Professional Documents
Culture Documents
TCH CUC
PHNG PHP K LUT
i Phn m u
Mc lc
Li ni u iii
Hng dn s dng ti liu 1
Hng dn dnh cho tp hun vin 2
Chng 1: Hiu tr v hiu mnh 15
Mt s c im pht trin ca tr 17
Mt s nhu cu c bn ca tr 25
Ti sao tr h v phn ng ca ngi ln 29
Ti liu pht tay 35
Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp 39
Trng pht l g? Cc hnh thc trng pht 41
Ti sao trng pht khng hiu qu v c hi? 45
Ti sao khng hiu qu nhng ngi ln vn dng? 49
Ti liu pht tay 51
Chng 3: Quyn v bn phn ca tr em. Quy nh php lut bo v tr em 57
Bn nhm quyn c bn ca tr em. Bn phn ca tr em 59
Quy nh php lut bo v tr em 65
Ti liu pht tay 69
Chng 4: Cch thc k lut tr mang tnh tch cc 71
H qu t nhin v lgc 73
Hnh thnh, thit lp ni quy, n np k lut trong nh trng v lp hc 81
Thi gian tm lng 91
Ti liu pht tay 97
ii Phng php K lut tch cc
Chng 5: Lng nghe tch cc 117
Lng nghe tch cc v tm quan trng ca lng nghe tch cc 119
Ro cn lng nghe tch cc 123
Bn bc lng nghe tch cc gip tr khi gp kh khn 127
Lng nghe tch cc v gii quyt bt ho 131
Ti liu pht tay 135
Chng 6: Khch l: nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr 137
Cng c tch cc v tiu cc 139
Nm quy tc ca cng c tch cc vi khch l, khen ngi 145
S khc nhau gia khen thng v khch l 147
Mt s k nng khch l 149
Ti liu pht tay 159
Chng 7: Ch ng cng thng v tc gin 171
S cng thng v cch thc gim cng thng 173
Tc gin v cch thc phng, kim ch tc gin 179
Ti liu pht tay 189
Ti liu tham kho 195
iii Phn m u
Loi ni du
Trong bi cnh x hi hin nay ang c nhng bin i mnh m, vic nui dy, gio dc tr em nh
v trng ngy cng tr nn thch thc hn. a s ngi ln u mong mun con em, hc sinh ca
mnh c thc k lut, gi gn n np tt, ch ng, t tin, l con ngoan tr gii.
Tuy nhin, lm th no t c iu lun l cu hi khin nhiu ph huynh, gio vin trn tr,
c bit l i vi nhng tr em thng b coi l bng bnh, hay quy ph, mc li. Trong rt nhiu
trng hp khi tr mc li, ngi ln thng dng cc hnh pht h khc nh nh p, mng chi
mong mun tr thay i, sa sai v khng phm li li na. Song kt qu thng khng c nh h
mong mun. Thay v lm theo ngi ln, nhiu tr tr nn kh bo hn, l lm v chng i; cng c
nhiu tr tr nn khp mnh hn, trm cm v thiu t tin. Hu qu l tr thng hc tp km, pht trin
khng ton din v th cht, tinh thn v mi quan h vi ngi ln ngy cng tr nn ti t hn.
Mc d nhiu ngi bit vic trng pht, nh p, mng chi khng lm tr tt hn, nhng h khng
bit nn lm cch no khc. Phng php k lut tch cc c th l mt gii php tt m chng ti
mun gii thiu vi cc bc ph huynh, cc thy c gio.
Trong khun kh d n Phng chng trng pht thn th v tinh thn tr em do T chc Plan ti Vit
Nam thc hin ti 8 tnh, thnh: H Ni, Bc Giang, Ph Th, Thi Nguyn, Qung Bnh, Qung Tr, Qung
Ngi v Tha Thin Hu t nm 2006 n nay, chng ti tin hnh bin tp, th nghim v tp hun
v Phng php k lut tch cc. Ni dung tp hun v ti liu th nghim nhn c cc phn hi
tch cc v nh gi rt cao t cc gio vin, ph huynh, cn b qun l nh nc v cc chuyn gia v
tm l, gio dc, quyn tr em. Da trn cc nh gi v phn hi , chng ti tip tc hon thin b
ti liu v Phng php k lut tch cc.
B ti liu ny s gip cc bc ph huynh, gio vin hiu r hn v tr em, tm l la tui, tc dng tiu
cc ca vic trng pht tr em v trang b cho h nhng kin thc, k nng nhm gio dc, k lut tr
em mt cch tch cc v hiu qu. B ti liu ny gip h hc cch kim ch s tc gin, cng thng ca
mnh khi thy tr bng bnh, lm sai li. H c th hc c cch a ra nhng li khuyn hay, nhng
ni quy tt tr d lm theo. H c th hc c cch lng nghe mt cch tch cc hiu tr hn,
hiu bn thn hn. H c th s hc c cch ng vin, khch l khi tr lm vic tt. V h s hc c
cch lm th no con em, hc sinh mnh tr nn ngoan ngon, hc gii m khng phi dng ti cc
hnh pht.
B ti liu ny c bin son thnh cc cun sch khc nhau. Trong tay cc bn l cun hng dn
dnh cho nhng tp hun vin, nhng ngi s tin hnh cc lp tp hun cho cc bc ph huynh, gio
vin v nhng ngi chm sc tr. Ngoi ra, ti liu s c bin tp v xut bn di dng thng tin
trc tip dnh ring cho ph huynh v thng tin hng dn dnh cho gio vin.
Chng ti xin chn thnh cm n Tin s L Vn Ho, Vin tm l hc, ngi rt tm huyt cho vic
bin son v l tc gi chnh ca cun ti liu ny.
Chng ti xin chn thnh cm n Tin s Ngc Khanh, Tin s Nguyn Th Lan, Tin s Nguyn Th Bch
Hng, C nhn Phng Th Qunh Hoa ng gp xy dng tng cho vic bin son ti liu ny.
iv Phng php K lut tch cc
Chng ti xin cm n cc chuyn gia trong v ngoi nc v tm l, gio dc, quyn tr em, ban gim
hiu cc trng tin hnh th nghim tp hun, cc bc ph huynh, gio vin v cn b phn hi,
ng gp tch cc cho ni dung ti liu ny.
Chng ti xin cm n cc cn b ca T chc Plan l Anne Marie Davies, Peter Van Dommelen, Shikha
Ghildyal, Nguyn Th An, Lng Quang Hng, Th Thanh Huyn v Phm Hng Hnh dnh thi
gian gp , bin tp v hon chnh b ti liu ny.
Chng ti xin cm n vn phng Plan Phn Lan h tr ti chnh cho vic bin son v th nghim
cun ti liu ny. Chng ti xin cm n vn phng Plan B h tr ti chnh cho vic xut bn b ti
liu ny.
Chng ti rt mong nhn c nhiu kin ng gp hon thin hn na cun ti liu ny trong
nhng ln ti bn sau.
Thay mt T chc Plan ti Vit Nam
Mark Taylor Pierce
Gim c
1 Phn m u
Bung dn s dng ti liu
Cun ti liu ny dnh cho cc tp hun vin, nhng ngi s tin hnh tp
hun cho gio vin v ph huynh v phng php k lut tch cc.
Cun ti liu ny nhm 2 mc tiu chnh:
1. Gii thiu mt s kin thc v k nng c bn ca phng php k lut tch cc tp hun vin
tin hnh tp hun cho ngi ln, v d nh cha m, gio vin, nhng ngi lm vic vi tr em ni
chung (Kin thc xut).
2. Cung cp c hi hc vin tm hiu, trao i cc khi nim, kin thc v thc hnh k nng c bn
ni trn theo phng php tng tc, c s tham gia tp hun vin tin hnh tp hun mt cch
hiu qu v cung cp mt kho tp hun ch ng, tch cc cho ngi ln, ch yu l cha m v gio
vin (Hot ng).
V vy tp hun vin nn l ngi c kinh nghim, k nng lm vic vi tr v c k nng, kinh nghim
tp hun theo phng php c s tham gia.
Ni dung cun sch c chia lm 8 phn: 1 phn hng dn cho tp hun vin v 7 chng c gn
kt vi nhau theo mt trnh t nht nh nhng cng tng i c lp vi nhau. Mi chng bao gm
mt s mc cha ng cc kin thc c bn v cc hot ng hnh thnh k nng tp hun vin gii
thiu, t chc hot ng cho hc vin. Trong mi chng c phn Kin thc xut dnh cho tp hun
vin mang tnh cht nh hng, gi , tham kho. y l phn tp hun vin nn c trc khi tin
hnh tp hun. mi chng cn c cc Ti liu pht tay dng h tr cho
cc hot ng tp hun.
Cc hot ng hay k thut tp hun nn bao gm:
Khi ng vi cc tr chi mang tnh cht gio dc
Suy ngh nhanh, ng no, tng tng, suy ngm
Tho lun, lm vic nhm nh v nhm ln
Phn tch cc trng hp qua v d c th
Tp hun vin c th linh hot v mt thi gian i vi
mi chng v mi mc v nhu cu v trnh , k nng
ca mi nhm tham gia tp hun c th khc nhau. Tuy
nhin, nn c gng thc hin c tt c cc phn,
cc mc l tt nht.
2 Phng php K lut tch cc
Bung dn dnh cho
tp hun vin
lnuong n r nun
Lp tp hun thnh cng thng c bu khng kh hc tp tch cc m c tp hun vin v hc vin u
cm thy thch th v hiu qu. V th, chng ti xut s dng phng php tp hun c s tham gia
to mi trng tp hun mang tnh khch l, hp tc, cng nhau lm vic, chia s.
Tp hun vin nn c gng khuyn khch hc vin chia s, khai thc cc kin thc v kinh nghim dy
d, gio dc tr ca h da vo xy dng, pht trin nhng k nng mi, cn thit. Phng php
ny cho php tp hun vin lun lng nghe, ci m, khch l, h tr hc vin tham gia, tho lun v to
cho h cc c hi thc hnh, tm ti th nghim. Mi mc hot ng u c phn Kin thc xut. y
l phn kin thc, kt lun mang tnh cht xut m mi tp hun vin - thng qua cc hot ng nh
tho lun, lm vic nhm... nn c gng t c. Tuy nhin, xut cng c ngha l tp hun vin
c th ng gp, b sung t kin thc, kinh nghim c nhn hay a phng mnh lm cho ni dung
tp hun phong ph hn v gn vi tnh hnh a phng mnh hn.
Phng php tp hun nh trn rt ph hp vi ch rn luyn n np k lut mt cch tch cc, thay
th cho cch thc k lut tiu cc, c hi cho s pht trin ca tr v mi quan h cha m vi con hoc
thy vi tr. t c mc tiu tp hun, bn nn tng cng cc hot ng nh suy ngh nhanh,
ng no, tng tng, tho lun, phn tch trng hp c th... v thc hnh hn l thuyt trnh hay
giao cho hc vin c ti liu.
