Tiu lun

"Lm pht Vit Nam,

nguyn nhn v gii php"
1
LI NI U

Trong s nghip pht trin kinh t x hi ca cc quc gia trn th gii
v Vit Nam, lm pht ni ln l mt vn ng quan tm v vai tr ca
n i vi s nghip pht trin kinh t. Nghin cu lm pht, kim ch v
chng lm pht c thc hin nhiu cc quc gia trn th gii. Cng ngy
cng vi s pht trin a dng v phong ph ca nn kinh t, v nguyn nhn
ca lm pht cng ngy cng phc tp. Trong s nghip pht trin kinh t th
trng nc ta theo nh hng x hi ch ngha c s iu tit ca nh
nc, vic nghin cu v lm pht, tm hiu nguyn nhn v cc bin php
chng lm pht c vai tr to ln gp phn vo s nghip pht trin ca t
nc.








2
CHNG I
LM PHT V NHNG VN CHUNG
I. CC L THUYT V LM PHT
Khi phn tch lu thng tin giy theo ch bn v vng, Mc
khng nh mt qui lut:vic pht hnh tin giy phi c gii hn s
lng vng thc s lu thng nh cc i din tin giy ca mnh, vi qui
lut ny, khi khi lng tin giy do nh nc pht hnh v lu thng vt
qu mc gii hn s lng vng hoc bc m n i din th gi tr ca tin
giy s gim xung v tnh trng lm pht xut hin. C th xem y nh l
mt nh ngha ca Mc v lm pht. Song c nhng vn cn phn tch c
th hn. Tin giy nc ta cng nh tt c cc nc khc hn u khng
theo ch bn v vng na, do vy ngi ta c th pht hnh tin theo nhu
cu chi ca nh nc, ch khng theo khi lng vng m ng tin i
din. iu hon ton khc vi thi Mc.
T sau chin tranh th gii th hai xut hin nhiu l thuyt khc
nhau v lm pht. Trong s cc d c cc l thuyt ch yu l:
L thuyt cu do nh kinh t Anh ni ting John Keynes xng. ng
qui nguyn nhn c bn ca lm pht v s bin ng cung cu. Khi mc
cung t n tt nh vt qu mc cu, dn n nh n sn sut, th
nh nc cn phi tung thm tin vo lu thng, tng cc khon chi nh
nc, tng tn dng, ngha l tng cu t ti mc cn bng vi cung v
vt cung. Khi xut hin lm pht, v lm pht y c tc dng thc
y sn xut pht trin. Vy l trong iu kin nn kinh t pht trin c hiu
qu, tin b k thut c p dng tch cc, c cu kinh t c i mi
nhanh v ng hng th lm pht l mt cng c tng trng kinh t,
chng suy thoi. Thc t cat cc nn kinh t th trng trong thi k sau
3
chin tranh th gii th hai chng t iu . Nhng khi nn kinh t
ri vo thi k pht trin km hiu qu, tin b k thut c p dng chm
chp, c cu kinh t c i mi theo cc hng khng ng hay tr tr, thit
b k thut c tn ng y . v. v... th lm pht theo l thuyt cu khng
cn l cng c tng trng kinh t na.
L thuyt chi ph cho rng lm pht ny sinh do mc tng cc chi ph
sn xut, kinh doanh nhanh hn mc tng nng sut lao ng. Mc tng
chi ph ny ch yu l do tin lng c tng ln, gi cc nguyn nhin vt
liu tng, cng ngh c k khng c i mi, th ch qun l lc hu
khng gim c chi ph... c bit l trong nhng nm 70 do gi du m
tng cao, lm cho lm pht gia tng nhiu nc. Vy l chi ph tng n
mc m mc tng nng sut lao ng x hi khng b p c mc tng
chi ph khin cho gi c tng cao lm pht xut hin. y suy thoi kinh t
i lin vi lm pht. Do o, cc gii php chng lm pht khng th
khng gn lin vi cc gii php chng suy thoi. K t cui nhng nm 60
nn kinh t th gii ri vo thi k suy thoi vi ngha l tc tng
trng b chm li, k t vai tr l cng c tng trng ca lm pht
khng cn na.
L thuyt c cu c ph bin nhiu nc ang pht trin. Theo l
thuyt ny th lm pht ny sinh l do s mt cn i su sc trong chnh c
cu c ca nn kinh t mt cn i gia tch lu v tiu dng, gia cng
nghip nng v cng nghip nh, gia cng nghip v nng nghip gia sn
xut v dch v... Chnh s mt cn i trong c cu kinh t lm cho nn
kinh t pht trin khng c hiu qu, khuyn khch cc lnh vc i hi chi
ph tng cao pht trin. V xt v mt ny l thuyt c cu trng hp vi l
thuyt chi ph
Cng c th k ra cc l thuyt khc na nh l thuyt to l trng lm
pht l thuyt s lng tin t... song d c khc nhau v cch l gii nhng
4
hu nh tt c cc l thuyt u tha nhn: lm pht ch xut hin khi mc
gi c chung tng ln, do lm cho gi tri ca ng tin gim xung. nh
ngha ny c mt in chung l hin tng gi c chung tng ln v gi tr
ng tin gim xung. Tc lm pht c xc nh bi tc thay i
mc gi c.
II. CC LOI LM PHT
Cn c vo tc lm pht ngi ta chia ra lm ba loi lm pht khc nhau.
1. Lm pht va phi xy ra khi gi c tng chm mc mt con s hay
di 10% mt nm. Hin phn ln cc nc TBCN pht trin ang c lm
pht va phi. Trong iu kin lm pht va phi gi c tng chm thng
xp x bng mc tng tin lng, hoc cao hn mt cht do vy ng tin b
mt gi khng ln, iu kin kinh doanh tng i nh tc hi ca lm
pht y l khng ng k.
2. Lm pht phi m xy ra khi gi c bt u tng vi t l hai hoc ba
con s nh 20%, 100% hoc 200%... mt nm. Khi lm pht phi m hnh
thnh vng chc, th cc hp ng kinh t c k kt theo cc ch s gi
hoc theo hp ng ngoi t mnh no v do vy gy phc tp cho
vic tnh ton hiu qu ca cc nh kinh doanh, li sut thc t gim ti mc
m, th trng ti chnh tn li, dn chng thi nhau tch tr hng ho vng
bc bt ng sn... D c nhng tc hi nh vy nhng vn c nhng nn
kinh t mc chng lm pht phi m m tc tng trng vn tt nh Brasin
v Itxaraen. V cc trng hp ny cho n nay chng ta cha thng tin
v cc cng trnh nghin cu gii thch mt cch c khoa hc v c cn c.
3. Siu lm pht xy ra khi tc tng gi vt xa mc lm pht phi
m, c cc nh kinh t xem nh l cn bnh cht ngi v khng h c
mt cht tc ng gi l tt no. Ngi ta dn ra cc cuc siu lm pht
5
n ra in hnh c nm 1920-1923, hoc sau chin tranh th gii th hai
Trung quc v Hunggari...
Xem xt cc cuc siu lm pht xy ra ngi ta rt ra mt nt chung
l: th nht tc lu thng ca tin t tng ln gh gm; th hai gi c tng
nhanh v v cng khng nh; th ba tin lng thc t bin ng rt ln
thng b gim mnh; th t cng vi s mt gi ca tin t mi ngi c
tin u b tc ot ai c tin cng nhiu th b tc ot cng ln; th nm
hu ht cc yu t ca th trng u b bin dng bp mo hoc b thi
phng do vy cc hot ng kinh doanh ri vo tnh trng ri lon. Siu lm
pht thc s l mt tai ho, song iu may mn siu lm pht l hin tng
cc him. N xy ra trong thi k chin tranh, sau chin tranh.
C th c mt cch phn loi lm pht tu theo tc ng ca chng i
vi nn kinh t. Nh kinh t hc ngi M PaunA. Samuelson phn bit
lm pht cn bng v c d on trc vi lm pht khng cn bng v
khng c d on trc. Theo Samuelson trong trng hp lm pht cn
bng v c d on trc, ton b gi c u tng v tng vi mt ch s n
nh c d bo, mi thu nhp cng tng theo. Chng hn mc lm pht l
10% v mi ngi s iu chnh hot ng ca mnh theo thuc do . Nu
li sut thc t l 6% mt nm th nay nhng ngi c tin cho vay s iu
chnh mc li sut ny ln ti 16% mt nm. Cng nhn vin chc s c
tng lng ln 10% mt nm... Vy l mt cuc lm pht cn bng v c d
on trc khng gy ra mt tc hi no i vi sn lng thc t, hiu
qu hoc phn phi thu nhp.
Trn thc t him c th xy ra mt cuc lm pht nh vy, v khi mt
khi lng tin t c nm thm vo lu thng, gi c mi hng ho khng
v th m tng ngay, v nu lm pht cha sang giai on phi m th mc gia
tng mc u thng l thp hn mc tng khi lng tin t, do vy nh
nc c li v thu nhp v ngay khi mc gi c tng ln ngang hoc cao
6
hn mc tng ca khi lng tin t th nh nc vn c li v gi tr tin t
ca nhng ngi cho nh nc vay tin gim i. Ch n khi ton b gi
c k c li sut v tin lng u tng theo mc lm pht thu thu nhp ca
nhp ca nh nc mi cn bng trn mt mt bng gi c mi. Hn na
trong thc t rt kh d bo c mt ch s lm pht n nh, v c kh
nhiu yu t lm gi c tng vt nh: gi du m tng trong nhng
nm70, hay trong s kin chin tranh vng vnh.
