You are on page 1of 203

Ti liu hng dn cho tp hun vin

TCH CUC
PHNG PHP K LUT
i Phn m u
Mc lc
Li ni u iii
Hng dn s dng ti liu 1
Hng dn dnh cho tp hun vin 2
Chng 1: Hiu tr v hiu mnh 15
Mt s c im pht trin ca tr 17
Mt s nhu cu c bn ca tr 25
Ti sao tr h v phn ng ca ngi ln 29
Ti liu pht tay 35
Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp 39
Trng pht l g? Cc hnh thc trng pht 41
Ti sao trng pht khng hiu qu v c hi? 45
Ti sao khng hiu qu nhng ngi ln vn dng? 49
Ti liu pht tay 51
Chng 3: Quyn v bn phn ca tr em. Quy nh php lut bo v tr em 57
Bn nhm quyn c bn ca tr em. Bn phn ca tr em 59
Quy nh php lut bo v tr em 65
Ti liu pht tay 69
Chng 4: Cch thc k lut tr mang tnh tch cc 71
H qu t nhin v lgc 73
Hnh thnh, thit lp ni quy, n np k lut trong nh trng v lp hc 81
Thi gian tm lng 91
Ti liu pht tay 97
ii Phng php K lut tch cc
Chng 5: Lng nghe tch cc 117
Lng nghe tch cc v tm quan trng ca lng nghe tch cc 119
Ro cn lng nghe tch cc 123
Bn bc lng nghe tch cc gip tr khi gp kh khn 127
Lng nghe tch cc v gii quyt bt ho 131
Ti liu pht tay 135
Chng 6: Khch l: nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr 137
Cng c tch cc v tiu cc 139
Nm quy tc ca cng c tch cc vi khch l, khen ngi 145
S khc nhau gia khen thng v khch l 147
Mt s k nng khch l 149
Ti liu pht tay 159
Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin 171
S cng thng v cch thc gim cng thng 173
Tc gin v cch thc phng, kim ch tc gin 179
Ti liu pht tay 189
Ti liu tham kho 195
iii Phn m u
Loi ni du
Trong bi cnh x hi hin nay ang c nhng bin i mnh m, vic nui dy, gio dc tr em nh
v trng ngy cng tr nn thch thc hn. a s ngi ln u mong mun con em, hc sinh ca
mnh c thc k lut, gi gn n np tt, ch ng, t tin, l con ngoan tr gii.
Tuy nhin, lm th no t c iu lun l cu hi khin nhiu ph huynh, gio vin trn tr,
c bit l i vi nhng tr em thng b coi l bng bnh, hay quy ph, mc li. Trong rt nhiu
trng hp khi tr mc li, ngi ln thng dng cc hnh pht h khc nh nh p, mng chi
mong mun tr thay i, sa sai v khng phm li li na. Song kt qu thng khng c nh h
mong mun. Thay v lm theo ngi ln, nhiu tr tr nn kh bo hn, l lm v chng i; cng c
nhiu tr tr nn khp mnh hn, trm cm v thiu t tin. Hu qu l tr thng hc tp km, pht trin
khng ton din v th cht, tinh thn v mi quan h vi ngi ln ngy cng tr nn ti t hn.
Mc d nhiu ngi bit vic trng pht, nh p, mng chi khng lm tr tt hn, nhng h khng
bit nn lm cch no khc. Phng php k lut tch cc c th l mt gii php tt m chng ti
mun gii thiu vi cc bc ph huynh, cc thy c gio.
Trong khun kh d n Phng chng trng pht thn th v tinh thn tr em do T chc Plan ti Vit
Nam thc hin ti 8 tnh, thnh: H Ni, Bc Giang, Ph Th, Thi Nguyn, Qung Bnh, Qung Tr, Qung
Ngi v Tha Thin Hu t nm 2006 n nay, chng ti tin hnh bin tp, th nghim v tp hun
v Phng php k lut tch cc. Ni dung tp hun v ti liu th nghim nhn c cc phn hi
tch cc v nh gi rt cao t cc gio vin, ph huynh, cn b qun l nh nc v cc chuyn gia v
tm l, gio dc, quyn tr em. Da trn cc nh gi v phn hi , chng ti tip tc hon thin b
ti liu v Phng php k lut tch cc.
B ti liu ny s gip cc bc ph huynh, gio vin hiu r hn v tr em, tm l la tui, tc dng tiu
cc ca vic trng pht tr em v trang b cho h nhng kin thc, k nng nhm gio dc, k lut tr
em mt cch tch cc v hiu qu. B ti liu ny gip h hc cch kim ch s tc gin, cng thng ca
mnh khi thy tr bng bnh, lm sai li. H c th hc c cch a ra nhng li khuyn hay, nhng
ni quy tt tr d lm theo. H c th hc c cch lng nghe mt cch tch cc hiu tr hn,
hiu bn thn hn. H c th s hc c cch ng vin, khch l khi tr lm vic tt. V h s hc c
cch lm th no con em, hc sinh mnh tr nn ngoan ngon, hc gii m khng phi dng ti cc
hnh pht.
B ti liu ny c bin son thnh cc cun sch khc nhau. Trong tay cc bn l cun hng dn
dnh cho nhng tp hun vin, nhng ngi s tin hnh cc lp tp hun cho cc bc ph huynh, gio
vin v nhng ngi chm sc tr. Ngoi ra, ti liu s c bin tp v xut bn di dng thng tin
trc tip dnh ring cho ph huynh v thng tin hng dn dnh cho gio vin.
Chng ti xin chn thnh cm n Tin s L Vn Ho, Vin tm l hc, ngi rt tm huyt cho vic
bin son v l tc gi chnh ca cun ti liu ny.
Chng ti xin chn thnh cm n Tin s Ngc Khanh, Tin s Nguyn Th Lan, Tin s Nguyn Th Bch
Hng, C nhn Phng Th Qunh Hoa ng gp xy dng tng cho vic bin son ti liu ny.
iv Phng php K lut tch cc
Chng ti xin cm n cc chuyn gia trong v ngoi nc v tm l, gio dc, quyn tr em, ban gim
hiu cc trng tin hnh th nghim tp hun, cc bc ph huynh, gio vin v cn b phn hi,
ng gp tch cc cho ni dung ti liu ny.
Chng ti xin cm n cc cn b ca T chc Plan l Anne Marie Davies, Peter Van Dommelen, Shikha
Ghildyal, Nguyn Th An, Lng Quang Hng, Th Thanh Huyn v Phm Hng Hnh dnh thi
gian gp , bin tp v hon chnh b ti liu ny.
Chng ti xin cm n vn phng Plan Phn Lan h tr ti chnh cho vic bin son v th nghim
cun ti liu ny. Chng ti xin cm n vn phng Plan B h tr ti chnh cho vic xut bn b ti
liu ny.
Chng ti rt mong nhn c nhiu kin ng gp hon thin hn na cun ti liu ny trong
nhng ln ti bn sau.
Thay mt T chc Plan ti Vit Nam
Mark Taylor Pierce
Gim c
1 Phn m u
Bung dn s dng ti liu
Cun ti liu ny dnh cho cc tp hun vin, nhng ngi s tin hnh tp
hun cho gio vin v ph huynh v phng php k lut tch cc.
Cun ti liu ny nhm 2 mc tiu chnh:
1. Gii thiu mt s kin thc v k nng c bn ca phng php k lut tch cc tp hun vin
tin hnh tp hun cho ngi ln, v d nh cha m, gio vin, nhng ngi lm vic vi tr em ni
chung (Kin thc xut).
2. Cung cp c hi hc vin tm hiu, trao i cc khi nim, kin thc v thc hnh k nng c bn
ni trn theo phng php tng tc, c s tham gia tp hun vin tin hnh tp hun mt cch
hiu qu v cung cp mt kho tp hun ch ng, tch cc cho ngi ln, ch yu l cha m v gio
vin (Hot ng).
V vy tp hun vin nn l ngi c kinh nghim, k nng lm vic vi tr v c k nng, kinh nghim
tp hun theo phng php c s tham gia.
Ni dung cun sch c chia lm 8 phn: 1 phn hng dn cho tp hun vin v 7 chng c gn
kt vi nhau theo mt trnh t nht nh nhng cng tng i c lp vi nhau. Mi chng bao gm
mt s mc cha ng cc kin thc c bn v cc hot ng hnh thnh k nng tp hun vin gii
thiu, t chc hot ng cho hc vin. Trong mi chng c phn Kin thc xut dnh cho tp hun
vin mang tnh cht nh hng, gi , tham kho. y l phn tp hun vin nn c trc khi tin
hnh tp hun. mi chng cn c cc Ti liu pht tay dng h tr cho
cc hot ng tp hun.
Cc hot ng hay k thut tp hun nn bao gm:
Khi ng vi cc tr chi mang tnh cht gio dc
Suy ngh nhanh, ng no, tng tng, suy ngm
Tho lun, lm vic nhm nh v nhm ln
Phn tch cc trng hp qua v d c th
Tp hun vin c th linh hot v mt thi gian i vi
mi chng v mi mc v nhu cu v trnh , k nng
ca mi nhm tham gia tp hun c th khc nhau. Tuy
nhin, nn c gng thc hin c tt c cc phn,
cc mc l tt nht.
2 Phng php K lut tch cc
Bung dn dnh cho
tp hun vin
lnuong n r nun
Lp tp hun thnh cng thng c bu khng kh hc tp tch cc m c tp hun vin v hc vin u
cm thy thch th v hiu qu. V th, chng ti xut s dng phng php tp hun c s tham gia
to mi trng tp hun mang tnh khch l, hp tc, cng nhau lm vic, chia s.
Tp hun vin nn c gng khuyn khch hc vin chia s, khai thc cc kin thc v kinh nghim dy
d, gio dc tr ca h da vo xy dng, pht trin nhng k nng mi, cn thit. Phng php
ny cho php tp hun vin lun lng nghe, ci m, khch l, h tr hc vin tham gia, tho lun v to
cho h cc c hi thc hnh, tm ti th nghim. Mi mc hot ng u c phn Kin thc xut. y
l phn kin thc, kt lun mang tnh cht xut m mi tp hun vin - thng qua cc hot ng nh
tho lun, lm vic nhm... nn c gng t c. Tuy nhin, xut cng c ngha l tp hun vin
c th ng gp, b sung t kin thc, kinh nghim c nhn hay a phng mnh lm cho ni dung
tp hun phong ph hn v gn vi tnh hnh a phng mnh hn.
Phng php tp hun nh trn rt ph hp vi ch rn luyn n np k lut mt cch tch cc, thay
th cho cch thc k lut tiu cc, c hi cho s pht trin ca tr v mi quan h cha m vi con hoc
thy vi tr. t c mc tiu tp hun, bn nn tng cng cc hot ng nh suy ngh nhanh,
ng no, tng tng, tho lun, phn tch trng hp c th... v thc hnh hn l thuyt trnh hay
giao cho hc vin c ti liu.
Suy ngh nhanh, ng no l mt k thut nhm kch thch c sng to ca hc vin, nhm gip
h a ra nhiu tng, gii php cho mt vn no . Trong cc bi hc c nhiu tnh hung
tr c hnh vi h, bn c th hi c lp: Cc bc ph huynh hay gio vin c th lm g? Lm nh
th no?. Sau , bn mi tt c hc vin cng suy ngh nhanh v a ra kin. Bn lit k tt c
kin ln bng hoc yu cu hc vin vit kin ca mnh ln th mu, ri cng hc vin xem xt,
la chn. K thut ny c th gy ho hng v khch l hc vin tham gia hot ng v n tp trung
vo s lng tng trc chn c cc gii php c cht lng sau, khng ph phn hc
vin t do nu tng, ghi nhn c cc kin khc thng v kt hp a ra mt gii php hon
thin hn.
Hnh dung, hi tng cng l mt k thut hay c s dng trong cc kha tp hun v phng
php k lut tch cc. V d, khi ngh hc vin ngi thoi mi ri hnh dung ang quay tr li
tui th ca mnh, tp hun vin hi: Hi b khi bn mc li, ngi ln lm g?. C th vit cu
hi ny ln bng cho tt c cng thy. Ghi cc cu tr li ca h ln bng ri hi tip . Lc bn cm
thy th no?. V ai cng tng c nhng tri nghim vui, bun lc cn nh nn h d dng nhn
ra cch i x ph hp v khng ph hp ca ngi ln i vi tr v cm xc ca tr khi b i x
nh vy.
Tho lun nhm l mt phng php thng xuyn c s dng khi tp hun k nng. Tuy
nhin khi t chc lm vic, tho lun theo nhm cng c mt s kh khn ny sinh m tp hun vin
phi lu khc phc hoc gim thiu. Th nht, nhng hc vin quen nhau hay cng lm vic c xu
hng ngi gn nhau, tham gia cng mt nhm. Khi lm vic nhm h d dng lc , c khi chuyn
qua ni chuyn ring (nht l khi lu ngy mi gp nhau). Gii php nn p dng l chia nhm ngu
nhin tch h ra v to c hi cho h lm vic vi cc hc vin mi. V d, nu mun chia hc vin
3 Phn m u
thnh 5 nhm, cch thng lm l m th t 1, 2, 3, 4, 5, ri nhng ngi c cng s s vo lm
vic vi nhau trong mt nhm. Cng c th lng ghp vo hot ng khi ng nh tr chi chia
nhm phn di. Th hai, trong khi c mt vi hc vin qu tch cc, chi phi c nhm th mt s
hc vin khc li t ra trm hn, t tham gia vo tho lun. Tp hun vin nn tm cch mi ngi
c c hi tham gia ng u hn. V d, khi mi i din ln trnh by kt qu lm vic nhm bn c
th ni ln ny dnh cho nhng ai cha c c hi v khch l, ng vin nhng ngi t tham gia
hn. Cng c khi tp hun vin ni mi mi ngi a ra mt tng to c hi bnh ng cho
tt c mi ngi cng tham gia tho lun.
Phn tch cc v d c th l phng php dng tri nghim ca bn thn tp hun vin hoc
hc vin trao i, minh ha cho bi hc. Tp hun vin c th ng gp, b sung thm cc trng
hp a phng lm phong ph bi hc v lm cho hc vin quan tm v cm thy gn gi vi
mnh. Tuy nhin, bo v li ch v s an ton ca tr, ca gia nh v nh trng m tr ang theo
hc, tp hun vin cn ht sc ch n vn khuyt danh, khng c a tn tht ca nhn vt.
l nhng trng hp xy ra trong thc t nhng bn c th thay tn ngi, a im hay a
danh... vi nguyn tc l khng cung cp cc thng tin c th gy hi cho tr.
Trong sut qu trnh tp hun, tp hun vin lun sn sng gip hc vin tr li cc cu hi ca h bt
c lc no. Khi hc vin lm vic theo nhm nh, tp hun vin nn i quanh phng tp hun quan
st h giao tip, trao i, lm vic. i khi bn c th dng li mt nhm no gp kin, gi m,
khch l h thc hin hot ng.
Hc vin ch tch cc tham gia cc hot ng tp hun nu h cm thy thoi mi, c tn trng, c
lng nghe... Hy c gng to mt mi trng an ton, thn thin trong lp tp hun hc vin chia s
nhng tri nghim kh khn ca h, v d nh thi nh hay b cha m trng pht hoc hin nay h ang
s dng cch thc tng t vi con em hay hc sinh ca mnh. Bn nn thn trng sao cho h khng
cm thy bt tin, kh chu hay thm ch xu h, mt mt vi hng xm hay ng nghip. Mc ch ca
cuc tp hun khng phi l phn xt hoc kt ti mt ai m l tm ra nhng phng php thay th
mt cch hiu qu hn. Trong c kho tp hun, bn hy c gng l mt tm gng vi thi khng
phn xt. iu ny c ngha l tp hun vin khng nn bnh lun v o c ca hc vin hay rn dy
h phi th ny hay th kia. V d, nu hc vin ni rng phi roi vt mi nn ngi th bn c th phn
hi li c nhiu cch thc dy con tr nn ngi. Liu c cch no khc m khng cn dng roi vt?.
Khng nn phn bc, phn xt nh: Anh ni vy l sai ri, c nhiu cch khng cn roi u.
4 Phng php K lut tch cc
cna nnm
C nhiu hot ng tho lun nhm trong qu trnh tp hun. Tp hun vin cn ch ng chun b
cc cch chia nhm khc nhau. Cc tiu ch chia nhm c th linh hot cho ph hp vi yu cu bi tp.
Di y l v d mt vi cch chia nhm:
Tp hun vin ngh cc hc vin sp xp nhanh thnh cc hng, nhm vi tiu ch do mnh hng
dn. V d: Nhng ngi tc ngn ng thnh mt hng, nhng ngi tc ngang vai ng thnh mt
hng, nhng ngi tc di qu eo ng thnh mt hng; Nhng ngi c con gi xp vo mt hng,
nhng ngi c con trai xp vo mt hng v nhng ngi c c con trai v con gi th xp vo mt
hng; Nhng ngi c con di 5 tui ng vo hng th nht, nhng ngi c con t 6 - 12 tui ng
vo hng th 2 v nhng ngi c con t 12-18 tui ng vo hng th 3.
Nu cc hng khng u th ngh mi ngi linh hot sao cho cc hng tng i u v s lng
(v d: Nhiu hc vin c 2 con thuc 2 nhm tui nn h tham gia nhm no cng c; c ngi
th con cn nh nhng cng sn sng vo nhm tr tui ln hn). Sau , ngh hc vin ngi theo
nhm. V d, nhm 1 ngi pha bn phi, nhm 2 ngi bn tri cn nhm 3 ngi pha i din bng,
Ch cn thay i cc nhm lm vic thng xuyn trnh s nhm chn hoc khng tp trung ca
cc hc vin.
1no gan
Tp hun vin nn khuyn khch hc vin t duy sng to, trao i, tho lun vi nhau, khuyn khch
h a ra cc trng hp, v d c th. V th khun kh thi gian xut cho mi hot ng (v d 20
pht, 45 pht) ch mang tnh cht tng i. Tp hun vin cn linh hot nhng nn ch n tng thi
gian v ton b ni dung tp hun. iu ny th hin s tn trng hc vin, nhng ngi d rt bn rn
gia nh v nh trng, dnh thi gian tham gia cuc tp hun ny. Ngoi ra, kin thc v kinh
nghim ca nhm hc vin mi vng, a phng khc nhau cng c th khc nhau cho php chng
ta linh hot v mt thi gian.
Cc ni dung ca cun ti liu ny c xp sp theo mt trnh t nht nh, bi hay mc sau c gn kt
vi bi hay mc trc. Hiu qu nht l nn tp hun 4 ngy lin tc. Nhng nu khng th, bn cng
c th thc hin thnh cc bui tch ri, v d nh thng qua cc bui sinh hot cu lc b gia nh
ti a phng, mi bui mt bi c lp. Khi bt u bi mi nn dnh thi gian cng hc vin n
li nhng kin thc v k nng ch yu hc trong bi c. Trc khi kt thc kho hc bn cng nn
dnh khong 30 - 45 pht hc vin c th nh gi nhanh kho hc (tham kho mu Phiu nh
gi phn sau) v chia s nhng suy ngm ca h v kho hc. Cc thng tin ny khng ch gip cho
tp hun vin nng cao tay ngh m cn rt hu ch cho vic t chc cc hot ng sau tp hun.
cnun b(
Tp hun vin cn c k cc ni dung trong ti liu ny trc khi tp hun hiu r kin thc v cch
thc tin hnh tp hun.
Nhng tp hun vin c nhiu kinh nghim nn s dng cc v d t tri nghim ring ca mnh
minh ha cho cc kin thc cn gii thiu. Trc mi bui tp hun bn cn chun b, ph t sn cc Ti
liu pht tay. Nu ni no khng th ph t th dng giy A0 hay mt sau nhng t lch tng vit
5 Phn m u
sn ri treo ln cho c lp cng c. Ni no c iu kin, c th chun b sn mt s phn Kin thc
xut trn cc t giy trong hoc trn PowerPoint.
Cc vt dng cn thit bao gm:
Bng trng hay bng en
Bt vit bng hay phn trng
Giy Ao, A4, bt d
Bng dnh giy
Cn lu , cc bi trong ti liu ny u s dng phng php c s tham gia ca hc vin. Do , mi
hc vin nn c mt gh ngi ring, d di chuyn v thay i v tr. Bn c th n sm trc gi hc
t pht k gh theo hnh trn hoc hnh ch U. u im ca cch sp xp ny l c mt khng gian
rng hc vin tng tc, thc hin cc hot ng mt cch d dng. Bn vn cn mt s bn cc
nhm vit, v... trc khi chia s, trnh by.
Su dung noar Jng kn Jng v cc rro
cno mang r|nn go duc
Hot ng khi ng hay
tr chi l mt cch thc to
khng kh vui v, kch thch s
quan tm ca hc vin trc
v trong khi tp hun. Ngoi ra,
hot ng khi ng cn gip
gt b nhng ro cn giao tip
gia cc hc vin, nng cao s
tin tng, gn b khi cng hp
tc lm vic theo nhm, chia s
tng, kinh nghim nui dy,
gio dc tr.
Thng thng th mi bui tp
hun cn 2 ln khi ng hoc
tr chi. Mt ln vo u gi
bui sng hoc bui chiu v mt ln vo lc kt thc gii lao gia bui. Khi cn c thm tr chi (c
bit l nhng phn din ra vo bui chiu hay lc hc vin t ra mt mi, km tp trung) tp hun vin
c th:
S dng thm cc tr chi ca ring mnh.
ngh hc vin ng gp mt hot ng no .
Kinh nghim cho thy cc hot ng khi ng hay tr chi thng hiu qu hn nu c ngha v mt
gio dc, khuyn khch s hp tc hn l cnh tranh kiu thng - thua, v c mi lin h vi ni dung
hay hot ng tp hun s din ra sau . Bn nn chun b mt s hot ng khi ng, tr chi trc
khi tp hun.
6 Phng php K lut tch cc
V Ju kna r nun
Lm quen
Mc tiu
Tp hun vin v hc vin lm quen vi nhau, cc hc vin
lm quen vi nhau bc u to bu khng kh thn thin.
i tng
Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic
vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
T gii thiu hoc lm theo nhm nh
Nguyn liu Giy A4, bt vit
Cch tin hnh
Bc 1
(1 pht)
Sau khi cho hi, in th tn (nu c v nu cn), tp hun vin c th gii thiu
vi li v bn thn mnh (tn, cng vic, kinh nghim...).
Bc 2
(8 pht)
ngh tng ngi gii thiu ngn gn ging nh tp hun vin va lm. Tp
hun vin c th chn nhiu cch lm quen khc tu thuc vo kinh nghim tp
hun, vo thi gian v mi quan h ca cc hc vin. Bn c th gii thiu vi iu
v bn thn mnh (tn, tui, cng vic, a ch,) ri ngh mi ngi lm tng
t. Nu c nhiu thi gian hn v hc vin cha quen nhau bn c th chia nhanh
lp thnh cc nhm 3-5 ngi ri ngh h lm quen, tm hiu v nhau trong 5-7
pht. Sau ln lt tng ngi gii thiu vi c lp v nhng ngi bn mi quen
m h va tm hiu. Lu nn ngn gn.
Kt lun
(1 pht)
Hy cm n mi ngi ci m, thn thin vi nhau v vi bn. Tp hun vin c
th ni rng mi ngi s cn nhiu dp tr chuyn, tm hiu k hn v nhau trong
sut thi gian cng nhau lm vic trong kho hc.
Mc tiu kho tp hun
7 Phn m u
Gii thiu mc tiu v chng trnh tp hun
Mc tiu
nh hng s ch ca hc vin vo ch chnh ca kho
tp hun. Gii thiu tm tt chng trnh tp hun.
i tng
Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic
vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
Trnh by v pht ti liu
Nguyn liu Giy A4, bt vit
Cch tin hnh
Bc 1
(3 pht)
Gii thiu mc tiu kho hc: Bn c th dng my chiu hoc vit 2 mc tiu
(tham kho trang sau) ca kho tp hun ln giy kh to ri treo ln. Mt cch
khc i hi nhiu thi gian hn l ngh hc vin cho bit mong i ca h
v kho tp hun (h mong mun nhn c iu g t kha tp hun, h c
bn khon, lo lng g khi n tham d kho tp hun vi t cch l cha m hoc
gio vin).
Bc 2
(5 pht)
Gii thiu chng trnh lm vic: Nu c th, hy pht cho mi hc vin mt bn
gii thiu v chng trnh tp hun tham kho mu Chng trnh tp hun
trang sau. mi ngi c nhanh chng 2-3 pht ri hi xem h c cu hi g
khng. Tp hun vin c th im qua mt s tn bi, mc cha ng kin thc,
k nng ch yu s tin hnh trong kho tp hun. Nn ngn gn v bn s i tng
phn mt cch chi tit trong qu trnh tp hun.
Kt lun
(2 pht)
Nhn mnh mc tiu ca lp tp hun (h n y lm g) v chng trnh tp
hun (ni dung chnh ca cc bi, trnh t tin hnh) nh th no.
Mc tiu kho tp hun
8 Phng php K lut tch cc
Xy dng ni qui lp hc
Mc tiu
Dn dt hc vin cng thit lp ni quy ca lp tp hun v
gii thiu tm quan trng ca vic xy dng ni quy c s
tham gia.
i tng
Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic
vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
Suy ngh nhanh v tho lun nhm ln
Nguyn liu Giy A0, bt d
Cch tin hnh
Bc 1
(2 pht)
Dn t giy A0 ln bng ri hi hc vin xem h mun c nhng ni quy c bn
no trong lp tp hun ny. Bn c th cho h 1 pht suy ngh nhanh ri mi h
ngi ti ch nu kin.
Bc 2
(5 pht)
y l ln lm mu v k nng xy dng ni quy c s tham gia. Mi im trong ni
quy u do hc vin xut, c tp hun vin hng dn c lp trao i, tho
lun nhanh v khi tt c hay a s ng s c ghi ln giy. Nu cn, bn c th
gi hoc chia s ni quy ca lp tp hun trc m bn lm. Lu rng d
l tng ca hc vin hay ca bn th iu quan trng l cc hc vin phi c
trao i v nht tr theo a s trc khi thng qua v vit ra giy.
Bc 3
(2 pht)
Sau bn dn ln tng ri hi Ai tham gia a ra quyt nh ny?, Ai a ra
ni quy ny?. Khi hc vin tr li xong (thng l c lp hay tt c) bn lu hc
vin v cc ni quy c a ra.
Kt lun
(1 pht)
Khi c tham gia qu trnh ra quyt nh ngi ta c xu hng thc hin cc
quyt nh cao hn so vi khi b p t, khng c tham gia. Tr em cng vy.
Vn ny s c cp c th trong chng 4, phn Kin thc xut 2.
Mc tiu kho tp hun
9 Phn m u
Mt s ni quy tham kho
1. Gii thiu mt s kin thc v k nng c bn ca phng php k lut tch cc
nhm thay th cc hnh thc trng pht, k lut tr tiu cc.
2. Cung cp c hi cha m, thy c trao i kin thc, kinh nghim v thc hnh
cc k nng c bn ni trn theo phng php tch cc, c s tham gia.
Bt u v kt thc ng gi (ngi n mun s phi ht, ma hay k chuyn...) 1.
Tham gia tch cc 2.
Lng nghe, khng ni chuyn ring 3.
Tt c cc kin u ng lng nghe, tham kho 4.
Ngn gn. Khng trnh by di dng 5.
Khng ht thuc l trong phng 6.
in thoi di ng ch rung 7.
Mc tiu kho tp hun
10 Phng php K lut tch cc
Cn r
i vi tt c cc nhm hc vin, c bit
l ph huynh, vic n tp nhng kin
thc v k nng hc c bi trc
theo mt cch thc an ton v thn
thin l rt c ch. N c th gip hc vin
cng c bi hc v gip hng dn vin
c phn hi nhanh, thng xuyn t hc
vin, khuyn khch s tng tc, chia s
trong lp hc. n tp bi c ri kt ni
vi bi mi l cch gip hc vin thy s
gn kt ca cc kin thc, k nng v v
th h d nh v nh lu hn.
C nhiu cch thc n tp, v d: Yu
cu hc vin ng thnh vng trn v
sau khi khi ng xong, ngh mt s
hc vin cho lp bit iu g lm h nh
nht hoc thch nht t bi trc v ti
sao. Nu bi trc bn c giao bi tp
v nh ( ngh mi ngi th p dng
mt k nng no vi con hay hc sinh
ca mnh) th y l lc thch hp
mt s ngi chia s kt qu v nhng
suy ngm ca h. Lng nghe v khch
l nhng kt qu tch cc ban u ca
h hoc cng suy ngm xem iu g cn
tr h p dng k nng mi hc cng
chnh l cch to ng c thay i hc
vin. Bn cng c th tham kho mt s
cch Trc nghim v bi tp cng c trong
chng 4.
11 Phn m u
lnu Jnn g (mu rnam knao)
Phn I
1. Phn no trong chng trnh anh/ch thy c ch nhiu nht?

Yu t no to nn iu ?

2. Phn no trong chng trnh anh/ch thy c ch t nht?

Ti sao?

3. iu g lm anh/ch thch nht trong kho hc ny?

4. Anh/ch vui lng xp hng cc phn di y:

HNG MC NH GI Yu km Kh Tt Xut sc
Ton b chng trnh
Ni dung
Phng php/Qu trnh thc hin
Cht lng tng tc, giao tip gia
ging vin v hc vin
5. Anh/ch c nhn xt, ng gp g nng cao cht lng kho tp hun ny?