Suy ngh nhanh, ng no l mt k thut nhm kch thch c sng to ca hc vin, nhm gip
h a ra nhiu tng, gii php cho mt vn no . Trong cc bi hc c nhiu tnh hung
tr c hnh vi h, bn c th hi c lp: Cc bc ph huynh hay gio vin c th lm g? Lm nh
th no?. Sau , bn mi tt c hc vin cng suy ngh nhanh v a ra kin. Bn lit k tt c
kin ln bng hoc yu cu hc vin vit kin ca mnh ln th mu, ri cng hc vin xem xt,
la chn. K thut ny c th gy ho hng v khch l hc vin tham gia hot ng v n tp trung
vo s lng tng trc chn c cc gii php c cht lng sau, khng ph phn hc
vin t do nu tng, ghi nhn c cc kin khc thng v kt hp a ra mt gii php hon
thin hn.
Hnh dung, hi tng cng l mt k thut hay c s dng trong cc kha tp hun v phng
php k lut tch cc. V d, khi ngh hc vin ngi thoi mi ri hnh dung ang quay tr li
tui th ca mnh, tp hun vin hi: Hi b khi bn mc li, ngi ln lm g?. C th vit cu
hi ny ln bng cho tt c cng thy. Ghi cc cu tr li ca h ln bng ri hi tip . Lc bn cm
thy th no?. V ai cng tng c nhng tri nghim vui, bun lc cn nh nn h d dng nhn
ra cch i x ph hp v khng ph hp ca ngi ln i vi tr v cm xc ca tr khi b i x
nh vy.
Tho lun nhm l mt phng php thng xuyn c s dng khi tp hun k nng. Tuy
nhin khi t chc lm vic, tho lun theo nhm cng c mt s kh khn ny sinh m tp hun vin
phi lu khc phc hoc gim thiu. Th nht, nhng hc vin quen nhau hay cng lm vic c xu
hng ngi gn nhau, tham gia cng mt nhm. Khi lm vic nhm h d dng lc , c khi chuyn
qua ni chuyn ring (nht l khi lu ngy mi gp nhau). Gii php nn p dng l chia nhm ngu
nhin tch h ra v to c hi cho h lm vic vi cc hc vin mi. V d, nu mun chia hc vin
3 Phn m u
thnh 5 nhm, cch thng lm l m th t 1, 2, 3, 4, 5, ri nhng ngi c cng s s vo lm
vic vi nhau trong mt nhm. Cng c th lng ghp vo hot ng khi ng nh tr chi chia
nhm phn di. Th hai, trong khi c mt vi hc vin qu tch cc, chi phi c nhm th mt s
hc vin khc li t ra trm hn, t tham gia vo tho lun. Tp hun vin nn tm cch mi ngi
c c hi tham gia ng u hn. V d, khi mi i din ln trnh by kt qu lm vic nhm bn c
th ni ln ny dnh cho nhng ai cha c c hi v khch l, ng vin nhng ngi t tham gia
hn. Cng c khi tp hun vin ni mi mi ngi a ra mt tng to c hi bnh ng cho
tt c mi ngi cng tham gia tho lun.
Phn tch cc v d c th l phng php dng tri nghim ca bn thn tp hun vin hoc
hc vin trao i, minh ha cho bi hc. Tp hun vin c th ng gp, b sung thm cc trng
hp a phng lm phong ph bi hc v lm cho hc vin quan tm v cm thy gn gi vi
mnh. Tuy nhin, bo v li ch v s an ton ca tr, ca gia nh v nh trng m tr ang theo
hc, tp hun vin cn ht sc ch n vn khuyt danh, khng c a tn tht ca nhn vt.
l nhng trng hp xy ra trong thc t nhng bn c th thay tn ngi, a im hay a
danh... vi nguyn tc l khng cung cp cc thng tin c th gy hi cho tr.
Trong sut qu trnh tp hun, tp hun vin lun sn sng gip hc vin tr li cc cu hi ca h bt
c lc no. Khi hc vin lm vic theo nhm nh, tp hun vin nn i quanh phng tp hun quan
st h giao tip, trao i, lm vic. i khi bn c th dng li mt nhm no gp kin, gi m,
khch l h thc hin hot ng.
Hc vin ch tch cc tham gia cc hot ng tp hun nu h cm thy thoi mi, c tn trng, c
lng nghe... Hy c gng to mt mi trng an ton, thn thin trong lp tp hun hc vin chia s
nhng tri nghim kh khn ca h, v d nh thi nh hay b cha m trng pht hoc hin nay h ang
s dng cch thc tng t vi con em hay hc sinh ca mnh. Bn nn thn trng sao cho h khng
cm thy bt tin, kh chu hay thm ch xu h, mt mt vi hng xm hay ng nghip. Mc ch ca
cuc tp hun khng phi l phn xt hoc kt ti mt ai m l tm ra nhng phng php thay th
mt cch hiu qu hn. Trong c kho tp hun, bn hy c gng l mt tm gng vi thi khng
phn xt. iu ny c ngha l tp hun vin khng nn bnh lun v o c ca hc vin hay rn dy
h phi th ny hay th kia. V d, nu hc vin ni rng phi roi vt mi nn ngi th bn c th phn
hi li c nhiu cch thc dy con tr nn ngi. Liu c cch no khc m khng cn dng roi vt?.
Khng nn phn bc, phn xt nh: Anh ni vy l sai ri, c nhiu cch khng cn roi u.
4 Phng php K lut tch cc
cna nnm
C nhiu hot ng tho lun nhm trong qu trnh tp hun. Tp hun vin cn ch ng chun b
cc cch chia nhm khc nhau. Cc tiu ch chia nhm c th linh hot cho ph hp vi yu cu bi tp.
Di y l v d mt vi cch chia nhm:
Tp hun vin ngh cc hc vin sp xp nhanh thnh cc hng, nhm vi tiu ch do mnh hng
dn. V d: Nhng ngi tc ngn ng thnh mt hng, nhng ngi tc ngang vai ng thnh mt
hng, nhng ngi tc di qu eo ng thnh mt hng; Nhng ngi c con gi xp vo mt hng,
nhng ngi c con trai xp vo mt hng v nhng ngi c c con trai v con gi th xp vo mt
hng; Nhng ngi c con di 5 tui ng vo hng th nht, nhng ngi c con t 6 - 12 tui ng
vo hng th 2 v nhng ngi c con t 12-18 tui ng vo hng th 3.
Nu cc hng khng u th ngh mi ngi linh hot sao cho cc hng tng i u v s lng
(v d: Nhiu hc vin c 2 con thuc 2 nhm tui nn h tham gia nhm no cng c; c ngi
th con cn nh nhng cng sn sng vo nhm tr tui ln hn). Sau , ngh hc vin ngi theo
nhm. V d, nhm 1 ngi pha bn phi, nhm 2 ngi bn tri cn nhm 3 ngi pha i din bng,
Ch cn thay i cc nhm lm vic thng xuyn trnh s nhm chn hoc khng tp trung ca
cc hc vin.
1no gan
Tp hun vin nn khuyn khch hc vin t duy sng to, trao i, tho lun vi nhau, khuyn khch
h a ra cc trng hp, v d c th. V th khun kh thi gian xut cho mi hot ng (v d 20
pht, 45 pht) ch mang tnh cht tng i. Tp hun vin cn linh hot nhng nn ch n tng thi
gian v ton b ni dung tp hun. iu ny th hin s tn trng hc vin, nhng ngi d rt bn rn
gia nh v nh trng, dnh thi gian tham gia cuc tp hun ny. Ngoi ra, kin thc v kinh
nghim ca nhm hc vin mi vng, a phng khc nhau cng c th khc nhau cho php chng
ta linh hot v mt thi gian.
Cc ni dung ca cun ti liu ny c xp sp theo mt trnh t nht nh, bi hay mc sau c gn kt
vi bi hay mc trc. Hiu qu nht l nn tp hun 4 ngy lin tc. Nhng nu khng th, bn cng
c th thc hin thnh cc bui tch ri, v d nh thng qua cc bui sinh hot cu lc b gia nh
ti a phng, mi bui mt bi c lp. Khi bt u bi mi nn dnh thi gian cng hc vin n
li nhng kin thc v k nng ch yu hc trong bi c. Trc khi kt thc kho hc bn cng nn
dnh khong 30 - 45 pht hc vin c th nh gi nhanh kho hc (tham kho mu Phiu nh
gi phn sau) v chia s nhng suy ngm ca h v kho hc. Cc thng tin ny khng ch gip cho
tp hun vin nng cao tay ngh m cn rt hu ch cho vic t chc cc hot ng sau tp hun.
cnun b(
Tp hun vin cn c k cc ni dung trong ti liu ny trc khi tp hun hiu r kin thc v cch
thc tin hnh tp hun.
Nhng tp hun vin c nhiu kinh nghim nn s dng cc v d t tri nghim ring ca mnh
minh ha cho cc kin thc cn gii thiu. Trc mi bui tp hun bn cn chun b, ph t sn cc Ti
liu pht tay. Nu ni no khng th ph t th dng giy A0 hay mt sau nhng t lch tng vit
5 Phn m u
sn ri treo ln cho c lp cng c. Ni no c iu kin, c th chun b sn mt s phn Kin thc
xut trn cc t giy trong hoc trn PowerPoint.
Cc vt dng cn thit bao gm:
Bng trng hay bng en
Bt vit bng hay phn trng
Giy Ao, A4, bt d
Bng dnh giy
Cn lu , cc bi trong ti liu ny u s dng phng php c s tham gia ca hc vin. Do , mi
hc vin nn c mt gh ngi ring, d di chuyn v thay i v tr. Bn c th n sm trc gi hc
t pht k gh theo hnh trn hoc hnh ch U. u im ca cch sp xp ny l c mt khng gian
rng hc vin tng tc, thc hin cc hot ng mt cch d dng. Bn vn cn mt s bn cc
nhm vit, v... trc khi chia s, trnh by.
Su dung noar Jng kn Jng v cc rro
cno mang r|nn go duc
Hot ng khi ng hay
tr chi l mt cch thc to
khng kh vui v, kch thch s
quan tm ca hc vin trc
v trong khi tp hun. Ngoi ra,
hot ng khi ng cn gip
gt b nhng ro cn giao tip
gia cc hc vin, nng cao s
tin tng, gn b khi cng hp
tc lm vic theo nhm, chia s
tng, kinh nghim nui dy,
gio dc tr.
Thng thng th mi bui tp
hun cn 2 ln khi ng hoc
tr chi. Mt ln vo u gi
bui sng hoc bui chiu v mt ln vo lc kt thc gii lao gia bui. Khi cn c thm tr chi (c
bit l nhng phn din ra vo bui chiu hay lc hc vin t ra mt mi, km tp trung) tp hun vin
c th:
S dng thm cc tr chi ca ring mnh.
ngh hc vin ng gp mt hot ng no .
Kinh nghim cho thy cc hot ng khi ng hay tr chi thng hiu qu hn nu c ngha v mt
gio dc, khuyn khch s hp tc hn l cnh tranh kiu thng - thua, v c mi lin h vi ni dung
hay hot ng tp hun s din ra sau . Bn nn chun b mt s hot ng khi ng, tr chi trc
khi tp hun.
