Professional Documents
Culture Documents
r e
A n n e N
a
31
J OU R N A L HEBDOMADAI RE
Abonnement ordinaire : 25 fr. par an
Rdaction-Administration
i l , r u e L o u i s - P o s t e i - r e n n e s i (i.-&-v.)| abonnement d' rionneur : SO fr. par an
C/ C ; L. A N D O U A R D
3 5 . 4 2 0 R E N N E S
3 Ao t 1 9 4 1
" La langue bretonne est
drue, riche et belle. Elle
mrite aut ant de respect
que s a s u r l a l a n g u e
galloise, que ses cousins,
l'erse et le galique. "
I . BI ZOQUE,
La Tempt e
l' hebdomadaire du FEU ,
17 mai 1941.
A propos de t exclusion du breton de certaines glises
UNE SI TUATI ON LAMENTABLE
A la suite des articles parus dans
te journal sous la rubrique Notre
<A>mbat , un catholique du diocse
de Quimper nous adresse la lettre
suivante que, vu son importance,
jioiis reproduisons en entier.
Monsi eur le Di rect eur,
Dans le derni er numro d' AR-
VOR ( 2 0 j ui l l et ) , parl ant de l' ex-
cl usi on du bret on do certai nes
glises, vous disiez :
I L NE FAUDRAI T PAS
CROI RE QUE C' EST PAR ESPRI T
ANTI - BRETON QUE CETTE EX-
CLUSI ON SE FAI T. CETTE SUB8-
TI TI ON DU FRANAI S AU BRE-
T ON EST UN SI MPLE RESULTAT
DE LA LOI DU MOI NDRE
EFFORT.
Vous avez parf ai t ement rai -
son, et vous abordez l une ques-
t i on d' une importance excepti on-
nel l e pour l'avenir de la langue
bretonne.
A leur sortie du smi nai re, nos
pr t r es pourrai ent cart es appren-
dr e Mon lire et bien cri ra
Je bret on. Cala leur serai t, du
moi ns la plupart, assez faci l e.
Mai s, ET C' EST LA LE
POI NT CAPI TAL SUR LEQUEL
J E VEUX I NSI STER, ce qui
serai t bien plus faci l e, ET
PLUS NORMAL, c' est qu' ils
l ' apprennent pendant leurs an-
nes d' tudes.
Comment ? Voi l des prt res
qui sont appels exercer leur
ministre au sein de populations
excl usi vement bretonnantes, et
qui , au collge, au pet i t smi-
naire, au grand sminaire, n' ont
sas une heure, . . . PAS UNE
SEULE MEURE OFFI CI ELLE d' en-
sei gnement de cet t e langue qui
doi t leur servir I... Voil des
prt res qui sont appels f ai re
LE CATECHI SME EN BRETON. . . ,
A CONFESSER EN BRETON. . . ,
A PRECHER EN BRETON. . . , A
REDI GER DES BULLETI NS PA-
ROI SSI AUX EN BRETON. . . , et qui ,
aprs douze ans d' tudes, lisent
pniblement le bret on et sont
incapables de bti r correctement
une phrase bretonne i l !
Voi l un cas au moins EXTRA-
ORDI NAI RE et peut - t re UNI QUE
DANS L' HI STOI RE DE L' EGLISE 1
Les rsul tats, vous les connais-
sez aussi bien que moi : les ser-
mons sont t rs souvent de qua-
lit i nfri eure ; dans les bulletins
paroissiaux, on ignore et l' ortho-
3BE 3EE 3
NOTRE COMBAT
Le mois de Marie
en franais...
a Lanarvily !
Lanarvily est une excellente pe-
tite paroisse, toute entire bret on-
nante, situe dans les environs de
Lesnevcn. Elle possde une cole
chrtienne tenue par des reli-
gieuses de Saint-Jacut... qui ne
savent pas un mot de breton, mais
qui font le catchisme quand mme
nos petits Bretons ! Elles se t i -
rent d'affaire comme elles peuvent,
mais ne serait-ce pas mieux tout
de mme, si, Lanarvily, l'cole
tait tenue par des soeurs parlant
breton !... Mais ce qu' il y a de
beaucoup plus fort, c'est que, dans
cette paroisse, cette anne mme,
le mois de Marie a t lu par
l' une des surs... en franais bien
entendu ! !... A Lanarvily ! ! !
graphe et les rgles les plus l -
mentai res de la syntaxe ; en un
mot, nos prtres mani ent t rs
difficilement la langue bretonne,
qu'ils n' ont pas tudi e, et , par
une tendance t rs naturelle, ils
se sentent ports utiliser, dans
leurs catchismes, leur prdica-
t i on et leur ministre en gnral ,
une langue parfai tement connue :
le franai s.
L' enseignement officiel du bre-
t on au collge, au peti t sminaire,
au grand sminaire, et , par l
mme, une prparati on srieuse
du j eune prt re son f ut ur mi -
ni stre, voil l'unique remde
cet t e si tuati on lamentable que
les prtres eux-mmes sont les
premi ers dplorer.
Et ant donn l ' attachement
bien connu de nos Evques nos
tradi ti ons, parti cul i rement
notre langue, c' est l un rsul tat
qui ne devrai t pas t r e difficile
obteni r. . . me sembl e-t-l l I
Mai s, pas d'Illusions..., il est
Du travail pour les tudiants
Prenez votre bicyclette
et ALLEZ VENDRE des LIVRES BRETONS
la campagne
plus que temps d'agir i
vous prie d' agrer, Jfa vous prie d* agrer, Mon-
sieur le Di recteur, mes senti -
ments les plus sympathiques.
UN CATHOLI QUE
DU DI OCESE DE QUI MPER.
Beaucoup d' tudiants et d'lves
des lyces et collges sont aujour-
d' hui rentrs dans les villages et
petites villes de Basse-Bretagne o
ils passeront leurs vacances. Aprs
quelques jours passs jouir d' un
repos bien gagn, du moins
nous l' esprons, ils se deman-
deront ce qu' ils pourront bien
faire. La rponse est toute trouve
pour nos amis. Travailler pour la
Bretagne, videmment ! Comment V
Cela n' est pas difficile.
Dans notre numro du 20 juillet,
nous avons dj signal qu' ils pou-
vaient se livrer une enqute sur
la situation du breton dans leur
commune ou leur canton. Nous
connaissons un tudiant qui, il y
a quelque dix ans, avait dnombr
les maisons o l'on ne parlait que
franais, celles o l'on ne parlait
-que breton et celles o l'on parlait
les deux langues dans une i mpor-
tante commune du Lon. Il avait
pu ainsi tablir un tableau prcis
de la situation de la langue. En
l' absence de toute statistique offl-
Charlez ROLLAND
gant Evnig Penn-ar-c'hoad
tJ' an 3 a vz mezeven 1862, Gwim
Holland. 30 vloaz, labourer-douar
e Keruskar-Goz, war barrez Lan-
neanon, hag e wreg. Katell ar Mat,
t c' hane d'ezo eur paotrig a voe
jinvet Charlez.
Ken na 'z eas d' ar skol, ar bu-
^el ne glevas ket eur ger gallck.
Hogen e vamm he ' doa desket
d' ezan komz ervat ha karout start
he yez-hi, ar Brezoneg.
bel oun pell, er skoliou yallek ;
Atlas ! ouien nemet brezoneg.
fiankout raen deski. tamm ha lamm,
Soniou (lister 'tal re ma mamm,
Du kanerez kaer....
Krennard, o vesa eur vuoc' h,
cur c' havr ha daou zanvad, holl
beadra e dud, Charlez a ganc so-
niou brezonek.
Martolod yaouank. er broiou
pell. en cm lakaas da sevel barzo-
negou e yez e gavcl. Dirak Aljer,
d'an 22 a viz Here 1884, skeudenn
vro, atao en c spered, Charlez
Itolland a skrive :
l'Iijout rae d'in klevet en oabl an
[aldhoueder
S) c'houlenn, diwar nij, digor digant
[Sant Per !
Krozmol tenu ar gwenan, mouez voan
[ar marc'h-radenn
Hag hini mistr ar skrilh, er brug pe
[er foubenn.
Plijout rae d'in gwelet ar malvennigou
[skunv
O tarnijal, diboell 'n o gwiskaman-
[cliou kanv.
Mouez ar ?nesaer a gan eun ton ye
[er men ;
Bcrjeleun 'vel hekleo, p'her c'hlev a
[gan inc.
Xeuze, beuzet er stad, me. 'gerze skanv
[d'ar gr
En eur gana, d'am zro, meuleudi d'ar
[(." h rouer.
A
Charlez Rolland a vage evil
Breiz eur garantez wirion :
Perak ne doun kel Barz evel Mar-
zin, Taliesin, evit diskouez ivez ar
garantez uhel am eus bet a viskoaz
evit va Bro Breiz-lzel..., diskouez
c'hoaz, gant va biz, va Bro garet d'ar
Bed, hag hc lakaat er renk kenta
Da viz gwengolo 1886 tre Nou-
ma ha Sidney, e skrive :
(Da genderc'hel
war en eil pajenn)
Vers renseignement du breton
" Me a zesk brezoneg "
"Mon premier livre en breton'
*m *m *
Ce manuel est, avant tout, une mthode de lecture. %\ est rdig en
dialecte unifi K. L. T. (Kerne, Lon, Treger).
On y trouvera :
A) Dans la premire partie :
1 Une srie de tableaux de lecture gradus destins, en principe,
aux lves du cours lmentaire, et o sont tudies, une une, les diffi-
cults de la lecture.
2" Les tableaux de la conjugaison du verbe rgulier modle SKRIVA
et de celle des trois verbes auxiliaires OBER, BEZA, KAOUT. (Une bonne
connaissance des terminaisons verbales est ncessaire l'lve pour abor-
der avec profit les textes de la 2 partie.)
B) Dans la deuxime partie :
3 Un choix de textes suivis emprunt s quelques-uns de nos meil-
leurs crivains. Chacun de ces textes est suivi de la traduction des mots
et expressions difficiles. Les autres mots sont donns avec leur significa-
tion dans le vocabulaire de la 3" part i e.
4 De plus, chaque texte a t l'occasion de remarques grammaticales
trs simples donnant lieu des exercices d' application destins surt out
aux lves des cours moyen et suprieur pour lesquels ils constitue-
ront une excellente initiation a l' orthographe bretonne.
C) Dans la troisime partie :
5 Un vocabulaire des mots du breton usuel, classs mthodiquement,
d' aprs le sens, par M. Roparz HMON, l' crivain connu, qui nous a aima-
blement autoriss utiliser son travail, ce dont nous le remerci ons bien
vivement.