12 Phng php K lut tch cc


Phn II
1. i vi c nhn anh/ch, vic nm c kin thc v k nng k lut tch cc i vi tr quan trng
ti mc no? (khoanh trn vo mt ch s thch hp)
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hon ton Rt
khng quan trng quan trng
2. Nu c ngh hng dn li phng php k lut tch cc ny cho ng nghip v ph huynh
trng ca mnh th c nhn anh/ch t tin ti mc no?
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hon ton Rt
khng t tin t tin
3. Nu c ngh chia s hng dn li phng php k lut tch cc ny cho ng nghip v ph
huynh trng ca mnh th c nhn anh/ch sn sng ti mc no?
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hon ton Rt
khng sn sng sn sng
Xin chn thnh cm n!
13 Phn m u
cnuong rrlnn r nun (mu rnam knao)
a im A, ngy X thng Y nm Z
Thi gian Ni dung
Ngy 1
7:30 - 8:00 M u
Chng 1: HIU TR V HIU MNH
8:00 9:15 Mt s c im pht trin ca tr
9:15 10:00 Mt s nhu cu c bn ca tr
10:00 10:15 Gii lao
10:15 11:00 Ti sao tr h v phn ng ca ngi ln
11:00 1:30 Ngh tra
1:30 1:45 Khi ng
Chng 2: MT S CCH K LUT KHNG PH HP
1:45 2:45 Trng pht, cc hnh thc trng pht
2:45 3:30 Ti sao trng pht khng hiu qu v c hi?
3:30 3:45 Gii lao
3: 45 5:00 Ti sao khng hiu qu nhng ngi ln vn dng?
Ngy 2
Chng 3: QUYN V BN PHN CA TR EM. NHNG QUY NH PHP
LUT BO V TR EM
7:30 9:15 Bn nhm quyn c bn ca tr em. Bn phn ca tr em
9:15 9:30 Gii lao
9:30 11:00 Nhng quy nh php lut bo v tr em
11:00 1:30 Ngh tra
Chng 4: CCH K LUT TR MANG TNH TCH CC
1:30 2:45 H qu t nhin v lgic
2:45 3:45 Hnh thnh, thit lp hi quy, n np k lut trong nh trng v lp hc
3:55 4:00 Gii lao
4:00 5:00 Thi gian tm lng
14 Phng php K lut tch cc
Ngy 3
Chng 5: LNG NGHE TCH CC
7:30 8:15 Lng nghe tch cc v tm quan trng ca lng nghe tch cc?
8:15 9:15 Ro cn lng nghe tch cc
9:15 9:30 Gii lao
9:30 10:15 4 bc lng nghe tch cc gip tr khi gp kh khn
10:15 11:00 Lng nghe tch cc v gii quyt bt ho
11:00 - 1:30 Ngh tra
Chng 6: KHCH L
1:30 3:00 Cng c tch cc v tiu cc. 5 quy tc cng c hnh vi tch cc
3:00 3:15 Gii lao
3:15 4:00 S khc nhau gia khen thng v khch l
4:00 5: 00 Thc hnh mt s k nng khch l
Ngy 4
Chng 7: CH NG CNG THNG V TC GIN
7:30 8:45 S cng thng v cch thc gim cng thng
8:45 9:00 Gii lao
9:00 10:30 Tc gin, cch thc phng, kim ch tc gin
10:30 11:00 nh gi, chia s. Kt thc kho hc
15 Chng 1: Hiu tr v hiu mnh
Chng 1
Mc tiu: Gip hc vin hiu
1. Mt s c im pht trin c bn ca tr t 0 n di
18 tui, c bit l nhng c im lin quan n cch
thc gio dc tr ca ngi ln.
2. Mt s nhu cu tm l x hi c bn ca tr v thi ,
hnh vi ca ngi ln gip p ng cc nhu cu .
3. Nguyn nhn tr h hay c hnh vi tiu cc v cch ng
x ca ngi ln trong cc trng hp .
H|ts |tt
s \|ts m|s\
16 Phng php K lut tch cc
17 Chng 1: Hiu tr v hiu mnh
Tr em l ngi di 16 tui (theo quy nh ca php lut
Vit Nam) hoc di 18 tui (theo Cng c quc t v
quyn tr em).
Pht trin l qu trnh thay i trong tr dn dn lm
ch cc k nng vn ng, t duy, cm xc v x hi trong
mi trng sng theo mc phc tp tng dn.
Quan im v pht trin ca tr hin nay c s thay
i. Trc nhng nm 1970, nhiu ngi cho rng tr em
ngy th, pht trin mt cch b ng nh t giy trng,
ngi ln v g c ny, tr em ph thuc vo s bo v, chm sc ca ngi ln. Quan nim ny
trong my chc nm gn y thay i hon ton, tr em mang tnh tch cc v c tim nng ng
gp cho x hi. Qu trnh pht trin ca tr chu nh hng ca nhng ngi thn xung quanh
nhng tr cng nh hng ti h (nh hng 2 chiu).
Cc kha cnh pht trin ca tr
Tr em rt khc vi ngi ln. Cc em vn cn ang trong giai on thay i, pht trin v cha th hon
thin nh ngi ln. Qu trnh pht trin ca tr thng c xem xt theo 4 kha cnh sau:
1EL CE1
CAM UC
NEN 1EUC
El
Hnh 1. Cc kha cnh pht trin ca tr
Mt s dc dlem
pht trlen cu tr
Kin thc
xut
1
18 Phng php K lut tch cc
Th cht
L s pht trin v sc khe, pht trin v b no, pht trin v vn ng. Tr ln dn, c nhng thay
i ca c th trong sut thi gian pht trin. S pht trin gii tnh v mt th cht ca tr cng bao
gm c vic thay i hoc mn. Chnh s thay i hoc mn ny nh hng rt ln n cm xc tr
v thnh nin.
Nhn thc
Lin quan n nhng g tr hiu bit v qu trnh suy ngh, ghi nh, gii quyt vn , nh gi v
ph phn.
Cm xc, tnh cm
Bao gm vic to lp cc mi quan h gn b v
s t tin ca tr. Khi ln dn, tr bit cch kim
ch, kim sot cm xc ca mnh. Tr hc iu
ny thng qua tng tc vi ngi khc nhn
ra cc hnh vi cm xc no l thch hp v khng
thch hp trong cc tnh hung khc nhau trong
nn vn ho ca mnh. S pht trin cm xc, tnh
cm l nn tng cho s pht trin v mt nhn thc
v x hi bi v hu ht thng tin tr thu nhn
v nhp tm u xut pht t nhng ngi
gn gi, gn b, nhng ngi ng vai tr nh
tm gng cho tr noi theo trong nhng nm
u. S giao tip, tng tc gia tr v nhng
ngi c gn b tnh cm vi tr cung cp cho
tr nhng yu t v mu hnh pht trin v
mt nhn thc v x hi. Tr s thch hot ng v
hot ng hiu qu nu thy vui thch.
X hi
Pht trin v mt x hi gip tr bit th no l
ng, sai trong quan h x hi v vi chnh bn
thn mnh. Khi tr ln dn, s hiu bit ny tng ln
nhng cc hiu bit, ng x ph thuc rt nhiu vo gia nh, nh trng, x hi v cc tm gng
m tr noi theo. Pht trin v mt x hi bao gm giao tip, xy dng cc mi quan h, cc thi , k
nng x hi, ho nhp vo mi trng x hi vi cc chun mc, gii hn, quy tc ng x.
V vn ang quan tm l cc phng php k lut tch cc trong gio dc tr, chng ta s lu tm
nhiu hn ti mt cm xc v hnh vi ng x x hi trong mi quan h gia cha m v con ci, gia gio
vin v hc sinh.
19 Chng 1: Hiu tr v hiu mnh
Mt s c im pht trin ca tr
Tr em pht trin trong mt s nm. Mi tr pht trin nh mt c nhn, c khi theo nhp v phong cch
ring ca mnh. iu ny i khi lm cho ngi ln bn khon, lo lng khng bit tr c vn g khng
hay l ang pht trin bnh thng.
Trong phn ln cc trng hp, nhng vn v hnh vi m ngi ln quan st c tr c th ch l
mt trong nhng biu hin pht trin bnh thng. Nhng thng nm tip theo cc hnh vi li tip
tc thay i. Mt vn bt thng v hnh vi thng phi ko di hn 6 thng, din ra nhiu ni mt
cch nht qun v theo mt cch thc nht nh.
Di y l mt s c im pht trin bnh thng ca tr theo cc la tui cng vi mt s gp lin
quan n cch thc k lut tch cc:
0-1 tui
Tr tin tng cha m hoc nhng ngi chm sc tr nh ng, b.
Hnh thnh s gn b an ton rt quan trng cho nhng nm sau ny.
c c cm gic an ton, tin tng, tr phi nhn c s yu thng, chm sc, tng tc
nh m b, vut ve, tr chuyn, chi a... t cha m hoc ngi chm sc. Nu khng, tr c
th tr nn lo lng, s hi, nghi ng, khng tin tng.
1-3 tui
Tr bt u c nh hng r rng, c trng tm, tr c th nhn
bit v tri nghim nhng cn gin d khi b xc phm hoc b tn
thng.
Tr c nhiu hnh vi ngi ln coi l h, nhng li l s pht trin
ht sc bnh thng tr, v d, tr mun s m khm ph mi
th trong tm tay, hoc c nhng cn bc ng, tc gin khng
kim sot c.
y l giai on tr con mun lm g cng c, mun t lm
nhiu th nh tp ni, tp i, t i v sinh, mc qun o, xc n,
giao tip v st sng khm ph th gii xung quanh
Tr coi bn cng tui l k cnh tranh hoc l ngi cung cp
nhng th tr cn.
Kh nng xem xt s vt, hin tng t quan im ca ngi khc
ca tr mi ch bt u.
Tr c kh nng thy nguyn nhn v kt qu nhng t duy tng i c th.
Vic ngi ln ni nhng cu nhm mc ch rn luyn nh t na m cho hoc sau khi n cm
con nh vi tr lc ny l rt quan trng. N gip cho tr dn c cm gic kim ch bn thn.
Nhng cn lu l cc quy tc, n np a ra cn r rng, n gin v c ch cho tr.
20 Phng php K lut tch cc
3-6 tui
Trong nhng nm u i, tr hay
ly mnh lm trung tm. Tr ch
n mong mun ca mnh m thi.
Tr thng t ra ch k v thng ni
khng cm thy mnh c quyn
hnh. Chnh v thng tri ngi ln
nn tr hay b coi l bng bnh, h.
Tr thch khm ph th gii t
nhin v x hi, thch bt chc
ngi khc, thng mun
con lm hoc c sng kin vi
cch khm ph, cch lm ring
ca mnh. V vy, tr c th gy ra
nhiu li nh lm , v, lm hng
th g .
Tr tng dn kh nng chp nhn m c v tr hon iu lm tr thch th, hi lng.
Kh nng t iu chnh ca tr tng dn.
i khi tr c tnh gy s.
Tr bt u hc nhng g l ng, ph hp v mt x hi.
Tr bt u pht trin ngn ng.
Tr c kh nng nhn thc v gii tnh ca mnh.
Vic chi ca tr l rt quan trng. Tr thng c bn o, bn tng tng, v d nh gu bng,
pkmon, vt nui trong nh,... iu ny l bnh thng v hu ch.
Vic ngi ln t chi nhng i hi v l ca tr mt cch thn trng, c cn nhc s gip tr
kim sot bn thn tt hn.
Thi im 5 tui rt nhy cm vi tr nu tr b trng pht khi mc li. Vic cha m, thy c nh
mng khi tr mc li trong la tui ny d gy tn thng cho tr.
6-12 tui
Giai on ny tr vn rt nhy cm vi vic b trng pht khi mc li. la tui ny, tr ang tp
thch nghi vi trng hc. Nu b pht khi mc li tr d thu mnh, cm thy khng an ton, c
th gim hng th, ng c hc tp hoc thm ch khng mun i hc.
Cha m, thy c cn chp nhn rng vic tr mc li l bnh thng v coi l c hi gip tr
hc tp, khng ng nht hnh vi mc li vi tnh cch, con ngi ca tr.
Cha m, thy c c th nh hng n vic hnh thnh s thin lch v mt vn ho, thi ca
tr, v d nh nh kin, ro cn v gii tnh, dn tc...
Chc nng thch nghi ca tr c cng c, v tr hnh thnh thi quen chm ch hc tp, gip
cha m mt s vic nh. K nng lm thnh tho hoc gii mt vic g l rt quan trng cho
qu trnh pht trin ca tr. Tr c th mc cm, t ti nu thy mnh khng th t c nhng
g ngi ln mong i. Do , tr cn c nng , khch l.
21 Chng 1: Hiu tr v hiu mnh
Tr bit t kim ch cm xc, t gy g.
Tr c th t mnh t chc, sp xp v thc hin
cc hot ng hc v chi.
K nng x hi ca tr bt u pht trin, quan h
bn b cng tui giai on ny rt quan trng.
Tr c th c cc bit hiu do bn t, v d bo,
c hng, tay chiu...
Tr phn bit r cuc sng chung v cuc sng
ring t, tr c b mt ring.
Tr nhn thc c nhng ngi no c quyn
lc i vi mnh, v d nh cha m, thy c.
c im nhn cch ca tr pht trin. Ni chung y
l giai on pht trin kh n nh, khc vi giai on
tip theo.
12-18 tui
Hoc mn thay i, tm trng ca tr hay thay i, v d nh nhy cm hn, d ni gin bt ng,
d nhit tnh, nhng cng d chn nn.
Tr pht trin c v mt o c v x hi. Bn cng la rt quan trng, c khi tr cn chu nh
hng ca bn b hn c ca cha m, thy c.
Tr c cm gic xo trn, c th nhm ln v vai tr v khng bit mnh s ng vai tr g khi
thnh ngi ln. Tr c th tr nn bng bnh, ni lon, chng i. Tr thch th hin c tnh,
th hin bn thn, v vy, d xy ra va chm, xung t vi ngi ln. Nhu cu c lp, t lp ca
tr c th hin r hn. Vic tr t ra thch thc tranh lun, ci li ngi ln c th coi l iu
bnh thng.
Ngi ln khng nn coi hnh vi tiu cc ca tr l
c tnh chng li cha m, thy c m nn hiu rng
vic tr c th c lp, t chu trch nhim cn rt
kh khn v tr cha trng thnh v vn c nhu
cu ph thuc, da dm v cn s hng dn ca
ngi ln. Hy ngh li tri nghim ca bn khi
la tui : Liu bn c gp kh khn tng t vi
ngi ln khng?
Tr mun c tin tng c th a ra nhng
quyt nh ng n. Lc ny nhiu em nh ng
ba ng v khng bit nn i theo hng no.
Ngi ln cn hng dn mt cch thn thin, tn
trng, gip xc nh mc tiu v hng i tr
dn to lp ch ng trong cuc sng sau ny.
22 Phng php K lut tch cc
noar Jng: Knm n su nr rrn
cua rre

Mc tiu
Hiu mt s c im pht trin c bn ca tr t 0 n di
18 tui
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 50 pht
Phng
php
Tho lun nhm nh
Nguyn liu Giy A0, bt d
Cch tin hnh
Bc 1
(3 pht)
Chia hc vin lm 3 nhm: nhm 0-6 tui (mm non), nhm 6-12 tui (tiu hc, trung
hc c s) v nhm 12-18 tui (mi ln, tui teen thanh thiu nin)
Bc 2
(20 pht)
Mi nhm tho lun v ghi ra giy A0 nhng c im pht trin ca tng nhm tui
ni trn theo 4 kha cnh (xem hnh 1). Sau mi tng nhm ln trnh by.
Bc 3
(22 pht)
Khi mi nhm trnh by xong bn c th ngh tt c hc vin b sung thm. Tp hun
vin b sung nhng im cn thiu da vo phn kin thc ly t phn Kin thc
xut 1 trn y. Bn c th b sung bng cch ni v ghi thm vo t A0 ca chnh cc
nhm hoc bn c th chiu phn Kin thc xut 1 bng cch dng giy trong hay
PowerPoint.
Kt lun
(5 pht)
Hy tm tt v nhc li mt s c im chnh ca tng nhm tui (theo nhng ch in
nghing phn Kin thc xut 1), nhn mnh nhng c im m phng php k
lut ca cha m, thy c c th gy tc ng tch cc hoc tiu cc mt cch r nt.
23 Chng 1: Hiu tr v hiu mnh
noar Jng: Knng na rr ca cna me,
rny c Ju gng nnau.
con ban rn no?

Mc tiu
Tm hiu 3 phong cch gio dc tr v xc nh xem mnh thng
s dng phong cch no
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Suy ngh nhanh, tho lun nhm
Nguyn liu
Pht bi tp Bn nui dy con theo cch no?, giy A0 v bt d
hoc bng v phn
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Pht cho mi hc vin Ti liu pht tay Bn nui dy con theo cch no?. hc vin
t c, trao i vi ngi bn cnh khong 3 pht ri quyt nh xem mnh thng
s dng phong cch gio dc tr kiu no l ch yu: (1) c on, gia trng; (2)
Nung chiu; (3) Tn trng, tch cc.
Bc 2
(5 pht)
Hi xem c bao nhiu ngi thuc mi nhm v c ai kh khn khi xc nh xem
mnh thuc nhm no. Nu c ai kh khn th hi xem ti sao ? Tp hun vin nn
dnh thi gian hc vin chia s.
Kt lun
(5 pht)
Tp hun vin nhn mnh li: Trong thc t, mi ngi u dng mt cht phong cch
ny v mt cht phong cch khc ty tng tnh hung. S dng phong cch tch cc
(khc vi 2 phong cch khng tch cc cn li) tuy khng d thc hin mi lc mi ni
nhng rt tt cho s pht trin ca tr v c hiu qu. Chng ta s tho lun k iu ny
trong cc chng sau.
24 Phng php K lut tch cc
noar Jng: Tre em knc br l
blnn rnuong, ru nnn?

Mc tiu
Tm hiu xem s khc nhau hoc khc bit ca tr c bnh thng,
t nhin hay khng.
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
Suy ngh nhanh, chia s, thuyt trnh
Nguyn liu Giy A0 v bt d hoc bng v phn
Cch tin hnh
Bc 1
(2 pht)
ngh mt hc vin bt k tm trong lp tp hun, c quan, a phng hay trn tri
t xem c ai ging ht mnh v mi mt (t ngoi hnh n nhu cu, s thch, tnh
cch...) hay khng?
Bc 2
(3 pht)
Cu tr li d dng v nhanh chng l khng. Tp hun vin hi tip xem trong gia
nh cng cha m v cng mt mi trng nui dng liu 2, 3 ngi con c ging
nhau hay cng khc nhau (v cn nng, qu trnh pht trin, tc pht trin,...).
Trong lp hc ca cc thy c gio c cc hc sinh ging nhau v s thch, tnh
cch khng?
Kt lun
(5 pht)
S khc bit tr l bnh thng, t nhin. C tr d tnh, c tr kh tnh, kh gn. C em
mnh dn, c em rt r, nht nht. C em hc bng tai tt hn, c em hc bng mt tt
hn, c em li phi qua thc hnh. C em hc kiu chy (rt nhanh), c em hc kiu i
b (t t, chm ri, chc chn), c em hc kiu nhy (mi chng thy tin b, nhng
ri cng vi thi gian cng t c mc bnh thng v pht trin cc mt nhn thc,
th cht,...).
25 Chng 1: Hiu tr v hiu mnh
Ngoi nhng nhu cu sinh l ti thiu nh nhu cu th, n, ung, ng... sng, tr em cn c cc nhu
cu tm l x hi rt cn thit cho s pht trin ca mnh. Tr c nhu cu c:
An ton Hiu, thng cm
Yu thng C gi tr
Tn trng
Cha m v thy c c th c nhng thi v hnh vi sau y p ng cc nhu cu ni trn ca tr
nh v trng:
1. Thi , hnh vi ca cha m, thy c lm cho tr cm thy c AN TON
Cha m, thy c cn khoan dung, gip tr phn bit ng sai v bit cch ln sau lm cho
ng. Ni cch khc, nn coi li lm l ngun thng tin c ch gip tr hc tp.
Trong gia nh hoc trng, ngi ln cn lm cho tr hiu r l khng ai c quyn lm tn
thng ngi khc v mi ngi u c quyn c bo v.
Mt s nhu cu co
bun cu tr
Kin thc
xut
2
26 Phng php K lut tch cc
Cha m, thy c nn thng cm v chia s trong qu trnh tho lun vi tr v cng bn lun vi
gia nh, nh trng nhm gip tr a ra cc quyt nh tt hn.
Cha m, thy c nn kin nh v cc chun mc trong c x, x l mt cch cng bng trong
mi tnh hung.
2. Thi , hnh vi ca cha m, thy c lm cho tr cm thy c YU THNG
Cha m, thy c nn to ra mi trng thn thin trong gia nh, trng hc tr c th biu
l, th hin bn thn, cm thy c yu thng bi v c l chnh bn thn mnh.
Cha m, thy c nn c c ch nh nhng, n cn, li ni du dng, thn mt, gn gi; lng nghe
tm s ca tr; tn trng kin ca tr; ng vin, gip , khch l, khoan dung, lng, v
tha; th hin s m p, quan tm, tt bng, khng nh cc phm cht tt p tr; cng bng
vi mi tr trong gia nh, lp hc, khng phn bit i x.
3. Thi , hnh vi ca cha m, thy c lm cho tr cm thy c HIU, THNG CM
Lng nghe tr.
To iu kin cho tr din t ngh v bc l cm xc.
Cho tr iu kin, c hi chp nhn v tr li cc cu hi ca tr mt cch r rng.
Ci m, linh hot.
Hiu c im tm l ca tr qua tng giai on pht trin.
4. Thi , hnh vi ca cha m, thy c lm cho tr cm thy c
TN TRNG
Lng nghe tr mt cch quan tm, chm ch.
Dnh thi gian nhn ra cc cm xc ca tr.
Cng tr thit lp ni quy trong gia nh, lp hc cho cc hot ng.
To gii hn v bnh tnh khi tr vi phm ni quy.
Lun gi cho m iu, ging ni ca mnh hi ha trong gia nh, lp
hc to bu khng kh tn trng. Tu theo tnh hung, c lc ging
ni th hin s quan tm, phn khi, khch l, c lc r rng, kin quyt,
nghim khc.
5. Thi , hnh vi ca cha m, thy c lm cho tr cm thy c GI TR
Lun tip nhn cc kin ca tr.
Lng nghe tr ni.
To c hi cho tr bc l nhng kh nng ca mnh.
Hng ng cc tng hp l ca tr.
Nu tr mc li th ch n hnh vi. Khng ng nht hnh vi tiu cc vi nhn cch, con ngi
ca tr. V d, nu tr lm v l hoa do mi chi th khng nn mng tr l hu u, chng
lm nn tr trng g c.
27 Chng 1: Hiu tr v hiu mnh
noar Jng: Quay rr la ru rno knm n
mr s nnu cu co ban cua rre

Mc tiu
Tm hiu mt s nhu cu tm l x hi c bn cn thit cho s
pht trin lnh mnh ca tr.
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 15 pht
Phng
php
Suy ngh nhanh, chia s.
Nguyn liu Giy A0 v bt d hoc bng v phn
Cch tin hnh
Bc 1
(2 pht)
ngh hc vin ngi thoi mi, hnh dung tr li tui ca mnh vi nhng k nim
vui bun, nhng thi im hnh phc hay kh khn. Hi hc vin Hi bn mun
c ngi ln ( nh v trng, ngoi x hi) i x nh th no?. C th vit cu
hi ny ln bng cho tt c hc vin cng thy.
Bc 2
(5 pht)
ngh 2 ngi ngi cnh nhau trao i, chia s nhng iu h ngh v tri qua,
nhng k nim vui bun c trong mi quan h vi ngi ln.
Bc 3
(5 pht)
Mi mt s hc vin chia s kinh nghim ca bn thn. Bn c th lit k ht ln
bng nhng mong mun tui th ca h (nh c cha m chiu chung, thy c
lng nghe...)
Kt lun
(3 pht)
Bng lit k c th gm nhiu iu nhng bn c th qui v 5 nhu cu c bn (xem Kin
thc xut 2 trn y). V d c chiu chung, mua cho ci ny ci kia... u xut pht
t yu thng.
28 Phng php K lut tch cc
noar Jng: ng nnu cu co ban
cua rre

Mc tiu
Tm hiu xem nhng thi v hnh vi no ca ngi ln gip tr
cm thy c an ton, c yu thng, c tn trng, c
hiu, thng cm v c gi tr.
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Lm vic nhm nh, chia s, thuyt trnh
Nguyn liu Giy A0 v bt d, bng v phn, bng dnh giy
Cch tin hnh
Bc 1
(3 pht)
Vit cu hi sau y ln bng hoc giy to: Thi v hnh vi c ch no ca ngi
ln (cha m, gio vin) lm cho tr cm thy c (1) An ton, (2) Yu thng, (3) Hiu,
thng cm, (4) Tn trng, (5) C gi tr. C th chia lp lm 5 nhm, mi nhm tho
lun 1 trong 5 nhu cu c bn ni trn.
Bc 2
(15 pht)
Mi nhm tho lun v lit k ra t giy A0 kin ca nhm. Sau treo ln bng
v mt ngi trnh by, chia s li cho c lp. Mi mi ngi ng gp, b sung. Tp
hun vin c th b sung cho y , da trn phn Kin thc xut 2 trn.
Kt lun
(2 pht)
Ngi ln hon ton c th p ng cc nhu cu tm l x hi c bn tr pht trin
lnh mnh. Cc thi v hnh vi ny c th thc hin ngay. C th ngh hc vin khi
v hy thc hin mt vi iu m h trnh by i vi con em hoc hc sinh ca mnh,
coi y l bi tp v nh. Bui sau s mi mt vi ngi chia s (hi h xem h lm nh th
no v iu c to ra s khc bit no khng?)
29 Chng 1: Hiu tr v hiu mnh
Ti sao phi tm hiu mc ch hnh vi tiu cc ca tr?
Khi tr ngoan th mi chuyn u n, nhng khi tr h v c vn v hnh vi th ngi ln bt u lo
lng v sau nhiu ngi dng cc bin php mnh thay i hnh vi khng mong mun.
Nhiu ngi cho rng tr h v bn thn tr c tnh hay gy g hoc c nung chiu qu mc, h v
cha m hay anh ch u h, v gia nh qu ngho hoc qu giu,... C rt nhiu l do c a ra nhng
li khng gip l gii c mc ch hnh vi tiu cc ca tr. Xt cho cng tt c cc hnh vi u c mc
ch v c l do, n khng xy ra mt cch ngu nhin. Hnh vi tiu cc hay c x khng ph hp ca
tr cng vy. Ngi ln cn xc nh c mc ch hnh vi tiu cc ca tr hiu c ti sao tr li
lm nh vy v c cch x tr thch hp, hiu qu.
iu ng lu l nhiu khi tr khng thc c nhng suy ngh, nim tin sai lch ca mnh. Nu sau
ny ngi ln c hi tr ti sao li c x nh vy, cc em thng tr li l khng bit hoc a ra mt
vi l do, nguyn c bao bin.
Mc ch hnh vi tiu cc ca tr nh, nh trng v cm
xc, phn ng ca ngi ln
Hy xem trng hp sau y:
Hng, 11 tui, trong gi hc lun ng nguy, quay bn ny, quay bn kia, c khi cn git o, cc u
bn bn cnh, thnh thong li ng ln trong khi ng l em phi ngi ti ch v tp trung vit bi
c giao.
Cu hi t ra l Hng lm th nhm mc ch g? Cc hnh vi ca Hng c th :
Thu ht s ch ca c gio, bn b, lm cho c gio bn bu vi mnh (gy s ch ).
Cho c thy mt iu trong lp, em c th lm bt c iu g em mun (th hin quyn lc,
chng t bn thn).
Cm thy b tn thng v mun g ho vi c hoc vi bn (mun tr a, tr th).
Cm thy khng th lm c bi, thy qu sc, thy ng no cng th, nn khng mun th
hoc cng c khi bi qu d, qu bun chn (thy khng thch hp, mun n trnh tht bi).
1ul suo tr hu, cu x
khng phu hop.
Cum xuc v phun ung
cu nguol ln
Kin thc
xut
3
30 Phng php K lut tch cc
Phn ln cc chuyn gia v gio dc u cho rng tt c cc hnh vi tiu cc ca tr u c th quy v
1 trong 4 mc ch va cp: Thu ht s ch ; th hin quyn lc; mun tr a; th hin s khng
thch hp.
Mc ch hnh vi tiu cc ca tr nh, trng v cm xc phn ng thng thy ca
ngi ln
Mc ch
hnh vi tiu
cc ca tr
V d
Cm xc v phn
ng ca ngi ln
Phn hi ca tr khi
ngi ln nh iu
chnh hnh vi ca tr
Thu ht s
ch
Ch ng: Lm tr
h gy ci, tr
lu c (vi ngi ln,
vi bn), n mc khc
thng, khc lc,
lm n.
Th ng: Qun, l l
vic phi lm.
Cm xc: Kh chu, tc
gin, i khi thy bun
ci v thy tr rt nghch
ngm.
Phn ng: C xu hng
nhc nh nhiu ln, d
ngt cho tr dng hnh
vi li.
Tm dng hnh vi h li.
Sau li tip tc hoc li lm
phin theo mt cch khc
thu ht s ch ca ngi
ln.
Th hin
quyn lc
Ch ng: C hnh vi
hung hng, nh nhau,
tru ngi, thch thc,
khng nghe li, khng
hp tc.
Th ng: Bng bnh,
chng i, khng c.
Cm xc: Tc gin, b
khiu khch, cm thy
quyn lc ca mnh b
thch thc.
Phn ng: Xu hng l
trng pht, phn cng
li hoc chu thua.
Nu ngi ln dng quyn lc
tr li th tr s phn ng
li mnh hn hoc chp nhn
tun phc mt cch ng
bng, ngang ngnh. Vic ny
thng leo thang thnh cuc
chin quyn lc gia ngi
ln v tr. Nu ngi ln chu
thua th tr s dng li.
Tr a
Ch ng: Lm tn
thng ai , hn lo,
bo lc, ph phch
c v cm thy b tn
thng v khng c
yu mn.
Th ng: Nhn nhn
ngi khc mt cch
hn hc, xc phm.
Cm xc: B tn thng
su sc, khng ng tr
c th lm nh vy vi
mnh.
Phn ng: Xu hng l
ngi ln p tr hoc
ging ha.
Tm cch tip tc tr a bng
cch tng thm hnh vi tiu
cc (hnh vi ph hoi, li ni
lm tn thng) hoc chn
v kh khc. Vic ny thng
leo thang v dn n vng tr
a lun qun gia ngi ln
v tr.
Th hin s
khng thch
hp
Th ng: B cuc. T
b mt vic g mt
cch d dng, khng c
gng, khng tham gia;
trn hoc b hc; tm
li thot bng ru v
ma tu.
Cm xc: Ngi ln
tuyt vng, chn nn,
chu ng.
Phn ng: Ngi ln
thng c xu hng
bung xui vi tr hoc
u hng tr. Trng
hp tr nghin ma tu
ngi ln c th a i
cai nghin.
Phn hi mt cch th ng
hoc khng c phn hi g vi
bt c bin php no ca cha
m. Khng th hin s tin b
no. Hy vng ngi ln cng
s chu thua v tr yn.
31 Chng 1: Hiu tr v hiu mnh
Thu ht s ch v th hin quyn lc l hai mc ch ph bin nht ca hnh vi tiu cc thng gp
ca tr nh v trng.
Thu ht s ch : ng sau hnh vi thu ht s ch l suy ngh sai lch ca tr: Mnh ch cm
thy quan trng khi nhn c s quan tm, ch ca cha m, thy c. n tui mi ln, tr
thng hng hnh vi ny ti bn cng tui nhiu hn. Mun c ch l nhu cu, ng c
ph bin bt c a tr no. Nu khng thu ht c s ch thng qua vic t c im
cao, thnh tch th thao, hot ng nhm lnh mnh th tr s lm bng cch tiu cc khc.
Chng hn tr c th quy ph nh, trng. i vi nhng tr ny, ngi ln thng mng,
pht hoc nnh tr khng lm th na. Nhng mc ch ca tr l thu ht s ch v nhng
g bn lm vi tr lc ny li chnh l ci tr ang tm kim. V vy, tr cng c hnh vi lm ngi
ln thy kh chu hn.
Th hin quyn lc: Tr lin tc c gng khm ph
xem mnh mnh n mc no. ng sau hnh
vi chng t mnh cng c quyn lc l suy
ngh sai lch ca tr: Mnh ch cm thy quan
trng nu l ngi iu khin v c nhng g
mnh mun. Mt s tr ch cm thy quan
trng khi chng thch thc quyn lc ca
ngi ln, vi phm ni quy, khng lm theo
li cha m, thy c. Hnh vi tru ngi,
thch thc ca tr lm ngi ln tc gin,
nht l nhng cha m, thy c coi trng s
vng li, kh chp nhn cnh tr con ci li
ngi ln. Ngi ln rt d trng pht tr
trong trng hp ny.
Tr a: Tr cho rng Mnh cm thy b tn
thng v khng c yu qu, khng c
i x tn trng, cng bng, b trng pht,
mnh phi p tr. Tr lm ngi khc
(anh ch em hay bn cng lp) v cha m,
thy c b tn thng v trc tr
cm thy b tn thng, b i x khng
cng bng. C th tr thc s b i x
khng cng bng, cng c th ch l do tr
cho rng nh vy, nn tr tm cch tr a.
Tr lm vic ny bng nhiu cch: Bng hnh
ng, bng li ni, bng s im lng, bng vic
t chi hp tc, bng ci nhn v c ch th ch y l nhng lc tr ang cm thy rt chn
nn, phin mun.
Th hin s khng thch hp: Mnh khng th p ng c mong i ca ngi ln, mnh s
b cuc v hy vng l h cho mnh yn. Hnh vi th hin s khng thch hp chnh l hnh
vi rt lui, n trnh tht bi v cm thy nhim v qu sc so vi mong mi ca cha m, thy c. V
d, tr th hin: Con khng gii c bi u!, Con bo l khng lm c u v con rt
dt mn ny. Khi , tr ang cm thy rt chn nn. Nu ngi ln ch nho: Khng kh ln
c ? Qu km! ngu th tr s cng cm thy v gi tr hn v cng tip tc th hin hnh
vi ang lm.
32 Phng php K lut tch cc
Ngi ln ng x th no?
a. Xc nh mc ch sai lch ca hnh vi tiu cc tr
C 2 im gip chng ta xc ch mc ch hnh vi ca tr:
Da vo cm gic ca ca mnh. V d, khi tr khin bn cm thy kh chu, b lm phin th c
kh nng tr mun thu ht s ch ; Khi tr lm bn thy tc gin, c th tr ang mun th hin
quyn lc; Khi tr lm bn thy tn thng su sc, c th l tr ang mun tr th; Khi tr lm
bn thy chn nn, cam chu th tr ang cm thy s khng thch hp v mun n trnh. Xem
chi tit trang trc.
Da vo phn hi ca tr khi ngi ln c gng thay i hnh vi ca tr (xem chi tit bng
trang trc)
b. Thi ng x ca ngi ln
Khi gp hnh vi ca tr (ging nh ca Hng trong v d trn y) ngi ln dng nhiu phng php
k lut khc nhau, c th tch cc, c th tiu cc. Lu rng, c 4 dng hnh vi ca tr trnh by trn
u c xu hng dn ti vic ngi ln nh, mng, pht tr v th cht hoc tinh thn. iu ny chng
ta s bn k Chng 2. Nguyn tc ch yu l trong cc tnh hung , ngi ln nn c gng bnh
tnh, hiu tr, tn trng tr v dng cc phng php k lut tch cc (Chng 4), lng nghe tch cc
(Chng 5), khch l (Chng 6), kim ch bn thn (Chng 7) gii quyt.
c. Ngi ln nn lm g nu khng trng pht?
Vi loi hnh vi nhm thu ht s ch , ngi ln nn:
Gim thiu hoc khng n hnh vi ca tr khi c th, ch ng ch n tr vo lc
khc, nhng lc ph hp v d chu hn.
Nhn nghim ngh nhng khng ni g.
Hng tr vo hnh vi c ch hn.
Nhc nh c th (tn, cng vic phi lm), cho tr la chn c gii hn (chng 4).
Dng h qu lgc (Chng 4, Kin thc xut 1).
Lp ni quy hay lch trnh m ngi ln s thng xuyn dnh thi gian cho tr (Chng 4,
Kin thc xut 2).
Vi loi hnh vi nhm th hin quyn lc, ngi ln nn:
Bnh tnh, rt khi cuc i co, xung t, khng tham chin tr ngui dn. Hy nh rng
mun ci nhau phi c t nht 2 ngi!
S dng cc bc khuyn khch tr hp tc (hiu cm xc ca tr, th hin mnh hiu cm
xc , chia s cm xc ca mnh v tnh hung , cng nhau trao i phng trnh vn
tng t trong tng lai (Chng 5).
Gip tr thy c th s dng sc mnh, quyn lc theo cch thc tch cc. Hy nh rng
tham gia i co quyn lc hoc nhng b ch lm tr mong mun c quyn lc hn.
Quyt nh xem mnh s lm g, ch khng phi bn s bt tr lm g.
33 Chng 1: Hiu tr v hiu mnh
Lp ni quy hay lch trnh m ngi ln s thng xuyn dnh thi gian cho tr (Chng 4,
Kin thc xut 2)
Vi loi hnh vi nhm tr a, ngi ln nn:
Kin nhn. Rt khi vng lun qun tr ming ln nhau. Trnh dng cc hnh thc trng
pht tr.
Duy tr tm l bnh thng trong khi ch i tr ngui dn.
Khch l s hp tc, xy dng lng tin t tr (Chng 6).
Tm s ring vi tr gii quyt kh khn.
S dng k nng khch l, cho tr thy tr c yu thng, tn trng (Chng 6).
Lp ni quy hay lch trnh m ngi ln s thng xuyn dnh thi gian cho tr (Chng 4,
Kin thc xut 2)
Vi loi hnh vi th hin s khng thch hp, n trnh tht bi, ngi ln nn:
Khng ph phn, ch bai tr.
Dnh thi gian rn luyn, ph o cho tr, c bit v hc tp.
Chia nh nhim v, bt u t vic d tr c th t thnh cng ban u.
S dng k nng khch l, tp trung vo im mnh, vn qu ca tr (Chng 6).
Khng th hin thng hi, khng u hng.
Dnh thi gian thng xuyn cho tr, gip tr.
Cc phng php (ph hp hoc khng ph hp) v k nng x l (tch cc hoc tiu cc) ca ngi ln
vi cc hnh vi h ca tr s cn c cp chi tit, c th trong cc chng tip theo.
34 Phng php K lut tch cc
noar Jng: Muc J|cn sa lcn cua nnn v
ru cuc rre

Mc tiu Tm hiu 4 mc ch sai lch ca hnh vi tiu cc tr.
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Lm vic nhm nh, tho lun, thuyt trnh
Nguyn liu
Ti liu pht tay Tm hiu mc ch sai lch trong hnh vi tiu cc
ca tr ( nh v trng). Mt cch khc l bn c th vit ln
bng hay 1/2 t giy A0.
Cch tin hnh
Bc 1
(3 pht)
Chia lp lm cc nhm nh, pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay v Tm
hiu mc ch sai lch trong hnh vi tiu cc ca tr ( nh v trng). ngh
cc nhm trao i theo cc cu hi trong Ti liu pht tay v lit k cc ra phn
trng.
Bc 2
(15 pht)
i din mi nhm chia s li kt qu tho lun ca nhm. Tp hun vin c th ghi
ln bng hay giy A0 nhng kin ca cc nhm. Cc kin v mc ch ca tr trong
trng hp ang tho lun c th qui v mt trong 4 mc ch sai lch c trnh by
trong phn Kin thc xut 3. Nu cn thi gian c th ngh hc vin suy ngh,
a ra cch thc ng x tch cc ca ngi ln trong 4 tnh hung ca Hng v Thanh.
Gi tr li ly t Kin thc xut 3
Kt lun
(2 pht)
Cc hnh vi tiu cc hay c x khng ph hp ca tr u c mc ch v khng xy ra
mt cch ngu nhin. Xc nh c mc ch hnh vi tiu cc gip bn hiu ti sao tr
li lm nh vy v c cch x tr thch hp, hiu qu. iu ng lu l tr khng thc
c nhng suy ngh, nim tin sai lch ca mnh. Tp hun vin c th hi tip cu hi 2
v 3 hc vin thy r cm xc v phn ng ca ngi ln. Chi tit cho tng trng hp,
hy xem bng trang trc.
35 Chng 1: Hiu tr v hiu mnh
Bn nui dy tr theo cch no?
Hy c 3 cch nui dy tr di y v quyt nh xem bn thng hay s dng
cch no hn?
1. Nui dy tr l mt cuc chin lin tc
Cha m, thy c, ngi ln bit ci g l tt, l xu, tr phi nghe li
C nhiu quy nh nghim ngt, thng ph phn.
Dng nhiu mnh lnh, cm on v e do.
Thng hay bt li, pht nng, nh mng.
2. Ti ch mun c yn, mun cho c vic thi
Cha m, thy c lo ngi rng nhng g mnh lm s khin tr lo lng, kh chu.
Qun nhu cu ca mnh v b qua nhng hnh vi tiu cc, thm ch b qua v giu gim c
nhng li nghim trng ca tr.
Lun lun nhng b, p ng khi tr nhng nho, khc lc, than vn.
Khng khuyn khch s t lp ca tr, lm mi vic h tr.
3. Ti yu qu con/hc sinh ca mnh nhng cng hiu rng tr khng th c hoc khng
th lm bt c iu g chng mun
Cha m, thy c bit rng cng vic ca mnh l gio dc, dy d tr v nhng ni quy, n np trong gia
nh v lp hc v v nhng iu m ngi ln mong mun tr s thc hin.
C cc ni quy, quy tc n gin, r rng v mong mun tr lm theo cc ni quy .
cho tr c th a ra nhng la chn ph hp vi la tui v giai on pht trin.
Ch yu s dng cc phng php tch cc; khen ngi, khch l tr ng x tt, th hin s khng
ng tnh nhng khng bao gi trng pht tr.
1l llu pht tuy
36 Phng php K lut tch cc
Tm hiu mc ch sai lch trong hnh vi
tiu cc ca tr ( trng)
Tnh hung
Hng, 11 tui, trong gi hc lun ng nguy, quay bn ny, quay bn
kia, c khi cn git o, cc u bn bn cnh, thnh thong li ng ln
trong khi ng l em phi ngi ti ch v tp trung vit bi c giao.
Hy tr li cc cu hi sau
1. Theo bn, hnh vi ca Hng nhm mc ch g?

