Kü THUËT VËT LIÖU COMPOZIT

TS. §oµn ThÞ Thu Loan

Khoa Ho¸ - Tr−êng §¹i häc Kü thuËt - §¹i häc §µ N½ng

1
 Taìi liãûu tham khaío

1. Tráön Êch Thënh, “Váût liãûu compozit”, nhaì xuáút baín giaïo duûc, 1994

2. Ronald F. Gibson, “Principles of composite material mechanics”,

Wayne State University Detroit, Michigan, 1994

3. S. T. Peters, “Handbook of composites”, Process Research, Mountain

View, Calfornia, USA, second edition 1998.

4. Nicholas P. Cheremisinoff and Paul N. Cheremisinoff, “Fibreglass

reinforced plastics”, Published in the United States of America by Noyes
Publications Mill Road, Park Ridge, New Jersey 07656, 1995

5. Doan Thi Thu Loan, Doctor thesis “Investigation on jute fibres and
their composites based on polypropylene and epoxy matrices”,
Technischen Universitaet Dresden (TU Dresden), Germany, 2006

2
 CHƯƠNG 1

GIíI THIÖU CHUNG

3
1.1. Kh¸i niÖm: VËt liÖu compozit lµ vËt liÖu tæ hîp (møc ®é vÜ m«) cña hai

hay nhiÒu vËt liÖu (VL) thµnh phÇn nh»m t¹o ra VL míi cã tÝnh chÊt tréi

h¬n tÝnh chÊt cña tõng VL thµnh phÇn.

Tæ hîp c¸c tÝnh chÊt

Sîi thuû tinh + Nhùa polyeste = GRP

(bÒn) (kh¸ng ho¸ chÊt) (bÒn vµ kh¸ng ho¸ chÊt)

T¹o tÝnh chÊt míi

Sîi thuû tinh + Nhùa polyeste = GRP
(gißn) (gißn) (dÎo dai - tough)

*GRP: Glass Reinforced Plastic 4

VD1: Gç (xenlulo/lignin), x−¬ng(collagen/protein+muèi canxi phèt ph¸t),..

VD2: V¸n Ðp, g¹ch ®én trÊu hoÆc sîi thùc vËt,…

VD3: Compozit nhùa (UPE, epoxy,…) vµ sîi thuû tinh,sîi cacbon,…

Hîp kim
Cã phải lµ vËt liÖu compozit?
Hçn hîp polyme
5
1.2. Thµnh phÇn cña VL compozit:
VËt liÖu compozit
VËt liÖu nÒn + VËt liÖu gia c−êng
Polyme Sîi cacbon
Kim loại Sîi thuû tinh
Ceramic Sîi Aramic (VD: Kevlar)
Sîi, hạt kim lo¹i (VD: Ti, Al)
VL gia c−êng VL nÒn

VL compozit gåm mét hay nhiÒu pha gi¸n ®o¹n (VL gia
c−êng) ph©n bè trong pha liªn tôc (VL nÒn) 6
 *Vai trß cña c¸c vËt liÖu thµnh phÇn

VËt liÖu nÒn VËt liÖu gia c−êng

-Liªn kÕt VL nÒn
-§ãng vai trß lµ c¸c ®iÓm chÞu
-ChuyÓn øng suÊt sang ®én khi cã
øng suÊt tËp trung
ngo¹i lùc t¸c dông lªn VL.
-Th−êng cã tÝnh chÊt c¬ lý ho¸
-B¶o vÖ sîi khái bÞ h− háng do tÊn c«ng
cña m«i tr−êng cao h¬n VL nÒn.

-Ngoµi ra cßn ®ãng gãp mét vµi tÝnh

chÊt cÇn thiÕt nh−: tÝnh c¸ch ®iÖn, ®é
dÎo dai,..
7
 1.3. C¬ chÕ gia c−êng cña vËt liÖu compozit

C¬ chÕ gia c−êng: d−íi t¸c dông cña ngo¹i lùc, vËt liÖu gia c−êng (VLGC) sÏ

lµ nh÷ng ®iÓm chÞu øng suÊt tËp trung do m¹ng nhùa truyÒn sang

-VLGC d¹ng sîi truyÒn t¶i øng suÊt tèt h¬n VLGC d¹ng h¹t, do øng suÊt t¹i mét

®iÓm bÊt kú trªn sîi ®−îc ph©n bè ®Òu trªn toµn bé chiÒu dµi, do ®ã t¹i mçi ®iÓm

sÏ chÞu øng suÊt nhá h¬n nhiÒu so víi VLGC d¹ng h¹t d−íi t¸c dông ngo¹i lùc

nh− nhau.

-Khả năng truyền tải trọng từ VL nÒn sang VL gia c−êng phụ thuéc: VL nền, VL

gia cường, kÕt dÝnh t¹i bÒ mÆt tiÕp xóc cña VL nền vµ VL gia cường.
8
 Lý thuyÕt kÕt dÝnh t¹i bÒ mÆt tiÕp xóc VL gia c−êng/VL nÒn

KÕt dÝnh t¹i bÒ mÆt tiÕp xóc cña VL

nÒn vµ VL gia c−êng ®−îc h×nh Vïng tiÕp xóc
VL gia c−êng/VL nÒn
thµnh trªn cë së:

+ Lùc hÊp thô vµ thÊm −ít

VL gia c−êng
+ Lùc tÜnh ®iÖn

+ Lùc t−¬ng t¸c c¬ häc

VL nÒn
+ Lùc liªn kÕt ho¸ häc

•Vïng tiÕp xóc rÊt nhá (bÒ mÆt tiÕp xóc pha) ®ãng vai trß quan träng
trong quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt c¬, lý cña VL compozit
9
1.4. Ph©n lo¹i:
1.4.1. Ph©n lo¹i theo h×nh d¹ng vËt liÖu gia c−êng: gåm compozit cèt sîi
vµ compozit cèt h¹t.

* Compozit cèt sîi: lµ compozit ®−îc gia c−êng bëi sîi, nã cã ®é bÒn riªng

vµ modun ®µn håi cao. VD: Compozit sîi thuû tinh, cacbon, xenlulo…

Sîi liªn tôc (sîi dµi, v¶i…): tØ lÖ chiÒu dµi / ®−êng kÝnh (l/d)
Compozit
cèt sîi rÊt cao, d =3-200 µm

Sîi gi¸n ®o¹n (sîi ng¾n, vôn…): 5 < l/d < 1000, d = 0,02-100

µm

Fibre aspect ratio: L/D

10
 Sîi ng¾n s¾p Sîi ng¾n Sîi dµi ®¬n Sîi dµi ë
xÕp hçn ®én ®Þnh h−íng h−íng d¹ng líp

Một số loại compozit cèt sîi

* Compozit cèt h¹t: lµ compozit ®−îc gia c−êng bëi c¸c h¹t víi c¸c d¹ng vµ

cì kÝch kh¸c nhau. VD: Bª t«ng, gç Ðp…

Mét sè cèt h¹t nh−: v¶y mica, h¹t cao lanh, CaCO3, bét hoÆc v¶y s¾t, ®ång,

nh«m., bột gỗ,...

11
 H¹t

V¶y, m¶nh

Compozit cốt h¹t

Môc ®Ých dïng h¹t lµm VL gia c−êng trong compozit:

-§−îc dïng trong nh÷ng øng dông yªu cÇu vÒ ®é bÒn kh«ng cao th−êng ®−îc

sö dông ®Ó lµm gi¶m gi¸ thµnh sản phÈm.

-Trong mét sè tr−êng hîp h¹t ®−îc dïng ®Ó cải thiÖn mét sè tÝnh chÊt cña VL

compozit nh−: tăng khả năng chÞu nhiÖt, chÞu mµi mßn, giảm co ngãt…

-Kh¾c phôc mét sè khã kh¨n khi gia c«ng 12

1.4.2. Ph©n lo¹i theo b¶n chÊt VL nÒn
Compozit nÒn h÷u c¬ (nhùa): víi VL gia c−êng d¹ng
-Sîi h÷u c¬: sîi polyamit, Kevlar, xenlulo…
-Sîi kho¸ng: sîi thuû tinh, cacbon, basalt…
-Sîi kim lo¹i: sîi bo, nh«m…
Compozit nÒn kim lo¹i (hîp kim nh«m, hîp kim titan..) víi VL gia
c−êng d¹ng:

-Sîi kim lo¹i: bo…

-Sîi kho¸ng: sîi cacbon…

Compozit nÒn gèm: víi VL gia c−êng d¹ng:

-Sîi kim lo¹i: bo,…

* Kh¶ n¨ng chÞu nhiÖt cña VL compozit
-H¹t kim lo¹i: chÊt gèm kim…. -nÒn h÷u c¬: ®Õn kho¶ng 3000C
-nÒn kim lo¹i: ®Õn 6000C
-nÒn gèm: trªn 10000C 13
1.5. TÝnh chÊt chung cña vËt liÖu compozit

