c làm vi c c a ADC ........................................................................................... 79
4.4. Các ph ng pháp chuy n i t ng t - s ........................................................................ 80
4.4.1 Phân lo i ...................................................................................................................... 80
4.4.2. Chuy n i AD theo ph ng pháp song song.............................................................. 81
4.4.3. Chuy n i AD n i ti p .............................................................................................. 82
4.4.4. Chuy n i AD theo ph ng pháp k t h p.................................................................. 83
4.4.5. Chuy n i AD n i ti p dùng vòng h i ti p................................................................. 84
4.4.6. Chuy n i AD theo ph ng pháp tich phân n gi n:................................................ 85
4.4.7. Chuy n i AD theo ph ng pháp tích phân hai s n d c .......................................... 88
4.5. Các ph ng pháp chuy n i s - t ng t ........................................................................ 92
4.5.1. Chuy n i DA b ng ph ng pháp n tr b c thang................................................. 93
4.5.2. Ph ng pháp m ng n tr : ....................................................................................... 94
4.5.3. Ph ng pháp Shanon – Rack:...................................................................................... 97
Ch ng 5: NGU N CUNG C P ........................................................................................... 101
5.1. Khái ni m chung.............................................................................................................. 101
5.1.1. t v n ................................................................................................................. 101
5.1.2. Thông s ngu n cung c p.......................................................................................... 101
5.2. Ngu n ch nh l u n gi n................................................................................................ 103
5.2.1. S kh i................................................................................................................. 103
5.2.2. Bi n áp...................................................................................................................... 103
5.2.3. Ch nh l u .................................................................................................................. 104
5.2.4. L c ........................................................................................................................... 105
5.2.5. Các b ch nh l u b i áp............................................................................................. 106
5.3. n áp:.............................................................................................................................. 107
5.3.1. t v n :................................................................................................................ 107
5.3.2. n áp thông s :......................................................................................................... 107
5.3.3. n áp so sánh:........................................................................................................... 108
5.4. n áp xung: ..................................................................................................................... 113
5.5. Các vi m ch n áp: .......................................................................................................... 114
TÀI LI U THAM KH O ...................................................................................................... 118

3
 CH NG 1: CÁC M CH T O QUAN H HÀM S DÙNG KHU CH I
THU T TOÁN

Ch ng này nh m gi i thi u vi c ng d ng m ch khu ch i thu t toán (K TT)

trong các m ch t o quan h hàm s . Kh o sát các m ch khu ch i loga và i loga, khai
n, bình ph ng, m ch nhân, m ch chia, m ch ch nh l u h n ch , m ch t o hàm so sánh

1.1. Khái ni m chung

Hi n nay, các b khu ch i thu t toán (K TT) óng vai trò quan tr ng và c ng
d ng r ng rãi trong k thu t khu ch i, tính toán, u khi n, t o hàm, t o tín hi u hình
sin và xung, s d ng trong n áp và các b l c tích c c... Trong k thu t m ch t ng t ,
các m ch tính toán và i u khi n c xây d ng ch y u d a trên b TT. Khi thay
i các linh ki n m c trong m ch h i ti p ta s có c các m ch tính toán và i u khi n
khác nhau.
Có 2 d ng m ch tính toán và i u khi n: Tuy n tính và phi tuy n.
Tuy n tính: có trong m ch h i ti p các linh ki n có hàm truy n t tuy n tính.
Phi tuy n: có trong m ch h i ti p các linh ki n có hàm truy n phi tuy n tính.
V m t k thu t, t o hàm phi tuy n có th d a vào m t trong các nguyên t c sau ây :
1. Quan h phi tuy n Volt - Ampe c a m t ghép pn c a diode ho c BJT khi phân c c
thu n (m ch khu ch i loga)
2. Quan h phi tuy n gi a d cc a c tuy n BJT l ng c c và dòng Emit (m ch
nhân t ng t ).
3. Làm g n úng c tuy n phi tuy n b ng nh ng n th ng g p khúc (các m ch t o
hàm dùng diode).
4. Thay i c c tính c a n áp t vào phân t tích c c làm cho dòng i n ra thay i
(khoá diode, khoá transistor).

1.2. Các m ch tính toán và i u khi n tuy n tính

1.2.1. M ch c ng o

4
 Hình 1.1. S m ch c ng o
Áp d ng quy t c dòng i n nút cho N ta có:

1.2.2. M ch tr

Hình 1.2. S m ch tr
R1 = RN/a
R2 = RP/a
i n áp c a vào thu n:

i n áp c a vào o:

Vì:

N u RN = RP:

5
1.2.3. M ch tích phân o

Hình 1.3.a. S m ch tích phân o

Ph ng trình dòng i n nút t i N:
i1 + iC = 0
Hay:

Suy ra:

=> i n áp ra t l v i tích phân n áp vào.

Th ng ch n h ng s th i gian = RC = 1s. Vout(t=0) là i u ki n u, không ph thu c
vào i n áp vào Vin1.
N u Vin1 là i n áp xoay chi u hình sin: vin1 = Vin1 sin t thì:

=> Biên n áp ra t l ngh ch v i t n s . c tuy n biên - t n s c a m ch tích

phân f( ) có d c -20dB/decade:

M ch c g i là m ch tích phân trong m t ph m vi t n s nào ó n u trong ph m vi t n

s ó c tuy n biên - t n c a nó gi m v i d c 20dB/decade. gi m nh h ng c a
dòng t nh It và i n áp l ch không có th gây sai s áng k cho m ch tích phân, c a
thu n c a b K TT ng i ta m c thêm m t n tr thay i c R1 và n i xu ng
masse.

6
 Hình 1.3.b M ch tích phân o có bi n tr R1 bù dòng l ch không
i u ch nh R1 sao cho R1 R thì gi m c tác d ng c a dòng i n l ch không I0 = IP –
IN và i n áp l ch không V0 = VP – VN (khi Vout = 0)

1.2.4. M ch tích phân t ng

Hình 1.4. S m ch tích phân t ng

Dùng ph ng pháp x p ch ng và vi t ph ng trình dòng i n nút i v i nút N ta tìm
c:

1.2.5. M ch tích phân hi u

Hình 1.5. M ch tích phân hi u

7
Vi t ph ng trình i v i nút N:

i v i nút P:

Bi n i và cho VN = VP, R1CN = R2CP = RC

Suy ra:

1.2.6. M ch vi phân

Hình 1.6. S m ch vi phân

Ta có:

Gi thi t: vin1 = Vin1 sin t

8
H s khu ch i c a mach:

K’ t ng theo t n s và th bode có d c 20dB/decade.

V y : M ch c g i là m ch vi phân trong m t ph m vi t n s nào ó n u trong ph m vi
t ns ó c tuy n biên - t n c a nó t ng v i d c 20dB/decade.

1.3. Các m ch khu ch i và tính toán phi tuy n liên t c

1.3.1. T o quan h hàm s có d ng c tuy n c a ph n t phi tuy n.

Gi s ta có m t ph n t tuy n tính trong ó nó có c tuy n:
I = f (v)
Dòng i n qua diode và i n áp t lên diode có quan h :
v 
iD = I 0 exp  D 
 vT 

Hình 1.7. M ch t o quan h hàm s có d ng c tuy n c a ph n t phi tuy n

Ta có: Vh = VP – VN
Mà do K TT lý t ng nên: VP = VN
VP = 0
VP = VN = 0
Lúc ó i n tr vào nó vô cùng l n, và dòng vào K TT vô cùng bé: IN = 0.
Mà: VN = Vht +Vout = 0
⇒ Vout = −Vht = − I ht Rht
⇒ Vout = − I .Rht
⇒ Vout = − f ( v ) .Rht
⇒ Vout = − f (Vin ) .Rht

9
1.3.2. T o quan h hàm i c a d ng c tuy n volt-ampe c a ph n t phi tuy n.
Gi s ta có m t ph n t tuy n tính trong ó nó có c tuy n:
v = f ( I ) Ta có: Vh = VP − V N

Mà do K TT lý t ng nên:
VP = VN
VP = 0
⇒ VP = VN = 0
Lúc ó i n tr vào nó vô cùng l n, và dòng vào K TT vô cùng bé: I N = 0 .
Do ó: I = I ht = f ( v )
VN = Vht + Vout = 0 ⇒ Vout = −V = f −1 ( I )
Vin − VN Vin
Mà: I= =
RN RN
V 
⇒ Vout = − f −1  in 
 RN 

1.3.3. M ch khu ch i Loga

Hình 1.8.a S m ch khu ch i Loga dùng Diode

t o m ch khu ch i loga, m c diode ho c BJT m ch h i ti p c a b K TT. M ch
i n dùng diode (1.8.a.) có th làm vi c t t v i dòng i n I n m trong kho ng nA –› mA.
Dòng i n qua diode và i n áp t lên diode có quan h :

Trong ó:
ID, vD : dòng i n qua diode và i p áp t lên diode.
10
 I0: dòng i n ban u, có tr s b ng dòng qua diode ng v i n áp ng c cho
phép.
VT : i n áp nhi t. nhi t bình th ng thì VT= 26mV

Hình 1.8.b. S m ch khu ch i Loga dùng BJT.

M ch (1.8.b) làm vi c t t v i dòng i n trong kho ng pA –› mA
Dòng Colect iC ph thu c vào i n áp Baz – Emit theo quan h :

Trong ó:
AN: h s khu ch i dòng i n khi m c Baz chung (BC)
IEbh: là dòng i n emit tr ng thái bão hòa.
Khi :

Ta có :

Mà Vout = -VBE và iC = Vin/R

Nh n xét :
- M ch ch làm vi c v i n áp vào d ng (do m i n i p-n).
- Mu n làm vi c v i n áp âm ta thay BJT npn b ng BJT pnp.

11
1.3.4. M ch khu ch i i Loga

Hình 1.9.a S m ch khu ch i i Loga dùng Diode

Vì :

Hình 1.9.b S m ch khu ch i i Loga dùng Transitor

Do VBE = -Vin :

1.3.5. M ch nhân dùng nguyên t c khu ch i Loga và i Loga

a, S kh i

Hình 1.10. M ch nhân dùng nguyên t c khu ch i Loga và i Loga

12
 Các m ch khu ch i loga và i loga có th dùng m ch nh ã xét m c trên.
Coi m ch t ng có th dùng m t khu ch i t ng K TT. M ch ch làm vi c c v i các
tín hi u vx, vy > 0 (do tính ch t hàm loga). M ch nhân 4200 là m t trong nh ng m ch tiêu
bi u c ch t o theo nguyên t c này.
A = K1ln(Vx/K2)
B = K1ln(Vy/K2)
C = A+ B = K1ln(VxVy/K2 2)
C = ln(VxVy/K2 2)
Vz = K3VxVy/K2 2
b)S nguyên lý

D1

R5
Vin1 R1 R6

R3 D3

R4 Vout

D2

Vin2 R2

Hình 1.11. S nguyên lý m ch nhân

1.3.6. M ch l y th a b c hai
u hai u vào c a m ch nhân v i nhau ta s có m ch l y th a:

Hình 1.12. S m ch l y th a b c hai

Lúc này vx = vy => vz = K.vx2
Gi s n áp vào có d ng sin: vx = Vcos t
Thì i n áp ra:

13
=> Có th dùng m ch l y th a b c hai th c hi n nhân ôi t n s .

1.3.7. M ch chia theo nguyên t c nhân o

a, M ch chia thu n

Hình 1.13. S m ch chia thu n

Ta có:

b, M ch chia o

Hình 1.14. S m ch chia o

Ph ng trình cân b ng dòng t i N:

14
1.3.8. M ch chia dùng nguyên t c khu ch i Loga và i Loga:

Hình 1.15. M ch chia dùng nguyên t Loga và i Loga

Hình 1.18 M ch chia t ng t dùng nguyên t c khu ch i Loga và i Loga

b) S nguyên lý:
D1

R5
Vin1 R1 R6

D3
R3
Vout
R4

D2
R7
Vin2 R2

Hình 1.16. nguyên lý m ch chia dùng nguyên t c loga và i loga

1.3.9. M ch khai c n
M ch khai c n c th c hi n b ng cách m c vào m ch h i ti p c a b K TT m t m ch
l y th a.

15
 Hình 1.17.a M ch khai c n o
Dùng ph ng pháp x p ch ng ta có:

Do:

Hình 1.17.b M ch khai c n thu n

Ta có: Vz = VN
Mà:

M ch n hình 1.17.a ch làm vi c v i n áp vào vZ < 0, còn m ch n hình 1.17.b thì

vZ > 0. Trong tr ng h p ng c l i thì m ch s có h i ti p d ng làm m ch b k t.

16
ng n ng a ng i ta m c thêm diode (m i m ch m t diode) u ra c a b TT nh
hình v .

1.4. Các m ch phi tuy n không liên t c

1.4.1. M ch t o hàm ch nh l u h n ch :
1.4.1.1. tv n :
Xét m ch ch nh l u dùng diode :
Vin D Vout

Hình 1.18. M ch ch nh l u dùng D

M ch này có h n ch là n u nh yêu c u ch nh l u tín hi u vào c mV thì m ch không
th c hi n c. Vì v y ta k t h p v i m ch K TT có ng c tuy n nh sau:

Hình 1.19. Ch nh l u v i tín hi u nh

Khi ng c tuy n qua g c t a g i là m ch h n ch m c 0. Còn không qua g c
t a g i là m ch h n ch khác m c 0.
1.4.1.2. Ch nh l u h n ch m t Diode:

17
 Hình 1.20. S m ch ch nh l u h n ch 1 Diode
- Khi Vin < 0 → Va <0 thì D t t → Vout = 0
- Khi Vin > 0 → Va >0 thì D thông → Vout = Va − VDthông
Va= K0Vh
Mà: Vh = VP − VN
⇒ Va = K0 ( VP – VN )
⇒ Va = K0 ( Vin – Vout )
→ K0 ( Vin – Vout ) = Va + VDthông

K0 V
⇒ Vout = Vin − Dthong
1 + K0 1 + K0
V i K0 >> và VDthong <<

⇒ Vout ≈ Vin

Hình 1.21. ng d ng ch nh l u h n ch m c 0 dùng 1D.

Nh n xét:
- Do ng c tuy n truy n t qua g c t a nên m ch có th ch nh l u c
khi tín hi u vào nh .

18
 - M ch trên là m ch h n ch d i. có m ch h n ch trên ta o chi u Diode.
1.4.1.3. M ch ch nh l u h n ch 2 Diode.

Hình 1.22. S m ch ch nh l u h n ch 2 Diode

- Khi Vin > 0 → Va<0 thì D1 thông, D2 t t ⇒ Vout =0

- Khi Vin < 0 → Va>0 thì D1 t t, D2 thông
Va =K0(VP – VN)= - K0VN = VDthong + Vout .