2. Nu l c gio, bn cm thy th no?

3. Bn s phn ng ra sao?

37 Chng 1: Hiu tr v hiu mnh


Tm hiu mc ch sai lch trong hnh vi
tiu cc ca tr ( nh)
Tnh hung
Thanh, 5 tui. Trong lc b m c khch v ang cn yn tnh
bn cng vic, Thanh c loanh quanh lun qun, lc bt tivi, lc
ng chn trc mt khch, lc li i m p ng ci ny ci kia.
B m nhc my ln nhng ch c vi pht Thanh li tip tc.
Thanh khc nh, quy nhiu lm b rt bc. Nu khng c khch
chc Thanh b t t ri.
Hy tr li cc cu hi
1. Theo bn, hnh vi ca Thanh nhm mc ch g?

2. Nu l cha m, bn cm thy th no?

3. Bn s phn ng ra sao?

Chng 2
Mc tiu: Gip hc vin hiu
1. Khi nim v cc hnh thc trng pht thn th v
tinh thn tr em
2. Ti sao trng pht khng hiu qu v c hi?
3. Ti sao trng pht khng hiu qu nhng ngi ln
vn dng?
Nt| tt tst\
\ ss| |tt
\\ts j\s \rj
40 Phng php K lut tch cc
41 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
Trng pht l g?
Trng pht tr em l cc bin php m mt ngi no (thng l ngi ln) thc hin vi tr em
nhm thay i hnh vi tiu cc tr em, nhng li gy ra s au n v mt th cht v tinh thn cho
tr, c hi cho s pht trin ca tr.
Cc hnh thc trng pht tr em
Trng pht thn th: L nhng hnh vi gy ra thng tch, au
n trn c th tr em, lm nh hng n s pht trin v thn
th ca tr em. V d: nh bng roi, bng gy; cc u, vo hoc
xon tai; tt, , p vo ngi; tri, nht, treo cy, bt qu trn
si, bt ng vo t kin; bt lm vic qu sc; khng cho n,
khng cho ung,
Trng pht tinh thn: L nhng hnh vi gy ra nhng tn thng
v mt tm l, tnh cm, tinh thn ca tr em. V d: mng chi,
qut mng thm t; s nhc, ch nho, lm tr xu h, da nt,
e da lm tr hong lon, b ri, khng chm sc tr,
Trong nhiu trng hp, trng pht tinh thn thng xy ra cng vi trng pht thn th. Tuy nhin,
trng pht tinh thn kh c pht hin hn v trng pht thn th. Trng pht tinh thn c th din
ra di cc dng nh sau:
Mng, chi: Thng ngi ln th hin vi ging ni to, khc nghit, c khi h nhc tr. T hi hn
l vic mng chi din ra trc mt ngi khc hay bn b lm tr mt mt, xu h. Ni chung
mng chi l cch gio dc thin cn, khng hiu qu.
Ch nho tr: Mt s ngi ln hay a ct, tru chc tr bng cch hi nhng cu hi kh tr li
hay khi tr hi th a ra cc cu tr li c v ng ngn ch nho tr. C khi ngi ln ch nho
im g thuc tnh cch ca tr. Chnh iu ny c th dn n s v l ca tr vi ngi ln,
thm ch chi li, v tr thy mnh l i tng ch nho ca ngi ln. Ngi ln trong trng
hp b ch nho cng c th c phn ng tng t.
1rung phut l gl?
Cc hlnh thuc
trung phut
Kin thc
xut
1
42 Phng php K lut tch cc
Lm tr xu h: l vic h nhc tr, c bit l trc mt ngi khc. Ngi ln thng lm
iu ny v quan tm ti th din ca chnh mnh vi nhng ngi ln khc (c chng kin hay
bit hnh vi h ca tr).
Lm tr s: Li dng tr tng tng, tm l ca tr ngn tr khng lm nhng hnh vi no
, hnh thnh nhng suy ngh sai lch tr: tr s ma, s t kin, s nhn, bng ti.... Ngui ln
thng hay dng cch ny vi tr nh. Nu dng nhiu s c th hnh thnh ni m nh, s hi
c tr v ngi ln. V d, hi nh mt ngi b da nhn nhiu ln dn n hnh thnh ni m
nh, s hi v khi trng thnh vn kh chp nhn vic nhn chng t bt mui trong nh l con
vt bnh thng, v hi.
e da: Nhiu ngi ln rt hay lm iu ny vi tr. H cho rng tr hiu ht nhng li da ca
ngi ln d thc t khng phi nh vy. V cha c kh nng xt on nh ngi ln nn d b
e do, tr vn lp li cc hnh vi khng mong mun. V s ch ca tr l c gii hn, tr s,
ngi ln phi nhc i nhc li li e da ca mnh lm sao cho tr thng xuyn s. V lu di,
iu ny rt tai hi, bi v sau ny khi ngi ln chuyn sang s dng l l gii thch tr vn
thy kh chp nhn v vn c xu hng phn i v mt nhn thc. V d, ngi ln e da s
bn tr sang Trung Quc, da nh, da nht vo phng ti mt mnh,
Ai cng c th tng mc li nh nh v bt, cc chn, t tay, lm bn qun o, lm mc,
mt sch v, qun , b im km, trt mt k thi, i
xe my phm lut b pht tin.... Mc li l mt phn
ca cuc sng, l mt phn ca qu trnh hc
tp v trng thnh ca tt c mi ngi. Nh
th, mc li l bnh thng, t nhin, ai cng c
th mc. Khi thnh ph huynh hay thy c
chng ta vn c th mc li.
Khi tr mc li, ngi ln c th b qua v
gii thch k cho tr hiu rt kinh nghim
ln sau lm khc i. Nhng thay v vy, trn
thc t, nhiu ngi ln dng cc hnh pht
khng lin quan n hnh vi mc li ca tr
x l, v d bt tr phi trc nht lp, dn
nh v sinh v qun lm bi tp hoc chi ra
l n hi, v tch s... Khi b i x nh
vy tr s bun, khc, gin ngi ln, c khi
chn nn mun b hc, mun tr a,
Ngc li, nu mc li m c ngi ln
dng cc phng php k lut tch cc th
tr vn thay i c hnh vi khng mong
mun nhng vn cm thy c yu thng,
tn trng, an ton, c hiu v thy mnh c
gi tr, phm gi.
43 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
Trng pht v xm hi
Trng pht thn th v tinh thn cng nh cc hnh vi xm hi (ngc i, hnh h,) u l cc hnh
thc bo lc. Nhng can thip ph hp, cn phi hiu s khc nhau gia hai hnh thc bo lc ny:
Thng gy ra tn thng thn th
nh. V d, nh nh p, tt, x v...
Cha m, thy c, ngi ln thng
coi nh mt hnh thc gio dc
v mun tt cho tr.
Ngi ln trng pht tr em thng
khng tha nhn rng trng pht
l bo lc m coi l cch thc
mnh gio dc, dy d tr em.
Tnh nghim
trng
Mc ch
Nhn thc
Gy ra tn thng thn th v tinh
thn nh hoc nghim trng. Bao
gm c xm hi v tnh dc.
Thng th khng nhm mc ch
gio dc m ch tha mn mc
ch c nhn ca mnh: gii su,
trt gin
Ngi ln xm hi tr c th c
nhn thc v hnh ng bo lc
ca mnh nhng vn thc hin.
Trng pht Xm hi
nhn dng c mt hnh vi l xm hi, cn ch ti 3 im:
Bo lc gy tn hi cho s pht trin ca tr: Bt c hnh vi bo lc no vi tr (k c th cht
v tinh thn) u gy tn hi cho s pht trin ca tr, cho d ngi ln khng c nh .
Bo lc l lm dng quyn lc: C nhn s dng bo lc vi tr l ngi lm dng quyn lc
m h c i vi tr. Trong hu ht cc trng hp, ngi s dng bo lc vi tr li l ngi c
mi quan h gn gi, thng xuyn vi tr nh ng b, cha m, thy c...
Bo lc tn ti di cc hnh thc khc nhau: V thn th, v tinh thn v tnh dc. Bo lc c
th tn ti di hnh thc lm dng hay sao nhng.
Trng pht thn th v tinh thn cng l mt hnh thc bo lc xm phm quyn tr em v gy hi cho s
pht trin ca tr (s bn chng 3).
44 Phng php K lut tch cc

Mc tiu
Tm hiu xem trng pht l g, cc hnh thc trng pht v hu
qu ca trng pht
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 30 pht
Phng
php
Lm vic nhm nh, chia s, cht li
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Hi: C ai t hi nh ti gi cha tng mc li ? Ai tng mc li?
Hi: l nhng li g? Khi mi ngi lit k, tp hun vin ghi ln bng hoc vo giy
A0.
Hi: Khi mc li nh vy, ngi ln (cha m, thy c) lm g ? Nh th no? Hy ghi cc
cu tr li ca hc vin ln bng. C th ghi lm 2 ct: pht v th cht v pht v tinh
thn. C th pht cho hc vin ti liu pht tay Tr em ni g? Ngi ln ngh g?
c thm.
Bc 2
(10 pht)
Hi: Khi ngi ln i x nh vy bn cm thy th no v hc c iu g ? Hc vin tr
li, tp hun vin ghi ln bng hoc giy A0.
Kt lun
(10 pht)
Mc li l bnh thng, t nhin, ai cng mc li. Tr hay b trng pht v th cht v tinh
thn khi mc li, khi h (xem Kin thc xut 1). C th giao bi tp v nh: Mi hc
vin th im li xem mnh c hay trng pht con em mnh khng? Nu c th nh th
no v hu qu ra sao?
noar Jng: 1r la ru rno rlm nu
rrung nar
45 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
Hu qu v mt th cht
nh p, trng pht tr l mt hnh thc
bo lc, gy au n v thng tch. N
li nhng vt thng trn c th tr, lm nh
hng n s pht trin tr no ca tr. Trng
hp c bit, nh p tr c th gy tn tt
sut i.
Hu qu v mt tm l, tinh thn
Lm tr thy ln ln, khng hiu r c v s
vic. V d: Tr khng hiu ti sao cha m ni yu
thng mnh nhng bn thn ch thy au n
khi b nh, khng hiu mnh lm g sai v
ng l phi lm g cho ng.
Lm tr lo lng, b mt, nhc nh, h thp lng
t trng, t tin.
Lm tr cm thy mnh t c gi tr, c khi th
ght bn thn v ngi khc. Khi ngh l mnh
ch ra g tr c th lm nhng hnh ng
chng ra g. l mt vng lun qun.
Khi b trng pht tr cm thy li ca mnh
c tr v c th lp li ln khc.
Lm tr tc gin v mong mun tr th ngi ln.
Lm tr tm cch la di ngi ln ln sau trnh b trng pht.
nh p tr lin tc s lm tr tr nn tr l, min dch. Tr khng hc c tnh k lut, c
chng ch l hc c mt tm gng xu.
Duy tr vng lun qun bo lc trong gia nh, x hi. Tr s hiu sai rng bo lc l cch thc gii
quyt vn , nh ngi nh hn v yu hn l bnh thng.
Cha m, ngi ln s phi tm ra cc phng php k lut khc khi tr ln hn. Ti sao li khng
dng cc phng php hiu qu ngay t khi cn nh?
1ul suo trung phut
khng hlu quu v
co hul?
Kin thc
xut
2
46 Phng php K lut tch cc
Khi ngi ln dng hnh pht th cht v tinh thn th tr thng tr nn th ng, nht nht, rt r, s
sai, c bit khi c nhng ngi bn cnh. V th ngi ln cho rng a tr c tnh rt r, nht nht.
Tht ra l khi tr s hoc cm thy khng c khch l.
Trng pht khng hiu qu v cn c hi
Trng pht tr cha chc khin tr lm nhng g ngi ln mun.
Trng pht lm cho tr s cha m, thy c v nhng ngi ln c quyn khc dn n tm l
lun e s, t ti, nguy c hc km, hc chm.
Tr thng n trnh tnh hung v nhng ngi chng s. Tr c th trn trnh hoc b nh, b hc.
Nu cha m, thy c pht tr s th ch lm cho tnh hnh ti t hn.
Tr b nh, pht nhiu thng t linh hot v km thch nghi.
Mt s nghin cu chu cho thy, phong cch gio dc kiu gia trng, khc nghit, dng hnh
pht (mng chi, nh, cm lm mt s iu tr thch) kim sot con ci v mc sng to ca
tr c quan h t l nghch. Ni cch khc, cha m cng dng phong cch gio dc kiu trng pht
bao nhiu tr cng c xu hng km sng to by nhiu.
Mt vl ket quu nghlen cuu ve det dlt
(8gner 1.1, pp| - uan n g0a cna me v rre - r lu nung dn dnn cno cna me)
t t l cch pht tr ph bin ca nhiu bc cha m, c bit vi tr nh.
t t hay c s dng thay th cho cch giao tip tch cc vi tr khi tr c
hnh vi tiu cc.
Phn ln tr b t t khi ngi ln ang tc gin tr.
Con trai b cha m t t nhiu hn con gi.
Tr b t t c xu hng th hin cc hnh vi hung hn nhiu hn tr khng
b t t.
t t c lin quan n cm gic tiu cc v bn thn, v tnh t ti ca tr.
t t c th p tr tun theo mong mun ca cha m ngay lc nhng v lu di
nu lm dng c th lm tng nhng hnh vi tiu cc bao gm c ti phm v thnh
nin v giai on ngi ln sau ny.
Nhng tr hay bt nt bn trng thng l cng b bo lc, b trng pht th
cht nh.
Nhng ngi ln hay t t hoc nh tr thng b i x tng t lc cn nh.
47 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
Mc tiu
Tm hiu xem hnh ng t t m ngi ln hay dng vi tr
nh c tc ng nh th no
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
Suy ngh nhanh v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia hc vin thnh cc nhm, mi nhm 2 3 ngi. Pht cho mi nhm Ti liu pht tay
t t. Bn cng c th vit ln bng hoc vit sn ln 1/2 t giy A0. ngh hc vin
tho lun theo cu hi.
Bc 2
(3 pht)
ngh hc vin chia s li suy ngh, kt qu tho lun ca mnh.
Gi hng phn tch:
C th An ang xem xt vic mnh cn Vinh c lm cho bn phi lm theo iu An mun
hay khng. nh An lc ny ch cng c suy ngh rng lm au ngi khc l bnh thng,
l chp nhn c khi mnh tc gin ai , hoc ai lm tri mnh. Cch thc hiu qu
hn l dy An cch dng li ni khi tc gin hoc mun ai nghe theo mnh. giai on
u An mun cha m, thy c hiu rng con gu i vi An rt qu. Khng c cn
l iu ngi ln phi ni rt r v nht qun vi An. Tuy nhin, An cng cn thy c, cha
m hiu r xem cu chuyn din ra nh th no. Nu An tin rng cm xc ca mnh m
khng c xem xt mt cch nghim tc th An s khng mun thay i hnh vi.
Kt lun
(2 pht)
Khi b t t, trng pht, tr c th dng hnh vi tiu cc ca mnh ngay lp tc.
Nhng dn dn tr hc c rng khi tc gin th lm au ngi khc l c th chp
nhn c.
noar Jng: 1nao lun mr rlnn nung
Jer J|r
48 Phng php K lut tch cc

Mc tiu Tm hiu hu qu ca trng pht
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 30 pht
Phng
php
Suy ngh nhanh v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia hc vin thnh cc nhm, mi nhm 2 3 ngi. Pht cho mi nhm Ti liu pht tay
Pht tr. Cch thay th l bn c th vit ln bng hoc vit sn ln 1 t giy A0. ngh
hc vin tho lun theo cu hi ghi sn trong th.
Bc 2
(3 pht)
ngh mt s hc vin chia s li suy ngh, kt qu tho lun ca mnh.
Kt lun
(2 pht)
B nh pht, Kin c th rt ra c:
Khng bao gi lm th na
Tm cch giu li ca mnh
li cho tr khc, ni di
Khng b bt li ln sau
Kt lun rng mnh khng tt, h, n hi, hu u. C th Kin cm thy tc
gin v mun tr th li ngi nh mnh.
Khi b nh, tr c th t ra ngoan hn v s b nh tip. Tuy nhin, bn mun con mnh
thay i hnh vi v s hay v tn trng bn v nhn ra ng sai cng vi cch gii quyt
tnh hung cho ln sau?
noar Jng: Tnao lun mr rlnn nung
rrung nar knc
49 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
Mt s quan nim ca ngi ln
Ngi ln lc no cng ng.
Ngi ln lun l ngi quyt nh ci g l ng, ci g l sai. Tr phi tun theo.
Ngi ln khng cn phi a ra l do m ch cn yu cu l tr phi thc hin.
S ngang bng, cng u cng c ca tr phi b b gy cng sm cng tt.
Ngi ln khng bao gi c th hin nhng cm xc yu ui nh s hi, b tn thng,
Nu b m khng bit nh con, b m s b mt quyn hnh, uy lc.
Yu cho roi cho vt, ght cho ngt cho bi.
C khng n mui c n, con ci cha m trm ng con h.
B m, thy c phi nghim khc th mi c tr tn trng.
Hi nh ti b nh nhiu m by gi vn nn ngi.
Ti c nh con th cng v yu n v mun n nn ngi.
Khng nh th tr khng s. Khng s l d h.
Th cc cch khc khng c, ch
mi roi l c.
Hin ti, vn cn c rt nhiu tranh lun lin
quan n cc quan nim trn. V d, Yu
cho roi cho vt, ght cho ngt cho bi hm
nu mun tt cho tr th ngi ln phi
nghim khc vi tr, ngc li, nung chiu,
p ng mi yu cu ca tr l c hi. iu
ny c nhiu ngi ln chp nhn. Nhng
nu thng xuyn nh mng tr v cho rng
yu thng tr, mun tr nn ngi th rt nhiu
ngi s phn i v l trng pht. V ranh gii
rt kh xc nh nn mt s ngi vn vin vo
tip tc trng pht tr.
1ul suo khng hlu
quu nhung nguol
ln vn dung?
Kin thc
xut
3
50 Phng php K lut tch cc
Ngoi ra, ngi ln cn nh mng tr v nhng l do m h
t khi nhn ra hoc tha nhn
Ngi ln tc gin ai (v d v hoc chng) nn gin c chm tht, trt m c, bc xc
vo tr.
H ang tc gin v khng th ngh ra cch k lut tr hiu qu hn.
H khng bit cc cch thc k lut tch cc.
nh pht c v l cch d thc hin hn, nhanh hn, t cn suy ngh hn cc cch thc k lut
tch cc.
Mt s ngi ln coi trng tnh ngoan ngon, d bo ca tr, khng chp nhn l tr con m
dm ci li ngi ln. Trong mi trng ny, tr thng b ng, ph thuc v mt dn say m,
nhit huyt, hng th trong cc hot ng chi v hc.
Vn ng quan tm l liu c cch g thay th hay khng? hay ni cch khc l lm sao cha m,
thy c khng cn trng pht, nh mng tr m vn gio dc c tr? Cu tr li l c v c th lm
c. Cc bin php thay th thng c gi l Phng php k lut tr tch cc s c cp chi tit
t Chng 4 n Chng 7, v th di y ch nu mt s im chung.
Chu me, thy c hy nghl ve nhung dlem
suu dy khl k lut tr
ng sau hnh vi h, tiu cc ca tr thng c mt l do no . Hy c tm hiu
xem ti sao (chi tit xem Chng 1 Kin thc xut 3).
Khng mong ch tr c th hnh ng nh ngi ln.
Chp nhn li lm trong hnh vi ca tr v ai cng c th mc phi. Xem li lm l c
hi gip tr hc cch ng x ph hp hn.
Khch l tr nu hnh vi tiu cc ca tr bt ngun t vic thiu t tin vo
bn thn.
Khi th hin s khng hi lng ca ngi ln v hnh vi tiu cc ca tr, hy tp
trung vo hnh vi, khng tp trung vo tnh cch ca tr. V d, bn khng nn ni
my tht ti t v ngu xun khi lm th, m hy ni l mt vic lm khng tt,
con khng nn lm nh th na.
C thi tch cc, cng c tch cc khi gi ra nhng hnh vi mong mun.
51 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
Mt s thng tin v trng pht tr em
(tham kho)
Mt nghin cu so snh v trng phat thn th v tinh thn di tr em 9 quc gia v vng lnh
th (Campuchia, Fiji, Hng Kng, ndonesia, Lo, Mng C, Philipines, Hn Quc v Vit Nam)
nm 2005, cho kt qu nhu sau:
Hnh thc
trng pht
% NH % TRNG
Hng Kng Hn Quc Vit Nam Hng Kng Hn Quc Vit Nam
Trng pht v
thn th
71 97 81 54 94 69
Trng pht v tinh
thn (cm xc)
29 3 19 46 6 31
Vit Nam ngi ln thng pht tr nh th no?
nh bng dng c (gy, que, chi, tht
lng, roi, dy)
m, thi bng tay
bng chn
Vo (tai, v cc b phn khc ca c th)
Nm vt vo ngi
Tri vo cy
Tri gn t kin
Buc vo sau xe p bt chy theo
ng ngoi tri nng
Bt cho c
Chy nhiu vng sn trng
Treo ln cao
Nht tr mt mnh
Chi, mng
Gi bng nhng t nhc m
1l llu pht tuy
52 Phng php K lut tch cc
Mt s cch thc k lut tr khng ph
hp mt x min trung du
Yu cu dn nh v sinh mt tun v hc dt.
Nht con 6 tui ngoi nh v qun o bn.
Chi con gi 14 tui: cht i sng lm g v dm ci li b.
nh bng roi do mi chi v ci li ngi ln.
Tri vo ct v i hc xong khng v m i chi.
Bt m ct v nh bng roi c 2 anh em v tru chc nhau.
Bt con 3 tui ngi hng gi trong vng trn v sn.
Bt t tt 50 ci hoc 100 ci vo mt v con gi m chi dao kim (nha) v xin u mu g xp
lu i.
Bt ng x nh (tr 4 tui), bao gi xin tha m mi cho thi.
Chi mng, da ui i v con nh khng lm bi.
53 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
t t
Tnh hung
1. An, 3 tui, ang chi con gu bng m em rt thch. i vi An, con gu
bng ny qu nh mt ngi bn thn. Khi chi c mt lc, An t
con gu sang bn cnh. Lc sau, An thy Vinh, 2 tui, tm ly con gu. C
gio ang bn mt gc khc. Tc gin, An ging li con gu v y Vinh
nhng Vinh cng gi con gu rt cht. C gio vn cha h bit. An tip
tc ko nhng Vinh khng bung gu ra. An cn Vinh mt ci rt au
lm Vinh khc vng ln. An cng khc, nc mt ngn nc mt di. y
khng phi l ln u tin An cn bn. C hai a tr khc cn c gio th
rt bc.
2. Tnh hung tng t nhng xy ra nh gia 2 anh em trong gia nh.
C gio, cha m khng km c t t cho mi em mt ci kh au
kt thc tnh hung.
Hy tr li cc cu hi:
1. Gi s An v Vinh b cha m hay c gio t t th cc em s cm thy th no?

2. An s hc c hay rt ra iu g?

54 Phng php K lut tch cc


Pht tr
Tnh hung
Kin, 11 tui, sang chi mt nh hng xm cng my a tr khc v s
lm v chic m pha ch.
Hy tr li cc cu hi:
1. Nu l cha m Kin bn s lm g?

2. Gi s bn nh n (vi ci t t, xon tai... rt au, mng nhic) th Kin hc c


iu g?

55 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp


Ti sao khng hiu qu nhng ngi ln
vn dng?
Theo bn nhng cu di y ng hay sai? Ti Sao? ng Sai
Ngi ln lc no cng ng. 1.
Ngi ln lun quyt nh ci g l ng ci g l sai. 2.
Ngi ln khng cn phi a ra l do m ch cn yu cu l tr phi 3.
thc hin.
S ngang bng, cng u cng c ca tr phi b b gy cng sm 4.
cng tt.
Ngui ln khng bao gi c th hin nhng cm xc yu ui (s 5.
hi, b tn thng).
Nu b m khng bit nh con, b m s b mt quyn lc. 6.
Roi vt khng lm tr nn ngi. Yu thng mnh hn li qut mng. 7.
Tr em s c x tt hn khi b m yu thng, nht qun v tn trng 8.
nhu cu v cm xc ca tr.
Yu cho roi cho vt, ght cho ngt cho bi. 9.
C khng n mui c n, con ci cha m trm ng con h. 10.
B m, thy c phi tht nghim khc th mi c tr tn trng. 11.
Hi nh ti b nh nhiu m by gi vn nn ngi. 12.
Ti c nh con th cng v yu n v mun n nn ngi. 13.
Khng nh th tr khng s. Khng s l d h. 14.
Th mi cch khng c, ch mi roi l c. 15.
Chng 3
Mc tiu: Gip hc vin hiu
1. Bn nhm quyn c bn ca tr em v mt s bn
phn ca tr
2. Nhng quy nh php lut v phng chng trng
pht thn th, tinh thn tr em (phng nga, x l
hnh s, x pht vi phm hnh chnh,...)
sts s |ts j\ss
tss |tt tm.
s ls\ j\sj ss|
|st t |tt tm
58 Phng php K lut tch cc
59 Chng 3: Quyn v bn phn ca tr em. Quy nh php lut bo v tr em
Cng c Quc t v Quyn tr em l vn bn php l quc t do Lin hip quc ban hnh v c hiu lc
ngy 2 thng 9 nm 1990. Vit Nam l quc gia u tin chu v quc gia th 2 trn th gii ph
chun Cng c ny.
Mc ch ca Cng c l to iu kin cho tr em pht trin ton din, bao gm vic pht trin v tt
c cc mt th cht, tinh thn, tr tu, o c v x hi.
Tr em l nhm i tng cha c kh nng t chm sc, t p ng cc nhu cu ca mnh v t bo
v bn thn nn cn s quan tm, chm sc, bo v ca ngi ln. Quy nh v cc quyn, trch nhim
chm sc, bo v v gio dc tr cc em pht trin ton din, tr thnh nhng cng dn tt c
a vo cc vn bn php lut m mi ngi u c trch nhim thc hin.
Trc khi cp n cc nhm quyn ca tr, cn phi hiu cc nguyn tc v thc hin quyn
ca tr.
3n nguyen tc chlnh ve thuc hln
quyen tr em
1. Bnh ng, khng phn bit i x: Mi tr em khng phn bit gii tnh, dn tc,
tn gio, giu ngho... u phi c i x nh nhau, khng phn bit.
2. V li ch tt nht ca tr: Trong khi xem xt, gii quyt vn lin quan n tr
cn phi quan tm n li ch ca tr, khng c t li ch ca tr em sau li ch
ca ngi ln.
3. V s sng cn v pht trin ca tr: Trong bt c hon cnh no, khng c
xy ra cc vn nguy him ti tnh mng, s sng cn v pht trin ca tr em.
4. Tn trng tr em: Tr c by t kin, quan im v nhng vn c tc ng
n tr, nhng quan im ca tr phi c tn trng ( nh, trng, to n...)
mt cch thch ng, ph hp vi tui v trng thnh ca tr em.
3n nhom quyen
co bun cu tr em,
bn phn tr em
Kin thc
xut
1
60 Phng php K lut tch cc
3n nhom quyen cu tr em
1. Nhm quyn sng cn: Do tr em l nhng c th cn non nt v c th cht ln
tinh thn, khng th t nui sng c bn thn mnh nn trong Cng c khi
nim bo m s sng cn ca tr em c m rng khng ch bao gm vic
m bo khng b tc ot v tnh mng, m cn bao gm vic bo m cho tr
em c cung cp cht dinh dng v s chm sc y t mc cao nht. Tt c
cc quyn tr em no lin quan n vn ny thuc phm vi nhm quyn c
sng cn ca tr. Nhm quyn sng cn bao gm: tr em c quyn c sng, tn
ti; quyn c giy khai sinh, quc tch; quyn c sng chung vi cha m v c
chm sc.
2. Nhm quyn c pht trin: Cng c a ra mt cch nhn ton din v s pht
trin ca tr em, khng ch v th cht m cn v tr tu, tnh cm, o c v x
hi. Tt c nhng quyn ca tr em tc ng n qu trnh ny c coi l thuc
nhm quyn c pht trin. Nhn chung, nhm quyn ny th hin ba kha cnh
chnh: cung cp cht dinh dng (pht trin v th cht), gio dc (pht trin v tr
tu) v cung cp cc iu kin vui chi, gii tr, sinh hot vn ho, ngh thut. Nhm
quyn ny bao gm: tr em c quyn c pht trin, c chm sc dinh dng,
sc kho pht trin v th lc; chm sc, gio dc, c i hc pht trin v
nhn thc, c hiu bit, tr tu.
3. Nhm quyn c bo v: Khi nim bo v tr em khng dng li vic ngn
nga s xm hi v th cht v tinh thn vi tr em m cn bao gm c vic ngn
nga v khc phc nhng iu kin bt li i vi cuc sng tr em. Theo Cng c,
nhm quyn ny bao gm cc quyn ca tr em c bo v khi cc hnh thc bc
lt, xm hi, sao nhng, b mc, phn bit i x v c bo v trong cc trng
hp c bit kh khn nh b tch khi mi trng gia nh, trong chin tranh hay
thin tai,
4. Nhm quyn c tham gia: Nhm quyn ny bao gm tt c cc quyn gip tr
em c th biu t di mi hnh thc nhng kin, quan im ca bn thn v cc
vn lin quan n cuc sng ca tr. C ba yu cu trong vic thc hin nhm
quyn ny, l: gip tr c iu kin tip nhn thng tin; gip tr c biu t
kin, quan im; tn trng, lng nghe v xem xt kin, quan im ca tr.
Lu rng s phn chia cc quyn c th vo 4 nhm quyn trn y ch mang tnh tng i v 4 nhm
quyn ny c mi lin h vi nhau, b sung cho nhau v khng th tch ri. Cuc sng ca tr em l mt
tin trnh lin tc ch khng phi l nhng s kin tch ri, chnh v vy, tt c cc nhm quyn ny c
quan h cht ch vi nhau. Cc mt ca i sng tr em c cp n trong tng nhm quyn c
lin quan cht ch v nh hng ln nhau, mt ny nh hng n mt khc. V d quyn c c tn
gi v quc tch c lin quan trc tip n quyn c sng cn v pht trin, v cng lin quan n
quyn c chm sc sc kho v c gio dc.
61 Chng 3: Quyn v bn phn ca tr em. Quy nh php lut bo v tr em
Nhng quy nh c th hn lin quan n 4 nhm quyn trn y cng c th c chia nh hn thnh
10 nhm c th trong Lut Bo v Chm sc Gio dc Tr em nm 2004:
1. Quyn c khai sinh v c quc tch (iu 11)
2. Quyn c chm sc, nui dng (iu 12)
3. Quyn c chung sng vi cha m (iu 13)
4. Quyn c tn trng, bo v tnh mng, thn th, nhn phm v danh d (iu 14)
5. Quyn c chm sc sc kho (iu 15)
6. Quyn c hc tp (iu 16)
7. Quyn vui chi, gii tr, hot ng vn ho, vn ngh, th dc th thao, du lch (iu 17)
8. Quyn c pht trin nng khiu (iu 18)
9. Quyn c ti sn (iu 19)
10. Quyn c tip cn thng tin, by t kin v tham gia hot ng x hi (iu 20)
Bn phn ca tr em
Quyn lun i i vi trch nhim, bn phn. Bn phn ca tr l nhng vic tr phi lm theo o l,
quy nh ph hp vi la tui ca mnh. Cc bn phn ca tr em c quy nh trong Lut Bo v,
Chm sc v Gio dc Tr da trn 5 iu Bc H dy thiu nin nhi ng, ph hp vi nhng gi tr vn
ho v o c ca ngi Vit Nam.
Mt s bn phn cu tr em
1. Yu qu, knh trng v hiu tho vi ng b, cha m; knh trng thy c gio; l
php vi ngi ln, thng yu em nh, on kt vi bn b; gip ngi gi yu,
ngi khuyt tt, ngi gp hon cnh kh khn theo kh nng ca mnh.
2. Chm ch hc tp, gi gn v sinh, rn luyn thn th, thc hin trt t cng cng v an
ton giao thng, gi gn ca cng, tn trng ti sn ca ngi khc, bo v mi trng.
3. Yu lao ng, gip gia nh lm nhng vic ph hp vi sc mnh.
4. Sng khim tn, trung thc v c o c, tn trng php lut; tun theo ni quy
ca nh trng; thc hin np sng vn minh, gia nh vn ho; tn trng, gi gn
bn sc vn ho dn tc.
5. Yu qu hng, t nc, yu ng bo, c thc xy dng, bo v T quc v on
kt quc t.
62 Phng php K lut tch cc
Lut bo v, chm sc v gio dc tr cng quy nh nhng iu tr em khng c lm (iu 22).
Nhng quy nh ny khng nhm mc ch rn e, trng tr tr em m nhm gio dc cho tr em hiu
v trnh xa cc hnh vi xu, tri php lut v c thc vi hnh ng ca mnh.
Lleu zz: Nhung dleu tr em khng duoc lm
1. Khng c t b hc, b nh sng lang thang.
2. Khng c xm phm tnh mng, thn th, nhn phm, danh d, ti sn ca ngi
khc; gy ri trt t cng cng.
3. Khng c nh bc, s dng ru bia, thuc l, cht kch thch khc c hi cho
sc kho.
4. Khng c trao i, s dng vn ho phm c ni dung kch ng bo lc, i
tru, s dng chi hoc tr chi c hi cho s pht trin lnh mnh.
Trong mc 2 ca iu 22 cng ch r, tr em khng c xm phm tnh mng, thn th, nhn phm,
danh d, ti sn ca ngi khc. iu cng ng ngha vi vic cc em khng c nh mng
cc bn v cc em khc. Nhiu nghin cu ch ra rng cc em khng mun b ngi ln nh mng.
Nhng khi c hi Cc em s lm g nu em ca mnh mc li, cu tr li thng l s nh, mng
cc em . Nh vy, vi vic thc hin bn phn ca mnh, tr em cng gp phn m bo quyn ca
nhng tr em khc.
Quan h gia ngi ln v
tr l quan h 2 chiu. Mt
mt, ngi ln (cha m,
thy c...) c trch nhim
thc hin cc quyn ca
tr, nhng mt khc, tr
cng phi c trch nhim
lm trn cc bn phn
ca mnh vi ngi ln,
vi gia nh, nh trng,
x hi. Vic tr lm tt
cc bn phn cng gp
phn lm cho mi quan
h cha m-con ci, thy-
tr tr nn gn gi, thn
thin, d hp tc hn.
Vic xy dng cc mi
quan h tch cc nh vy s
lm gim cc hnh vi trng
pht ca ngi ln i vi tr.
63 Chng 3: Quyn v bn phn ca tr em. Quy nh php lut bo v tr em
noar Jng: Bn nnm quyn rre em