(Ce vocabulaire, dont l' tude peut aller de pai r avec celle de la
2' partie, pourra tre appris par l'lve en dehors de la classe.)
6" Ces mmes mots ont t disposs a la fin du livre, dans l' ordre
alphabtique, sous la forme d' un lexique, pour la consultation duquel
des indications importantes sont donnes aux pages 34 et 35.
OBSERVATIONS. Tous les textes de ce manuel peuvent servir
d' exercices de copie et de dicte. Un passage de chaque lecture a t
spcialement indiqu cet effet.
D' une faon gnrale, ce livre peut convenir a tous les oours .
11 pourra servir provisoirement de livre unique de breton , tant donn
qu' il est la fois, un syllabaire, une grammaire, un vocabulaire, une
anthologie, et pourrai t mme constituer, pour les lves avancs, un
recueil de versions.
Ha blijo gant Itron Varia ar Folgoad ha Sant Erwan, Paeron Dreiz,
benniga al tcvrig-mail, hag e lakaat da zougen frouez, vit brasa mad :
...Hor brezoneg ken kaer, hor feiz ken birvidik,
Hon laka, ha ni paour, da veza pinvidik !
Casimir UGUEN, Mloir SEITE.
S' adresser : Ecole libre, Roscoff (Finistre).
cielle, des enqutes de ce genre
sont infiniment prcieuses.
Mais il est possible que ce tra-
vail ne convienne pas certains
tudiants qui ne veulent absolu-
ment pas passer leur temps noi r-
cir du papi er. Dans ce cas, qu' ils
prennent leur bicyclette et s'en
aillent vendre des livres bretons de
ferme en ferme. Voil, au moins,
un travail qui n' a rien d' intellec-
tuel et qui, entre autres avantages,
leur permet t ra d' acqurir une con-
naissance intime de leur rgion et
de sa langue. En mme temps, ils
auront rendu un signal service
la Bretagne, car les modestes livres
qu'ils auront laisss sur leur pas-
sage seront lus et relus pendant
les longues soires d' hiver et c' est
en eux que le peuple breton pui-
sera la connaissance et l' amour de
sa langue. EUqui sait c^-que devien-
dra un jour le petit ptre qui lit
aujourd' hui, avidement et difficile-
ment, Nijadenn an Aotrou Skatt-
vik , perch sur un talus, au flanc
des Montagnes Noires ? Plus d' un
de nos bardes passs et prsents,
plus d'un des mainteneurs de la
langue, a t autrefois ce petit
ptre.
Et surtout, que les tudiants qui
voudraient ressusciter le mtier de
colporteur n' aient pas peur d' tre
mal reus. Presque partout, le peu-
ple breton qui, au fond, est rest
attach sa langue, les attend et
leur fera bon accueil. Lisez plutt
ce que nous raconte un ami, au
retour de ses deux premi res t our -
nes :
Cher Compatriote,
Une tourne en vlo faite par un
camarade et moi aux environs de
Q... m'a permis de voir clairement
que le peuple breton lit avec plaisir
les livres en breton.
Samedi 19, nous avons vu qua-
rante fermes, dans trente au moins
on nous a achet quelque chose.
Nous avons fait une recette de
165 francs.
Bon accueil dans toutes les mai-
sons.
Nous avons^m un enfant qui li-
sait facilement le livre Nija-
denn .
En plusieurs endroits on nous a
dit que les enfants savaient lire le
breton et qu'on leur apprenait
lire dans le Courrier .
Le dimanche 20, vingt-neuf mai-
sons vues, cinq ou six seulement
n'ont rien pris. Vendu en tout pour
145 francs.
Il faudrait faire un numro
d' Arvor de propagande sur
six pages si possible pour la diffu-
sion la campagne. Avec des
textes faciles (contes, chansons..,).
Allons, tudiants, jeunes gens et
jeunes filles, amis du breton, n' at-
tendez pas plus longtemps, prenez
votre bicyclette et allez de ferme
en ferme vendre des livres et des
j ournaux bretons.
L , E B R E T O N
8'APPREND
PAR CORRESPONDANCE
Demandez tous renseignements
" SKOL OBER "
Rue de la Corderle,
DOUARNENEZ (Klnlstrc)
2 A R V O R
L'Histoire de Bretagne
a - t - e l l e d j t e n s e i g n e ?
La question de l' histoire de Bre-
tagne continue faire couler de
l' encre dans la presse bretonne et
elle continuera en faire couler.
Jusqu' ces derni res annes
l' enseignement de l' histoire se fai-
sait-il dans les coles ? Comment
s'y faisait-il ? Il y aurait l une
enqute intressante faire.
Des renseignements que nous
avons pu recueillir et l, on
peut di re que l' enseignement de
l' Histoire de Bretagne se faisait
sur une petite chelle.
Un certain nombre de manuels
d' Histoire de Bretagne et de Go-
graphies dpartementales, dans
lesquels on trouve de menus d-
tails sur le pass de la rgion, ont
t publis depuis quelques annes.
Nous citerons l' Histoire de Bre-
tagne de Du Cleuziou, celle de
l' abb Poisson, celle de Le B-
che. Cette derni re est trop nou-
vellement dite pour qu' on puisse
juger de son expansion, quant aux
deux autres elles semblent avoir
fait jusqu' ici leurs preuves. Elles
ont t admises dans un bon non>
bre d' coles libres de Bretagne. Si
l'on ajoute les Gographies d-
partementales qui donnent quel-
ques renseignements sur l' histoire
locale, on peut donc dire que des
instituteurs et institutrices pu-
blics ou privs ont enseign l'His-
toire de Bretagne aux enfants sans
attendre l' ordre de M. Carcopino.
Les vques de Bretagne avaient
bien demand de donner l'ensei-
gnement de l' Histoire de Bretagne
dans les coles libres mais leur d-
cision ne fut jamais prise au s-
rieux, pas mme par MM. les Ins-
pecteurs, de sorte que si l' Histoire
de Bretagne a t enseigne dans
certaines coles, on peut di re que
c'est grce au patriotisme clair
de certains instituteurs et institu-
trices dont le nombre n' a jamais
t lev.
Comment les matres auraient-
ils enseign une histoire dont ils
ne savaient pas eux-mmes le pre-
mi er mot ?
Combien d' enfants ont pu tre
touchs par l' enseignement de
l' Histoire de Bretagne pendant ces
vingt dernires annes ?
D' aprs les calculs que nous
avons pu faire, bass sur le tirage
des diffrentes ditions en vente,
environ 70.000 80.000 enfants ont
pu recevoir quelques bribes d' His-
toire dans les coles pri mai res.
C'est peu si l' on *on;(e que la
population scolaire du seul d-
partement d' Illc-et-Vilaine, pour
une anne, 'est d' envron 03.000
lves.
Parlons maintenant des manuels.
A tout Seigneur tout honneur !
Celui de Du Cleuziou est le pre-
mier en date. Publi en 1910, il
vient d' tre rdit par le libraire
Prud' homme avec quelques modi-
fications qui le rendent plus p-
dagogique. Tel qu' il se prsente
actuellement il est le manuel qui
rpond ce que l'on peut exiger
dans les cours suprieurs des co-
les primaires.
Celui de l' abb Poisson, publi
par la Maison Lafolye de Vannes,
est compos sur le modle (les
manuels d' Histoire dits par les
Grands Frres. Un rsum concis
que l'lve doit apprendre par
cur, suivi d' une lecture. Il r-
pond ce que l'on peut normal e-
ment exiger d' un lve qui se pr-
pare au C. E. F.
Ces deux derni ers manuels, ce-
lui de Du Cleuziou el celui de
l' abb Poisson, sont les seuls qui
puissent tre adopts dans l' en-
seignement libre.
Le manuel de M. Le Bchec
est nettement destin l' enseigne-
ment officiel. Il est fort bien pr -
sent. Bien que rdig, croyons-
nous, par un instituteur, il est
plutt un livre de lecture qu' un
manuel d' Histoire. L' auteur s'est
efforc de garder une neutralit,
empreinte de scepticisme dans
l' expos de l' Histoire religieuse de
la Bretagne et de prsenter les
faits sans commentaires. Y a-t-il
russi ? Il est difficile en histoire
de faire abstraction de son moi ?
Reste maintenant voir ce que
sera l' ouvrage de M. Rblllon dont
toute la presse parle un peu
trop sans doute au gr de son
auteur lui-mme., et de ses di-
teurs et celui qu' aprs tout la
Coin mission prside par M. Dur-
telle de Saint-Sauveur pourrait
bien prparer. N' a-t-clle pas t
nomme un peu pour cela.
Selaouit 'fol h a r l e z R O L I . N D
On dit que la chaire d'his-
toi re de Bretagne que le gouver-
nement va crer la Facul t
de Rennes serait occupe par
M. Pocquet du Haut-Juss, qui
fut charg autrefois d' achever la
volumineuse Histoire de Bre-
t agne de La Borderi e. On sait
que si la comptence de M. Poc-
quet du Haut-Juss ne p'eut tre
mise en doute, la faon dont il
s' acquitta de sa tche ne fut pas
sans soulever quelques critiques.
Dans notre dernier numro
nous avons signal la publication
de plus en plus frquente d' tu-
des linguistiques en breton.
Ajoutons que la mme t en-
dance existe actuellement en ce
qui concerne l'histoire l i ttrai re.
Nous croyons qu'il sera difficile
au f ut ur historien de notre Li t t -
rature de Langue Bretonne d'igno-
rer des documents de l'impor-
tance de Efkvorennou eur br e-
ZOnegOUr (Souvenirs d'un l i n-
guiste bretonnant) de Franois
Val l e, et la correspondance
change entre l'Abb Henry et
l'Abb Yves Moal et publie r-
cemment par Yeun ar Go sous le
t i t re An abad Ivon ar Moal, eur
skr i vagnr br ezonek di anvez .
Nous ne parlons videmment que
des plus rcents.
I
Sonj eun ezel eus Kuzul
Istor Breiz er Skoliou
War-lerc'h eur pennad-skrid em-
bannet war eur gazetenn bemdeziek,
mignoned Vreiz o deux en em chalet e
gaou.
Ar c'huzelenner a gonle d'e vod eun
troe'h-kont en doa bet gant an Ao.
Durtelle de Ut-Sauveur hug a lavare :
en aon bet an Ao. Rblllon, czel
eus Kuzul Istor Breiz er Skoliou, kc-
fridi digant nr gouarnamant du aoza
eul levr a vije ret implijout. An izili
ail, pemp anezo, n'o dije bet nemet
ober evel Yann an Asanter .