Áp d ng nguyên lý x p ch ng :
R2 R1
VN = Vin + Vout
R1 + R2 R1 + R2
R2 R1 VDthong + Vout
⇒ Vin + Vout =−
R1 + R2 R1 + R2 K0
 R1 1  R2  −VDthong 
⇒ Vout  + =
 inV  
 R1 + R2 K 0  R1 + R2  K 0 
V i K 0 >> , VDthong <<
R2
⇒ Vout = −Vin
R1

19
 Hình 1.23. ng d ng c a m ch ch nh l u h n ch m c 0 dùng 2 D.
Nh n xét:
- ng c tuy n truy n t i qua g c t a nên ta có th th c hi n ch nh l u
c các tín hi u nh
- M ch ch nh l u nh hình v trên là ch nh l u h n ch trên m c 0. Mu n có m ch
ch nh l u h n ch d i m c 0 ta ch vi c i chi u 2diode.
- N u R1 = R2 thì biên tín hi u ra = biên tín hi u vào.
- N u R1 > R2 thì biên tín hi u vào > biên tín hi u ra.
- N u R1 < R2 thì biên tín hi u vào < biên tín hi u ra.

1.4.1.4. M ch ch nh l u h n ch khác m c 0:

Hình 1.24. S m ch ch nh l u h n ch khác m c 0

- Khi Vin > E0 à Vh < 0 à Va = K0Vh < 0 → D1 thông, D2 t t
- Khi Vin < E0 à Vh > 0 à Va = K0Vh > 0 → D1 t t, D2 thông

20
 Va = VDthong + Vout =K 0 ( E0 −VN )
R2 R1
VN = Vin + Vout
R1+R2 R1+ R2
R2 R1 
VDthong + Vout =K 0 ( E0 − Vin −Vout 
R1+R2 R1+R2 
VDthong Vout R2 R1
+ = E0 − Vin − Vout
K0 Ko R1+R2 R1+R2

V i K0 c 10 ÷10
4 5

R1 + R2 R
Vout = E0 − Vin 2
R1 R1
R2  R 
= −Vin + E0  1 + 2 
R1  R1 

Hình 1.25. ng d ng c a m ch ch nh l u h n ch khác m c 0.

1.4.1.5. ng d ng c a m ch ch nh l u h n ch
M ch ch nh l u h n ch 1 ho c 2 diode ch nh l u h n ch 2 n a chu k i v i tín
hi u nh .
V i m ch h n ch 1 diode

21
 Hình 1.26. M ch ch nh l u v i tín hi u vào nh dùng m ch h n ch 1D
V i m ch h n ch 2 diode

Hình 1.27. M ch ch nh l u v i tín hi u vào nh dùng m ch h n ch 2D

1.4.2. M ch so sánh t ng t
M ch so sánh t ng t có nhi m v so sánh m t i n áp vào Vin v i m t n áp chu n
Vch. Tín hi u vào d ng t ng t s c bi n thành tín hi u ra d i d ng mã nh phân.
Ngh a là u ra ho c m c th p (L) ho c m c cao (H). Nó là m ch ghép n i gi a
ANALOG và DIGITAL.
c m: Phân bi t gi a b K TT thông th ng v i b so sánh chuyên d ng (mà th c
ch t c ng là m t b K TT).
- B so sánh có t c áp ng cao h n th i gian xác l p và ph c h i nh .
- Là K TT làm vi c tr ng thái bão hòa nên m c ra th p (L) và m c ra cao (H) c a nó
là m c d ng và m c âm c a ngu n. Các m c này ph i t ng ng v i m c logic.

Hình 1.28. M ch so sánh và c tuy n vào ra

22
1.4.2.1. B so sánh không có tr
a) Vin, E0 a vào 2 c a khác nhau c a K TT

Vin a vào c a thu n:

(a) (b)
Hình 1.29. Vin a vào c a thu n, Eo a vào c a o c a K TT

- Khi Vin < E0 → Vh < 0

⇒ Vout = VrL

- Khi Vin > E0 → Vh > 0

⇒ Vout = VrH

Vin a vào c a o:

Hình 1.30. Vin a vào c a o, Eo a vào c a thu n c a K TT

- Khi Vin < E0 → Vh < 0
⇒ Vout = VrH

- Khi Vin > E0 → Vh > 0

⇒ Vout = VrL

b) Vin, E0 a vào cùng 1 c a c a K TT:

Vin a vào c a thu n:

23
 Eo
R1

R2 Vout

Vin

Hình 1.31. Vin, E0 cùng a vào c a thu n c a K TT

-T ic a o
VN = 0
- T i c a thu n

R2 R1
VP =E0 + Vin
R1+R2 R1+R2
V i K TT lý t ng

Ta cân b ng: Vin = VSS

R2 R1
→ E0 +VSS = 0
R1+ R2 R1+ R2
E0 R2
→ VSS = − <0
R1
- Khi Vin > Vss → Vh > 0 → Vout = VrH
- Khi Vin < Vss → Vh < 0 → Vout = VrL
- Khi Vin = Vss → Vh = 0 (chuy n tr ng thái)

Hình 1.32. ng c tuy n so sánh

Vin a vào c a o:

24
 Eo
R1

R2 Vout

Vin

Hình 1.33. Vin và Eo cùng a vào c a o c a K TT

- T i c a thu n VP = 0
-T ic a o
R2 R1
VN = E0 + Vin
R1+ R2 R1 +R2
V i K TT lý t ng
VN = VP
Ta cân b ng: VN v i VP , Vin =VSS
R2 R1
→ E0 + VSS = 0
R1+ R2 R1+ R2
R2
→ VSS = − E0 <0
R1
− Khi Vin > Vss → Vh < 0 → Vout = VrL
− Khi Vin < Vss → Vh > 0 → Vout = VrH
− Khi Vin = Vss → Vh = 0 (chuy n tr ng thái)

Hình 1.34. c tuy n so sánh

Nh n xét: Khi Vin, E0 a vào cùng 1 c a, c a kia n i t thì Vss ng c d u v i E0 và ph
thu c vào t s gi a 2 n tr .

c) H n h p:

25
 Hình 1.35. Vin và Eo a vào 2 c a c a K TT

-T ic a o
VN = E02
- T i c a thu n
R2 R1
VP =E01 +Vin
R1+ R2 R1+R2
V i K TT lý t ng
VP = VN
Ta cân b ng: VN = VP, v i Vin = Vss

R2 R1
⇒ E02 = E01 +VSS
R1+R2 R1+R2
R2 R
⇒ Vss = E02 (1 + ) − E01 2
R1 R1
- Khi Vin > Vss → Vh > 0 → Vout = VrH
- Khi Vin < Vss → Vh < 0 → Vout = VrL
- Khi Vin = Vss → Vh = 0 (chuy n tr ng thái)

Nh n xét:
- Khi E02 = 0
R2
VSS = − E01
R1
=> Chuy n v tr ng h p b
- Khi R1 = → Vss = E01
=> Chuy n v tr ng h p a
1.4.2.2. M ch so sánh có tr :
t o m ch so sánh có tr ta dùng h i ti p d ng
a) Vin c a vào c a thu n:

26
 Hình 1.36. Vin a vào c a thu n
-T ic a o
VN = E0
- T i c a thu n
R2 R1
VP = Vin + Vout
R1+R2 R1+R2
Gi s ban u Vin nh làm cho VP < VN → Vh < 0 à Vout = VrL
Khi Vin ng d n → VP t ng d n
Khi Vin = VSS1 → VP = VN → Vh = 0 (chuy n tr ng thái)
R2 R1
E0 = VSS 1 + VrL
R1+R2 R1+R2
 R  R
→ VSS 1 = E0 1 + 1  − VrL 1
 R2  R2

Hình 1.37. c tuy n so sánh

Khi Vin ti p t c t ng ⇒ Vout = VrH
Gi s Vin l n → VP > VN → Vh > 0 → Vout = VrH
Khi Vin gi m d n → VP gi m d n, cho n khi Vin = VSS2
→ VP = VN (chuy n tr ng thái )
R2 R1
E0 = VSS 2 + VrH =
R1+R2 R1+R2

27
  R  R
⇒ VSS 2 = E0 1 + 1  − VrH 1
 R2  R2
VrH = −VrL

Khi Vin ti p t c gi m → Vh < 0 → Vout = VrL

R1
Vtre = VSS 1−VSS 2 = 2VrH
R2
Nh n xét: N u R1 = thì m t h i ti p d ng → Vtre = 0

b) Vin c a vào c a o:
Vout
Vin
R2

R1

Hình 1.38. M ch so sánh có tr khi Vin a vào c a o.

T i c a thu n
R1
VP = Vout
R1 + R2
T ic a o
VN = Vin
Gi s Vin r t nh sao cho:
VN < VP (Vh > 0) => Vout = VrH

Khi Vin t ng d n Vin = VSS1 sao cho VP = VN (Vh = 0)

→ chuy n tr ng thái (VrH →VrL)
Ta cân b ng VP = VN sao cho Vin = VSS 1 , Vout = VrH
R1
⇒VSS1 =VrH
R1 + R2
Gi s Vin l n (V N > V P )
→ Vh = VP − VN < 0
→ Vout = VrL
Khi Vin gi m → Vin = VSS 2 sao cho VP = VN − Vh = 0
→ chuy n tr ng thái (VrH → VrL)
Ta cân b ng VP = VN sao cho Vin = VSS 2 , Vout = VrL

28
 R1 R1
⇒ VSS 2 = VrL = −VrH = −VSS1 < 0
R1 + R2 R1 + R2
Nh n xét:
- Khi R1=0 ho c R2 = so sánh có tr tr thành so sánh không có tr
VSS 1 = VSS 2 = 0
- Do a vào c a o nên quan h so sánh là ngh ch bi n
- N u ta t thêm i n áp 1 chi u vào c a P và c a N thì c tuy n so sánh tr s
di chuy n trên tr c hoành f1 kho ng t ng ng
Vin − Vo Vch − Vo
+ = IN
R1 R2
R1  R 
⇒ Vin = − Vch + Vo  1 + 1  + I N .R1
R2  R2 
1.4.2.3. ng d ng c a m ch so sánh.
M ch t o tr quan h so sánh dùng bi n d ng tín hi u b t k thành xung vuông.
a) V i so sánh không có tr :

Hình 1.39. ng d ng c a m ch so sánh không có tr

b) V i so sánh có tr :

29
Hình 1.40. ng d ng c a m ch so sánh có tr

30
 Ch ng 2: I U CH

2.1. nh ngh a
i u ch là quá trình ghi tin t c vào 1 dao ng cao t n chuy n i xa nh bi n im t
thông s nào ó (ví d : biên , t n s , góc pha, r ng xung...) Tin t c g i là tín hi u
i u ch , dao ng cao t n g i là t i tin. Dao ng cao t n mang tin t c g i là dao ng
cao t n ã i u ch .
M c ích c a u ch : Chuy n ph tín hi u tin t c t n s th p không có kh n ng
b cx i xa lên t n s cao th c hi n yêu c u trên, n n i thu th c hi n gi i u ch
lo i b t i tin l y l i tin t c ban u.
Phân lo i u ch : i u ch ng i ta phân lo i theo tùy d ng tín hi u. G m u ch
ng t và i u ch s .
- i u ch t ng t : G m 3 lo i AM, FM, PM.
+V i u ch AM ( Amplitude modulation ) ta thay i biên tín hi u cao t n
theo tín hi u u ch còn g i là tin t c.
+ i u ch FM (Frequency modulation ) ta thay i t n s c a t i tin theo tin
t c.
+ i u ch PM (Phase modulation) ta thay i pha c a t i tin theo tin t c.
- i u ch s : C ng g m có 3 lo i chính:
+ASK ( Amplitude shift key): i u ch khóa d ch pha biên .
+PSK ( frequency shift key): i u ch khóa d ch pha t n s .
+FSK ( Phase shift key): i u ch khóa d ch pha.

2.2. i u biên

2.2.1. nh ngh a
i u biên là quá trình làm cho biên t i tin bi n i theo tin t c.
i u biên có 2 lo i: u biên thông th ng ( u biên 2 biên t n), u ch n biên
( i u biên m t biên t n).

2.2.2. i u biên thông th ng

a, Gi s tin t c VS và t i tin Vt u là dao ng u hòa:
vS = VS cos St và vt = Vt cos tt v i t >> S

31
 Khi th c hi n u biên thì biên c a tín hi u i u biên thay i theo tin t c (hay tín
hi u u ch ).
Do ó tín hi u u biên:
V b = (Vt + Vscos st) cos tt
Vs
t = m . Do ó ta có:
Vt

V b = Vt (1+ mcos st) cos tt (1)

m: g i là h s u ch .
Và cho u biên là không b méo tín hi u thì h s u ch m ph i th a mãn i u
ki n: m 1. Khi m>1 thì m ch có hi n t ng quá u ch và tín hi u b méo tr m tr ng.
- D ng sóng u biên thông th ng:

Hình 2.1. th th i gian c a tín hi u u biên.

Nh n xét: Cách bi u di n nh trên là bi u di n thay i m c tín hi u theo th i gian hay
còn g i là d ng sóng. Nó có u i m là th y rõ c s bi n i biên t i tin theo tín
hi u u ch . Nh ng có nh c m là không th y rõ các thành ph n ph c a tín hi u
i u biên nên ta không bi t c b r ng ph c a tín hi u u biên, th y c ta dùng
ph ng pháp xác nh th ph b ng máy phân tích ph .
Bi n i bi u th c:
V b = (Vt + Vscos st) cos tt

32
 1 1
= Vt cos tt + Vs cos ( t- s) t + Vs cos ( t s) t
2 2

Hình 2.2. Ph tín hi u u biên

Ph c a tín hi u u biên có d ng nh hình 3.2.
Trong tr ng h p u biên thông th ng hay còn g i là i u ch hai biên t n thì
ng i ta s phát i c thành ph n biên t n trên, biên t n d i và t i tin.
b, Tín hi u i u ch là tín hi u phi u hòa.
Khi tín hi u u ch có ph bi n thiên t Smin ÷ Smax thì ph c a tín hi u u biên
có d ng nh hình 3.3

Hình 2.3. Ph tín hi u u biên

c, Xét n ng l ng các thành ph n c a tín hi u u biên thông th ng.
V2
Công su t ra trên t i: P =
R
Xét v i R=1 thì P = V 2
Công su t t i tin là công su t bình quân trong 1 chu k c a t i tin:
2
U  U2
P =  mt  = mt
 2 2

Công su t v i m t biên t n:

33
 2
 U ms   U ms U mt   m 2   U mt 
2 2
m2
P1bt =   = . =    = 4 Pt
 2 2   2U mt 2   2   2 
P = Pt + 2 P1bt
m2
P = Pt + Pt
2
 m2 
Pdb = Pt  1 + 
 2 

Xét v i: m = 1:
3
⇒ Pdb = Pt
2
m2 1
P1bt = Pt = Pt
4 4
⇒ Pt = 4 P1bt
⇒ Pdb = 6 P1bt
Pdb
⇒ P1bt =
6
Nh n xét:
- Công su t m t biên t n ch =1/6 công su t c a tín hi u u biên.
- N u ta ch n m<1 thì công su t m t biên t n nh h n 1/6 công su t tín hi u u
biên.
Tuy nhiên trong các thành ph n ph c a tín hi u u biên thì ch có 2 biên t n là
mang tin t c.
Th c t ng i ta th c hi n u ch n biên t c là ch truy n i 1 biên t n.
u i mc a u ch n biên:
- B r ng ph c a tín hi u u ch n biên là nh h n tín hi u u ch c a n
biên thông th ng. u này ti t ki m d i t n s làm t ng s kênh thông tin trên
cùng m t tham t n s .
- Khi v i cùng m t công su t phát thì i u ch n biên s có c ly thông tin xa h n
so v i u biên thông th ng.
- Khi v i cùng c ly thông tin thì công xu t phát c a u ch n biên s nh h n.
Vì v y ngày nay ng i ta th ng s d ng u ch n biên.