Mc tiu Tm hiu cc quyn ca tr em (theo 4 nhm quyn)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 45 pht
Phng
php
Lm vic nhm
Nguyn liu Giy A0, bt d v b tranh v cc quyn ca tr em
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
t cu hi ng no Theo cc bn, tr em c nhng quyn g? Lit k cc cc kin
tr li ln bng. Cng vi hc vin phn chia cc quyn thnh 4 nhm quyn (sng
cn, pht trin, bo v, tham gia).
Bc 2
(10 pht)
Nu c b tranh v Quyn tr em: Chia lp thnh 3 hoc 4 nhm. Pht cho mi nhm
mt b tranh v quyn tr em. Nu ch c mt b (82 tranh) th bn c th chia b
lm 3, 4 phn ngu nhin ri pht cho mi nhm mt phn. ngh cc nhm trao
i, tho lun ri sp xp cc bc tranh vo cc nhm quyn khc nhau theo nhn
thc v xt on ca h.
Nu khng c b tranh v Quyn tr em: Chia lp thnh 3 hoc 4 nhm. ngh cc nhm
tho lun v lit k ra giy cc quyn ca tr em theo cc nhm quyn khc nhau.
Bc 3
(25 pht)
ngh i din cc nhm trnh by kt qu ca nhm, gii thch v sao h li sp xp nh
vy v ngha ca cc tranh/cc quyn. Cc hc vin khc c th ng gp kin, bnh
lun, b sung, trao i.
Ging vin t cu hi tho lun chung cho c lp:
Tt c cc tranh/cc quyn c lit k vo ng nhm quyn thch hp cha?
C phi mt s quyn kh phn nhm hn cc quyn khc khng? l nhng
quyn g? Ti sao?
C phi c mt s quyn c nhn mnh hn cc quyn khc khng? l nhng
quyn no? Ti sao?
Ngoi cc quyn c ghi nhn trong Cng c, bn thy c cn xc nh quyn
no na khng? Ti sao?
Theo bn, mc tiu ca tt c cc nhm quyn l g?
Kt lun
(5 pht)
Cht li phn kin thc c bn (4 nguyn tc, 4 nhm quyn) trong phn Kin thc
xut 1.
64 Phng php K lut tch cc

Mc tiu Tm hiu mt s bn phn ca tr em
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Lm vic nhm
Nguyn liu Giy A0, bt d
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Cch 1: t cu hi ng no Theo cc bn, tr em c nhng bn phn g? Ghi mt
vi kin tr li ln bng. t tip cu hi th hai Tr em khng c lm nhng vic
g?. Ghi mt vi kin ln bng.
Cch 2: t cu hi ng no: Lc cn nh, bn tng thc hin nhng bn phn
no vi gia nh, nh trng, cng ng?. Ghi mt vi kin tr li ln bng. t tip
cu hi th hai :By gi, l cha m, thy c, bn mun con em, hc sinh ca mnh phi
thc hin nhng bn phn g?
Bc 2
(10 pht)
Chia lp ra thnh cc nhm. Mi nhm tho lun mt cu hi v a ra cc cu tr li. Sau
mi cc nhm chia s. Tp hun vin c th trao i, hi ti sao nhm cho rng tr phi
c bn phn . Nu thi gian c hn hoc nhn thc ca hc vin kh tt th c th ch
cn dng phng php ng no, tp hp nhanh cc kin ca hc vin v trao i, tho
lun nhm ln (c lp).
Kt lun
(5 pht)
Cht li phn kin thc c bn (mt s bn phn ca tr v nhng vic tr khng c
lm) trong phn Kin thc xut 1.
noar Jng: Mr s bn nn cua rre
65 Chng 3: Quyn v bn phn ca tr em. Quy nh php lut bo v tr em
Trch dn mt s iu lut mang tnh phng nga
Lut gio dc (nm 2001)
iu 72 quy nh nh gio phi tn trng nhn cch ca ngi hc, i x cng bng vi ngi hc,
bo v quyn v li ch chnh ng ca ngi hc.
iu 75 quy nh nh gio khng c c hnh vi xc phm danh d, nhn phm, xm phm thn
th ca ngi hc.
iu 108 quy nh ngi no c mt trong nhng hnh vi xm hi nhn phm, thn th hc sinh th
tu theo tnh cht, mc hnh vi m b x l k lut, x pht vi phm hnh chnh hoc truy cu trch
nhim hnh s, nu gy thit hi th phi bi thng theo quy nh ca php lut.
Lut bo v, chm sc v gio dc tr em sa i (nm 2004)
iu 7 quy nh nghim cm cc hnh vi hnh h, ngc i, lm nhc, xm phm tnh mng, thn th,
nhn phm, danh d ca ngi khc v p dng bin php c tnh cht xc phm, h thp danh d,
nhn phm hoc dng nhc hnh i vi tr em vi phm php lut.
iu 14 quy nh quyn c tn trng, bo v tnh mng, thn th, nhn phm v danh d ca
tr em.
Lut hn nhn v gia nh (nm 2006)
iu 34 quy nh cha m khng c phn bit i x gia cc con, ngc i, hnh h, xc phm
con ci.
iu 107 quy nh ngi no hnh h, ngc i, xc phm danh d, nhn phm ng, b, cha, m, v,
chng, con v cc thnh vin khc trong gia nh th ty theo tnh cht, mc vi phm m b x l
hnh chnh hoc b truy cu trch nhim hnh s, nu gy thit hi th phi bi thng
Nhung quy dnh
php lut ve buo v
tr em
Kin thc
xut
2
66 Phng php K lut tch cc
Mt s quy nh v x l hnh s (theo lut hnh s nm 2000)
iu 104 quy nh ngi no c gy thng tch hoc gy tn hi cho sc khe ca ngi khc m
t l thng tt t 11% n 30% hoc di 11% nhng thuc mt trong cc trng hp l tr em, ph
n ang c thai, ngi gi yu, m au hoc ngi khc khng c kh nng t v, th b pht ci to
khng giam gi n ba nm hoc pht t t su thng n ba nm.
iu 151 quy nh ngi no ngc i hoc hnh h ng b, cha m, v chng, con, chu hoc ngi
c cng nui dng mnh gy hu qu nghim trng hoc b x pht hnh chnh v hnh vi ny m
cn vi phm, th b pht cnh co, ci to khng giam gi n ba nm hoc pht t t ba thng n
ba nm.
iu 298. Ti dng nhc hnh
1. Ngi no dng nhc hnh trong hot ng iu tra, truy t, xt x, thi hnh n, th b pht t t
su thng n ba nm.
2. Phm ti gy hu qu nghim trng th b pht t t hai nm n by nm.
3. Phm ti gy hu qu rt nghim trng hoc c bit nghim trng, th b pht t t nm nm
n mi hai nm.
4. Ngi phm ti cn b cm m nhim chc v nht nh t mt nm n nm nm.
iu 100. Ti bc t
1. Ngi no i x tn c, thng xuyn c hip, ngc i hoc lm nhc ngi l thuc mnh
lm ngi t st, th b pht t t hai nm n by nm.
2. Phm ti lm nhiu ngi t st th b pht t t nm nm n mi hai nm.
iu 103. Ti e da git ngi
Ngi no e do git ngi, nu c cn c lm cho ngi b e do lo s rng vic e do ny s c
thc hin, th b pht ci to khng giam gi n hai nm hoc pht t t ba thng n ba nm.
iu 110. Ti hnh h ngi khc
1. Ngi no i x tn c vi ngi l thuc mnh th b pht cnh co, ci to khng giam gi n
mt nm hoc pht t t ba thng n hai nm.
2. Phm ti vi mt trong cc trng hp l ngi gi, tr em, ph n c thai hoc ngi tn tt, th
b pht t t mt nm n ba nm.
iu 121 quy nh ngi no xc phm nghim trng nhn phm, danh d ca ngi khc, th b
pht cnh co, ci to khng giam gi n hai nm hoc pht t t ba thng n hai nm.
67 Chng 3: Quyn v bn phn ca tr em. Quy nh php lut bo v tr em
Mt s quy nh v x l hnh chnh (theo ngh nh
114/N-CP nm 2006 v x pht hnh chnh trong lnh
vc dn s, gia nh v tr em)
Nu gy tn thng v thn th, tinh thn tr em th pht t 500.000 n
1.000.000 ng.
Nu gy tn thng v thn th, tinh thn tr em nng hn th pht t 3.000.000
n 5.000.000 ng.
Ngoi ra cn phi bi thng nhng chi ph cho vic i li, a tr v gia nh hoc chi ph
thuc men, cha bnh.
68 Phng php K lut tch cc

Mc tiu
Tm hiu v vn dng quy nh v x l hnh s v hnh chnh vi
cc hnh vi trng pht tr.
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 30 pht
Phng
php
Lm vic nhm
Nguyn liu Giy A0, bt d
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Chia lp lm 2 nhm v mi nhm nhn mt tnh hung (Ti liu pht tay v Tnh
hung v trng pht thn th v tinh thn tr em mt trng hp xy ra nh v
mt trng hp xy ra trng). Cc nhm tho lun v t chc mt phin to xt x
tng trng nhng hnh vi trng pht tr em theo 2 trng hp trn. Phn cng cc
thnh vin trong nhm ng vai quan to v nhng ngi lin quan.
Bc 2
(15 pht)
Mi nhm ng vai th hin nhng g din ra phin to mt cch ngn gn. a ra kt
lun ca To n cn c vo cc quy nh ca php lut. Nu hc vin cha bit v cc quy
nh x l hnh s v hnh chnh th tp hun vin c th trnh by trc khi cho hot ng
nhm hoc cung cp cho mi nhm thng tin .
Kt lun
(5 pht)
Cht li phn kin thc trong phn Kin thc xut 2.
noar Jng: Pnn ro xer xu nnn v
rrung nar rre em
69 Chng 3: Quyn v bn phn ca tr em. Quy nh php lut bo v tr em
Tnh hung v trng pht thn th v
tinh thn
H. l em gi 11 tui. Trong gia nh, ngoi b, m, H. cn c hai em
trai 7 tui v 4 tui. Hng ngy, m em i lm kim tin cn b ch
ung ru, chi hoc mng chi con. Mt ngy va ch v nh,
thy cu b 4 tui b ng thm tm c mt, m H. hi em lm sao. H.
tr li l do em nghch qu b ng va u vo thnh ging. Tc gin,
m H. li em ra, lt qun o v ko em ra ng tu gn nh, bt em
nm xung ng ray xe la. H. ra sc
chng li nhng em qu nh, gy g
v trng nh a tr ln 7 nn em
khng sc chng li m. Em ku
khc nhng ng b ch ngi yn,
khng p li. Nhng ngi hng
xm th qu quen vi cnh ny
nn cng chng bun can thip.
Rt may, on tu Bc Nam
kp dng li nn khng m vo H.
Khi c a v tr s UBND Phng, ngi m gii thch rng con b
qu h, khng chu nghe li, khng trng em em ng au nn b
ch nh do con. Tuy nhin, trn ngi H. c rt nhiu vt roi v hng
xm th ni rng vic H. b nh l thng xuyn nh cm ba. Cng
an phng cng ch lp bin bn, nhc nh vi cu ri cho hai m con
v v h ni rng c pht gia nh ny cng chng c tin np v ng
chng bnh kinh nin, khng i lm, tt c ch trng vo b v.
(Theo bo Ph n TP. H Ch Minh)
1l llu pht tuy
70 Phng php K lut tch cc
Tnh hung v trng pht thn th v
tinh thn
B gi Tr., 10 tui, ang hc lp 5 mt trng Tiu hc tnh ng
Thp. T lp 1 n lp 5 lun l hc sinh gii, c khen thng v
nm hc ny c bu lm lp ph hc tp.
Ngy 14/3, v nghi ng Tr. ly 47.800 ng tin qu lp, thy hiu
trng gi em v mt bn khc ln vn phng nh trng
hi tin qu lp u. Hai em u khng tha nhn
ly s tin . Thy hiu trng c
thy gio tng ph trch ch Tr. ti
cng an x nh iu tra.
Cng an x a em vo phng
ring ly li khai, vit bn tng
trnh m khng c ngi gim h.
Sau khong 2 gi n cng an v
b Tr. m m khc tht v sau
ri vo tnh trng hong lon,
khng th n trng. Sau 6 thng
iu tr, Tr. vn cha hi phc v
vn cha th n trng khi nm
hc 2007-2008 bt u khai
ging. Ngy 5/9/2007 gia nh
chun b a Tr. ln TP. HCM tip
tc iu tr.
Theo VietnamNet 4/4/2007 v 5/9/2007
Chng 4
Mc tiu: Sau chng ny, hc vin s hiu v bit cch p
dng cc phng php
1. H qu t nhin v lgc
2. Hnh thnh v thit lp n np k lut trong gia nh v
nh trng
3. Thi gian tm lng
Cst\ \ ss| |tt
mss ||s\ ||t\ tzt
72 Phng php K lut tch cc
73 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Mi nghe tn gi, chng ta thy phng php ny l mt phng php mi. Tht ra khng phi nh
vy. Cha m v thy c vn hay s dng phng php ny nh v trng. iu ng bn y l
nhiu khi chng ta s dng khng ng cch nn km hiu qu hoc trong nhiu trng hp li tr
thnh trng pht v c hi cho tr.
H qu t nhin: L nhng g xy ra mt cch t nhin, khng c s can thip ca ngi ln. V d, khi
tri nng m i tm s cm thy mt v d chu hn; khi khng n s b i; khi khng ng s mt mi;
khi qun mc m c th b cm; khi ko ui mo c th b mo co.
Khc vi h qu t nhin, H qu lgc i hi c s can thip ca ngi ln hoc ca tr khc trong gia
nh hay lp hc: khi khng lm bi tp nh th n lp s b im km; khi tr nghch ngm, ph
hng chi mi mua th trong mt thi gian ti b m s khng mua chi cho na.
Phng php ny c 2 mc ch ch yu. Th nht, vic s dng h qu t nhin v h qu lgc dy
cho tr c thc trch nhim v cc hnh vi ca chnh mnh, khch l tr a ra nhng quyt nh c
trch nhim (i hc, i ng ng gi, mc m nu tri lnh, lm bi tp v nh...). Th hai, cch lm ny
c th thay th cho trng pht: tr vn hc c cch ng x tt m khng cn ngi ln nh mng.
Phng php ny gip cho mi quan h cha m con ci m p hn, t xung t hn.
Nh vy, nu tnh hung khng c hi cho tr th cu chm ngn tri nghim l ngi thy tt nht
hay cuc sng l mt trng hc ln nht chnh l mt nguyn tc hng dn. y l mt kha cnh
rt quan trng ca qu trnh hc hi: tr hc t cc tri nghim h qu hnh vi ca mnh. Nu nhng
tri nghim ny m tch cc th tr c xu hng lp li hnh vi v ngc li nu tri nghim l
tiu cc. Tr cn hiu rng hnh vi no cng c h qu nht nh.
Mun p dng phng php ny trc ht mi
quan h cha m vi con ci hoc thy vi
tr phi da trn nn tng tn trng
ln nhau v c hai bn cn cng
hp tc v khch l ln nhau. Nu
mun thay i hnh vi no
tr, trc ht bn phi lm cho
tr hp tc ch khng phi i
u vi bn. Mun tr hp tc,
bn phi l ngi c tnh hp
tc. Nu mun tr tn trng,
ngi ln phi th hin s tn
trng tr.
E quu tu nhlen
v lglc
Kin thc
xut
1
74 Phng php K lut tch cc
Hai quy tc cho vic p dng H qu t nhin
1. Khng gy nguy him cho tr: H qu t nhin l cch gip tr nhn ra kt qu hnh
vi ca mnh mt cch t nhin. Tuy nhin, ngi ln phi m bo an ton cho tr. V d,
chng ta khng c cho tr nh s vo in, nc si hay i qua ng ph nhiu
xe c qua li, ch dy tr tri nghim h qu t nhin.
2. Khng lm nh hng n ngi khc: V d, khng c con bn nm vo
ngi khc. V khi , tuy tr c th nhanh chng nhn ra kt qu tiu cc ca hnh vi
, nhng ngi kia phi chu au n ch v bi hc cho con bn. Tr cng c th khng
hc c g nu tr khng quan tm hoc khng nhn ra rng hnh vi ca mnh c nh
hng n ngi khc (khng tm ra, nh rng thng xuyn gy mi hi,). V vy,
bn cn gip tr hiu r hnh vi ca tr gy nh hng th no i vi ngi khc ng
thi khng c nguy hi n ngi khc.
Ba quy tc cho vic p dng H qu lgc
Vic dng H qu lgc ch c hiu qu khi bo m c 3 quy tc sau:
1. Lin quan: Nguyn nhn v h qu phi c lin quan vi nhau. Khi tr by ba chi th
H qu lgc l dn dp li chi hoc khng c chi tip na. Khi tr lm nc
ra bn, ra nh th phi lau sch nc. Khi tr vit by ln bn th tr phi lau chi bn cho
sch (ch khng phi l bt tr qut sn trng, dn nh v sinh v cc hnh thc l
trng pht, khng lin quan n hnh vi lm bn bn ca tr).
2. Tn trng: Nu ngi ln khng th hin s tn trng khi yu cu tr khc phc li, m
thay v lm tr b b mt nh mng chi tr, da nt tr, th l cch thc trng
pht tr. Khi , vic dng H qu lgc s khng hiu qu. V d, khi ngi ln ni hu
u, c th m cng lm . Lau ngay bn i khng n n by gi, tr c th vn hiu
rng phi lau bn, nhng ch v s hi.
3. Hp l: Nu ngi ln v l yu cu tr phi dn chi, lau li nn nh v phi rt c
ra bi hc m khng gii thch th cng khng cn l s dng H qu lgc na. Tnh
hp l khng cn, cng vi vic ngi ln dng quyn bt tr rt kinh nghim cho ln
sau th tr s kh hp tc thay i.
75 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Nu ngi ln khng p dng 3 quy tc trn y th vic dng H qu lgc ca ngi ln s l s trng
pht v khng c hiu qu. Khi , tr s c 3 dng phn ng sau:
1. On gin: Th l khng cng bng. Khng th tin ngi ln c
2. Tr a: H c ln ny v h c quyn, nhng ln sau mnh s...
3. Trn trnh hoc gim t tin vo bn thn: Ln sau mnh s khng b bt gp (khi
ang vit bn ln bn) na; Mnh chng ra g, mnh ch l a hu u
Ging nh ngi ln, tr cng rt mun c la chn. Ch cn c la chn 1 trong 2 phng n cng
vn tt hn l khng c la chn. Con mun i ng lc 9:00 hay 9:30 tt hn rt nhiu so vi nh ny,
tr con phi i ng lc 9:30.
i khi ngi ln cng nn cho tr bit trc h qu. Tr phi hiu rng mnh c la chn (d l hn
ch) v phi chp nhn h qu la chn ca mnh. V d: Nhng ln cha m cho tr cng i ch, tr thng
i ht th ny n th khc, hay quy ry, khc lc, i mua nhiu qu vt. Ln sau, trc khi i cha m c
th ni:M nh i ch mua thc n. Con c th i cng nhng khng c lm nng, i hi mua ny mua
n. Nu khng, con c th nh, m i mt lc ri v?
76 Phng php K lut tch cc
Bng 1: S khc nhau gia trng pht v dng h qu lgc
Trng pht H qu lgc
1. Nhn mnh quyn hnh ca ngi
ln. Ngi ln ch cn yu cu, tr
phi thc hin.
(Trung, tt nhc ngay! B m ang ngh)
1. Th hin thc t cuc sng. Ngi ln v
tr tn trng ln nhau.
(Trung, m bit con thch bi ht , nhng
b m ang ngh. Hoc l con vn nh
nghe, hoc l con tt i i)
2. Th hin s c on hoc t lin
quan ti hnh vi ca tr.
(Khi b m ang ngh con li m bng, t
nay cm khng c nghe nhc na)
2. Lin quan trc tip n hnh vi ca tr.
(Con khng nn m bng to nh th vo bui
tra na b m v mi ngi ngh mt
cht. Nu con khng vn nh i th con s
phi tt i ngay)
3. ng nht hnh vi v nhn cch ca
tr, hm phn xt v mt o c.
(Con ly xe ca b i m khng xin php,
c nh thng n trm. T nay khng bao
gi c ng n xe na, kh bo)
3. Phn bit hnh vi v nhn cch.
(Con ly xe ca b m khng xin php, vic
l khng ng. T nay con phi hi kin
b trc khi dng n xe nh!)
4. Ch ch trng n qu kh
(B m cm con khng c mi bn n
nh na. Ln trc by ba ht ra ri,
c a li cn ni tc na)
4. Quan tm n hin ti v tng lai
(Con c th mi bn v nh nu sau khi chi
xong dn dp sch s v khng c ai ni tc)
5. Da s i x thiu tn trng
(Ln trc con lm b m mt mt vi
bn ca b ri. C ln sau bn con n
ri b cho con thy...)
5. Hm thin ch, thn thin sau khi c b
m ln tr u bnh tnh.
(V con khng gi trt t v tn trng khch
ca b, ln sau, khi b c khch con nn
trn phng ca con)
6. Yu cu vng li, tun phc ngay
(i lm ngay by gi, i i! Khng c li
n n by gi)
6. Cho php la chn
(Con lm lc no tu con, nhng cn xong
trc khi b i lm v)
Ngoi ra cn c mt s im khc nhau v thi ca ngi ln trong 2 phng php:
Trng pht H qu lgc
Ging ni, nh mt, nt mt gin d Ging ni, nh mt, nt mt bnh tnh
Thi khng thn thin, th ght Thi thn thin nhng kin quyt
Khng chp nhn s la chn ca tr
(i ng ngay khng c n n by gi)
C th chp nhn quyt nh ca tr
(Con c th c tip nhng khng qu 10 gi)
77 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Cn phi ni thm rng mt s ngi ln, d khng qut mng, nh p tr nhng li s dng phng
php coi nh tr khng tn ti: khng tr chuyn, khng nghe tr ni, khng nhn thy tr lm g ngay
c khi tr h, Tuy cch lm ny khng gy hu qu trc tip nh nh pht nhng cng l mt cch
k lut tiu cc v n lm gim s tng tc, thng cm, hiu bit gia ngi ln v tr. Tr c th hiu
hnh vi ng x ca cha m, thy c lc l khng quan tm, khng tn trng, khng yu qu. Khi tr
tin rng h chng quan tm g n mnh th tr rt d c suy ngh mnh cng chng cn, mnh s.... Tr
s t chi khng hp tc, n np k lut v th d b ph v.
Khc vi li k lut c on, trng pht, vic dng h qu lgc thng i km theo nhng ging gii
ngn gn ca ngi ln cho tr hiu (xem bng trn). Vic lm ny khuyn khch tr chu trch nhim
v hnh vi ca mnh m ngi ln khng cn phi da nt, lm cho tr s. Mun tr l ngi c trch
nhim chng ta nn trao trch nhim cho tr thay v thuyt trnh o c vi tr v trch nhim. Khi c
hnh vi khng thch hp, tr cn c ngi ln ni cho bit l hnh vi nh hng xu n ngi
khc nh th no ri c trao cho trch nhim khc phc, sa cha cho hnh vi ca mnh (v d nh
vn nh hoc tt i, dn dp li nh ca sau khi bn n chi...). Tr c th cm thy khng thoi mi
lm, nhng cm gic ny c ch hn rt nhiu so vi cm gic gin d, s hi, b mng chi, nhc m,
khng c tn trng, do li k lut c on gy ra. Khi tr mc li m ngi ln dng h qu lgc
trong khi vn th hin mi quan tm, yu thng tr th s ging gii rt c sc mnh.
Ging gii mt cch hp l cn gip tr d dng hiu v chp nhn c cm xc v quan im ca
ngi khc (cha m, thy c, bn b) cng nh bit vic tr lm c nh hng ti ngi khc nh
th no.
78 Phng php K lut tch cc

Mc tiu Tm hiu cch thc dng H qu lgc trong tnh hung c th
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Suy ngh nhanh v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp ra thnh cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay Dng H
qu lgc. ngh h tho lun v tr li cu hi ghi trong phn tnh hung nh.
Nu t thi gian, bn c th cho mt na s nhm trong lp tho lun Tnh hung
trng. Cc nhm ghi tm tt cu tr li ca mnh vo tm th.
Bc 2
(10 pht)
ngh cc nhm chia s phng n tr li ca nhm mnh. Bn c th b sung. Cui
cng c th cho hc vin bit cch m ca Long dng h qua lgc ra sao da vo Ti liu
pht tay Dng h qu lgc x l tnh hung.
Trong tnh hung trng, c gio dng trng pht ch khng phi h qu lgc v
vi phm c 3 quy tc: lin quan, tn trng v hp l
Kt lun
(5 pht)
Long hc c nguyn nhn v h qu ca mt s vic. l bi hc v vic chu trch
nhim i vi hnh vi ca mnh.
Trong trng hp ca Lan, cch lm ca c gio l trng pht v i vi phm 3 nguyn
tc quan trng v v th n c hi cho Lan. Nhng nu c ngh Lan lm sch bn v
tng (ch Lan v bn) vi mt thi nghim tc th l c s dng h qu lgc.
noar Jng: H qua lg|c
79 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc

Mc tiu
Tm hiu s khc bit gia trng pht v h qu lgc trong mt
tnh hung c th (lin h vi tnh hung Pht tr Chng 2)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Suy ngh nhanh v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(7 pht)
Hy tip tc t kt qu ca Hot ng vi th tnh hung Pht tr Chng 2 v tc
ng ca trng pht. ngh hc vin cho bit nu khng trng pht nh vy th h
s lm g? Nu dng h qu lgc th lm th no? Xem Ti liu pht tay Trng pht
hay dng h qu lgc.
Bc 2
(8 pht)
ngh hc vin chia s kin ca mnh. Bn c th b sung da trn Ti liu pht tay
Trng pht hay dng h qu lgc bn so snh hai cch x l cho tnh hung ny.
Nu cn thi gian bn c th da vo Ti liu pht tay Trng pht hay dng h qu lgc
a ra mt tnh hung trng: Mt hc sinh lm hng dng hc tp ca lp.
Thy gio rt hay dng hnh pht (khng phi h qu lgc). Em s ng x th no ?
Em hc c iu g ? Liu c ging nh Kin trong tnh hung Trng pht hay dng h
qu lgc ?
Kt lun
(5 pht)
Tm tt s khc bit gia trng pht v h qu lgc da vo kin thc trnh by trong
bng so snh phn Kin thc xut 1.
noar Jng: Knc br g0a rrung nar v
n qua lg|c
80 Phng php K lut tch cc

Mc tiu Thc hnh dng h qu lgc trong 3 tnh hung c th
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 25 pht
Phng
php
Lm vic theo nhm nh v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Chia lp tp hun ra cc nhm nh. Pht cho mi nhm Ti liu pht tay S khc nhau
gia trng pht v dng h qu lgc. Cc nhm tho lun v in kt qu vo 2 ct
(trng pht v h qu lgc)
Bc 2
(8 pht)
Cc nhm trnh by chia s li cho c lp. Mi ngi lng nghe v c th hi, ng gp, b
sung, tranh lun.
Kt lun
(7 pht)
l cch s dng h qu lgc trong cc tnh hung c th. Qua phn thc hnh ny s
khc bit gia trng pht v h qu lgc cng th hin r hn. Pht cho hc vin Ti liu
pht tay S khc nhau gia trng pht v dng h qu lgc bn so snh. C th giao bi
tp v nh theo hng khuyn khch hc vin s dng h qu lgc ng cch trong cc
tnh hung thch hp nh v trng. Bui hc sau hoc ln gp sau c th trao i,
chia s.
noar Jng: T ruc rnuc nnn dung
n qua lg|c
81 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Thit lp gii hn
Nu mc ch ca vic dng h qu t nhin v lgc l nhm dy tr v trch nhim th vic thit lp
ni quy l nhm bo v tr. Ni quy, n np k lut l nhng iu rt cn thit gio dc, nui
dng, v bo m s pht trin lnh mnh, an ton cho tr em. Cha m, thy c no cng mun con
em mnh c n np k lut tt, ln ln l nhng ngi c trch nhim. Chnh v vy, vic thit lp ni
quy, quy tc ng x trong gia nh v lp hc l rt quan trng.
Ni quy, n np to c s cho tr hiu xem nhng hnh vi no l ph hp, nhng hnh vi no l khng
ph hp v u l gii hn khng c vt qua. Vic duy tr ni quy, n np k lut cng gip duy
tr trt t, n np trong gia nh, lp hc v x hi sau ny. Nu c thit lp v thc hin ng cch,
nht qun, ni quy s gip tr nhp tm thnh nhng nguyn tc hng dn hnh vi ca tr trong
cuc sng.
C nhng ni quy bao gm nhng quy nh nghim
khc do ngi ln hng dn, tr buc phi tun th
v khng th thng lng c (v d: Tn trng
mi ngi, trung thc, khng nghch in, khng ht
thuc...), nhng cng c ni quy, quy nh do tr v
ngi ln cng tho lun, thng nht v c th thay
i (v d v thi gian hc tp, cch thc n mc, vic
nh,...). Tr em s hc rt nhanh ni quy no khng
th thng lng, ni quy no c th thng lng
v thay i. Phng php dng h qu lgc ng
vai tr quan trng trong cc quy tc m ngi ln
mun rn luyn cho tr.
Trong bng 2 di y, ct bn tri (c) thuc la
chn ca tr (c bit l vi tui mi ln), vi mc
tng dn theo la tui v s pht trin. Ct bn
phi (khng) l phn tr cn kin ca cha m, thy
c hay ngi ln. Ct gia l c th, c ngha l
mt s vic t ct Khng c th chuyn thnh C.
Qu trnh ny tng dn theo la tui v s pht trin
ca tr hoc khi cha m, thy c v tr t c tho
thun v cam kt m 2 bn cng ng . V d, tr
Elnh thnh, thlet
lp nl quy,ne nep
k lut trong nh
truong v lp hoc
Kin thc
xut
2
82 Phng php K lut tch cc
c th c t i n nh bn d sinh nht vo bui ti nu bo m an ton, tr c th c i chi
hoc xem tivi nu hon thnh tt bi tp v nh, tr c th c r bn v nh chi nu c hai chi
ngoan, khng ni tc, Khi tr n tui mi ln, tr c xu hng i hi c t lp nhiu hn, trong
khi cha m, thy c c xu hng duy tr s kim sot mc ln. Chnh v th m va chm, xung t
d xy ra. Nhng nu theo mt thi cc khc l g b hu ht cc gii hn, chuyn ht khng sang c
(ngi ln th lng, nung chiu tr mun lm g cng c) th n np k lut hnh thnh d b
ph v, nhng n np mi kh hnh thnh hoc phi mt rt nhiu thi gian, c khi phi tr gi t.
Bng 2: Mt s v d Gii hn c c th khng (ch yu vi tr tui
mi ln)
C
(c php)
C th
(C th thng lng)
Khng
(Khng c php)
Lm bi tp D sinh nht bn Ht thuc
i ng trc 10 gi i thm quan cui tun i xe my (di 18 tui)
Mc qun o g Dng internet nh nhau
Chi tr chi lc gii lao Chi tr chi trong gi
ngoi kho
Chi tr chi trong gi hc
Thn trng khi t chi i hi ca tr
Khi chp nhn hay t chi nhng i hi ca
tr, c bit khi t chi tr, ngi ln nn
cn nhc, thn trng. Trn thc t, rt nhiu
trng hp tr nn n, khc lc, hn di
khi ngh b m mt iu g m
khng c chp thun. Khi , b
m cng khng vui, thm ch bc
bi v con dm chng li quyt
nh ca h. C ngi cn s dng
trng pht dp i s chng
i v bo lu quyt nh ca
mnh. Sau , h li cm thy c
phn hi hn v hnh vi ca mnh,
thy thng con. Mt khc, khi
xem xt li li ngh ca con, h
thy khng c g l qu v l nn
thay i quyt nh ca mnh.
83 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Nu s vic lp i lp li nhiu ln nh vy s to cho tr suy ngh sai lch:
B m t chi tr nhng cha phi l quyt nh cui cng.
Tr c th s dng cc v kh m tr thy tng c hiu qu nh khc hn, gin di thay
i quyt nh ca cha m.
Khi cha m ang bn rn, h khng c thi gian suy ngh nn t chi ngh ca tr an ton hn.
Cng c nhng ngi cha thc s quan tm, tn trng kin ca tr, khng cn n o suy ngh,
xem xt k ni dung ngh hoc iu kin p ng li ngh , h t chi tr ngay lp tc. Khi ,
tr khng bit l do ti sao mnh b t chi. iu lm tr nghi ng, hng ht, tht vng. C trng
hp, trc li ngh ca tr, b m chp thun ngh ca tr cho qua chuyn, nhng sau , h
li khng c iu kin thc hin li ha ca mnh. iu ny gy kh x cho ngi ln, v lm mt lng
tin ca tr i vi quyt nh ca mnh. Tr thy b m khng gi li ha, ni di mnh. V vy,
iu quan trng l phi thn trng cn nhc, xem xt k trc khi a ra cu tr li cho nhng
ngh ca tr.
im cn nh khi thit lp ni quy nh v trng
Thc t gia nh hay lp hc no cng cn c ni quy, n np v khng nht thit ni quy no cng
phi thit lp mt cch tp th. Nhng nu ni quy c c gia nh, lp hc tham gia xy dng v
thc hin th s tt hn rt nhiu. Ni quy c th lin quan n n, mc, v sinh, sc kho, hc hnh
nh, trng, gii tr, gi gic, hnh vi ng x...Cc ni quy phi phn nh c 2 iu: Nhu cu
ca cha m v nhu cu, mi quan tm ca tr. Vic thit lp ni quy cn c s tham gia, hp tc ca tr,
c bit l tr tui mi ln c hiu qu hn.
Ghi nh khi thit lp ni quy vi tr
Ni quy c da trn thc t hay ch l cm xc ca ngi ln?
Ni quy c v li ch ca tr, gip tr c an ton, tr nn tt hn khng?
Ni quy c gip tr trnh c va chm, xung t vi ngi khc?
Ni quy c gip tr hc cch suy ngh, cn nhc trc khi hnh ng?
H qu ca vic tun th hoc khng tun th ni quy l g?
NI QUI KHNG C S THAM GIA/HP TC KHNG HP TC, CHNG I
Khi c tham gia, c ngi ln v tr em u cm thy mnh l ch s hu ca cc quyt nh . V
th xc sut lm theo cc quyt nh cao hn nhiu so vi khi b p t
84 Phng php K lut tch cc
Hp lp v hp gia nh
hnh thnh mt n np, ni quy hay gii quyt cc mu thun, vn ny sinh th cc cuc hp lp
v hp gia nh tr tham gia tho lun vn cn quan tm l rt c ch. i khi cng l dp
cc thnh vin trong gia nh hay lp hc mun thay i, iu chnh mt vi iu tho thun. Cc
cuc trao i nh v sinh hot lp trng l c hi tr hc cch chia s trch nhim. cng
l c hi ngi ln th hin s tn trng tr, hiu c quan im ca tr, cng tr i n nhng
quyt nh m tt c s cng thng nht v thc hin.
Tuy gia nh v lp hc c mt s im khc nhau nhng c nhiu im chung v nguyn tc thit lp
n np k lut. Cc chuyn gia gio dc hng u trn th gii lu rng: mc ch ca hp lp, hp
gia nh khng phi ph bnh hoc thuyt ging v o c. Cha m, thy c gio ng coi cuc
hp lp, hp gia nh l hnh thc kim sot tr c nhiu hn. Tr s nhn thy iu ny v s
khng hp tc.
Mc ch ca hp lp, hp gia nh l:
(1) Khch l nhng g tr t c
(2) Gip nhau
(3) Gii quyt vn , kh khn
(4) Lp k hoch cho nhng s kin hay hot ng ca lp/gia nh
Thng qua cc cuc hp lp, hp gia nh, ngi ln gip tr hc c nhng k nng quan
trng sau y:
Tn trng ln nhau (tng ngi ni mt; lng nghe ngi khc ni)
Khch l ln nhau (khch l nhng im tt m cc c nhn t c: thn thin vi nhau, chia
s, hp tc trong mt cng vic no )
tr cng tho lun cch p dng h qu lgc. V d, nu vit ln bn, ln tng, chi tc, i
mun, khng lm bi lp, i hc v mun, by ba khp phng,... th tr s b k lut nh th
no. Lu khng bao gi qun 3 quy tc ca h qu lgc: lin quan, tn trng v hp l.
85 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Thng qua cuc hp gia nh, b, m ng b cng hiu nhau hn v hnh ng mt cch nht qun,
trnh tnh trng mi ngi mt cch khin tr ln ln hoc lm cho ni quy, quy tc trong gia nh b
ph v (xem hot ng 4)
Cc bc ca mt cuc hp lp, hp gia nh l:
Bt u bng khch l, khen ngi gim thi im lng mang tnh phng th v tng thi
hp tc ca tr.
im li xem c lp hoc c gia nh mun tho lun nhng vn g. V d, gio vin c th
ngh: Lp hc l ca tt c chng ta. Thy mun cc em tham gia xy dng ni quy ca lp hc.
Cc em mun ni quy nh th no? Gm nhng im g?
Gii quyt vn : Trc tip hi tr c li hoc hnh vi khng ph hp (i mun, khng lm bi
tp, v by) xem tr c xut g gii quyt vn do mnh gy ra, hng khc phc li
khng. Nu c, mi ngi s ng gp kin xem c nht tr vi xut ca tr hay khng. Nu
khng, ngh mi ngi cho xut. Nu xut ny khng gip ch g m ch lm tn thng
tr th dng cch hi tch cc c thm xut tch cc, kh thi.
Lp k hoch thc hin, ch cho tr c la chn thi gian bao gi tr s thc hin xut
c thng qua, nht tr.
Tnh hung
C lp u cho rng Hng l hc sinh hay gy s v hay trn hc, k c
bui sinh hot lp hm nay. Cc bn lit k ra l Hng hay nh bn, ly
bng ca bn lp bn cnh, chi by, b im km... Nu c gio hi s
x l ra sao by gi, chc c lp ng l phi k lut. Nhng c hi Cc
em ngh l ti sao Hng li lm nh vy?. Hc sinh a ra mt s cu tr
li V bn y keo kit; V bn y hay bt nt bn khc. Cui cng mt
hc sinh ni C th khng c ai chi vi bn y. Mt hc sinh khc ni
Bn y vi anh ch v khng c b m. Sau c gio hi c lp cho
bit xem sng khng c b m s th no. Hc sinh ni rng s rt kh
khn, s phi t lm nhiu th... Gi y cc em th hin s hiu bit
Hng ch khng phi ght b hay th ch. Khi c hi: C bao nhiu em
trong lp mnh mun gip Hng? Hu nh c lp cng gi tay. C lp
a ra mt lot nhng vic c th m cc em mun lm gip Hng
Hm sau c ni cho Hng bit l lp tho lun vn ca Hng. Khi c
ngh Hng on xem liu c ai mun gip mnh, Hng nhn xung
nn nh v ni c l l khng c ai c. Khi c cho bit tt c cng mun
gip Hng, Hng nhn ln trn xoe mt hi li nh khng th tin c
C lp?.
Khi c lp quyt nh gip Hng bng cch i x thn thin vi em,
Hng cm thy c khch l v dn dn c nhiu tin b trong mi quan
h vi bn b v kt qu hc tp.
86 Phng php K lut tch cc
Ni quy ca mt lp hc c th bao gm nhng im nh
Tn trng ln nhau (ni quy nn theo hng tch cc thay th cho khng nh nhau, khng
ch nho...).
Lng nghe
Trt t, khng ni chuyn ring trong lp.
i x thn thin vi bn b
Nu nhng kin xut v ni quy lp v nh
ca tr khng ph hp hoc kh kh thi, ngi ln
c th t cu hi m, v d: y c chc l iu
chng ta mun hay khng?; C gii php no khc
khng?; iu ny chng ta cha th thc hin
c. Nu mun chng ta c th th cch khc, khi
c dp chng ta s lm theo cch ca em.
Khi thit lp c ni quy, vic duy tr cng c
thnh thi quen cho tr l vic rt quan trng v
thng kh thc hin hn c vic thit lp ni quy.
im cn nh cng c, duy tr ni quy vi tr
Hng dn: Hng dn phi r rng, c th, v d n lc con phi dn chi ...
Nhc nh: Nhng li nhc nh gip tr suy ngh, nh li v sau quyt nh hnh ng,
v d: Con c nh rng chng ta ng l khi n chi nh ai, con s khng m v lc
ngn ko
Cho tr t nht 2 kh nng la chn: cho php tr c chn 1 trong 2 kh nng m ta u
mong mun v chp nhn khuyn khch kh nng suy ngh, a ra cc quyt nh ca
mnh. V d: Hm nay con mun mc ci qun mu xanh hay mu trng?
Cho tr bit h qu vi hnh vi la chn: Cho tr bit kt qu hnh vi ca tr s rt c ch. V
d: C s rt lo lng v bun nu khi tc gin em cn tip tc nh bn nh vy.
Cnh bo: Cnh bo khng phi l e do m l nhc nh tr ngh v hu qu xu c th
xy ra vi mt hnh vi no . V d: Em th ngh xem, chuyn g c th xy ra nu khi i
hc chng ta qua ng m khng quan st cn thn?
Th hin mong mun: L cch khch l tr c mt hnh vi c th no . V d: M mong
rng con s khng vit bn ln bn hc na.
87 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc

Mc tiu
Thc hnh cch thc tho lun thit lp mt ni quy trong
gia nh
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 25 pht
Phng
php
Lm vic theo nhm nh v trnh by
Nguyn liu Giy A0, bt d, bng dnh giy, bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Chia lp ra cc nhm nh. Gi s mi nhm nh l mt gia nh hay lp hc (tng
trng). Mi gia nh, lp hc c th c cc vn khc nhau (v d: tr vi phm v gi
gic, vic nh, ht thuc, ung ru, xem tivi khi ngi khc ang lm vic, mt bn
c hon cnh eo le rt hay gy chuyn lp, mt bn mi chuyn n lp hay ni
tc, chi in t qu nhiu...). ngh mi nhm hy t chc mt cuc hp bn v
thng nht v mt s ni quy c ch cho c gia nh hay lp hc. C th lp ni quy
ny theo bng: cc ct l ngy trong tun, cc hng l trch nhim ca cc thnh vin
trong gia nh, t i trong lp hc.
Bc 2
(10 pht)
i in cc gia nh/lp hc ln trnh by ni quy nht tr ca gia nh mnh. Hc vin
v tp hun vin c th bnh lun, b sung.
Kt lun
(5 pht)
Khi c tham gia, c ngi ln v tr em u cm thy mnh thoi mi v hi lng v
mnh gp phn a ra cc quyt nh . V th xc sut lm theo cc quyt nh
cao hn nhiu so vi b p t.
noar Jng: Ho rnr l n quy n n
rrong ga Jlnn v l noc
88 Phng php K lut tch cc

Mc tiu
Hiu tm quan trng ca s nht qun gia ngi ln vi nhau
trong vic duy tr n np trong gia nh
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 15 pht
Phng
php
Lm vic theo nhm v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d, bng dnh giy, bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(3 pht)
Chia lp ra cc nhm nh ri pht cho mi nhm tnh hung trong Ti liu pht tay
Mi ngi mt no. ngh cc nhm tho lun v tr li cc cu hi
Bc 2
(7 pht)
Cc nhm trnh by chia s li cho c lp. Mi ngi lng nghe v c th hi, ng gp,
b sung, tranh lun.
Kt lun
(5 pht)
Tm tt rng cha m cn trao i vi nhau hnh thnh, duy tr n np, gii hn trong gia
nh. Chuyn ny cng quan trng khi trong nh c 3 th h. C th giao bi tp v nh
(v d hc vin no trong tnh hung tng t s trao i vi v, chng hoc ng b
vic duy tr ni quy trong gia nh c thc hin mt cch nht qun).
noar Jng: M nguo mr neo
89 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc

Mc tiu
Thc hnh cch thc k lut vi tr mi ln trong mt s tnh
hung thng gp
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 25 pht
Phng
php
Lm vic theo nhm nh v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Chia lp thnh nhng nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay Cch thc
k lut tch cc vi tr mi ln. Cc nhm tho lun v ghi tm tt kt qu vo nhng
trng cho trc trong Ti liu pht tay.
Bc 2
(8 pht)
Cc nhm trnh by, chia s kt qu tho lun ca nhm mnh. Mi cc hc vin khc hi,
b sung.
Kt lun
(7 pht)
Lm r s khc nhau gia cc kiu x l (kiu c on, bung lng v tch cc) ca cha
m v tc ng, hiu qu ca mi kiu. C th giao bi tp v nh: Hc vin t xem mnh
thng hay s dng cch thc no? Cch c hiu qu khng? Ln sau c lm tng t
khng? Bui hc tip theo s dnh t pht trao i, chia s.
noar Jng: Ccn rnc ky lur r|cn cuc v
rre m ln
90 Phng php K lut tch cc
91 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Phng php dng thi gian tm lng l mt phng php k lut c hiu qu nhng cng d gy
tranh ci. Ging nh dng h qu lgc, nu ngi s dng khng tun theo nhng nguyn tc nht
nh th dng thi gian tm lng cng c th tr thnh trng pht, c hi cho tr.
Thi gian tm lng l thi gian tr ang hoc c nguy c thc hin hnh vi khng mong mun (nh
tru chc, nh bn, nh anh ch em, p chi,) b tch ra khi hot ng m tr ang tham
gia. Trong lc tm lng tr phi ngi mt ch, khng c chi, khng c tr chuyn hay tham
gia hot ng nh nhng tr khc. Vic ny din ra trong mt khng gian v thi gian nht nh (cch
ly) cho tr bnh tnh tr li, suy ngh v hnh vi khng ng mc ca mnh v tip tc tham gia cc
hot ng ang din ra.
Chng ta khng nn dng thi gian tm lng
nh l bin php u tin khi tr c hnh vi
khng mong mun. Ch p dng phng
php ny khi tr ang hoc c nguy c
lm tn thng n tr khc hoc chnh
bn thn mnh. Nu ngi ln s dng
phng php ny ng cch (thnh
thong mi s dng v trong mt
khong thi gian ngn) th tr c th
bnh tnh tr li, kim ch bn thn tt
hn trong nhng tnh hung gy c ch,
tc gin. Ngc li, nu s dng thng
xuyn v khng ng cch s khng hiu
qu, thm ch cn gy tc ng tiu cc ti
tr, lm cho tr tc gin v hung hng hn.
Ngoi ra, nu s dng phng php ny khng
ng cch s d tr thnh mt dng trng pht
thn th v tinh thn (v d nh bt ng p mt
vo tng sut c tit hc, bt qu gc phng,
ng ngoi tri nng,).
C nhiu tranh lun v thi gian tm lng nn ko di bao
lu. Nhiu nh gio dc khuyn rng cch ny thng hiu qu
nht vi tr 3-9 tui. Thi gian ngn, di tu theo tui (ly s pht tng ng s tui
cho d nh, v d nu tr 5 tui th tm lng 5 pht), tu theo kh cht hoc mc mc li, min sao
cho tr hiu thng ip ca cha m, thy c l c.
1hol glun
tum lng
Kin thc
xut
3
92 Phng php K lut tch cc
Mt s quy tc c bn ( thi gian tm lng khng tr
thnh trng pht)
Khng s dng cho tr qu nh. Tr s s hi khi b tch khi ngi ln, c bit l cha m,
c gio nh tr (c khi ch cn da nht trong nh tm mt mnh tr rt s).
Nn s dng ngay sau khi tr c hnh vi lm tn thng bn hoc bn thn. Tr s hiu r
hn ti sao ngi ln li dng thi gian tm lng (nh mt h qu lgc ca hnh vi tiu
cc) i vi mnh. Nu c th, nn cho tr cc la chn tch cc khc (v d: dn dp
c do chnh tr by ba, xin li bn...) hn l cch ly tr hon ton khi hot ng ang
din ra trong lp hc hay nh.
Thi gian tm lng khng c mang tnh cht nhc m tr, lm cho tr thy s hi, b lm
tr ci, Nu nh vy th thi gian tm lng tr thnh trng pht.
Thi gian tm lng khng c di hn khong thi gian tr bnh tnh tr li. Khi tr
bnh tnh li ri hy gii thch hnh vi no l ph hp, hnh vi no l khng ph hp hay
khng th chp nhn c. Hy gip tr thy r ti sao tr b p dng thi gian tm lng,
nu khng tr s c xu hng lp li hnh vi khng mong mun .
Khng e da. ng ni vi tr nhng li e da, v d: Nu con lm th na, con s b
pht ng vo gc phng!. Tr s nhm ln coi y l hnh pht tiu cc, tr s c thi
khng hp tc v thi gian tm lng s t mang li hiu qu. Khng s dng thi gian tm
lng nh mt s trng pht.
Nu tr rt lo lng, bi ri hay kh chu th hy gip tr bnh tnh li mt cht trc khi dng thi gian
tm lng. Nu bn dng thi gian tm lng mt vi ln vi tr m khng thy thay i theo cch thc
mong mun th c th do:
1. Tr cn qu nh, cha thy c mc ch ca vic b tch khi bn b
2. Tr b min dch vi vicb cch ly nn khng c tc dng
3. Tr c vn v th cht nh suy dinh dng hay c cm vi vic b b cch ly.
Lu rng khi ngi ln tc gin, tr thng l nn nhn. Nu vy bn cng cn thi gian tm lng
cho chnh mnh (xem chng 7). C gng p dng thi gian tm lng vi bn thn mnh trc khi bn
cm thy bc mnh v ni gin bi v khi tc gin bn rt d b qua 3 nguyn tc c bn (lin quan,
tn trng v hp l).
93 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Bng 3: So snh s khc nhau gia k lut tch cc v tiu cc (trng pht)
K lut tch cc K lut tiu cc (trng pht)
1. Nhn mnh nhng g tr nn lm. Cho tr
nhng phng n la chn tch cc.
1. Nhn mnh nhng g tr khng c lm. Cm
on, khng gii thch ti sao.
2. L qu trnh thng xuyn, lin tc, nht
qun, cng quyt, mang tnh hng dn.
2. Ch din ra khi tr mc li hnh vi. Mang tnh
kim sot, lm xu h, mt mt, ch nho.
3. H qu ca k lut c tnh lgc, c lin quan
trc tip n hnh vi tiu cc ca tr.
3. H qu ca trng pht khng lin quan hoc
phi lgc i vi hnh vi tiu cc ca tr.
4. Lng nghe tr, a ra v d, tm gng
tr lm theo.
4. Khng hoc t lng nghe tr. Yu cu tr tun
phc, nghe li.
5. Tp cho tr t kim sot bn thn, chu trch
nhim v mnh, ch ng, t tin.
5. Tr dn ph thuc vo ngi ln, b ngi ln
kim sot, s sai, km t lp, b ng, thiu t
tin.
6. Gip tr thay i. Tp trung vo hnh vi cha
ng ca tr.
6. Gii to, tp trung vo ni bc tc ca ngi
ln khi thy tr khng nghe li hoc thm ch c
khi l gin c chm tht.
7. Mang tnh tch cc, tn trng tr. 7. Mang tnh tiu cc, thiu tn trng tr.
8. Khuyn khch kh nng t duy, la chn
ca tr.
8. Ngi ln ngh v a ra quyt nh, la chn
thay cho tr.
9. Hnh thnh, pht trin nhng hnh vi mong
mun.
9. Pht, ch trch nhng hnh vi h, c li ca tr.
Vic ny c th dn n hnh vi khng ph hp
khc ca tr.
10. Ph hp vi nng lc, nhu cu v cc giai
on pht trin ca tr.
10. Khng tnh n nng lc, nhu cu v cc giai
on pht trin ca tr.
11. Khng mang tnh bo lc v mt thn th
v tinh thn.
11. Mang tnh bo lc v mt thn th v tinh
thn.
12. Tr thc hin ni quy n np v tr c
tham gia tho lun v nht tr.
12. Tr khng thc hin ni quy, n np hoc nu
c cng ch v s b pht hoc v b e do, b mua
chuc bng tin, phn thng ngi ln ha.
13. Dy tr nhp tm tnh k lut mt cch t
gic.
13. Dy tr ngoan ngon mt cch th ng v tr
hiu rng s b pht nu h (khng t gic, khng
nhp tm).
14. Coi li lm l nhng c hi hc tp tin
b thm.
14. Khng chp nhn li lm, pht v p tr tun
phc theo ngi ln.
15. Ch ti hnh vi h ca tr, khng phi
nhn cch a tr.
15. Ph phn nhn cch a tr hn l hnh vi
ca tr, v d: ngu ngc n hi,
94 Phng php K lut tch cc

Mc tiu
Thc hnh cch s dng thi gian tm lng cho tr ang c xung
t trong mt tnh hung c th ( nh v trng)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Lm vic theo nhm nh v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Chia lp ra cc nhm nh. Pht cho mi nhm ti liu pht tay Lm g vi tr ang c
va chm, xung t. Cc nhm tho lun theo cc cu hi tho lun v vit cc kt qu
tho lun vo ch trng trong tm th.
Bc 2
(7 pht)
i din cc nhm chia s cho c lp. Mi cc hc vin khc hi, bnh lun, gp kin.
Kt lun
(3 pht)
Da vo phn Kin thc xut 3 cht li. Ngi ln phi cn thn dng phng
php tm lng ng cch. Vinh cn tm lng khng lm tn thng bn v bnh tnh
tr li. Khi Vinh bnh tnh tr li ngi ln c th gii thch l do ti sao. Ln sau c th
gi cho Vinh chn mt chi khc trao i vi Ngc, hoc gi c hai cng chi
chung. Mi khi tr hc c hnh vi m cha m hay c gi th cn c khch l ngay
cng c (chng 6).
C th giao bi tp v nh: Bn gp cc trng hp tr trong trng hp tng t?
Bn lm g? Kt qu ra sao? Ln sau bn s lm tng t? Bui hc tip c th dnh t
pht trao i, chia s.
noar Jng: Tno gan ram lng cno rre
Jang c va cnam, xung Jr
95 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc

Mc tiu
Thc hnh cch thc k lut vi tr mi ln trong mt s tnh
hung thng gp
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Lm vic theo nhm nh v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Chia lp ra cc nhm nh. Pht cho mi nhm ti liu pht tay Lm g vi tr ang tc
gin. Cc nhm tho lun theo cc cu hi tho lun v vit cc kt qu tho lun v
ch trng trong tm th.
Bc 2
(7 pht)
i din cc nhm chia s cho c lp. Mi cc hc vin khc hi, bnh lun, gp kin.
Kt lun
(3 pht)
Ngi ln phi cn thn dng phng php tm lng ng cch. Vinh cn tm lng
hc cch bnh tnh tr li, gii ta cn tc gin v khng ph chi. Khi Vinh bnh
tnh tr li ngi ln c th ni rng tc gin l bnh thng, ngi ln cng c lc tc
gin nhng lm hng chi hoc lm au ngi khc th khng c. C th ni vi
Vinh rng chi b tn thng nn cng tc gin v v th n s nm trong hp tm
lng n hm sau (kt hp dng h qu lgc) Vinh mi chi c. Hy coi v tr tr ngi
tm lng l mt Gc bnh an hn l Gc sm hi hay Gc thi gian cht, Gc cht. Bn c th
trang tr cho ph hp.
noar Jng: Tno gan ram lng cno rre
Jang rc gn
96 Phng php K lut tch cc

Mc tiu
Lm trc nghim n tp v cng c cc kin thc v phng php
k lut tch cc
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 15 pht
Phng
php
Lm vic c nhn v chia s
Nguyn liu Bng, phn, t trc nghim pht, mi hc vin 1 bn
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Pht cho mi hc vin mt Ti liu pht tay Trc nghim Dng chung cho gio vin
v cha m, hoc/v Trc nghim - dnh cho cha m. ngh mi ngi t lm.
Bc 2
(10 pht)
Khi mi ngi lm xong, tp hun vin ghi cc phng n tr li ng ln bng mi
ngi t i chiu. Ch no cn trao i, lm r hoc c cu hi th tp hun vin hng
dn hc vin trao i, tr li. y l bi tp rt hu ch, c th thc hin ti lp nu c thi
gian hoc giao v nh.
Kt lun
(10 pht)
Cht li nhng kin thc, k nng hc (c bit l chng 4). Hy nhn mnh rng:
(1) Mc ch ca vic k lut tr l dy bo v hng dn ch khng phi pht!
Bn cht ca vic rn k lut cho tr l gip tr dn tr nn chn chn hn, c trch nhim
hn vi cuc sng ca chnh mnh, ch ng v bit a ra cc quyt nh tt, la chn
tt; (2) K lut tch cc c hiu qu hn trng pht; (3) Cng s dng phng php k
lut tch cc bao nhiu th cng t phi dng n bin php trng pht by nhiu; (4)
Chnh ngi ln c th to ra s thay i. Nu chng ta thay i th con em mnh s
thay i.
noar Jng: Trc ngnm
97 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Dng h qu lgc
Tnh hung
Long, 8 tui, c m nhc l mi khi tm xong,
qun o bn phi vo chu cho m git th
nhng ngy sau mi c qun o sch mc, c
bit l ng phc cho ngy th 2 v th 6. M
nhc nh, ry la lin tc nhng Long khng thay
i m cn than vn l khng mun mc qun
o bn. M phi vi vng i git mi khi Long ni
rng hm sau phi mc ng phc.
Hy tr li cu hi:
Nu ban l cha, me Long, ban s lm g?

Nu th, Long s rt ra diu g?

1l llu pht tuy


98 Phng php K lut tch cc
Dng h qu lgc (x l tnh hung)
Tnh hung ( nh)
1. Long, 8 tui, c m nhc l mi khi tm xong, qun o bn phi
vo chu cho m git th nhng ngy sau mi c qun o sch
mc, c bit l ng phc cho ngy th 2 v th 6. M nhc
nh ry la lin tc nhng Long khng thay i m cn than vn l
khng mun mc qun o bn. M phi vi vng i git mi khi
Long ni rng hm sau phi mc ng phc.
2. M quyt nh th dng h qu lgc. M ni mt cch nh nhng
nhng nghim ngh rng m tin l Long s c trch nhim vi
qun o bn ca mnh. M gii thch rng t nay tr i m ch git
nhng qun o ngm trong chu m thi. M cho Long tri
nghim h qu lgc ca vic khng qun o bn vo ch
quy nh trong gia nh. Long cng th xem m th no. Ti ch
nht Long tm b ng phc chun b cho ngy th Hai cho c.
B ny th Su tun trc Long qung trong phng ca mnh.
Khi Long than phin, m ni mt cch thng cm: M chc l con
khng mun mc qun o bn. Khi Long nn n m git may
ra sng hm sau kp kh em mc, m ni m ngh l con
bit phi lm th no ri. M ly qun o i tm trnh mt
cuc ging co vi Long. Long bun bc v phi mc b qun o
khc (c th b c ph bnh) (hoc mc li b qun o ng phc
nhng khng sch). Long hc c nguyn nhn v h qu/
kt qu ca mt s vic.
Dng h qu c th gip tr pht trin thc trch nhim. N gip
cho mi quan h cha m-con ci m p hn, t xung t hn. Bn
thn tnh hung cung cp mt bi hc cho tr m ngi ln
khng cn phi thuyt ging g thm.
99 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Dng h qu lgc (tnh hung trng)
Tnh hung
Lan, 12 tui, hc km li cn v by ln bn v
tng my ln. C gio c nhc nh nhng Lan
khng thay i. C quyt nh l Lan phi trc
nht mt tun, bao gm c qut dn lp hc v
dn nh v sinh.
Hy tr li cc cu hi:
1. Ban ngh g v cch x l ca c gio? Tai sao?

2. trung hop d ban s lm tuong tu? Hay lm khc di?

100 Phng php K lut tch cc


Trng pht hay dng h qu lgc?
Tnh hung
Kin, 11 tui, sang chi mt nh hng xm cng my a tr khc v
s nh v chic m pha ch.
Hy tr li cu hi:
Nu l cha me ban s lm g?

Nu th, Kin s rt ra hay hoc diu g?

101 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc


Trng pht hay dng h qu lgc?
(bn so snh x l tnh hung)
Kin, 11 tui, sang chi mt nh hng xm cng my a tr khc v
s nh v chic m pha ch.
Trng pht H qu lgc
nh n (vi ci t t, xon tai... rt au).
Kin hc c iu g? Tr c th:
- Khng bao gi lm th na
- Tm cch du li ca mnh
- li cho tr khc
- Ni di
- Khng b bt ln sau
- Kt lun rng mnh khng tt, h, c th
cm thy tc gin v tr th li ngi
nh mnh.
Khi b nh, tr c th ngoan hn v s b
nh na. Tuy nhin bn mun con mnh
thay i hnh vi v s hay v tn trng bn?
Bn ni vi con M bit l con nh v chic
m pha ch bc y ri. Gi con nh lm th no
y? S dng ging ni nh nhng nhng cng
quyt.
a tr xin li bc hng xm v quyt nh gip
bc y hi ch my ln b li chic m nu
bc ng . Tr hc c rng:
Mc li l mt phn ca cuc sng (ai cng
c th mc li). iu quan trng l tr mc li
nhng nhn li (nhn trch nhim). im ch
y khng cn l li na m l trch nhim
khc phc li .
Tr khng cm thy tc gin hay mun tr
a cha m. iu quan trng l lng t trng,
tnh t tin ca tr khng b tn hi.
102 Phng php K lut tch cc
S khc nhau gia trng pht v dng h
qu lgc?
Tho lun trong nhm nh v dua ra phuong n x l ca cha me theo 2 kiu khc nhau (trng
phat v dng h qu lgc)
Tnh hung Trng pht H qu lgc
Trung m i rt to v t ra thch
th khi nghe mt bi ht, trong
lc cha m ang ngh tra.
Con 18 tui ly xe my ca b
i m khng hi. Khi b cn c
vic th khng thy xe u nn
l vic.
Con mi bn n nh chi. Nh
ca ba bi, ln xn. Lc chi
xong khng dn li. C bn cn
ni tc.
103 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
S khc nhau gia trng pht v dng h
qu lgc (bn so snh)
Trng pht H qu lgc
1. Nhn mnh quyn hnh ca ngi ln, ch
cn yu cu.
(Trung, tt nhc ngay, b m ang ngh)
1. Th hin thc t cuc sng. Ngi ln v tr
tn trng ln nhau.
(Trung, m bit con ang thch bi ht , nhng b
m ang ngh. Hoc l con vn nh nghe, hoc
l con tt ct st i)
2. c on hoc t lin quan ti tnh hung.
(Khi b m ang ngh m dm m bng. T nay
cm khng c ng n ci i na)
2. Lin quan trc tip n hnh vi ca tr.
(V con khng thc hin ng thi gian nht tr
nn th by ny con s khng c dng ci i
na)
3. ng nht hnh vi v nhn cch ca tr,
hm phn xt v mt o c.
(Con ly xe ca b i m khng xin php, c nh
thng n trm, thng khng c mm. T nay
khng bao gi c ng n xe na)
3. Phn bit hnh vi v nhn cch.
(Con ly xe ca b m khng xin php. B thy con
cha sn sng lm theo ni quy ca gia nh nn
ngy mai con s khng i xe na. Th 6 ny con s
c thm mt dp cho thy l con mun lm theo
ni quy nht tr.)
4. Quan tm n qu kh.
(Con khng c mi bn n nh na. Ln
trc by ba ht ra ri, c a li cn ni
tc na)
4. Quan tm n hin ti v tng lai.
(Con c th mi bn v nh nu sau khi chi xong
dn dp sch s v lm sao b khng nghe thy
ai ni tc)
5. Da s i x thiu tn trng.
(Ln trc con lm b m mt mt vi bn ca
b ri. C ln sau bn con n ri b cho
con thy...)
5. Hm thin ch, thn thin sau khi c b m ln
tr u bnh tnh.
(V con khng mun x s mt cch tn trng vi
khch ca b, ln sau khi b c khch con s trong
phng ca con)
6. Yu cu vng li, tun phc ngay
(i lm ngay by gi, i i! Khng c...)
6. Cho php la chn.
(Con lm lc no cng c nhng phi xong trc
khi b v)
104 Phng php K lut tch cc
Mi ngi mt no
Tnh hung
Khnh, 15 tui, mun i d sinh nht bn. Khnh hi m nhng m
khng ng v bui sinh nht bt u mun v m khng mun Khnh
v qu mun. Khnh ch n khi b i lm v v ni mun gip b
vo th By, Ch nht ny (b c mt xng sa cha xe my). B rt
vui v thng Khnh khng mun lm vic ny. Sau Khnh thuyt
phc b cho i d sinh nht bn. Khng trao i vi m, b ng .
Hy tr li cu hi:
1. Theo ban quyt djnh ca ngui b l hop l hay khng hop l? Tai sao?

2. Theo ban quyt djnh ca me l hop l hay khng hop l? Tai sao?

3. Ban ngh ln sau Khnh s lm g khi mun di du sinh nht hay lm mt vic tuong tu?

105 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc


Cch thc k lut tch cc vi tr tui
mi ln (tui teen)
Nu tr c nhng hnh vi sau dy, ban s lm g? (3 phong cch lm cha me khc nhau). Hy
tho lun nhm nh v din vo cc trng!
Kh khn/ Thch thc Kiu c on
Kiu bung lng,
qu nung chiu
Kiu tch cc
Tr i chi v khuya
Tr khng gip vic
gia nh
Tr th hin s tc gin
vi cha m
Tr n ung tht
thng
Tr hc sa st
Tr gp va chm nh
khi i xe p n
trng.
106 Phng php K lut tch cc
Mt s v d v cch thc k lut tch cc
vi tr tui mi ln (tham kho)
Kh khn/
Thch thc
Kiu c on
Kiu bung lng,
qu nung chiu
Kiu tch cc
Tr i chi v
khuya
Mng m, thuyt
ging, cm on
Th hin mong
mun tr v ng
gi, nhng sau
chng lm g c
Trao i, tho thun thi gian
v trc khi tr i. S dng h
qu lgc (hm sau, tun sau
khng c i na)
Tr khng gip
vic gia nh
Yu cu, ra lnh,
gi l n hi...
Lm thay cho con.
Khng giao cho
con vic g na
Hp gia nh, trao i, tho
thun phn chia vic nh v
thng nht hnh thc k lut
nu khng lm
Tr th hin s
tc gin vi cha
m
e do, phn
cng li bng s
tc gin, nh
ph u
Nhn trch nhim
v mnh v gy
ra s tc gin cho
tr
S dng lng nghe tch cc v
thng ip B/m...bi v...
(cc chng sau); Xem xt cc
cch th hin cm xc khc.
Hoc b qua cn gin ca tr
v trao i khi bnh tnh hn.
Tr n ung tht
thng
Thuyt ging, c
p tr n ung
mt cch ph hp
Hon ton khng
n thi quen
n ung ca tr
Trao i, cng nhau lp k
hoch v ch n ung. S
dng h qu t nhin hoc
lgc.
Tr hc sa st C p tr hc bi,
hc thm. Trng
pht, ry la, mua
chuc.
Khng quan tm,
n kt qu
hc tp ca con.
Trao trch nhim hc tp cho
con. Tp trung vo cc c
gng, tin b, im mnh ca
tr (khch l, xem chng 6)
Tr gp va chm
nh khi i xe p
n trng.
Tr nn tc gin.
Ry la. Khng cho
tr i xe p i
hc na
Xut xoa, th hin
cm thng qu
mc. Nhn trch
nhim cho tr (a
tr i hc bng xe
my)
Trao i, cng con tm xem
c cch no phng trnh. Th
hin rng mnh tin l con c
th i xe an ton hn.
107 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Lm g vi tr ang c xung t, va chm?
Tnh hung
1. Vinh, 5 tui, ang chi chic t bng nha mu trong lp, bng
nhin bn Ngc ti ly v chy ra ch khc nh chi v Ngc cng rt
thch chic t ny. Vinh thy th lao n ging li. Hai bn ging
nhau, x y, Vinh cn Ngc mt ci rt au lm Ngc khc. Vinh
cng nc mt ngn nc mt di. Nguy c xung t vn cn.
2. Tnh hung tng t nhng xy ra nh gia 2 anh/ch em.
Hy tr li cu hi:
1. Nu ban l c gio, cha me, ban s lm g?

2. Nu c gio, cha me lm th th Vinh hoc duoc diu g?

108 Phng php K lut tch cc


Lm g vi tr ang tc gin?
Tnh hung
Vinh ang chi mt mnh tr chi xp hnh ( nh hoc trng). Khi
xp gn xong bng s lm hng. Vinh tc qu nm mnh my th
trong tm vi vo tng lm hng mt vi chi.
Hy tr li cu hi:
1. Nu l c gio, cha me, ban s lm g?