Song c th thy mt loi lm ph va phi c iu tit xut hin
mt s nc c nn kinh t th trng. Loi lm pht ny c c trng l
mc lm pht khng ln v n nh, khng tng t bin v nh nc c
th iu tit n, tng, gim tu theo cc iu kin c th sao cho n khng
gy ra cc tc hi ng k cho nn kinh t. Loi lm pht ny ch c th xut
hin nhng quc gia m b my nh nc mnh kim ch tc
lm pht khi cn. Sc mnh cu nh th hin ch c hiu bit v lm
pht v cc cng c chng lm pht( m ngy nay c kh nhiu ti liu
ni n), ng thi phi c ch v quyt tm s dng cc cng c v
gii quyt cc hu qu ca n. Trong nhng nm 80 ta thy khng t quc
gia TBCN pht trin phng Ty lm c iu . Mc lm pht m
h duy tr c vo khong t 3-6% mt nm. Mc lm pht ny c xem
nh mt ch s cng thm vo mc tng lng thc t, li sut thc t mc
tng tng sn phm x hi thc t.
Paul A. Samuelson cn ni ti mt loi lm pht khng cn bng v
khng d on trc. S khng cn bng sy ra l v gi c hng ho tng
khng u nhau v tng vt mc tin lng.
Th hai, tin t v thu l hai cng c quan trng nht nh nc iu
tit nn kinh t b v hiu ho, v tin mt gi nn khng ai tin vo ng
tin na cc biu thu khng th iu chnh kp vi mc tng bt ng cua
lm pht v do vy tc dng ieu chnh ca thu b hn ch ngay c trong
7
trng hp nh nc c th ch s ho lut thu thch hp mc lm pht
th tc dng iu chnh ca thu cng b hn ch.
Th ba, phn phi li thu nhp lm cho mt s ngi nm gi cc hng
ho c gi c tng t bin giu ln mt cch nhanh chng v nhng ngi
c cc hng ho m gi ca chng khng tng hoc tng chm, v nhng
ngi gi tin b ngho i.
Th t, kch thch tm l u c tch tr hng ho, bt ng sn v vng
bc... gy ra tnh trng khan him hng ho khng bnh thng v lng ph.
Th nm, xuyn tc, bp mo cc yu t ca thi trng, lm cho cc
iu kin ca th trng b bin dng hu ht cc thng tin kinh t u th
hin trn gi c hng ho, gi c tin t( li sut), gi c lao ng... mt khi
nhng gi c ny tng hay gim t bin v lin tc th nhng yu t ca th
trng khng th trnh khi b thi phng hoc bp mo.
Do nhng tc hi nu trn, loi lm pht khng cn bng v khng d
on trc v c bn l c hi cho hot ng ca thi trng.

8

CHNG II
LM PHT VIT NAM -
THC TRNG V C TRNG
I. LM PHT VIT NAM NHNG NM 1981- 1988
Lm pht Vit Nam c t lu song y chng ti mun ni n
thi k 1981-1988 trong thi k 1976-1980, lm pht Vit Nam ngm,
ngha l tuy ch s gi c do nh nc n nh tng khng nhiu, nhng ch
s gi c th trng t do tng kh cao, mc tng gi c vt xa mc
tng gi tr tng sn lng, cng nh thu nhp quc dn: trong thi gian
1976-1980, gi tr tr tng sn lng tnh theo gi nm 1982 tng 5. 8%,
thu nhp quc dn sn xut tng 1, 5%, nhng mc gi tr tng 2, 62
ln:
1 - Thc trng:
Bc vo nhng nm 80, lm pht bt pht cng khai, v tr thnh
lm pht phi m vi mc tng gi 3 ch s.
Ch s bn l (nm trc =100)
Thi trng nh nc kim sot l th trng m cc gi c do nh nc
qui nh.
Lm pht Vit Nam mc phi m, nm cao nht t ti ch s
tng gi 557% vt qua mc lm pht phi m. Song nhng biu hin v tc
hi ca n khng km g siu lm pht.
Th nht, qua bng trn ta thy t nm 1981-1988 ch s tng gi u
trn 100% mt nm; nhng nm u 80 mc tng ny l trn 200%, n nm
9
1983v 1984 gim xung, nhng t nm 1986 tng vt ti mc cao
nht 557%, sau c gim; nh vy l mc lm pht cao v khng n nh.
Th hai, tc lu thng tin t tng nhanh v dn chng khng ai
mun gi tin, ngi ta bn song hng phi mua ngay hng khc, hoc vng
hoc la, khng ai dm gi tin lu trong tay, v tc mt gi ca n qu
nhanh. Song Vit Nam vng quay ca ng tin qua ngn hng nh nc
li khng tng ln m gim i, v c ch hot ng ca ngn hng qu km
khng p ng c nhu cu gi v rt tin ca cc ch kinh doanh v dn
c.
Th ba, tin lng thc t ca dn c b gim mnh, Vit Nam trc
nm 1988, hu ht cc gi c do nh nc qui nh. Trong nhng nm 80
nh nc nhiu ln tng gi. Trc nm 1985, mc tng gi do nh nc
qui nh khng ln, tuy mc tng gi th trng t do cao hn nn nh
nc khng b gi vo lng, tin lng thc t gim xung. T nm
1986 nh nc b gi vo lng ngay sau khi tng gi.
Nhng tin lng thc t vn gim mnh v nh nc khng khng
ch c th trng t do. Gi nh nc tng mt ln th gi th trng t do
tng 1, 5 ln. Nh nc li khng cung cp hng cho dn c theo gi nh
nc, nn mi ngi phi mua hng ngoi th trng t do vi gi cao hn,
mt khc nhng ngi c nh nc b gi ch l nhng ngi lm trong
khu vc nh nc cn s ng dn c th khng c b gi nh vy.
Th t nhng ngi gi tin v c tin cho vay u b tc ot, v
mc li sut so vi lm pht.
Th nm, cc yu t ca th trng Vit Nam b thi phng v bp
mo. Do gi c nh nc nh khng phi l gi c th trng, lun thp
hn gi c th trng t do, v li tng theo tng chu k, nn khuyn
khch xu hng u c v tch tr hng ho kim li. Cc x nghip tm
mi cch d tr vt t, khng cn kinh doanh cng c li. Dn chng phi
10
d tr nhu yu phm. Tnh trng khan him hng ho, khan him vn c
phng i, cc nhu cu gi to tng ln, bc trang thc ca nn kinh t b
xuyn tc, li gi, l tht.
Nhng biu hin trn y ca lm pht Vit Nam tuy mi trong giai
don phi m, nhng cng gn nh y cc nt chung ca giai on
siu lm pht.
Mt iu ng ch l trc nm 1988, nh nc p dng nhiu
bin php, ngh quyt chng lm pht, nhng vn khng kim ch v kim
sot c lm pht. Ch s gim pht vn tng gim tht thng ngoi d
tnh ca nh nc.
2 - Nhng c trng ch yu ca lm pht thi k ny.
Lm pht Vit Nam cng c nhng biu hin chung ging cc nc
khc trn th gii: nh ch s gi c ni chung tng ph bin, do vy gi tr
ca ng tin gim. Song lm pht Vit Nam c nhng c im ring
do nhng iu kin chnh tr, kinh t, x hi c th ca Vit Nam qui
nh.
Lm pht ca mt nn kinh t km pht trin trong khu vc kinh t
nhf nc gi a v thng tr.
Nn kinh t Vit Nam km pht trin vo bc nht trn th gii tnh
trng km pht trin ny th hin mt ch tiu tnh bnh qun u ngi sau
y.
Tuy khu vc nh nc chim phn ln s vn c nh v cht sm trong
nc, nhng li ch c th lm ra t 30 n 37% tng sn phm x hi trong
sut nhng nm 80. Mt iu c bit quan trng ng ch l cc x nghip
quc doanh nhn chung np ngn sch nh nc mt s tin thp rt xa so
vi s tin m ngn sch nh nc phi bao cp cho n qua cc knh b
l, b gi, b cho vic cp pht tn dng vi li sut thp, b cho vic bn
11
hng nhp khu vi gi r v. v..C nm s tin m ngn sch nh nc phi
bao cp ln gp ba ln s tin m khu vc quc doanh np vo ngn sch
nh nc. Tnh trng li gi l thcl kh ph bin nu so snh vi khu vc
kinh doanh t nhn th s km ci v hiu qu li cng r. Bo nhn dn
ngy 12-11-1988 cng a ra mt s so snh kh l th: Ti trung tm
thng nghip Nng, nu cng chim mt din tch kinh doanh nh nhau,
nhng thng nghip quc doanh ch np ngn sch nh nc 11 triu trong
qu mt, trong khi thng nghip t nhn np cho ngn sch 351 triu
ng.
Vy l ng l khu vc kinh t nh nc phi l ngun thu ch yu ca
ngn sch, th trong nhng nm 80, ngc li n i hi ngn sch nh nc
qu ln. S phn tch trn cho thy l khu vc kinh t nh nc Vit Nam
chim mt t trng ln nht v ti sn c nh, lao ng lnh ngh v cht
xm, nhng li lm n km hiu qu nht, hng nm i hi ngn sch nh
nc bao cp ln nht, khu vc kinh t tp th cng vy; ch c khu vc t
nhn lm n c hiu qu, nhng li chim mt t trng nh trong nn kinh t.