-Khèi l−îng riªng bÐ do vËy tÝnh n¨ng c¬ lý riªng cao h¬n thÐp vµ c¸c VL

truyÒn thèng kh¸c (thuỷ tinh, gốm sứ, gỗ,.. ) rÊt nhiÒu

-Gi¸ thµnh kh«ng cao

-ChÞu m«i tr−êng, kh¸ng ho¸ chÊt cao, kh«ng tèn kÐm trong b¶o qu¶n vµ

chèng ¨n mßn, kh«ng cÇn s¬n b¶o qu¶n nh− VL kim lo¹i, gç…

-C¸ch ®IÖn c¸ch nhiÖt tèt

-BÒn l©u (thêi gian sö dông dµi h¬n VL kim lo¹i, gç 2-3 lÇn)

-Gia c«ng chÕ t¹o ®¬n gi¶n, nhanh, ®a d¹ng, dÔ t¹o h×nh, thay ®æi vµ söa ch÷a

-Chi phÝ ®Çu t− thiÕt bÞ gia c«ng thÊp 14

 *C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh n¨ng gia c−êng

-B¶n chÊt VL cèt

Sîi

-B¶n chÊt VL nÒn

øng suÊt kÐo

- §é bÒn liªn kÕt ë bÒ mÆt tiÕp xóc pha
Compozit
-TØ lÖ VL gia c−êng/VL nÒn trong compozit

Nhùa
-H×nh d¹ng, kÝch th−íc cña VL gia c−êng

BiÕn d¹ng
-§Þnh h−íng, sù ph©n bè cña VL gia c−êng

(nÕu lµ sîi)

15
Khèi l−îng riªng (Density) cña mét vµi vËt liÖu cÊu tróc phæ biÕn
16
§é bÒn kÐo riªng (Specific Tensil Strength) cña mét vµi
vËt liÖu cÊu tróc phæ biÕn 17
M« ®un kÐo riªng (Specific Tensile Modulus) cña
mét vµi vËt liÖu cÊu tróc phæ biÕn 18
 1.6. Ứng dông của vật liệu compozit

- Giao th«ng vËn tải: vá cano, tµu thuyÒn, xe h¬i, cabin,…

- VL x©y dùng: cÊu kiÖn nhµ l¾p ghÐp, g©n dÇm chÞu lùc, ®¸ èp l¸t, tÊm lợp,…

- VL ®iÖn: tÊm c¸ch ®iÖn, vá c¸c thiÕt bÞ ®iÖn, m¸y biÕn thÕ,…

- VL chÞu ho¸ chÊt: bån chøa, èng dÉn, van, bÓ ®iÖn ph©n,...

- VL gia dông: bµn, ghÕ, tñ, gi¸, tÊm trÇn, bån t¾m, lavabo, tÊm c¸ch ©m,..

- Đå ch¬i

-VL compozit cao cÊp: dïng trong hµng kh«ng, vò trô, dông cô thÓ thao cao

cÊp…

Compozit lµ vËt liÖu cña ngµy mai, nã ®ang thay thÕ dÇn c¸c VL
truyÒn thèng: kim lo¹i, gç, sø,.. 19
Ứng dông của vật liệu compozit

C¸c bé phËn lµm b»ng compozit trong m¸y bay Airbus A 380 20
Ứng dông của vật liệu compozit

C¸c bé phËn lµm b»ng compozit sîi Graphite/nhùa epoxy trong m¸y bay
AV-8B 21
Ứng dông của vật liệu compozit

Compozit sợi lanh/nhựa polypropylen thay thế compozit sợi thủy tinh trong
một số bộ phận phần thận của xe hơi (Mercedes Benz A –Class)
22
23
Ứng dông của vật liệu compozit

Compozit sîi tù nhiªn dïng lµm nhµ l¾p ghÐp

24
Ứng dông của vật liệu compozit

Compozit sîi cãi dïng lµm gi¸, tñ

25
Ứng dông của vật liệu compozit

VËt liÖu x©y dùng tõ compozit sîi tù nhiªn

26
Ứng dông của vật liệu compozit

Guồng trong thiết bị xử lý nước thải trên cơ Tàu đánh cá trên cở sở compozit sợi
sở compozit sợi thuỷ tinh và nhựa epoxy thuỷ tinh và nhựa epoxy
(Owens-Corning Fiberglas Corp.) 27
Ứng dông của vật liệu compozit

C¸c bé phËn lµm b»ng compozit sîi Kevlar/nhùa epoxy

trong xe ch¹y trªn tuyÕt
28
Ứng dông của vật liệu compozit

Lắp đặt ống lớn từ compozit sợi thuỷ tinh ở dưới nước 29
Ứng dông của vật liệu compozit

Mái chèo của thuyền đua từ Bảo quản một số vị tri ăn mßn của ống
dẫn bằng compozit thuỷ tinh/epoxy
compozit Kevlar/epoxy 30
 CHƯƠNG 2

VẬT LIỆU THÀNH PHẦN

CỦA POLYME COMPOZIT

31
2.1. Giíi thiÖu chung
2.1.1. Thµnh phần

Polyme
compozit

Nhùa nÒn VL gia c−êng

NhiÖt dÎo NhiÖt r¾n Sîi Sîi Sîi Ceramic Kim lo¹i
polyme cacbon T.tinh

PP EP Al
PP -Modul cao TT E
PE UPE Ti
Aramic -Modul thấp TT S
PET PF ...
Sîi tù nhiªn TT C
PVAx UF
… ... 32
… …
VËt liÖu nÒn

2.1.2. Yªu cÇu ®èi víi VL nÒn

-TÝnh chÊt c¬ häc tèt (chÞu t¶i träng)

-TÝnh chÊt thÊm −ít, kÕt dÝnh tèt (truyÒn hiÖu qu¶ t¶i träng)

-BÒn dÎo dai tèt (chèng l¹i sù ph¸t triÓn vÕt nøt)

-BÒn d−íi t¸c dông ph¸ huû cña m«i tr−êng (n−íc, c¸c t¸c nh©n tõ

m«i tr−êng, ®Æc biÖt m«i tr−êng n−íc biÓn)

33
VËt liÖu nÒn
Polyme

Nhùa nhiÖt Nhùa nhiÖt Cao su

r¾n dÎo

V« ®Þnh h×nh
KÕt tinh

Polymer = poly (nhiÒu) + mer (phÇn, ®¬n vÞ)

VD: -CH2-CHCl-CH2-CHCl-CH2-CHCl-CH2-CHCl- (PVC)

ViÕt t¾t: -CH2-CHCl - n

Polyme lµ nh−ng hîp chÊt mµ ph©n tö cña chóng gåm nh−ng nhãm nguyªn

tö ®−îc nèi víi nhau b»ng liªn kÕt ho¸ häc vµ lÆp di lÆp l¹i nhiÒu lÇn t¹o

thµnh nh−ng m¹ch dµi vµ cã khèi l−îng ph©n tö lín 34

Mét vµi ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a nhùa nhiÖt dÎo, nhiÖt r¾n vµ cao su
Nhùa nhiÖt dÎo Cao su Nhùa nhiÖt r¾n

CÊu tróc:
-m¹ch th¼ng hoÆc nh¸nh -m¹ch th¼ng, gi÷a c¸c -m¹ng l−íi, mËt ®é nèi
m¹ch cã rÊt Ýt liªn kÕt ngang dµy ®Æc, tõ 10 ®Õn
ngang 1000 lÇn cao h¬n trong
cao su

-Cã kh¶ n¨ng nãng ch¶y -Kh«ng cã kh¶ n¨ng nãng -Kh«ng cã kh¶ n¨ng nãng
nhiÒu lÇn ch¶y ch¶y
-Cã kh¶ n¨ng hoµ tan -Kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµ -Kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµ
nhiÒu lÇn tan tan
-Cã kh¶ n¨ng tr−¬ng
PP, PE, PVC,… -cao su thiªn nhiªn, cao EP, UPE, PF, UF,…
su tæng hîp: BR, ABR,…
35
 *So s¸nh mét vµi tÝnh chÊt c¬, nhiÖt cña nhùa
nhiÖt dÎo vµ nhùa nhiÖt r¾n

Nhùa nhiÖt Nhùa nhiÖt

TÝnh chÊt
r¾n dÎo

M«®un ®µn håi (GPa) 1,3-9 1-4,8

BÒn kÐo (MPa) 20-180 40-190

BÒn va ®Ëp Gic (kJ/m2) 0,02-0,2 0,7-6,5

NhiÖt ®é sñ dông tèi ®a (OC) 50-450 25-230

36
 2.1.3 C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh chÊt vËt liÖu nÒn

-B¶n chÊt ho¸ häc, sù ph©n bè c¸c nhãm chøc, ®é ph©n cùc,…

-Ph©n tö l−îng, ®é ph©n nh¸nh, ®é ®a ph©n t¸n

-Tr¹ng th¸i pha: tinh thÓ hay v« ®Þnh h×nh

-§iÒu kiÖn ®ãng r¾n (nhùa nhiÖt r¾n):