2. Nu ban lm th th Vinh hoc duoc diu g?

109 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc


Mt s iu cn ghi nh khi dng thi
gian tm lng
Khng nn dng thi gian tm lng nh mt gii php u tin m nn l gii php
cui cng.
Thng hiu qu nht l vi tr 3-9 tui. Thi gian ngn di tu theo tui ca tr (c th ly s
pht tng ng s tui cho d nh), tnh cht hoc tu theo mc li m tr mc, min sao
tr hiu c thng ip gio dc ca cha m/thy c.
Mt s quy tc c bn ( thi gian tm lng khng tr thnh trng pht v tinh thn!!!)
Khng s dng cho tr qu nh.
S dng ngay sau khi tr c hnh vi lm tn thng bn hoc bn thn.
Thi gian tm lng khng c mang tnh cht nhc m
Thi gian tm lng khng c di hn khong thi gian cn thit tr cn bnh
tnh tr li.
Khng e da.
Nu tr rt lo lng, bi ri hay kh chu th hy gip tr bnh tnh li mt cht trc khi dng
thi gian tm lng. Nu bn dng thi gian tm lng mt vi ln vi tr no m khng
thy thay i theo cch thc mong mun th c th do:
1. Tr cn qu nh, cha thy c mc ch ca vic tr b tch khi bn b
2. Tr b min dch vi vic cch ly nn khng c tc ng
3. Tr c vn v th cht nh suy dinh dng hay c cm vi vic cch ly
Khi ngi ln tc gin, tr thng l nn nhn. Nu vy bn cng cn thi gian tm lng
cho chnh mnh!
110 Phng php K lut tch cc
S khc nhau gia k lut tch cc v
tiu cc
K lut tch cc K lut tiu cc (trng pht)
1. Nhn mnh nhng g tr cn, nn lm. Cho
tr nhng phng n la chn tch cc.
1. Nhn mnh nhng g tr khng c lm.
Cm on khng cn gii thch ti sao.
2. L qu trnh thng xuyn, lin tc, nht
qun, cng quyt. Mang tnh hng dn.
2. Ch din ra khi khi b bt li hay s c. Mang
tnh kim sot, lm xu h, mt mt, ch nho.
3. H qu lgc c lin quan trc tip n
hnh vi tiu cc ca tr.
3. H qu khng lin quan hoc phi lgc i vi
hnh vi tiu cc ca tr.
4. Lng nghe tr, a ra cc v d, tm gng
tr lm theo.
4. Khng hoc t lng nghe tr. Yu cu tun
phc, nghe li.
5. Tp cho tr t kim sot bn thn, chu
trch nhim v mnh, ch ng, t tin.
5. Tr dn ph thuc vo ngi ln, b ngi ln
kim sot, s sai, km t lp, b ng, thiu t tin.
6. Gip tr thay i, tp trung vo hnh vi ca
tr.
6. Gii to, tp trung vo ni bc tc ca ngi
ln khi thy tr khng nghe li hoc c khi l
gin c chm tht.
7. Mang tnh tch cc, tn trng tr. 7. Mang tnh tiu cc, thiu tn trng tr.
8. Khuyn khch kh nng t duy, la chn
ca tr.
8. Ngi ln ngh v a ra quyt nh, la chn
thay cho tr, lm hn ch kh nng t duy ca tr.
9. Hnh thnh, pht trin nhng hnh vi
mong mun.
9. Pht, ch trch nhng hnh vi h, li ca tr.
10. Hiu nng lc, nhu cu v cc giai on
pht trin ca tr.
10. Khng ph hp vi cc giai on pht trin ca
tr, khng tnh n nng lc, nhu cu ca tr.
11. Phi bo lc v mt th cht v tinh thn. 11. Mang tnh bo lc v mt th cht v tinh thn.
12. Tr thc hin ni quy n np v tr c
tham gia tho lun v nht tr.
12. Tr thc hin ni quy, n np v s b pht, v
b e da hoc b mua chuc.
13. Dy tr nhp tm tnh k lut mt cch
t gic.
13. Dy tr ngoan v nu h c th b bt
pht (kh t gic, kh nhp tm).
14. Coi li lm l nhng c hi hc tp tin
b thm.
14. Khng chp nhn li lm (pht khi tr mc
li). p tr tun phc v b/m/thy c bo th.
15. Ch ti hnh vi h ca tr, khng phi
nhn cch a tr.
15. Ph phn nhn cch a tr hn l hnh vi
ca tr: ngu ngc, n hi.
111 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Trc nghim - Dng chung cho cha m v
gio vin
Hon thnh cc cu dui dy bng cch chon v khoanh trn vo phuong n ph hop
vi ban nht:
1. Trng pht dy tr cch thc
a. T kim ch.
b. S dng bo lc gii quyt vn
c.
Tn trng cha m.
2. Phng php k lut tch cc gip
tr hc c cch
a. ng x ph hp.
b.
Giu gim v trnh khng b bt khi
c hnh vi tiu cc/khng ph hp.
c. S cha m.
3. Cc nh gio dc tr em cho rng tr
em sinh ra
a. L ngi xu/h.
b. L ngi tt.
c.
C kh nng thnh ngi tt hoc
khng tt.
4. H qu ca vic qun o bn ln
xn trong phng nn l
a. Phi mc qun o bn, cha git.
b. Khng c xem TV.
c. Cha m phi i thu dn cho con.
112 Phng php K lut tch cc
Hy tr li cc cu hi di y.
Hnh ng nh v trng ca
cha m hoc thy c
Tch cc Tiu cc
Bn tng s dng hnh
ng ny? (c/khng)
1. Hng dn trc tip, c th (ni
cho tr bit chnh xc s phi lm g)
2. Kt lun, nh gi hnh vi ca tr
trc khi tm hiu k lng
3. S dng v lc (nh, tt, bo tai,
t t...)
4. Ra lnh, yu cu tr thc hin
khng cn gii thch
5. Hnh ng, ng x theo cch
tr hc lm theo
6. Da vo mt hai s vic kt
lun v tr
7. Cng khai so snh tr vi nhng
tr khc
8. Lng trc nhng vn , kh
khn c th xy ra vi tr
9. Khng khng rng mnh ng,
mnh l b trn v mnh l cha m/
thy c/ngi ln
10. Thit lp cc ni quy, quy nh
nh hoc trng mt cch r rng,
nht qun v lun cng c duy tr
cc ni quy
Kt qu ca ban th no? Ban d tng s dung bao nhiu cch thc tch cuc v tiu cuc?
T r l i t r c n g h i m d n g c h u n g c h o c h a m v g i o v i n :
1 . = B 2 . = A 3 . = C 4 . = A
T r l i t r c n g h i m d n g c h u n g c h o c h a m v g i o v i n : C c h n h n g 1 , 5 , 8 , 1 0 l t c h c c .
C c h n h n g 2 , 3 , 4 , 6 , 7 , 9 l t i u c c .
113 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Bi tp
1. Hy xem xt k cch thc ban dng d thit lp k lut cho tr trong my tun qua khi tr c
hnh vi khng ph hop. Hy din vo tng phn dui dy:
Tr (con em, hc sinh) lm g?
Ti lm g?
2. Sau d hy tu hi Cch d c hiu qu
khng? Ln sau mnh c lm nhu th
na khng? Liu c cch no tch cuc hon,
hiu qu hon nu tr lai c nhng hnh vi
tuong tu?
3. Tun ny ban s c gng s dung h qu
lgc. Chon mt vi hnh vi ca tr m ban
thy lo lng, buc doc. Khi lo lng, kh chju
hoc tc gin thung kh p dung phuong php
tch cuc.
(a) Tr lm g?
(b) Cc h qu m bn v tr quyt nh/la chn?
(c) Kt qu th no? C hiu qu khng? Theo bn th ti sao?
Sau mt tun, hy tr li cc cu dui dy (chon tt c cc phuong n m ban d p dung trong
tun truc bng cch dnh du \ vo trng bn tay tri)
1. Cc phng php ti thng dng rn k lut, n np cho tr:
Qut tho v mng chi Pht l hnh vi h ca tr
Trch mng Cch ly tr (vo phng ring, gc
phng, lp hc)
Gii thch nguyn nhn mt cch
bnh tnh
t t
Ly mt c quyn ca tr (v d
nh khng cho xem chng trnh
tivi yu thch)
cho tr tri nghim cc h qu
Cho tr mt vi la chn trong
gii hn
e da nhng khng thc hin li
e da
Th hin cha m, thy c khng
nht tr
Hng s ch ca tr sang vn
khc cho tr qun i
114 Phng php K lut tch cc
2. Trong tun trc, ti:
Hnh ng Nhiu hn t hn Vn nh c
Hnh ng, x l bnh
tnh
Hnh ng, x l
cng quyt nhng
nh nhng
Dng nhng li ni n
cn, khng dng li
ay nghin
Cho tr mt vi la
chn c gii hn v
tr rt ra bi hc t
nhng h qu hnh vi
ca chnh mnh
3. Khng kh trong gia nh, lp hc thay i theo mt trong nhng hng sau y:
Hnh ng Nhiu hn t hn Vn nh c
Thn thin
Hp tc
Hiu nhau
Ln xn
Vui
Cng thng
115 Chng 4: Cch k lut tr mang tnh tch cc
Trc nghim dnh cho cha m
Phong cch lm cha m (c con tui mi ln):
Trong nui dy con, vi t cch l cha m, ti thng
ng Sai
1. Ph phn v tc gin
2. La, ht
3. Cm on
4. e do
5. Pht bng cch nh, mng chi
6. Thng nghi ng con ni di
7. Bt li v n mc, v bn b ca con
8. Ph phn, ch trch v im hc tp
9. Quyt nh xem khi no con phi lm bi tp
10. Lc li phng, bn hc hay cp sch tm bng chng v li
ca con
11. Khng chp nhn kin ca con nu khc vi ca cha m
12. C quan im rng b m s tin con nu con x s mt cch
ng tin tng (cn tr th cho rng con s x s mt cch ng
tin tng nu b m tin con)
13. Rt t khi tho lun vi con cng tm ra gii php m cha m v
con ci cng chp nhn c.
Nu nh phn ln cc cu tr li ca bn l ng th bn thin v phong cch gia trng.
Cch nui dy ny lm cha m cm thy mnh c trch nhim trong hu ht hnh vi ca tr.
Cn tr th ngc li, khng hc c cch t suy ngh v hnh ng, rt kh t lp sau ny.
Chng 5
Mc tiu: Sau chng ny, hc vin s
1. Hiu lng nghe tch cc v tm quan trng ca lng nghe
tch cc
2. Thc hnh k nng lng nghe tch cc
3. Thc hnh lng nghe tch cc hiu v gip tr khi gp
kh khn
4. Thc hnh lng nghe tch cc gii quyt bt ho
Lss s\t
||t\ tzt
118 Phng php K lut tch cc
119 Chng 5: Lng nghe tch cc
Mun quan h ca cha m, thy c vi tr tt th giao tip gia hai bn phi tt. Khi ni ti giao tip
ngi ta thng cho rng giao tip l ni, ni chuyn, tr chuyn... Thc t th ni ch l mt phn
ca giao tip. Phn nghe l mt phn rt quan trng, c khi cn quan trng hn c phn ni, c
bit trong cc tnh hung mi thit lp cc mi quan h hoc khi tr ang gp nhng kh khn. Liu
c phi v th m con ngi c hai tai v mt ming? i vi tr ni chung, c bit tr mi ln ni
ring, vic ngi ln lng nghe v hiu tr li cng quan trng.
Ai cng mun c lng nghe v iu c ngha l ngi nghe ang mun hiu bn. Ngi nghe
tin rng nhng iu bn ni l c gi tr v ng ch . Tr cng vy. Tr mun c hiu, cm thy
c gi tr, c tn trng, yu thng (Chng 1). Tr s cm thy nh vy nu c lng nghe, lng
nghe mt cch tch cc. Lm sao cho tr thy l bn ang lng nghe tch cc, khng nhng nghe
m cn hiu?
Lng nghe tch cc l:
Lng nghe mt cch chn thnh, chm ch, gi m (lng nghe bng c nh mt v
tri tim)
Hiu r c ni dung ca ngi ni
Hiu r c cm xc ca ngi ni
V d: Con bn vo nh v ni Con ght bn Minh! Bn y khng cho con chi cng vi bn y, khng
cho con chi chi. Sau khi nghe, bn s phn ng th no? C cha m ni khng sao, con c th
chi vi cc bn khc. Nu tr li nh vy l bn b qua hoc khng tha nhn cm xc ca tr. Vi
tr, cu ni ca bn khi c hm con ch sao c, m bit cch gii quyt ri.
Cha m c th phn hi Con cm thy tc gin vi bn Minh v hm nay bn y khng cho con chi
cng ?. Nu nh vy th bn bt u mt qu trnh lng nghe tch cc, bi v thng qua phn hi
(v suy ngh v cm xc) ca tr, bn khuyn khch tr ni tip vi cha m Vng, hm qua bn y
cho con chi, nhng hm nay con khng mang chi ca con i.
Nh th l bn Minh mun con phi mang theo mt chi no khi chi cng?. Vng, con
ngh th.
Lng nghe tlch cuc
v tm quun trong
cu lng nghe
tlch cuc
Kin thc
xut
1
120 Phng php K lut tch cc
Vic lng nghe nh vy mt thi gian hn v phi c thi n cn, chp nhn cm xc ca tr, gip
tr tho b tm l e ngi, phng th chuyn sang hng giao tip ci m, tch cc hn. Nu lng
nghe t tri tim, tt c cc du hiu phi ngn ng u c ngha. Ngi nghe nn thn trng khi by
t cm xc v phn ng ca mnh vi nhng g ngi khc ni. Thay vo , bn hy ch lng nghe. i
lc phn nh li mt vi ni dung hoc cm xc, c lc ch cn gt u hoc bt ra mt m thanh nh
xc nhn iu ngi khc ang ni. l nhng c ch tt nht chng t ta nghe v hiu ngi
ni, bi rt nhiu khi chng ta nghe nhng khng hiu, ging nh nhn nhng khng thy.
i khi cc cu hi m (V d: Ti sao em bun? Nu vo hon cnh ca bn, em s cm thy th no?
Em s lm g? C cch no khc gii quyt vn ny khng?,) s rt c ch v n khuyn khch tr
suy ngh rng, nhn s vic t nhiu gc v t do khm ph nhiu gii php khc nhau cho mt vn
. Khi phn hi ni dung, cc cu ni nh C phi con ni l...?, C phi em l..., B nghe con va
ni l... va khch l tr ni, va gip ngi ln khm ph v hiu r, hiu ng vn ca tr.
Nh th, lng nghe tch cc l mt cch thc rt tt cha m, thy c hiu con ci v hc sinh ca
mnh tn trng v quan tm n nhau, tng cng mi quan h trong gia nh v lp hc. Lng nghe
tch cc cng gip ngn nga v gii quyt cc vn ny sinh trong gia nh, lp hc c bit trong
bi cnh quan h cha m con ci hay thy tr gp nhiu thch thc nh hin nay. Qua giao tip
tch cc, cha m, thy c c th kp thi pht hin nhng kh khn, vng mc ca tr v c gii php
khc phc. Kh khn ca tr cng c pht hin v c gii php khc phc sm th cng d gii quyt,
cng t tn km hn v khng cn phi dng trng pht.
121 Chng 5: Lng nghe tch cc
Hot ng: Lng ngne r|cn cuc l gl?

Mc tiu Thc hnh hiu lng nghe tch cc.
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 25 pht
Phng
php
Lm vic nhm
Nguyn liu
Mt qu bng mm, nh c th nm trong lng bn tay v tung
cho nhau trong vng trn.
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
ngh tt c hc vin ng thnh vng trn. Tp hun vin lm mu trc bng
cch ni mt cu ngn gn hc vin ch ng lng nghe. V d, ni i khi anh
y nh rt mnh. Cc phn ng ca lng nghe tch cc (tu thuc vo tn hiu phi
ngn ng ca ngi ni) c th l: Bn khng thch khi anh y nh bn; Bn cm
thy bun khi anh y nh au; Bn cm thy tc gin khi anh y nh
au... (phn nh ni dung v cm xc)
Bc 2
(10 pht)
Khi hc vin hiu cch thc lm, hy ngh mi ngi cng tham gia: ngi th
nht ni mt iu g (V d: Ti hi lo lng khi tham d cuc tp hun ny; Ti lo
lng khi con ti i ra ng) xong chuyn qu bng cho ngi th 2. Ngi th 2 (
lng nghe) s phn nh li ni dung v th hin cm xc ca ngi th nht, sau
li a ra cu ni ca mnh ri chuyn qu bng cho ngi nghe th ba.... Lm nh
vy khong 10 pht.
Kt lun
(5 pht)
Lng nghe tch cc l lng nghe bng c nh mt v tri tim, lng nghe chn thnh, ci m
hiu r ni dung v cm xc ca ngi ni.
122 Phng php K lut tch cc
123 Chng 5: Lng nghe tch cc
Nhng iu cn trnh khi lng nghe tch cc
1. Khng ch , sao nhng, mt tp trung, gy mt hng khi ca tr. V d: Thi ni
chuyn khc i. ng ngh n chuyn ny na
2. Phn xt, ch trch, trch mng tr. V d: Ti ni bao nhiu ln ri, em khng c
lm th m; Sao li lm th?Em khng bit lm th l xu lm ?; Chc v khng c
dy bo nn my mi th!,
3. li cho tr m khng xem xt r vn . V d: Em lc no cng gy chuyn; l ti
con mi ra nng ni ny, l li ca con
4. H thp, xem thng tr. V d: Con th ch n th l cng!; ng l n hi, c s
chng lm nn tch s g u!,
5. Ngt li khi tr ang ni. V d: Nhng m, Th cn..., Ti sao...
6. a ra li khuyn, gii php, thuyt trnh, ging gii v o c. V d: B bit con phi
lm g ri, trc ht...; ng ng ngn, ci khng quan trng, bo th ri cn g,
Bit ngay m; Em phi...
7. ng tnh kiu thng hi. V d: Tht ti nghip, sao em lun lun gp chuyn khng
may, Con li b c mng na , S ng tnh, t ra thng cm theo kiu ny thng
lm tr thy yu ui, thiu t tin hn.
8. Ra lnh, e do. V d: Con phi lm xong ngay lp tc, Nu con cn ni vi b m nh
th, b m s, Nu em cn ni vi c nh th thm mt ln na th c s khng tha th
cho u!,...
Ro cun lng nghe
tlch cuc
Kin thc
xut
2
124 Phng php K lut tch cc
Ti ni bn nghe. Tr ni ngi ln nghe
Khi bn quay i ch khc hoc ngt li, ti cm thy khng c tn trng v khng
mun chia s kin ca mnh.
Khi bn a ra li khuyn, ti cm thy bn khng v tr ca ti nn cha thc s hiu
ht. C th bn t mnh cao hn ti v k toa thuc cho ti chng? C th li khuyn
ca bn l sai hay khng thch hp.
Khi bn phn bc kin, ti c cm gic kh chu, khng vui v.
Khi bn thng hi, ti tr nn yu ui.
Khi bn t ra ng tnh, thng cm vi ti mt cch qu mc, ti s thy cm xc v hnh
vi ca mnh l ng v s khng c gng tm cch gii quyt vn .
Giao tip gia ngi ln v tr
CCH TIN HNH GIAO TIP
Nhn thc X l Phn hi thng tin
CON NG N HP TC
Khm ph Hiu Cng tham gia, Hp tc
CON NG N BT HP TC
Xt hi Phn xt Ci to, Chnh sa
125 Chng 5: Lng nghe tch cc
Hot ng: Ro can lng ngne r|cn cuc

Mc tiu Thc hnh 3 vng lng nghe vi cc ro cn khc nhau
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 50 pht
Phng
php
Lm vic nhm
Nguyn liu Khng
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia thnh cc nhm 3 ngi, mang s 1, 2, 3. Hai ngi ngi quay gh i din nhau,
cn ngi th 3 ngi tch ra quan st. Ln lt tng ngi trong nhm s ng
vai tr l ngi nghe trong khi mt ngi khc ng vai ngi ni, cn ngi th ba
l ngi quan st. C th lm 3 vng ai cng c thc hnh vai ngi ni, ngi
nghe v ngi quan st. C th:
Ngi s 1 Ngi s 2 Ngi s 3
Vng I: Ni Nghe Quan st
Vng II: Nghe Quan st Ni
Vng III: Quan st Ni Nghe
Trong vng 1, ngi ni c th chia s mt iu tch cc.
Trong vng 2, ngi ni c th chia s mt iu gy tc gin.
Trong vng 3, ngi ni c th chia s mt iu gy bun b hay kh x. Tt nht
cc cu chuyn trn l nhng cu chuyn c tht, ngi ni tng gp phi,
tri qua.
Bc 2
(7 pht)
Vng I: Ngi ni chun b cu chuyn ca mnh (c th ng vai mt a con hay
hc sinh mun chia s iu g vi cha m, thy c (mt bc tranh mi v c
chng hn). Ngi nghe c mi ra ngoi trao mt nhim v b mt l s ng
vai mt ngi nghe ti bng cch lun mt tp trung, khng ch tm, sao nhng
(lun xem ng h, nghe in thoi di ng, mt nhn ch khc...). Sau khi ngi
nghe vo th mi cc nhm bt u. Ngi th ba ch ng vai tr l ngi quan st,
ngi tch ra v khng tham gia vo cu chuyn.
126 Phng php K lut tch cc
Bc 3
(8 pht)
Sau khi cc nhm thc hin xong bi tp, hy hi ngi quan st xem h thy iu g
(ch n qu trnh, phn ng ca ngi nghe v ngi ni, khng i su vo tnh
tit cu chuyn). Hi nhng ngi ni xem h cm thy th no. Tm kt: khi chng
ta khng ch tm vo ngi ni, ngi ni s cm thy khng c tn trng, khng
c lng nghe v khng c thu hiu.
Bc 4
(10 pht)
Vng II: ngh nhng ngi nghe trong cc nhm i ra khi phng v trao nhim
v cho h l nhng ngi lng nghe lun a ra li bnh lun, phn xt, nh gi ch
quan, c khi thin lch v ngi ni v cu chuyn h. Hai ngi cn li ng vai ca
mnh. Ngi ni c th ng vai mt ngi con, hc sinh v c iu g mun chia
s vi b m hay thy c.
Sau khi cc nhm thc hin xong bi tp th hi ngi quan st xem h thy iu g.
Hi nhng ngi ni xem h cm thy th no. Tm kt: khi chng ta nghe v bnh
lun, phn xt ngi ni, chng ta lm cho h cm thy c li v c cm xc tiu cc.
Chng ta khng gip c ngi ni m li lm cho h cm thy kh khn v nng
n hn.
Bc 5
(10 pht)
Vng III: ngh ngi nghe trong cc nhm i ra khi phng v trao nhim v cho
h l nhng ngi lng nghe lun a ra li khuyn cho ngi ni (ch dn cn phi
lm g, cn ngh nh th no v cn cm thy nh th no). Ngi ni ng vai tr l
ngi con, hc sinh v c iu g mun chia s vi b m hoc thy c gio.
Sau khi cc nhm thc hin xong bi tp th hi nhng ngi ni xem h cm thy
nh th no. Hi ngi quan st xem h quan st thy iu g. Tm kt: i khi chng
ta c gng mun gip ngi ni v a ra li khuyn, gii php cho h nhng li
khuyn khng th gip gii quyt vn v n lm cho ngi ni cm thy ngi
nghe khng hiu c hon cnh ca h, lm gim nng lc, sc mnh gii quyt vn
ca ngi ni.
Kt lun
(10 pht)
C nhiu ro cn vic lng nghe tch cc m chng ta hay gp phi. l nhng iu
cn trnh giao tip gia ngi ln v tr c tt hn. Tm tt li cc ro cn ny
(ghi ln bng hoc dng giy trong/PowerPoint) da vo Kin thc xut 2 (Ro cn
v Ti ni bn nghe). C th kt thc bng cch trnh by v Giao tip gia ngi ln
v tr.
127 Chng 5: Lng nghe tch cc
3n buc lng nghe
tlch cuc glup tr khl
gp kho khn
Kin thc
xut
3
Bc 1: Phn hi xc nhn thng tin bng cch nhc li hoc tm tt ni dung cu chuyn, cm xc
ca ngi ni. Tr cn hiu rng bn ang lng nghe v hiu tr.
V d 1: Ngi ni: Con khng i bc s cha rng u!.
Phn hi: Con cm thy s khi phi i bc s cha rng ?
V d 2: Ngi ni: Em rt s khi phi trnh by trc lp.
Phn hi: Em thy s khi phi trnh by trc lp, khi ni trc ng ngi ?
Bc 2: Xc nhn cm xc: Lm cho ngi ni thy c cm xc ca h l bnh thng, t nhin i
vi con ngi. Nhng tr nhy cm cn thy rng cc em khng phi l ngi duy nht c cm xc
kh khn nh vy.
V d 1: Nhiu ngi cng s nh vy. Cha rng ng l kh au.
V d 2: Nhiu ngi cng c cm gic nh vy. Trc khi lm gio vin c cng c cm gic nh vy
khi phi ni trc m ng.
Bc 3: Khch l. Ngi nghe c nhim v tm ra nhng im tt, im mnh, nhng ln ng ph kh
khn thnh cng trc y ca ngi ni khch l. Tr cn c khch l c thm sc mnh.
V d 1: Con l mt ngi dng cm; Con c nh ln trc con tng....
V d 2: Em c nh tham gia ht tp ca ln trc khng? Ln , em rt t tin trc ng ngi.
Bc 4: Cng tr tm gii php. Sau khi lng nghe tch cc v lm cho ngi ni cm thy cm xc ca
h l bnh thng (nhiu ngi khc trong hon cnh cng c cm xc tng t) h c th tr
li trng thi bnh tnh v lm cho h cm thy c khch l v mnh m hn, chng ta c th gip
ngi ni tm ra cch gii quyt vn ca h.
V d 1: Ln sau con s lm g hay ni g vi bn thn?, Con th....cha?
V d 2: Em s ni g vi bn thn?, Em s chun b nh th no?
128 Phng php K lut tch cc
Hot ng: Bn buc lng ngne r|cn cuc
g rre kn g kn knn

Mc tiu
Thc hnh 4 bc lng nghe tch cc gip tr khi gp kh khn
nh v trng.
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 30 pht
Phng
php
Lm vic nhm ln theo vng trn
Nguyn liu
Mt qu bng mm, nh c th nm trong lng bn tay v tung
cho nhau trong vng trn.
Cch tin hnh
Bc
chun b
(3 pht)
Hi: Khi bn c chuyn bun, tc gin, kh khn cc bn thng lm g? Nu c ai
lng nghe, bn s cm thy th no? Gim bt tc gin, cng thng, lo lng?
(Lng nghe tch cc l mt k nng gii quyt cc kh khn, cng thng, tc gin,
xung t. Lng nghe tt cng l cch khch l tr tham gia trao i, chia s, gii quyt
nhng vn trong quan h cha m-con ci hoc thy-tr).
Bc 1
(4 pht)
Cch lm ging nh hot ng 1. C lp ng theo vng trn. Mt ngi no chia
s cu chuyn ca mnh. Sau khi chia s xong hy tung qu bng mm cho mt ai
trong nhm. Ngi nhn c qu bng s l ngi lng nghe v phn hi li ni
dung cu chuyn cng nh cm xc ca ngi ni trong vng trn ln (bc 1). Hy
lm mt s ln nh vy cho ti khi hc vin thnh tho.
V d, ngi ni: Ti cm thy tc gin khi b ti v nh mun v sc mi ru.
Phn hi: Bn cm thy tc gin khi cha bn ung ru v v nh mun?
Bc 2
(5 pht)
Khi hc vin tho bc 1, chuyn sang bc 2 xc nhn cm xc. Trong v d trn,
ngi nghe c th ni Nhiu ngi trong hon cnh ca bn cng cm thy nh vy.
Lm mt s ln cho hc vin thnh tho.
129 Chng 5: Lng nghe tch cc
Bc 3
(5 pht)
Khi hc vin tho bc 2 xc nhn cm xc, chuyn sang bc 3 khch l. Ngi
nghe c nhim v tm ra nhng im tt ca ngi ni khch l h.
Trong v d trn, ngi nghe c th ni Bn quan tm n cha ca mnh. Bn l a
con hiu tho. Lm mt s ln cho hc vin thnh tho.
Bc 4
(5 pht)
Sau khi hc vin tho phn khch l, chuyn sang bc 4 (bc cui cng) l gip
ngi ni tm ra cch gii quyt vn ca h.
Trong v d trn, ngi nghe c th ni Bn c th lm g? Bn s lm g gip cha
mnh? Bn th lm.... cha?
Kt lun
(8 pht)
Tm tt li 4 bc ca qu trnh lng nghe tch cc gip tr khi gp kh khn, da
trn phn Kin thc xut 3.
Kt thc bng mt bi tp v nh: ngh mi ngi thc hnh cc bc lng nghe
tch cc con ci, hc sinh. Bui sau trc khi bt u bi mi hy dnh t pht ngh
vi ngi chia s li cho c lp.
130 Phng php K lut tch cc
131 Chng 5: Lng nghe tch cc
Lng nghe tlch
cuc v glul quyet
bt hou
Kin thc
xut
4
Bt ho l mt phn ca cuc sng. N c th din ra gia nh v nh trng. Trc ht, ngi ln
hy coi bt ha hay thm ch mu thun, xung t khng ch l vn , l s e do m cn l c hi
hiu nhau hn, l ng lc thay i cho cha m, thy c v tr. V bt ho l iu khng th trnh
khi nn cch tt nht l hc mt s k nng gip tr gii quyt vn .
Trong khi bt ha gia ngi ln v tr em, c bit l tr mi ln, thng xoay quanh gii hn v ni
quy (xem chng 4) nh chuyn hc hnh, quan h vi bn b, s dng thi gian rnh ri, cng vic
nh, vn v sinh, ngn np... th chuyn bt ho gia tr nh vi nhau thng xoay quanh chuyn
hc v chi trng, nh.
C bao gi cc bn phi lm trung gian ho gii (cho cc con, cho hc sinh) cha? Lc cc bn lm
nh th no? C hiu qu khng? Thng gp kh khn g?
Chng ta c th p dng lng nghe tch cc vo qu trnh gii quyt bt ho mu thun gia hai tr.
Bn thn tr cng c th hc v p dng cho nhau gii quyt bt ho.
Quy tc gii quyt bt ho dnh cho ngi ho gii
1. t ra cc cu hi trong tin trnh gii quyt bt ho
2. Lng nghe cn thn v lng nghe tch cc tng tr ni
3. Ch dn v khuyn khch tr lng nghe nhau
4. Khuyn khch tr nhc li nhng g ngi kia ni
5. Ghi nhn mt cch trn trng kh nng ca tr trong vic lng nghe v giao tip
6. Trnh thin v, ng v mt pha.
Quy tc dnh cho tr c bt ho cn c gip
1. Sn sng lng nghe
2. Sn lng cng nhau tm kim gii php
132 Phng php K lut tch cc
Hy nh li cc yu t gy tc nghn i vi qu trnh giao tip cp t nhiu phn ro cn lng
nghe tch cc. l: buc ti, qu mng, trch c, xem thng, lm ri tr, cho gii php, ph phn,
ging gii o c, ng tnh...
Khi c bt ho, tr thy kh lng nghe nhau. Vic khuyn khch tr lng nghe, c bit l phn hi v
mt cm xc l khu then cht. Trong nhiu trng hp, bt ho c gii quyt ngay sau khi tr ni
cho bn bit chng ang cm thy nh th no.
Di y l trnh t 4 bc c gio gip 2 hc sinh ang c bt ho gii quyt vn :
C: Cho cc em, c chuyn g th? C cn c gip khng?
Nu mt hay c 2 em ni khng th hy ni c hai cng ln vn phng nh trng thy hiu trng
gii quyt. Nu c 2 u ni c th hy tin hnh tip theo cc bc di y:

Y

R
A

C
H
U
Y

N

G

?


(
K
h

m


p
h

)


i vi tr th 1 (nu cha bit tn)
Tn em l g?
i vi tr 1:
Hy ni cho c bit iu g xy ra?
i vi tr 2:
Hy ni cho c bit iu g xy ra?
i vi tr th 2 (nu cha bit tn)
Tn em l g?
i vi tr 2:
Em nhc li iu bn va ni!
i vi tr 1:
Em nhc li iu bn va ni!
C

M

T
H

Y

T
H

O
?
(
T

m

h
i

u

c

m

x

c
)
i vi tr 1:
Em cm thy th no khi iu
xy ra?
i vi tr 2:
Em cm thy th no khi iu xy ra?
i vi tr 2:
Em nhc li iu bn va ni!
i vi tr 1:
Em nhc li iu bn va ni!

M
U

N

G

?