6 Phng php K lut tch cc
V Ju kna r nun
Lm quen
Mc tiu
Tp hun vin v hc vin lm quen vi nhau, cc hc vin
lm quen vi nhau bc u to bu khng kh thn thin.
i tng
Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic
vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
T gii thiu hoc lm theo nhm nh
Nguyn liu Giy A4, bt vit
Cch tin hnh
Bc 1
(1 pht)
Sau khi cho hi, in th tn (nu c v nu cn), tp hun vin c th gii thiu
vi li v bn thn mnh (tn, cng vic, kinh nghim...).
Bc 2
(8 pht)
ngh tng ngi gii thiu ngn gn ging nh tp hun vin va lm. Tp
hun vin c th chn nhiu cch lm quen khc tu thuc vo kinh nghim tp
hun, vo thi gian v mi quan h ca cc hc vin. Bn c th gii thiu vi iu
v bn thn mnh (tn, tui, cng vic, a ch,) ri ngh mi ngi lm tng
t. Nu c nhiu thi gian hn v hc vin cha quen nhau bn c th chia nhanh
lp thnh cc nhm 3-5 ngi ri ngh h lm quen, tm hiu v nhau trong 5-7
pht. Sau ln lt tng ngi gii thiu vi c lp v nhng ngi bn mi quen
m h va tm hiu. Lu nn ngn gn.
Kt lun
(1 pht)
Hy cm n mi ngi ci m, thn thin vi nhau v vi bn. Tp hun vin c
th ni rng mi ngi s cn nhiu dp tr chuyn, tm hiu k hn v nhau trong
sut thi gian cng nhau lm vic trong kho hc.
Mc tiu kho tp hun
7 Phn m u
Gii thiu mc tiu v chng trnh tp hun
Mc tiu
nh hng s ch ca hc vin vo ch chnh ca kho
tp hun. Gii thiu tm tt chng trnh tp hun.
i tng
Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic
vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
Trnh by v pht ti liu
Nguyn liu Giy A4, bt vit
Cch tin hnh
Bc 1
(3 pht)
Gii thiu mc tiu kho hc: Bn c th dng my chiu hoc vit 2 mc tiu
(tham kho trang sau) ca kho tp hun ln giy kh to ri treo ln. Mt cch
khc i hi nhiu thi gian hn l ngh hc vin cho bit mong i ca h
v kho tp hun (h mong mun nhn c iu g t kha tp hun, h c
bn khon, lo lng g khi n tham d kho tp hun vi t cch l cha m hoc
gio vin).
Bc 2
(5 pht)
Gii thiu chng trnh lm vic: Nu c th, hy pht cho mi hc vin mt bn
gii thiu v chng trnh tp hun tham kho mu Chng trnh tp hun
trang sau. mi ngi c nhanh chng 2-3 pht ri hi xem h c cu hi g
khng. Tp hun vin c th im qua mt s tn bi, mc cha ng kin thc,
k nng ch yu s tin hnh trong kho tp hun. Nn ngn gn v bn s i tng
phn mt cch chi tit trong qu trnh tp hun.
Kt lun
(2 pht)
Nhn mnh mc tiu ca lp tp hun (h n y lm g) v chng trnh tp
hun (ni dung chnh ca cc bi, trnh t tin hnh) nh th no.
Mc tiu kho tp hun
8 Phng php K lut tch cc
Xy dng ni qui lp hc
Mc tiu
Dn dt hc vin cng thit lp ni quy ca lp tp hun v
gii thiu tm quan trng ca vic xy dng ni quy c s
tham gia.
i tng
Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic
vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
Suy ngh nhanh v tho lun nhm ln
Nguyn liu Giy A0, bt d
Cch tin hnh
Bc 1
(2 pht)
Dn t giy A0 ln bng ri hi hc vin xem h mun c nhng ni quy c bn
no trong lp tp hun ny. Bn c th cho h 1 pht suy ngh nhanh ri mi h
ngi ti ch nu kin.
Bc 2
(5 pht)
y l ln lm mu v k nng xy dng ni quy c s tham gia. Mi im trong ni
quy u do hc vin xut, c tp hun vin hng dn c lp trao i, tho
lun nhanh v khi tt c hay a s ng s c ghi ln giy. Nu cn, bn c th
gi hoc chia s ni quy ca lp tp hun trc m bn lm. Lu rng d
l tng ca hc vin hay ca bn th iu quan trng l cc hc vin phi c
trao i v nht tr theo a s trc khi thng qua v vit ra giy.
Bc 3
(2 pht)
Sau bn dn ln tng ri hi Ai tham gia a ra quyt nh ny?, Ai a ra
ni quy ny?. Khi hc vin tr li xong (thng l c lp hay tt c) bn lu hc
vin v cc ni quy c a ra.
Kt lun
(1 pht)
Khi c tham gia qu trnh ra quyt nh ngi ta c xu hng thc hin cc
quyt nh cao hn so vi khi b p t, khng c tham gia. Tr em cng vy.
Vn ny s c cp c th trong chng 4, phn Kin thc xut 2.
Mc tiu kho tp hun
9 Phn m u
Mt s ni quy tham kho
1. Gii thiu mt s kin thc v k nng c bn ca phng php k lut tch cc
nhm thay th cc hnh thc trng pht, k lut tr tiu cc.
2. Cung cp c hi cha m, thy c trao i kin thc, kinh nghim v thc hnh
cc k nng c bn ni trn theo phng php tch cc, c s tham gia.
Bt u v kt thc ng gi (ngi n mun s phi ht, ma hay k chuyn...) 1.
Tham gia tch cc 2.
Lng nghe, khng ni chuyn ring 3.
Tt c cc kin u ng lng nghe, tham kho 4.
Ngn gn. Khng trnh by di dng 5.
Khng ht thuc l trong phng 6.
in thoi di ng ch rung 7.
Mc tiu kho tp hun
10 Phng php K lut tch cc
Cn r
i vi tt c cc nhm hc vin, c bit
l ph huynh, vic n tp nhng kin
thc v k nng hc c bi trc
theo mt cch thc an ton v thn
thin l rt c ch. N c th gip hc vin
cng c bi hc v gip hng dn vin
c phn hi nhanh, thng xuyn t hc
vin, khuyn khch s tng tc, chia s
trong lp hc. n tp bi c ri kt ni
vi bi mi l cch gip hc vin thy s
gn kt ca cc kin thc, k nng v v
th h d nh v nh lu hn.
C nhiu cch thc n tp, v d: Yu
cu hc vin ng thnh vng trn v
sau khi khi ng xong, ngh mt s
hc vin cho lp bit iu g lm h nh
nht hoc thch nht t bi trc v ti
sao. Nu bi trc bn c giao bi tp
v nh ( ngh mi ngi th p dng
mt k nng no vi con hay hc sinh
ca mnh) th y l lc thch hp
mt s ngi chia s kt qu v nhng
suy ngm ca h. Lng nghe v khch
l nhng kt qu tch cc ban u ca
h hoc cng suy ngm xem iu g cn
tr h p dng k nng mi hc cng
chnh l cch to ng c thay i hc
vin. Bn cng c th tham kho mt s
cch Trc nghim v bi tp cng c trong
chng 4.
11 Phn m u
lnu Jnn g (mu rnam knao)
Phn I
1. Phn no trong chng trnh anh/ch thy c ch nhiu nht?
Yu t no to nn iu ?
Ti sao?
HNG MC NH GI Yu km Kh Tt Xut sc
Ton b chng trnh
Ni dung
Phng php/Qu trnh thc hin
Cht lng tng tc, giao tip gia
ging vin v hc vin
5. Anh/ch c nhn xt, ng gp g nng cao cht lng kho tp hun ny?
3. Bn s phn ng ra sao?
3. Bn s phn ng ra sao?
Chng 2
Mc tiu: Gip hc vin hiu
1. Khi nim v cc hnh thc trng pht thn th v
tinh thn tr em
2. Ti sao trng pht khng hiu qu v c hi?
3. Ti sao trng pht khng hiu qu nhng ngi ln
vn dng?
Nt| tt tst\
\ ss| |tt
\\ts j\s \rj
40 Phng php K lut tch cc
41 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
Trng pht l g?
Trng pht tr em l cc bin php m mt ngi no (thng l ngi ln) thc hin vi tr em
nhm thay i hnh vi tiu cc tr em, nhng li gy ra s au n v mt th cht v tinh thn cho
tr, c hi cho s pht trin ca tr.
Cc hnh thc trng pht tr em
Trng pht thn th: L nhng hnh vi gy ra thng tch, au
n trn c th tr em, lm nh hng n s pht trin v thn
th ca tr em. V d: nh bng roi, bng gy; cc u, vo hoc
xon tai; tt, , p vo ngi; tri, nht, treo cy, bt qu trn
si, bt ng vo t kin; bt lm vic qu sc; khng cho n,
khng cho ung,
Trng pht tinh thn: L nhng hnh vi gy ra nhng tn thng
v mt tm l, tnh cm, tinh thn ca tr em. V d: mng chi,
qut mng thm t; s nhc, ch nho, lm tr xu h, da nt,
e da lm tr hong lon, b ri, khng chm sc tr,
Trong nhiu trng hp, trng pht tinh thn thng xy ra cng vi trng pht thn th. Tuy nhin,
trng pht tinh thn kh c pht hin hn v trng pht thn th. Trng pht tinh thn c th din
ra di cc dng nh sau:
Mng, chi: Thng ngi ln th hin vi ging ni to, khc nghit, c khi h nhc tr. T hi hn
l vic mng chi din ra trc mt ngi khc hay bn b lm tr mt mt, xu h. Ni chung
mng chi l cch gio dc thin cn, khng hiu qu.
Ch nho tr: Mt s ngi ln hay a ct, tru chc tr bng cch hi nhng cu hi kh tr li
hay khi tr hi th a ra cc cu tr li c v ng ngn ch nho tr. C khi ngi ln ch nho
im g thuc tnh cch ca tr. Chnh iu ny c th dn n s v l ca tr vi ngi ln,
thm ch chi li, v tr thy mnh l i tng ch nho ca ngi ln. Ngi ln trong trng
hp b ch nho cng c th c phn ng tng t.
1rung phut l gl?
Cc hlnh thuc
trung phut
Kin thc
xut
1
42 Phng php K lut tch cc
Lm tr xu h: l vic h nhc tr, c bit l trc mt ngi khc. Ngi ln thng lm
iu ny v quan tm ti th din ca chnh mnh vi nhng ngi ln khc (c chng kin hay
bit hnh vi h ca tr).