+Lo¹i chÊt ®ãng r¾n

+ NhiÖt ®é

+ Thêi gian

+…
37
VËt liÖu nÒn
2.1.4 §Æc ®iÓm gia c«ng cña nhiÖt dÎo vµ nhùa nhiÖt r¾n

Gia c«ng nhùa nhiÖt r¾n Gia c«ng nhùa nhiÖt dÎo

- Tr−íc gia c«ng, nhùa -Tr¹ng th¸i r¾n tr−íc gia c«ng (do khèi l−îng
thường ë tr¹ng th¸i láng ph©n tö cao)
-Trong qu¸ tr×nh gia c«ng -Gia c«ng ở nhiÖt ®é ch¶y mÒm (ë tr¹ng th¸i
→ tr¹ng th¸i r¾n, víi cÊu nãng ch¶y víi ®é nhít cao) ®Ó t¹o h×nh d¹ng
tróc m¹ng l−íi kh«ng gian vµ s¶n phÈm ®−îc ho¸ r¾n nhê lµm nguéi
3 chiÒu nhê c¸c ph¶n øng -C¸c s¶n phÈm ®óc cã thÓ ®−îc gia c«ng thay
ho¸ häc ®æi h×nh d¹ng ®ã lµ −u ®iÓm → hiÖu qu¶ kinh
tÕ
- Thêi gian gia c«ng dµi -Chi phi ®Çu t− thiÕt bÞ gia c«ng t−¬ng ®èi cao
h¬n nhùa nhiÖt dÎo. h¬n, tuy nhiªn gi¸ thµnh s¶n phÈm thÊp h¬n
do thêi gian gia c«ng ng¾n h¬n nhùa nhiÖt r¾n
38
 2.2. Nhùa nhiÖt r¾n

2.2.1 Nhùa polyester kh«ng no (UPE)

-Lµ lo¹i nhùa phæ biÕn nhÊt, ®Æc biÖt trong c«ng nghiÖp hµng h¶i (th©n tµu,
c¸nh buåm…)

-§−îc tæng hîp tõ c¸c polyacid vµ polyol kh¸c nhau → tÝnh chÊt thay ®æi kh¸
réng

-Polyacid, polyol hoÆc c¶ hai cã chøa nèi ®«i

-Lµ chÊt láng nhít, mµu s¸ng, ë d¹ng dung dich nhùa UPE trong monome
(th−êng lµ Styren) 39
Nhùa nhiÖt r¾n
§ãng r¾n nhùa UPE

-Nhùa cã thêi gian b¶o qu¶n giíi h¹n (gel ho¸ qua thêi gian b¶o qu¶n l©u dµi)

→ th−êng ph¶i dïng chÊt øc chÕ

-Nhùa tr−íc khi gia c«ng ph¶i thªm chÊt xóc t¸c, xóc tiÕn vµ c¸c phô gia

thÝch hîp

-ChÊt xóc tiÕn Ýt ¶nh h−ëng ®Õn nhùa trong tr−êng hîp kh«ng cã mÆt chÊt xóc

t¸c → cho vµo ngay sau khi nhùa míi ®−îc s¶n xuÊt

-ChÊt xóc t¸c cho vµo nhùa ngay tr−íc khi sö dông (gia c«ng compozit) ®Ó

kh¬i mµo ph¶n øng kh©u m¹ch 40

Nhùa nhiÖt r¾n
§ãng r¾n nhùa UPE

§ãng r¾n

+ styren

-L−îng chÊt xóc t¸c vµ xóc tiÕn ☛ ®o l−êng chÝnh x¸c

- Xóc t¸c thªm vµo → thay ®æi mµu của nhùa UPE

-Qu¸ nhiÒu xóc t¸c → thêi gian gel ho¸ qu¸

nhanh
®ãng r¾n
-Qu¸ Ýt chÊt xóc t¸c → qu¸ trÝnh ®ãng r¾n
kh«ng hoµn toµn

-Trong qu¸ tr×nh ®ãng r¾n, co ngãt nhiÒu (4-8%)

g©y biÕn d¹ng, t¹o nh÷ng tiÒm n¨ng g©y hư
háng trong vËt liÖu 41
Nhùa nhiÖt r¾n
Phô gia, ®én dïng trong gia c«ng compozit nhùa UPE

-Cho vµo tr−íc khi cho chÊt xóc t¸c vµ ph¶i khuÊy trén ®Òu → tr¸nh h×nh thµnh
bät khÝ → ¶nh h−ëng ®Õn s¶n phÈm cuèi cïng.

-Mục ®Ých sö dông ®én nh»m:

•Gi¶m gi¸ thµnh

•T¹o dÔ dµng cho qu¸ tr×nh gia c«ng

•T¸c ®éng ®Õn mét vµi tÝnh chÊt cña s¶n phÈm

•§én cã thÓ ®−îc thªm vµo ®Õn 50% so víi l−îng nhùa vµ sÏ ¸nh h−ëng
®Õn ®é bÒn uèn, kÐo cña s¶n phÈm

•Trong mét sè tr−êng hîp ®én thªm vµo cßn t¨ng kh¶ n¨ng chèng ch¸y,
ch¶y,… cña s¶n phÈm
42
Nhùa nhiÖt r¾n
TÝnh chÊt chung cña nhùa UPE
-C¬ lý tÝnh cao

-DÔ gia c«ng ë ®iÒu kiÖn th−êng

-Gi¸ thµnh thÊp

Th−êng dïng nhùa UPE trong dung m«I styren do:

-Styren lµm gi¶m ®é nhít, dÔ ®IÒu chØnh ®é nhít thÝch hîp cho qu¸ tr×nh gia c«ng

-Styren lµ t¸c nh©n kh©u m¹ch nhùa UPE kh«ng t¹o ra s¶n phÈm phô

-§ãng r¾n ë nhiÖt ®é th−êng, ¸p suÊt th−êng nªn gäi lµ nhùa ‘¸p suÊt thÊp’

-DÔ dµng ®IÒu chØnh qu¸ tr×nh ®ãng r¾n

-Gi¸ thµnh thÊp

-TÝnh thÊm −ít VL gia c−êng, ®én cao

43
TÝnh chÊt cña nhùa UPE tõ mét vµi nguyªn liÖu kh¸c nhau

TÝnh chÊt thay ®æi réng phô tuéc vµo lo¹i nguyªn liÖu
Nguyªn liÖu TÝnh chÊt cña UPE
• DiaxÝt kh«ng no:
-Anhydric tetra hydrophtalic -Kh«ng bÞ biÕn mµu
ChÞu nhiÖt tèt
§é bÒn c¬ lý cao
BÒn m«i tr−êng
-Anhydric Maleic -§é t−¬ng hîp víi styren tèt
Kh¶ n¨ng ®ång trïng hîp cao
•DiaxÝt no:
-Anhydric hexahydro phtalic -RÊt bÒn l·o ho¸
BÒn m«i tr−êng
ChÞu va ®Ëp tèt
-AxÝt izophtalic -Nhùa trong, mµu vµng s¸ng
ChÞu m«i tr−êng ¨n mßn
-AxÝt terephtalic -Nhùa ®ôc, mµ s¸ng
ChÞu nhiÖt
44
ChÞu n−íc vµ h¬i n−íc ë 100oC
TÝnh chÊt cña nhùa UPE tõ mét vµi nguyªn liÖu kh¸c nhau
Nguyªn liÖu TÝnh chÊt cña UPE
• Diol
-EG -Nhùa dßn th−êng dïng kÕt hîp víi PG
-PG -Nhùa bÒn uèn tèt, t−¬ng hîp víi styren tèt
-1,4 cyclohecxan dimetanol -§é bÒn c¬ lý cao, kh«ng biÕn mµu
ChÞu ¨n mßn
Gi¸ thµnh cao
•Monome kh©u m¹ch
-Styren -T−¬ng hîp tèt víi polyeste maleic
§ãng r¾n nhanh, chÞu thêi tiÕt
§é bÒn c¬ lý cao, c¸ch ®iÖn tèt
-Vinyl toluen -Ýt bay h¬I h¬n styren
Kh©u m¹ch kh«ng hoµn toµn
MÒm dÎo vµ Ýt co ngãt
-Diclo styren -Gi¶m tÝnh b¾t löa
Gi¸ thµnh cao
45
Nhùa nhiÖt r¾n
2.2.2 Nhùa Epoxy

CH3

CH2 CH CH2 O C O CH2 CH CH2

O O
CH3

-lµ lo¹i nhùa ®−îc xem lµ cã tÝnh n¨ng cao nhÊt

-Gåm 2 thµnh phÇn: nhùa láng vµ chÊt ®ãng r¾n (hoÆc chÊt xóc t¸c), nhiÖt
®é ®ãng r¾n tõ 5oC ®Õn 150oC tuú thuéc chÊt ®ãng r¾n, xóc t¸c.
-Nhùa láng kh«ng mµu → n©u, ë nhiÖt ®é th−êng cã thÓ tån t¹i nhiÒu n¨m
trong b×nh chøa kh« mµ kh«ng ph¶n øng víi nhau
-§é bÒn kÕt dÝnh cao
-BÒn c¬ häc (cøng, dÎo dai), nhiÖt tèt. Do chøa c¸c vßng th¬m ë gi÷a m¹ch
ph©n tö gióp hÊp thô øng suÊt c¬, nhiÖt tèt
-BÒn ho¸ chÊt
-C¸ch ®iÖn tèt 46
Nhùa nhiÖt r¾n
Mét sè nhùa epoxy th«ng dông