Ac'hanta, kement-se n'eo nemet kao-
ziou toull.
Setu aman penaos e fell cenn un
traou.
An Ao. Rbillon, kelenner Istor dre
vicher, en deus war ar stern, hervez
e wir, eul levr Istor Rreiz. Xemet al
levr-se a zo deraouet pell 'zo ha n'eo
ket tamm ebet ar gouarnamant en
deus goure'hemennel d'ezan hen dan-
zen,
Selu ar pez en tiens embannet an
Ao. Rbillon e-unan war ar gazetenn
he doa lakaet an hotiud da nijal.
Peadra a zo aze da luoucnanl Brei-
ziz ; met gwelloc'h a zo ha lt eo
lier rei da c'houzout da lennerien
Arvor , kazelenn gouestlet da zi-
fenn gwiriou ha frankiz ion ar vro.
Setu aman lu eun nebeudig keleier
diembann :
Ar Guzulierien dibttbet gant ar gouar-
namant en em t'rx^i e Roazon war-dro
penn kenta miz cost.
Ar rener anezo, an Ao. de Saint-
Sauveur, en deus degemeret reolen-
nou digant ministr an Deskadurez
diwar-benn an doare da labourt. Setu
aman hinienuou hag a blijo d'eoc'h :
La Commission arrtera le plan
et l'esprit de l'ouvrage. 11 sera bon
d'envisager deux livres : l'un pour le
primaire, l'autre pour le secondaire...
Il y a la une uvre donnera par-
tiellement satisfaction aux dsirs des
Bretons. C'est un dbut .
Ar reolennou kasel a zo sinet gant
an Ao. Galletier.
Taolit evez d'ar geriou : partiel-
lement > ha " c'est un dbut . Dal-
c'hit sonj hor boa goulennet er l'ia-
cet tri zra : 1) Deskadurez an Istor ;
2) Deskadurez ar Yez ; !') An emrene-
rez rannvroadel gant eur gouarnour.
Ar poent kenta a zo sevenet pe a
vezo hep dale.
An eil poent a zo war ar studi.
C'est un dbut . kemeromp fiziuns,
na dorromp netra, ha c'hoariomp mat
Difennourien hon eus.
An trede poent a sell ouz ar poli-
tik, ha ne c'hell beza diazezet da
vat nemet pa vezo graet ar peoc'h.
Eun dra a lavarin c'hoaz evit ar re
a zo techet da fallgaloni o veza ma
ne den ket buun a-walc'h sevenadurez
o c'hoantegeziou.
Emaomp en eun amzer galet-spon-
lus, e-lec'h m'eo trec'h ezommou ar
c'horf da ezommou ar spered. Izel omp
kouezet holl asamblez, ken Fransizien,
ken Bretoned.
Met gant lakaat zoken e vije yonl
fall eii't rei d'imp anaoudegez hor
gwiriou ijezek, da biou e vezo roet da
gredi ne zeuio ket eun deiz bugale
ha mislri-skol Dreiz da c'houlenn holl
a-unan Ar Brezoneg er Skol , ruk-
tut m'a devo anavezet o istor broadel?
l'rederiomp matI An Istor eo nl-
e'houez bon dieubidigez. An darnvw'a,
dre belra int deut da zizolei Breiz?
Dre an Istor.
l'a ouezo tri e'hant mil bugel istor
Breiz, ar gounid a vo losl.
TALDIR.
NOTKXX. N'eus nemel Breiz,
c-touez hol 1 provinsou nr Frans, bag
he dije bet urz da gaout hec'h istor
kelenncl.
(Kendalc'h ar bajenn 1")
Rak-se, 'lec'h en em glemm, Breiziz
[holl me ho ped
Savit uhel ho penn, ho mouez hag ho
spered ;
Ha dalc'hit da ziskouez 'vel peus graet
[a viskoaz
Penaos gwad hon gouenn-dud na n'eo
[ket maro c'hoaz.
Skridou Charlez Rolland a zo
founnus a-walc' h : gwerziou, kana-
ouennou e pep doare ha di war-
benn pep tra. Da genta dreist-holl,
hor skrivagnr ne selle ket berr
ouz e vrezoneg.. Eman dirak va
daoulagad Avantur eur martolod
yaouank a Vreiz-Izel , eun ugent
pajennad, enno war dr o 800 gwer-
zenn ; hag evel el levr Ar pevar
mab Emon e kavan cur bern
geriou gallek evelhn : inkompa-
i-abl, conzideri, ignorant, blouis-
sant, indignation, hag ail. An dra-
se a oa ar c'hiz d' ar c'houlz-se.
Koulskoude, Rolland a ouie bre-
zoneg mat ha pinvidik e oa ar stal
vrezonek en c benn,
Eun tamm tabut, pe da vihana
kevezerez, tre Ar Garreg hag hen
ne reas tret a zroug d'e zoare-
skriva. An Aotrou Emil Ernault
a-hendall a ginnigas d' ezan eur
yezadur gant ar poziou-mafi :
O digne favori du brave populo,
Rolland qui, lotir tour, sublime el
[rigolo
Fait battre tous les curs, toutes les
[lvres rire,
Prends ce livre, une cl pour accorder
\ta Igre ;
Et, ne la perds jamais dans ton sacr
dlire.
l'a ne vi 'mui dirait
Te vo dispar I
Mu 'zentez ket d'ar slur
Fur ha gouiek
Te vo bruzunet, znr,
Ouz ar Garreg I...
Selaou a reas Rolland eun me-
beudig. Ar pez-c' hoari Ar Vez-
vend a red dre ar vro. Hogen ar
maout a ya gant Ar Garreg e kens-
trivadeg ar c' honriva, e Kempcrle,
er bloaz 1901.
Daoust ma 'z oun disler me raio
Tarbar d'ar Garreg, pa garo.
*
**
Neuze Charlez Rolland a ziroll
da embann war baperou distag, eur
bern kanaouennou ha gwerziou :
Klemgan Cornic-Diichesne, Plac'h
Breiz, Paotr Dreiz, Yez Breiz, Dez
ar Darz, Sant Erwan, Sant Alar,
Lnzel, Renan, hag ail, kollet kalz
anezo ; ivez troidigeziou di war ar
galleg.
Roll-diroll setu lesano ar
barz. Ankonnac' haat e ra alies,
3 0 E
G W A L A R N
LES BUREAUX DE GWA-
LARN NE SE TROUVANT PLUS
A BREST, LE SERVI CE DES EN-
VOI S EST SUSPENDU JUSQU' A
NOUVEL ORDRE.
SEULS PEUVENT ETRE AC-
CEPTES LES ABONNEMENTS ET
REABONNEMENTS AUX REVUES
OWALARN ET STERENN .
ADRESSER PROVI SOI REMENT
LES MANDATS A L' ADRESSE
SUI VANTE: M. L. NEMO, 110,
BOULEVARD DE METZ, RENNES.
C. C. 12. 110 RENNES.
kentel an Aotrou Ernault... Hag e*
tiroll ivez d' ar politikerez.
E-pad brezel 1914-1918, Charlez.
Rolland a sav bep seurt kanou,
zoken e galleg : Kan Breiziz er Bre-
zel, Paotrtg Dreiz hag ail.
Goude ar brezel e kan adarre :
Meuleudi da Prosper Proit.v, bag
ail.
Hogen, pedet da lakaat e ano evit
beza degemeret e skol-veur ar Var-
zed, lioll-diroll a respont :
Daoust hag hen ne oan ket m<r
Barz, a-raok na oa ganet hini ebet
eus an aotrounez-se ?
Asanti ' ra, koulskoude, hag an-
vet e voe drouiz e gorsedd Rosko.
e 1934.
Eno eo c welis evit a wech kent a-
d' ar sul 29 a viz gouere. Tomni
bervet e oa an amzer da e'houde-
kVeisteiz.
Yann Sohier, Doue ra e bardono.
ha me a zistanc cun nebeudig hor
gouzeug, war ar riblcnn-straed
dirak eun ostaleri, en eur ziviz
di war-benn Breiz hag ar Brezoneg.
Charlez Rolland, sqc' hed ivez
d'ezan a azezaz en hor c' hichen,
hag hor mennoziou a reas, e ber r -
amzer d'e wad birvi.
Ha setu dirazomp, ar gourenner
koz o prezeg, henvel-beo ouz nr
poltred a rae anezan Anatol ar Bras,
e bloaz 1901, ouspenn 30 vl oaver
en araok :
Je me souviendrai constamment
de la premire rencontre que je fis
de vous. C'tait dans un wagon de
i!" classe, sur la petite ligne de Lan-
nlon Plouarel. Sept on huit pay-
sans coutaient, les mains aux ge-
noux, un gaillard de fire mine qui.
debout au milieu d'eux, discourait
d'une voix retentissante, dominant de
son verbe sonore le fracas du train.
Il avait les traits anims, le geste
large, le regard plein de feu, la pa-
role naturellement loquente.
A
Charlez Rolland a gare ar bre-
zoneg dreist pep tra ; priza a r ae
ar brezoneg muioe' h eget ar yezou
brudetoe' h. E vrasa plijadur a veze
diskouez pinvidigez, talvoudegez
hor yez : nr befiveg dispar pa
ouezer ober gantan . Ha gant
lorc' h e kane e brezoneg ar Mar-
seillaise , Les Montagnards pe
La Chanson des Bls d' Or .
Evel ma lavare, cun deiz. vu-
mignon Olier Guyon : L'intention
'couvre l'action .
A
Gwelet am. eus Charlez Rolland
o vont da 77 vloaz da werza c
soniou c Gwerleskin hag er par r e-
ziou nesa. Gant gwi r abeg c c' helle
lavaret.
l'a oan yaouank me a gane
l'a 'z oun deut koz me 'gan ive.
Gant e bluenn, gant e vouez, en
deus, a-hed e vuhez, difennet start.
harpel kevrenn ar brezoncg. Setu
perak e ano a chomo engravet wa r
steudennad hir paolred ar stour-
ni ad.
Charlez Rolland a varvas e
Gwerleskin d' ar gwener 23 a viz
' houevrer 1940. Doue ra e bnr-
d'ono.
Er sul wnrl erc' h e voe dougcl
d' ar vered, eun niver bras a dud
ouz e ambroug, hag, en o zouez.
me a sonje :
Setu d'ezan a berz Gwerleskiniz
eun testent kaer a anaoudegez evil
beza karet ha meulet o yez.
Gwerleskin, 13 a viz gouere 1911
Mthode rapide de bieton
par ROPARZ HMON
LEON 24
644. Peliez broz kaer a zo
ganeoc' h !