2.2.3. Các ch tiêu c b n c a dao ng ã i u biên

2.2.3.1. H s méo phi tuy n

34
 Hình 2.4. c tính u ch t nh

I( t ±n S) (n ≥ 2 ): Biên dòng i n ng v i hài b c cao c a tín hi u u ch .

I( t ± s) : Biên các thành ph n biên t n
Trong ó: It : biên tín hi u ra
V : giá tr t c th i c a tín hi u vào
A : giá tr c c i
B : t i tin ch a i u ch
ng c tuy n th c không th ng t o ra các hài b c cao không mong mu n. Trong ó
áng l u ý nh t là các hài ( t ±2 S) có th l t vào các biên t n mà không th l c c.
gi m K thì ph i h n ch ph m vi làm vi c c a b u ch trong n th ng c a c
tuy n. Lúc ó bu c ph i gi m h s u ch m.
2.2.3.2. H s méo t n s

Hình 2.5. c tính biên t ns

G i : mo : h s u ch l n nh t
m:H s u ch t i t n s ang xét.

35
H s méo t n s c xác nh theo bi u th c :

Ho c : MdB = 20logM

2.2.4 Ph ng pháp tính toán m ch u biên :

Hai nguyên t c xây d ng m ch u biên :
- Dùng ph n t phi tuy n : c ng t i tin và tín hi u u ch trên c tuy n c a ph n t phi
tuy n ó.
- Dùng phân t tuy n tính có tham s u khi n c : Nhân t i tin và tín hi u i u ch
nh ph n t tuy n tính ó.
2.2.4.1. i u biên dùng ph n t phi tuy n
Ph n t phi tuy n c dùng u biên có th là èn i n t , bán d n, các èn có khí,
cu c c m có lõi s t ho c n tr có tr s bi n i theo n áp t vào.
Tùy thu c vào i m làm vi c c ch n trên c tuy n phi tuy n, hàm s c tr ng c a
ph n t phi tuy n có th bi u di n g n úng theo chu i Taylo khi ch làm vi c c a
m ch là ch A ( = 1800) ho c phân tích theo chu i Fourrier khi ch làm vi c c a
m ch có góc c t < 1800 ( ch AB, B, C). Ph ng pháp tính toán cho 2 tr ng h p
ó nh sau :
a, Tr ng h p 1 : i u biên ch A ( = 1800)

Hình 2.6. M ch u ch dùng Diode

M ch làm vi c ch A n u th a mãn i u ki n:

Khai tri n dòng iD theo chu i Taylor:

36
V i VD: i n áp trên Diode D và trên t i Rt
V i:

Hình 2.7. c tuy n c a Diode và th th i gian c a tín hi u vào ra

Hình 2.8. Ph tín hi u u biên khi làm vi c ch A

Thay UD vào bi u th c (1) ta nh n c:

Khai tri n (2) và b qua các s h ng b c cao n ≥ 4 s có k t qu mà ph c a nó c

bi u di n nh hình 3.8.
Khi a3 = a4 = a4 =.....a2n+1 = 0 (n = 1,2,3) ngh a là ng c tính c a ph n t phi tuy n là
1 ng cong b c 2 thì tín hi u i u biên không b méo phi tuy n.
th a mãn i u ki n (*) m ch làm vi c ch A thì m ph i nh và h n ch công su t
ra. Chính vì v y mà ng i ta r t ít khi dùng i u biên ch A.
37
b, Tr ng h p 2 : i u biên ch AB, B ho c C ( < 1800)
Khi < 1800, n u biên n áp c vào diode l n thì có th coi c tuy n c a nó là
m t ng g p khúc.
Ph ng trình bi u di n c tuy n c a diode lúc ó :
ID = 0 khi VD 0
SVD khi vD > 0, S:H d nc a c tuy n
Ch n m làm vi c ban u trong khu t t c a Diode (ch C).

Hình 2.9. M ch u ch dùng Diode

Hình 2.10. c tuy n c a Diode và th c a tín hi u vào ra khi làm vi c ch C

Dòng qua diode là 1 dãy xung hình sin, nên có th bi u di n iD theo chu i Fourier nh
sau:

38
 I0 : thành ph n dòng i n m t chi u.
I1: biên thành ph n dòng i n c b n i v i t i tin
I2, I3.....In : biên thành ph n dòng i n b c cao i v i t i tin
I0, I1, I2.....In : c tính toán theo bi u th c c a chu i Fourrier:

Theo bi u th c (*) ta có th vi t:

Khi tt = thì iD = 0:

L y (3) – (4) =>

ây c xác nh t bi u th c (4) :

39
T bi u th c (6) và (7) biên c a thành ph n dòng i n c b n bi n thiên theo tín hi u
i u ch (VS).
2.2.4.2. i u biên dùng ph n t tuy n tính có tham s thay i
Th c ch t quá trình i u biên này là quá trình nhân tín hi u t ng t . ây là quá trình
nhân tín hi u dùng b nhân t ng t . Trong m ch n này,quan h gi a n áp ra V b

và i n áp vào Vt là quan h tuy n tính. Tuy nhiên, khi Vs bi n thiên thì i m làm vi c
chuy n t c tuy n này sang c tuy n khác làm cho biên tín hi u ra thay i có
i u biên.

Hình 2.11. M ch u biên dùng ph n t tuy n tính

n c vào tính ch t c a m ch nhân,ta vi t c bi u th c c a n áp ra sau ây:

2.2.5. Các m ch u biên c th :

2.2.5.1. M ch u biên dùng 1 Diode

Hình 2.12. M ch u biên dùng 1 Diode

40
Khai tri n dòng iD theo chu i Taylor:

V i VD: i n áp trên Diode D và trên t i Rt

VD = Vtcos tt + Vscos st

Hình 2.13. c tuy n c a Diode và th th i gian c a tín hi u vào ra

Hình 2.14. Ph tín hi u u biên khi làm vi c ch A

Thay UD vào bi u th c (1) ta nh n c:
ID = a0 + a1(Vscos st + Vtcos tt ) + a2(Vscos st + Vtcos tt)2 + a3(Vscos st + Vtcos tt)3
+….
= a1Vscos st + a1Vtcos tt + a2Vs2cos2 st + 2Vscos stVtcos tt + a2Vt2cos2 tt +
a3Vs3cos3 st + 3 a3Vs2cos2 stVtcos tt + 3a3Vt2cos2 tt Vscos st + a3Vt3cos3 tt +…
1 + cos2ωs t
ID = a1Vscos st + a1 Vtcos tt + a2Vs2 + VsVt (cos ( t+ s )t + cos ( t - s )t )
2
1 + cos2ωt t 3
+ a2Vt2 + a3Vs3cos3 st + a3Vs2 Vt (cos ( t+ s )t + cos ( t- s )t )
2 2

41
 3
+ a3Vt2Vs(cos ( t+ s )t + cos ( t- s )t ) + a3Vt3cos3 tt +….
2
Bi n i ti p t c ta s có k t qu sau:
ID = A cos tt + Bcos st + Ccos2 st + D cos2 tt + E(cos ( t + s )t + cos ( t - s )t )
+ F(cos ( t + 2 s )t + cos ( t -2 s )t ) + G(cos (2 t+ s )t + cos (2 t - s )t ) +….
Ta th y dòng ra g m các thành ph n hài: t, s, 2 t, 2 s ……

t+ s, t- s, t+ 2 s, t -2 s ….

2 t+ s, 2 t+ s …….

Nh v y l c l y 3 thành ph n c a tín hi u u biên thông th ng t- s, t, t+ s thì

chúng ta s d ng m ch l c lý t ng. Nh ng m ch l c th c t l i có d ng hình chuông và
t n s c ng h ng cao nên b r ng ph c a m ch là r ng nên ta thu c c các thành
ph n hài khác n a ( t-2 s, t-3 s ). i u này gây ra hi n t ng méo tín hi u u biên.
Nh n xét:
- V i m ch u biên dùng 1D có nh c m là méo tín hi u u biên là l n vì không
lo i b c các thành ph n hài b c cao c a tín hi u u ch

2.2.5.2. M ch u biên dùng 2 Diode

Hình 2.15. M ch u ch cân b ng dùng Diode

i n áp t lên D1,D2:

Dòng i n qua Diode c bi u di n theo chu i Taylor:

42
Dòng i n ra: i = i1 – i2..
Thay (1), (2) vào (3) và ch l y 4 s h ng u.
Bi n it ng t nh m ch u biên dùng 1 Diode ta nh n c bi u th c dòng i n ra:

Trong ó:

Hình 2.16. Ph tín hi u u biên cân b ng.

Theo hình v ta th y các thành ph n ch n s b lo i b . Nh v y không có thành ph n hài
b c 2×n c a s ( nh 2 s, 4 s, 6 s …) và không có thành ph n t i tin t, 2 t,3 t…Nh
v y trong tr ng h p u biên dùng 2D thì méo i u biên gi m i h n so v i u biên
dùng 1D.
2.2.5.3. M ch u biên vòng

Hình 2.17. M ch u biên vòng.

G i : iI là dòng i n ra c a m ch u ch cân b ng g m D1, D2
43
 iII là dòng i n ra c a m ch u ch cân b ng g m D3, D4

Hình 2.18. Ph tín hi u u biên vòng

Theo công th c (4) m c u biên cân b ng dùng diode, ta có c bi u th c tính iI :

Ta có:

Trong ó:

V i v3, v4 là i n áp t lên D3, D4 và c xác nh nh sau :

Thay (3) vào (2) và sau ó thay vào (1), ng th i l y 4 s h ng u ta c k t qu :

Nh n xét:
- M ch u ch vòng có th kh c các hàm b c l c a S và các biên t n c a
St, tín hi u ra ch có 2 biên t n trên và biên t n d i do ó méo phi tuy n r t nh ,
nh h n i u biên dùng 1 diot và i u biên cân b ng.
- Thành ph n t i tin b lo i b .Mu n có thành ph n t i tin ta ph i c ng thêm thành
ph n t i tin tr c khi phát i.
2.2.5.4. i u biên dùng m ch nhân.

44
 Hình 2.19. S u biên dùng m ch nhân .
Ta có:
vs = Vscos st
vt = Vtcos tt
Ta th y :V b = k Vs Vt
= k (Vscos st + E0 ) ( Vtcos tt )
1
= k Vs Vt[cos ( t+ s )t + cos ( t- s )t ] +k E0 Vtcos tt.
2
Nh v y V b g m các thành ph n t i tin, hai biên t n trên và d i.
N u nh E0=0 thì suy ra:
1
V b= k Vs Vt[cos ( t+ s )t + cos ( t- s )t ]
2
V y ch có 2 thành ph n biên t n trên và biên t n d i. Mu n có t i tin ta c n ph i thêm
vào tr c khi phát.

Hình 2.20. Ph tín hi u u biên dung m ch nhân

2.2.6. i u ch n biên
2.2.6.1. Khái ni m
Ph tín hi u ã i u biên g m t i t n và hai d i biên t n, trong ó ch có các biên t n
mang tin t c. Vì hai d i biên t n mang tin t c nh nhau (v biên và t n s ) nên ch c n
truy n i m t biên t n là thông tin v tin t c, còn t i t n thì c nén tr c khi truy n
i. Quá trình ó g i là i u ch n biên.
u i mc a u ch d n biên so v i u ch hai biên :
- r ng d i t n gi m i m t n a.

45
 - Công su t phát x yêu c u th p h n v i cùng m t c ly thông tin.
- T p âm u thu gi m do d i t n c a tín hi u h p h n
2.2.6.2. Các ph ng pháp i u ch n biên.
V i u ch n biên ta ch phát i m t biên t n. Ta ch phát i biên t n ( t+ s ). V y
ta v n dùng m ch u ch 1D, 2D, 4D, i u ch vòng ã nêu trên nh ng ch c n thay
m ch c ng h ng ra thành ( t s ).
a, M ch u ch n biên 1 Diode:
Theo i u biên thông th ng ta có k t qu :
ID = A cos tt + Bcos st + Ccos2 st + D cos2 tt + E(cos ( t + s )t + cos ( t - s )t )
+ F(cos ( t + 2 s )t + cos ( t -2 s )t ) + G(cos (2 t+ s )t + cos (2 t - s )t ) +….
Nh ng do i u ch n biên ch phát i biên t n trên nên ta có k t qu :
ID = Acos tt + Bcos2 tt + C(cos ( t+ s )t ) + D(cos ( t +2 s )t ) + E(cos (2 t+ s )t

)+….
Ph u biên c a tín hi u là:

Hình 2.21. Ph tín hi u c a u ch n biên 1 Diode

b, M ch u ch n biên 2 Diode:
Theo i u biên thông th ng ta có k t qu :

Nh ng do i u ch n biên ch phát i biên t n trên nên ta có k t qu :

iD = Acos( t + s)t + Bcos(2 t + s)t

Ph u biên c a tín hi u là:

46
 Hình 2.22. Ph tín hi u c a u ch n biên 2 Diode
c, M ch u ch n biên 4 Diode:
Theo i u biên thông th ng ta có k t qu :

Nh ng do i u ch n biên ch phát i biên t n trên nên ta có:

idB = iI + iII = 2Acos( s + t )t

Ph u biên c a tín hi u:

Hình 2.23. Ph tín hi u c a u ch n biên 4 Diode

d, i u ch n biên theo ph ng pháp l c

Hình 2.24. S kh i m ch u ch theo ph ng pháp l c

t:

ft1: T n s c a t i t n th nh t
ft2: T n s c a t i t n th hai

47
x: H s l c c a b l c

Trong s kh i trên ây, tr c tiên ta dùng m t t n s dao ng ft1 khá nh so v i d i

t n yêu c u ft2 ti n hành i u ch cân b ng tín hi u vào VS(t). Lúc ó h s l c t ng
lên có th l c b c m t biên t n d dàng. Trên u ra b l c th nh t s nh n c
m t tín hi u có d i ph b ng d i ph c a tín hi u vào.
fs = fSmax – fSmin , nh ng d ch m t l ng b ng ft1 trên thang t n s , sau ó a nb
i u ch cân b ng th hai mà trên u ra c a nó là tín hi u ph g m hai biên t n cách
nhau m t kho ng f’ = 2 (ft1 + fSmin ) sao cho vi c l c l y m t d i biên t n nh b l c th
hai th c hi n m t cách d dàng.
L c l n 1:

Hình 2.25. Ph tín hi u trong i u biên vòng l n 1

L c l n 2:

48
 Hình 2.26. Ph tín hi u trong u biên vòng l n 2
Nh n xét:
- u biên vòng l n 1, do t n s c ng h ng th p nên d i thông m ch c ng h ng h p
nên d dàng lo i b biên t n d i.Kho ng cách gi a hai biên t n là 2 s.
- u biên vòng l n 2, t n s c ng h ng cao. Kho ng cách gi a hai biên t n l n =
2( t1+ s). Do v y ta d dàng lo i b c biên t n d i.
e, i u ch n biên theo ph ng pháp quay pha
Tín hi u ra c a hai b u ch cân b ng:

Hình 2.27. S m ch u ch n biên theo ph ng pháp quay pha

Ta có:
Vs = Vscos st
Vt = Vtcos tt
Ta th y :V b1 = k Vs Vt
= k Vs Vt cos st cos tt

49
 1
= k Vs Vt[cos ( t+ s )t + cos ( t - s )t ]
2
V b2 = k Vs Vt
= k Vs Vt sin st sin tt
π π
= k Vs Vt cos( st + )cos( tt + )
2 2
1
= k Vs Vt[cos ( t+ s )t - cos ( t - s )t ]
2
Hi u hai n áp ta s có hai biên t n trên:
V b= V b1 -V b2

π π
= k Vs Vt [cos st cos tt – cos st + )cos tt + )]
2 2
1
= k Vs Vt[cos ( t- s )t + cos ( t s )t - cos ( t- s )t - cos ( t + s+ π )t ]
2
1
= k Vs Vt .2 cos ( t+ s )t
2
= k Vs Vt . cos ( t + s )t

T ng hai n áp ta s có hai biên t n d i:

V b= V b1 + V b2
π π
= k Vs Vt [cos st cos tt + cos( st + )cos( tt + ) ]
2 2
1
= k Vs Vt[cos ( t- s )t + cos ( + s )t + cos ( t - s )t + cos ( t+ s+ π )t ]
2
1
= k Vs Vt .2 cos ( t- s)
2
= k Vs Vt . cos ( t- s )t

Nh n xét: ph ng pháp quay pha yêu c u quay pha chính xác 2 tín hi u trên úng
900 i v i t i tin là tín hi u u hòa thì vi c quay pha tín hi u 900 là d dàng th c hi n.
N u tín hi u phi u hòa có d i t n smin – smax thì ng i ta không th quay pha chính
xác v i m i t n s c a tín hi u u ch . Vì v y ph ng pháp ch dùng v i u ch n
biên khi tin hi u u ch là dao ng u hòa. i v i tín hi u u ch phi i u hòa ta
dùng ph ng pháp l c và quay pha thích h p.
f, i u ch n biên theo ph ng pháp l c và quay pha k t h p

50
Hình 2.28. kh i m ch u ch n biên theo ph ng pháp l c và quay pha k t h p
Vs = Vscos st
Vt1 = Vtcos t1t

Tín hi u ra c a hai b u ch cân b ng1:

V’ b1 = k Vs Vt1
= k Vs Vt1 cos st cos t1t

1
= k Vs Vt1[cos ( t1 s )t + cos ( t1- s )t ]
2
V’’ b1= k Vs Vt1
= k Vs Vt1 cos st sin t1t

1
= k Vs Vt1[sin ( t1+ s )t + sin ( t1- s )t ]
2
Sau b l c 1, còn l i biên t n trên c a hai b u biên dùng m ch nhân 1 l ch pha nhau
90 . Có th coi ây là tín hi u u ch ã quay pha. i u ch này cùng v i t i tin t2

c a nb b u biên dùng m ch nhân 2 l ch pha nhau 90 . i n áp ra sau hai

b u biên dùng m ch nhân 2:
Ta có:
Vt2 = Vt2cos t2t

1
V’ b1 = k Vs Vt[cos ( t1+ s )t
2
T ó ta suy ra:
V’ b2 = kV b1 Vt2

1
=k k Vs Vt1cos ( t1+ s )t Vt2cos t2t
2

51
 1 2
= k Vs Vt1Vt2 [ cos ( t2+ t1+ s )t + cos ( t2- t1- s )t]
4
L i có:
Vt2 = Vt2 sin t2t

1
V’’ b1= k Vs Vt[sin ( t1+ s )t
2
V’’ b2 = kV b1 Vt2
1
=k k Vs Vt1sin ( t1+ s )t Vt2cos t2t
2
1 2
= k Vs Vt1Vt2 [- cos ( t2+ t1+ s )t + cos ( t2- t1- s )t]
4
Qua m ch hi u ta có:
V b2 = V’ b2- V’’ b2

1 2 1 2
= k Vs Vt1Vt2 [ cos ( t2+ t1+ s )t + cos ( t2- t1- s )t] - k Vs Vt1 Vt2 [- cos
4 4
( t2+ t1+ s )t + cos ( t2- t1- s )t]

1 2
= k Vs Vt1Vt2 [ cos ( t2+ t1+ s )t]
2
Ph n biên tín hi u theo ph ng pháp l c – quay pha k t h p c bi u di n nh sau:

52
Hình 2.29. Ph c a dao ng u ch n biên theo ph ng pháp l c – quay pha k t h p
(a) Ph tín hi u u ch
(b) Ph tín hi u ra trên b CCB1
(c) Ph tín hi u ra b l c
(d) Ph tín hi u ra m ch hi u

2.3. Gi i u biên

2.3.1. Gi i u biên v i tín hi u u biên thông th ng

a. kh i:
- Gi i u biên có nhi m v l y ra theo quy lu t thay i biên c a tín hi u u
biên ngh a là l y ra tín hi u i u ch Vs(t).
- Khi th c hi n gi i u biên ng i ta th c hi n lo i b t i tin và gi l i tin t c.

53
 Hình 2.30. S kh i quá trình gi i u biên v i tín hi u u biên thông th ng

Hình 2.31. S nguyên lý gi i u biên v i tín hi u u biên thông th ng

- D ng sóng:

54
 Hình 2.32. D ng sóng gi i u biên v i tín hi u u biên thông th ng
b . Nguyên lý ho t ng :
- Tín hi u u tiên khi qua b ch nh l u s c t i m t n a tín hi u và nó có m t thành
ph n ng c chi u khác 0. Tùy theo c c tính c a ph n t ch nh l u mà ta có thành ph n
ng c chi u âm ho c d ng. Tín hi u u biên khi mà n phía thu do nh h ng c a
tín hi u phadinh t c là c ng tr ng phía thu thay i làm cho thành ph n m t
chi u U0 c ng thay i theo. Do v y ng i ta c n ph i l c thành ph n m t chi u U0
th c hi n h i ti p âm và gi cho m c tín hi u ra là không i.
- l c tín hi u u ch ng i ta dùng b l c thông th p. u ra b l c thông th p
ngoài thành ph n tín hi u u ch còn có thành ph n 1 chi u U0. Và lo i b thành
ph n m t chi u này ng i ta dùng b l c xoay chi u.

2.3.2 Gi i u ch n biên:
V i u ch n biên ng i ta ch phát i biên t n trên ( t + s ). máy thu ng i ta thu
l y biên t n trên sau ó cho vào m ch u biên vòng cùng v i t n s dao ng t o ra
trong máy thu có t n s b ng t n s t i tin và ng b v i t i tin c a ài phát. u ra b
i u biên vòng có 2 biên t n trên và d i
55
Cách t o ra t i tin ng b v i t i tin c a ài phát nh sau:
i v i tín hi u u ch n biên t i tin ã b nén. T c là nó r t là nh so v i biên t n
trên. Nhi m v phía thu là chúng ta ph i thu l i và khuy ch i t i tin và dùng nó ng
b v i dao ng t i tin c a máy thu.

2.4. i u t n và i u pha
2.4.1. i u t n dùng Diode bi n dung

Hình 2.33. M ch u t n dùng Diode bi n dung

i u t n t c là thay i t n s t i tin theo tín hi u u ch . Nh v y t n s t i tin thay
i t fmin n fmax, ∆ f = fmax - fmin c g i là di t n c c i.
D a vào c m c a D bi n dung, ng i ta có th th c hi n u t n. n nh t n s
trung tâm c a dao ng u t n ng i ta m c n i ti p D bi n dung v i th ch anh. Khi
i n áp ng c c a D bi n dung thay i theo tín hi u u ch s làm cho CD thay i
theo và làm f thay i theo tín hi u u ch => Nh v y ta th c hi n c u t n.
Us(t) = - UD – E0 => UD = - (E0 + Us(t))
=> UD = - (E0 + Umscos st)
Nh n xét:
- u i m: Có t n s trung tâm n nh do dùng th ch anh.
- Nh c m: di t n c c i
∆ f = fmax - fmin nh
2.4.2. i u pha theo Amstrong

56
 Hình 2.34. M ch u pha theo Amstrong và th vect c a tín hi u
T i tin t th ch anh a nb u biên 1 ( B1) và i u biên 2 ( B2) l ch pha 900, còn
tín hi u u ch vS a n hai m ch u biên ng c pha. i n áp ra trên hai b u
pha:

→ → → → →
th véc t c a tín hi u Vdb1 và Vdb 2 và véc t t ng c a chúng V = Vdb1 + Vdb 2 là m t

dao ng c u ch pha và biên . u biên ây là i u biên ký sinh.

h n ch u biên ký sinh => ch n nh ( < 0,35)
2.4.3. i u t n dùng Transistor i n kháng
Ph n t n kháng: Dung tích ho c c m tính có tr s bi n thiên theo i n áp u ch
t trên nó c m c song song v i h dao ng c a b dao ng làm cho t n s dao
ng thay i theo tín hi u u ch . Ph n t n kháng c th c hi n nh m t m ch di
pha trong m ch h i ti p c a BJT. Có 4 cách m c phân t n kháng nh hình v .

57
V i m ch phân áp RC ta tính c:

IC = S.VBE => IC luôn luôn cùng phía v i VBE.

1 1
N u ch n << R (h p lý vì t ng ng v i VBE; R t ng ng v i VCB)
jωC jωC

V i:

58
Tham s c a n kháng t ng ng ph thu c vào h d n S c a BJT.
∆f
i u t n dùng phân t n kháng có th t cl ng di t n t ng i là kho ng
ft

2%
•S b t o dao ng u t n b ng ph n t n kháng phân áp RC :

Hình 2.35. S m ch t o dao ng u t n ph n t n kháng phân áp RC

T1 : BJT i n kháng; T2 : BJT dao ng

2.4.4. i u t n b ng dao ng xung.

Hình 2.36. i u t n b ng dao ng xung

EB thay i theo tín hi u tin t c nên làm thay i th i gian óng m c a Transistor

59
è Thay i t n s xung ra.

2.5. Gi i u t n.

2.5.1. Nguyên lý chung

a. Nhi m v :
- L y ra quy lu t thay i t n s c a t i tin thu c tin t c ban u.
- th c hi n c tách sóng u t n thì c n t o ra c tính truy n t nh sau:

Hình 2.37. Nguyên lý gi i ut n

B = fmax – fmin ; Yêu c u ABC là ng th ng

2.5.2. Các m ch gi i ch t n s
a, Tách sóng b ng m ch c ng h ng.

60
 Hình 2.38. Gi i u t n b ng m ch c ng h ng
Ng i ta ch n t n s trung tâm f0 c a tín hi u ut nn m s n c ng h ng c a máy
thu. Khi t n s thay i thì c m làm vi c s thay i n ABC và làm cho tín hi u
ra thay i theo úng quy lu t thay i c a tin t c.
Khi t n s bi n thiên càng l n thì tín hi u ra s càng b méo tín hi u. Vì v y trong th ng
h p này ta ch s d ng gi i u t n. Trong tr ng h p là di t n c c i là nh .
b, Tách sóng i u t n b ng m ch c ng h ng l ch

Hình 2.39. Tách sóng i u t n b ng m ch c ng h ng l ch

Ng i ta ch n f2 – f0 = f0 – f1 = B/2 (f2 > f0 > f1 )

61
Hình 2.40. c tuy n l c c a m ch c ng h ng l ch

62
 Ch ng 3: IT N

3.1. nh ngh a

3.1.1. t v n :
Tín hi u (ti ng nói, hình nh) mu n truy n c i xa, ta ph i th c hi n u ch t ns
cao. Tùy theo ph ng th c u ch , m i tín hi u u ch có m t b m t r ng ph nh t
nh.
VD:Âm thanh: b r ng ph tín hi u u biên f < 20KHz, và i u t n f <100KHz.
máy thu: Dùng m ch c ng h ng, c ng h ng v i t n s sóng mang c a ài phát.
D i thông c a m ch c ng h ng B b ng b r ng ph tín hi u: B= f

Hình 3.1.B r ng ph c a tín hi u

B = f0/Q
v i: f0:là t n s trung tâm
Q:là h s ph m ch t c a m ch c ng h ng. (Q = 100n à 1000n)
VD: Q = 100
f0 = 40MHz
40
⇒B= = 0.4MHz = 400Khz
100
N u f = 20KHz
400
⇒η = = 20 (kênh)
20
ð ây là máy thu tr c ti p

63
 thu c 1 kênh theo yêu c u ta không dùng máy thu tr c ti p mà dùng quá trình
i t n.
f0’ < f0
B’ = f0’ / Q < B
f0’ = ftg (t n s trung gian)
VD: Âm thanh i u biên ftg = 455KHz
K thu t truy n hình : ftg = 4.5MHz ho c 5.5MHz
máy phát: th c hi n u ch tín hi u t n s th p lên t n s sóng mang cao t n,
ng i ta dùng tính ch t không ng th ng c a ph n t phi tuy n.

Hình 3.2. S máy phát

Do tính ch t không ng th ng c a các ph n t phi tuy n nên tín hi u ra ngoài tín hi u
i u ch còn có các thành ph n hài. N u chúng ta th c hi n quá trình phát tr c ti p thì
các thành ph n hài này s gây nhi u cho máy thu. kh c ph c nh c m này ng i ta
ti n hành i u ch tín hi u t n s trung gian sau ó th c hi n quá trình it n a ra
tín hi u sóng mang. Máy phát th c hi n theo nguyên lý trên g i là máy phát i t n.
Ngoài ra trong các h th ng thông tin (v tinh, viba) chúng ta s d ng các b chuy n ti p
chính là các b i t n.

3.1.2. Khái ni m:
i t n là quá trình tác ng lên hai tín hi u sao cho trên u ra c a b tr n nh n c tín
hi u t ng ho c hi u c a hai tín hi u ó.

64
Thông th ng m t trong hai tín hi u vào là tín hi u n âm (có m t v ch ph ), tín hi u
ó g i là tín hi u ngo i sai có t n s là fns (sai l ch v i tín hi u kia m t giá tr g i là m t
t n s trung gian ftg ). Tín hi u còn l i là tín hi u h u ích (mang tin t c) v i t n s là fth
c nh ho c là bi n thiên trong m t ph m vi nào ó. Tín hi u có t n s mong mu n c
tách ra nh m t b l c, t n s c a nó th ng c g i là t n s trung gian ftg .