Ngun thu ch yu ca ngn sch nh nc trng ch t khu vc kinh t nh
nc v kinh t tp th, nhng cc khu vc ny trn thc t khng ng
gp g cho ngn sch nh nc nu so vi phn nh nc phi bao cp. Hn
na cc khu vc ny li lun lun i hi ngn sch nh nc phi u i v
bao cp cho h, v h l ca nh nc, ca tp th, ca XHCN... l
nguyn nhn ch yu dn ti lm pht v mt khi lm pht bng n, lm
cho th trng ri lon, li l kh xc nh, cc hng kinh doanh c hiu
qu v khng c hiu qu ln ln. Trong tnh trng , cc n v kinh doanh
phi y mnh cc hot ng u c n chnh lch gi c li hn l tm
hng kinh doanh c hiu qu. S gim st hiu qu kinh doanh cng
nghim trng hn v do vy lm pht li cng cao hn. Ci vng soay hiu
qu gim st dn n thu khng chi v lm pht, ri lm pht li lm cho
hiu qu gim st... c th quay, tht nguy him.
12
Lm pht ca mt nn kinh t m c quyn nh nc c v tr thng tr
trn mi lnh vc, c ch quan liu mnh lnh, bao cp nng n.
Nh chng ta bit, tronh mt nn kinh t th trng cnh tranh pht
trin tt dn n tnh trng c quyn v c quyn khi mi xut hin c
nhng ngha tin b nh: ginh ly v tr c quyn, cc cng ty phi ci
tin lao ng p dng tin b k thut, tp trung cc ngun lc... Nhng khi
gi c tr c quyn ri, th cc cng ty ny li tm cch duy tr v tr
ca mnh bng cch bp cht cc ch th v t ch n vic ci tin qun
l k thut, chnh iu ny dn n suy thoi v khng hong. Vit
Nam nhiu nghnh hp nht tt c cc x nghip li thnh mt doanh
nghip duy nht v trong cc lnh vc ny khng th cn tn ti mt s cnh
tranh no. Cng vi ch c quyn nh nc, c ch mnh lnh quan liu
bao cp ng tr bn vng v bm r su chc vo b my kinh t nh nc
Vit Nam, cc c s kinh t mt thi lm g cng phi xin lnh cp trn. Sn
sut ci g, mu m g, bn u, do ai cung cp vt t, thit b, c tuyn
bao nhiu cng nhn vin, lng mi ngi bao nhiu v. v..u do cp trn qui
nh. C ch quan liu ny xo ht tnh c lp t ch ca cc c s. Ch
c quyn ca nh nc v c ch kinh t k hoch, quan liu, mnh lnh, bao
cp trit tiu mt cc quan h th trng Vit nam, lm cho nn kinh t
Vit Nam xa l vi th trng.
Chnh ch c quyn v c ch quan liu bao cp l mt trong
nhng nguyn nhn ch yu a nn kinh t Vit Nam ti tnh trng km
hiu qu v lm pht cao.
Lm pht ca mt nn kinh t ng ca v ph thuc mt chiu vo cc
ngun ti tr bn ngoi. Nn kinh t Vit Nam cho n nm 1988v c bn
vn l vn l mt nn kinh t ng ca, tuy c lut u t kh ci m. T
trc nm 1988 v trc, dng nh c rt t cc nh u t nc ngoi vo
Vit Nam, cc bin gii b ng ca cht hu nh khng c bun bn bin
13
gii, chnh sch hi quan kh cht ch khng khuyn khch sut nhp khu,
chnh sch sut nhp cnh cng cht ch khng km. Hu qu l cc ng
vn, hng ho... khng du nhp vo Vit Nam c mc d th trng
Vit Nam rt thiu vn v hng ho. Tnh trng khan him hng ho trn th
trng khng c gii quyt bng cch ngp khu hng ho b xung.
u c pht trin, cng lm cho cung cu khng cn i, y gi c ln cao
hn.
Ngoi nhng c trng ch yu trn y, ta cn c th k ra cc c
trng khc ca lm pht Vit Nam nh:
- Lm pht ca mt nn kinh t m c cu ca n bao gm nhng
nghnh km hiu qu c u tin pht trin.
- Lm pht ca mt nn kinh t chu hu qu nng n ca cc cuc
chin tranh ko di nhiu nm. Do vy nhng khon chi tiu cho quc phng
ln, nhng khon chi ph lm tng s thm ht ngn sch v gia tng lm
pht.
- Vit nam l nc nng nghip m nm no cng c ni b thin tai
hn hn l lt, mt ma nng n, nn ngn sch phi tr cp vng l lt.
T nhng phn tch cc c trng ca lm pht, ta c th thy c
nhng nguyn nhn ca lm pht ca thi k 1981-1988.
Trc ht ta c th tm thy nguyn nhn ca lm pht t trong chnh
cc th ch kinh t Vit Nam, t ch cng hu trn lan n c cu kinh
t quan liu bao cp, mnh lnh, ng ca... Chnh th ch kinh t ny d
lm cho nn kinh t hnh thnh v pht trin theo hng tng chi ph, tch ri
nhu cu, c lp vi th trng th gii, do vy m khng th to mi trng
kinh doanh c hiu qu cho cc x nghip cc cng ty, thc y mt cn i
cung cu, thu v chi ngn sch... Th ch kch thch xu hng pht trin
khng c hiu qu, khng trng pht cc x nghip lm n thua l. l
14
nguyn nhn su xa a nn kinh t nc ta lm vo tnh trng lm pht phi
m.
Th hai nhng nguyn nhn ca lm pht t trong chnh cc th ch ch
o sai lm ca b my nh nc: c cu khng sut pht t hiu qu, chnh
sch li sut qu thp so vi mc trt gi lm dn chng khng mun gi
tit kim, cc ngn hng ch lm chc nng pht hnh thu gi m khng lm
chc nng kinh doang tin t v vn, khng bit u t vo ngnh c hiu
qu, chnh sch ti chnh ch tnh n vic tn thu v pht hnh tin chi
m khng bit nui dng cc ngun thu, vay ca dn chi v. v..Nhng
chnh sch ny trn thc t lm cho cc ngun thu ngy cng cn kit,
ngn sch ngy cng thiu ht v lm pht gia tng l mt iu khng trnh
khi.
Th ba, nguyn nhn lm pht do nhng iu kin khch quan gy ra
nh chin tranh, thin tai...
Nhng c trng trn y cho thy lm pht Vit Nam thi k ny
khc hn vi cc nc phng Ty.
II. LM PHT NC TA NHNG NM 1990-1995
1 - i Mi C Ch, chnh sch.
Nhng kt qu bc ca qu trnh i mi c ch, chnh sch gi theo
ng li i hi VI v i hi VII ca ng ca ng Cng sn Vit Nam
c th hin trc ht v v c bn l c ch v chnh sch gi chuyn
bin theo hng xo b c ch tp trung, quan liu bao cp, thng qua h
thng hai gi chuyn mnh sang c ch mt gi kinh doanh ph hp vi quan
h cung cu v th trng, bt u t gi mua nng sn, thu sn, gi bn l
hng tiu dng v dch v... V n nay hu ht cc loi vt t ch yu ; m
rng quyn t ch v gi, i i vi i mi c ch k hoch ho, t ch v vn
t chu trch nhim v li l trong sn xut kinh doanh.
15
Vic iu hnh kinh t v m ca nh nc c s ng b trn cc
mt ti chnh, tin t v diu ho th trng gi c, bi chi ngn sch v nhu
cu tn dng vn lu ng cho cc t chc kinh t c b p ch yu bng
ngun vay dn; ngn hng c d tr sc can thip hai thi trng vng
v la khng xy ra t bin gi, lm pht c km ch v gim
thp l kt qu ni bt trong nm 1992.
Gi c th trng c xu hng i vo nh. Ch s gi bn l hng ho
dch v trong nhng thng u nm 1992 tng 5-6% thng. T thng 3-1992
tc tng gi lin tc gim, mc tng gi bnh qun hng thng t 3, 5%trong
qu I, xung 0, 75% trong qu II v xung cn 0, 2% trong qu III, mc tng gi
hng thng trong qu IV l 1, 05% tuy cao hn qu II v III nhng thp hn nhiu
so vi mc tng gi trong qu IV cc nm trc. Mc tng gi c nm l 17, 49%
thp hn mc Quc hi ra t u nm (30-40%).
S d t c s n nh nh trn l do kt qu tng hp ca nhiu
nhn t, nhng trc ht l chnh sch qun l cht ch khi lng tin t
tng thm, m rng vic pht hnh cc tn phiu, k phiu thu ht mnh
s tin nhn ri trong dn, ci tin mt bc cng tc iu ho lu thng tin
t, xo dn bao cp qua ngn sch v tn dng, chn chnh cng tc qun l
ngoi hi vi s can thip trc tip ca ngn hng v th trng vng v o
la, ng thi trong lnh vc gi tip tc i mi v hon thin c ch qun
l, gn lin vi qu trnh chng lm pht, c thc thi trong cuc sng bng cc
gii php tnh th v c cc gii php c bn lu di.