Diglycidyl ete cña bisphenol F (DGEBF) Triglycidyl p-amino phenol

Polyglycidyl ete cña

nhùa PF Novolac

N,N,N’,N’,-tetraglycidyl
metylendianilin

☛Vßng th¬m trong cÊu tróc t¹o ®é cøng, bền c¬ häc vµ æn ®Þnh nhiÖt cña
epoxy m¹ng l−íi 47
Nhùa nhiÖt r¾n
§ãng r¾n Nhùa Epoxy
ChÊt ®ãng r¾n
-L−îng dïng nhiÒu
-Ph¶n øng víi nhùa epoxy t¹o
cÊu tróc m¹ng l−íi.
-ChÊt ®ãng r¾n th−êng lµ c¸c
amin th¼ng, th¬m, anhydric,..
ChÊt xóc t¸c
-L−îng dïng Ýt
-Xóc t¸c ph¶n øng x¶y ra trùc
tiÕp gi÷a c¸c ph©n tö epoxy
(ph¶n øng homopolyme ho¸)
48
Nhùa nhiÖt r¾n

§ãng r¾n Nhùa Epoxy

Ph¶n øng ®ãng r¾n gi÷a nhùa epoxy vµ amin

-Vßng epoxy ®−îc më t¹o liªn kÕt céng ho¸ trÞ víi chÊt ®ãng r¾n amin
-L−îng chÊt ®ãng r¾n dïng thÝch hîp, nÕu kh«ng c©n ®èi → nhãm chøc kh«ng
ph¶n øng sÏ tån t¹i, cÊu tróc m¹ng l−íi kh«ng ph¸t triÓn hoµn toµn.
- So víi nhùa UPE, co ngãt khi ®ãng r¾n thÊp (1-5%)
49
-Trong qu¸ tr×nh ®ãng r¾n kh«ng th¶I ra s¶n phÈm phô
Nhùa Epoxy
Mét sè chÊt ®ãng r¾n amin th«ng dông

(DETA) Dietylentriamin

(TETA) Trietylentriamin

(TEPA) Tetraetylenpentamin

(DDS) 4,4’- Diamindiphenylsulfo

(DICY) Dicyandiamit
M-Phenyldiamin (MPDA) 50
Nhùa Epoxy

T¸c nh©n ®ãng r¾n

anhydric
Anhydric (xóc t¸c)

• Ph¶n øng x¶y ra cã mÆt chÊt

xóc tiÕn (cã thÓ yªu cÇu nhiÖt ®é

cao) Epoxy láng

•T¹o liªn kÕt este→ æn ®Þnh tèt ë

nhiÖt ®é cao vµ hÇu hÕt m«i

tr−êng kh¾c nghiÖt (trõ m«I

tr−êng kiÒm)

•L−îng anhydric dïng ph¶i phï

hîp ®Ó ph¸t triÓn hÖ thèng m¹ng

Nhùa Epoxy ®ãng r¾n
l−íi 51
Nhùa Epoxy
Mét sè t¸c nh©n ®ãng r¾n anhydric th«ng dông

Phtalic anhydric (PA) Nadic methyl anhydrric (NMA)

3,3’,4,4’-Benzophenol-
tetracacboxylic
dianhydric (BTDA)

Dodecenyl succinic
andydric (DDSA)
52
Nhùa Epoxy
Nguyªn t¾c chän lùa hÖ chÊt ®ãng r¾n

HÖ ®ãng r¾n m¹ch th¼ng HÖ ®ãng r¾n m¹ch vßng

-§é linh ®éng (®é nhít) cña nhùa láng -§é linh ®éng cña nhùa láng thÊp h¬n

cao h¬n

-Kh¶ n¨ng ph¶n øng cao h¬n -Kh¶ n¨ng ph¶n øng thÊp h¬n (th−êng
yªu cÇu nhiÖt ®é cao)
-§é cøng cña nhùa ®ãng r¾n vµ nhiÖt
-§é cøng cña nhùa ®ãng r¾n vµ nhiÖt

®é ho¸ thuû tinh (Tg) thÊp h¬n ®é ho¸ thuû tinh (Tg) cao h¬n

-§é bÒn c¬ häc, nhiÖt cña s¶n phÈm -§é bÒn c¬ häc, nhiÖt cña s¶n phÈm

thÊp h¬n cao h¬n

53
Nhùa Epoxy
§ãng r¾n nhê chÊt xóc t¸c

•Xóc t¸c lµ c¸c axit Lewis hoÆc baz¬ Lewis → t¹o c¸c cation (axit Lewis)

hoÆc anion (baz¬ Lewis)

•Ph¶n øng t¹o liªn kÕt ete→ bÒn ë nhiÖt ®é cao vµ m«I tr−êng kh¾c nghiÖt
54
Nhùa Epoxy
Mét sè xóc t¸c ®ãng r¾n th«ng dông

Benzyldimetylamin (BDMA) Boron Trifluoric-monoetylen amin

(BF3MEA)

2,4,6-Tri (dimetyl amino metyl) phenol 2-etyl-4-metylimidazol (EMI)

55
Nhùa Epoxy
ChÊt pha lo·ng

•Dïng trong mét vµi ph−¬ng ph¸p gia c«ng

•Th−êng lµ c¸c chÊt láng cã ®é nhít thÊp, chøa nhãm epoxy, ®¬n chøc

•Tuy nhiªn còng cã mét sè chÊt pha lo·ng tham gia tao m¹ng l−íi cña cÊu tróc
nhùa

Butyl glycidyl ete (BGE) Phenyl glycidyl ete (PGE)

P-t-butyl phenyl glycidyl ete

56
Nhùa nhiÖt r¾n
2.2.3 Nhùa Vinylester

-Gièng nhùa polyester, nh−ng vÞ trÝ nhãm ph¶n øng n»m ë cuèi m¹ch vµ Ýt nhãm
ester h¬n

-BÒn n−íc vµ ho¸ chÊt h¬n UPE do cã Ýt nhãm ester h¬n → ®−îc dïng nhiÒu
trong s¶n xuÊt ®−êng èng vµ c¸c thïng chøa ho¸ chÊt, tµu thuyÒn

-Nhùa Vinylester ®ãng r¾n bÒn h¬n UPE ®ãng r¾n → dïng lµm líp phñ cho
compozit nhùa UPE 57
Nhùa Vinylester

Vinylester ch−a ®ãng r¾n

Vinylester ®ãng r¾n

58
Nhùa nhiÖt r¾n

øng suÊt-biÕn d¹ng

59
 So s¸nh tÝnh chÊt ba lo¹i nhùa UPE, Vinylester vµ epoxy
¦u ®iÓm Nh−îc ®iÓm
UPE
-DÔ sö dông -TÝnh chÊt c¬ häc trung b×nh
-RÎ (1-2 euro/kg) -Styren tho¸t ra nhiÒu trong khu«n më
-Co ngãt khi ®ãng r¾n cao
-Giíi h¹n thêi gian lµm viÖc
Vinylester
-BÒn ho¸ chÊt vµ m«i tr−êng rÊt cao -Yªu cÇu ®ãng r¾n hoµn toµn (Postcure)
-TÝnh chÊt c¬ häc cao h¬n UPE tr−êng hîp yªu cÇu tÝnh n¨ng cao
-Hµm l−îng Styren cao
-Gi¸ thµnh cao h¬n UPE (2-4 euro/kg)
-Co ngãt khi ®ãng r¾n cao
Epoxy
-TÝnh chÊt c¬ lý, nhiÖt cao §¾t h¬n nhùa Vinylester (3-15 euro/kg)
-BÒn n−íc cao
-BÒn nhiÖt cã thÓ ®Õn 140 oC(−ít)/
220oC(kh«)
60
-Co ngãt khi ®ãng r¾n thÊp
Nhùa nhiÖt r¾n
2.2.4 Nhùa Phenolic

-Lµ mét trong nh÷ng nhùa nhiÖt r¾n ®−îc sö dông réng r·i nhÊt, chñ yÕu lµ

nhùa Phenol-formaldehyt (PF)

n
-Ngoµi ra cßn cã nhùa: phenol-fufural, resorcinol-formaldehyt,…

-Cã s½n trªn thÞ tr−êng ë d¹ng dung dÞch n−íc, dung dÞch trong dung m«i h÷u

c¬ hoÆc ë d¹ng bét

-§−îc ®ãng r¾n nhê gia nhiÖt vµ ¸p suÊt, kh«ng sö dông xóc t¸c hoÆc chÊt

®ãng r¾n 61
Nhùa nhiÖt r¾n §ãng r¾n nhùa Phenolic
Nhùa phenolic
-F/P <1 -F/P>1
-Xóc t¸c axit + Phenol -Xóc t¸c kiÒm
-Nhùa nhiÖt dÎo Novolac Resol -Nhùa nhiÖt r¾n

Nhùa Phenolic

Giai ®o¹n 1 NhiÖt

Resol (trang th¸i A)
Nhùa cã kh¶ n¨ng nãng ch¶y vµ hoµ tan

Giai ®o¹n 2 NhiÖt

Resitol ( tr¹ng th¸i B)