Lm tr s: Li dng tr tng tng, tm l ca tr ngn tr khng lm nhng hnh vi no
, hnh thnh nhng suy ngh sai lch tr: tr s ma, s t kin, s nhn, bng ti.... Ngui ln
thng hay dng cch ny vi tr nh. Nu dng nhiu s c th hnh thnh ni m nh, s hi
c tr v ngi ln. V d, hi nh mt ngi b da nhn nhiu ln dn n hnh thnh ni m
nh, s hi v khi trng thnh vn kh chp nhn vic nhn chng t bt mui trong nh l con
vt bnh thng, v hi.
e da: Nhiu ngi ln rt hay lm iu ny vi tr. H cho rng tr hiu ht nhng li da ca
ngi ln d thc t khng phi nh vy. V cha c kh nng xt on nh ngi ln nn d b
e do, tr vn lp li cc hnh vi khng mong mun. V s ch ca tr l c gii hn, tr s,
ngi ln phi nhc i nhc li li e da ca mnh lm sao cho tr thng xuyn s. V lu di,
iu ny rt tai hi, bi v sau ny khi ngi ln chuyn sang s dng l l gii thch tr vn
thy kh chp nhn v vn c xu hng phn i v mt nhn thc. V d, ngi ln e da s
bn tr sang Trung Quc, da nh, da nht vo phng ti mt mnh,
Ai cng c th tng mc li nh nh v bt, cc chn, t tay, lm bn qun o, lm mc,
mt sch v, qun , b im km, trt mt k thi, i
xe my phm lut b pht tin.... Mc li l mt phn
ca cuc sng, l mt phn ca qu trnh hc
tp v trng thnh ca tt c mi ngi. Nh
th, mc li l bnh thng, t nhin, ai cng c
th mc. Khi thnh ph huynh hay thy c
chng ta vn c th mc li.
Khi tr mc li, ngi ln c th b qua v
gii thch k cho tr hiu rt kinh nghim
ln sau lm khc i. Nhng thay v vy, trn
thc t, nhiu ngi ln dng cc hnh pht
khng lin quan n hnh vi mc li ca tr
x l, v d bt tr phi trc nht lp, dn
nh v sinh v qun lm bi tp hoc chi ra
l n hi, v tch s... Khi b i x nh
vy tr s bun, khc, gin ngi ln, c khi
chn nn mun b hc, mun tr a,
Ngc li, nu mc li m c ngi ln
dng cc phng php k lut tch cc th
tr vn thay i c hnh vi khng mong
mun nhng vn cm thy c yu thng,
tn trng, an ton, c hiu v thy mnh c
gi tr, phm gi.
43 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
Trng pht v xm hi
Trng pht thn th v tinh thn cng nh cc hnh vi xm hi (ngc i, hnh h,) u l cc hnh
thc bo lc. Nhng can thip ph hp, cn phi hiu s khc nhau gia hai hnh thc bo lc ny:
Thng gy ra tn thng thn th
nh. V d, nh nh p, tt, x v...
Cha m, thy c, ngi ln thng
coi nh mt hnh thc gio dc
v mun tt cho tr.
Ngi ln trng pht tr em thng
khng tha nhn rng trng pht
l bo lc m coi l cch thc
mnh gio dc, dy d tr em.
Tnh nghim
trng
Mc ch
Nhn thc
Gy ra tn thng thn th v tinh
thn nh hoc nghim trng. Bao
gm c xm hi v tnh dc.
Thng th khng nhm mc ch
gio dc m ch tha mn mc
ch c nhn ca mnh: gii su,
trt gin
Ngi ln xm hi tr c th c
nhn thc v hnh ng bo lc
ca mnh nhng vn thc hin.
Trng pht Xm hi
nhn dng c mt hnh vi l xm hi, cn ch ti 3 im:
Bo lc gy tn hi cho s pht trin ca tr: Bt c hnh vi bo lc no vi tr (k c th cht
v tinh thn) u gy tn hi cho s pht trin ca tr, cho d ngi ln khng c nh .
Bo lc l lm dng quyn lc: C nhn s dng bo lc vi tr l ngi lm dng quyn lc
m h c i vi tr. Trong hu ht cc trng hp, ngi s dng bo lc vi tr li l ngi c
mi quan h gn gi, thng xuyn vi tr nh ng b, cha m, thy c...
Bo lc tn ti di cc hnh thc khc nhau: V thn th, v tinh thn v tnh dc. Bo lc c
th tn ti di hnh thc lm dng hay sao nhng.
Trng pht thn th v tinh thn cng l mt hnh thc bo lc xm phm quyn tr em v gy hi cho s
pht trin ca tr (s bn chng 3).
44 Phng php K lut tch cc
Mc tiu
Tm hiu xem trng pht l g, cc hnh thc trng pht v hu
qu ca trng pht
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 30 pht
Phng
php
Lm vic nhm nh, chia s, cht li
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Hi: C ai t hi nh ti gi cha tng mc li ? Ai tng mc li?
Hi: l nhng li g? Khi mi ngi lit k, tp hun vin ghi ln bng hoc vo giy
A0.
Hi: Khi mc li nh vy, ngi ln (cha m, thy c) lm g ? Nh th no? Hy ghi cc
cu tr li ca hc vin ln bng. C th ghi lm 2 ct: pht v th cht v pht v tinh
thn. C th pht cho hc vin ti liu pht tay Tr em ni g? Ngi ln ngh g?
c thm.
Bc 2
(10 pht)
Hi: Khi ngi ln i x nh vy bn cm thy th no v hc c iu g ? Hc vin tr
li, tp hun vin ghi ln bng hoc giy A0.
Kt lun
(10 pht)
Mc li l bnh thng, t nhin, ai cng mc li. Tr hay b trng pht v th cht v tinh
thn khi mc li, khi h (xem Kin thc xut 1). C th giao bi tp v nh: Mi hc
vin th im li xem mnh c hay trng pht con em mnh khng? Nu c th nh th
no v hu qu ra sao?
noar Jng: 1r la ru rno rlm nu
rrung nar
45 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
Hu qu v mt th cht
nh p, trng pht tr l mt hnh thc
bo lc, gy au n v thng tch. N
li nhng vt thng trn c th tr, lm nh
hng n s pht trin tr no ca tr. Trng
hp c bit, nh p tr c th gy tn tt
sut i.
Hu qu v mt tm l, tinh thn
Lm tr thy ln ln, khng hiu r c v s
vic. V d: Tr khng hiu ti sao cha m ni yu
thng mnh nhng bn thn ch thy au n
khi b nh, khng hiu mnh lm g sai v
ng l phi lm g cho ng.
Lm tr lo lng, b mt, nhc nh, h thp lng
t trng, t tin.
Lm tr cm thy mnh t c gi tr, c khi th
ght bn thn v ngi khc. Khi ngh l mnh
ch ra g tr c th lm nhng hnh ng
chng ra g. l mt vng lun qun.
Khi b trng pht tr cm thy li ca mnh
c tr v c th lp li ln khc.
Lm tr tc gin v mong mun tr th ngi ln.
Lm tr tm cch la di ngi ln ln sau trnh b trng pht.
nh p tr lin tc s lm tr tr nn tr l, min dch. Tr khng hc c tnh k lut, c
chng ch l hc c mt tm gng xu.
Duy tr vng lun qun bo lc trong gia nh, x hi. Tr s hiu sai rng bo lc l cch thc gii
quyt vn , nh ngi nh hn v yu hn l bnh thng.
Cha m, ngi ln s phi tm ra cc phng php k lut khc khi tr ln hn. Ti sao li khng
dng cc phng php hiu qu ngay t khi cn nh?
1ul suo trung phut
khng hlu quu v
co hul?
Kin thc
xut
2
46 Phng php K lut tch cc
Khi ngi ln dng hnh pht th cht v tinh thn th tr thng tr nn th ng, nht nht, rt r, s
sai, c bit khi c nhng ngi bn cnh. V th ngi ln cho rng a tr c tnh rt r, nht nht.
Tht ra l khi tr s hoc cm thy khng c khch l.
Trng pht khng hiu qu v cn c hi
Trng pht tr cha chc khin tr lm nhng g ngi ln mun.
Trng pht lm cho tr s cha m, thy c v nhng ngi ln c quyn khc dn n tm l
lun e s, t ti, nguy c hc km, hc chm.
Tr thng n trnh tnh hung v nhng ngi chng s. Tr c th trn trnh hoc b nh, b hc.
Nu cha m, thy c pht tr s th ch lm cho tnh hnh ti t hn.
Tr b nh, pht nhiu thng t linh hot v km thch nghi.
Mt s nghin cu chu cho thy, phong cch gio dc kiu gia trng, khc nghit, dng hnh
pht (mng chi, nh, cm lm mt s iu tr thch) kim sot con ci v mc sng to ca
tr c quan h t l nghch. Ni cch khc, cha m cng dng phong cch gio dc kiu trng pht
bao nhiu tr cng c xu hng km sng to by nhiu.
Mt vl ket quu nghlen cuu ve det dlt
(8gner 1.1, pp| - uan n g0a cna me v rre - r lu nung dn dnn cno cna me)
t t l cch pht tr ph bin ca nhiu bc cha m, c bit vi tr nh.
t t hay c s dng thay th cho cch giao tip tch cc vi tr khi tr c
hnh vi tiu cc.
Phn ln tr b t t khi ngi ln ang tc gin tr.
Con trai b cha m t t nhiu hn con gi.
Tr b t t c xu hng th hin cc hnh vi hung hn nhiu hn tr khng
b t t.
t t c lin quan n cm gic tiu cc v bn thn, v tnh t ti ca tr.
t t c th p tr tun theo mong mun ca cha m ngay lc nhng v lu di
nu lm dng c th lm tng nhng hnh vi tiu cc bao gm c ti phm v thnh
nin v giai on ngi ln sau ny.
Nhng tr hay bt nt bn trng thng l cng b bo lc, b trng pht th
cht nh.
Nhng ngi ln hay t t hoc nh tr thng b i x tng t lc cn nh.
47 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
Mc tiu
Tm hiu xem hnh ng t t m ngi ln hay dng vi tr
nh c tc ng nh th no
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
Suy ngh nhanh v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia hc vin thnh cc nhm, mi nhm 2 3 ngi. Pht cho mi nhm Ti liu pht tay
t t. Bn cng c th vit ln bng hoc vit sn ln 1/2 t giy A0. ngh hc vin
tho lun theo cu hi.
Bc 2
(3 pht)
ngh hc vin chia s li suy ngh, kt qu tho lun ca mnh.
Gi hng phn tch:
C th An ang xem xt vic mnh cn Vinh c lm cho bn phi lm theo iu An mun
hay khng. nh An lc ny ch cng c suy ngh rng lm au ngi khc l bnh thng,
l chp nhn c khi mnh tc gin ai , hoc ai lm tri mnh. Cch thc hiu qu
hn l dy An cch dng li ni khi tc gin hoc mun ai nghe theo mnh. giai on
u An mun cha m, thy c hiu rng con gu i vi An rt qu. Khng c cn
l iu ngi ln phi ni rt r v nht qun vi An. Tuy nhin, An cng cn thy c, cha
m hiu r xem cu chuyn din ra nh th no. Nu An tin rng cm xc ca mnh m
khng c xem xt mt cch nghim tc th An s khng mun thay i hnh vi.
Kt lun
(2 pht)
Khi b t t, trng pht, tr c th dng hnh vi tiu cc ca mnh ngay lp tc.
Nhng dn dn tr hc c rng khi tc gin th lm au ngi khc l c th chp
nhn c.
noar Jng: 1nao lun mr rlnn nung
Jer J|r
48 Phng php K lut tch cc
Mc tiu Tm hiu hu qu ca trng pht
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 30 pht
Phng
php
Suy ngh nhanh v chia s
Nguyn liu Giy A0, bt d hoc bng, phn
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia hc vin thnh cc nhm, mi nhm 2 3 ngi. Pht cho mi nhm Ti liu pht tay
Pht tr. Cch thay th l bn c th vit ln bng hoc vit sn ln 1 t giy A0. ngh
hc vin tho lun theo cu hi ghi sn trong th.