M
U

N

N
H


T
H

O
?
(


r
a

g
i

i

p
h

p

v

a

c
h

n

g
i

i

p
h

p
)
i vi tr 1:
Em mun bn (tn tr 2) khng lm g na?
i vi tr 2:
Em mun bn (tn tr 1) khng lm g na?
i vi tr 1:
Thay vo em mun bn y phi lm g?
(Ln sau em mun bn y lm th no?)
i vi tr 2:
Thay vo em mun bn y phi lm g?
i vi tr 2:
Em nhc li iu (tn tr 1) va ni!
i tr 1:
Em nhc li iu (tn tr 2) va ni!
i vi tr 2:
Em nhc li iu (tn tr 1) va ni.
i vi tr 1:
Em nhc li iu ngi kia ni.
C
A
M

K

T
T
H

C

H
I

N
i vi tr 1:
Em c th lm c iu khng?
i vi tr 2:
Em c th lm c iu khng?
133 Chng 5: Lng nghe tch cc
i vi c hai tr: Cc em c cam kt l s c gng c x theo cch m c hai ng khng?.
Nu c hai ni c, hy khen ngi v khch l tr lng nghe nhau mt cch tch cc v a
ra gii php tho mn c 2 bn.
Nu mt trong 2 tr ni khng, hy yu cu mi tr suy ngh tip v nhng vic m tr ny
mun c hai cng lm gii quyt vn . ngh cc em suy ngh v nhng gii php c th
c cho ti khi c hai ng rng h chn c mt gii php ph hp, tho mn c 2 bn
v h c th thc hin gii php ny.
Trong trng hp hai tr ang tc gin th ngi ho gii phi gip 2 tr bnh tnh tr li trc
khi bt u. Khi ang nng, li c ngi ln sn sng nghe nn tr thng tranh nhau ni
v c xu hng ch nhn vn theo quan im ca mnh. Nu vy bn s phi thit lp mt
quy tc (tng ngi ni mt, lng nghe ngi kia ni...) trc khi bt u bc 1 (Khm ph
vn ).
134 Phng php K lut tch cc
Hot ng: Lng ngne r|cn cuc v ga
quyr br no

Mc tiu
Thc hnh lng nghe tch cc gii quyt bt ho gia 2 tr
nh v trng.
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 30 pht
Phng
php
Lm vic nhm 3
Nguyn liu Cc vt dng nh h tr vic ng vai.
Cch tin hnh
Bc 1
(2 pht)
K 3 chic gh ch c lp d nghe v theo di ri ngh 2 hc vin tnh nguyn
ng vai 2 hc sinh hay 2 tr nh ang c bt ho, va chm (git chi ca bn,
tm tc, a qu au, ngh l bn ly bt ca mnh, i xe p ca bn m khng
c s ng ...)
Bc 2
(10 pht)
Tin hnh qui trnh theo trnh t trnh by trong mc Kin thc xut 4. Sau khi lm
xong hi xem ai c cu hi, kin, bnh lun g khng. Nu c, tp hun vin cng
lp trao i, tr li da trn nhng kin thc trong mc 4. Nu khng chuyn sang
bc 3.
Bc 3
(15 pht)
Chia lp thnh cc nhm 3 ngi. Cc nhm thc hnh gii quyt bt ho. Nu c thi
gian cho mi nhm lm 3 vng ai cng c thc hnh ng vai ngi trung gian ho
gii mt ln. ngh mt vi nhm lm mu trc lp nu cn. Nhn xt v a ra cc
kin ng gp.
Kt lun
(3 pht)
Lng nghe tch cc l mt k nng rt c ch cho gii quyt bt ho. Ngi ln v tr u
c th hc v p dng phng php ny.
135 Chng 5: Lng nghe tch cc
Ti ni bn nghe. Tr ni ngi ln nghe
(tham kho)
Khi bn quay i ch khc hoc ngt li, ti cm thy khng c tn trng v khng
mun chia s kin ca mnh.
Khi bn a ra li khuyn, ti cm thy bn khng v tr ca mnh nn cha thc s hiu
ht. C th bn t bn thn mnh cao hn ti v k toa thuc cho ti chng. C
th li khuyn l sai hay khng thch hp.
Khi bn phn bc kin, bn lm ti c cm xc tiu cc.
Khi bn thng hi, bn lm ti tr nn yu ui.
Khi bn ng tnh vi ti th ch lm cm xc ca ti mnh hn ln v khng c gng tm
cch gii quyt vn .
1l llu pht tuy
136 Phng php K lut tch cc
Lng nghe tch cc gip tr khi gp
kh khn (tham kho)
Bc 1: Phn hi bng cch nhc li ni dung cu chuyn cng nh cm xc ca ngi ni. V
d: Ngi ni: Con rt s i bc s cha rng. Phn hi: Con rt s i bc s cha rng .
Bc 2: Xc nhn cm xc. Lm cho ngi nghe thy c cm xc ca h l bnh thng,
t nhin i vi con ngi. Trong v d trn: Nhiu ngi cng s nh vy. Cha rng ng
l c au.
Bc 3: Khch l. Ngi nghe c nhim v tm ra nhng im tt ca ngi ni khch l h.
(Tr cn c khch l c thm sc mnh). V d: Con l mt ngi dng cm.
Bc 4: Cng tr tm gii php. Sau khi lng nghe tch cc v lm cho ngi nghe cm thy
cm xc ca h l bnh thng (nhiu ngi khc trong hon cnh cng c cm xc tng
t) h c th tr li trng thi bnh tnh v lm cho h cm thy c khch l v mnh m
hn ta c th gip ngi ni tm ra cch gii quyt vn ca h. V d: Ln sau con s lm
g?. Ln sau con s ni g vi bn thn mnh?
Chng 6
Mc tiu: Gip hc vin
1. Hiu khi nim cng c hnh vi mt cch tch cc v tiu
cc trong s pht trin ca tr
2. Nm quy tc ca hnh vi cng c tch cc vi khch l v
khen ngi
3. Phn bit s khc nhau gia khen thng v khch l
4. Thc hnh mt s k nng khch l tr.
k\|t\ tkss tst
ts |z |tts, |z ||s
s lts tr t\t |tt
138 Phng php K lut tch cc
139 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Cng c tlch cuc
v tleu cuc
Kin thc
xut
1
Chn nn v thiu ng c hot ng
C rt nhiu tr la tui khc nhau c tim nng nhng cm thy chn
nn v nng lc ca mnh, mt dn hng th, ng c hc tp,
hot ng. Tr tin rng mnh khng th kh ln c, nh
gi thp v bn thn mnh, khng vt qua c kh khn,
d b gia chng, km t tin. Cc nh nghin cu v gio
dc kt lun rng tt c nhng a tr h hay c hnh
vi khng ph hp u l nhng a tr chn nn. Khi
chn nn, tr khng cn hng th hot ng v ng
c hot ng na.
Chn nn l nguyn nhn ca hu ht nhng
tht bi hc ng, c bit vi tr em tui mi
ln. Mt s em cho rng mnh khng p ng
c mong mi ca thy c, cha m. Mt s
thy cha m, thy c khng nh gi mnh
ng mc. Trong trng hp , tr s quyt
nh khng p li cc mong mi, cc tiu
chun do ngi ln ra cho tr na. Tr mt
dn hng th v c gng, trong khi cuc sng
l mt qu trnh c gng lin tc.
Cng c tch cc
Khi cn nh, hu ht tr em u nng ng, tch cc, yu thng v thn phc thy c, ngi ln. Tt
c chng ta u thy con em mnh th hin s c gng. V th dng nh tr cng nhn c nhiu
n ci v s quan tm hn t mi ngi xung quanh. V d khi tr c im cao, s c ngi ln
v bn b cng nhn, tn thng. Mi ngi i x tch cc vi tr, tr cng d dng p li bng s
tch cc, hp tc. Cm xc c yu thng, tn trng v cm gic vui thch li cng c thm cc cm
xc tch cc khc bn trong tr. Khi tr c mt hnh vi tch cc, ngi ln c nhng phn ng mang
tnh cht cng c. C nh vy mt thi quen tt dn c hnh thnh. Qu trnh hnh thnh ny din
ra nh vng xon trn c ch khng phi n thun nh mt ng thng. C khi mt thi quen
c hnh thnh nhng nu khng c cng c thng xuyn n c th thay i.
140 Phng php K lut tch cc
Cng c tiu cc
Vi nhng tr c mt s hnh vi tiu cc th sao? Hu ht ngi ln thng nhn nhn tr ang c vn
v cm xc hoc hnh vi mt cch tiu cc hn thc t (bi en). Khi , cc em c th biu hin
s chn nn, cm thy gin d, bt lc, c khi trm cm. Tr cm thy chn n trng, dn dn tr s
i hc v khng c gng na. Tr mt dn ng c hot ng. Khi nhng hnh vi ca ngi ln nh
v trng to cho tr cm xc bt lc, au n, s hi, ngng ngng v bt an th tr s kh pht
trin bnh thng, khe mnh.
Tr n lp trong cc hon cnh khc nhau, mt s cha c chun b y , k c v trnh pht
trin ngn ng, cm xc hoc hnh vi. Nu mt hc sinh cm thy bt lc v gp thm nhng tht bi,
tr s cng cm thy khng c hy vng. Nu b bn hc tru chc thm, tr cng cm thy chn nn
hn. ng c ca tr gim dn, tr cng ngy cng t c gng. Cng t c gng tr li cng d tht bi,
v d: b im km, b ph bnh lp, b mng chi nh, b p lp, b hc, Vng lun qun c th
tip din. Trong trng hp ny, vng xon trn c s tin trin theo chiu i xung.
Mt s hc sinh chn nn, dn chng i vic hc tp. Tr c th cm thy bt lc v bun b. Mt s
khc cm thy tn thng, s hi, phn n, ngng ngng, gin d v i khi c hnh vi bo lc.
Nhng yu t sau y khin cho mt vng xon tiu cc tr tip tc i xung:
Mi trng sng trong gia nh tiu cc
B coi thng, ch trch, s nhc, la mng, nh pht
K nng ngn ng pht trin mc km
Khi cn khng c ai gip
Nhng li nhn xt khng hay ca bn b
B bn b gn ti hoc ty chay
Dinh dng khng y .
i lc, cha m hay gio vin cng cm thy cng thng v bt lc khi c nhng tr h, gy ri trong
lp hay gia nh. Nu ngi ln trng pht tr th khng nhng khng mang li hiu qu m cn gy
hi cho tr, lm tr lo u v hn ch tin trnh hc tp v pht trin ca bn thn. Nu dng cc hnh
pht nh nh, mng, s y tr i xa hn, lm cho tr mun chng i hn l hp tc. Nu tr c
thay i th c th ch v b p buc nhiu hn l mun hay t nguyn thay i. Mun thay i hnh vi
ca tr mt cch hiu qu, ngi ln cn c s hp tc ca tr. Tr cn cm thy c khch l c t
tin v ng c hot ng.
Mt trong nhng chuyn gia c uy tn v gio dc l Dreikurs nhn mnh rng khch l l mt k
nng quan trng nht m ngi ln c th dng gip tr. ng nhn mnh nhiu ln:
Tr em cn khch l ging nh cy cn nc. Tr khng th tn ti
v pht trin nu khng c s khch l.
141 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Hot ng: Cnn nan v mr Jng co

Mc tiu
Tm hiu v kt qu ca vic tr chn nn (khng cm thy c
khch l) trong hc v chi.
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay Chn nn v mt ng c
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay Chn nn v
mt ng c. Da trn 3 cu hi tho lun, cc nhm trao i v vit kt qu vo phn
trng ca Ti liu pht tay.
Bc 2
(7 pht)
Cc nhm chia s kt qu ca nhm mnh. Tp hun vin c th b sung nu cn.
Kt lun
(3 pht)
Chn nn l nguyn nhn ca hu ht nhng tht bi hc ng, c bit vi tr em
tui mi ln. Tr em cn khch l ging nh cy cn nc vy. Tr em khng th tn
ti v pht trin nu khng c s khch l.
142 Phng php K lut tch cc
Hot ng: Cung c ru cuc nay r|cn cuc?

Mc tiu
Tm hiu v cng c tiu cc v h qu thng qua mt tnh hung
c th
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "Hnh vi cng c ca ngi ln"
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay Hnh vi cng
c ca ngi ln. Da trn 2 cu hi tho lun cc nhm trao i v vit kt qu vo
phn trng ca Ti liu pht tay.
Bc 2
(3 pht)
Cc nhm chia s kt qu ca nhm mnh. Tp hun vin c th b sung nu cn.
Kt lun
(2 pht)
B m chnh l nguyn nhn ch yu. B cng c hnh vi tiu cc thay vo cng c
hnh vi tch cc con mnh.
143 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Hot ng: Kn|cn l nay cn ba?

Mc tiu
Tm hiu v cng c tiu cc v h qu thng qua mt tnh hung
c th
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Mt bc tranh do tr em v.
Cch tin hnh
Bc 1
(2 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt bn pht mt bc tranh tr
em v (v d mt ngi nh hay con vt no theo cch thc m mt tr hc lp 1, 2
c th v, bao gm nhng nt c ngha v nhng nt b li, b sai lch, mt cn i,
khng hp l hoc xu x. Hi hc vin: Nu con hoc hc sinh ca anh ch mang bc
v ny v ni M/b/c hy xem bc v ca con ny!. Anh ch s tr li ra sao?
Bc 2
(5 pht)
Lit k ln bng tt c nhng g h ni (d l khen ngi, khch l hay ch bai) khi xem
bc tranh. Sau khi lit k ht cc v d ln bng bn cng vi nhm quyt nh xem
cu no l khen, khch l, cu no l ph phn, ch bai. Hi: Nu bn l a tr trong
trng hp nh vy bn s cm thy th no?
Kt lun
(3 pht)
K c mt bc tranh hay nhng kt qu hot ng khng c tuyt vi vn c th
c khch l.
144 Phng php K lut tch cc
145 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Nm quy tc cu
hnh vl cng c
tlch cuc vl khlch
l, khen ngol
Kin thc
xut
2
1. Vic c tht v c th
Thng nhiu ngi ln khng n nhng hnh vi tch cc, ch ch n vic bt li, ch ti
hnh vi tiu cc ca tr. iu quan trng l phi tm ra c cc hnh vi ng n, tch cc ca tr
cng c. V d, nu mt tr khong 6, 7 tui vit ch xu th khch l bng cch tm ra mt im g
trong bi vit cng c. im ny phi c tht v c th. V d, bn c th ni mt cch quan tm v
du dng: Ch X ny con vit ngay ngn v thng hng y hoc em kt hp cc cu rt hay. Tr
s ngm ngha ch hoc cu m bn va khen ngi, s vui v tin tng, cm thy phn khi v r
phi vit th no cho p v c ch mu. iu quan trng l thi v ging ni ca ngi ln phi
chuyn ti c iu tch cc . Khch l c bit quan trng vi nhng em hc sinh gp kh khn,
t thnh cng trong hc tp. Nhng hc sinh gii thng nhn c nhiu yu t cng c tch cc
trc (c im cao, c cha m v thy c hi lng, c bn b trong lp nh gi tch cc...)
2. C th v gi tn mt
phm cht
Vic khen ngi, khch l phi nhm vo mt vic
c th, t th hin mt phm cht tt c th
ca tr. V d: M thch cch con gip em gi. Con
va th hin s on kt, thng yu, gip
nhau; Em rt tt khi khng nh li bn khi
bn tru chc v ch nho em. Em rt mnh m
v bnh tnh.
Tr s nh nhng phm cht m bn ni l
chng c hay th hin. iu ny rt quan
trng v n c th gip tr thay i suy ngh,
quan im ca mnh t tiu cc (nh nh
nh tr khi bn tru chc) sang tch cc (t
trng, bnh tnh, kin nhn).
146 Phng php K lut tch cc
3. Chn thnh
Bn s cm thy th no c nu c ngi khen ngi, ng vin nhng bn cm thy ngi ny khng
tht lng, khng thc s c ? (cn quen gi l khen u).
Trong khen ngi v khch l, chnh tnh cm v s yu thng, chn thnh ca bn mi l quan trng
nht. iu ny lm tr cm thy mnh c tn trng, cng vic v nhng c gng, n lc ca chnh
tr c nh gi ng mc. Ai cng mun c yu qu, c cng nhn. nh mt, li ni th hin
s tn trng, chn thnh l nhng du hiu v gi ca s thnh tht, mt iu d dng nhn thy i
vi con ngi mi la tui.
Mt b gi 3 tui va v xong bc tranh s rt vui mng, phn khi nu c ai nhn mt cch u ym,
mm ci v ni , nhn xem chu dng mu g no - ny, xanh ny, tm ny! V c c nhng
vng trn v ng thng na ny!. S m t c th y c v nh chng c g l khen ngi hay khch
l c, nhng n tc ng nh mt tc nhn cng c tch cc v tr cm thy mnh c nh gi cao
cng vi tnh cm ca bn m tr nhn c.
4. Lun li cm xc tch cc
i khi ta c gng khen hoc khch l nhng li kt thc bng mt cu lm ngi c khen thy kh
chu. V d, mt ngi chng s cm thy th no khi v ni Hm nay anh nu cm tht ngon. Anh m
nu th thng xuyn hn th tt bit bao?. Hoc khi gio vin ni Hm nay em lm bi tt. Kh lm!
Gi nh hm no em cng lm th c phi hay hn khng?, hc sinh c khen s thy th no? Li
nhn xt ban u rt tt, nhng khi n chuyn sang ging ch trch, hoc n nhc li hnh vi tiu cc
trong qu kh, th nhng cm xc tch cc s mt i nhanh chng.
5. Ngay lp tc
Mt hnh vi tch cc mi xut hin cn nhn c phn hi
tc th. Mt s tr khng chu lm bi khi khng c ai
ngi bn cnh. Do vy cc em hc yu dn. Hy
hnh thnh mt kiu hnh vi mi bng cch cng
gip cc em phn u. V d: Con bit cch lm
ri y. Tt lm, khi lm xong 3 bi ny th a cho
m xem nh!. Khi tr hon thnh bi, hy chm
im lun v khen ngi nu tr lm ng. Khi bn
tip tc cng c, hy tng s bi tp m tr phi
lm trc khi bn quay tr li. Trong mt thi gian
ngn, tr s lm bi mt cch c lp hn v hc
kh hn.
Vic khch l thng xuyn rt cn thit lp mt
hnh vi mi, nhng n khi hnh vi ny tr thnh
thi quen th c th gim dn s khch l.
147 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Su khc nhuu gluu
khen thung v
khlch l
Kin thc
xut
3
Trong i thng chng ta hiu khen thng v khch l gn nh ng nht. Ngi ta nht tr rng
khen thng mang li hiu qu v n thi thc tr c hnh vi tt hn. Tuy nhin nhiu nh gio dc lu
nn phn bit khen thng v khch l.
Theo cc bn chng khc nhau im g? Khen thng v khch l khc nhau v thi gian v hiu qu
nh ta thy bng di y.
S khc nhau gia khen thng v khch l
Khen thng Khch l
1. Thc hin sau khi thnh tch t c,
khi tr thnh cng (v d khen thng tr
c phiu b ngoan vo cui tun, c
hc sinh gii cui k hay cui nm).
1. Thc hin trc hoc trong khi mt hnh
ng no din ra, khng ch khi thnh cng
m c khi kh khn hoc tht bi (khch l nhng
n lc, nhng c gng, tin b, nhng ng gp
ca tr).
2. Trao cho nhng tr c thnh tch, i khi
mt chi ph cho vic khen thng. C rt t
tr, t vic xng ng c khen thng, v
d s hc sinh gii, xut sc. Nhng thnh
tch ny thng phi t c sau mt thi
gian c gng.
2. Khng mt chi ph v tr no cng xng ng
c nhn mn qu ny. C rt nhiu tr, nhiu
vic tr th hin n lc, c gng, tin b xng
ng ca tr cn c khch l. Phi tri qua rt
nhiu ngy nh th ny tr mi t c iu
ngi ln s khen thng.
3. Do ngi ln hi lng, nh gi (B m,
thy c vui lng).
3. Do t tr nh gi (Cho b m, thy c bit
xem th no; Con/em ngh th no?).
4. Th hin s mong i - vi thi ca
ngi b trn (v d: Phi c im 10 mi
gi l gii ch!).
4. nh gi, tn trng nng lc c nhn ca tr
(v d: Em lm rt tt; Ai cho c bit cch gii
phn ny th no!).
5. Tun phc, nghe li cha m, thy c (Con
phi lm th l ngoan, l ng).
5. ng cm (M thy con rt thch khi lm phn
ny).
6. Khen thng c khi c s dng nh hnh
thc mua chuc tr, km theo iu kin,
v dnu con c im 10 th b m s cho
tin. Ln sau tr c th yu cu Con s ch c
gng c 10 nu b m vn cho tin (mc
c). Dn dn tr hc c mt iu khng
bao gi lm g nu khng c g.
6. Khch l lm tr cm thy phn chn v nhng
c gng, n lc, ng gp ca mnh, c ng c
hot ng nh mt yu t ni ti. Tr c th ni
Con s c gng hc bi v con thy thch cc
mn ny ri.
148 Phng php K lut tch cc
Hot ng: Knc nnau g0a knen rnung
v kn|cn l

Mc tiu Tm hiu s khc nhau gia khen thng v khch l
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "Khc nhau gia khen thng v khch l"
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay Khc nhau
gia khen thng v khch l. Cc nhm tho lun, vit ra cc cu tr li vo ti liu
pht tay.
Bc 2
(5 pht)
Cc nhm chia s li cho c lp.
Kt lun
(10 pht)
Chng ta mun tr ng x tt v mt ng c ni ti, bn trong (nim vui, cm gic
lm c, t c mt kt qu no ...) ch khng phi v ng c hay sc
p bn ngoi ( c khen, thng, lm ngi ln vui lng). Tm tt v h thng
li nhng im khc bit gia khen thng v khch l da trn phn Kin thc
xut 3.
149 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Mt s ky nng
khlch l
Kin thc
xut
4
Khi khch l tr, bn dng ngn ng, c ch, hnh vi no? Hy nh li ln u tin bn qut nh, ra
bt hay trc nht lp sch s! Bn c c ngi ln khen ngi, khch l hay khng? H lm iu
nh th no?
Khch l th hin qua n ci, ging ni, ci gt u, qung vai tr, li ni th hin s cm n, nh gi
cao nhng n lc, c gng, tin b ca tr. Sau y l mt s k nng khch l tr:
1. K nng th hin s hiu bit, thng cm v chp nhn tr
Tnh hung:
Tho, 9 tui chu kh hc nhng b im rt thp trong k thi hc k va qua.
Phn ng mang tnh khng khch l (1) v mang tnh khch l (2) c th nh sau:
1. ng c nn, c chu kh hc na vo, khng li b th na y.
2. B bit rng con rt c gng, b tin ln sau con c th vt qua.
Cc trng hp khc ngi ln c th th hin s hiu bit v thng cm nh sau: M, thy c thy
rng y l mt bi kh; B m, thy c vui v con c gng; B m tin l con s lm c...
khch l, cha m, thy c nn trnh so snh tr vi anh, ch em hoc bn cng lp. Nu tr khng
xut sc, th cc so snh nh vy lm gim s t tin ca tr v n nh gi thp cc n lc, c gng ca
tr. Nhng ngi ln c phong cch khch l thng ghi nhn v nh gi nhng c gng tr, h
chp nhn s khc bit tr tm cch gip tr tin b. Tr nh cn khch l cm thy mnh c
gi tr, mnh c kh nng, c th lm c. Tr tui mi ln cn khch l vt qua kh khn, thch
thc, p lc bn cng trang la v c trch nhim vi bn thn mnh. chnh l cch xy dng lng
t trng, t tin cho tr. K vng ca cha m qu thp hay qu cao u d lm tr chn nn. K vng
qu thp lm tr mong ch ngi khc lm h, qu cao lm tr thy mnh khng c nng lc, khng
th lm c v mt c gng.
150 Phng php K lut tch cc
2. K nng tp trung vo im mnh ca tr
Tnh hung:
Hng, 12 tui, nhn l mc li trng khi gi v trong gi kim tra, b c tn ph bnh trc lp v em
sa cha li .
Phn ng mang tnh khng khch l (1) v mang tnh khch l (2) c th nh sau:
1. Em chng bao gi ngh trc khi lm c! Khng bit xu h ?
2. Thy rt vui khi thy em nhn ra v c trch nhim v li
ca mnh.
Trong cuc sng, chng ta thng ch , nhn mnh nhiu
vo nhng li lm d bit rng tt c chng ta u c im
mnh v im yu v u mc li. Thay vo vic cn nhn v
ch ch n bt li (ging nh trng ti trong bng ), ph
huynh v thy c c th tp trung vo nhng im mnh v
vn qu ca tr: Tm ra nhng nng lc, nhng hnh vi tch
cc ca tr. Hy khch l tt c nhng im mnh v vn qu
ca tr gip tr tr thnh ngi c trch nhim: Gip
cha m nh, thy c, bn b trng, quan tm n nhu cu
ca ngi khc,...
3. K nng tm im tch cc, nhn nhn tnh hung theo
cch khc
Tnh hung:
Bnh, 16 tui, b r tham gia ht thuc, ung ru cng nhm bn thn, sau gy ln xn v bc t trng
phi nhc nh.
Phn ng mang tnh khng khch l (1) v mang tnh khch l (2) c th nh sau:
1. By gi con thy cha? sng mt ra cha? chnh l l do ti sao b m khng ng
cho con chi vi my ci thng !
2. B m ngh con t rt c ra iu g khi theo m ng bn b.
4. K nng tp trung vo nhng im c gng, tin b ca tr
Tnh hung:
Hng, 14 tui, c gng c im trung bnh hc k ny tt hn nhng kt qu khng c nh
mong i.
151 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Phn ng mang tnh khng khch l (1) v mang tnh khch l (2) c th nh sau:
1. B m tng con ni l s chu kh hc hn, vy m...
Hy nhn im trung bnh mn ton v ting Anh m
xem! Ti sao li ti t th c ch?
2. Con c tin b mn Vn v mn S. Hnh nh con
ang c t mc tiu ca mnh cc mn kia na
nh. Con hy c gng na nh!
Trong cc tnh hung khc ngi ln c th tp trung vo
nhng n lc, ghi nhn s c gng ca tr nh sau, v d: C
thy em rt c gng; C thy em tin b mn Vn;
C ngh rng em c th lm c bi ny.
Trc hoc sau khi i thi v tr cm thy lo lng hoc chn
nn. Ngi ln cn th hin s khch l nhng khng c p
lc. V d: iu quan trng l con c gng ht sc trong
k thi ny
Chng ta rt d ghi nhn nhng g c thc hin xong nh
ot c gii trong mt k thi, vo trng ny trng khc.
Nhng chng c ai t c nhng thnh tch trong mt ngy! Nu cha m, thy c ch khen ngi
khi tr t c mt iu g th h s phi ch rt lu v rt t khi c dp. Cc n lc, c gng, tin b
tng bc ca tr cn c khch l thng xuyn th tr mi t ti c thnh tch cui cng.
5. So snh khch l vi trng pht v nung chiu
Tnh hung:
Mt tr tui hc tr v nh vi mt vt xc ln, rm mu tay.
Cc phng n phn ng ca ngi b m a tr c th rt khc nhau:
1. Trng pht
Cha m khng quan tm n vt thng. Cha m c th ni: ng c tht tht na khng tao li cho
thm my ci tt ri tha h m khc. Cha m qut tho hoc tm ly tr m lc y th hin s
tc gin.
Khi , a tr c th din gii phn ng ca cha m: Nhu cu hin nay ca mnh khng quan trng.
Mnh b b m ght, mnh khng xng ng c mi ngi yu thng.
a tr cm thy: au tay v au n trong lng. S hi, rt lui, li xa thm, c n, tht vng,
xu h,
2. Nung chiu, che ch, bo v qu mc
M lao n ch con. C khi c b v ng b cng cung cung: Gii i, cht ti ri, au lm h con?
Vo y, m bng li cho. Vo y, nm ln gh ny, ch trc ci tivi y. Thi, m s lm ht vic
nh cho con.
152 Phng php K lut tch cc
Khi , a tr c th din gii phn ng ca cha m: Mnh khng lm g c lc ny. Mnh khng cn
phi hc cch chm sc bn thn v l nhim v ca cha m.
a tr cm thy: au tay, cn cm xc th khng r rng, khng xc nh c. Lc ny tr cm thy
tho mn v mnh l trung tm ch , c chm bm, chiu chung. Sau , khi ch c mt mnh,
khng c b m bn cnh, tr c th cm thy lng tng, tuyt vng, on gin cha m (khng c mt
thc hin trch nhim), th th, xu h (bn khc xoay x c, coi nh khng, cn mnh th khng
bit lm th no, hong s).
3. Khch l, h tr
Cha m tng dy cho cch lm sch vt xc v t dn bng: Ngi m ni vi ging bnh tnh, nh
nhng, quan tm: M thy con b xy xt tay. au lm khng? Con mun m gip ra vt xc ri
bng li hay con mun con t lm? Sau b m m vai con.
Khi , a tr c th din gii phn ng ca cha m: M yu qu mnh. Nhng mnh bit phi lm g, lm
th no ri. Mnh sc lm c. Mnh khng ch c mt mnh, nu cn m sn sng gip . Mnh
s t quyt nh xem s nh m gip g hoc t mnh lm ly.
a tr cm thy: au tay nhng cm thy t tin. Cm thy c an i, chm sc, an ton v y l
mt dp na mnh ln hn, trng thnh hn, hc cch ng ph tt hn.
Nh th, 3 cch ng x ca cha m to ra 3 hiu qu khc nhau. Cch cui cng (khch l, h tr) l cch
c ch nht cho s pht trin ca tr.
153 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Hot ng: Tnuc nnn k nng kn|cn l

Mc tiu
Thc hnh k nng khch l (th hin s hiu bit, thng cm v
chp nhn tr)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 15 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "K nng khch l 1"
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay K nng khch
l 1. Cc nhm tho lun, vit ra cc cu tr li vo t giy trng.
Nu mt bng kin thc v k nng ca hc vin m tt th c th chia lm 5 nhm,
mi nhm lm mt trong 5 k nng (1, 2, 3, 4, 5) cng mt lc tit kim thi gian.
Bc 2
(5 pht)
Cc nhm chia s li cho c lp. Hc vin v tp hun vin hi, bnh lun, ng gp
kin.
Kt lun
(5 pht)
Ngi ln c k nng khch l thng ghi nhn v nh gi nhng c gng tr, chp
nhn s khc bit gia c nhn (da vo phn Kin thc xut 4, phn 1).
154 Phng php K lut tch cc
Hot ng: Tnuc nnn k nng kn|cn l z

Mc tiu
Thc hnh k nng khch l (tp trung vo im mnh v nhng
ng gp)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 15 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "K nng khch l 2"
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay K nng khch
l 2. Cc nhm tho lun, vit ra cc cu tr li vo giy trng.
Bc 2
(5 pht)
Cc nhm chia s li cho c lp. Hc vin v tp hun vin hi, bnh lun, ng gp
kin.
Kt lun
(5 pht)
Thay vo vic cn nhn v ch ch n bt li, cha m v thy c nn tp trung vo
nhng im mnh v vn qu ca tr: tm ra nhng nng lc, nhng hnh vi tch cc
ca tr. (Kin thc xut 4, phn 2).
155 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Hot ng: Tnuc nnn k nng kn|cn l

Mc tiu
Thc hnh k nng khch l (tm im tch cc, nhn nhn tnh
hung theo cch khc)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 15 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "K nng khch l 3"
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay K nng khch
l 3. Cc nhm tho lun, vit ra cc cu tr li vo giy.
Bc 2
(5 pht)
Cc nhm chia s li cho c lp. Hc vin v tp hun vin hi, bnh lun, ng gp
kin.
Kt lun
(5 pht)
Khi tr mc li, ngi ln c th nhn mnh im tch cc, nhn nhn li theo mt
hng khc, coi l c hi rt kinh nghim, c hi thay i (Kin thc xut 4,
phn 3)
156 Phng php K lut tch cc
Hot ng: Tnuc nnn k nng kn|cn l |

Mc tiu
Thc hnh k nng khch l (tp trung vo nhng c gng, tin
b)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 15 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "K nng khch l 4"
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay K nng khch
l 4. Cc nhm tho lun, vit ra cc cu tr li vo giy.
Bc 2
(5 pht)
Cc nhm chia s li cho c lp. Hc vin v tp hun vin hi, bnh lun, ng gp
kin.
Kt lun
(5 pht)
Cc n lc, c gng, tin b tng bc ca tr cn c khch l thng xuyn th tr
mi t ti c thnh tch cui cng. (Kin thc xut 4, phn 4)
157 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Hot ng: Tnuc nnn k nng kn|cn l

Mc tiu
Hiu bit v thc hnh 3 phong cch lm cha m khc nhau
(Trng pht, nung chiu qu mc v khch l)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Tho lun, trnh by, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "So snh trng pht nung chiu tch cc"
Cch tin hnh
Bc 1
(8 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay So snh trng
pht nung chiu tch cc. Cc nhm tho lun, vit ra cc cu tr li vo giy.
Bc 2
(7 pht)
Cc nhm chia s li cho c lp. Hc vin v tp hun vin hi, bnh lun, ng gp
kin.
Kt lun
(5 pht)
3 cch ng x ca cha m to ra 3 hiu qu khc nhau. Cch cui cng (khch l, h
tr) l cch c ch nht cho s pht trin ca tr. (Kin thc xut 4, phn 5)
158 Phng php K lut tch cc
159 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Chn nn v mt ng c
Tnh hung
Tun, 13 tui, thng hay ngi gh d b trong i bng ca trng
v t khi c tham gia thi u chnh thc. Kt qu hc tp hc k va
qua ca Tun c 5 mn di trung bnh, cn li ch trn 5 hay 6. C
trn sn bng ln trong lp hc Tun u cm thy chn nn. Thy
gio th dc hun luyn i bng cho rng Tun khng nhit tnh v
c gng, cn phn ln thy c dy lp Tun u cm thy bt lc. Cha
m Tun cng cm thy rt chn, bun phin v khng bit c cch g
gip con hay khng.
Hy tr li cc cu hi:
1. C nhiu tr nh Tun hay khng? Nam hay n? La tui no?

2. Ti sao Tun li cm thy chn nn nh vy?

3. Tr t tin, c ng c hot ng khc vi tr thiu t tin v khng c ng c hot ng nh


th no?

1l llu pht tuy


160 Phng php K lut tch cc
Hnh vi cng c ca ngi ln
Tnh hung
B Hng, 5 tui, t ngi chi mt
mnh. Khi Hng t chi mt mnh, m
ngh ngi thoi mi phng bn v c
my t bo. Sau mt lc Hng thy
chn v bt u khc lc, quy ry. Lc
ny m mang cun truyn tranh sang
xem cng Hng. Khi Hng nn, m
li sang phng mnh. Sau Hng li
khc, m li sang cng vi t bnh qui
lm cho Hng nn. Cng ngy m
Hng cng thy c t thi gian ngh ngi
hn v Hng lin tc i m phi ch ,
quan tm.
Hy tr li cc cu hi:
1. M Hng cng c hnh vi no?

2. Hng hc c iu g t hnh vi ca m?

161 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr


Hnh vi cng c ca ngi ln (y )
Tnh hung
B Hng, 5 tui, t ngi chi mt mnh. Khi Hng t chi mt
mnh, m ngh ngi kh thoi mi phng bn v c my t bo.
Sau mt lc Hng thy chn v bt u khc, m nheo. Lc ny m
mang cun truyn tranh sang xem cng Hng. Khi Hng nn, m
li sang phng mnh. Sau Hng li khc, m li sang cng vi t
bnh qui lm cho Hng nn. Cng ngy m Hng cng thy c
t thi gian ngh ngi hn v Hng lin tc i m phi ch , quan
tm.
Ghi ch
B m chnh l nguyn nhn ch yu. Khi Hng chi ngoan mt
mnh, b m khng lm g c. Thay vo m li thng (truyn
tranh, bnh qui v c s ch ca mnh) khi con khng t chi mt
mnh. Bin php thay th l m Hng thng cho Hng (truyn
tranh v bnh qui) khi con chi ngoan mt mnh. Dn dn nh
vy, b m phi sang ch con t dn i v Hng cng hc cch t
vui chi khi c mt mnh. Dn dn b m c nhiu thi gian ngh
ngi hn.
162 Phng php K lut tch cc
Khc nhau gia khen thng v khch l
Tnh hung
Vinh, 5 tui, ang hc mu gio. C mi tun c phiu b
ngoan ng ni li th hin l ng rt vui lng v thng cho Vinh
5 ngn ng.
Hy tr li cc cu hi:
1. Theo bn iu ng ni Vinh lm ny c li v hi g? Ti sao?

2. Mt hm vo th su, Vinh mang v 4 phiu b ngoan. Nu l ng ni, bn s cm thy th no v s


lm g?