645. Peliez i nouchouer lotis a
zo gant an !
640. Peliez gouri z br ao a zo
gant i !
047. Peliez bot ou di val o a zo
gant o !
048. Pebez amzer l'ail a rae
dec' h !
049. Peliez glao s pont us s r r a e
br emai k !
650. Pebez sellou du a ra
d' i mp !
644. Quelle belle robe vous
avez !
645. Quel mouchoir sale il a I
646. Quelle belle ceinture elle
a !
647. Quels vilains souliers ils
ont !
(ilS. Quel mauvais temps il
faisait hier !
649. Quelle pluie pouvanta-
ble il faisait tout de suite !
650. Quels regards noirs il
nous jette (il nous fait) !
Pebez (quel), employ surtout dans
des phrases exelamalives, esl nrccntuc
sur la dernire syllabe.
651. Pegen sioit'l en an ti
hizio !
652. Pegen koant eo ar pl ac' h-
hont !
653. Pegen divalo oa gwreg
henhez !
054. Pegen skui zus eo bai e
di e a ma n !
055. Nu t enval eo ar c' hoad
en t u- se !
050. Na hi r eo an hent-' inafi !
057. Na gwi r eo koi nzou ho
mamni !
051. Combien tranquille est la
maison aujouni'.hui !-
052. Combien jolie est cette
jeune fille l-bas !
053. Combien laide tait la
femme de cet homme-l !
054. Combien fatigant c'est de
marcher par ici !
655. Combien sombre esl le.
bois de ce ct-l !
656. Combien longue est cette
route-ci !
657. Combien vraies sont les
paroles de votre mre !
l'egen est accentu sur la dernire
syllabe.
658. An amzer a zo ken br ao !
' ken brao-se ?
059. An ti a zo ken bi han !
ken bi han- se ?
000. Ho mi gnoned a zo ken
s t ank ! ken sl ank- se '.'
(01. Ar poul l -se a oa ken
doun ! ken doun- se ?
002. Ar voger a oa ken t eo !
n' oa ket ken teo-se !
003. Ken skui z oun bel abanc!
ken skut z- se ?
004. Ken ker eo lieva !
ken ker - se ?
005. Ken marc'had - mal e
oant ! ken marc' had-mat-se ?
000. Ken di aes c vo d' ober !
ken di aes-se ?
058. Le temps est -si beau !
si beau que cela ?
059. La maison est si petite !
si petite que cela ? ,
000. Vos amis sont si nom-
breux .' si nombreux que cela?
001. Cette mare tait si pro-
fonde ! si profonde que cela '?
002. Le mur tait si pais !
il n'tait pas si pais que cela !
003. J'ai t si fatigu depuis !
- si fatigu que cela ?
004. C'est si cher de vivre !
si cher que cela ?
005. Ils taient si bon march!
si bon march que cela ?
000. Ce sera si difficile faire!
si difficile que celn ?
007. Aman ez eus kement a
dud ! kement - s e ?
008. Eue e oa kemenl a dr ouz!
- n' oa ket kement - s e !
009; Kement a aval ou a zo r"
bl oaz- man !
070. Kement a boan a oa ganl
ar vugal e !
071. Rogel eo bet kement !
ken roget -se ?
672. Broustet eo bet kemenl '
kcment - s e ?
073. Ken alies co bet l avaret '
ken alies-se '?
007. / / y a tant de yens ici f
tant que cela ?
008. / / y avait tant de bruit
l - il n'y en avait pus telle-
ment !
009. 7/ ;/ a tant de pommes;
cette anne !
070. On avait tant de peine
uvec les enfants !
671. Il a t si dchir ! sf
dchir que cela ?
672. / / a t tant bross !
tant que cela ?
673. On l'a dit si souvent !
si souvent que cela ?
( A suivre. >
i
Bl oavez kent a. Ni v. 31 3 Eost 1941
KAZETENN SI ZUNI EK
Paotred yaouank ]
Ar brezoneg a yelo da goll ma
ne rit netra evitan.
Savit war ho marc'h-houarn
ha kit da werza levriou brezonek.
KELEI ER A R V R O
FINISTER
BREST
DISKARET GANT EUR C'HAMION.
An 28 a viz gouere, an dimezell
Husson a oa o vont d'eun interamant,
pa voe stoket war ar Pont Bras gant
eur c'hamion, ha diskaret d'an douar.
Gwall c'hloazet co het he divesker, ha
kaset eo bet an dimezell da glanvdi
an ao. D' Pouliquen.
EUR VALIZENN LAERET. - - An
itron Perherin he doa lezet e-barz
trpas eun ti -eur valizenn, a oa enni
gloan hag eur rc sandalennou. Laeret
eo bet ar valizenn Klemm a zo bet
savet ouz ar polis.
LANDERNE
EUR GWALL STOK ETRE DAOU
CAMION. Ar sadorn ail, war-dro
7 eur d'abardacz, e oa eun dek miche-
rour bennak, chu o devez ganto, o
tont eus ar Roe'h gant eur c'hamio-:
nig. E korn-tro Kcr-Izel ez cas ar
c'hamionig a-benn d'eur c'hamion bras
o tont eus Brest. Eur stokadenn spon-
tus a voe. hag an darnvuia eus ar
vicherourien a voe taolet war an hent.
Pemp anezo a voe gwall vlcset ha
kaset dioustu da ospital Landerne.
Unan anezo, Eujcn ar Faouder, 48
vloaz. eus Brest, a varve buan. Ar
pevar ail a yafe war wellaat eun tam-
mig.
LESNEVEN
PAOTRED ONEST. Fransez Kc-
rouanton, 12 vloaz, eus Plouzeniel, ha
Charlcz Hamon, 27 vloaz, eus Lcsnc-
ycn. o deus kavet arc'hant war o
hent an eil hag egile. Kaset eo bet
ar c'havadennou da di an archerien
da veza rentet d'o fcrc'henn.
MONTROULEZ
RED E VO PE NE VO ? Yann
Chevalier, perc'henn milin Kerloagen
e Plouigno, en deus gwerzet ar vilin-sc
d'eun amezeg, Loeiz ar Rouz, boulofi-
jcr. Nenwt miret en deus droet da
gaout darn eus ar red clektrik graet
er vllin, evit sklerijenna c di. An
aotrou Rouz en dije graet labouriou
war an orjalennou clektrik, eme an
ao. Chevalier, hag abaoe an 11 a viz
gouere n'en dije hcman tamm red
electrlk ebet ken. Eur bapereun a zo
bet kaset eta d'an ao. Rouz. Heman
a zo l'achet ha gourdrouzet en dije
skei gant e amezeg. An ao. Chevalier
en deus savet klemm. Ha setu labour
cTan archerien 1
KASTELLIN
KOUEZET ER C'HANAL. Eman
:\n aotrou Marsel Benoit, 28 vloaz, eus
l'aiis. o chom dindan eun deltenn war
kae Naoned. An deiz ail, tost goudd 11
eur. < klevas trouz eun cira bennak
o kouezu e-barz an dour, ha nebeut
goude. e c'halved d'ar sikour. Skoa-
zellet gant eun isofiscr alaman, c
teuas a-benn an ao. Benoit da savetei
cur micherour a oa o veuzi. Trom-
plct gant an dciivalijcnn e oa kouezet
ar paour kaez er c'hanal. Gourc'he-
mennou d'an daou saveteer.
AL LAER KEZEG. Yann-Vari
Mcrrot, HO vloaz, labourcr-dou.ir e
Kollorcg, n'en deus ket kavet gwel-
loc'h eget mont e-barz marchosi an
ao. NcdcleC, eus ar C'hloast-Pleihen,
ha laerez cur marc'h-sailhcr. Paket eo
bet buan gant an archerien ha kaset
dioustu dirak ar Prokurcur c Kastelliu.
MORBIHAN
GWENED
GOUDE BARN AN TRIBUNAL ALA-
MAN. Sonj o deus hol lennericn eo
bet barnet ao. Prefed ar Morbihan, ha
tud ail gantan, gant an trlburiPbrczel,
evit beza bel a-enep urziou ar admi-
nisliasion alaman. Bez' c tleent mont
e prizon en deiziou-ma : lezet int
bet lihr betek fin ar brezel.
AN ORIANT
Al. LENNEREZ - PLAltEDENNOU
HAC HE MAB. An itron Perrot a
oar lenn ar blanedcnn er c'hartou :
anavezet mat eo en Oriant. N'eus ket
pell, he doa tennet ar c'hartou
evit he mal) Jakez. 14 vloaz, ha petra
a welas ! Jezuz va Doue 1 me ' wel
:>'i archerien o redek war da lerc'h...
N'ez ket da ober troiou fall d'an ne-
beuta... N'ouzomp ket ha graet en
doa troiou fall, met... aet eo kuit ar
paotr yaouank diouz ti e vamm, ha
peadra zo da gredi co aet kuit gantan
eur paotr fall 25 vloaz, bet dija
3 bloaz e penitaisier ar Ccrveur. Ha,
war glemm ar vamm he doa gwelet
re sklaer, eman ar archerien ouz o
c'hlask.
GWISKRIW
EU'R C'HROG-GOUREN. Disul .3
a viz eost c vo eur c'hrog-gouren tre
Youcn Toullgoat, kiger e Skaer, ha
Loeiz ar Bourhis, kiger e Gwiskriw.
Daoust d'an difcras pouez a zo tre
an daou baotr, 48 kgr. d'an hini kenta
hag ouspenn 65 d'an eil, start e vo
ar grogadenn hag e talvezo ar boan
mont d'he gwelout.
LOAR.IZELA
LA BAULE
PREZEGENN DIWAR-BENN 15RE1Z.
Savet eo bet er Bol abaoc fin ar
bloaz 1940 eur strollad anvet < .4;/s
el Lettres a zo karget (la aoza pep
sizun eur brezegenn diwar-benn an
Traou kaer. al levriou, ar beajou h. a...
Er sizun diweza eo bet graet ar
brezegenn gant an Ao. Emil Guil-
laume, anezan cul livour donezonet-
dreist, d'ezan eun doare-liva breizut-
rik, evel Meheut, Le Mordant, R. Y.
Creston.
Panorama armoricain a oa ano
ar brezegenn-se. Da genta e komzas
an Ao. Guillaume diwar-benn ar vro
hag an Istor ha goude eus an dilhad
koz hag ar c'hoefou. Dre ma komze
c trese war an daolenn du koefou pep
korn-bro. Goude c komzas eus an tiez
hag eus ar brezoneg. Lenn a reas zoken
soniou ha gwerziou Breiz-Izel lakaet
e galleg. Da echui c c'houlennas ar
prezegenner ma vije selaouet gant ar
gouarnamant ouz goulennou ar Vre-
toned.
x
Prezcgenn an Ao. Guillaume a zo
bet kavel mat gant an holl.