Bc 2
(3 pht)
ngh mt s hc vin chia s li suy ngh, kt qu tho lun ca mnh.
Kt lun
(2 pht)
B nh pht, Kin c th rt ra c:
Khng bao gi lm th na
Tm cch giu li ca mnh
li cho tr khc, ni di
Khng b bt li ln sau
Kt lun rng mnh khng tt, h, n hi, hu u. C th Kin cm thy tc
gin v mun tr th li ngi nh mnh.
Khi b nh, tr c th t ra ngoan hn v s b nh tip. Tuy nhin, bn mun con mnh
thay i hnh vi v s hay v tn trng bn v nhn ra ng sai cng vi cch gii quyt
tnh hung cho ln sau?
noar Jng: Tnao lun mr rlnn nung
rrung nar knc
49 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
Mt s quan nim ca ngi ln
Ngi ln lc no cng ng.
Ngi ln lun l ngi quyt nh ci g l ng, ci g l sai. Tr phi tun theo.
Ngi ln khng cn phi a ra l do m ch cn yu cu l tr phi thc hin.
S ngang bng, cng u cng c ca tr phi b b gy cng sm cng tt.
Ngi ln khng bao gi c th hin nhng cm xc yu ui nh s hi, b tn thng,
Nu b m khng bit nh con, b m s b mt quyn hnh, uy lc.
Yu cho roi cho vt, ght cho ngt cho bi.
C khng n mui c n, con ci cha m trm ng con h.
B m, thy c phi nghim khc th mi c tr tn trng.
Hi nh ti b nh nhiu m by gi vn nn ngi.
Ti c nh con th cng v yu n v mun n nn ngi.
Khng nh th tr khng s. Khng s l d h.
Th cc cch khc khng c, ch
mi roi l c.
Hin ti, vn cn c rt nhiu tranh lun lin
quan n cc quan nim trn. V d, Yu
cho roi cho vt, ght cho ngt cho bi hm
nu mun tt cho tr th ngi ln phi
nghim khc vi tr, ngc li, nung chiu,
p ng mi yu cu ca tr l c hi. iu
ny c nhiu ngi ln chp nhn. Nhng
nu thng xuyn nh mng tr v cho rng
yu thng tr, mun tr nn ngi th rt nhiu
ngi s phn i v l trng pht. V ranh gii
rt kh xc nh nn mt s ngi vn vin vo
tip tc trng pht tr.
1ul suo khng hlu
quu nhung nguol
ln vn dung?
Kin thc
xut
3
50 Phng php K lut tch cc
Ngoi ra, ngi ln cn nh mng tr v nhng l do m h
t khi nhn ra hoc tha nhn
Ngi ln tc gin ai (v d v hoc chng) nn gin c chm tht, trt m c, bc xc
vo tr.
H ang tc gin v khng th ngh ra cch k lut tr hiu qu hn.
H khng bit cc cch thc k lut tch cc.
nh pht c v l cch d thc hin hn, nhanh hn, t cn suy ngh hn cc cch thc k lut
tch cc.
Mt s ngi ln coi trng tnh ngoan ngon, d bo ca tr, khng chp nhn l tr con m
dm ci li ngi ln. Trong mi trng ny, tr thng b ng, ph thuc v mt dn say m,
nhit huyt, hng th trong cc hot ng chi v hc.
Vn ng quan tm l liu c cch g thay th hay khng? hay ni cch khc l lm sao cha m,
thy c khng cn trng pht, nh mng tr m vn gio dc c tr? Cu tr li l c v c th lm
c. Cc bin php thay th thng c gi l Phng php k lut tr tch cc s c cp chi tit
t Chng 4 n Chng 7, v th di y ch nu mt s im chung.
Chu me, thy c hy nghl ve nhung dlem
suu dy khl k lut tr
ng sau hnh vi h, tiu cc ca tr thng c mt l do no . Hy c tm hiu
xem ti sao (chi tit xem Chng 1 Kin thc xut 3).
Khng mong ch tr c th hnh ng nh ngi ln.
Chp nhn li lm trong hnh vi ca tr v ai cng c th mc phi. Xem li lm l c
hi gip tr hc cch ng x ph hp hn.
Khch l tr nu hnh vi tiu cc ca tr bt ngun t vic thiu t tin vo
bn thn.
Khi th hin s khng hi lng ca ngi ln v hnh vi tiu cc ca tr, hy tp
trung vo hnh vi, khng tp trung vo tnh cch ca tr. V d, bn khng nn ni
my tht ti t v ngu xun khi lm th, m hy ni l mt vic lm khng tt,
con khng nn lm nh th na.
C thi tch cc, cng c tch cc khi gi ra nhng hnh vi mong mun.
51 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
Mt s thng tin v trng pht tr em
(tham kho)
Mt nghin cu so snh v trng phat thn th v tinh thn di tr em 9 quc gia v vng lnh
th (Campuchia, Fiji, Hng Kng, ndonesia, Lo, Mng C, Philipines, Hn Quc v Vit Nam)
nm 2005, cho kt qu nhu sau:
Hnh thc
trng pht
% NH % TRNG
Hng Kng Hn Quc Vit Nam Hng Kng Hn Quc Vit Nam
Trng pht v
thn th
71 97 81 54 94 69
Trng pht v tinh
thn (cm xc)
29 3 19 46 6 31
Vit Nam ngi ln thng pht tr nh th no?
nh bng dng c (gy, que, chi, tht
lng, roi, dy)
m, thi bng tay
bng chn
Vo (tai, v cc b phn khc ca c th)
Nm vt vo ngi
Tri vo cy
Tri gn t kin
Buc vo sau xe p bt chy theo
ng ngoi tri nng
Bt cho c
Chy nhiu vng sn trng
Treo ln cao
Nht tr mt mnh
Chi, mng
Gi bng nhng t nhc m
1l llu pht tuy
52 Phng php K lut tch cc
Mt s cch thc k lut tr khng ph
hp mt x min trung du
Yu cu dn nh v sinh mt tun v hc dt.
Nht con 6 tui ngoi nh v qun o bn.
Chi con gi 14 tui: cht i sng lm g v dm ci li b.
nh bng roi do mi chi v ci li ngi ln.
Tri vo ct v i hc xong khng v m i chi.
Bt m ct v nh bng roi c 2 anh em v tru chc nhau.
Bt con 3 tui ngi hng gi trong vng trn v sn.
Bt t tt 50 ci hoc 100 ci vo mt v con gi m chi dao kim (nha) v xin u mu g xp
lu i.
Bt ng x nh (tr 4 tui), bao gi xin tha m mi cho thi.
Chi mng, da ui i v con nh khng lm bi.
53 Chng 2: Mt s cch k lut tr khng ph hp
t t
Tnh hung
1. An, 3 tui, ang chi con gu bng m em rt thch. i vi An, con gu
bng ny qu nh mt ngi bn thn. Khi chi c mt lc, An t
con gu sang bn cnh. Lc sau, An thy Vinh, 2 tui, tm ly con gu. C
gio ang bn mt gc khc. Tc gin, An ging li con gu v y Vinh
nhng Vinh cng gi con gu rt cht. C gio vn cha h bit. An tip
tc ko nhng Vinh khng bung gu ra. An cn Vinh mt ci rt au
lm Vinh khc vng ln. An cng khc, nc mt ngn nc mt di. y
khng phi l ln u tin An cn bn. C hai a tr khc cn c gio th
rt bc.
2. Tnh hung tng t nhng xy ra nh gia 2 anh em trong gia nh.
C gio, cha m khng km c t t cho mi em mt ci kh au
kt thc tnh hung.
Hy tr li cc cu hi:
1. Gi s An v Vinh b cha m hay c gio t t th cc em s cm thy th no?
2. An s hc c hay rt ra iu g?
2. Theo ban quyt djnh ca me l hop l hay khng hop l? Tai sao?
3. Ban ngh ln sau Khnh s lm g khi mun di du sinh nht hay lm mt vic tuong tu?
Y
R
A
C
H
U
Y
N
G
?
(
K
h
m
p
h
)
i vi tr th 1 (nu cha bit tn)
Tn em l g?
i vi tr 1:
Hy ni cho c bit iu g xy ra?
i vi tr 2:
Hy ni cho c bit iu g xy ra?
i vi tr th 2 (nu cha bit tn)
Tn em l g?
i vi tr 2:
Em nhc li iu bn va ni!
i vi tr 1:
Em nhc li iu bn va ni!
C
M
T
H
Y
T
H
O
?
(
T
m
h
i
u
c
m
x
c
)
i vi tr 1:
Em cm thy th no khi iu
xy ra?
i vi tr 2:
Em cm thy th no khi iu xy ra?
i vi tr 2:
Em nhc li iu bn va ni!
i vi tr 1:
Em nhc li iu bn va ni!
M
U
N
G
?
M
U
N
N
H
T
H
O
?
(
r
a
g
i
i
p
h
p
v
a
c
h
n
g
i
i
p
h
p
)
i vi tr 1:
Em mun bn (tn tr 2) khng lm g na?
i vi tr 2:
Em mun bn (tn tr 1) khng lm g na?
i vi tr 1:
Thay vo em mun bn y phi lm g?
(Ln sau em mun bn y lm th no?)
i vi tr 2:
Thay vo em mun bn y phi lm g?
i vi tr 2:
Em nhc li iu (tn tr 1) va ni!
i tr 1:
Em nhc li iu (tn tr 2) va ni!
i vi tr 2:
Em nhc li iu (tn tr 1) va ni.
i vi tr 1:
Em nhc li iu ngi kia ni.
C
A
M
K
T
T
H
C
H
I
N
i vi tr 1:
Em c th lm c iu khng?
i vi tr 2:
Em c th lm c iu khng?
133 Chng 5: Lng nghe tch cc
i vi c hai tr: Cc em c cam kt l s c gng c x theo cch m c hai ng khng?.
Nu c hai ni c, hy khen ngi v khch l tr lng nghe nhau mt cch tch cc v a
ra gii php tho mn c 2 bn.
Nu mt trong 2 tr ni khng, hy yu cu mi tr suy ngh tip v nhng vic m tr ny
mun c hai cng lm gii quyt vn . ngh cc em suy ngh v nhng gii php c th
c cho ti khi c hai ng rng h chn c mt gii php ph hp, tho mn c 2 bn
v h c th thc hin gii php ny.
Trong trng hp hai tr ang tc gin th ngi ho gii phi gip 2 tr bnh tnh tr li trc
khi bt u. Khi ang nng, li c ngi ln sn sng nghe nn tr thng tranh nhau ni
v c xu hng ch nhn vn theo quan im ca mnh. Nu vy bn s phi thit lp mt
quy tc (tng ngi ni mt, lng nghe ngi kia ni...) trc khi bt u bc 1 (Khm ph
vn ).
134 Phng php K lut tch cc
Hot ng: Lng ngne r|cn cuc v ga
quyr br no
Mc tiu
Thc hnh lng nghe tch cc gii quyt bt ho gia 2 tr
nh v trng.