T thng ba nm 1989 ln u tin sau nhiu nm lm pht nghim
trng trong vic thc hin cc gii php chng lm pht cao ch trng n
khu trng tm cn x l l chnh sch tin t, tn dng. Do cng l ln
u tin p dng chnh sch li sut ph hp vi qui lut ca c ch th
trng: a li sut huy ng tit kim ln cao hn tc trt gi. Li sut
huy ng v cho vay cc t chc kinh t cng c dch gn vi li sut huy
16
ng tit kim v ch s trt gi thi trng, rt ngn k hn 3 nm (ngn)
v 5 nm (di) v tin gi tit kim xung khng k hn v k hn ba thng.
Gii php tnh th ny c tc dng quan trng chn ng lm pht cao.
Mc lm pht bnh qun thng t 14, 2% nm1988 gim xung cn 2, 5%
nm1989.
Mc lm pht c km ch trong c su thng u nm 90, y li
nguy c khng hong kinh t- chnh tr- x hi, to iu kin ci thin quan
h kinh t vi cc t chc ti chng th gii v gp phn n nh chnh tr x
hi to c lng tin trong nc v trn th gii v tnh ng n v cuc
mi nc ta.
Tuy nhin trong vic p dng bin php tnh th nng li sut tit kim
v iu hnh chnh sch li sut ni chung cng lm ny sinh nhng mu
thun mi, ngoi tc dng tch cc c gy mt s tiu cc cho nn kinh t,
cng chnh l mt trong nhng nguyn nhn dn n ti lm pht cao( so
vi nm 1989 v u 1990) t qu III/1990 cho n u nm 1992( tc
trt gi hng ho hng thng bnh qun qu III/1990 l 4, 5%, qu IV/1990
l 7, 6% v bnh qun thng ca nm 1991 l 4, 5%.
Li sut ngn hng khng c iu chnh kp thi, tng ng vi tnh
hnh lm pht theo ng tnh cht tnh th ca cng c ny, nn c lc tr
thnh qu cao so vi ch s trt gi. kch thch tng tin gi qu mc,
thu hp u t cho sn xut v lu thng gy kh khn cho kinh t quc
doanh trong qu trnh phc hi v sp xp li. Nhng t qu III/1990 li sut
tr ln thp xa so vi tc trt gi, sinh ra bao cp tr li cho kinh t quc
doanh v pht sinh nhu cu vn gi to t c s.
Vic p dng bin php tnh th s dng chnh sch li sut ngn hng
chng lm cao trong nm 1989 v ko di n qu I/1990 lm c ch
ngn hng b mo m tri qui lut, li sut cho vay thp hn li sut huy
ng tin tit kim. Tnh trng ny tuy c c khc phc dn trong nm
17
1991 nhng lm cho ngn hng cng cho vay cng l, b l ngn sch cho
ngn hng v ngn hng khng chuyn sang kinh doanh c. Tnh trng
bao cp trong tn dng trong kinh t quc doanh ( li sut tn dng thp hn
tc trt gi ) che giu thc trng l ca khu vc ny, hnh thnh nhu
cu gi to v vn. Vic s dng vn vay km hiu qu n kh i c lc
ln n 20% d n tn dng ca ngn hng nh nc. Do vy ch trng
chng bao cp qua gi ng b vi chng bao cp qua vn khng c
kin tr v thc thi c hiu qu.
Vic p dng bin php tnh th nng li sut tit kim khng ng b
vi thi hnh cc bin php c bn chn chnh kinh t quc doanh i mi
chnh sch ti chnh tin t thay i chnh sch tin lng, sp xp i lao ng,
trc ht l bin ch khu vc hnh chnh s nghip, cc chnh sch bo him
chuyn ngn hng sang kinh doanh thc s, lm lnh mnh th trng vn... Cho
nn nhng nguyn nhn tim tng ca lm pht vn cn tn ti.
T nhng bi hc kinh nghim rt ra trong qu trnh thc thi cc gii
php chng lm pht mang tnh tnh th ca thi k 1989-9991 m nm 1992
trong vic iu hnh nn kinh t bng cc bin php v m ca nh nc
c s ng b trn cc mt ti chnh- tin t viu ho th trng gi c, bi
chi ngn sch v nhu cu tn dng vn lu ng cho cc t chc kinh t c
b p ch yu bng ngun vay dn; ngn hng c d tr sc can thip
hai th trng vng v la khng xy ra t bin v kt qu l lm pht
c km ch. chnh l tnh hin thc ca cc gii php chng lm
pht, ng thi cng l thnh cng trong iu hnh v m nn kinh t Vit
Nan trong qu trnh chuyn i kinh t cng lm sng t lun im ng n:
chng lm pht v chuyn sang c ch th trng c s qun l ca nh nc
l hai qu trnh dan xen xon xut vi nhau, lm tin v to iu kin cho
nhau t ti nhng mc tiu c bn: tng trng kinh t km ch v y
li lm pht bo m cn cn thanh ton thng mi v m bo cng bng x
18
hi ca qu trnh di mi c ch kinh t v c ch qun l do ng ta khi
xng t i hi VI (1986).
Tuy lm pht c km ch v ang c xu hng gim, song tnh
hnh th trng v gi c ca nm qua cng bc l mt s tn ti l:
Do c ma lng la hng ho tng nhng vic tiu th cha c
gii quyt tch cc nn gi thc hai vng ng bng u xung thp cha
thc s khuyn khch nng dn sn xut lng thc.
Hng ngoi trn vo nhiu qua nhp lu gy kh khn cho sn xut
trong nc nhiu mt hng phi gim gi, chu l.
Vic iu ho lu thng tin t cha c ci tin ng k, cc doanh
nghip thiu vn nhng khng vay ngn hng do li sut ngn hng vn cn
cao.
Nhng kt qu t c ca qu trnh i mi c ch v chnh sch gi
v chng lm pht trong nhng nm qua khng nh: ng li ch trng
i mi do ng ta khi xng t i hi VI n nay l ng n.
2 - Thc trng nm 1994-1995.
Lm pht c kim ch v gim thp l kt qu ni bt ca nm
1992 v 1993. n nm1994 v 1995 lm pht li gia tng. So vi hai nm
gn y tc lm pht 7 thng u nm 1995 mc cao nht (7 thng u
nm 1993 l 3, 9% v 7 thng u nm1994 l 7, 2%). Lm pht mc ng
lo ngi l cc nguyn nhn ch yu sau:
V cn i ngn sch nh nc.
- Tuy k hoch thu chi ngn sch nh nc c giao cho cc B, cho
cc da phng t cui thng 12 nm 1994, nhng n nay k hoch thu t
mc thp. S d nh vy l do mt s ngun thu khng c c s vng
chc, tht thu thu nghim trng mt s lnh vc, c ch thiu ng b,
19
nht qun. Khu vc kinh t ngoi quc doanh pht trin mnh chim 24%
GDP nhng ch np c 11% s thu v thu v ph. Tnh trng tc ng mnh
n tin chi ngn sch Nh nc, c bit l cho u t pht trin. Thm
vo vic thanh ton cc khon n xy dng c bn tp trung trong nm
1994chuyn sang ln, mt s ngun chi pht sinh nh n nc ngoi, chi
thc hin ngn sch x hi... Trong khi ngun b p ngn sch bng con
ng tn dng trong nc v quc t ht sc kh khn, to p lc cho vic
gia tng cung cp tin t trong nn kinh t.
V t chc iu hnh nn kinh t thng qua chnh sch tin t.
- Mc d ngn sch nh nc c nhiu c gng trong vic qun l iu
hnh nn kinh t bng chnh sch tin t, nhng trong nhng nm gn y
ni ln mt s vn .
Vic thc hin, duy tr khng nghim ngt t l d tr tin mt bt buc
i vi cc ngn hng thng mi ; vic tng vn tn dngv chm thu hi
vn tn dng n hn phi tr ca cc ngn hng thng mi lm gia tng
tng phng tin thanh ton trong nn kinh t.
Vic m rng v pht trin cc nghip v trong kinh doanh ca ngn
hng thng mi v chnh sch s dng ngoi t trong nn kinh t thi gian
qua va qua lm tng lng tin gi vo ngn hng, lm tng h s tin, do
lm tng tng phng tin thanh ton.
Mc n tn dng ca ngn hng thng mi tng qu nhanh; nhiu lnh
vc u t km hiu qu, dn tri, tnh trng cc cng trnh d dang ph bin
lm trm trng thm s mt cn i hng tin trong nn kinh t. Hn na,
lng tin mt trong lu hnh khng cn thu ht qua knh ngn hng, to p
lc kh i vi gi c th trng, c bit khi c s bin ng v gi c.
C nhiu kin khc nhau khi xem xt ngyn nhn ca lm pht ca
nc ta trong thi gian qua. Mt s kin cho rng thm ht ngn sch nh
20
nc trong thi gian qua. Mt s kin cho rng thm ht ngn sch nh
nc, qun l iu hnh th trng trong thi gian qua khng tt gy ra tnh
trng thiu mt s mt hng nh go, xi mng, giy... ; xut khu hng lu tng,
m rng qu mc hn tn dng ca cc ngn hng thng mi... lm cho lm
pht gia tng. Do cn phi lm r mi quan h ca cc nhn t trn vi tnh
trng lm pht gia tng trong thi gian qua.
- Th nht, vic thm ht ngn sch thng xuyn v kh khn trong
vic tm kim ngun b p lng thm ht ny, to nn p lc tng cung
tin. Tuy nhin nu vic b p lng thm ht ny bng con ng tn dng
nh nc nh bn tri phiu chnh ph th khng nh hng g ti ch s gi
c hng ho v dch v trn th trng. Nhiu nc trn th gii c thi k
thm ht ngn sch tng nhng t l lm pht vn c duy tr mt mc
nht nh. Do vy thm ht ngn sch nh nc khng phi l nguyn nhn
trc tip gy ra lm pht.