Nhùa r¾n nãng ch¶y, hoµ tan kÐm

Giai ®o¹n 3 NhiÖt

Rezit (tr¹ng th¸I C)

Nhùa r¾n kh«ng hoµ tan, kh«ng nãng ch¶y, bÒn ho¸ chÊt
62
* D−íi t¸c dông nhiÖt ph¶n øng ng−ng tô x¶y ra, cã t¹o s¶n phÈm phô (n−íc, HCHO)
 Nhùa Phenolic
*¦u ®iÓm:
- Chèng ch¸y tèt
- Duy tr× tÝnh chÊt ë nhiÖt ®é cao trong thêi gian dµi
-BÒn ho¸ chÊt tèt ®Æc biÖt ®èi víi nhiÒu axit
-TÝnh chÊt ®iÖn tèt, bÒn nhiÖt rÊt tèt vµ ®é bÒn c¬ häc cao (®Æc biÖt ®é cøng
cao)
-RÎ h¬n nhùa UPE
*Nh−îc ®iÓm:
-Qu¸ tr×nh ®ãng r¾n ë nhiÖt ®é cao cã tho¸t bay h¬i (n−íc vµ formaldehyt) nªn
s¶n phÈm cã nhiÒu lç bät vµ vÕt háng bÒ mÆt, ®éc h¹i
-Gißn, dïng chÊt ho¸ dÎo ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh ®ãng r¾n
-¸p suÊt ®ãng r¾n cao, thêi gian ®ãng r¾n dµi h¬n nhùa UPE, thêi gian sèng
ng¾n (Kho¶ng 90 ngµy ë d¹ng láng)
-Giíi h¹n mµu h¹n chÕ 63
 2.2.5 Nhùa chÞu nhiÖt

-Gåm nh÷ng polyme dÞ vßng th¬m nh− hä chùa polyimit th¬m (phæ biÕn,

Tg>3160C), bis-maleimit vµ mét vµI nhùa nhiÖt dÎo vßng th¬m

-Nh÷ng dÞ vßng th¬m t¹o tÝnh oxy ho¸ ë nhiÖt ®é cao

-Cã ®é cøng cao (Tg cao), duy tr× tÝnh chÊt c¬ häc ë nhiÖt ®é cao

PMDA/ODA Polyimit Polyimit NR 150

64
*(Pyromelitic dianhydric/4,4’-oxydianilin)
 Polyimit PMR-15 (polymerization of Monomeric Reactants)
-Ph¶n øng kh«ng t¹o s¶n phÈm phô bay h¬I → kh«ng t¹o lç bät vµ vËt liÖu líp
cã tÝnh chÊt tèt.

- Gia c−êng bëi sîi thuû tinh E hoÆc sîi graphit → Compozit cã ®é bÒn cao ë
nhiÖt ®é phßng vµ duy tr× tÝnh chÊt ®Õn giíi h¹n 288-316oC

2 mol NE 2 mol MDA 1 mol BTDE

Dung dÞch PMR-15
NhiÖt
NhiÖt

PMR-15 oligome
NhiÖt PMR-15 Oligome
NhiÖt

65
PMR-15 cÊu tróc m¹ng l−íi
 2.3. Nhùa nhiÖt dÎo

2.3.1 ¦u ®iÓm cña compozit nhùa nhiÖt dÎo

-Gia c«ng nhanh h¬n compozit nhùa nhiÖt r¾n, gåm c¸c c«ng ®o¹n: gia

nhiÖt, t¹o h×nh, lµm nguéi, kh«ng cã ph¶n øng ®ãng r¾n x¶y ra

-§é bÒn t¸ch líp cao, ®é hÊp thô Èm thÊp vµ bÒn ho¸ chÊt cña polyme kÕt

tinh mét phÇn rÊt tèt

-D−íi ¸nh s¸ng cña m«i tr−êng, compozit nhùa nhiÖt dÎo cã nh÷ng −u

®iÓm: ®é ®éc h¹i rÊt thÊp, do kh«ng chøa c¸c t¸c nh©n ph¶n øng, thêi

gian sèng v« h¹n

-Cã thÓ ®−îc t¸i sinh do cã kh¶ n¨ng nãng ch¶y vµ hoµ tan trë l¹i 66
 Nhùa nhiÖt dÎo

*Trong ngµnh hµng kh«ng

-Compozit nhùa nhiÖt dÎo ®ang thay thÕ dÇn nhùa nhiÖt r¾n

-Do s¶n xuÊt compozit nhùa nhiÖt dÎo rÎ h¬n

-Do tèc ®é bay cao yªu cÇu kh¶ n¨ng chÞu nhiÖt cña vËt liÖu cao h¬n ☛ nhùa
nhiÖt r¾n polyimit ®¸p øng yªu cÇu nµy nh−ng do nh−îc ®iÓm lµ gi¶i phãng khÝ
trong qu¸ tr×nh gia c«ng vµ gißn→compozit nhùa nhiÖt dÎo ®ang ®−îc thu hót.

*Trong s¶n xuÊt « t«

-Compozit nhùa nhiÖt dÎo ®ang ®−îc sö dông réng r·i, chñ yÕu lµ compozit
nhùa polypropylen gia c−êng sîi thuû tinh (GF/PP)

-¦u ®iÓm lµ chu tr×nh gia c«ng nhanh ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm kh¸ lín.
67
 2.3.2. CÊu tróc cña nhùa nhiÖt dÎo kÕt tinh vµ v« ®Þnh h×nh
Nhùa nhiÖt dÎo kÕt tinh (KT) Nhùa nhiÖt dÎo v« ®Þnh h×nh
(V§H)
-Cã chøa phÇn polyme cã cÊu tróc tinh -Polyme cã cÊu tróc v« ®Þnh h×nh
thÓ (ph©n tö kh«ng cã kh¶ n¨ng s¾p xÕp
(Ph©n tö cã kh¶ n¨ng s¾p xÕp theo trËt trËt tù) do c¸c ph©n tö kh«ng ®ång
tù kh«ng gian ba chiÒu) nhÊt hoÆc cã nhãm thÕ lín

Polyvinyl clorua (PVC)

-Mét sè vÝ dô: Polystyren (PS)
Polypropylen (PP) Polycacbonat (PC)
Poletylen (PE) Acrylic (PMMA)
Polyamit (PA) Polyphenylen oxit (PPO)
Axetal (POM) Polyamit imit, polyete imit,..
68
CÊu tróc cña polyme

69
70
 Nhùa nhiÖt dÎo kÕt tinh, v« ®Þnh h×nh

Cã kh¶
n¨ng kÕt Izotactic
tinh

R R
Syndiotactic
V«
®Þnh
h×nh
Atactic R

Polypropylen (PP) CÊu tróc tinh thÓ

Poletylen (PE)
Polyvinyl clorua (PVC) CÊu tróc v« ®Þnh h×nh, do m¹ch cøng
Polystyren (PS) hoÆc nhãm thÓ lín c¶n trë kh«ng gian
71
2.3.4 So s¸nh mét vµi tÝnh chÊt cña nhùa nhiÖt dÎo KT vµ V§H

Nhùa nhiÖt dÎo kÕt tinh (KT) Nhùa nhiÖt dÎo v« ®Þnh h×nh

(V§H)

-PhÇn tr¨m tinh thÓ phô thuéc lo¹i polyme,

kh«ng bao giê ®¹t 100% tinh thÓ

-Cã ®iÓm nãng ch¶y râ rÖt -Cã giíi h¹n ch¶y mÒm réng

-Th−êng mê ®ôc -Th−êng trong suèt

-Co ngãt cao -Co ngãt thÊp

72
 So s¸nh mét vµi tÝnh chÊt cña nhùa nhiÖt dÎo KT vµ V§H

Nhùa nhiÖt dÎo KT Nhùa nhiÖt dÎo V§H

-BÒn ho¸ chÊt tèt h¬n -BÒn ho¸ chÊt kÐm

-Chèng mµI mßn tèt -Chèng mµI mßn kÐm

-Morphology (h×nh th¸I), møc ®é KT cã -DÔ gia c«ng, tèc ®é gia c«ng cao,

thÓ thay ®æi dùa vµo thay ®æi chÕ ®é chi phÝ cho gia c«ng thÊp (®Æc biÖt

(nhiÖt ®é/thêi gian) cña qu¸ tr×nh gia ®èi víi compozit sîi liªn tôc)

c«ng, tèc ®é gia c«ng th−êng thÊp h¬n

-§é cøng cao h¬n, ë nhiÖt ®é t>tg kh¶ -§é cøng thÊp h¬n, ë nhiÖt ®é t>tg
n¨ng duy tr× c¸c tÝnh chÊt cao h¬n kh¶ n¨ng duy tr× c¸c tÝnh chÊt thÊp

h¬n
73
 §−êng cong c¬ nhiÖt cña c¸c lo¹i polyme
Log E (N/m2)

Nhùa nhiÖt dÎo KT

9 MËt ®é
m¹ng l−íi ↑
Nhùa nhiÖt r¾n

Nhùa nhiÖt dÎo V§H

3
KLPT ↑

NhiÖt ®é Tm
•E: M« ®un
74
 2.3.5 Âàûc âiãøm gia cäng cuía nhæûa nhiãût deío

*Hµm l−îng sîi thÊp

-Gia c«ng dÔ dµng

-S¶n phÈm cã ®é cøng vµ ®é bÒn thÊp.