IL-HA.GWH.EN
ROAZON
TUD BREIZ-UHEL A ZANS HAG A
GAN. liez' ez eus e Roazon cur
strollad paotred ha merc'hed dreo
anvet Cercle Gallo-Breton hag a ya
da gana ha da gansai er bourkou war
ar maez tro-war-dro da grbenn Vreiz.
Evel-just, n'eus ganto nemet ka-
naouennou koz eus ar vro ha ne
zansont nemet dansou koz hag a oa
anaveze! gant an holl gwechall c
Breiz-Uhel hag a zo hizio ankouna-
c'haet-krenn. Rak ez eo c'hoarvczct
gwasoc'h c'hoaz e Breiz-Uhel eget e
Breiz-Izel. Kement Ira a oa brelon
er vro-se a zo aet da get. Nemet ar
spered. An dud, en deiz a hizio c'hoaz.
a zo lorc'll enno da veza Bretoned.
Selu perak e vez graet eun degemer
ker birvidik da baotred ha da ver-
c'hed strollad an Dimezell Morand.
Ar sul ail int bet da Snnt-Bricg-an-
Ivincnncd. Kana rejont, da genta,
en oferenn-bred ha goude lein war eul
leur-c'hoari a oa bet savet dindan
gwez bras kastell koz Montmuran.
Personed parreziou an Ivincnncd,
Kardrok, Sant-Gondran, La Chapelle-
Chausse, Scurczed an Ivincnncd hag
ar Chapel, o skolidi ganto, hag eun
toullad aotrouien eus ar inaneriou
tro-war-dro a oa deut d'o c'hlevout
ha d'o gwelout. N'am eus ket ezomm
da lavarout e ou eno ivez eun niver
a dud diwar ar maez hag c voe hep
mar ebet au abadenn diouz o blaz.
l'a voe chu houman tud ar strol-
lad a voe degemeret er presbilal e-
lec'h ma voent trugarekaet gant nr
person evit al labour mat a reont o
rei tro da (lad diwar ar maez da ge-
mer eun tammig chat hag o ici si-
kour d'ar brizonidi.
Pa gimiadas paotred ha inerc'heil
ar Strollad (iallo-ha-Breizat e kan-
jont holl asamblez kan broadel an
holl Vretoned, ar Bro Goz va Za-
dou >.
Radio-Roazon
S KR I V I T !
Pehini ac'hanoc'h n'en deus
het selaouet Radio-Roazon, eur
wech da vihana A Pehini ac'ha-
noc'h n'eo ket bet plijet, pe zis-
plijet, ganl ar pez a gleve ?
Pehini ac'hanoc'h n'en deus ket
eur ger da lavarout diwar-benn
kudenn ar skingomzercz, pe evit
tneuli, pe evit tamall, pe c'hoaz
evit goulenn tra pe dra digant
ar renerien ?
Moulet eo bet war Arvor
darn eus al lizerou kaset gant
selaouerien. Lizerou ail a ze-
gouez e bureo Radio-Roazon.
Marteze c vez skrivet ivez da
gazetenn pe gazetenn ail eus ar
vro.
Va lezit da lavarout d'eoc'h
n'eo ket a-walc'h. Stourmet e
vez, stourmet kalet alies gant
tud ' zo evit rei da Vreiz, evit rei
d'ar brezoneg o lec'h dereat cr
radio. Mut ez a an traou, peogwir
ne ra an amzer roet d'hon aba-
dennou hreizek nemet hiraat
abaoe ar goanv, peogwir e vez
graet breman kalz muioe'h eget
a-raok. Va c'hredit, nvat : gwel-
loc'h ez afent, ma vefe kaset e.ur
wech ar mare, gant pep seluouer
eur gerig da renerien Radio-
Roazon.
Ha kavet hoc'h eus brao eun
abadenn ? Skrivit.
Hag enoeet oe'h het er c'hon-
trol ? Skrivit.
Ha c'hoant hoc'h eus da gle-
vout eur ganaouenn, eur pez-
c'hoari, eur brezegenn ? Hag eun
ali bennak hoc'h eus da rei, eur
c'hinnig da ober ? Skrivit.
K broiou ' zo n'eman ket rene-
rien ar radio evit dont a-benn
eus al lizerou a vez skrivet d'ezo
bemdez. E Breiz, avat, lavaret e.
vefe omp dizeblant. Gouzout a
ouzon n'omp ket. Hor skingom-
zercz breizek a zo gwan-meurbet
evit c'hoaz. N'eo nemet eur
c'hrouadurig. Skoazell a rank
kaout da greski. N'hellomp ket
holl gwitibunan c'hoari, kana,
prezegenni dirak ar mikro. Bez'
< c'hellomp holl avat skriva,
e brezoneg pe e galleg, da
hencha ar renerien pe da rei
kalon d'ezo. Skrivit, lennericn
Arvor. Eun dlead eo.
S KI N. LONK.
AN AOTROU SCAI'INI a zo en Ala-
magn. (ioi.de beza het eun nebeut dei-
ziou e Berlin, eo aet da viziln kam-
pou prizonidi dre ar vro-se.
857 PRIZONIAD, soudarded koz eas
1914-18, a zo erruet e Sathonay (Frans
dizalc'h). Resevct int bel gant gouar-
nour-brczcl Lyon. 2.5(10 prizoniad ail
a zo erruet e Chlons-sur-Marnc.
e-lec'h m'inl het resevct gant an
Ao. Hbert, a-berz an Ao. 'Scaplni, hag
an Ao. Blvollct, ministr lioz ar l'an-
slonoti.
BERR HA BERR
Goude an !t a viz eost, ne vo ket
kaset al lizerou d'ar gr diouz ar sul.
Serret c vo ar bureviou-post eus ar
sadorn d'an noz d'al lu n mintin.
Gopr ar vartoloded-konvers a
c'hounez nebcutoc'h eget 2.500 lur hep
miz a vo kresket : 175 lur ouspenn
o devo. Mmes Ira a vo evil marto-
loded ar chalulerleii.
ffi:;W::;:
:
::':;::::;::::!:|:;:::!:::!^^/!>
.'W.U'fi*
25JVJMZ^GO^JERE.
Kenderc'hel a ra an emgann
e Bro-Rusi.
War aod Mor Breiz, 33
karr-nij saoz a zo diskaret.
Er Mor Kreizdouarek ar
C'hirri-nij italian a gendalc'h da
daga al listri-koAvers hag al listri-
brezel, bet taget ganto dija an
deiz a-raok. Tri lestr-konvers a
zo kaset d'ar strad ha daou lestr-
brezel tizet.
26j*J^GOJUERE.
BJ Eun emgleo a zo savet tre
ar Japaned hag ar FraAsizien evlt
difenn Indez-Sina asamblez. Da
heul an emgleo-se an Amerikaned
hag ar Saozon a laka o c'hraban
war madou ar Japaned en Ame-
rika hag e Bro-Saoz.
En emgann war vor hag en
aer en deus padet meur a zevez
er Mor Kreizdouarek an Italia-
ned o deus kaset d'ar strad
70.000 toneliad listri-konvers ha
daou lestr-brezel saoz. 10 lestr
ail a vije bet tizet hag 21 karr-
nij diskaret.
Ensavadw Brei zh
Goulenn ar miz :
an enskrivadurio
Tamm-ha-tamm, kammed-lta-
kammed, emaomp oe'h astenn
war Breizh-lzel a-bezh hor roue-
dad kenskriverien. Bennozh Doue
d'hor c'henskriverien e pep lec'h.
Bennozh Doue dreist-holl d'hor
penngenskriverien, an Ao. Omnes
e kelc'hiad Gwcngamp, an Ao.
Berthou e kelc'hiad Brest, an
Ao. Kerlann c kelc'hiad Kemper,
an Ao. Sausse e kelc'hiad Gwe-
ned. Bep sizhun, abaoe pell, e
kasont d'imp danevellskrido a
ro d'imp klokaA taolenn a zo bet
graet biskoazh eus stad ar braz-
honeg. Embannet e vo dizale eun
dastumad hag eur c'hrennad eus
o labouriou.
Emaomp war an hent mat. E
penn an hent-se eman an trec'h.
Tra souezhus : tud 'zo a chom
mouzet, hep kompren, den ne oar
perak. Kelc'hiad Kastellin, da
skouer, n'eus bet graet ennaA
netra, hag eun druez eo. Salv ma
tihuno d'e dro. Lodenn ebet eus
Breizh-lzel ne die chom war-
lerc'h er stourm bras.
Hor mennad diwar vremaA eo
ober bep miz eur goulenn, o pe-
diA hor c'henskriverien da res-
pont gwellaA ma c'hellont. Setu
aman goulenn miz-eost : ha bez'
ez eus en ho parrez enskrivadu-
rio brezhonek 7 skritello, tal-
benno, hag ail 7 Lavarit d'imp
pere, e pelec'h emaint, gant piv
in bet lakaet ha pegoulz. Mar
gelllt, o adskrivit dres aval
m'emaint.
Respontit buan, mar pllj. Bre-
maik hor bezo goulennou ail da
ober.
E Bro-Finland kriou Kotka
ha Pogge a zo bombezennet gant
kirri-nij ruslat.
Ar gelennadurez er FraAs a
vije adaozet.
An Ao. Marx Dormoy, bat
ministr a gouarnamant Blum, a
zo bet lazet an eun ostaleri a
Montellmart. Eur vombezenn eo
he dije tarzet en e gambr, war
a greder.
Er tav-heol, an emgann
bras a zo o ran abaoa meur a
zevez a kostaz Smolensk a vije
war-nes echui.
A-raok dilezel ar Bessarabl ar
soudarded ruz o dija lakaat an
tan da gregi e pep lec'h. Ar
grbenn a zo truezus da welout.
War-hed meur a gllometr na
gaver nemet tiez tangwallet, ha
dismantrou bern-war-vern. Bloa-
veziadou-labour a vp. rat evlt
adsavel ar gr.
150.000 soudard a zo bat
galvet d'an arma an Inlzl Flllppln.
2J9jA^VIZ^IOJUERIL ,
Er sav-heol, ar Roumaned a
erru war ribl abar an Dniester.
Emgannou start atao a kostaz
Smolensk.
Ar c'hirrl-nlj alaman a vombez
an uzinou hag an hentou-houarn
a kostez Moskov.
Er mor Atlantik, al listri-
spluj alaman o deus kaset d'ar
strad, en deiziou-man, 10 lestr-
koAvers ha daou lestr-brezel.