- Th hai, tnh trng bin ng ln v gi c mt s loi hng ho trong
thi gian va qua do mt cn i cung cu v loi hng ho trn th trng.
Nu nh cung tin t khng i th s tng gi t bin vi mt s mt hng
lm thay i c cu tiu dng trong x hi, thc hin phn phi li gia cc
c nhn v cc t chc trong nn kinh t. Do vy s st gi i vi mt s
loi hng ho khng phi l nguyn nhn ch yu ca lm pht trong thi
gian qua. Tuy nhin trn thc t s tng gi t bin cng to ra p lc tng
cung tin t, lm thay i lng tin mt d tr trong dn thng qua ngn
hng tc ng n ch s gi c.
- Th ba, xut khu lu qua mt s loi hng ho, c bit l go to
nn mt cn i cung cu y gi c loai hng ho ln ch khng nh
hng n tnh trng lm pht nc ta trong thi gian qua.
Th t vic tng quy m tn dng ca cc ngn hng thng mi nh
hng trc tip n lam pht. Vic tng vn tn dng cho ngn hng thng
21
mi lm tng c s tin; m rng quy m tn dng lm tng h s tin, lm
cho tng phng tin thanh ton trong nn kinh t tng. Cc NHTM di vay
cho vay cc ngun lc ti chnh tm thi nhn ri, thc hin vic tch t
tp trung vn, tng hiu qu s dng vn trong nn kinh t cn c pht
huy. kim ch lm pht do hot ng tn dng ngy cng m rng ca h
thng NHTM l chc nng ca ngn hng Nh nc, thng qua cc nghip
v ca n; tuyt nhin khng nn khng ch hn mc tn dng t huy ng
trong nn kinh t ti u t.
III. MI QUAN H GIA LM PHT V TNG TRNG KINH T.
Ni chung Vit Nam khng ai cho rng c th v cn phi loi b lm
pht trong iu kin tng trng mc hai con s. Song lm pht mc no
thi tn ti hai kin khc nhau:
Lung kin th nht cho rng, nn kim sot lm pht mc 1, 2-1, 5
ln tc tng trng l c th chp nhn c.
Lung kin th hai cho rng cn kim sot lm pht mc bng hoc
thp hn mc tng trng.
Vic xt lm pht trong mi quan h vi tng trng l ng, nhng
cn phi nm cht vi tnh hnh thc t ca t nc v kinh nghim ca cc
nc c iu kin ging ta. Bi l, cc nc t bn pht trin, trong giai
on suy thoi va qua, tc tng trng ca h rt thp(0-2%) do h
c th chp nhn lm pht mc 2-3%(tc l cao hn mc tng trng)
kch thch tng trng. Song cc nc ang pht trin, c bit l nc
c tc tng trng cao giai on u nh nc ta, th quan im gi tc
lm pht cao hn mc tng trng l rt nguy him, iu ny th hin
2 gc :
22
- Th nht, kinh nghim cc nc cho thy, khi lm pht ln ti trn
10% th Chnh ph khng cn kim sot c na v nnkinh t ri vo th
khng n nh.
- Th hai, nu ch ti mi quan h nhn qu gia lm pht v tng
trng, th c th thy vng xoy nh sau: lm pht cao -> li sut cao ->
u t thp ->tng trng chm. V d lm pht l 15% thi li sut phi l
22- 27% vi mc li sut ny cc foanh nghip khng dm mo him u t
do t l u t s thp v tc tng trng s chm. Trong s cc nc
khu vc Philippin l mt bi hc rt r. Trong nhng nm 60-70 y l mt
nc c trin vng cao nht trong vng nhng sau do t l lm pht cao
hn tc tng trng kinh t nn nn kinh t nc ny b tt hu dn so vi
cc nc trong khu vc khc.
T phn tch trn chng ti cho rng phi c vic duy tr tc tng
trng cao hn tc lm pht l mc tiu hng u trong iu kin nn
kinh t tng trng hai con s nu khng chng ta s lm li con ng m
Philippin i.
Vy kim sot theo mc tiu trn th phi lm g?
Nn kinh t nc ta vt qua c thi k ri lon lm pht nh
nhng nm 1986-1991 khng th ti din, nhng sp ti chng ta s phi
ng u vi lm pht c cu. Tc l s mt cn i trong c cu pht trin
ca nn kinh t. y l h qu tt yu ca qu trnh tng trng giai on
u v rt kh trnh khi. Tuy nhin nu chnh ph thc s quan tm, th nh
hng ca n s gim i.
23

CHNG III
KIM CH LM PHT
V CHNG LM PHT NC TA
I. NH NC V LM PHT
Sau 5 nm i vo c ch th trng, Vit Nam thnh cng ng k
trong vic gim dn ch s lm pht. Nu nm 1991 ch s lm pht mc
67%, th nm 1992 ch s l 17%, nm 1993 l 5, 2%, nm 1994 l 14,
4%, v ba thng u nm 1995 l trn 6%. T thc t chng ta c th rt
ra l, trong nn kinh t th trng lm pht l mt hin tng kinh t-x hi
ng nhin. Nh chng ta bit, lm pht tng xy ra rt sm trong
lch s nhn loi. Trong x hi hin i, nht l sau chin tranh th gii ln
th hai, lm pht tr thnh hin tng kinh t mang tnh ph bin trn
ton th gii, t cc nc ngho n cc nc giu c nn kinh t pht trin
cao.
C kin cho rng, trong nn kinh t th trng lm pht l hin
tng ph bin khi lu thng du hiu gi tr khng c vng m bo. Cc
kin khc li cho rng lm pht l mt chnh sch khai thc gin tip c
bit nhanh chng v ti a nht cc hnh thc phn phi li, song khng phi
l v hn, i vi gi tr vt cht ca x hi m Nh nc ca mi giai cp
cm quyn s dng p ng nhu cu chi tiu v li ch cp bch ca nh
nc.
Qu tht lm pht trong hin i khng th tch ri vic s dng tin
du hiu thun tu v nh nc s dng lm pht nh mt chnh sch ti
chnh quan trng. Nhng ch l iu kin hot ng ca lm pht ch
24
cha quyt nh s tn ti ca lm pht. Tnh tt yu ca lm pht trong nn
kinh t th trng chnh l s pht trin mt cn i ca nn kinh t . Do
s pht trin mt cn i ca nn kinh t th trng, quan h cung cu v
hng ho vn ng trong trng thi cn bng, hoc l cu ln hn cung, hoc
l cung ln hn cu, lm pht chnh l bt ngun ch yu t tnh trng cu v
hng ho v dch v ln hn cung v hng ho v dch v, khin cho gi c
hng ho v dch v tng ln mang tnh ph bin.
Chnh sch lm pht thc cht l tng ho nhng gii php ca mt nh
nc nhm s dng lm pht thc thi cc mc tiu kinh t x hi trong
tng thi k nht nh. N bao gm vic li dng mt tch cc ca lm pht
v ngm chn v kim ch hu qu ca vic li dng y, nhm to ra mt
mi trng thun li pht trin, tng trng kinh t, gii quyt vic lm
cho x hi. R rng chnh sch lm pht ca cc nh nc hin i khng ch
b hp vic in tin b p bi chi ngn sch, mc d n vn l ni dung
quan trng ca chnh sch lm pht. Ngy nay chnh sch lm pht bao gm
c nhng ni dung quan trng khc, nh nh nc phi c nhng gii php
khng ch c mc in thm tin gii quyt vic b chi ngn sch,
nhng gii php duy tr tng trng lin tc ca nn kinh t, gim dn s
ngi tht nghip, m bo cng n vic lm cho i b phn ngi c sc
lao ng trong x hi. Vy mu vn ay l gii quyt mi quan h gia
tng trng kinh t v tc lm pht.
C hai trng hp phi quan im v vic gii quyt mi quan h ny.
Nhiu nh kinh t trn th gii cho rng, s n nh gi c l nn tng ti u
cho s tng trng nhanh. S n nh gi c y ng nhin khng c
ngha l s c nh gi c nh thc hin Vit Nam cng nh nhiu
nc XHCN trc y, m l s bin ng ch s gi qua cc thng trong
nm cng nh trong nm l rt nh. Thc cht y l hnh thc dng lm
pht kch thch tng trng kinh t.
25
Nt s nh kinh t khc cho rng, iu ng s khng phi l lm pht ni chung
m l lo lm pht cao, ch s gi c hng nm bin ng t hai con s tr ln. Cn nh
loai lm pht va phi, ch s bin ng di hai con s mt nm th li to iu kin
vn dng ti chnh thc y s tng trng kinh t. Thc tin pht trin nn kinh t ca
cc trn th gii t nhng nm 70 tr li y cho thy, vic gii quyt mi quan h gia
lm pht v tng trng kinh t khng th c mt cng thc chung, nhng chng ta c th
a ra cc nh hng chung nht i vi cc nc ang pht trin:
- Cn mnh dn s dng lm pht tng trng kinh t khi hon cnh
cho php, nhng ch s lm pht khng nn vt qu 10% mt nm.