*Hµm l−îng sîi cao:

-S¶n phÈm cã ®é cøng vµ ®é bÒn cao

-Gia c«ng chËm

-Khã t¹o h×nh d¹ng víi nh÷ng s¶n phÈm cã cÊu tróc h×nh d¸ng phøc t¹p.

-Nªn gia c«ng b¸n thµnh phÈm tr−íc khi t¹o thµnh phÈm

* C¸c ph−¬ng ph¸p gia c«ng: Injection molding, Extrusion, Press-moulding,

Pultrusion, resin Injection,... 75
 2.4. VËt liÖu gia c−êng

2.4.1 Yªu cÇu ®èi víi VËt liÖu gia c−êng

-TÝnh gia c−êng c¬ häc tèt

-TÝnh kh¸ng hãa chÊt, m«i tr−êng, nhiÖt ®é tèt

-Tû träng bÐ

-Ph©n t¸n vµo nhùa tèt (tÝnh t−¬ng thÝch)

-TruyÒn nhiÖt, gi¶i nhiÖt tèt

-ThuËn lîi cho qu¸ tr×nh gia c«ng

-Gi¸ thµnh h¹

-¶nh h−ëng tèt ®Õn m«i tr−êng, vÊn ®Ò hiÖn nay rÊt ®−îc quan t©m

Tuú thuéc vµo yªu cÇu cña tõng lo¹i s¶n phÈm cô thÓ mµ
76
chän lùa VL ®é thÝch hîp
 2.4.2 Ph©n lo¹i sîi
Sợi

Sîi tù nhiªn Sîi hãa häc

Hữu cơ V« c¬ Từ polyme Từ polyme Kh«ng

thiªn nhiªn tổng hợp ph¶i
polyme
Động vật Thực vật
-L«ng -Coton -Cao su -PP -Wolfram
-Tãc -Đay -Visco -PA -Al
-Thuû
-T¬ -Dứa tinh tù -Axetat xenlulo -Teflon -ThÐp
-Gỗ nhiªn -Ceramic -Polyeste
(Basalt)
-Thuỷ tinh -Aramic
-Sîi
kho¸ng -Basalt
(amiang)
77
 2.4.3 C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh chÊt sîi

-§−êng kÝnh sîi

-§Þnh h−íng cña m¹ch ph©n tö

trong sîi

-ChiÒu dµi sîi

-KiÓu ®an, dÖt v¶i

¶nh h−ëng cña ®−êng kÝnh ®Õn ®é bÒn sîi

78
H×nh d¹ng mÆt c¾t ngang mét sè lo¹i sîi

Sîi tæng hîp

Sîi tù nhiªn 79
Sù ®Þnh h−íng cña m¹ch ph©n tö

80
 C¸c d¹ng vËt liÖu gia c−êng

Lôa tr¬n V¶i chÐo go V¶i ®¬n h−íng

(Plain weave) (Twill weave) (Unidirectional cloth)

V¶i lôa (thuû tinh) V¶i th« (thuû tinh) 81

82
Hướng ph©n bố của sợi trong vật liệu compozit

83
2.4.4 C¸c ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt sîi

84
 2.5 S¬ l−ît mét sè lo¹i sîi
2.5.1 Sîi cacbon
•CÊu tróc tinh thÓ, gåm nh÷ng líp cacbon d¹ng lôc diÖn
•Cã thÓ ®−îc s¶n xu©t tõ PAN (phæ biÕn nhÊt), rayon hoÆc nhùa (Pitch),
lo¹i nguyªn liÖu ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn cÊu tróc vµ tÝnh chÊt cña sîi cacbon
•NhÑ
•Compozit nÒn polyme cã ®é cøng vµ ®é bÒn cao
•Duy tr× tÝnh chÊt trong m«i tr−êng kh¾c nghiÖt (NhiÖt ®é cao, tiÕp xóc víi
dung m«i vµ c¸c chÊt láng, m«i tr−êng Èm −ít)
•DÉn ®iÖn, dÉn nhiÖt tèt
•æn ®Þnh kÝch th−íc
•T−¬ng ®èi ®¾t
•T−¬ng ®èi dßn
•Kh¶ n¨ng chèng l¹i sù ph¸ huû kh«ng cao l¾m
*Compozit sîi cacbon/nÒn cacbon chÞu nhiÖt cao, dïng lµm ®Üa phanh, chi tiÕt
lß nhiÖt, èng giã, VL phñ chèng oxy ho¸, compozit nÒn nhùa (Epoxy) dïng
trong ngµnh hµng kh«ng, vò trô 85
 So s¸nh tÝnh chÊt cña c¸c lo¹i sîi cacbon

M«®un kÐo §é bÒn Khèi l−îng §−êng

Lo¹i sîi (Msi) kÐo (ksi) riªng kÝnh sîi

(g/cm3) (µ
µm)

Cacbon ( tõ PAN) 30-50 350 -1000 1,75-1,9 4-8

Cacbon(tõ pitch) 25-110 8-11

200-450 1,9-2,15

Cacbon tõ sîi Rayon 6 150 1,6 8-9

86
 S¶n xuÊt sîi cacbon

Cuén sîi
PAN

KÐo KÐo sîi tõ pitch

nãng ch¶y
Oxy ho¸ 200-400oC
•Xö lý nhiÖt nguyªn liÖu
th« cã chøa cacbon, Cuén sîi
Cacbon ho¸ 250-2500oC
th−êng lµ sîi polyme Cacbon/
Graphit
Graphit ho¸ 1500-3000oC

Xö lý bÒ mÆt SÊy kh«

87
 2.5.2 Sîi thuû tinh

•RÎ

•Phæ biÕn, ®a d¹ng

•Lµ lo¹i VL gia c−êng ®−îc sö dông réng r·i nhÊt

•Kh¶ n¨ng gia c−êng c¬ lý tÝnh cho VL nÒn cao

•Tû sè c¬ lý tÝnh/gi¸ c¶ rÊt cao h¬n c¸c lo¹i sîi kh¸c, tÝnh chÊt va ®Ëp tèt

•DÉn ®iÖn thÊp

•BiÕn d¹ng ph¸ huû cao h¬n sîi cacbon

•T−¬ng ®èi nÆng

•Cã khuynh h−íng hÊp thô Èm

88
S¬ ®å s¶n xuÊt sîi thuû tinh

89
 Mét sè lo¹i sîi thuû tinh

•TT E -BÒn, cøng, chÞu thêi tiÕt, dïng cho VL c¸ch ®IÖn (chiÕm tØ lÖ cao

nhÊt)

•TT A – Cã hµm l−îng kiÒm cao, kh¸ng Èm kÐm

•TT S-Modun vµ ®é bÒn kÐo cao, dïng cho môc ®Ých ®Æc biÖt (hµng kh«ng,

kÕt cÊu cã ®é bÒn c¬ häc cao)

•TT C-BÒn ho¸ chÊt, phñ chi tiÕt m¸y, kÕt cÊu chèng ¨n mßn ho¸ häc

•YM-31A- trªn c¬ së sîi TT E, dïng c¶i thiÖn ®é mÒm dÎo cho vËt liÖu
90
 2.5.3 Sîi Aramic
• BÒn kÐo cao
•Modun vµ ®é dÎo dai cao
•NhÑ
•DÉn ®iÖn thÊp
•BÒn ho¸ häc cao
•Gi·n në nhiÖt thÊp
•æn ®Þnh kÝch th−íc tèt
•BÒn c¾t cao
•Chèng ch¸y tèt
•Cã khuynh h−íng hÊp thô n−íc (−a n−íc)
•§é bÒn nÐn, uèn kh¸ thÊp
•§é bÒn ë bÒ mÆt tiÕp xóc víi VL nÒn kh«ng cao

*Dïng hçn hîp Thuû tinh-kevlar, cacbon-kevlar chÕ t¹o TB chèng phãng
x¹, chèng nhiÖt vµ dông cô thÓ thao 91
 TÝnh chÊt vËt liÖu

VËt liÖu Modun §é KLR (g/cm3)

(GPa) bÒn(MPa)

ThÐp 203 600-2000 7,8

Nh«m 75 70-80 2,6
Sîi C (modun cao) 340 2500 1,9
Sîi C (§é bÒn cao) 230 3200 1,8
Sîi Aramic 124 2800 1,45
Sîi thuû tinh 76-86 1700 2,5

92
 TÝnh chÊt vËt liÖu

§å thÞ biÓu diÔn øng suÊt-biÕn d¹ng kÐo cña mét sè vËt liÖu
93
TÝnh chÊt vËt liÖu

94
 CH¦¥NG 3

C¸C PH¦¥NG PH¸P GIA C¤NG

95
4.1 Hand Lay-up (Ph−¬ng ph¸p gia c«ng b»ng tay)
VL gia c−êng Gel coat
Con l¨n
Nhùa