An emgleo tre ar Japaned
hag ar FraAsizien a zo sinet e
Vichi.
Ar Japaned a zilestr soudarded
e pleg-mor Cam-Ranh, en Indez-
Sina.
Er FraAs, daou jeneral a oa
a-enep gouarnamant Vichi a zo
lakaet en toull-bac'h.
ffj An Italianed a oa aet da
daga porz La Valette, en enez
Malt, a gemenn o deus kollot diou
vag herrek. Eul lestr-brezel saoz
a zo bet kaset d'ar strad.
Ar Prou hag an Equateur,
en Amerlka an TraoA, o dija en
em glevet evit echui ar brezel.
30 j^VJZ^OOUERE.
An emgann tre ar Rusia-
ned kelc'hiet hag an Alamaned
e koitez Smolensk a bad atao.
E Bro-Saoz, porz Great-
Yarmouth a zo bombezet gant
ar c'hirri-nij alaman.
En enez Chlpr, porz Lar-
kana a zo ' bombezet gant ar
c'hirri-nij Italian.
BJ Kambr-Gannaded ar Sta-
dou-Unanet a nac'h rei d'ar pre-
zidant Roosevelt ar gwir da la
kaat an uzinou dindan ar gouar-
namant.
Er Sav-haol polla emaA an
traou o vont war wasaat bepred
atra ar Japaned diouz eun tu, an
Amerikaned hag ar Saozon diouz
an tu ail.
4
A R V O R
HOR C'HONTADENN
DIAOUL AR YEUC'H
Neb a yaj e e-barz iliz ar
Yeuc' h, eur bar r ez vi han e-tal
Douar nenez, a wel j e eno s keu-
denn an di aoul . Skeudenn an. . .
di aoul , en eun iliz ? Mal ! evelse
e ma n koul s koude. Evi t gwi r
s keudenn Sant Mi kael e koad pe
e maen an hi ni eo, o skei taol ar
ma r o gant al loen inilliget di sl on-
ket gant dor an i fern. Heman,
an aer ouant - man, a oa aze da
daol enni an di aoul i l ast rel di n-
dan t rei d gal l oudus an Ar' c' hael.
Br eman, set u pet r a a c' hoar-
vezas gant an eun devez. Eur
sador nvez, paot r ed dr ant eus
(Douarnenez a oa deut d' ar
Yeuc' h, holl en eur vandennad,
hag e oant chomet da l usa en
eur c' hoad nepel l di ouz ar
vour c' h. Deomp da ober e var o
da zi aoul ar Yeuc' h ! eme
unan. N' ouzon ket penaos e oa
t ar zet ar menoz-se e penn una n
eus hor c' hanf ar t ed. Ar pez a
ouzon er vat eo e voe graet evel-
hen : mont a r eas ar baot r ed en
iliz, e kei t ha ne oa den e-barz.
Tost aat a r ej ont ouz s keudenn
ar sant , hag ouz an aer ouant i'u-
l oret di gor - f r ank gant an e c' he-
nou evel evit l onka an holl gri s-
t eni en. Neuze avat e voe frotet
l us d' ezan t r o- dr o d' e veg, war
e zremm-hoill, ha na chi r t e, ken
na s t r i nke ar chug er-maez eus
ar frouez, o liva eur bar o du-hol l
d' hor paour kaez di aoul di zi fenn.
Pi ou a voe souezet ant r onoz
vi nt i n pa voe l avaret an of er enn?
Par r ezi ani z ar Yeuc' h a- dr a- sur !
Ar beleg en e gador - br ezeg ne
gompr enas ket di oust u per ak e
oa kement a c' hoarz en iliz. En
e ber zegenn- hen, e sonj e ne ca
net r a koul s koude da l akaat t ud
ar bar r ez da c' hoar zi n.
Ha padal an holl a chuchu-
mut e, ha g a vousc' hcar ze :
Graet e var o da zi aoul ar
Yeuc' h ! ' Pe us ket gwel et e
benn ? Pi ou en deus graet an
t aol ? Den ebet ne oui e, ha
paot r ed Douar nenez a oa pel l .
Ne l avar an ket ne vi j ent ket bet
l aouen, ma vi j ent bet aze o we-
l out o z r o g a mm oe' h ober berz.
Fei z, mat e oa graet d' an di aoul ,
a soi i j as pep hi ni hag ar veleien
ivez.
Kl evet am eus an i s t or - man
gant eur vamm- goz koz hag he
doa dal c' het sonj . Ha chomet eo
du at ao beg an di aoul en iliz ar
C ' H O A R Z O M P . . .
Ar paour. Tonton Yann, bezit
triiez ouzin, mar plij ; n'em eus ket
eun tammig bara da lakaat dindan
r,a dant.
Tonton Yann. Na me, siouaz,
eun dant da lakaat ivar va zamm
bara.
Yeuc' h, abaoc ? Kerzi t da wel out
mar ki ri t , ha c' houi a zeui o d' hel
l avarout d' i n- me.
KERLANN.
Ar
g we n a e n n o u
N' oun kat eur medisin. Ar abat
d' eoc' h gor t oz aman pennad eur
medisin di war-benn ar wenaenn.
N' eo ket r et d' eoc' h kennebeut
kredi er pez a lavarln. Nebeut a
dra a fell d' in l avarout . Penaos
e t eu ar gwenaennou war an
K r e d e n n o u
d i w a r - b e n n a r
d i b o e l l
B r e z o n e g
Displeget oui eus d'eoc'h en deiz
ail eun nebeut kredennou diboell
diwar-benn ar brezoneg. Lavaret em
eus ivez n'em boa ket chu. Setu perak
e krogan hizio adarre gant va frozo-
genn.
An holl vistri-skol a gar ar brezo-
neg hag a lak ar vugale da lenn hor
yez a gav atao eun tad pe eur vamm
a diegez da rebech d'ezo pez a reont.
u Ya bugel ", eme an tad pc ar
vamin-se, a zesk brezoneg a-walc'li
er gr .
An tadou hag ar mainmou-sc n'int
ket ar rc ziwcza koulskoude da gaout
plijadur pa zigor ar paotrig cul levr
Buhez ar Sent, pe eul levr rimadellou
brezonek, pe eur gazetenn evel
Arvor , < Ar Vuhez kristen pc
Feiz ha Breiz , ha pa zistag a
vouez uhel pez a zo merket. Neuze
| avat ez eus lorc'h er grent. Ne vez
ket tamallel d'ar mestr-skol, evit ar
| mare, ar boan en deus kemeret da
j zeski lenn brezoneg d'ar mic'hicg...
nemet kredet c vije en dije desket
i kenkoulz dre e'hras ar Spered Santel.
Gouzout lenn brezoneg dre e'hras
ar Spered Santel : bez' cz eus kalz
tud a zo o c'hredcnn start c c'heller
hen ober. Nag alies ez eo bet kavet
abeg er skridou brezonek war zigarez
e oa enno geriou ha troicnnou-lavar
na vczent ket intentet gant an holl.
< Grit eveldoun , a lavare d'in cur
skrivagner a Vro-Gerne, morse ne
skrivan eur ger ha na vije ket kom-
prenet dioustu gant an holl dud
diwar ar maez. Ha me da gemer
unan eus e bennadou, ha da ziskouez
d'ezan en doa implijet e tregont
linenn eun dousen geriou da vihana
a vije bet koulz ha saozneg pe gre-
gueh evit tud Bro-Leon pc Bro-Dregcr,
hep mciiegi tud Wcned.
Ar wirionez eo e ranker studia eun
tammig a-raok gouzout lenn eur yez,
zoken pa gomzer mat ar ycz-se. Pet
den, avat, a gemer ar boan da studia
ervat ar brezoneg ? Konta a c'hellfec'li
anezo war begou ho pizied c meur
a barrez, siouaz. 'A zo gwasoc'h, ur
re n'o deus ket studiet hor yez a zo
atao ar re genta da gomz diwar he
fenn evel pa vijent gouizicien vras.
Nag alies, da skouer, c vez klevet
an dra-maii : ar brezoneg a zo paour:
n'en deus ket geriou n-walc'h da
envel meur a dra. Eun nebeut bloave-
ziou 'zo e voe moulct eur pennad e
galleg war unan eus brasa kazetennou
pcmdczlck Breiz. Er pennad-se c tis-
kleried ne oa nemet pemp ger brezo-
nek da envel al liviou : du, <jwenn,
ruz, glas, melen. An aotrou a skrive
an diotach-se n'en doa biskoaz a dra
sur klevet ano eus : gwer, louet, kann,
mouk, limestra, pers, gell, flimin ;
hep menegi an doarcou nevirus hon
eus da zisplega an arliviou : dam-
( K i l L o d e n n )
Gant ROPARZ HMON
c'hlas, arc'hlas, glazik, glus-ruz. glas-
gwenn, glas-glizin, lia . nie 'oar.
It da c'houlenn gant ar rc o deus
tremenet eveldoun bloaveziou hir o
tastum hag o renka ar geriou brezo-
nek da sevel levriou-studl ha geria-
duriou. Respont a raint d'eoc'h cz eo
hor yez unan binvidik eus ur pinvi-
dika. ken pinvidik zoken m'o dije
karet a-wechou e vije eun tammig
paouroe'h, kuit d'ezo da gaout kement
a drabus hag a drubuilh ganti. -
Paour, ya, paour-raz zoken, co ar
brezoneg a vez komzet gant bourc'hi-
zien hor c'hriadennou damc'hounc-
zel gant ar galleg. Ar vourc'hizien-se
koulskoude a gred alies e ouzont ar
yez kenkoulz hag ar gouerien, ho kalz
gwelloc'h, n'eus ket ezomm da lava-
rout, eget ar skrivagnerien hag ar
c'hrainadcgouricn vrezonck.
Selu aman eun istor fenlus, hag
eun istor gwir ouspenn. C'hoarvezct
eo an dra er bloaz-man en eur skol
a Vro-Gerne. Ar mestr-skol en doa
lakaet ar vugale da skriva war ar
voger anoiou ar pevar avel : hanter-
noz, kornog, kreisteiz, reter. Deut eun
den-u-garg uhel, eun cnscllcr, da
weladenni ar skol, e chmas abat'
dirak ar ger reter , a dalv, evel
ouzoe'h emichans, kement ha sav-
licol , hag a zo gwelloc'h egetan.
War-bouez nebeut en dije tamallel
an aotrou-sc d'ar mestr-skol beza iji-
nel eur ger nevez. Arabat beza souezet
ela pa glever seurt aotrounez, desket-
bras, war a gredont, o rebech d'hor
yez lie faourentez, tud ha n'anavezont
ket zoken anoiou ar pevar avel !