- Trong trng hp c nhiu nguyn nhn chi phi m nn kinh t pht
trin qu nng(trn 10% mt nm), ch s lm pht cao trn 10% mt nm
th phi p dng mi bin php h st cho nn kinh t, a lm pht tr li
lm pht va phi. Nh vy, iu kh khn khng phi l bn thn chnh
sch lm pht m l c ch s dng n.
Nhiu nh kinh t nghin cu mi quan h gia lm pht v vic
lm. Nh kinh t hc ngi Anh A. W. Philip cho rng gia lm pht v tht
nghip c mi lin h trao i bn vng v lm pht cao th tht nghip
gim, lm pht thp th tht nghip li cao.
L thuyt ny c th thch hp vi mt giai on pht trin no
nhng nhn chung l khng cn thch hp. Ngi ta thy rng t nhng nm
70 tr li y, nhiu nc trn th gii lm pht cao i i vi tht nghip
trm trng.
Vy mi quan h gia lm pht v tht nghip cn tu thuc vo mi
quan h gia lm pht v tng trng kinh t. Khi tng trng kinh t th
vic lm s ra tng v khi kinh t suy thoi th vic lm gim, tht nghip gia
tng. Nh vy iu c bn l phi duy tr c s gia tng lin tc ca nn
kinh t.
26
Tuy c nhng kin khc nhau, nhng ni chung cc nh nc trn th
gii u chp nhn lm pht v tm mi cch chinh phc lm pht phc
v cho cc mc tiu kinh t x hi ca mnh. Thc tin chinh phc lm pht
ca th gii v ca Vit Nam cho thy lm pht c th chinh phc c,
nhng v lm pht l s bin ng ca gi nn khng th c chuyn chinh
phc c nhng v lm pht l s bin ng v gi nn khng th chinh
phc mt ln l song, m l cuc chin lu di thng xuyn. Hn na
cuc chin u ny mi nc li c mu sc ring, thay i theo tng giai
on nn khng th c liu thuc chung cho mi lc mi ni. Mt trong
nhng vn trong c ch kim ch lm pht hin nay l gi quyt mc bi
chi ngn sch, qun l cc khon vay n v vin tr quc t. Khng th tin
vt t ti snr vin tr v vay n b phn tn, iu tit tn dng cu ton b nn
kinh t dn v khng th khng quan tm n vn thng tin v tnh hnh sn
xut- kinh doanh, th trng gi c.
II. CC PHNG PHP CH YU CHNG LM PHT VIT NAM
thc hin mc tiu tng trng v pht trin kinh t t mc tiu dn
giu nc mnh x hi cng bng vn minh. Thc hin mc tiu cng
nghip ho v hin i ho t nc, vn chng lm pht cn c bo
m v lun duy tr mc hp l. Trong nhng nm gn y, cuc u tranh
kim ch v y li lm pht tuy thu c kt qu nht nh, nhng kt
qu cha tht vng chc v nguy c ti lm pht cao vn cn tim n. Do
kim ch v kim sot lm phtvn l mt nhim v quan trng. kim
ch v kim sot c hiu qu, cn p dng tng th cc gii php: y mnh
pht trin sn xut, gim chi ph sn xut v lu thng, trit tit kim
trong chi tiu, tng nhanh ngun vn d tr, bo m cc cn i ln ca
nn kinh t nhm bo m tc tng trng kinh t theo d kin, ng thi
phi y mnh c ch qun l kinh t ph hp vi c ch th trng c s
qun l ca nh nc, lm cho cc yu t tch cc ca th trng ngy cng
27
c hon thin v pht trin. Vy thc hin chng lm pht chng ta c
nhng ch trng v gii php sau:
Tp chung mi ngun lc, nng cao nng sut lao ng, trit tit
kim, gim chi ph sn xut y mnh sn xut. Th tng chnh ph
giao cho b k hoch v u t phi hp vi cc B cc ngnh c lin quan
nghin cu b sung hon thin cc c ch chnh sch chung v qun l kinh
t, bo m cc cn i ln cho nn kinh t tng trng nhanh v bn vng;
tp chung mi ngun lc nhm y mnh pht trin sn xut vi hiu qu
ngy cng cao; gi vng chn chnh h thng doanh nghip Nh nc
hot ng c hiu qu hn, sp xp tt mng li lu thng hng ho, xy
dng khi lng d tr lu thng mnh, nht l nhng mt hng thit
yu, Nh nc c kh nng can thip vo th trng, bnh n gi c, to
mi trng thun li cc doanh nghip hot ng bnh ng, tham gia
cnh tranh lnh mnh, hng ho lu thng thng sut t sn xut n tiu
dng.
Cc gii php tin t ti chnh: Khng ch tng phng tin thanh ton
ph hp v yu cu ca tng trng kinh t mc tng ti a trong khong
21%; d n tn dng tng khong 21-26%, huy ng vn tng 40-45%, trong
vn trong nc tng 19-20%; tip tc iu chnh li sut v t gi ph
hp vi yu cu pht trin ca nn kinh t-x hi trong giai on mi.
thc hin c tiu trn. ngn hng nh nc phi phi hp cht ch vi b k
hoch v u t. B ti chnh v cc B, cc ngnh c lin quan tp trung
thc hin kin quyt mt s gii php sau y:
a) Tip tc trin khai pht trin th trng vn ngn hn, cng c th
trng tn phiu kho bc. Ngn hng nh nc cn phi hp vi B ti chnh
t chc iu hnh c hiu qu hot ng ca cc th trng ny nhm thc
y tng trng kinh t, gp phn kim sot lm pht nht l trong dip tt
nguyn n.
28
b). Ngn hng nh nc iu hnh cht ch phng tin thanh ton
d kin:Thu hi n n hn v qu hn, khng ch hn mc tn dng kim
sot nh mc d tr bt buc theo php lnh Ngn hng, loi b tn phiu
kho bc trong c cu d tr bt buc v tng tng ng phn tin gi trn ti
khon ca Ngn hng nh nc.
c. ) Ngn hng Nh nc cn s kt kinh nghim iu hng th trng
ngoi t lin ngn hng c nhng sa i b sung cn thit nhm p ng
yu cu mua bn ngoi t gia cc ngn hng vi cc t chc kinh t. Vic
mua ngoi t ca ngn hng nh nc ch thc hin khi c Quyt nh ca Th
tng Chnh ph. tng cng kim tra kim sot v tng bc thc hin nhanh
hn ch trng trn t Vit Nam ch tiu tin Vit nam.
d). Bn cnh cc cng c iu hnh chnh sch tin t trc tip, cn p
dng thnh cc chuyn gin tip iu hnh li sut th trng, iu ho
lu thng tin t, m rng vic thanh ton. Ngn hng nh nc theo di
kim tra ti cc ngn hng thng mi vic gim li sut cho vay so vi hin
nay c phng n gim tip li sut cho vay kch thch u t.
- Cc bin php v ngn sch nh nc.
a. ) Phn u tng thu, thc hin trit tit kim chi nhm gim bi
chi ngn sch nh nc, tng d tr ti chnh bo m cn i ngn sch nh
nc vng chc, lnh mnh l bin php c bn gp phn kim ch lm
pht. Cc ngnh, cc cp phi c vic ch o thu, chi ngn sch l nhim v
trng tm ca mnh.
b) i i vi vic nghin cu chnh sch thu. B ti chnh, Tng cc
hi quan v u ban nhn dn cc cp cn tng cng cng tc qun l thu v
chng tht thu thu, bo m thu ng, thu theo quy nh ca php lut.
Phi hp vi cc nghnh cc cp qun l cht ch i tng np thu, u
tranh chng bun lu v kinh doanh tri php lut, khai man doanh s v
29
chy trong vic np thu. T chc thanh tra v kimt tra vic thu thu, ci
tin th tc np thu, trnh phin h cho ngi np thu.
c) Cc B ngnh da phng v n v c s thc hin nghim tc ch
thi ca Ban B th, Ngh quyt ca Quc hi v thc hin tit kim, chng
lng ph, chngtham nhng, chng bun lu, t chc s dng vn ngn sch
Nh nc ng mc ch, c hiu qu v phi chiu trch nhim i vi
khon chi sai ch lm tht thot ti sn v nhng khon chi lng ph, ph
trng hnh thc.
d) Tip tc sp xp li khu vc doanh nghip nh nc nhm nng cao
nng sut lao ng, chng tht thot, lng ph vn ti sn Nh nc. B ti
chnh kh chng hon thnh n i mi c ch qun l doanh nghip
nh nc trnh Th tng Chnh ph, trin khai rng ri ch k ton mi
trong cc doanh nghip, tng cng kim tra, hng dn a hot ng
ti chnh ca doanh nghip i vo n np, ng ch .
- Cc bin php v iu hnh cung cu th trng:
a) Thc hin cc bin php hng ho lu thng thng sut trong c
nc nhm ngn chn cc hin tng u c, tch tr khan him gi to, kch
gi tng ln thit hi cho sn sut v i sng. B thng mi ch tr cng
cc b ngnh lin qun sm c n qun l th trng, tiu th hng ho
ph hp vi c ch th trng c s qun l ca Nh nc. Xy dng mng
li thng nghip vi s tham gia ca cc thnh phn kinh t, trong
doang nghip quc doanh phi ch ng chi phi th trng Vic qun l th
trng phi gn vi c th ca tng khu vc.