Khu«n

L¨n b»ng tay Nhùa

VL gia c−êng

Khu«n
96
 Hand Lay-up
T¹o khu«n mÉu (gç, kim lo¹i, VL compozit…)

Chèng dÝnh

T¹o gel coat

(Sîi thuû tinh, aramic,…) §¾p sîi (D¹ng mat, v¶i, sîi)

(Epoxy, UPE, phenolic, vinylester,…) TÈm nhùa (Dïng chæi, con l¨n)

§¾p nhùa, sîi ®Õn khi ®¹t chiÌu dµy

§ãng r¾n

Th¸o s¶n phÈm

97
 Hand Lay-up
*−u ®IÓm:

-ThiÕt kÕ linh ®éng, dÔ dµng thay ®æi

-GC s¶n phÈm phøc t¹p vµ lín

-Chi phÝ ®Çu t− thiÕt bÞ thÊp, dông cô rÎ tiÒn

-Hµm l−îng sîi cao vµ sîi dµi h¬n → c¬ tÝnh cao h¬n so víi ph−¬ng ph¸p phun

*Nh−îc ®IÓm:

-S¶n phÈm chØ cã mét bÒ mÆt nh½n

-Thêi gian ®ãng r¾n th−êng dµi

-ChÊt l−îng s¶n phÈm phô thuéc nhiÒu vµo kü n¨ng thao t¸c

-VÊn ®Ò an toµn søc khoÎ, nhùa dïng trong pp nµy th−êng cã KLPT thÊp nªn
møc ®é ®éc h¹i cao h¬n, dÔ thÊm vµo ¸o quÇn…

-Nhùa yªu cÇu cã ®é nhít thÊp, ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh chÊt c¬ häc, tÝnh chÊt nhiÖt
do yªu cÇu l−îng chÊt pha lo·ng (VD: styren) thÝch hîp.
98
 4.2 Ph−¬ng ph¸p tói ch©n kh«ng (Vacuum bagging)

-VL líp ®−îc gia c«ng b»ng tay theo PP −ít

-Mµng chÊt dÎo (nilon) bäc lªn khu«n vµ kh«ng khÝ ®−îc th¸o ra nhê b¬m ch©n kh«ng

-L−îng nhùa thõa ®−îc lo¹i bá d−íi t¸c dông cña b¬m ch©n kh«ng.
99
 Ph−¬ng ph¸p tói ch©n kh«ng
¦u ®iÓm:

-Hµm l−îng lç bät Ýt h¬n

-ThÊm −ít cña nhùa lªn sîi tèt h¬n nhê ¸p su©t ch©n kh«ng, l−îng nhùa
thõa sÏ ®−îc lo¹i bá , do vËy hµm l−îng sîi cao h¬n ph−¬ng ph¸p gia
c«ng b»ng tay

-An toµn cho søc khoÎ: tói ch©n kh«ng sÏ lµm gi¶m l−îng chÊt bay h¬i gi¶i
phãng trong qu¸ tr×nh ®ãng r¾n

Nh−îc ®IÓm:

-Qu¸ tr×nh t¹o ch©n kh«ng lµm t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm (nh©n c«ng, VL)

-§ßi hái kü n¨ng thao t¸c cao h¬n 100

 4.3 Spray Lay-up (Phæång phaïp phun)

Nguyãn tàõc: Såüi âæåüc càõt ngàõn trong suïng (giæî bàòng tay) âæåüc bàõn âäöng thåìi våïi
nhæûa vaìo khuän. Âãø âoïng ràõn hoaìn toaìn træåïc khi thaïo saín pháøm

101
 Spray Lay-up

*Æu âiãøm:
-Nhanh
-Duûng cuû reí tiãön

*Nhæåüc âiãøm:

-Haìm læåüng nhæûa cao

-Chè chãú taûo âæåüc compozit såüi ngàõn laìm giåïi haûn tênh cháút cå hoüc cuía saín pháøm

-Nhæûa cáön phaíi coï âäü nhåït tháúp khi phun, laìm aính hæoíng âãún tênh cháút cå, nhiãût
cuía saín pháøm

-Haìm læåüng Styren cao nghéa laì tiãöm nàng gáy âäücü haûi cao vaì âäü nhåït tháúp tàng
khuynh hæåïng tháúm vaìo aïo quáön

.
102
 4.4 Resin Transfer Moulding (§óc chuyÓn nhùa)

Khu«n

Nhùa vµo

Khu«n

VL gia c−êng

103
 Resin Transfer Moulding

-VL gia c−êng (mat, v¶..) ®−îc ®Æt vµo khu«n, cã thÓ Ðp tr−íc ®Ó t¹o h×nh
d¹ng khu«n vµ liªn kÕt víi nhau bëi chÊt kÕt dÝnh (Preform)

-Khu«n ®−îc ®ãng, vµ nhùa ®−îc chuyÓn vµo kho¶ng trèng cña khu«n

-Ch©n kh«ng ®−îc t¹o nªn ë kho¶ng trèng cña khu«n, gióp nhùa thÊm
vµo VL gia c−êng

-Khi l−îng nhùa ®ñ ®Ó thÊm VL gia c−êng, ng−ng cho nhùa vµo.

-§ãng r¾n s¶n phÈm

-Qu¸ tr×nh chuyÓn nhùa vµ ®ãng r¾n nhùa cã thÓ x¶y ra o nhiÖt ®é phßng
hoÆc nhiÖt ®é cao

-Nhùa: epoxy, UPE, vinylester, phenolic.. 104

 Resin Transfer Moulding
*Ưu ®iÓm:

-VL líp ®−îc t¹o thµnh cã hµm l−îng sîi cao vµ hµm l−îng lç thÊp

-An toµn ®èi víi søc khoÎ, khèng chÕ ®−îc vÊn ®Ò vÒ m«i tr−êng

-Gi¶m nh©n c«ng lao ®éng ®Õn møc cã thÓ

-Hai mÆt cña s¶n phÈm nh½n, cã h×nh d¹ng cña bÒ mÆt khu«n

*Nh−îc ®IÓm:

-Trang thiÕt bÞ ®¾t tiÒn

-Giíi h¹n cho nh÷ng s¶n phÈm bÐ

105
 4.5 Ph−¬ng ph¸p ®óc chuyÓn nhùa cã sù trî gióp cña ch©n kh«ng
(Vacuum Asisstant Resin Transfer Moulding-VARTM)

Keo 2 Nhùa ch¶y

mÆt qua VL gia
®Õn b¬m
c−êng d−íi CK
CK
Tói CK
VL gia
Nhùa c−êng

Khu«n

Keo 2 mÆt TÊm phñ VL gia c−êng

Nhùa vµo Khu«n Nhùa ra

106
Vacuum Asisstant Resin Transfer Moulding-VARTM

Cãi kh« ®−îc ®Æt vµo khu«n

VL ®−îc bäc kÝn t¹o ch©n kh«ng vµ nhùa ®−îc chuyÓn vµo d−íi 107
ch©n kh«ng
Vacuum Asisstant Resin Transfer Moulding-VARTM

108
 Vacuum Asisstant Resin Transfer Moulding-VARTM
Ưu ®iÓm:

-Gièng ph−¬ng ph¸p RTM, nh−ng chØ mét mÆt s¶n phÈm cã h×nh d¹ng cña

khu«n

-Chi phÝ khu«n thÊp h¬n nhiÒu, yªu cÇu vÒ ®é bÒn khu«n kh«ng cao

-Cã thÓ dïng s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm lín

Nh−îc ®iÓm

-Qu¸ tr×nh t¹o khu«n mÉu t−¬ng ®èi phøc t¹p

-Yªu cÇu ®é nhít cña nhùa ph¶i rÊt thÊp, do vËy ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh chÊt c¬

häc
109
 4.6 Ph−¬ng ph¸p quÊn sîi (Filament Winding)
Sîi ®−îc ®IÒu chØnh gãc
cuèn thÝch hîp

Trèng Trôc
quay BÓ nhùa

Cã kh¶
n¨ng di
chuyÓn Sîi

Quáún æåït
Såüi Táøm nhæûa
Quáún Âoïng ràõn
Såüi âaî âæåüc -Tcao, thæåìng
táøm nhæûa Quáún khä
110
 Ph−¬ng ph¸p quÊn sîi (Filament Winding)
-Dïng s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm rçng, mÆt c¾t h×nh trßn hoÆc oval, nh− èng,
thïng…

-Sîi ®i qua bÓ nhùa ®−îc quÊn vµo trèng (®iÒu chØnh c¬ chÕ quay, tèc ®é
quay,..)

-Nhùa: epoxy, UPE, phenolic, vinylester…

*¦u ®iÓm:

-Ph−¬ng ph¸p nµy nhanh, hiÖu qu¶ kinh tÕ

-Hµm l−îng nhùa cã thÓ ®−îc ®IÒu chØnh khi sîi ®i qua bÓ nhùa

-Gi¸ thµnh sîi gi¶m thiÓu do kh«ng qua c«ng ®o¹n dÖt sîi thµnh v¶i

-TÝnh chÊt cña s¶n phÈm tèt do cã thÓ kh«ng chÕ ph−¬ng cña sîi phï hîp víi
t¶i träng
111
 Ph−¬ng ph¸p quÊn sîi (Filament Winding)

* Nh−îc ®iÓm:

-H¹n chÕ ë mét sè d¹ng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh (rçng, mÆt c¾t trßn, oval,..)