3.2. Nguyên lý i t n:

3.2.1. S kh i và nguyên lý làm vi c:

Hình 3.3. S kh i nguyên lý it n

Trong ó: fns : là t n s c a tín hi u ngo i sai
fth : là t n s c a tín hi u c n tr n v i fns
ftg : là t n s trung gian l y u ra c a b tr n t n.
- M ch c ng h ng vào có nhi m v c ng h ng v i t n s tín hi u. Vì t n s c ng
ng cao nên d i thông B c a m ch c ng h ng l n. Vì v y ngoài t n s c n thu là fth,
ta còn thu c các t n s lân c n. Các t n s này a vào b tr n cùng v i fns t o ra dao
ng n i.
- B tr n là các ph n t không ng th ng có c tuy n Volt – Ampe
i = a0 + a1u + a2u² +…+ an u n
Trong ó:
U: i n áp t vào ph n t phi tuy n
Xét nguyên lý it n i v i tín hi u u hoà
u th( t ) = Uthmcos ( tht )
u ns( t ) = Unsmcos ( nst )
u = u th ( t ) + uns( t ) = Uthmcos( tht ) + Unsmcos( nst )
i = a0 + a1 [ Uthmcos( tht ) + Unsmcos( nst ) ] + a2 [ Uthmcos( tht ) + Unsmcos( nst ) ]² +…

65
 +an [ Uthmcos( tht ) + Unsmcos( nst ) ]n +…
i = a0 + a1 [Uthmcos( tht ) + Unsmcos( nst )]
+ a2 [ U²thm cos²( tht ) + U²nsm cos²( nst ) + 2UthmUnsmcos( tht )cos( nst ) ] +..+
+ an [ Uthmcos( tht ) + Unsmcos( nst ) ]n +…
i = a0 + a1 [Uthmcos( tht ) + Unsmcos( nst )]
 2 1 + cos ( 2ωth t ) 2 1 + cos ( 2ωns t ) 
+ a2 U thm + U nsm 
 2 2 
n
+a2 [2UthmUnsmcos( tht)cos( nst ) +…+ an [ Uthmcos( tht) + Unsmcos( nst) ] +…
a2
i = a0 + a1 [ Uthmcos( tht ) + Unsmcos( nst )]+ ( U²thm + U²nsm)
2
a2
+ [ U²thmcos( 2 tht ) + U²nsmcos( 2 nst )
2
+ a2UthmUnsm [cos( ns + ns )t + cos( ns − th)t ] +...
n
+ an [ Uthmcos( tht ) +Unsm( nst) ] +…
V y dòng i n ra c a b tr n t n có nhi u thành ph n. Trong ó có thành ph n 1 chi u,
thành ph n b c nh t c a th ns thành ph n b c 2 c a th ns thành ph n t n s t ng hi u
c a th , ns.

Ngoài ra còn có các thành ph n b c cao

Khi: m, n = 1 => = ns ± th : B tr n t n n gi n
m, n > 1 => B tr n t n t h p.
Trong các thành ph n ó thì thành ph n ns − th là thành ph n t n s th p nh t. Ng i ta
ch n t n s này làm t n s trung gian
T ó ta có bi u th c it n tg = ns − th

Bi u th c it n
tg = ns − th (N u ns > th )

tg = th − ns (N u th > ns)

⇒ ftg = fns − fth

ftg = fth − fns
Sau khi ra kh i b tr n ta có 1 b l c t n s trung gian. Vì v y d i thông B c a m ch
c ng h ng có tính ch n l c cao.

66
3.2.2. Nhi u sinh ra c a b tr n t n và cách kh c ph c
3.2.2.1. Nhi u t n s trung gian
N u u vào b tr n có t n s trung gian thì nó s i qua b tr n t n g i là nhi u t n s
trung gian:
f th
B =
Q
B t ng → tín hi u ch n l c kém
Cách kh c ph c:
− Tr c b tr n t n ta ph i l c b ftg ( l c b nhi u)

Hình 3.4. S tr n t n m c c ng h ng c c i
XL = XC
1 1 1
L= ²= = = 2 ftg
ωC LC LC
1
ftg =
2π LC
1
JωL
Z AB = J ωC = ∞ → Lo i b c ftg
 1 
J ωL − 
 ωC 
M c c ng h ng c c ti u

67
 Hình 3.5. S tr n t n m c c ng h ng c c ti u
1 J
Z AB = J ω L + = JωL − = J ( XL − XC )
J ωC ωC
⇒ ZAB = 0 ftg i xu ng t nên ta lo i b c ftg
3.2.2.2 Nhi u t n s nh
Trong th c t s có 1 thành ph n t n s cao h n thành ph n fns c ng tho mãn c i
t n và c ng c i thành ftg .T n s ó c g i là t n s nh
Gi s i t n theo ftg = fns − fth ( fns > fth )

Hình 3.6. th nhi u t n s nh

ftg = fanh − fns
M ch c ng h ng fth có d i thông B l n → có th thu fanh (nhi u)
Cách kh c ph c

Th c hi n i t n 2 l n → s có 2 t n s trung gian: ftg1,ftg2 ( ftg1 > ftg2 )

68
 Hình 3.7. Kh c ph c nhi u t n s nh b ng it n2l n
Trong l n i t n l n 1:
ftg1 = fns − fth

Hình 3.8. Quá trình it nl n1

th c hi n kh c ph c nhi u t n s nh ta s th c hi n i t n 2 l n.

Hình 3.9. Quá trình it nl n2

Do t n s ftg1 l n . Do v y t n s nh fanh1 n m ngoài d i thông c a m ch c ng h ng vào
và qua b i t n l n 1 ta lo i b c fanh ta ch thu c fth. Sau ó ta th c hi n it n
l n 2 và thu c ftg2. Do ftg2 th p nên d i thông c a m ch l c h p và ta c ng lo i b
c thành ph n t n s fanh2

69
3.2.3 Thu i t n trong 1 d i t n r ng
1
f =
2π LC
N u f thay i thì th c hi n trong 1 d i r ng. Ng i ta có th thay i L,C t ng ng.
Trong d i t n r ng ó chia thành nhi u b ng. thay i t n s trong 1 b ng ng i ta có
th dùng t bi n i n dung.

Hình 3.10. T bi n i n dung

3.2.4 it n th c hi n i b ng t n s
Tín hi u th c t fmin ÷ fmax
Trong tr ng h p ta mu n i t b ng t n này sang b ng t n khác ta có th th c hi n nh
sau:

Hình 3.11. it n th c hi n i b ng t n s

Hình 3.12. th th c hi n i b ng t n s

70
3.3. M ch i t n dùng Diode

3.3.1. M ch it n n

Hình 3.13. M ch it n n
Trong s tr n t n trên diode, m ch tín hi u, m ch ngo i sai và m ch trung gian c
m c n i ti p v i nhau. M ch trung gian và m ch tín hi u i x ng v i nhau, do ó có th
il n
cho nhau, ngh a là trong m ch có hi n t ng i t n ng c.
i n áp tín hi u t lên diode c xác nh: uth = Uthmcos( tht )
i n áp ngo i sai t lên diode c xác nh: uns = Unsmcos( nst )
Do ó dòng i n t n s trung gian qua diode ( do Uth t o ra ): itg = Itgm cos [( ns − th )t ]

3.3.2. M ch i t n cân b ng

Hình 3.14. M ch i t n cân b ng

i n áp tín hi u t lên 2 diode là ng c pha nhau:
u th1 = Uthmcos( tht )
uth2 = Uthmcos( tht + )
i n áp ngo i sai t vào 2 diode ng pha nhau:

71
 u ns1 = u ns2 = u ns = Unsmcos( nst )
Do ó dòng i n t n s trung gian qua các diode:
itg1 = Itgmcos [ ( ns − th)t ]
itg2 = Itgmcos { [( ns − th)t ]+ } = Itgmcos( ns − th)t

Trên m ch c ng h ng ta nh n c:
itg = itg1 + itg2 = 2Itgmcos [( ns − th) t]
Nh n xét:
- M ch tr n t n cân b ng làm t ng dòng i n trung gian u ra so v i it n n thì
i t n cân b ng biên tín hi u ra c a dòng i n trung gian t ng g p ôi.
- N u có nhi u t n s trung gian t o nên do b dao ng ngo i sai thì diode t n s trung
gian này s a vào 2 diode là cùng pha. Tuy nhiên do o pha BA2 nên nhi u này b
tri t tiêu.

4.4.3. M ch i t n vòng

Hình 3.15. M ch i t n vòng

M ch i t n vòng g m 2 m ch i t n cân b ng m c n i ti p.
i n áp tín hi u t lên 4 diode c xác nh:
uth1 = Uthmcos( tht )
uth2 = Uthmcos( tht )
uth3 = Uthmcos( tht )
uth4 = Uthmcos( tht )
i n áp ngo i sai t lên 4 diode ng pha nhau:
uns1 = uns2 = uns3 = uns4 = uns = Unsmcos( nst )
Do ó dòng i n t n s trung gian qua các diode ( do Uth t o ra )

72
 I tg1 = Itgm cos ( ωns − ωth ) t
I tg 2 = Itgm cos (ωns − ωth ) t + π  = I tgm cos (ωns − ωth ) t
I tg 3 = Itgm cos (ωns − ωth ) t + π  = I tgm cos (ωns − ωth ) t
I tg 4 = Itgm cos ( ωns − ωth ) t
Trên m ch c ng h ng ta nh n c:

I tg = Itg1 + I tg 2 + Itg 3 + Itg 4 = 4 Itgm cos (ωns − ωth ) t

Nh n xét

- M ch i t n vòng ch ch a các thành ph n t n s ωns ± ωth các thành ph n khác b

kh do ó d tách c thành ph n t n s trung gian nh mong mu n
- M ch i t n vòng làm t ng dòng i n trung gian u ra so v i i t n cân b ng thì
i t n vòng có biên tín hi u ra c a dòng i n trung gian t ng g p ôi.

3.3.2 M ch i t n dùng Transistor

M ch i t n dùng transistor có th m c theo s Bazo chung ho c Emito chung. Các
này khác nhau cách t n áp ngo i sai vào transistor. Trên c s s nguyên
lý, ng i ta ã thi t k nhi u lo i th c t khác nhau nh d i ây :
a, S Uth a vào B, Uns a vào E.

Hình 3.16. S Uth a vào B, Uns a vào E.

b, Uth a vào E, Uns a vào B.

73
 Hình 3.17. Uth a vào B, Uns a vào E.
c, Uth, Uns a vào E.

Hình 3.18. Uth , Uns a vào E.

74
 T4

RE CE
T3

CB RB1 RB2

RE CE
T1

C RB1 CB RB2

CB RB2 RB1 RE

Ec

RB1

C1
T2 CE

CB RB2 C2
RE

Hình 3.19. Ví d i t n b ng Transistor

Trong ó:
ftg1,ftg2 t o m ch c ng h ng kép.
T1: B tr n v i fth a vào bazo, fns a vào emito
T2 : B tr n dao ng ngo i sai 3 m n dung
T3,T4,T5 : T ng khu ch i trung t n c ng h ng

75
 CH NG 4: CHUY N I AD VÀ DA

4.1. C s lý thuy t.
K thu t PCM.
- kh i:

‘
SA M M SD
L ym u ng t hóa Mã hóa

Hình 4.1. S kh i k thu t PCM

Tín hi u vào là tín hi u t ng t bi n i liên t c theo th i gian. Tín hi u này c
a vào b l y m u r i r c hóa tín hi u. u ra b l y m u là tín hi u M là m t
dãy xung có biên thay i theo quy lu t c a tín hi u t ng t .

Hình 4.2. Minh h a vi c l y m u tín hi u

- Do tín hi u t ng t là b t k nên các m c l y xung c ng là b t k (vô h n m c).
- Kh i l ng t hóa có nhi m v làm tròn tín hi u xung có m c b t k thành xung
có m c t ng ng v i 2n m c. Nh v y sai s u tiên mà chúng ta g p ph i khi
chuy n it ng t - s là do kh i l ng t hóa gây nên.
‘
- Tín hi u ra kh i kh i l ng t ( M) s c a vào kh i mã hóa và t o ra các
kh i nh phân SD (n bit).
- Ví d :Gi s tín hi u t ng t có t n s l n nh t fAmax và t n s l y m u fLM
Ta có ti ng nói n m trong vùng t n s 0,3 ÷ 3,4 (KHz)
fLM tho mãn i u ki n không x y ra hi n t ng ch ng ch t tín hi u
fLM 2fAMax
Trong ti ng nói fLM = 2.3,4 = 6,8KHz
Nh ng thông th ng ta l y fLM = 8KHz
M i m u ng i ta th ng mã hoá b i 8 bit. Nh v y t c l y m u v = 64Kbit/s
76
 *) L ng t hoá
+)L ng t hoá u (tuy n tính)
Các m c l ng t hoá là b ng nhau

Hình 4.3. L ng t hóa u.

Sai s c a l ng t hóa u là ±Q/2
+) L ng t hóa phi tuy n:

Hình 4.4. L ng t hóa phi tuy n

ph i ghép gi a ngu n tín hi u có d ng t ng t v i các h th ng x lý s ng i ta

dùng các m ch chuy n it ng t - s (ADC : Analog-Digial Converter) và các m ch
chuy n is -t ng t (DAC : Digial- Analog Converter).
Hình v (6.1) bi u di n quá trình bi n i tín hi u d ng t ng t sang d ng s .
Tín hi u t ng t UA c chuy n thành d ng b c thang u. V i 1 ph m vi c a giá tr
UA c bi u di n b i 1 giá tr i di n thích h p.

77
Ch ng h n giá tr UA c chuy n thành d ng b c thang 7 b c và m i b c, ta gán cho
UA m t giá tr r i r c. Ví d khi UA bi n thiên trong m t kho ng nh 3,5 –› 4,5 ta gán cho
nó m t giá tr là 100.
M t cách t ng quá, g i tín hi u t ng t là SA (UA), tín hi u s là SD (UD). SD c bi u
di n d i d ng mã nh phân nh sau :

Trong ó : bk = 0 ho c b k = 1 (v i k = 0 –› k = n - 1) và c g i là bit.
+ bn-1 : bit có ngh a l n nh t (MSB : Most significant bit). M i bi n i c a MSB t ng
ng v i s bi n i n a d i làm vi c.
+ b o : bit có ngh a nh nh t (LSB : Least significant bit). M i bi n c a LSB t ng ng
v i s bi n im tm cl ng t . M t m c l ng t b ng m t n c c a hình b c thang
Ví d : v i m t m ch bi n i N bit v i là N s h ng trong dãy mã nh phân. (Trong ví d
trên hình v 6.1 : N = 3) thì m i n c trên hình b c thang chi m m t giá tr .