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 30 pht
Phng
php
Lm vic nhm 3
Nguyn liu Cc vt dng nh h tr vic ng vai.
Cch tin hnh
Bc 1
(2 pht)
K 3 chic gh ch c lp d nghe v theo di ri ngh 2 hc vin tnh nguyn
ng vai 2 hc sinh hay 2 tr nh ang c bt ho, va chm (git chi ca bn,
tm tc, a qu au, ngh l bn ly bt ca mnh, i xe p ca bn m khng
c s ng ...)
Bc 2
(10 pht)
Tin hnh qui trnh theo trnh t trnh by trong mc Kin thc xut 4. Sau khi lm
xong hi xem ai c cu hi, kin, bnh lun g khng. Nu c, tp hun vin cng
lp trao i, tr li da trn nhng kin thc trong mc 4. Nu khng chuyn sang
bc 3.
Bc 3
(15 pht)
Chia lp thnh cc nhm 3 ngi. Cc nhm thc hnh gii quyt bt ho. Nu c thi
gian cho mi nhm lm 3 vng ai cng c thc hnh ng vai ngi trung gian ho
gii mt ln. ngh mt vi nhm lm mu trc lp nu cn. Nhn xt v a ra cc
kin ng gp.
Kt lun
(3 pht)
Lng nghe tch cc l mt k nng rt c ch cho gii quyt bt ho. Ngi ln v tr u
c th hc v p dng phng php ny.
135 Chng 5: Lng nghe tch cc
Ti ni bn nghe. Tr ni ngi ln nghe
(tham kho)
Khi bn quay i ch khc hoc ngt li, ti cm thy khng c tn trng v khng
mun chia s kin ca mnh.
Khi bn a ra li khuyn, ti cm thy bn khng v tr ca mnh nn cha thc s hiu
ht. C th bn t bn thn mnh cao hn ti v k toa thuc cho ti chng. C
th li khuyn l sai hay khng thch hp.
Khi bn phn bc kin, bn lm ti c cm xc tiu cc.
Khi bn thng hi, bn lm ti tr nn yu ui.
Khi bn ng tnh vi ti th ch lm cm xc ca ti mnh hn ln v khng c gng tm
cch gii quyt vn .
1l llu pht tuy
136 Phng php K lut tch cc
Lng nghe tch cc gip tr khi gp
kh khn (tham kho)
Bc 1: Phn hi bng cch nhc li ni dung cu chuyn cng nh cm xc ca ngi ni. V
d: Ngi ni: Con rt s i bc s cha rng. Phn hi: Con rt s i bc s cha rng .
Bc 2: Xc nhn cm xc. Lm cho ngi nghe thy c cm xc ca h l bnh thng,
t nhin i vi con ngi. Trong v d trn: Nhiu ngi cng s nh vy. Cha rng ng
l c au.
Bc 3: Khch l. Ngi nghe c nhim v tm ra nhng im tt ca ngi ni khch l h.
(Tr cn c khch l c thm sc mnh). V d: Con l mt ngi dng cm.
Bc 4: Cng tr tm gii php. Sau khi lng nghe tch cc v lm cho ngi nghe cm thy
cm xc ca h l bnh thng (nhiu ngi khc trong hon cnh cng c cm xc tng
t) h c th tr li trng thi bnh tnh v lm cho h cm thy c khch l v mnh m
hn ta c th gip ngi ni tm ra cch gii quyt vn ca h. V d: Ln sau con s lm
g?. Ln sau con s ni g vi bn thn mnh?
Chng 6
Mc tiu: Gip hc vin
1. Hiu khi nim cng c hnh vi mt cch tch cc v tiu
cc trong s pht trin ca tr
2. Nm quy tc ca hnh vi cng c tch cc vi khch l v
khen ngi
3. Phn bit s khc nhau gia khen thng v khch l
4. Thc hnh mt s k nng khch l tr.
k\|t\ tkss tst
ts |z |tts, |z ||s
s lts tr t\t |tt
138 Phng php K lut tch cc
139 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Cng c tlch cuc
v tleu cuc
Kin thc
xut
1
Chn nn v thiu ng c hot ng
C rt nhiu tr la tui khc nhau c tim nng nhng cm thy chn
nn v nng lc ca mnh, mt dn hng th, ng c hc tp,
hot ng. Tr tin rng mnh khng th kh ln c, nh
gi thp v bn thn mnh, khng vt qua c kh khn,
d b gia chng, km t tin. Cc nh nghin cu v gio
dc kt lun rng tt c nhng a tr h hay c hnh
vi khng ph hp u l nhng a tr chn nn. Khi
chn nn, tr khng cn hng th hot ng v ng
c hot ng na.
Chn nn l nguyn nhn ca hu ht nhng
tht bi hc ng, c bit vi tr em tui mi
ln. Mt s em cho rng mnh khng p ng
c mong mi ca thy c, cha m. Mt s
thy cha m, thy c khng nh gi mnh
ng mc. Trong trng hp , tr s quyt
nh khng p li cc mong mi, cc tiu
chun do ngi ln ra cho tr na. Tr mt
dn hng th v c gng, trong khi cuc sng
l mt qu trnh c gng lin tc.
Cng c tch cc
Khi cn nh, hu ht tr em u nng ng, tch cc, yu thng v thn phc thy c, ngi ln. Tt
c chng ta u thy con em mnh th hin s c gng. V th dng nh tr cng nhn c nhiu
n ci v s quan tm hn t mi ngi xung quanh. V d khi tr c im cao, s c ngi ln
v bn b cng nhn, tn thng. Mi ngi i x tch cc vi tr, tr cng d dng p li bng s
tch cc, hp tc. Cm xc c yu thng, tn trng v cm gic vui thch li cng c thm cc cm
xc tch cc khc bn trong tr. Khi tr c mt hnh vi tch cc, ngi ln c nhng phn ng mang
tnh cht cng c. C nh vy mt thi quen tt dn c hnh thnh. Qu trnh hnh thnh ny din
ra nh vng xon trn c ch khng phi n thun nh mt ng thng. C khi mt thi quen
c hnh thnh nhng nu khng c cng c thng xuyn n c th thay i.
140 Phng php K lut tch cc
Cng c tiu cc
Vi nhng tr c mt s hnh vi tiu cc th sao? Hu ht ngi ln thng nhn nhn tr ang c vn
v cm xc hoc hnh vi mt cch tiu cc hn thc t (bi en). Khi , cc em c th biu hin
s chn nn, cm thy gin d, bt lc, c khi trm cm. Tr cm thy chn n trng, dn dn tr s
i hc v khng c gng na. Tr mt dn ng c hot ng. Khi nhng hnh vi ca ngi ln nh
v trng to cho tr cm xc bt lc, au n, s hi, ngng ngng v bt an th tr s kh pht
trin bnh thng, khe mnh.
Tr n lp trong cc hon cnh khc nhau, mt s cha c chun b y , k c v trnh pht
trin ngn ng, cm xc hoc hnh vi. Nu mt hc sinh cm thy bt lc v gp thm nhng tht bi,
tr s cng cm thy khng c hy vng. Nu b bn hc tru chc thm, tr cng cm thy chn nn
hn. ng c ca tr gim dn, tr cng ngy cng t c gng. Cng t c gng tr li cng d tht bi,
v d: b im km, b ph bnh lp, b mng chi nh, b p lp, b hc, Vng lun qun c th
tip din. Trong trng hp ny, vng xon trn c s tin trin theo chiu i xung.
Mt s hc sinh chn nn, dn chng i vic hc tp. Tr c th cm thy bt lc v bun b. Mt s
khc cm thy tn thng, s hi, phn n, ngng ngng, gin d v i khi c hnh vi bo lc.
Nhng yu t sau y khin cho mt vng xon tiu cc tr tip tc i xung:
Mi trng sng trong gia nh tiu cc
B coi thng, ch trch, s nhc, la mng, nh pht
K nng ngn ng pht trin mc km
Khi cn khng c ai gip
Nhng li nhn xt khng hay ca bn b
B bn b gn ti hoc ty chay
Dinh dng khng y .
i lc, cha m hay gio vin cng cm thy cng thng v bt lc khi c nhng tr h, gy ri trong
lp hay gia nh. Nu ngi ln trng pht tr th khng nhng khng mang li hiu qu m cn gy
hi cho tr, lm tr lo u v hn ch tin trnh hc tp v pht trin ca bn thn. Nu dng cc hnh
pht nh nh, mng, s y tr i xa hn, lm cho tr mun chng i hn l hp tc. Nu tr c
thay i th c th ch v b p buc nhiu hn l mun hay t nguyn thay i. Mun thay i hnh vi
ca tr mt cch hiu qu, ngi ln cn c s hp tc ca tr. Tr cn cm thy c khch l c t
tin v ng c hot ng.
Mt trong nhng chuyn gia c uy tn v gio dc l Dreikurs nhn mnh rng khch l l mt k
nng quan trng nht m ngi ln c th dng gip tr. ng nhn mnh nhiu ln:
Tr em cn khch l ging nh cy cn nc. Tr khng th tn ti
v pht trin nu khng c s khch l.
141 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Hot ng: Cnn nan v mr Jng co
Mc tiu
Tm hiu v kt qu ca vic tr chn nn (khng cm thy c
khch l) trong hc v chi.
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay Chn nn v mt ng c
Cch tin hnh
Bc 1
(10 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay Chn nn v
mt ng c. Da trn 3 cu hi tho lun, cc nhm trao i v vit kt qu vo phn
trng ca Ti liu pht tay.
Bc 2
(7 pht)
Cc nhm chia s kt qu ca nhm mnh. Tp hun vin c th b sung nu cn.
Kt lun
(3 pht)
Chn nn l nguyn nhn ca hu ht nhng tht bi hc ng, c bit vi tr em
tui mi ln. Tr em cn khch l ging nh cy cn nc vy. Tr em khng th tn
ti v pht trin nu khng c s khch l.
142 Phng php K lut tch cc
Hot ng: Cung c ru cuc nay r|cn cuc?
Mc tiu
Tm hiu v cng c tiu cc v h qu thng qua mt tnh hung
c th
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "Hnh vi cng c ca ngi ln"
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay Hnh vi cng
c ca ngi ln. Da trn 2 cu hi tho lun cc nhm trao i v vit kt qu vo
phn trng ca Ti liu pht tay.
Bc 2
(3 pht)
Cc nhm chia s kt qu ca nhm mnh. Tp hun vin c th b sung nu cn.
Kt lun
(2 pht)
B m chnh l nguyn nhn ch yu. B cng c hnh vi tiu cc thay vo cng c
hnh vi tch cc con mnh.
143 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Hot ng: Kn|cn l nay cn ba?
Mc tiu
Tm hiu v cng c tiu cc v h qu thng qua mt tnh hung
c th
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 10 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Mt bc tranh do tr em v.
Cch tin hnh
Bc 1
(2 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt bn pht mt bc tranh tr
em v (v d mt ngi nh hay con vt no theo cch thc m mt tr hc lp 1, 2
c th v, bao gm nhng nt c ngha v nhng nt b li, b sai lch, mt cn i,
khng hp l hoc xu x. Hi hc vin: Nu con hoc hc sinh ca anh ch mang bc
v ny v ni M/b/c hy xem bc v ca con ny!. Anh ch s tr li ra sao?