V diu hnh cn i cung cu hng ho. B K Hoch v u t ch
tr phi hp vi cc c quan qun l ngnh hng phi hp vi c quan chc
nng chu trch nhim theo di din bin cung cu nhng mt hng thuc
B, c quan ca mnh qun l. Pht hin v s l kp thi nhng mt cn i
pht sinh trong qu trng iu hnh. B thng mi c trch nhim iu ho
30
hng ho trong c nc, nht l nhng mt hng quan trng gii quyt
nhng mt cn i cc b tng khu vc. i vi nhng mt hng quan
trng cho sn xut v i sng ( lng thc, ng, xng du, xi mng... )th
vic cn i cung cu phi tin hnh tng qu, tng thng. i vi cc mt
hng ny, phi xy dng lc lng d tr lu thng hng ho l cng c
khng th thiu iu ho th trng. Cc B, cc c quan qun l ngnh
hng, hi ng qun l, cc tng cng ty ny sm trnh Chnh ph n v
c ch lu thng, bo mc d tr cn thit, d sc chi phi khi th trng
pht sinh mt cn i.
c) B thng mi khn trng t chc tt vic trin khai thc hin
quyt nh s 864/ITg ngy 30 thng 12 nm 1995 ca Th tng Chnh ph
v chnh sch hng ho v iu hnh v iu hnh cng tc sut nhp khu.
Phi hp vi cc B ngnh lin quan thc hin cc bin php bo m s
cn i gia lc lng hng ho, dch v vi tng sc mua ca x hi. Ch
o v n c cc doanh nghip sut nhp khu a i b phn hng ho
nhp khu v nc ngay t nhng thng u nm, p ng kp cho sn xut
v cn i cung cu hng ho trong nc. Chn chnh tnh trng xut nhp
khu bng vic sp xp u mi xut nhp khu hp l, nht l xut khu
lng thc. T chc vic mua hng ho xut khu c trt t, ngn chn tnh
trng tranh mua hng xut khu y gi ln. Nghin cu hnh thnh qu h
tr xut nhp khu c ngun s l nhng ri ro trong kinh doanh.
d) ngn chn ngay t u nhng du hiu dn n pht sinh bin i
gi. Ban vt gi Chnh Ph phi theo di st din bin gi c th trng, nm
bt kp thi nhng thng tin v tnh hnh sn xut, xut nhp khu, lu thng
hng ho, tin t trn th trng, t xut vi Th tng Chnh Ph
nhng bin php bnh n gi c, gip cc B ngnh qun l sn xut, kinh
doanh, hnh thnh cc mc gi c th theo nh hng ca Nh nc.
31
chn ng tnh trng gi c tng cao thng din ra vo nhng thng
u nm, cc B ngnh cn nghim chnh chp hnh nhng yu cu ca Th
tng Chnh ph. B lao ng thng binh x hi ch tr phi hp vi cc B
ngnh c lin quan t chc tin lng, nng sut lao ng chi ph sn xut, lu
thng v vic hnh thnh gi mt s n v sn xut, kinh doanh cc lo hng
ho i din cho cc ngnh kinh t quc dn sut chnh sch v bin pht
gii quyt tin lng gn vi nng sut lao ng i vi khu vc sn xut kinh
doanh.
- V ch do iu hnh:
a) B K hoch vf u t ch tr phi hp vi B Ti chnh, Ng hng
Nh nc, B thng mi, ban vt gi chnh ph, Tng cc hi quan, Tng
cc thng k... t chc giao bn nh k hng thng nm chc din bin
tnh hnh vn ng ca hng ho, th trng, tin t, tnh hnh cn i hng
tin qua pht hin nhng khu yu pht sinh trong cng tc iu hnh v
xut vi Chnh ph cc bin php s l kp thi.
b) T t vn gi c do Trng ban Vt gi Chnh ph lm t trng cn
nm bt thng tin v din bin gi c trong nc, ngoi nc chnh xc kp
thi, pht hin nhng vn vng mc trong iu hnh hng ho v thng
bo tnh hnh n cc B cc ngnh lin quan x l.
c) Cc Tng cng ty kinh doanh, nht l cc Tng cng ty kinh doanh cc mt
hng quan trng, thit yu phi nh k bo co tnh hnh sn xut, tiu th sn
phm cho c quan cp trn, c quan qun l chc nng v chiu trch nhim trc
B qun l chuyn ngnh v tnh hnh gi c cc mt hng do mnh ph trch. B
qun l chuyn ngnh phi chu trch nhim trc chnh ph v vic tng gi t
bin vi nhng mt hng thuc phm vi mnh qun l.
32

CHNG IV
LM PHT V VN X L LM PHT CA MT
S NC TRN TH GII HC TP
V P DNG VO VIT NAM
I. M:
Gn 30 nm nay, tnh hnh lm pht M c th khi qut:trc thp
k 60 mc lm pht bnh qun 5 nm l 1, 3% nm, t nm 60 tr i lm
pht bnh qun lm pht nm nm lin l 4, 7%. n thp k vt ln 7,
5%ko di n u thp k 80, 10 nm tr li y gim xung cn 4, 7%
mt nm. n thp k 70, lm pht M t nh cao nht v nguyn nhn
ch yu l do Chnh Ph coi nh nhng im nng kinh t, thiu ch x l
lm pht. u nhng nm 80, nc m ng trc tnh hnh cha tng thy
v suy thoi kinh t v lm pht. ngn chn lm pht phi m , M
thc hin mt chnh sch v li sut v tin t gim dn lm pht.
II. NHT:
50 nm sau chin tranh th gii th hai, trong qu trnh khi phc v
pht trin kinh t. Lm pht Nht Bn xy ra vo nhng nm 50- 51 do nh
hng ca chin tranh Triu Tin v nm 1973-1974 do cuc chin tranh
vng vnh. ngn chn lm pht, v a nn kinh t thot khi cnh kh
khn. Chnh ph Nht p dng nhiu bin php i ph. Thng 12 nm
1984 Chnh Ph nu 9 nguyn tc nhm n nh kinh t. i ph vi t
lm pht 1970, Nht p dng chnh sch gim chi ti chnh v tng xut
khu nhm n nh vt gi. T thng 4-12 nm 1973 nm ln nng li
sut, ng thi qun l vt gi mt cch hu hiu. Nh nhng gii php
33
ng n Nht Bn khng nhng chn ng c lm pht m cn tng thc
lc cu nn kinh t.
Tng trng kinh t v chng lm pht ca Bn con rng Chu :
Tng trng kinh t nhanh th t l lm pht tng i thng thng
cng s cao v ngc li. nhng trong thc t, mt s nc tc tng
trng kinh t cao m vn c th duy tr mc lm pht thch hp hoc tng
i thp. l trng hp ca bn con rng Chu . Trong sut 31 nm qua,
Hn Quc, i Loan, Hng Kng, Xingapore c tc tng trng kinh t cao
nhng t l lm pht vn gi mc thp hoc tng i thp. Vy bn con
rng da vo yu t g m ng thi thc hin c s tng trng kinh
t cao m vn m bo mc lm pht tng i thp ?
Trong thi k u Bn con rng u thc hin chnh sch kinh t th
trng t do hay m ca, nhng kinh t hng ho khng pht trin, sn xut
lc hu. Khi li b cc nc cnh tranh mnh m v lng on nng n,
cho nn cc nc ny u thc c rng khng th bung lng t do cho
c ch thhi trng. Ho buc phi p dng bin php: Chnh Ph can thip
mnhbng cch thc hin mt chnh sch pht trin kinh t c l tr v trnh
t. Ch quan chc lim khit c hiu qu, khng ngng hon thin ch
lut php nh nc v h thng chp hnh lut php nghim ngt. Tt c
nhng iu kin to thnh c s bo m cho bc pht trin kinh t
thun li v n cn gip cho Chnh Ph thc hin nhng bin php can thip
ca mnh vo qu trnh pht trin kinh t x hi. Trong iu kin mi trng
x hi v kinh t c trt t th cc mt cng tc ca Chnh ph c qun
trit v chp hnh tng i nghim chnh, t gip Chnh ph thc hin
c cc mc tiu d nh: pht trin kinh t cao lm pht gim thp.
Vy Chnh ph cc quc gia lm g can thip mt cch khoa hc
v c hiu qu. C th nu 6 bin php m cc chnh ph thc hin ch
yu sau:
34
1. La chn chin lc pht trin kinh t ng n; nm chc tnh hnh
trong nc v quc t kp thi iu chnh co ph hp:
- Chin lc pht trin kinh t c quan h mt thit vi lm pht.
- Trong iu kin thc hin chin lc kinh t theo m hnh hng ni
th quan h cung cu ch yu l s quyt nh s gia tng nhng nhu cu
v kh nng cung cp ni b, sc mua c hn khng d g gy ln lm pht
c. S pht trin khp kn cch ly tng i vi th gii bn ngoi
trnh c s xung t gi c hng ho vi gi c th trng quc t, ng
thi cng kh gy ra lm pht. gi c trong nc t iu chnh. Bc sang
thp k 60, khi hon cnh quc t a c nhiu thay i c li cho nn kinh t
hng ngoi, h nhanh chng nm bt thi c thun li v kp thi iu
chnh chin lc pht trin kinh t, y nhanh tc pht trin kinh t i
ngoi. Nhng d thc hin chin lc no th bn con rng vn kin tr
nguyn tc gi vng n nh pht trin, pht trin trong n nh, coi n
nh l mc tiu quan trng ca chnh sch kinh t. phng lm pht
cao, s mang li nhng tn tht cho quc gia v khu vc. H rt thn trng
v d dt, trong bt k chnh sch quan trng no u thng lng cn thn
vi cc nh kinh t, cc ch cng ty ln, cc nh chin lc ri mi i n
quyt nh, trong qu trnh thc hin lun thc iu chnh cho ph hp vi
tnh hnh th gii mi.