U AM
Q = U LSB =
2n −1
UAM : là giá tr c c i cho phép c a n áp t ng t .
ULSB = Q : g i là m c l ng t .
Sai s l ng t hóa c xác nh nh sau :

Q
∆U Q =
2
Khi chuy n i AD ph i th c hi n vi c l y m u tín hi u t ng t . m b o khôi ph c
l i tín hi u m t cách trung th c, t n s l y m u fM ph i th a mãn i u ki n :

Fthmax : t n s c c i c a tín hi u
B : d i t n s c a tín hi u.

4.2. Các thông s b n

a) D i chuy n i
D i chuy n ic a n áp t ng t u vào là kho ng n áp mà b chuy n i AD
có th th c hi n chuy n i c.
UAmin ÷ UAmax

78
b) Sai s chuy n i
- Liên quan n sai s l ng t hoá
S AMax
Q=
2n −1
c)T c chuy n i
Liên quan n th i gian chuy n i 1 giá tr nào ó và th i gian h i ph c m ch
chuy n v tr ng thái ban u tr c khi th c hi n chuy n i tr ng thái khác nhau. T c
chuy n i t l ngh ch v i th i gian
1
f=
Tchuyendoi + T phuchoi

M t ADC có t c chuy n i cao thì chính xác gi m và ng c l i. Ngh a là yêu c u

v chính xác và t c chuy n i mâu thu n v i nhau. Tùy theo yêu c u s d ng,
ph i tìm cách dung hòa các yêu c u ó m t cách h p lý nh t.

4.3. Nguyên t c làm vi c c a ADC

Nguyên t c làm vi c c a ADC c minh h a theo s :

Hình 4.5. th th i gian c a n áp vào và ra m ch l y m u.

Tr c h t tín hi u t ng t UA c a n m ch l y m u. M ch này có 2 nhi m v :
- L y m u tín hi u t ng t t i nh ng th i m khác nhau và cách u nhau (r i r c hóa
tín hi u v m t th i gian).

79
- Gi cho biên n áp t i các th i m l y m u không i trong quá trình chuy n i
ti p theo (t c là trong quá trình l ng t hóa và mã hóa).
Tín hi u ra c a m ch l y m u c a n m ch l ng t hóa th c hi n làm tròn v i
chính xác b ng ± Q/ 2.
V y quá trình l ng t hóa th c ch t là quá trình làm tròn s . L ng t hóa c th c
hi n theo nguyên t c so sánh, tín hi u c n chuy n i c so sánh v i m t lo t các n
v chu n Q.
Sau m ch l ng t hóa là m ch mã hóa. Trong m ch mã hóa, k t qu l ng t hóa c
s p x p l i theo m t tr t t nh t nh ph thu c vào lo i mã yêu c u trên u ra b
chuy n i.
Phép l ng t hóa và mã hóa g i chung là phép bi n i AD.

4.4. Các ph ng pháp chuy n it ng t - s

4.4.1 Phân lo i
Có nhi u cách phân lo i ADC. Cách phân lo i hay dùng h n c là phân lo i theo quá
trình chuy n i v m t th i gian. Nó cho phép phán oán m t cách t ng quát t c
chuy n i. Có 3 ph ng pháp chuy n i sau:
+ Chuy n i song song: Tín hi u t ng t c so sánh cùng m t lúc v i nhi u giá tr
chu n. Do ó t t c các bit c xác nh ng th i và a n u ra.
+ Chuy n i n i ti p theo mã m: Quá trình so sánh c th c hi n t ng b c theo
quy lu t mã m. K t qu chuy n i c xác nh b ng cách m s l ng giá tr
chu n có th ch a c trong giá tr tín hi u t ng t c n chuy n i.
+ Chuy n i song song- n i ti p k t h p: Qua m i b c so sánh có th xác nh ct i
thi u 2 bit ng th i.

80
4.4.2. Chuy n i AD theo ph ng pháp song song

Hình 4.6. S nguyên lý b chuy n i AD theo ph ng pháp song song

S d ng 2n – 1 b so sánh, UA a vào c a P, c a N s d ng b phân áp. Tín hi u sau khi
ra kh i 2 n – 1 b so sánh c a vào các trigger D và u ra c a trigger D
Tín hi u t ng t UA c a ng th i n các b so sánh t các b so sánh có n áp
so sánh kém nhau b ng m c l ng t hoá. t o ra các n áp so sánh này ng i ta
dùng các b phân áp n tr nh hình v
N ul ng t hóa là l ng t hóa u thì t t c các giá tr n tr trùng nhau.
Ví d : UAmax = 7,2V t o ra m c n áp so sánh
USS1 = 1V, USS2 = 2V, USS3 = 3V, USS4 = 4V
USS5 = 5V, USS6 = 6V, USS7 = 7V
Nh n xét:
+)Chuy n i song song có u i m: T c chuy n i nhanh (các bit t o ra
ng th i). Sai s bi n i th p và có th t o ra d ng mã theo ý mu n.
+)Chuy n i song song có nh c m: K t c u ph c t p do có s linh ki n l n.
Nên vi c ng d ng ch có gi i h n v i chuy n i AD có s bit nh và t c cao.
+)Cách kh c ph c: kh c ph c nh c m này ng i ta s d ng b chuy n i
n i ti p.

81
4.4.3. Chuy n i AD n i ti p
SD = bn-1bn-2…b 1b0
SA= b n-12n-1 +…b121 + b02 0

Hình 4.7. S kh i chuy n i AD n i ti p

Cho i n áp vào UA so sánh n i ti p v i các m c n áp vào so sánh. V i m c n áp
so sánh này gi m d n i 2 l n và u ra c a m i 1 t ng so sánh có 1 bit. T ng nào có i n
áp so sánh l n ng v i bit có tr ng s cao và ng c l i.
Ph ng pháp chuy n i nh sau:
- Gi s UA > USS1 khi ó bit ra b = 1 ng th i qua b chuy n i DA nó có m c U’A
=USS. i n áp này c tr v i n áp UA a vào t ng chuy n i ti p theo.
- Gi s UA < USS1 khi ó bit ra b = 0 ng th i qua b chuy n i DA thì UA = 0. i n
áp này c tr v i UA t o ra m c n áp a t ng chuy n i ti p theo

82
Ví d : UAmax = 7,2V
1 7 ,2
USS1 = UAmax = = 3,6V
2 2
1 3,6
USS2 = USS1 = = 1,8V
2 2
1 1,8
USS3 = USS2 = = 0,9V
2 2
UA1 = 5,2V b2 = 1V, U’A1 = 3,6V
UA2 = 5,2 – 3,6 = 1,6V <USS2 b 1 = 0,U’A2 = 0
UA3 = 1,6 – 0 = 1,6V > USS3 b0 = 1
b2b1b0 = 101
Nh n xét: Ph ng pháp chuy n i n i ti p có
- u i m: K t c u n gi n vì có bao nhiêu bit c n b y nhiêu b so sánh
- Nh c m: T c chuy n i ch m

4.4.4. Chuy n i AD theo ph ng pháp k t h p

Hình 4.8. B chuy n i AD theo ph ng pháp song song n i ti p k t h p

ây là s k t h p ph ng pháp song song và ph ng pháp n i ti p nh m dung hòa u
khuy t m c a hai ph ng pháp này : gi m b t ph c t p c a ph ng pháp song
song và t ng t c chuy n i so v i ph ng pháp n i ti p.
B chuy n i ADC u tiên là b chuy n i song song n1bit . Trong b c so sánh th
nh t => xác nh c N1 bit. T B1 => BN1. N u s bit l à n th ì s t ng chuy n i là:
n
l=
n1

M i t ng dùng 2 n - 1 b so sánh. Nh v y chuy n i n bit ph i dùng s b so sánh là:

n n1
s b so sánh = l(2n1 – 1) = (2 – 1)b
n1

83
Ví d N = 9; N1 = 3
Ph ng pháp song song-n i ti p k t h p => S b so sánh:
n n1
l(2 n1 – 1) = (2 – 1) = 3.7 = 21
n1

Ph ng pháp song song => s b SS:

(2n - 1) = 29 – 1 = 512 – 1 = 511

4.4.5. Chuy n i AD n i ti p dùng vòng h i ti p

t ng c a ph ng pháp :
Ta bi n tín hi u t ng t thành s xung. Sau ó m s xung b ng b m nh phân.
Tr ng thái ra c a b m nh phân chính là tr ng thái ra c a tín hi u s mà ta c n chuy n
i
Gi s n = 3 bit

Hình 4.9. Minh h a b m 3 bit

kh i

Hình 4.10. S chuy n i AD n i ti p dùng vòng h i ti p

M c ích c a chuy n i vòng h i ti p là bi n U A thành s xung tr c khi chuy n i
tr ng thái ra c a b m thu n ngh ch = 0 sau khi qua b chuy n i D_A thì ta thu c
UM = 0. UA,U M cùng a vào b tr
84
 t Uh = UA –UM, gi thi t UA> 0 Uh > 0 qua m ch thì A+ = 1, A- = 0. V y b m
thu n s làm vi c
Tr ng thái ra c a b m s t ng d n sau ó qua chuy n i D_A thì UM t ng d n Uh
gi m d n cho n khi UM = UA thì Uh =0 A+ = 0, A- = 0 b m thu n ngh ch ng ng
m tr ng thái ra c a tín hi u là tín hi u s c n chuy n i
+ -
Gi thi t n u UA gi m Uh > 0 A = 0, A = 1 b m ngh ch s làm vi c tr ng
thái ra c a b m s gi m d n cho n khi UA =U’M (U’h = UA – UM =0 ). Lúc ó b m
lùi ng ng làm vi c tr ng thái ra c a b m chính là tr ng thái ra c a tín hi u s c n
chuy n i. Ph ng pháp này là ph ng pháp x p x liên ti p

4.4.6. Chuy n i AD theo ph ng pháp tich phân n gi n:

- Ý t ng: Ng i ta t p ra m t kho ng th i gian tx t l v i n áp c n chuy n i dùng
m c a m t dãy xung chu n t o nên m t n áp xung t l v i n áp c n chuy n
i. Sau ó cho s xung ó vào b m nh phân. Tr ng thái ra c a s nh phân chính là
tr ng thái c a tín hi u s c n chuy n i
-S kh i:

Hình 4.11. Chuy n i AD theo ph ng pháp m n gi n

85
 Hình 4.12. Gi n th i gian minh h a ph ng pháp tích phân n gi n
i n áp quét ng th ng c ng th i c a vào 2 b so sánh 1 và so sánh 2.
b so sánh 1 n áp Uquet a vào c a thu n còn b so sánh 2 thì Uquet c a vào
c a o và so sánh v i UA. Sau ó 2 tín hi u M,N c a vào c ng AND. P là k t qu
c a phép and gi a M và N.
Trong kho ng th i gian t1,t2 m c a cho các xung chu n i vào b m. Ngoài kho ng
không có xung a vào b m nh phân m s xung
Nh v y khi mà
B so sánh 1 có: t < t1 : Uq(t) < 0 N=0
t > t1 : Uq(t) > 0 N=1
B so sánh 2 có : t < t2 : UA > Uq(t) M=1
t > t2 : UA > Uq(t) M=0
P =M.N
T o ra kho ng m m s xung tx = t2 – t1
Khi a P vào c ng and 2 m c a cho 1 dãy xung chu n fx t o ra n xung. Cho s
xung vào b m nh phân u ra c a b m nh phân là tín hi u s chúng ta c n
chuy n i
Xét quan h n và UA

86
 1
RC ∫
Gi s ta có Uq(t) = U 0 dt

1
Uq(t) = U0t + C
RC
1
Uq(t1) = 0 = U0t1 + C
RC
1
C=- U0t1
RC
1 1
Uqm = Uq(t2) = U0t2 + C - U0t2
RC RC
1 1
Uqm = U0(t2 – t1) = U0tx
RC RC
Do Uqm = UA
1
UA = U0tx
RC
UA
tx = RC
Uo

RC
t: k1 = tx = k1UA
U0

V y s xung n là:n = fx.tx = fx.k1.U A = k2UA

Khi UA t ng làm cho s xung t ng lên nên tr ng thái ra t ng theo
Xét trên th UA ng U’A ng v i kho ng th i gian t2’

87
 Hình 4.13. Gi n th i gian minh h a khi UA t ng
Nh n xét
- Ph ng pháp này có chính xác ph thu c vào R,C,U 0,fx. Chính vì v y yêu c u các
thông s này ph i n nh
- Ph ng pháp này g p sai s ±1 xung do s không ng b c a th i gian m c a v i
th i gian t n s xung nh p. Vì v y gi m sai s ng i ta t ng t n s xung nh p fx ho c
gi m d c quét ng th ng. Tuy nhiên time chuy n i kéo dài.Ta th ng s d ng
ph ng pháp t ng t n s xung chu n.

4.4.7. Chuy n i AD theo ph ng pháp tích phân hai s n d c

Ph ng pháp này ng i ta chuy n tín hi u t ng t thành kho ng th i gian sau ó m
c a cho dãy xung chu n a vào b m nh phân

88
 Hình 4.14. Ph ng pháp tích phân hai s nd c

Hình 4.15. Gi n th i gian minh h a ph ng pháp tích phân 2 s nd c

89
 Hình 4.16. S xung m ctrong kho ng th i gian tx2
IC1 : m ch tích phân t o Uq(t)
IC2: so sánh Uq(t) v i 0
Tr c tr ng thái chuy n ic ab m=0 b u khi n nh n xung chu n t kh i t o
xung chu n u khi n khoá K v trí 1. Nh v y IC1 s làm nhi m v tích phân UA
n tr c c a Uq. ng v i s n d c này khi ch a a vào b so sánh IC2 ta c tín
hi u M = 1 ( m c cao). Khi mà t s xung nào ó n 1 thì b i u khi n u ki n
khóa K chuy n sang v trí 2. IC1 làm nhi m v tích phân Uch t o ra s n sau Uq(t).
ng th i b u khi n tín hi u ra m c cao. P là k t qu phép and M và N. Ta có s
xung ra có r ng tx2 = t2 – t1.Tín hi u P a vào c ng and ti p theo cùng v i dãy
xung chu n a vào b m nh phân là tín hi u s c n chuy n i
Xét m i quan h gi a s xung n2 và tín hi u chuy n i UA s xung n2 là tín hi u UA c n
chuy n i
Khi khoá K v trí 1:
1 1
Uq(t) = 0 = -
RC ∫ U A dt =
RC
UAt + C

1
Uq(0) = 0 = - UA0 + C
RC
C=0
90
 1 1
U+qm = Uq(t1) = - UAt1 = - UAtx1
RC RC
Khi khoá K v trí 2 :
1
RC ∫
Uq(t) = - U ch dt

1
Uq(t) = - Ucht+ C
RC
1
Uq(t2) = 0 = - Ucht2 + C
RC
1
C= Ucht2
RC
1 1
U-qm = Uq(t1) = - Ucht1 + Ucht2
RC RC
1
U-qm = Ucht x2 (tx2 = t2 – t1)
RC
Vì U+qm = U-qm
1 1
- UA tx1 = Uchtx2
RC RC
UA tx1 = Uchtx2
UA
tx2 = tx1
U ch

n1
Xét s xung n1 = fx.tx1 tx1 =
fx

n2
N2 = fx.tx2 tx2 =
fx

n2 U n
=- A 1
fx U ch f x

UA n1
n2 = - n1 n2 = k2UA (v i k2 = )
U ch U ch

Gi s UA t ng
T th ta th y d c xung không thay i t2 t ng n t’2
Nh n xét:
- So v i các ph ng pháp tr c thì ph ng pháp này có chính xác cao h n
- chuy n i chính xác thì Uch ph i n nh

91
4.4.8. Ph ng pháp chuy n i n i ti p theo mã nh phân

Hình 4.17. B chuy n i AD n i ti p theo mã nh phân

M i t ng bao g m m t b so sánh, m t khóa u khi n và m t m ch tr .
M t u vào c a các b so sánh là m c n áp ng ng. M c n áp ng ng l n nh t là
U A max
t ng u tiên và t ng ng v i bit l n nh t. nh ng t ng sau, i n áp
2
U A max U A max
ng ng s là : , tùy theo s t ng s d ng trong m ch.
4 8
M ch chuy n i theo ph ng pháp này có s t ng b ng s bit c n xác nh. M i t ng
cho ra m t bit. Gi x tín hi u vào bi n thiên trong ph m vi 0 ÷ UAmax. Tín hi u vào s
U A max U
c so sánh v i n áp chu n Uch1 = . N u UA > A max thì ngõ ra c a b so sánh
2 2
(SS) s cho ra m c logic 1 và lúc này khóa K s cn it im c n áp chu n Uch1
U A max
m ch tr tín hi u. Kh i tr s c th c hi n l y UA = (UA – Uch1). K t qu c a
2
U A max
phép tr s c ti p t c a vào so sánh t ng 2 v i Uch2 = . Ng c l i n u UA <
4
Uch1 thì khóa K s n i t i m c n th 0 và nh v y toàn b tín hi u UA s c so sánh
ti p t ng sau.
ây m ch th c hi n ph ng pháp bi n i tu n t nên ti n bi n i gi n áng k khi
ng s t ng. Vì v y ph ng pháp này, ng i ta th ng gi i h n s t ng là 4.