Bc 2
(5 pht)
Lit k ln bng tt c nhng g h ni (d l khen ngi, khch l hay ch bai) khi xem
bc tranh. Sau khi lit k ht cc v d ln bng bn cng vi nhm quyt nh xem
cu no l khen, khch l, cu no l ph phn, ch bai. Hi: Nu bn l a tr trong
trng hp nh vy bn s cm thy th no?
Kt lun
(3 pht)
K c mt bc tranh hay nhng kt qu hot ng khng c tuyt vi vn c th
c khch l.
144 Phng php K lut tch cc
145 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Nm quy tc cu
hnh vl cng c
tlch cuc vl khlch
l, khen ngol
Kin thc
xut
2
1. Vic c tht v c th
Thng nhiu ngi ln khng n nhng hnh vi tch cc, ch ch n vic bt li, ch ti
hnh vi tiu cc ca tr. iu quan trng l phi tm ra c cc hnh vi ng n, tch cc ca tr
cng c. V d, nu mt tr khong 6, 7 tui vit ch xu th khch l bng cch tm ra mt im g
trong bi vit cng c. im ny phi c tht v c th. V d, bn c th ni mt cch quan tm v
du dng: Ch X ny con vit ngay ngn v thng hng y hoc em kt hp cc cu rt hay. Tr
s ngm ngha ch hoc cu m bn va khen ngi, s vui v tin tng, cm thy phn khi v r
phi vit th no cho p v c ch mu. iu quan trng l thi v ging ni ca ngi ln phi
chuyn ti c iu tch cc . Khch l c bit quan trng vi nhng em hc sinh gp kh khn,
t thnh cng trong hc tp. Nhng hc sinh gii thng nhn c nhiu yu t cng c tch cc
trc (c im cao, c cha m v thy c hi lng, c bn b trong lp nh gi tch cc...)
2. C th v gi tn mt
phm cht
Vic khen ngi, khch l phi nhm vo mt vic
c th, t th hin mt phm cht tt c th
ca tr. V d: M thch cch con gip em gi. Con
va th hin s on kt, thng yu, gip
nhau; Em rt tt khi khng nh li bn khi
bn tru chc v ch nho em. Em rt mnh m
v bnh tnh.
Tr s nh nhng phm cht m bn ni l
chng c hay th hin. iu ny rt quan
trng v n c th gip tr thay i suy ngh,
quan im ca mnh t tiu cc (nh nh
nh tr khi bn tru chc) sang tch cc (t
trng, bnh tnh, kin nhn).
146 Phng php K lut tch cc
3. Chn thnh
Bn s cm thy th no c nu c ngi khen ngi, ng vin nhng bn cm thy ngi ny khng
tht lng, khng thc s c ? (cn quen gi l khen u).
Trong khen ngi v khch l, chnh tnh cm v s yu thng, chn thnh ca bn mi l quan trng
nht. iu ny lm tr cm thy mnh c tn trng, cng vic v nhng c gng, n lc ca chnh
tr c nh gi ng mc. Ai cng mun c yu qu, c cng nhn. nh mt, li ni th hin
s tn trng, chn thnh l nhng du hiu v gi ca s thnh tht, mt iu d dng nhn thy i
vi con ngi mi la tui.
Mt b gi 3 tui va v xong bc tranh s rt vui mng, phn khi nu c ai nhn mt cch u ym,
mm ci v ni , nhn xem chu dng mu g no - ny, xanh ny, tm ny! V c c nhng
vng trn v ng thng na ny!. S m t c th y c v nh chng c g l khen ngi hay khch
l c, nhng n tc ng nh mt tc nhn cng c tch cc v tr cm thy mnh c nh gi cao
cng vi tnh cm ca bn m tr nhn c.
4. Lun li cm xc tch cc
i khi ta c gng khen hoc khch l nhng li kt thc bng mt cu lm ngi c khen thy kh
chu. V d, mt ngi chng s cm thy th no khi v ni Hm nay anh nu cm tht ngon. Anh m
nu th thng xuyn hn th tt bit bao?. Hoc khi gio vin ni Hm nay em lm bi tt. Kh lm!
Gi nh hm no em cng lm th c phi hay hn khng?, hc sinh c khen s thy th no? Li
nhn xt ban u rt tt, nhng khi n chuyn sang ging ch trch, hoc n nhc li hnh vi tiu cc
trong qu kh, th nhng cm xc tch cc s mt i nhanh chng.
5. Ngay lp tc
Mt hnh vi tch cc mi xut hin cn nhn c phn hi
tc th. Mt s tr khng chu lm bi khi khng c ai
ngi bn cnh. Do vy cc em hc yu dn. Hy
hnh thnh mt kiu hnh vi mi bng cch cng
gip cc em phn u. V d: Con bit cch lm
ri y. Tt lm, khi lm xong 3 bi ny th a cho
m xem nh!. Khi tr hon thnh bi, hy chm
im lun v khen ngi nu tr lm ng. Khi bn
tip tc cng c, hy tng s bi tp m tr phi
lm trc khi bn quay tr li. Trong mt thi gian
ngn, tr s lm bi mt cch c lp hn v hc
kh hn.
Vic khch l thng xuyn rt cn thit lp mt
hnh vi mi, nhng n khi hnh vi ny tr thnh
thi quen th c th gim dn s khch l.
147 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Su khc nhuu gluu
khen thung v
khlch l
Kin thc
xut
3
Trong i thng chng ta hiu khen thng v khch l gn nh ng nht. Ngi ta nht tr rng
khen thng mang li hiu qu v n thi thc tr c hnh vi tt hn. Tuy nhin nhiu nh gio dc lu
nn phn bit khen thng v khch l.
Theo cc bn chng khc nhau im g? Khen thng v khch l khc nhau v thi gian v hiu qu
nh ta thy bng di y.
S khc nhau gia khen thng v khch l
Khen thng Khch l
1. Thc hin sau khi thnh tch t c,
khi tr thnh cng (v d khen thng tr
c phiu b ngoan vo cui tun, c
hc sinh gii cui k hay cui nm).
1. Thc hin trc hoc trong khi mt hnh
ng no din ra, khng ch khi thnh cng
m c khi kh khn hoc tht bi (khch l nhng
n lc, nhng c gng, tin b, nhng ng gp
ca tr).
2. Trao cho nhng tr c thnh tch, i khi
mt chi ph cho vic khen thng. C rt t
tr, t vic xng ng c khen thng, v
d s hc sinh gii, xut sc. Nhng thnh
tch ny thng phi t c sau mt thi
gian c gng.
2. Khng mt chi ph v tr no cng xng ng
c nhn mn qu ny. C rt nhiu tr, nhiu
vic tr th hin n lc, c gng, tin b xng
ng ca tr cn c khch l. Phi tri qua rt
nhiu ngy nh th ny tr mi t c iu
ngi ln s khen thng.
3. Do ngi ln hi lng, nh gi (B m,
thy c vui lng).
3. Do t tr nh gi (Cho b m, thy c bit
xem th no; Con/em ngh th no?).
4. Th hin s mong i - vi thi ca
ngi b trn (v d: Phi c im 10 mi
gi l gii ch!).
4. nh gi, tn trng nng lc c nhn ca tr
(v d: Em lm rt tt; Ai cho c bit cch gii
phn ny th no!).
5. Tun phc, nghe li cha m, thy c (Con
phi lm th l ngoan, l ng).
5. ng cm (M thy con rt thch khi lm phn
ny).
6. Khen thng c khi c s dng nh hnh
thc mua chuc tr, km theo iu kin,
v dnu con c im 10 th b m s cho
tin. Ln sau tr c th yu cu Con s ch c
gng c 10 nu b m vn cho tin (mc
c). Dn dn tr hc c mt iu khng
bao gi lm g nu khng c g.
6. Khch l lm tr cm thy phn chn v nhng
c gng, n lc, ng gp ca mnh, c ng c
hot ng nh mt yu t ni ti. Tr c th ni
Con s c gng hc bi v con thy thch cc
mn ny ri.
148 Phng php K lut tch cc
Hot ng: Knc nnau g0a knen rnung
v kn|cn l
Mc tiu Tm hiu s khc nhau gia khen thng v khch l
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "Khc nhau gia khen thng v khch l"
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay Khc nhau
gia khen thng v khch l. Cc nhm tho lun, vit ra cc cu tr li vo ti liu
pht tay.
Bc 2
(5 pht)
Cc nhm chia s li cho c lp.
Kt lun
(10 pht)
Chng ta mun tr ng x tt v mt ng c ni ti, bn trong (nim vui, cm gic
lm c, t c mt kt qu no ...) ch khng phi v ng c hay sc
p bn ngoi ( c khen, thng, lm ngi ln vui lng). Tm tt v h thng
li nhng im khc bit gia khen thng v khch l da trn phn Kin thc
xut 3.
149 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Mt s ky nng
khlch l
Kin thc
xut
4
Khi khch l tr, bn dng ngn ng, c ch, hnh vi no? Hy nh li ln u tin bn qut nh, ra
bt hay trc nht lp sch s! Bn c c ngi ln khen ngi, khch l hay khng? H lm iu
nh th no?
Khch l th hin qua n ci, ging ni, ci gt u, qung vai tr, li ni th hin s cm n, nh gi
cao nhng n lc, c gng, tin b ca tr. Sau y l mt s k nng khch l tr:
1. K nng th hin s hiu bit, thng cm v chp nhn tr
Tnh hung:
Tho, 9 tui chu kh hc nhng b im rt thp trong k thi hc k va qua.
Phn ng mang tnh khng khch l (1) v mang tnh khch l (2) c th nh sau:
1. ng c nn, c chu kh hc na vo, khng li b th na y.
2. B bit rng con rt c gng, b tin ln sau con c th vt qua.
Cc trng hp khc ngi ln c th th hin s hiu bit v thng cm nh sau: M, thy c thy
rng y l mt bi kh; B m, thy c vui v con c gng; B m tin l con s lm c...
khch l, cha m, thy c nn trnh so snh tr vi anh, ch em hoc bn cng lp. Nu tr khng
xut sc, th cc so snh nh vy lm gim s t tin ca tr v n nh gi thp cc n lc, c gng ca
tr. Nhng ngi ln c phong cch khch l thng ghi nhn v nh gi nhng c gng tr, h
chp nhn s khc bit tr tm cch gip tr tin b. Tr nh cn khch l cm thy mnh c
gi tr, mnh c kh nng, c th lm c. Tr tui mi ln cn khch l vt qua kh khn, thch
thc, p lc bn cng trang la v c trch nhim vi bn thn mnh. chnh l cch xy dng lng
t trng, t tin cho tr. K vng ca cha m qu thp hay qu cao u d lm tr chn nn. K vng
qu thp lm tr mong ch ngi khc lm h, qu cao lm tr thy mnh khng c nng lc, khng
th lm c v mt c gng.
150 Phng php K lut tch cc
2. K nng tp trung vo im mnh ca tr
Tnh hung:
Hng, 12 tui, nhn l mc li trng khi gi v trong gi kim tra, b c tn ph bnh trc lp v em
sa cha li .