-Sîi kh«ng dÔ dµng ®Æt chÝnh x¸c däc theo chiÒu dµi s¶n phÈm

-Gi¸ thµnh trèng ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm lín lµ rÊt cao

-BÒ mÆt bªn ngoµi cña s¶n phÈm kh«ng tiÕp xóc khu«n nªn kh«ng hÊp
dÉn (kh«ng tr¬n, bãng)

-Yªu cÇu nhùa cã ®é nhít thÊp nªn ¶nh h−ëng tÝnh chÊt c¬ häc vµ vÊn
®Ò an toµn søc khoÎ

112
 4.7 Extrusion process (Phæång phaïp âuìn)

Solid conveying Plasticating or melting Melt pumping

-Trong qua trçnh âi qua truûc vêt, nhæûa noïng chaíy, tháúm æåït vaìo såüi, âæåüc càõt ngàõn

-Häùn håüp nhæûa såüi âæåüc eïp qua âáöu taûo hçnh, aïp læûc âæåüc taûo nãn båíi quay truûc vêt

-Thæåìng duìng âäúi våïi nhæûa nhiãût deío

-Phæång phaïp saín xuáút liãn tuûc

-Saín xuáút compound, compozit såüi ngàõn (táúm, thanh, äúng...) 113
 Extrusion process (Phæång phaïp âuìn)

Âuìn 1 truûc vêt Âuìn 2 truûc vêt

-Thiãút bë âuìn 2 truûc vêt, quaï trçnh träün håüp, càõt såüi täút hån
-Hai truûc vêt coï thãø quay cuìng chiãöu hoàûc ngæåüc chiãöu

114
 Extrusion process (Phæång phaïp âuìn)
-Âäúi våïi såüi keïm bãön nhiãût, nãn cho vaìo åí vuìng nhæûa noïng chaíy
Polymer
Fibre

Extruder die
Nozzle

Cooling
Product

Schematic diagram of extrusion procedure

Hçnh daûng âáöu taûo hçnh coï thãø laì:

-Khe heûp Táúm phàóng
-Hçnh truû Thanh
-Hçnh khuyãn ÄÚng
115
 4.8 Injection moulding (Âuïc tiãm)
Materials

*Quaï trçnh:
-Nguyãn liãûu (nhæûa + VLGC hoàûc haût compound) âæåüc naûp vaìo phiãùu
-Truûc vêt chuyãøn nguyãn liãûu ràõn qua vuìng gia nhiãût, nhæûa noïng chaíy chuyãøn sang
traûng thaïi loíng
-Cháút loíng âæåüc eïp (tiãm) vaìo khuän, laìm nguäüi taûo daïng saín pháøm
-Måí khuän vaì thaïo saín pháøm 116
 Ënjection moulding (Âuïc tiãm)

Khuän træåïc khi naûp liãûu Naûp liãûu vaìo khuän Thaïo saín pháøm

117
 Ënjection moulding (Âuïc tiãm)
-Nàng suáút låïn

-Duìng âäúi våïi compozit nhæûa nhiãût deío

-Saín xuáút compozit såüi ngàõn

-Saín xuáút caïc saín pháøm coï hçnh daûng phæïc taûp

118
Ënjection moulding (Âuïc tiãm)

*Nguyãn liãûu compound:

-Træåìng håüp nhæûa vaì såüi khoï tháúm æåït vaìo nhau

-Nguyãn liãûu cho Ënection moulding laì compound

- Compound âæåüc taûo nãn bàòng phæång phaïp Extrusion hoàûc Mixer

-Traïnh træåìng håüp maïy âuìn vaì âuïc quaï daìi

Taûo compound
119
4.9 Âuïc tiãm nhæûa (Resin Injection Moulding)

Resin

120
 Âuïc tiãm nhæûa

-Âàût VL gia cæåìng giæîa 2 chi tiãút khuän âuïc (Khuän trãn vaì dæåïi)

-Dæåïi aïp læûc nhæûa âæåüc phun vaìo khuän vaì tháúm vaìo VLGC

-Âoïng ràõn coï thãø åí nhiãût âäü thæåìng hoàûc nhiãût âäü cao

-Chãú taûo âæåüc caïc saín pháøm coï hçnh daûng phæïc taûp

-Phæång phaïp naìy ti lãû VLGC cao nãn tênh nàng cå lyï cao

-VLGC coï thãø laì vaíi, mat, såüi daìi,..

121
Håüp cháút âuïc - baïn thaình pháøm

4.10 Sheet Moulding Compound (SMC)

-Laì håüp cháút âuïc, baïn thaình pháøm åí daûng cuäün hoàûc daûng táúm, daìy khoaíng 3mm
-Tè lãû såüi tháúp (30% khäúi læåüng), tè lãû haût trong nhæûa cao (50% khäúi læåüng)

Mäüt säú loaûi håüp cháút âuïc SMC

SMC-R SMC-D SMC-C
-Såüi càõt ngàõn (25-50mm) -Såüi càõt ngàõn -Såüi daìi
-Phán bäú ngáùu nhiãn -Âäöng phæång -Âäöng phæång

-SMC häùn håüp: SMC-D/R, SMC-C/R

-Håüp cháút âuïc coï tè lãû såüi cao (30-50%), coï cå tênh cao goüi laì HMC
122
Håüp cháút âuïc - baïn thaình pháøm

Sheet Moulding Compound (SMC-R)

-Váût liãûu gia cæåìng: såüi thuyí tinh, cacbon, kevlar

-Nhæûa: thæåìng duìng nhæûa polyester 123
 4.11 Âuïc eïp (Press moulding)

Saín pháøm

-Nhæûa + såüi trän âãöu hoàûc baïn thaình pháøm âæåüc cho vaìo khuän
-Dæåïi aïp suáút vaì nhiãût âäü, nhæûa hoaï loíng vaì âiãön âáöy khuän, saín pháøm âæåüc
âënh hçnh theo 3 chiãöu
-Coï thãø saín xuáút compozit nhæûa nhiãût deío såüi daìi 124
Âuïc eïp (Press moulding)

125
 4.12 Pultrusion process (Phæång phaïp keïo âënh hçnh)

Såüi Bãø nhæûa Taûo hçnh Càõt Saín pháøm

Såüi daìi
Mat, vaíi Táøm nhæûa lãn såüi
-Nhæûa âæåüc âoïng ràõn
-Taûo hçnh daûng SP

126
 Pultrusion process (Phæång phaïp keïo âënh hçnh)
*Âàûc âiãøm cuía phæång phaïp keïo âënh hçnh

-Sản xuất sản phẩm daìi liãn tuûc, diãûn têch pháön càõt ngang khäng âäøi (Panel, táúm,

dáy thæìng,..)

-Gêa thaình tháúp, cháút læåüng täút, saín læåüng cao

-Thåìi gian âoïng ràõn âæåüc âiãöu chènh båíi täúc âäü keïo

-Thæåìng duìng âäúi våïi nhæûa nhiãût ràõn

127
 Pultrusion process (Phæång phaïp keïo âënh hçnh)
*Âäúi våïi nhæûa nhiãût deío

-Vãö cå baín giäúng nhæûa nhiãût ràõn, coï mäüt säú âiãøm khaïc:

Nhæûa nhiãût ràõn Nhæûa nhiãût deío

-Nhiãût âäü gia cäng tháúp -Nhiãût âäü gia cäng cao (mäüt säú saín pháøm duìng

(250-400oF) trong ngaình haìng khäng âãún 750oF)

-Âäü nhåït tháúp (vaìi tràm cP) -Âäü nhåït cao > 1.106 cP, tháúm æåït khoï

-Saín xuáút caïc táúm låïp tæì caïc táúm baïn thaình pháøm (prepreg sheets) ráút moíng trãn cå
såí nhæûa nhiãût deío.

-Laìm noïng chaíy bãö màût caïc táúm naìy, vaì eïp chuïng laûi våïi nhau dæåïi aïp læûc trong
quaï trênh laìm nguäüi saín pháøm 128
 Pultrusion process (Phæång phaïp keïo âënh hçnh)

*Æu âiãøm:

-Nhanh (táøm nhæûa vaì âoïng ràõn) do váûy kinh tãú

-Haìm læåüng nhæûa âæåüc âiãöu chènh chênh xaïc

-Tênh cháút saín pháøm låïp ráút täút, do såüi thàóng vaì haìm læåüng såüi cao

-Vuìng táøm nhæûa kên, haûn chãú caïc cháút bay håi

*Nhæåüc âiãøm:

-Giåïi haûn âäúi våïi nhæîng saín pháøm coï diãûn têch pháön càt ngang khäng âäøi hoàûc
gáön nhæ khäng âäøi

-Chi phê âáöu tæ khuän (âáöu âënh hçnh) coï gia nhiãût cao
129