4.5. Các ph ng pháp chuy n i s - t ng t

Chuy n i s t ng t (DAC) là quá trình tìm l i tín hi u t ng t t N s h ng (N bit)
ã bi t c a tín hi u s v i chính xác là 1 m c l ng t t c 1LSB

92
 Hình 4.18. S kh i quá trình chuy n i s sang t ng t
th th i gian c a tín hi u ra sau m ch chuy n i DA có d ng nh hình v :

Hình 4.19. th th i gian c a tín hi u sau m ch chuy n i DA

Tín hi u u ra là tín hi u r i r c theo th i gian nh trên hình v . Tín hi u này c a
qua b l c thông th p lý t ng LTT. Trên u ra c a LTT có tín hi u UA bi n thiên liên
t c theo th i gian là tín hi u n i suy c a UM.

4.5.1. Chuy n i DA b ng ph ng pháp i n tr b c thang

Hình 4.20. Chuy n i DA b ng ph ng pháp i n tr b c thang.

Ta th y r ng có bao nhiêu bit thì có b y nhiêu khóa K. M i bit s u khi n m t khóa K
ng ng và cách i u khi n nh sau:
+) N u bit = 1, khóa K c n i v i U0.
+) N u bit = 0, khóa K c n i xu ng t à không có Ur i v i bit ó.

93
- có Ur ta th c hi n nguyên lý x p ch ng: bn-1…..b1b 0.
+ Khi b0 = 1; b1 = ………= bn-1 = 0
Rht R
U r = −U 0 0
= −U 0 ht 20 b0
R0 / 2 R0
+ Khi b1 = 1; b0 = b2 = ……..= bn-1 = 0
Rht R
U r1 = −U 0 1
= −U 0 ht 21 b1
R0 / 2 R0
…………..
+ Khi bn-1 = 1; b0 = …….= b n-2 =0
Rht Rht n −1
U rn−1 = −U 0 = −U 2 bn −1
R0 / 2 n −1
0
R0
- X p ch ng k t qu :

U r = −U 0
Rht
R0
(
b0 20 + b1 21 + ..... + bn −1 2n −1 )
* Nh n xét: ph ng pháp thang i n tr , chính xác ph thu c vào chính xác c a
các i n tr . Do có r t nhi u n tr , yêu c u chính xác thì các i n tr ph i có
chính xác cao. i u này th c hi n r t khó, vì v y ph ng pháp thang i n tr có chính
xác kém.

4.5.2. Ph ng pháp m ng n tr :

Hình 4.21. Ph ng pháp m ng n tr

94
T hình v ta th y ch s d ng 2 lo i n tr là R0 và 2R0 theo hàng ngang và hàng d c.
Các bít b0, b1, …, bn-1 c ng dùng u khi n các khóa K0, …, Kn-1
Cách i u khi n nh sau:
+ Bit =1: K n i v i Uch
+ Bit = 0: K n i xu ng t.
xác nh Ur ta áp d ng nguyên lý x p ch ng:
+ Khi b0 = 1; b1 = b2 = …….= bn-1 = 0
Áp d ng ph ng pháp ngu n t ng ng:

2 R0 U
U A0 = U ch = ch
2 R0 + 2 R0 21
N i tr RAo = R0
Áp d ng t ng t :

U ch
U A1 =
22
RA1 = R0
…………

U ch
U An−1 =
2n
RAn-1 = R0

95
 Hình 4.22. Ph ng pháp ngu n t ng ng

U ch Rht
=> U R0 = − .
2 n R0
+ Khi b1 =1; b0 = b2 = ………= b n-1 = 0
ng t nh trên:

U ch Rht U ch Rht 1
U R1 = − . = − . .2 .b1
2 n−1 R0 2 n R0
…………
+ Khi bn-1 =1; b0 = b1 = ………= bn-2 = 0

U ch Rht n −1
U Rn−1 = − n
. .2 .bn −1
2 R0
Áp d ng nguyên lý x p ch ng:

. ( b0 .20 + ... + bn −1.2n −1 )

U ch Rht
UR = − n
.
2 R0
VD: SD = 101 ; n=3 bit

. (1.20 + 0.21 + 1.2 2 ) = −U ch . ht .

U ch Rht R 5
=> UR = − 3
.
2 R0 R0 8

96
4.5.3. Ph ng pháp Shannon – Rack:
hai ph ng pháp trên là ph ng pháp chuy n i tín hi u s song song, còn ph ng
pháp này ng i ta chuy n i tín hi u s n i ti p. c m c a chuy n i tín hi u s
n i ti p là các bit truy n n i ti p nhau theo th i gian, ban u là bít b0 , b1, ………, bn-1. Th i
gian t n t i c a m i bit là b ng nhau và b ng T – g i là các khe th i gian c a m t bit.
Ng i ta th c hi n chuy n i t bit nh nh t n bit l n nh t. n áp ra c a b chuy n
i s thay i theo th i gian c a quá trình chuy n i và giá tr n áp ra cu i cùng là
giá tr c n chuy n i.
:

Hình 4.23. Ph ng pháp Shanon - Rack

c m c a K TT là khu ch i m ( Ku = 1, i n tr vào = )
à Ur = Uv = UC
Ph ng pháp chuy n i nh sau:
+ Trong n a chu kì u ng i ta chia th i gian t n t i c a m t bit (T) thành 2 ph n
b ng nhau (T/2).
+ n a th i gian u, n u bit = 1 thì khóa K1 óng, K2 m , t C s cn p n
b ng ngu n dòng theo quy lu t ng th ng nh sau:

I0
UC = t
C
Nh v y sau m t kho ng th i gian T/2 ta s có
I0 T
UC =
C 2
N u bit = 0, khóa K1 m , K2 óng. UC v n gi nguyên không i.
+ N a th i gian sau: K1 luôn m , K2 luôn óng, t C s phóng n qua R theo quy
lu t hàm m .

97
 t
−
UC = U M e τ

Trong ó: = RC
UM : Giá tr n áp t i th i m C phóng.

Hình 4.24. Gi n th i gian mô t s phóng n trên t C

Ng i ta ch n RC sao cho sau kho ng T/2 thì i n áp trên t UC ch còn là m t n a so
v i giá tr ban u.
T
UM −
= UM e 2τ
2
T
⇒− = ln1 − ln 2
2τ
T
⇒ = RC
ln 2
VD: Gi s SD = 1101

98
 Hình 4.25. Gi n th i gian gi i thích nguyên lý chuy n i Shanon-Rack
- Trong kho ng th i gian t 0 ÷ t1: K1 óng, K2 m , t C cn p ng th ng t i
giá tr U0
- T t1 ÷ t2 K1 m , K2 óng, t C phóng qua nt Rd i d ng hàm m t i giá tr
U0/2
- T t2 ÷ t3 do bít b1 = 0 nên K1 m , K2 óng, UC không i.
- T t3 ÷ t4 K1 m , K2 óng, t C phóng qua n tr R d i d ng hàm m t i giá tr
U0/4
- T t4 ÷ t5 : b2 = 1, t C n p ng th ng n giá tr U0 + U0/4
- T t5 ÷ t6 K1 m , K2 óng, t C phóng qua n tr R d i d ng hàm m t i giá tr
U0/2 + U0/8
- T t6 ÷ t7 K1 óng, K2 m , t C cn p ng th ng t i giá tr U0 + U0/2 + U0/8
- T t7 ÷ t8 K1 m , K2 óng, t C phóng qua n tr R d i d ng hàm m t i giá tr
còn l i U0/2 + U0/4 + U0/16
V y:

99
 U0 U0 U0
Ur = + +
2 4 16
U0
= (1 + 4 + 8 )
16
= 0 (1.20 + 0.21 + 1.2 2 + 1.23 )
U
16
• T ng quát: n bít

n ( n −1
b 2n −1 + ....... + b1 21 + b0 20 )
U0
Ur =
2
• Nh n xét:
+ Nh c m: Ch m h n so v i ph ng pháp tr c.
+ u i m: M ch n gi n h n và th c hi n chính xác h n.

100
 Ch ng 5: NGU N CUNG C P

Ngu n nuôi m t chi u là c n thi t cho m i thi t b n t . Tr m t s tr ng h p các

thi t b nt c thi t k ch dùng các ngu n n hoá nh pin, c-quy; trong nhi u
tr ng h p ngu n nuôi m t chi u c t o ra b ng cách bi n i và ch nh l u dòng i n
xoay chi u 50 Hz t m ng n công nghi p thành ph . Nh t i ch ng 1 v m ch ch nh
u dùng diode bán d n ã nói, do có g n sóng biên gây ra b i s bi n i giá tr t c
th i c a ngu n n áp xoay chi u nên c n có b l c thông th p san b ng g n sóng.
C ng do th ng giáng c a ngu n n vào và th ng giáng c a t i cùng các bi n ng khác
nên mu n có c n áp ra b ngu n n nh thì ph i thi t k thêm các m ch n áp
(ho c n dòng) bù tr các bi n ng này. S kh i c a m t ngu n nuôi m t chi u
nói chung c bi u di n trên hình 5.1.

Hình 5.1. S kh i c a ngu n nuôi có n áp.

Bi n áp là thi t b bi n i n áp xoay chi u l i vào (thí d , 220V~) thành i n áp xoay
chi u l i ra có biên c n thi t.
M ch ch nh l u có nhi m v chuy n n áp xoay chi u bên th c p bi n áp thành i n
áp m t chi u có biên bi n i m p mô.
M ch l c thông th p san b ng các m p mô, ch n các thành ph n sóng xoay chi u và ch
cho thành ph n m t chi u có biên không i i n t i.
B n áp (ho c n dòng) có nhi m v làm n nh n áp (ho c dòng i n) l i ra trên
hai u t i cho dù các i n áp tr c ó hay tr t i thay i trong m t gi i h n nào ó.
i ây s m qua m t s lo i ngu n nuôi và m ch n áp.

5.1. Khái ni m chung

5.1.1. tv n
M ch n t mu n làm vi c c c n ph i có ngu n m t chi u cung c p. Ngu n m t
chi u ây có th là: Pin, acquy, b i n…

5.1.2. Thông s ngu n cung c p

a, H s g n sóng

101
 Hình 5.2. D ng sóng ngu n tín hi u ra
H s g n sóng c tr ng cho m p mô c a ngu n. H s g n sóng c xác nh b ng
bi u th c:
∆U r
Kgs = .100%
U tb

Trong ó: Kgs là h s g n sóng

Ur là chênh l ch gi a n áp ra l n nh t và i n áp ra nh nh t
Utb là i n áp ra trung bình.
H s g n sóng càng nh càng t t.
b, i n tr ra c a ngu n cung c p:

Hình 5.3. i n tr ra c a ngu n

Ur = E – Ir.Rr
E: Là i n áp ra khi h m ch Rt =
Khi Rr l n => Ur gi m. Vì v y, yêu c u n tr ra càng nh càng t t.

102
5.2. Ngu n ch nh l u n gi n

5.2.1. S kh i

Hình 5.4. S kh i ngu n ch nh l u n gi n.

U i : 110V/220V – 50 Hz
U2 :T l v iU i . U2 có th l n h n U i ho c có th nh h n U i

N u U2 > U i : Bi n áp là t ng áp.
N u U2 < U i : Bi n áp là h áp.
Kh i ch nh l u có nhi m v chuy n t ngu n xoay chi u v ngu n m t chi u.
Kh i l c có nhi m v làm gi m g n sóng c a ngu n tín hi u.

5.2.2. Bi n áp

Hình 5.5. Bi n áp
Bi n áp g m có 2 cu n s c p ( có s vòng n1 ) và th c p ( có s vòng n2 )
Cu n s c p: P1 = U1.I1
Cu n th c p: P2 = U2.I2
P2 UI
Hi u su t bi n áp: = . 100% = 1 1 .100%
P1 U 2 I2

Bi n áp có hi u su t t ng i l n (th ng trên 90%). Th c t ng i ta hay dùng bi n áp

truy n t i n ng l ng.
Ta có:
U1 n 1
= =n
U 2 n2

V i bi n áp lí t ng: = 100%
⇒ P2 = P1 ⇒ U 2 I 2 = U1 I1

103
 U1 I 2
⇒ = =n
U 2 I1
=> Bi n áp dùng chuy n i n áp

5.2.3. Ch nh l u
a, Ch nh l u n a chu k
nguyên lý và gi n th i gian

Hình 5.6. S nguyên lý và gi n th i gian ch nh l u n a chu k

b, Ch nh l u hai n a chu k
Cách 1: Dùng hai b ch nh l u n a chu k có chung Rt và cùng chi u D nh ng i n áp
t vào hai D ng c pha nhau. t o ra hai n áp này ng i ta dùng bi n áp o pha.
nguyên lý và gi n th i gian nh hình v :

Hình 5.7. S nguyên lý và gi n th i gian ch nh l u 2 n a chu k

Nh n xét: M ch ch nh l u hai n a chu k nh trên có Ur > 0. có Ur < 0 ta ch c n o
chi u hai D.
Cách 2: Dùng ch nh l u c u. S nguyên lý nh hình v . Gi n g n sóng Ur t ng
t nh trên.