Phn ng mang tnh khng khch l (1) v mang tnh khch l (2) c th nh sau:
1. Em chng bao gi ngh trc khi lm c! Khng bit xu h ?
2. Thy rt vui khi thy em nhn ra v c trch nhim v li
ca mnh.
Trong cuc sng, chng ta thng ch , nhn mnh nhiu
vo nhng li lm d bit rng tt c chng ta u c im
mnh v im yu v u mc li. Thay vo vic cn nhn v
ch ch n bt li (ging nh trng ti trong bng ), ph
huynh v thy c c th tp trung vo nhng im mnh v
vn qu ca tr: Tm ra nhng nng lc, nhng hnh vi tch
cc ca tr. Hy khch l tt c nhng im mnh v vn qu
ca tr gip tr tr thnh ngi c trch nhim: Gip
cha m nh, thy c, bn b trng, quan tm n nhu cu
ca ngi khc,...
3. K nng tm im tch cc, nhn nhn tnh hung theo
cch khc
Tnh hung:
Bnh, 16 tui, b r tham gia ht thuc, ung ru cng nhm bn thn, sau gy ln xn v bc t trng
phi nhc nh.
Phn ng mang tnh khng khch l (1) v mang tnh khch l (2) c th nh sau:
1. By gi con thy cha? sng mt ra cha? chnh l l do ti sao b m khng ng
cho con chi vi my ci thng !
2. B m ngh con t rt c ra iu g khi theo m ng bn b.
4. K nng tp trung vo nhng im c gng, tin b ca tr
Tnh hung:
Hng, 14 tui, c gng c im trung bnh hc k ny tt hn nhng kt qu khng c nh
mong i.
151 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Phn ng mang tnh khng khch l (1) v mang tnh khch l (2) c th nh sau:
1. B m tng con ni l s chu kh hc hn, vy m...
Hy nhn im trung bnh mn ton v ting Anh m
xem! Ti sao li ti t th c ch?
2. Con c tin b mn Vn v mn S. Hnh nh con
ang c t mc tiu ca mnh cc mn kia na
nh. Con hy c gng na nh!
Trong cc tnh hung khc ngi ln c th tp trung vo
nhng n lc, ghi nhn s c gng ca tr nh sau, v d: C
thy em rt c gng; C thy em tin b mn Vn;
C ngh rng em c th lm c bi ny.
Trc hoc sau khi i thi v tr cm thy lo lng hoc chn
nn. Ngi ln cn th hin s khch l nhng khng c p
lc. V d: iu quan trng l con c gng ht sc trong
k thi ny
Chng ta rt d ghi nhn nhng g c thc hin xong nh
ot c gii trong mt k thi, vo trng ny trng khc.
Nhng chng c ai t c nhng thnh tch trong mt ngy! Nu cha m, thy c ch khen ngi
khi tr t c mt iu g th h s phi ch rt lu v rt t khi c dp. Cc n lc, c gng, tin b
tng bc ca tr cn c khch l thng xuyn th tr mi t ti c thnh tch cui cng.
5. So snh khch l vi trng pht v nung chiu
Tnh hung:
Mt tr tui hc tr v nh vi mt vt xc ln, rm mu tay.
Cc phng n phn ng ca ngi b m a tr c th rt khc nhau:
1. Trng pht
Cha m khng quan tm n vt thng. Cha m c th ni: ng c tht tht na khng tao li cho
thm my ci tt ri tha h m khc. Cha m qut tho hoc tm ly tr m lc y th hin s
tc gin.
Khi , a tr c th din gii phn ng ca cha m: Nhu cu hin nay ca mnh khng quan trng.
Mnh b b m ght, mnh khng xng ng c mi ngi yu thng.
a tr cm thy: au tay v au n trong lng. S hi, rt lui, li xa thm, c n, tht vng,
xu h,
2. Nung chiu, che ch, bo v qu mc
M lao n ch con. C khi c b v ng b cng cung cung: Gii i, cht ti ri, au lm h con?
Vo y, m bng li cho. Vo y, nm ln gh ny, ch trc ci tivi y. Thi, m s lm ht vic
nh cho con.
152 Phng php K lut tch cc
Khi , a tr c th din gii phn ng ca cha m: Mnh khng lm g c lc ny. Mnh khng cn
phi hc cch chm sc bn thn v l nhim v ca cha m.
a tr cm thy: au tay, cn cm xc th khng r rng, khng xc nh c. Lc ny tr cm thy
tho mn v mnh l trung tm ch , c chm bm, chiu chung. Sau , khi ch c mt mnh,
khng c b m bn cnh, tr c th cm thy lng tng, tuyt vng, on gin cha m (khng c mt
thc hin trch nhim), th th, xu h (bn khc xoay x c, coi nh khng, cn mnh th khng
bit lm th no, hong s).
3. Khch l, h tr
Cha m tng dy cho cch lm sch vt xc v t dn bng: Ngi m ni vi ging bnh tnh, nh
nhng, quan tm: M thy con b xy xt tay. au lm khng? Con mun m gip ra vt xc ri
bng li hay con mun con t lm? Sau b m m vai con.
Khi , a tr c th din gii phn ng ca cha m: M yu qu mnh. Nhng mnh bit phi lm g, lm
th no ri. Mnh sc lm c. Mnh khng ch c mt mnh, nu cn m sn sng gip . Mnh
s t quyt nh xem s nh m gip g hoc t mnh lm ly.
a tr cm thy: au tay nhng cm thy t tin. Cm thy c an i, chm sc, an ton v y l
mt dp na mnh ln hn, trng thnh hn, hc cch ng ph tt hn.
Nh th, 3 cch ng x ca cha m to ra 3 hiu qu khc nhau. Cch cui cng (khch l, h tr) l cch
c ch nht cho s pht trin ca tr.
153 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Hot ng: Tnuc nnn k nng kn|cn l
Mc tiu
Thc hnh k nng khch l (th hin s hiu bit, thng cm v
chp nhn tr)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 15 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "K nng khch l 1"
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay K nng khch
l 1. Cc nhm tho lun, vit ra cc cu tr li vo t giy trng.
Nu mt bng kin thc v k nng ca hc vin m tt th c th chia lm 5 nhm,
mi nhm lm mt trong 5 k nng (1, 2, 3, 4, 5) cng mt lc tit kim thi gian.
Bc 2
(5 pht)
Cc nhm chia s li cho c lp. Hc vin v tp hun vin hi, bnh lun, ng gp
kin.
Kt lun
(5 pht)
Ngi ln c k nng khch l thng ghi nhn v nh gi nhng c gng tr, chp
nhn s khc bit gia c nhn (da vo phn Kin thc xut 4, phn 1).
154 Phng php K lut tch cc
Hot ng: Tnuc nnn k nng kn|cn l z
Mc tiu
Thc hnh k nng khch l (tp trung vo im mnh v nhng
ng gp)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 15 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "K nng khch l 2"
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay K nng khch
l 2. Cc nhm tho lun, vit ra cc cu tr li vo giy trng.
Bc 2
(5 pht)
Cc nhm chia s li cho c lp. Hc vin v tp hun vin hi, bnh lun, ng gp
kin.
Kt lun
(5 pht)
Thay vo vic cn nhn v ch ch n bt li, cha m v thy c nn tp trung vo
nhng im mnh v vn qu ca tr: tm ra nhng nng lc, nhng hnh vi tch cc
ca tr. (Kin thc xut 4, phn 2).
155 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Hot ng: Tnuc nnn k nng kn|cn l
Mc tiu
Thc hnh k nng khch l (tm im tch cc, nhn nhn tnh
hung theo cch khc)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 15 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "K nng khch l 3"
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay K nng khch
l 3. Cc nhm tho lun, vit ra cc cu tr li vo giy.
Bc 2
(5 pht)
Cc nhm chia s li cho c lp. Hc vin v tp hun vin hi, bnh lun, ng gp
kin.
Kt lun
(5 pht)
Khi tr mc li, ngi ln c th nhn mnh im tch cc, nhn nhn li theo mt
hng khc, coi l c hi rt kinh nghim, c hi thay i (Kin thc xut 4,
phn 3)
156 Phng php K lut tch cc
Hot ng: Tnuc nnn k nng kn|cn l |
Mc tiu
Thc hnh k nng khch l (tp trung vo nhng c gng, tin
b)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 15 pht
Phng
php
Tho lun, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "K nng khch l 4"
Cch tin hnh
Bc 1
(5 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay K nng khch
l 4. Cc nhm tho lun, vit ra cc cu tr li vo giy.
Bc 2
(5 pht)
Cc nhm chia s li cho c lp. Hc vin v tp hun vin hi, bnh lun, ng gp
kin.
Kt lun
(5 pht)
Cc n lc, c gng, tin b tng bc ca tr cn c khch l thng xuyn th tr
mi t ti c thnh tch cui cng. (Kin thc xut 4, phn 4)
157 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Hot ng: Tnuc nnn k nng kn|cn l
Mc tiu
Hiu bit v thc hnh 3 phong cch lm cha m khc nhau
(Trng pht, nung chiu qu mc v khch l)
i tng Cha m v thy c gio, nhng ngi chm sc, lm vic vi tr
Thi gian 20 pht
Phng
php
Tho lun, trnh by, chia s
Nguyn liu Ti liu pht tay "So snh trng pht nung chiu tch cc"
Cch tin hnh
Bc 1
(8 pht)
Chia lp lm cc nhm nh. Pht cho mi nhm mt Ti liu pht tay So snh trng
pht nung chiu tch cc. Cc nhm tho lun, vit ra cc cu tr li vo giy.
Bc 2
(7 pht)
Cc nhm chia s li cho c lp. Hc vin v tp hun vin hi, bnh lun, ng gp
kin.
Kt lun
(5 pht)
3 cch ng x ca cha m to ra 3 hiu qu khc nhau. Cch cui cng (khch l, h
tr) l cch c ch nht cho s pht trin ca tr. (Kin thc xut 4, phn 5)
158 Phng php K lut tch cc
159 Chng 6: Khch l-nng cao lng t trng, t tin v ng c cho tr
Chn nn v mt ng c
Tnh hung
Tun, 13 tui, thng hay ngi gh d b trong i bng ca trng
v t khi c tham gia thi u chnh thc. Kt qu hc tp hc k va
qua ca Tun c 5 mn di trung bnh, cn li ch trn 5 hay 6. C
trn sn bng ln trong lp hc Tun u cm thy chn nn. Thy
gio th dc hun luyn i bng cho rng Tun khng nhit tnh v
c gng, cn phn ln thy c dy lp Tun u cm thy bt lc. Cha
m Tun cng cm thy rt chn, bun phin v khng bit c cch g
gip con hay khng.
Hy tr li cc cu hi:
1. C nhiu tr nh Tun hay khng? Nam hay n? La tui no?
2. Hng hc c iu g t hnh vi ca m?
2. Mt s phn ng mang tnh khch l (th hin s hiu bit, thng cm v chp nhn tr):
2. Mt s phn ng mang tnh khch l (tp trung vo im mnh v nhng n lc, c gng, tin b):
2. Mt s phn ng mang tnh khch l (tm dim tch cuc, nhn nhn tnh hung theo
cch khc):