163 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr


K nng khch l 1
Tnh hung
Tun, 9 tui, chu kh hc nhng b im rt thp trong k thi hc k
va qua.
Gi s bn l cha m hay gio vin ca Tun. Hy a ra:
1. Mt s phn ng mang tnh khng khch l:

2. Mt s phn ng mang tnh khch l (th hin s hiu bit, thng cm v chp nhn tr):

164 Phng php K lut tch cc


K nng khch l 2
Tnh hung
Hng, 12 tui nhn l mc li trng
(gi v trong gi kim tra, b c tn ph
bnh trc lp) v sa cha li .
Gi s bn l cha m hay gio vin ca Hng. Hy a ra:
1. Mt s phn ng mang tnh khng khch l:

2. Mt s phn ng mang tnh khch l (tp trung vo im mnh v nhng n lc, c gng, tin b):

165 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr


K nng khch l 3
Tnh hung
Bnh, 16 tui b r tham gia ht thuc, ung ru cng nhm bn
thn, sau gy ln xn v bc t trng phi nhc nh.
Gi s bn l cha m hay gio vin ca Tun. Hy a ra:
1. Mt s phn ng mang tnh khng khch l:

2. Mt s phn ng mang tnh khch l (tm dim tch cuc, nhn nhn tnh hung theo
cch khc):

166 Phng php K lut tch cc


K nng khch l 4
Tnh hung
Hng, 14 tui, c gng c im trung bnh hc k ny tt hn
nhng kt qu khng c nh mong i.
Gi s bn l cha m hay gio vin ca Hng. Hy a ra:
1. Mt s phn ng mang tnh khng khch l:

2. Mt s phn ng mang tnh khch l (tp trung vo nhng c gng, tin b)

167 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr


So snh trng pht kiu nung chiu
kiu tch cc
Tnh hung
Mt tr tui hc tr v nh vi mt vt xc ln, rm mu tay.
1. Theo ban cha me tr d s ni v lm g? (c gng dua ra cng nhiu phuong n cng tt)

2. Nu l cha me tr, ban s lm g? Tai sao?

3. Tr din gii li ni v phn ng ca cha me ra sao v cm thy nhu th no?

168 Phng php K lut tch cc


So snh kiu trng pht kiu nung chiu
kiu tch cc (tham kho)
1. Kiu trng pht
Cha m khng quan tm n vt thng
Ni: ng c tht tht na khng tao lai cho thm my ci na ri tha h m khc. Cha me qut
tho hoc tm ly tr m lc, dy th hin su tc gin.
a tr din gii phn ng ca cha m
Nhu cu hin nay ca mnh khng quan trong. Mnh bj ght, mnh khng xng dng.
a tr cm thy
au tay v dau tim (dau dn trong lng). T d tr so hi, rt lui, li xa thm, c don, tht
vong, xu h,.
2. Kiu nung chiu, che ch, bo v qu mc
M lao n ch con. C khi c b v ng b cng cung cung
Ni: Gii oi, cht ti ri, dau lm h con? Vo dy, me bng lai cho. Vo dy, nm ln gh ny,
ch truc ci tivi y. Thi d me lm ht vic nh cho con.
a tr din gii phn ng ca cha m
Mnh khng lm g duoc lc ny. Mnh khng cn phi hoc cch chm sc bn thn v d l nhim
vu ca cha me.
a tr cm thy
au tay, cn cm xc th khng r rng, khng xc djnh duoc. Lc ny cm thy tho mn v
mnh l trung tm ch , duoc chm bm, chiu chung. Sau d (tnh hung chi c mt mnh,
khng c b me bn canh): lng tng, tuyt vong, on gin cha me (khng c mt d thuc hin
trch nhim), th th, xu h (ban khc xoay x duoc, coi nhu khng, cn mnh th khng bit
lm th no, hong so).
169 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
3. Kiu khch l
Cha me d tng day cho cch lm sach vt xuc v tu dn bng.
Ni vi giong bnh tnh, nhe nhng, quan tm: (Me thy) Con bj xy xt tay. au lm khng?
Con mun me gip ra vt xuc ri bng lai hay con mun con tu lm? Sau d b me m
vai con.
a tr din gii phn ng ca cha m
Me yu qu mnh. Nhung mnh bit phi lm g, lm th no ri. Mnh d sc lm duoc. Mnh
khng chi c mt mnh (nu cn me sn sng gip d). Mnh s tu quyt djnh xem s nh me
gip (phu thuc) hoc tu mnh lm ly (dc lp).
a tr cm thy
au tay nhung cm thy tu tin. Cm thy duoc an i, chm sc, an ton v dy l mt djp na
d mnh ln hon, trung thnh hon, hoc cch ng ph tt hon.
Chng 7
Mc tiu: Gip hc vin hiu
1. Hiu v s cng thng v cch thc gim cng
thng
2. Hiu v s tc gin v cch thc phng, kim
ch tc gin.
C\t sz tss |\ss
s |zt |ss
172 Phng php K lut tch cc
173 Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin
Du hiu v tc ng ca s cng thng
Cng thng (stress) l phn ng ca con ngi i vi mt tc nhn c coi l c hi cho th cht v
tm l con ngi. C rt nhiu tc nhn (cc yu cu hay thch thc) gy cng thng:
S kin trong cuc sng: mt ngi thn, bn thn, ly d, b thng, tai nn, ri ro, mt vic, ngh
hu, c thai, kh khn v ti chnh, n tin bc, thay i iu kin sng, mt ma, thin tai,...
Phc tp rc ri hng ngy: tc ng, bt ng vi ngi quen, qu n, qu ln xn, thi tit kh
chu, cc mi bn tm hng ngy vi con tr,
Cng vic: qu nhiu vic, phi c gng qu sc, vic lp i lp li n iu, khng t ch c
cng vic, cng vic nguy him, c hi, trch nhim qu nng n, thi hn phi xong vic n
gn, p lc cng vic...
Tt c cc tc nhn trn u l tc nhn bn ngoi. Nhng cng c cc tc nhn bn trong nh xung
t ni tm (phi chn gia hai mc ch, hnh ng mu thun nhau - i d tp hun hay tham d
mt s kin quan trng khc; chn 1 trong 2 hot ng thch th...), cc suy ngh, nh gi tnh hung,
s kin mt cch tiu cc cng c th gy cng thng (tc gin, s hi, lo u, bun b, ghen ght,
khng hong,). Cui cng, vn sinh l cng c th gy cng thng: tng trng tui mi ln, kinh
nguyt vi ph n, m au, tui gi, thiu kinh nghim, vn ng t, dinh dng ti,
Nh th cng thng l thc t cuc sng. Thng chng ta ngh cc nguyn nhn gy cng thng u
l tiu cc nhng cng c cc s kin gy cng thng nhng tch cc: chuyn n nh mi, c
bt ln v tr cao hn nhng trch nhim nng n hn, v ma bi thu phi thu hoch gp chng
mc no , cng thng cng c tc dng cnh bo cho s an ton v sc kho th cht v tinh thn
ca bn. Cng thng mt cht c th kch thch bn tm hng gii quyt kh khn. Khi b cng thng
c ngha l c iu g phi thay i.
Cha m v thy c thng gp nhng cng thng g trong nui dy v gio dc tr? Vi cha m, vic
con ci m au, tin hc, kh khn trng, gi gic, quan h bn b, rc ri trong cuc sng rt c
th gy cng thng. Ni lo lm cha m c khi ko di sut i. Vi thy c, yu cu ngy cng tng ca
cht lng gio dc l p lc rt ln. Ngoi ra, quan h thy-tr, quan h gia hc tr vi nhau, vn
gi gic, hc hnh, cc hnh vi c vn ca hc sinh u c th gy cng thng. Cha m v thy
c nn lu rng d nguyn nhn s cng thng ngi ln c lin quan n tr hay khng th tr
em vn thng l ngi hay phi chu tc ng tiu cc nht. Trong nhiu trng hp tr em b trng
pht v thn th v tinh thn v s cng thng hay tc gin ca ngi ln. Theo ngha ny, hiu v bit
cch gim bt cng thng khng ch tt cho ngi ln m cn rt c li cho tr.
Su cng thng
v cch thuc
glum cng thng
Kin thc
xut
1
174 Phng php K lut tch cc
Cc biu hin khi cng thng
Sinh l Hnh vi
au u
Mt mi
Cng c c, lng v quai hm
Tim p mnh
Th nhanh
m
Thay i thi quen ng
C tt hay run v lo lng
i ngoi, kh tiu, nn
i tiu thng xuyn
Mm v hng kh
Gim ngon ming
Ni lp, lp bp
Nhiu li hn thng l
Ht nhiu thuc l hn
Ung ru nhiu hn
Ung c ph nhiu hn
Th hin s thiu kin nhn
Khng c kh nng th gin
Nghin rng
Thiu s mm do trong ng x
N trnh mi ngi
C nhng li ni xc phm ngi khc
Khng hon thnh cng vic
Cm xc Nhn thc
S
Lo lng
Tc gin
m c
Hnh vi hung hng hn
Kh chu
Trm cm/cm thy bun b
Mun khc, chy, trn
Ph nhn cm xc
Bun t
Suy ngh theo mt chiu
Thiu sng to
Khng c kh nng lp k hoch
Qu lo lng v qu kh hay tng Lai
(khng ngh ti hin ti)
Thiu tp trung
T duy tiu cc
T duy cng nhc
Gp c mng
M ngy
Khi su cng thng c hai cho sc kho, mi quan h trong gia dnh, nh trung, co quan th
vic pht hin ra cc du hiu v sinh l, cm xc, hnh vi, nhn thc (va trnh by trn dy)
rt c ch v bn thn chng gi cho ta phi lm g gim cng thng.
175 Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin
Gim bt s cng thng
Cng thc cng thng:
P LC CUC SNG (X HI, CNG VIC, GIA NH...)
CNG THNG =
NI LC BN THN
Nhu vy, mun gim cng thng, chng ta phi gim p luc cuc sng (vn ngy cng tng trong
x hi hin dai) mt cch tch cuc hoc tng ni luc bn thn, tng kh nng ng ph vi cng
thng. Ngoi ra cn c mt s yu t phu tro d gim cng thng.
1. Gim p lc cuc sng v tng ni lc
Khi cng thng do cng vic qu gp th c l vic sp t thi gian hp l, k nng lp k hoch s rt
c ch. Sp t cng vic theo mt lch trnh hp l hoc chia cng vic thnh nhng phn nh lm
hng ngy, hng tun s gip d dng t c thi hn v gim cng thng.
Khi cng thng do nhng suy ngh tiu cc gy ra, rn luyn t duy tch cc hn, tp trung vo nhng
im tch cc, vo nhng g mnh kim sot c... c th gip thay i tnh hnh.
Khi quan h cha m con ci hay thy tr cng thng thng xuyn th l lc cn c s thay i: v
d nh thay i cch thc giao tip, lng nghe, thay i phong cch lm cha m, ging dy v x l cc
vn trong quan h thy tr. Thay i nh th no? Nhiu cu tr li c gin tip trao i, thc
hnh cc chng trc. Nhng thay i trong cch thc k lut tr mt cch tch cc (h qu lgc,
thit lp ni quy, n np, thi gian tm lng, khch l...) l nhng cch thc gim cng thng mt cch
lu di, bn vng nht.
2. Mt s yu t h tr gip gim cng thng
Th dc, th thao hay vn ng
i b, chy nhy, nh cu lng, bng bn,... hay lm vic nh, lao ng chn tay s gip gim cng
thng v nguy c bnh v tim mch. Bt u vic th dc th thao bng nhng hot ng va sc, v
d i b ra ch, i xe p n ch khng xa qu, sau tng dn ln.
Ci, m nhc
Hi hc gip gim cng thng rt nhiu, ting ci bng 10 vin thuc b. Cc nghin cu cho thy
v mt th cht, ci c th gim huyt p. m nhc cng rt c ch.
Ch n ung, ngh ngi hp l
Rau, qu, sa chua,... rt c ch trong gim cng thng. Ung nc hng ngy gip ng ph tt hn
vi cng thng. Ngh ngi, to lp s cn bng gia cng vic v gia nh, gia lm vic v gii tr... cng
rt c ch.
176 Phng php K lut tch cc
Gim ht thuc
Mt s ngi ni rng ht thuc lm gim cng thng nhng cc nghin cu li cho thy iu ngc li.
Ng
Thiu ng c th dn n n trng thi d ni cu, mt mi, mt tp trung, thm ch trm cm... lm
tng cng thng.
S chia s, h tr ca ngi thn, ng nghip
Cc nghin cu cho thy nhng ai c bn b, ngi thn chia s, tm s lc cng thng thng ng
ph vi cng thng tt hn.
177 Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin
noar Jng: cng rnng v gam cng rnng

Mc tiu
Nhn bit du hiu cng thng, tc ng ca cng thng v cch
thc gim cng thng
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 30 pht
Phng php Suy ngh nhanh v chia s
Nguyn liu
Giy A0, bt d hoc bng, phn, Ti liu pht tay Cng thng v
gim cng thng
Cch tin hnh
Bc 1
(7 pht)
Pht cho mi ngi mt Ti liu pht tay Cng thng v gim cng thng. ngh hc
vin c, suy ngh nhanh v chn ra 2 cu hi m mnh mun tho lun vi ngi bn
cnh. Tho lun vi ngi ngi bn khong 3 pht
Bc 2
(15 pht)
Sau khi cc nhm i tho lun xong, hy ngh chia s li theo nhm ln (c lp).
Tp hun vin c th ghi tm tt nhng iu hc vin lit k ln bng mi ngi d
bnh lun, b sung, c kin. Dnh nhiu thi gian hn cho cu hi 5, 8, 9 v c bit l
10. Nu c ai mun chia s tri nghim c nhn ca mnh (cu 5) hy dnh thi gian cho
h. Nu c thi gian, hy chuyn cu 10 thnh hot ng 2 ( trang tip theo) cho chi tit
v c th hn.
Kt lun
(8 pht)
Tm tt li cc du hiu, triu chng ca s cng thng, tc ng ca s cng thng v
cch thc gim cng thng (Kin thc xut 1). C th giao bi tp v nh cho hc vin
(tp p dng mt s cch thc gim cng thng khi c trng thi cng thng).
178 Phng php K lut tch cc

Mc tiu
Trao i cch thc gim cng thng (cu hi 10, Ti liu pht tay
Cng thng v gim cng thng)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng php Suy ngh nhanh v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Vit cng thc cng thng ln bng (phn Kin thc xut 1). Nh vy, mun gim cng
thng cn (1) gim p lc mt cch tch cc, tng ni lc ca bn thn v (2) tm kim
mt s yu t h tr gim cng thng. Chia lp thnh nhm nh tho lun 2 nhm k
nng/ phng php va nu. Vit kt qu vo 1/2 t giy A0.
Bc 2
(10 pht)
Sau khi cc nhm lm xong, ngh mi nhm trnh by. Mi cc hc vin khc bnh lun,
b sung. Lu cu hi y l lm th no, ch khng ch lit k tn cch lm.
Kt lun
(5 pht)
Tm tt li 2 im chnh (t phn Kin thc xut 1):
1. K nng gim p lc cuc sng, tng ni lc (qun l thi gian, qun l s thay i, k
nng lp k hoch, suy ngh tch cc, tp trung vo nhng g mnh kim sot c...)
2. Mt s yu t h tr (th dc, th thao, lm nhng vic mnh yu thch, ch n ung,
ng, ngh ngi...)
noar Jng: cam cng rnng
179 Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin
Tc gin l mt cm xc th pht
Tc gin (gin d) l mt cm xc thng thng m c tr em v ngi ln u c. Gip tr v c chnh
ngi ln hiu r cn tc gin ca mnh l bc u tin trong vic phng v kim ch tc gin.
S tc gin l trng thi cm xc th pht.
ng sau s tc gin thng l cm gic
lo lng, s hi, tht vng, au n,
khng c yu thng, khng c
tn trng, b tn thng, b e do...
S tc gin c th l cch phng v
trn trnh cm gic au n; n
c th lin quan ti s tht bi, lng
t trng b tn thng hoc cm
gic b c lp; n cng c th lin
quan ti s lo lng v nhng tnh
hung nm ngoi kh nng kim
sot ca bn thn. Tc gin c th
lin quan ti cm gic bun phin
v chn nn.
C khi no bn thy mt tr b ng ri
li b cha m nh thm cha? Ch con i hc mi khng thy v, khi con v, cha m nh cho mt
trn? H tc gin, nhng ng sau s tc gin l s lo lng, xt con, thng con, mun bo v con.
C bao gi bn thy mt ng b, b m tr nn tc gin v rt ngng v hnh vi ca con gi mnh khi
con gi chng bit lm g, n nu ba cm cng khng xong. ng sau cn tc gin c th l s
lo s cho tng lai ca con mnh hay cm gic xu h, ngng nghu, s b mt mt khi ngi khc
ngh rng bn l mt ph huynh ti?
1uc gln v cch
thuc de phong,
klem che tuc gln
Kin thc
xut
2
180 Phng php K lut tch cc
Cc biu hin khi tc gin
Suy ngh Phn ng c th
Mnh ang b e da
hoc b tn thng
Ni quy, n np b ph v
Mnh b i x khng cng bng
Cng c, kh c ng
Huyt p tng
Nhp tim tng
Hnh vi Tm trng
Phng ng, bo v, chng li
Tn cng, tranh ci
Rt lui (trng pht, lm au n
hoc bo v)
Cu tit, nng mt
Tc gin
Ni khng, ni in
Luu rng cm gic tc gin c th dao dng trong pham vi t thp l cu tit, nng mt
cho dn tc gin v cao nht l ni khng, ni din dn mc rt kh kim sot hnh vi. Lc
ny tc gin ging nhu ngon la: gin mt khn. Ngon la ny c th hung ti ngui khc
hoc bn thn.
Su tc gin tc dng tiu cuc cho sc kho v mi quan h ca con ngui. iu ny lai cng
tai hai nu su tc gin ca ngui ln hung ti tr em, v kh nng tu bo v ca tr rt han
ch. Khi ngui ln tc gin tr hoc tc gin bn thn ho hay ngui khc (vo, chng, dng
nghip, hng xm), tr em d tr thnh nan nhn.
iu quan trong l cn phn bit cm xc v hnh vi. Cm
xc tc gin l bnh thung, tu nhin vi con ngui k
c ngui ln v tr em. Nhung tc gin km theo hnh
vi lm tn thuong ngui khc l khng th chp nhn
duoc, xt c v mt dao dc v php l. Ngui ln v
tr em du nn bit cch d phng v kim ch tc
gin d phng trnh tnh hung gin mt khn, ni
v lm nhng diu m sau d n hn. n hn lc d
cng khng th hn gn hon ton tn thuong. Ging
nhu khi d dng mt chic dinh vo ming g, d c
nh dinh ra, vt thuong vn cn d. C khi mt nhiu
nm thng vt thuong vn khng hn gn lai duoc.
Khi tc gin c ngui ln va dnh dp va ni vi
tr d ph hoai, d n hai... th khng c my cn
hon. Cn da tr th ngh Mnh chng l ci g c.
Th cht di cn hon. Nhiu tr phi mt rt nhiu thi
gian, thm ch khng bao gi khi phuc lai lng tu trong
v cm gic duoc yu thuong.
181 Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin
phng v ch ng tc gin
C phi tt c moi ngui trong mt tnh hung no d du tc gin khng? Tai sao c nhng
ngui khng bao gi hoc t khi tc gin? C phi ho c nhng suy ngh khc khng? Nhng suy
ngh d l g? Tai sao nhng suy ngh khc nhau lai lm cho ho phn ng khc nhau?
Mt ngui c th tc gin khi dang xp hng m bj ngui khc chen ln, x dy nhung lai phn
ng bnh thung khi ai d ph bnh cng vic do anh ta thuc hin co quan khng tt. Nguoc
lai, mt ngui khc kin nhn xp hng d c ln xn v nng nuc nhung s ni xung, phn cng
lai ngay khi c ai d co quan chi ra sai st trong cng vic ca anh ta.
Vic chng ta c tc gin hay khng trong mt tnh hung nht djnh phu thuc nhiu vo suy
ngh, thi d, tri nghim m chng ta c. Su din gii v ngha ca su kin hay tnh hung c
nh hung ti vic chng ta c tc gin hay khng tc gin. Hy xem m hnh nhn thc hnh
vi dui dy:
M hnh nhn thc hnh vi
Tnh hung
kch hot (A)
Suy ngh, thi ,
nim tin (B)
H qu
(C)
a tr nh v bt nh hoc
lm l mc trong lp.
1. N lc no cng lng
ngng, hu u. Chng
c tch s g.
2. , i khi nhng s xut
nh vy cng c th xy ra
vi bt k ai (k c chnh
mnh).
1. Tc gin
2. Phn ng mt cch
bnh tnh
Nhu vy, trong cng mt tnh hung, su kin c th c 2 hay nhiu phn ng khc nhau phu
thuc vo cch suy ngh khc nhau. Chnh chng ta l ngui tao nn cm xc ca mnh. Trong
bng trn, tnh hung A chi l yu t kch hoat, B l nhng g din ra trong du v C l h qu,
l cm xc v hnh vi ca con ngui. mc d rt ln, chnh B (nhng suy ngh, thi d, nim
tin tiu cuc hay tch cuc d tao ra C (tc gin hay bnh tnh) ch khng phi A tao ra C. Ni cch
khc, diu quan trong khng phi l chuyn g d xy ra m l cch chng ta phn ng vi n
nhu th no. chnh l dim mu cht gip ta d phng v kim ch su tc gin. Nu thay di
B ta s thay di duoc C. Ni cch khc, chng ta c th d phng v kim sot cch bc l su
tc gin ca mnh.
Cch luyn tp d d phng tc gin (hoat dng 3) tri qua 4 buc nhu sau:
1. Xc djnh tnh hung gy ra su tc gin (A)
2. Xc djnh cc suy ngh, thi d, nim tin ca bn thn lc d (B)
3. Xc djnh cm xc thuc su dng sau su tc gin (C)
4. Th ngh xem trong tnh hung d, nhng ngui khc c th suy ngh nhu th no (ci B
ca ho) m ho khng tc gin. Mnh c th suy ngh khc di, c nhng suy ngh tch cuc
hon, hay c ch hon khng? Suy ngh nhu vy s dn dn cm xc g?
182 Phng php K lut tch cc
Nhng dng suy ngh thin lch, mo m, khng c ch
1. Suy ngh trng - en: Bn nhn s vt, hin tng
mt cch tuyt i hoc trng hoc en, hoc
l tt c hoc l khng c g.
2. Khi qut ho qu mc: Bn nhn s vt,
hin tng nh mt khun mu lin tc
tht bi (Chng bao gi v ng gi;
Lc no cng lng ngng; Lun lun
sai hn
3. nh kin: Ch tp trung vo im
tiu cc, b qua im tch cc.
4. H thp cc im tch cc: Khng
khng nhng g t c l
khng ng k, khng c tnh.
5. Kt lun vi v: Nhanh chng cho
rng ngi khc phn ng vi bn mt
cch tiu cc khi cha c bng chng r
rng hoc bn d bo (m) trc l mi vic s ti t.
6. Phng i hoc nh gi thp: Phng i s vic, hin tng hoc h thp tm
quan trng.
7. Suy on cm tnh: Suy on t trng thi cm xc: Mnh cm thy nh mt thng
ngc, chc chn mnh l thng ngc.
8. Suy ngh l phi th ny hay th kia: Ph phn bn thn hay ngi khc, cho rng
mnh hay ngi khc phi hay khng c th ny hay th kia.
9. Chp m: ng nht mnh vi nhng khim khuyt ca bn thn. ng l ni mnh
c sai lm th li ni mnh ng l thng ngu.
10. C nhn ho v li: li cho bn thn v ngi khc v nhng g m bn hay h
khng phi chu trch nhim hon ton.
183 Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin
noar Jng: Hu su rc gn

Mc tiu
Tm hiu tc gin (nh mt trng thi cm xc th pht) v tc
ng i vi sc kho v quan h
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 30 pht
Phng php Suy ngh nhanh v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(15 pht)
ngh mi ngi nh li mt ln gn y nht mnh b tc gin. Tng ngi chia s. Nu
cn th trc h chia s theo nhm 2 hoc 3. Khi mi ngi chia s trong c lp, tp
hun vin c th phn tch mt vi trng hp c th hc vin nhn ra s tc gin ch
l cm xc th pht (xem phn Kin thc xut 2, phn I).
Bc 2
(10 pht)
ngh hc vin chia s xem trong nhng lc tc gin nh vy, phn ng c th ca h
nh th no, h ngh g, hnh vi, tm trng ra sao? Tc gin c tc ng nh th no n
sc kho v quan h con ngi (cha m-con ci, thy-tr).
Kt lun
(5 pht)
Tc gin l cm xc th pht, gy ra cc phn ng c th, suy ngh, tm trng v hnh vi
con ngi c nh hng tiu cc n sc kho v quan h gia ngi vi ngi (da vo
Kin thc xut 2)
184 Phng php K lut tch cc

Mc tiu Tm hiu cn tc gin ca ngi ln i vi tr
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 25 pht
Phng php Tho lun nhm v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Chia lp tp hun thnh cc nhm nh. Pht cho mi nhm Ti liu pht tay Phn ng
ca ngi ln khi tc gin tr. Cc nhm tho lun v in kt qu vo ch trng ca Ti
liu pht tay. Sau i din cc nhm chia s li kt qu ca nhm mnh. C lp hi, bnh
lun, ng gp kin.
Bc 2
(10 pht)
Chn mt hoc hai phng n tch cc trong s nhng phng n hc vin chia s
phn tch theo hng ngi ln nn lm g kim ch, x l tc gin trong 2 tnh
hung .
Kt lun
(5 pht)
Khi ngi ln tc gin, tr thng l nn nhn. Nu vy ngi ln cng cn thi gian tm
lng cho chnh mnh. Khi in ln, bn mun gi con vo v trng tr ngay. Nhng c l y
khng phi l lc tt nht cho con mt bi hc. Bn cn thi gian x l cn tc gin ca
mnh, bn khng phi n hn v qu tay vi con sau ny. Khi x l c cn tc gin
ca mnh, bn bt u xem xt xem chuyn g xy ra: l v tr s hay c v mun m
quan tm ch ti tr hn?
noar Jng: Pnan ng cua nguo ln kn
rc gn rre
185 Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin
noar Jng: nong rc gn

Mc tiu
Tm hiu cch thc phng tc gin bng cch thay i suy ngh,
thi , nim tin.
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 25 pht
Phng php Lm vic c nhn
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Pht cho mi hc vin mt Ti liu pht tay Tham kho cch thc phn ng ca ngi
ln khi tc gin tr. ngh mi c nhn lm ngay ti ch. Sau khi mi ngi lm xong
ngh mt s chia s li cho c lp.
Bc 2
(10 pht)
Chn mt vi trng hp (mn t hc vin Ti liu pht tay h lm) i chiu phn
tch vo m hnh Nhn thc-hnh vi v lm r cn cht li.
Nu c thi gian, c th tip ni cuc tho lun ny bng cch t cu hi: Bn ang
trong cn tc gin, phi lm g by gi (bin php khn cp)? ngh hc vin chia s
kinh nghim h lm g trong tnh hung ri lit k ln bng (xem phn Kin thc
xut 2).
Kt lun
(5 pht)
M hnh Nhn thc-hnh vi B C ch khng phi A C. C th tp luyn phng
tc gin... da trn phn Kin thc xut 2, phn 3.
186 Phng php K lut tch cc
Kim ch cn tc gin ca ngi ln
Ban dang tc gin con hoc hoc sinh ca mnh. Ban nn lm g? Hy th mt s bin php khn
cp sau dy:
Th su. Th su mt ln na, hy nh rng bn l ngi ln. C suy ngh mt cht trc
khi ni v hnh ng. Nn nh bn l tm gng cho tr.
Nhm mt li v tng tng bn ang nghe thy nhng iu m tr sp nghe thy
by gi.
Hy v nc lnh ln mt hay i ra ngoi.
Mm mi li v m n 20. Hoc tt hn l m n 50.
a con/hc sinh n ch gh ngi thc hin Thi gian tm lng.
Bn hy t mnh thc hin Thi gian tm lng cho chnh bn thn. Tch mnh ra khi tnh
hung hin ti. Chn thi im khc ni chuyn vi tr. Hy ngh xem ti sao bn li
cu gin. thc s c phi l do hnh ng ca tr, hay ch n gin tr l ni bn
trt cn gin d ca mnh?
Hy ni chuyn vi mt ngi bn no . Khng mn ru gii to cn tc gin.
Khi con tc gin d tam lng, hy dng thng dip sau dy:
Khi con/em (la ht khi b/m ang
ngh/ang ni chuyn; ni chuyn
lin tc khi c ang ging bi...)
B, m/thy c (cm thy rt kh
chu/ tc gin...)
Bi v (b/m khng th nghe c
c/ch y ni g; c khng th tip
tc ging bi c...)
B, m/thy c mun (con hy ni
nh nhng trong khi b m ang
ni chuyn vi ngi khc; em hy
trt t khi c ang ging bi...)
Nn nh khng c liu thuc thn k no cha duoc tc gin nhung nu mun v c gng chng
ta c th d phng v kim ch con tc gin. Nu lm thung xuyn th cng c hiu qu. Ngui
duoc hung loi nhiu nht l chnh ban v nhng ngui thn, dc bit l con em ban!
187 Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin
Dy tr cch i ph vi tc gin
1. Hc cch th gin
Tc gin gy ra phn ng rt manh v co th hu ht tr em. Co bp cng, tim dp nhanh hon
v c th sinh ra dau da dy. Cn hung dn tr cch nhn ra cc phn ng d ca co th v
hoc cch thu gin. Vn dng chn tay, lm mt vic g d l cch rt tt d ng ph vi tc gin
vn c hai cho co th: nn dt st, vng vy trong nuc, chay quanh bn ngoi nh, nghe nhac,
v tranh, thu gin co bp, th su chm chm, hoc n nhe th g d c loi cho sc kho...
2. Hc cch tr chuyn
C th day tr cch th hin cm xc
ca mnh bng nhiu cch khc nhau:
tm su vi ban b hay ngui no d
quan tm dn cc em.
Khi con gin d bng n, tr khng
th ni cho ban bit diu g lm
chng cu gin. iu ny c th do
kh nng suy ngh logc v l gii v
cc su vic ca tr chua duoc tt.
Day tr nhn bit cc con gin d
bng cch ni nhu: Mnh cm thy
.. khi .. bi v.. V du: T thy rt
tc khi Hng goi t bng ci tn 'thng
thi' v n lm t xu h. Muc dch l
nhm gip tr nhn ra rng dng sau
con gin d lun n du cc cm xc
no d. Trong v du trn, cm thy xu
h v bj b mt d lm tng cm gic
gin d. Hoc cch nhn bit cm xc n
giu dng sau con gin d l buc quan
trong du tin trong vic hoc cch lm th no d
gii quyt con gin d. Ban cng c th cho tr thy tr c th suy ngh khc di
v su kin xy ra (m hnh nhn thc hnh vi trn dy).
3. Hc cch gii quyt vn
C th day tr la tui nhi dng, thiu nin phuong php gii quyt vn d v xem d nhu mt
cng cu phng nga con tc gin. Ngui ln c th hung dn tr mt s buc gii quyt vn
d nhu sau:
1) Ngng ngay li, dc bit nu hnh dng d s lm tn thuong ngui khc
2) Lng nghe ngui khc mt cch tch cuc
3) Pht hin vn
4) Tm nhiu cch khc nhau d gii quyt vn d
5) Chon mt phng n tt nht dp ng yu cu ca nhng ngui lin quan.
188 Phng php K lut tch cc
6) Thc hin phuong n.
7) nh gi xem gii php d c hiu qu khng
Hu ht nhng tr cn nh s cn ngui ln gip d hiu r qu trnh ny. Vic ny di hi phi
c thi gian. Tuy nhin, thun loi dy l sau khi thuc hin qu trnh ny, tr nh s tr nn kh
thnh thao trong vic xc djnh vn d v tm ra mt s lua chon khc nhau d tu mnh gii quyt
vn d. Nhng tr c nhiu kinh nghim trong vic tm ra cc cch gii quyt vn d khc nhau
s c nhiu kh nng gii quyt mu thun theo hung tch cuc.
4. Hc cch tm lng
Khi gp phi tnh hung gin d, ban nn di ra ch khc
cho dn khi bnh tnh tr lai. Khuyn khch tr tu mnh
tch khi tnh hung d nu thy mnh sp mt tu ch.
Gip tr tm ra nhng dja dim dc bit d bnh tnh
lai: Noi tr c th an ton v tu kim sot mnh tt
hon.
Ngui ln cng c th tao ra mi trung thn thin
nhm khuyn khch cc hnh vi ng x tt. Cn phng
sach s, ngn np v cc n np, thi quen tt tao
mt bu khng kh yn bnh. Cc k hoach ln xn v
mi trung n o thung lm tr cm thy ri loan v
cng thng.
5. S dng tnh hi hc
Su hi huc l liu thuc rt tt cho con gin d. Bt
c khi no c diu kin, ban hy gip tr tm ra su hi
huc trong tnh hung cng thng. Phn ng lai vi
con gin d dang bng pht mt cch bnh tnh thung
s gip ha bt con gin. Hoc cch cui hay da vi chnh nhng con gin ca ban s gip tr
nhn nhn su vic theo mt kha canh tch cuc.
Cha m cng tc gin!
Gii quyt con gin d ca ban mt cch tch cuc! Sau d hy gii thch r v sao ban tc gin.
Hy nh rng tr nh thung ngh rng chng chnh l nguyn nhn con gin ca ban. Mt li
gii thch nhu B/me/thy c rt tc gin/buc mnh v... s gip tr hiu duoc nguyn nhn tht
su gy ra con gin ca ban.
Nu ngui ln guong mu trong hnh vi kim ch tc gin ca chnh mnh th d l tm guong
day tr kim ch tc gin rt tt!
189 Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin
Cng thng v gim cng thng
Xin hy dc v chn 2 cu m ban thch nht ri chia s vi ngui ngi bn canh
1. Mu sc no gi li cho bn s cng thng (stress)?
2. Ai l ngi t b cng thng nht m bn bit?
3. iu g xy ra i vi c th bn khi bn cm thy cng thng?
4. iu g xy ra i vi tm tr bn khi bn cm thy cng thng?
5. Bn c nh c ln gn y nht bn cm thy cng thng khng? Ti sao
bn c cm gic ?
6. Hnh nh/ biu tng no gi li cho bn s cng thng?
7. Bn ngh rng mc cng thng ca con ngi ngy cng tng ln hay
gim xung?
8. Chuyn g xy ra trong mi quan h gia nh khi bn b cng thng?
9. Chuyn g xy ra trong mi quan h thy-tr, ng nghip khi bn b
cng thng?
10. Bn c cch thc no dng phng hoc gim bt s cng
thng khng?
1l llu pht tuy
190 Phng php K lut tch cc
Phn ng ca ngi ln khi tc gin tr
Tnh hung
1. Bn vo phng v pht hin ra trn
chic o bn rt thch v mi mua
dnh y t ct v nha cy. Bn
thy rt bc mnh, cm gic nh
munin ln, mun gi con vo
v trng tr ngay.
2. Thng con bn (ang hc trung
hc c s) i hc v lc 5 gi 30
pht. Hm nay ch mi ti 6:30
ri ti chng trnh thi s 7:00.
Khi con v bn chuyn t lo lng
sang tc gin.
Bn s lm g?

191 Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin


Tham kho cch thc phn ng ca ngi
ln khi tc gin tr
Tnh hung
Bn vo phng v pht hin ra trn chic o bn rt thch v mi
mua dnh y t ct v nha cy.. Bn thy rt bc mnh, bn
in ln, mun gi con vo v trng tr ngay.
Dng li!
C l y khng phi l lc tt nht cho con mt bi hc. Bn cn
thi gian x l cn tc gin ca mnh trc sau ny khng
phi n hn mnh qu tay vi con. Khi x l c cn tc gin
ca mnh ri bn bt u xem xt xem chuyn g xy ra: l v
tr s hay c v mun m quan tm ch ti mnh hn?
Bn lm g x l cn tc gin ?

192 Phng php K lut tch cc


Hiu v cn tc gin ca bn
hiu xem iu g xy ra khi bn tc gin, hy nh li ln tc gin gn y nht. M t tm tt tnh
hung vo ct 1. Theo thang 100, vi mc 100 l cao nht (pht in, ni khng), 50 l gin d, 10 l hi
cu tit, nng mt, hy nh gi cn tc gin ca mnh v ghi vo ct 2.
thi im khi bn cm thy tc gin nht, chuyn g xy ra trong u bn? Hy ghi nhng suy ngh
(li ni, hnh nh, thi ) vo ct 3.
1. Tnh hung
Ai?
V ci g?
Khi no? u?
3. Suy ngh (hnh dung)
a. iu g din ra trong u
bn ngay trc khi bn
bt u c tm trng
nh vy? C suy ngh,
hnh dung g khng?
b. nh du suy ngh
nng nht.
2. Tm trng
a. Bn cm thy th
no?
b. nh gi tm trng
(0 100)
193 Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin
Tham kho v cn tc gin ca bn
1. Tnh hung
Ai?
V ci g?
Khi no? u?
3. Suy ngh (hnh dung)
a. iu g din ra trong u
bn ngay trc khi bn
bt u c tm trng
nh vy? C suy ngh,
hnh dung g khng?
b. nh du suy ngh
nng nht.
2. Tm trng
a. Bn cm thy th
no?
b. nh gi tm trng
(0 100)
Tr nh v bt nh
hoc lm l mc
trong lp
1. N lc no cng lng
ngng, hu u. Chng
c tch s g.
2. , i khi nhng s xut
nh vy cng c th xy
ra vi bt k ai (k c chnh
mnh)
1. Tc gin
2. Phn ng mt cch
bnh tnh
Chng i lm v mun 1. Chng bao gi v ng gi.
Ch bao gi quan tm n
v con. ng l gi ny
phi v lu ri ch. Chc
c b bch g mi hay v
mun...
2. C th hm nay li hp
hnh g ri. Hay li c
chuyn g chng?
1. Tc gin, c khi gin si
ln khi chng v.
2. Hi kh chu. Lo lng
194 Phng php K lut tch cc
Bn bc thay i tc gin
Bc 1: M t tnh hung gy tc gin (nh lm ct 1 ti liu pht tay Hiu v cn tc gin ca
bn)
Bc 2: Ghi nhn li nhng cm xc tiu cc v t nh gi theo thang 0 (thp nht) n 100 (cao
nht). S dng cc t m t trng thi nh kh chu, cu tit, tc gin, ni khng.
Bc 3: K thut 3 ct. Lm theo hng dn 3 ct di y:
Suy ngh t ng
Hy vit nhng suy ngh,
thi tiu cc ca mnh
v nh gi theo thang
0-100
Thin lch
Xc nh cc suy ngh thin lch
trong mi suy ngh t ng
ct 1
Suy ngh c ch hn, lnh
mnh hn
Thay cc suy ngh, thi
ct 1 bng nhng suy ngh
thi thc t v c ch hn.
nh gi theo thang 1-100
Bc 4: nh gi li suy ngh, thi , nim tin trong phn suy ngh t ng theo thang 0-100 v xem
by gi bn cm thy th no:
(1) Khng kh hn
(2) C v kh hn
(3) Kh hn nhiu
(4) Kh hn rt nhiu

You might also like