104
 Hình 5.8. S nguyên lý ch nh l u c u
Nh n xét:
• Ch nh l u hai n a chu k theo ki u c u có hi u su t s d ng cao h n so v i ch nh
u hai n a chu k theo cách 1. Vì: Theo cách 1 thì luôn có m t n a cu n dây th
c p không làm vi c. Th c t hay s d ng ch nh l u c u.
• i n áp trong tr ng h p ch nh l u c u nh trên có Ur > 0. có Ur < 0 ta ch c n
o chi u 4 D.

5.2.4. L c
Trong các s trên, i n áp ra trên t i m i là m t chi u nh ng có biên còn bi n i
theo sóng hình sin. Mu n có c n áp ra m t chi u có biên b ng ph ng (không
i) ph i m c song song v i t i m t t n C có n dung l n. Vì i n tr thu n r
c a diode r t nh và r << R nên h u nh t cn pt ig n n th nh c a n áp
xoay chi u trong m i chu k . Ti p ó do n áp xoay chi u gi m xu ng theo d ng hình
sin và sang chu k âm (n u là ch nh l u n a chu k ) nên th anode c a diode tr nên th p
n th kathode (là th trên t n), do v y diode b c m. T lúc này s phóng n qua
i n tr t i v i h ng s th i gian b ng RC l n h n nhi u h ng s th i gian khi n p.
ng phóng n theo hàm e m c suy gi m r t ch m cho t i khi g p s n lên c a
chu k d ng sóng hình sin ti p theo. K t qu là ta s có m t n áp l i ra trên t i t ng
i b ng ph ng nh hình 5.9. Trên hình c ng cho th y dòng i n ch y qua diode ch xu t
hi n khi diode c phân c c thu n trong m t ph n nh n a chu k n áp xoay chi u.
Tr trung bình c a dòng này quy t nh n kh n ng ch u nhi t c a diode và càng nh
khi tr t i càng l n. N u nhìn nh n theo quan m ph thì ph Fourier c a n áp ra
trên t i sau ch nh l u khi ch a m c t n bao g m thành ph n m t chi u và các thành
ph n xoay chi u có t n s b ng và l n h n t n s m ng n công nghi p 50Hz. Do v y

105
mu n n áp ra này hoàn toàn là m t chi u thì ph i dùng m t m ch l c t n th p bao g m
các ph n t r, C và R làm suy gi m h t các thành ph n xoay chi u trên.

Hình 5.9. L c g n sóng trên t i

5.2.5. Các b ch nh l u b i áp
Trong các b ch nh l u nói trên, i n áp ra m t chi u không t i c c i c ng ch b ng
biên th l i vào xoay chi u. Trong m t s tr ng h p, khi c n m t n áp ra có giá
tr cao h n mà v n ch dùng i n áp vào xoay chi u có biên th p thì ph i c n dùng b
ch nh l u b i áp.

Hình 5.10. B ch nh l u nhân ôi th

Hình 5.10 là s b ch nh l u nhân ôi th . Trong n a chu k âm, dòng i n s n p cho
t C1 qua diode D1 v i th phân c c trên t nh hình v . l n c a th này n gi n
b ng biên n áp vào xoay chi u. Trong n a chu k d ng ti p theo, dòng i n i s
i qua C2, D2 và n p n cho C2. Nh v y n áp n p cho C2 lúc này s b ng t ng biên
n áp vào xoay chi u trong n a chu k âm c a ngu n n vào. Hay nói cách khác
th trên t C2 , t c là th c p cho t i b ng 2 l n biên n áp vàp xoay chi u.

106
 Hình 5.11. S b ch nh l u b i áp N l n
Hình 5.11 là s b ch nh l u nhân th b i áp nhi u l n. Trong n a chu k âm th nh t,
D1 thông, D2 và D3 c m; t C1 cn p n th UC1 U2 ~. N a chu k d ng ti p theo,
D2 thông, D1 và D3 c m, dòng qua D2 n p cho C2 i n áp g p ôi UC2 = 2U2 ~. N a chu
k âm ti p theo n a, D3 thông, D1 và D2 c m; dòng qua D3 n p cho các t C1 m c n i ti p
v i C3 v i th b ng U2~ + UC2 = 3 U2~. Tuy nhiên do C2 ã cn p n th U2~ nên
C3 s cn p n th UC2 = 2U2~. Lý lu n t ng t cho m t th 4 và các m t ti p theo.

5.3. n áp:

5.3.1. t v n :
Ngu n ch nh l u n gi n có nh c m: Khi n áp l i (U1) thay i, làm cho U2
thay i theo, kéo theo Ur thay i => Ur không n nh.
Khi Rt thay i c ng làm cho Ur thay i theo. Vì v y ngu n ch nh l u n gi n ch dùng
cho các thi t b có n áp ra không c n n nh.
n nh n áp ra ta làm nh sau:

Hình 5.12. S kh i ngu n

5.3.2. n áp thông s :
Ta s d ng diode Zenner n áp thông s

Hình 5.13. c tuy n V-A c a Diode Zenner

107
U = UZ , IDmin - IDmax

Hình 5.14. n áp thông s dùng Diode Zenner

i n tr R t o m làm vi c trên o n AB
Ur = UZ = const

5.3.3. n áp so sánh:
a) S kh i:

Hình 5.15. S kh i n áp so sánh

n áp so sánh làm vi c d a trên h i ti p âm n nh n áp ra. G m các kh i: khu ch
i hi u ch nh v i h s khu ch i k, toàn b ph n còn l i là kh i h i ti p.
có h i ti p âm c n th a mãn i u ki n:
ϕk +ϕht = 180o
Có 2 lo i n áp so sánh:
ϕk = 0o, ϕht =180o
ϕht = 0o, ϕk =180o
b) M ch n các kh i:

108
*T o n áp chu n:

Hình 5.16. T o n áp chu n.

*Kh i phân áp:

Hình 5.17. Kh i phân áp

V i IUss<<

*Kh i K SS:
Có th s d ng Transistor ho c K TT
- N u dùng Transistor Upa , Uch a n chân B, E c a Transistor.

ϕht =180o

ϕht =0
o

109
 Hình 5.18. Kh i khu ch i so sánh
- N u dùng K TT thì Upa và Uch có th a vào c c thu n và o
c a K TT. Tùy theo cách a ta có :

ϕht =180o

ϕht =0
o

* Kh i khu ch i hi u ch nh:
Dùng transistor công su t có h s khu ch i l n và t n nhi t t t.

U k

Hình 5.19. Kh i khu ch i hi u ch nh.

1 2 3

c) n áp lo i 1:
k = 0 o, ht = 180o

110
 Hình 5.20. n áp lo i 1
+) Nguyên lý:
R8 và Dz có nhi m v t o ra Uch
R5, R6, R7 t o ra Upa
T4 dùng so sánh
T1, T2, T3, R1, R2, R3: là kh i K hi u ch nh m c theo ki u CC à k =0
RII
Gi s Ur ng ⇒ U pa = U r t ng ⇒ U BET ng ⇒ U CT gi m.
RI + RII 4 4

M c ki u EC ( ht = 180o): U CT gi m ⇒ UBK
4
Darlington gi m ⇒ Ur gi m

Ur const
d) n áp lo i 2:
k = 180o, ht = 0o

111
 Hình 5.21. n áp lo i 2
Trong ó T1, T2, T3, R1, R2, R3 là kh i K hi u ch nh
Tín hi u vào: chân B
Tín hi u ra: chân C
DZ, R4 t o Uch
R5 R6 R7 t o Upa
T4: K so sánh.
Ta có:
Uch = Upa + UBE
RI
Upa = U r
RI + RII

RI
⇒ UBE = Uch – U r
RI + RII

Khi Ur t ng à Upa t ng à UBE gi m à U CT 4

ng à Ur gi m

*) Hai n áp trên g i là n áp so sánh (hay còn g i là n áp liên t c)

Trên th tr ng ta có IC 78XX là IC n áp XX(V)
Tuy nhiên hai n áp trên có nh c m: Khi Uv ng thì s làm cho hi u su t gi m, vì
v y n áp liên t c có nh c m là gây lãng phí n ng l ng và chi phí cho h th ng
t n nhi t t n kém.
Ta kh c ph c b ng cách cho Tranzitor ho t ng ch xung.

112
5.4. n áp xung:
*Nguyên lí n áp xung:

Hình 5.22. S kh i n áp xung

Là nguyên lý h i ti p âm u khi n Ur thông qua vi c thay i th i gian óng m c a
tranzitor i u ch nh làm vi c ch khóa.
Upa = kpa.Ur
- Kh i t o Uch: T o n áp chu n Uch và Upa a K SS1 có Uo.
- Kh i t o n áp r ng c a: T o n áp r ng c a Uo n K SS2

Hình 5.23. Gi n th i gian c a các tín hi u

113
 Khi Tranzitor T thông à có dòng i n qua cu n L n p cho t ng th i tích t
ng l ng trong cu n c m. Khi tranzitor ng t, ng l ng này t o nên 1 dãy xung
ng cr tl n t lên Tranzitor và có th làm h ng nó. Vì v y ta c n m c thêm m t
diode. Diode này g i là diode hãm, m c vào m ch thông dòng cho xung ng c,qua
diode và t i nh m b o v quá áp.
- Trong kho ng th i gian tx, tranzitor thông bão hòa.
1
L∫
I= U L dt

- Khi UB = 0, Tranzitor t t
Pv = Uv.ILtb.tx
Pr = Urtb.ILtb.Tx
Pv Pr ⇒ Uv.ILtb.tx = Urtb.ILtb.Tx
t x U rtb
⇒ =
Tx U v
tx
⇒ U rtb = U v
Tx

Nh v y ta có 3 cách n áp xung:
Cách 1: Gi Tx không i ( Tx = const ), tx và Uv thay i t l ngh ch v i nhau ( t ng
tx bao nhiêu thì gi m Uv b y nhiêu l n và ng cl i)
Cách 2: Gi tx = const, Tx và Uv thay i nh nhau
Cách 3: Tx, tx cùng thay i theo Uv à Urtb = const.

5.5. Các vi m ch n áp:

Ngày nay th ng ng i ta ch t o các vi m ch có ch c n ng n áp v i các tham s
chu n. Các vi m ch này do c ch t o hàng lo t nên giá thành c ng r t r và thông
d ng. Các vi m ch n áp g m 2 lo i: lo i th nh t có n áp l i ra c nh và lo i th
hai có i n áp ra có th c u ch nh trong m t d i nào ó.
C u t o bên trong c a các vi m ch n áp này có s n hình nh hình 5.24

114
 Hình 5.24. C u t o bên trong c a m t vi m ch n áp
Trong m ch dùng diode D2 làm ngu n n áp chu n Uch. Do ph n h i âm t o b i
phân áp R1 R2 nên th n áp ra c xác l p b ng : U2 =Uch (1 + R2 / R1 )
T Ck dùng hi u ch nh t n s c a s nh m ch ng t kích. V i lo i có i n áp ra
c inh, n hình là các h vi m ch 78-xx và 79-xx. H này là các vi m ch n áp có
3 chân ra: u vào, u ra và un i t, dòng i n áp ra c c i th ng c 1A v i
i u ki n vi m ch c g n cánh to nhi t thích h p. Lo i 78xx cho các vi m ch có
i n áp vào có d i t 5 VDC n 30 VDC, n áp ra c nh +5 V v i lo i 7805,
+12V v i lo i 7812, v.v... Lo i 79xx cho các vi m ch n áp có d i n áp vào t -5
VDC n -35 VDC; i n áp ra c nh -5 V v i lo i 7905, -12V v i lo i 7912, v.v...
V i lo i có n áp ra bi n i c, thí d vi m ch LM-327 c ng có 3 chân ra: u
vào, u ra và u n i v i bi n tr u ch nh. u kia c a bi n tr cn iv i t.
Lo i này cho i n áp vào t +5 VDC n 35 VDC và có th nh n c n áp ra n
áp v i giá tr tu ý trong d i t +3 V n +30 V c u ch nh b ng bi n tr . Hình
d ng và chân n i c a hai vi m ch n áp c nh 7805 và 7905 và vi m ch n áp có th
i u ch nh i n áp ra c LM-327 cho trên hình 5.25. Các lo i khác c ng có hình
d ng t ng t .

Hình 5.25. Hình d ng và chân n i c a các vi m ch h 7805 và 7905

Ngoài ra còn có lo i vi m ch n áp có h s n áp cao h n các lo i k trên, nh ng có
dòng t i nh ch c vài ch c mA. Thí d nh lo i A- 723 là vi m ch c óng v
14 chân, hai hàng. Th ng lo i này c s d ng trong các m ch u khi n òi h i

115
 n nh cao, còn ph n công su t c nó u khi n là các transistor ho c vi m ch
công su t l n. kh i và hình d ng c a vi m ch này cho trên hình 5.26

.
Hình 5.26. kh i và hình d ng vi m ch n áp A-723.
Hình 5.26 là m t s s ng d ng c a các vi m ch n áp lo i 7805 và 7905. Các
lo i v i th n áp khác v nguyên t c c ng c dùng t ng t . Nhìn chung vi c s
d ng chúng r t thu n ti n và d dàng. Hình 5.26.a là s t o th n áp c nh +5V
t vi m ch 7805. Khi c n nâng cao dòng ra c a b n áp có th u thêm m t
transistor công su t ph nh hình 5.26.b. Cùng v i các transistor bên trong vi m ch,
nó t o ra m t s Darlington cho phép dòng ra b n áp t ng lên.

Hình 5.26. M t s s ngu n n áp dùng vi m ch.

Trong tr ng h p c n th ra n áp cao h n +5V nh ng ch có vi m ch 7805, có th dùng
hình 5.26.c trong ó diode n áp (zener) có th UZ c m c trong m ch gi a chân
3 c a vi m ch v i t. Cách này cho phép i n áp ra c t ng lên m t l ng b ng UZ.
i n tr R dùng u ch nh dòng c a diode n áp n m t giá tr g n c nh

116
 I = (U2 UZ ) / R .
Khi c n có ngu n n áp l ng c c, có th dùng s nh hình 5.26.d, trong ó s d ng
bi n áp có cu n th c p có m gi a cn i t và hai vi m ch n áp trái d u là 7805
cho l i ra +5V và lo i 7905 cho l i ra là -5V.

117
 TÀI LI U THAM KH O

1. K thu t m ch n t , Ph m Minh Hà, NXB KHKT, 1999.

2. K thu t m ch n t 2, Nguy n V n Tu n.
3. K thu t m ch n t , ào Thanh To n, Ph m Thanh Huy n, Võ Quang S n, H
Giao thông v n t i.
4. Electronics Circuits, Ghausi ISBN Editor, 1982

118