Ar brezoneg a zo rc baour ! Setu
ar gnnaouenn a glever abaoc ouspenn
kant vloaz gant ar re na fell ket d'ezo
Daou levr brezonek
war ar stern :
ME A ZESK BREZONEG
hag
e u l l e v r t o n i o u
e v i t a r b i n i o u .
hennit ar pez a zo embannet
diwar o fenn ha kasit hoc'h
ano d'an embannerieri
e vije desket hor yez er skoliou. Darn
a ya pelloc'h c'hoaz : hor yez a vije
ken gouez, ma ne vije tu ebet da sevel
gramadegou pc yezaduriou brezonek.
Kaer a zo diskouez d'ar sodien-sc ar
bern gramadegou brezonek aozet lia
moulet c meur a yez, respont n reont :
ar reoleniiou displeget cl levrlou-sc a
zo bet i J i net gant an oberourien. Kaer
a zo lavarout n'eus yez ebet war
c'horre an douar ha na hcuilhfe ket
reolennou 'zo, ha pa vije yez Laponiz
pe Patagoniz, n'int ket evit kompren
an dra-se.
Pa ne glever ket an diou ganaoenn-
se, ar brezoneg yez paour, ar brezoneg
yez direol, e klever eun trede kana-
ouenn : ar brezoneg yez dizunvan.
Ha ma vije desket ho prezoneg
er skol , a c'houlcnne n'eus ket pell
eun aotrou bras ail ouz cur skolacr,
pe rannyez a vije desket ? Rak,
war am eus klevet, ez co dlshevcl
ar brezoneg komzet en eur barrez
diouz ar brezoneg komzet cr barrez
e-kichen.
Daoust, aotrou , a c'houlennas
ar skolacr d'e dro, " ha n'eo ket
disheiivcl ar galleg komzet en cur
barrez diouz ar galleg komzet cr
barrez e-kichen ?
An aotrou bras, tupet berr, a anza-
vas c veze komzet galleg a bep seurt
e parreziou Bro-C'hall, nemet, eme-
zan, ne veze kelennet nemet eun doare
galleg, anvet galleg unvan.
E skoliou Breiz-Izel , eme neuze
nr skolacr, pa vo kelennet ar bre-
zoneg drc-holl, ne vo kelennet nemet
eun doare brezoneg, ar brezoneg
unvan.
A-boan ma talvcz d'in nicncgl an
dud a lavar ne vez moulct netra e
brezoneg. Tud dall lut moarvat, pa n'o
deus gwelet biskoaz eul levr brezonek
en eur stal, pc eur gazetenn vrezonek
evel " Arvor pe Ar Chourrier .
No dremen eur bloaz evelato hep ma
teufe d'in cul lizer digant hini pe hini
a zo o paouez klevout e vez skrivet,
kenkoulz ha komzet, c brezoneg.
Da echui, c lavarln e vez skignet
an holl ziotachou-se, ha rc ail c'hoaz,
gant tud dizesk ha gant enebourien
eus hor yez, hag 1 ken dizesk peur-
liesa. Seul vuioc'h e kresk niver ar
c'hazetennou hag al levriou brezonek,
seul vuioc'h c kresk niver ar skoliou
digoret d'ar brezoneg, ha seul vuioc'h
c koaz ar fais kredennou. Ar brezoneg,
n'eo ket eun dra Iskls nag eun dra
fentus nag eun dra dister cz eo : bez'
ez eo eur yez evel ar re ail, eur benveg
evel or rc ail graet da scrvljout d'an
dud u gomz anezan. Ar gwir en deus
evel ur re ail da veza doujel, desket,
implijet c pep giz lia difennet diouz
ar rc a lavar sotoniou ha gcvler diwar
c benn.
daouar n 7 An dr a- se na ouzon
ket . Hogen ar paz a ouzar a o
n' eo kat br ao. Ha n' eo ket aaa
a-wachou l abour t gant o. Peur-
liesa aur st okl g bi han a vez a-
wal c' h evl t o l akaat da wada. Ha
di aes- t r e eo l akaat anezo da lam-
mat kui t . Penaos ober ?
Tud ' zo hag a r a war - dr o o
r e dr e an di abarz. Lonka a r eont
kachedou pr anat a tl an apot l ker .
Hogen dra ar paz am eus kl avat
ne zeu ket mat - mat an t r a ou
gant o.
Tud ail a l aka dour ennou war -
no. Hag evel -se ao o doa gr a a t
va c' her ent evidoun pa oan bi -
han. Eur wanaann am boa war
eur biz, hag a-vec' h o doa l akaat
eur banne eus an dour ann warni
ma oa bet devet . Hogen na oa
ket aes kaout al l ouzaouonn-se.
Sofij am eus a oa bet r a t d' am
zad he goul enn di gant aun
eont r d' eomp hag a oa apot l ker .
Eun dour ann i skl s-meurbet a oa
houmaA, ha na r ae nemet dlvo-
gedl pa veza t a nna t ar at ouv
diouz ar vur ed. Llou gwar a oa
gant i , eul llou gwer espar , ha
t r e t e t e oa war ar vur ad aur
c' hl open ha daou askour n l akaat
a kr oaz.
Ar paz a r aar Ivez br eman alies
ao davl ar gwenaennou gant aun
nadoz- t r edan.
Hogen ar gwella a vaz gr aat
ao, ma ' gav d' in, DRE ATIZ. Kle-
vit I Anavezet am eus eun dan
yaouank hag en doa gwenaennou
leun e zaouar n. Set u- hen a t l a r
medisin, ha s et u aman ar paz a
l avar as ar mezeg d' ezan i Gwe-
lout a ri t ar voutallhlg-maA, eun
dour enn disllv enni . Bemdez la-
kai t aur banna war ho kwenaen-
nou. Hag a-bann aun daiziou ben-
nak na chomo mui net r a. Hogen
t aol l t avez I Ma kouez aur banna
war ho t l l had a vi nt devet di ous-
t u el lec' h ma vo kouezet an dou-
r enn. Taolit avez I Pa vo chu
an t r aou deui t d' am gwel out .
A-benn eun delzlou bennak a
oa chu an t r aou. No chme
gwenaenn a be t I Piou a ehomas
sebezet - mi k avat nemet an dan
yaouank pa l avaras d' ezan a r
medisin ne oa an dour ann ne-
met . . . dour, dour f eunt eun I Hon
t adou koz a anavaza mat an t u-
sa moar vat . Int-I ao a l avara i
Aes eo l akaat ar gwenaennou da
vont kui t . N' eus nemet gor t oz
amzer ar c' hann-l oar ; ha neuze,
ar penn t r oe t davedi , l avar out
meur a wech :
Kann, kann, kann, "
Tenn ar re-maA ac' han I
Andreo QELLEO,
Skol aer, Baftleg.
Le Grant : G. BERTHOU.
IMPRIMERIE CENTRALE HE RENNES.
. . . E UN T A M M I G I
0 TISKENN EUS AN TRAM.
A-raok m'edo tardet da vat eun
Itronugouez war he feadra da azeza.
Eun Itron ail ha lavaret : Prs-
tik e vije bet torret ho reor
ouzoe'h.
'Vijen ket bet souezet , eme
eben, abaoe an amzer ez eo
faout.
Niv. 26
A R P E S K A O U R
Edo al l i zer - di skar g t re va
biz-yod ha va bi z- meud. Gwel out
a r aen ar c' houezenn o l uger ni
di ndan e vleo l ouet .
E zaou i bi l -l agad, disliv br e-
ma n, a oa ent anet , evel o kl ask
t r euzi ar paper . E sellou a oa
sellou eur c' haz-t i gr. Sant out a
r i s n' edon ket e sur ent ez di r ak
an den-se.
Ha me da s anka ar baper enn
em godel l .
Eur mous c' hoar z gl as a r eas.
Mat oun , a c' hr ozmol as,
<< kal z r e vat . Set u per ak e vez
gr aet em c' henver evel pa vi j en
eur bugel . Da wer za d' i n ar c' hoz
t a mm paper - se eo hoc' h eus va
di r enket , aot r ou ?
Nann, Aot r ou Br uant . . . ha
koul skoude, ma fofec' h d' i n
eur pr i z der eat ?
Pet r a a gav d' eoc' h a vije
e u r pr i z der eat ?
gant PAOL FEVAL
En ar c' hant , ne ouzon ket .
N' hel l an ket ober ar gont . Pez
a c' houl ennf en di ganeoe' h, aval ,
eo maner Keroul az, an tiez t r o-
war - dr o, koadou ar Gozker, t r i
at ant ar Mt re, mi l i n Lokmener ,
t i - pesket a Kervoro>, ha kement
t r a a veze pi aouet gant an tie-
gez br udet hag enor us emaoun
o paouez l avar out e ano .
PENNAD 23
Ar Br uant a zi rol l as da c' hoar -
zin.
Bi skoaz kemend- al l ! eme-
zan. Kr esket em eus t al vou-
degez madou Keroul az. Pevar -
ugent mi l l ur lev a dennan
di out o. Ha t ost pevar - ugent mil
l ur ail a de nna n di ouz madou
Penni l i z. Koment - se en urz ;
n' eus ket eun dachenn- douar
hep eur baper enn st ag out i . Mal ,
mat , va mi gnon yaouank ! Me
ivez a oar farsal ; c' hoarzi n a
r a n a-wechou, hag ho. pedi a r an
da goani a gani n en ost al eri ar
C h o m Kar o e-lec' h ma l oj an.
Do ni a reot ?
'M eus aon, Aot rou Br uant ,
emezoun, n' ho pezo kel kal z
a c' hoant da goani a fenoz.
Kri za a reas e dal en eur sel-
l out piz ouzi n.
Aot r ou Korbi er , emeza,
yaouankoc' h oe' h c' hoaz eget
ma kr eden. N' hen r ebechan ket
d' eoc' h ; er c' hont r ol . Ha da zis-
kouez d' eoc' h em eus bol onl cz
vat , e ki nni gan mui oe' h d' eoc' h
ha d' ho mignoined. Eun dr a ben-
na k a roi n d' ar paot r Penni l i z,
daoust na dl ean net r a d' ezan.
Eun t es l amant a r i n da rei va
holl beadr a d' an Di mezel l Ke-
roul az, ha se di r ak an not er,
mar fell d' ezi di mezi gani n. Evel -
se ez echuo an t abut . . . ha g evi -
doe' h, Aot r ou Korbi er. . . evi-
doe' h. . . e vezo mi l pez aour .