2. Nghim khc khng ch gi c v bo v li ch ca ngi sn xut
v ngi ngi tiu dng:
- Gi c hng ho l mt yu t c lin quan ti nhiu vn kinh t v
x hi khc. Bt k gi c ca mt hng ho no ln xung u nh hng
n gi c ca hng ho khc. Bn coa rng thc hin mt nn kinh t
hng ho t do t bn ch ngha, gi c c bn t do hnh thnh. Nhng nh
vy khng phi t do tu ln xn, Chnh ph dng nhiu cng c trong
tay c hu hnh ln v hnh pht huy tc dng quan trng trong vic hnh
35
thnh gi c lm cho s hnh thnh v gi c bn v c bn l do ba i tc
to nn. l gi c ca Chnh ph can thip, gi do cc t chc ng
nghip hip thng to nn v gi do cc x nghip quy nh. Phm vi can
thip ca Chnh ph bao gm gi ca s nghip cng cng, gi lng thc,
gi ca nhng hng ho c bit. Nhng bin ng gi ca nhng hng ho
ny l tu thuc vo nhng bin ng ca tnh trng cung cu v ca nhng
ngi c mc thu nhp bnh qun cao do Nh nc qui nh. mc ch ch
yu ca n l bo m nhng nhu cu tiu hao c bn ca nhn dn v an
ton x hi.
3. Bo m cn bng thu chi ti chnh, s dng bin php ti chnh
ngn hng khng ch lm pht:
- V mt ny, cch lm ca bn con rng rt khc nhau. Hn quc, u
thp k 60 ly phng thc bi chi ti chnh duy tr tc tng trng
kinh t cao. Do hon cnh trong nc thiu vn, qui m u t xy dng li
ln, v t tng ch o ca h t xut khu ln hng u, b l v gi
li nhun thp cho cc x nghip xut khu dn n kt qu, cng vi sn
xut v tc xut khu tng nhanh, lm pht cng ngy cng thm nghim
trng, t l lm pht ln ti 30% mt nm. Cui cng buc Chnh ph phi
can thip bng hnh chnh, dng bin php ng ktgi khng ch lm
pht. Tnh hnh tng t cng xy ra i loan. Trong thi gian Hng
Kng v Singapore thu chi ti chnh tng i n nh. Singapore thc thi
mt chnh sch tch tr vng to iu kin tt cho thu chi ti chnh c
thng bng. Chnh ph qui nh, tt c cc x nghip hng thng u phi
trch mt t l lng nht nh np cho trng ng lm qu tit kim cho c
nhn. Mt phn qu ny c trch ra a vo qu dng lo, mua nh , y t
gio dc... Nh lm nh vy gim nh gnh nng chi ph phc li cho
Chnh ph, mt khc li iu tit c tc tng trng v nhu cu tiu
dng c nhn. Hiu qu u t cao khin nh nc tng thu nhp ti chnh.
36
Ti Singapore vng tun hon kn tch lu cao-u t cao-hiu qu cao-tng
trng cao-thu nhp cao. Tch lu cao l nhn t quyt nh bo m cho
thi gian ko di tng trng kinh t cao m lm pht li gim. Ngoi vic
pht hnh v qun l tin t Hng kng v Singapore cng rt c sc. vic
pht hnh v qun l tin Singapore do cc tin t c quyn ph trch.
Khi kinh t tng trng, nhu cu tin t ln ln, th cc tin t cn c vo d
tr ngoi t quyt nh khi lng pht hnh tin trong nc. Cn s pht
hnh tin Hng kng th chu s chi phi ca qu ngoi hi. Chnh ph
pht hnh mt s tin rt hn ch v Chnh ph khng qui nh s lng c
th cho h. Khong bt k mt ngn hng no c php pht hnh tin. Kiu
t chc ny ngn c vic pht hnh lng tin vt qu mc cho php
mi khi nhu cu x h tng ln, ng thi khng ch hin tng bi chi ti
chnh ngay trong c quan ti chnh.
4. Tng cng qun l ngoi hi, khng ch lm pht:
- Bn con rng l nhng quc gia v khu vc hng ngoi cao v
mu dch ln ca th gii, cho nn vic iu chnh gi hi oi c nh hng
trc tip ti lm pht. Trc thp k 60 h da vo xut khu thc y
pht trin kinh t. m rng xut khu, trc tin h t nh tt t gi
ng tin ca mnh; khi thc lc nn kinh t mnh ln, nhu cu ngun
nguyn vt liu, thit b my mc, linh kin bn ngoi tng mnh th h li
iu chnh t gi hi oi lm cho gi tr ng tin trong nc tng ln c li
cho nhp khu. ng nhin vic g cng c hai mt ca n, gi tr ng tin
trong nc qu cao hoc qu thp u bt li cho nn kinh t. Do c quan
qun l ngoi hi lm sao nm c thch hp l vn quyt nh.
5. S dng hiu qu ngun vn u t nc ngoi:
- Trong s lu chuyn trn phm vi th gii, t bn s thc y qu
trnh nht th ho nn kinh t ton cu. ngun t bn lu chuyn ch yu
cc nc t bn pht trin, mc ch l tm li nhun cao chnh quc v
37
y mnh sut khu hng ho. Ngi tip thu ngun t bn ch yu l cc
nc ang pht trin. Ngun vn chy vo nhiu s to nn v thc y lm
pht ca cc nc ang pht trin, nhiu nc thm tha bi hc cay ng
ny. Trc kinh nghim Bn con rng da vo nhu cu ca cc giai
on pht trin khc nhau nh r chnh sch thu ht u t nc ngoi.
6. Qui nh nhng hnh vi ca x nghip v thng nhn phi hp cht
ch vi chnh ph:
- Trong nhiu trng hp, lm pht lin quan mt thit vi nhng hot
ng ln xn bt thng ca cc x nghip v thng nhn. Mi khi xut
hin lm pht Chnh ph tm cch khng ch nhng u khng mang li kt
qu mong mun. Mt trong nhng nguyn nhn quan trng l s bt hp tc
ca cc x nghip v thng nhn. Chnh ph ca bn nc s dng c ch
thng pht qui nh hnh vi ca x nghip v thng nhn lm cho x
nghip v thng nhn phi hp cht ch vi Chnh ph bo m cho cc chnh
sch ca Chnh ph c qun trit v thc hin thun li.
38

KT LUN
Tip tc hon thin mc tiu chng lm pht v km ch lm pht l
mc tiu c bn tng trng v pht trin kinh t n nh x hi, thc hin
cng nghip ho v hin i ho ca nc ta trong thi gia ti. Pht huy kt
qu t c trong nhng nm va qua, trong thi gian ti cn t chc thc
hin cc nhim v ch yu l: nghin cu v sut t chc thc hin cc
chnh sch bin php bnh n gi c thi trng, kim ch v y li lm pht.
Tip tc nghin cu iu chnh mt bng gi, quan h gi sao cho ph hp
vi tnh hnh, sn xut v chi ph sn xut, gi quan h cng nng hp l,
cng nh quan h cung cu v s bin ng ca gi c th trng th gii.
Hon thin c ch qun l gi v kim sot gi c quyn v cnh tranh
khng lnh mnh, thc y tng nng sut lao ng v hiu qu kinh t. y
mnh cng tc nghin cu khoa hc, m rng hp tc quc t.

39
TI LIU THAM KHO

1. TP CH TH TRNG GI C
S 3 - 1996
S 5 - 1997
S 2 - 1999
S 5 - 1999
S 7 -1999
2. TP CH PHT TRIN KINH T
S 77 NM 97
3. TP CH TH TRNG, TI CHNH, TIN T
THNG 4- 1998
THNG 8 - 1998
4. TP CH TI CHNH THNG 9 - 1999
5. THI BO KINH T S 87 - 1999
6. KINH T KINH T HC SAMULSON
40
MC LC
LI NI U ............................................................................................................... 1
CHNG I: LM PHT V NHNG VN CHUNG.................................. 2
I. CC L THUYT V LM PHT........................................................................................................... 2
II. CC LOI LM PHT.................................................................................................................................. 4
CHNG II: LM PHT VIT NAM -
THC TRNG V C TRNG................................................... 8
I. LM PHT VIT NAM NHNG NM 1981- 1988.............................................................................. 8
1 - Thc trng: .................................................................................................................. 8
2 - Nhng c trng ch yu ca lm pht thi k ny. ............................................. 10
II. LM PHT NC TA NHNG NM 1990-1995...............................................................................14
1 - i Mi C Ch, chnh sch. ................................................................................... 14
2 - Thc trng nm 1994-1995. ..................................................................................... 18
III. MI QUAN H GIA LM PHT V TNG TRNG KINH T...........................................21
CHNG III: KIM CH LM PHT V CHNG LM PHT
NC TA...................................................................................... 23
I. NH NC V LM PHT......................................................................................................................23
II. CC PHNG PHP CH YU CHNG LM PHT VIT NAM......................................26
CHNG IV: LM PHT V VN X L LM PHT CA MT S
NC TRN TH GII HC TP V P DNG
VO VIT NAM............................................................................... 32
I. M: ............................................................................................................................................................32
II. NHT: ............................................................................................................................................................32
KT LUN ............................................................................................................. 38