Pet r a sonj i t eus an dr a- se ?
Mil pez aour en eun taol !
Hennez hag a oa ken pi z ma ne
zi spi gne ket mi l skoed ar bloaz !
Ar c' homzou di weza-ni a a voe
evel eun taol I r ompi l b o t i huni
eur s oudar d mor gousket .
Aot r ou Br uant , a r espon-
t i s evel en desped d' i n va- unan,
ha kr edi a r af ec' h goul enn an
Di mezel l Ker oul az e di mezi di-
gant he zad ?
Di gant he zad- koz '?
Lavar et em eus : di gant he
zad. an Aot r ou Er wa n Ker ou-
laz.
Tenval e t euas e sellou.
Mar o eo... a val bouzas.
Evi t an eil gwech e t enni s al
l i zer - di skar g eus va godell. E
zi spl ega a ri s goust ad.
Al Hou a yeas di ouz c zr emm,
endr a ma l avar e, evel er - maez
anezan e- unan :
Mar o eo... mar o- i ni k !
An dud- se a zal c' h sonj eus
an t a mmou paper t i mbr et evel
ma t al c' h ar vnr c' hadour i en-
gezeg sonj eus al l oened o deus
gwerzet . Di ouz ar sell kent a en
doa anavezet al l i zer - di skar g, a
zi skouezen d' ezan a bell koul s-
koude.
E- pad eur pennad e chmas
evel skoet gant ar c' hur un.
Neuze "e frot as e val vennou-
l agad ruzi et . Eu r gr i di enn a
r edas dr e e gorf. *
<> Br eman e kompr eni t pe r a k
em eus ho kal vet , Aot r ou
Br uant , emezoun.
Gl abouserez ! emezan evel
dr e voaz, gl abouser ez ! Ene -
bour i en am eus ! An nobl ansou
koz en em glev kenet r ezo da
hegasi ser vi j er i en leal ar vr o.
Hogen n' em eus ket aon. Sel l omp
ouz ar paper - mai !
Edo oi l akaat e l unedou- wa r
c fri . Nac' h kr e nn a ri s e lezel
da gemer al l i zer - di skar g t r e e
zaouar n.
Neuze eo eul lizer faos ,
a l avar as.
N' eo ket eul lizer faos, he n
gouzout a rit , emezoun. Sellit
mat . An Aot r ou Er wa n Ker ou-
laz, wa r a gr eder , a zo bet beuzet
pevar bloaz ' zo. Ha kr edet e vije
eo chomet ar bnper enn- ma
pevar bloaz e-barz an dour ?
(Da genderc'hel.)
1 " A n n e I V
4
3 2 P r i x s i l . O A o t 1 9 4 1
J OU R N A L HEBDOMADAI RE
Abonnement ordinaire : 2 5 fr. par an
R d a c t i o n - A d m i n i s t r a t i o n
11, r ue Loui s- Post el - RENNES (I.-&-V.)
C | C ; L . A N D O U A R D 3 5 . 4 2 0 R E N N E S
Abonnement d' honneur : 5 0 fr. par an
Puisqu'il plait
M . Dupouy de dire qu'A
n'existe pas de littra-
ture bretonne
t
pourquoi
ne dirions-nous pas
quil n existe pas de
littrature franaise ?
A propcs de l'exclusion du breton de certaines glises
A BRIGNOGAN, 1
"on ne veut pas chasser le breton"
mais la part qu'on lui fait est de plus en plus restreinte
Le 1" aot les rdacteurs
T ARVOR tai ent dsagra-
bl ement surpris de lire dans le
j ournal LA BRETAGNE , qui
mne depuis sa fondati on le com-
bat que l'on sait pour la Bretagne
t sa langue, l'cho que nous
publions ci-dessous et qui pouvait
laisser supposer que sur le ter-
rai n qui lui est propre celui de
fia dfense de la langue bretonne
notre j ournal pouvait tre mal
i nform .:
SLE BRETON A BRI GNOGAN
Sur la foi d'un hebdomadaire,
..'< ami de la langue bretonne, et
-auquel nous laissions, bien en-
tendu., la pat erni t de son
<< .information, en le citant par
a son -nom, nous avions par ail-
leurs mentionn qu' Brigno-
<*> -gan- -auact Vvsetg* - du breton
,v< t ai t banni de la chaire. Un de
nos abonns de cette char-
'.( mante paroisse nous rassure
(X ;ce sujet et nous cri t que la
(Si nouvelle est i nexacte. I l n'est
.:( pas question de bannir la l an-
\< gue bretonne de la chaire de la
. paroisse. ON NE LE VEUT PAS,
<. < cri t-i l , ET LE VOUDRAI T- ON,
*< QU' ON NE LE POURRAI T PAS,
DANS CE PAYS SI BRETON-
NANT. C'est avec le plus
. grand empressement que nous
ni saisissons l'occasion de rect i -
. A fier l ' i nformati on errone de
(i. notre confrre.
Nos lecteurs liront avec plaisir
lia mise au point de notre corres-
pondant . N. D. L. R.
J' ai .t passablement surpris
(de lire dans le numro de La
Bretagne en dat e du 1 " aot
dne dngation des f ai t s que
J'avais exposs dans un arti cl e
cd" Arvor du 6 j ui l l et, sur la
situation f ai t e au bret on dans la
^paroisse de Brignogan, arti cl e
tqve J'avais cri t en parf ai t e con-
naissance de cause. Je l'ai t
d' autant plus que les quelques
l i gnes publies par La Bret a-
gne (o j ' aurai s bien aim lire
la l et t r e i ntgral e de son corres-
pondant .de Brignogan) sont
accompagnes de la note sui-
vant e d'un rdacteur da ce
j ournal ; C' EST AVEC LE
PLUS GRAND EMPRESSEMENT
(QUE NOUS SAISISSONS L'OCCA-
SI ON DE RECTI FI ER L' I NFOR-
MATI ON ERRONE DE NOTRE
CONFRRE.
Or, il me para t certai n que le
.correspondant en question ne
' est pas donn la peine de lire
l ' arti cl e qu' i l Incrimine. I l dna-
t ur e, en effet, une parti e des
f ai t s que j ' y exposais, ne f ai t
mme pas allusion aux autres, et
t i re pour conclusion, sembl e-t-i l ,
que la part f ai t e au breton est
royal e dans ce pays de Brigno-
gan.
Je n'ai j amai s cri t que le
franai s s' tai t ENTI EREMENT
substitu au breton la chaire
de Brignogan, mais que l'habi-
tude des sermons franai s sem-
bl ai t vouloir s' tablir dans la
.paroisse. Et j e citais un cas t out
rcent o les fidles entendi rent,
i la messe de hui t heures, un
sermon franai s excellent du
reste. Et ce n' tai t pas un cas
isol. Depuis la crati on rcente
de la paroisse on avai t institu
une messe pour touri stes o
le sermon, quand il y en avai t,
t ai t f ai t en franai s : rien
dire l contre. Mai s peu peu on
s' tai t habitu ces dernires an-
nes donner de temps en temps
un sermon franai s aux autres
offices, y compris la grand* messe
(o l'assistance des touri stes a
touj ours t infime) : c' est con-
t r e ceci que Je protestai s, que Je
proteste encore, et j e crois que
ce f ai t j usti fi ai t la remarque que
j e rappelle plus haut .
Mai s Je n'envisageais pas le
cas restrei nt du bret on la
chai re, mais, de faon plus gn-
ral e, la part du breton dans la
vi e religieuse de la paroisse. Et
ici le correspondant de La
tagne est muet .
Est-i l donc, oui ou non, exact :
1" que les chants bretons sont,
certai ns dimanches, a la grand*-
messe, ext rmement rares ;
2 que, f ai t bien symptoma-
ti que, les cantiques bretons sont
TOTALEMENT PROSCRI TS des
processions (j ' avai s cri t le der-
nier arti cl e quelques j ours aprs
la procession de la Ft e- Di eu)
alors que ces mmes paroissiens
qui se rendai ent il y a peu de
temps encore Pl ounour-Trez
N' Y CHANTAI ENT QU' EN BRE-
TON ;
3" que la part f ai t e au breton
dans les t r s nombreuses ker-
messes, f t es, a sances t h-
tral es organises; par la paroisse
EST EGALE A ZERO.
Du reste, une semaine aprs
que parut l' article d' Arvor ,
les Surs donnaient au pat ro-
nage Une sance rcrati ve au
profit des prisonniers. La but
t ai t on ne peut plus louable et la
salle ce 13 j ui l l et t ai t comble.
Eh bien, dans cette sance r -
crati ve de quatre heures, o
l'on donna pice, sayntes, mo-
nologues, etc. , pas la plus pet i t e
place ne f ut f ai t e au bret on.
Ceci, oui ou non, est-il exact ?
Si oui, comment une tel l e at t i -
tude s' accorde-t-elle avec le
on ne veut pat chasser le bre-
t on du correspondant de La
Bretagne . Dans un pays o
' crasante n^Jaiitte--est br et on-
nante, comme il le reconna t l ui -
mme I
Le voudrai t-on , aj out e- t - i l ,
on ne le pourrai t pas : mais
les fai ts ci-dessus, au suj et des-
quels j ' at t ends tranqui l l ement un
dmenti , mont rent que c' est pr-
cisment ce qui se passe auj our-
d'hui mme. Certes, le pays ne
sera pas dbretonnis du Jour au
lendemain. Mai s peu peu, en gri -
gnotant touj ours la place qui
devrai t t re celle du bret on.
A moins que le coup de f rei n
ncessaire ne soit donn ds
mai ntenant.
EUR BREZONEGER.
Vers renseignement du breton
" LE FRANAI S PAR LE BRETON "
Nos lecteurs ont eu la joie de
lire dans nos deux derniers nu-
mros les articles en franais et
en breton annonant la parution
prochai ne du livre Me a zesk bre-
zoneg. Ce livre qui constituera un
admirable instrument d' tude du
breton est destin aux lves des
coles libres et nous esprons qu' il
sera largement utilis par les ma-
tres et matresses d' coles part i r
de la prochai ne rentre.
Cependant, nous ne devons pas
oublier les efforts faits antrieu-
rement pour arriver un ensei-
gnement rationnel du breton.
Lorsqu' il y a quelque dix ans
les vques de Quimper, de Saiflt-
Bricuc et de Vannes eurent expri -
m clairement leur volont de voir
enseigner la langue bretonne dans
les coles libres de Basse-Bretagne,
il se forma, sous l' impulsion du
journal Breiz et de son dvou di-
recteur, M. Y. Le Moal, des Comits
d'Action dont le but tait prci-
sment d' aider les matres et ma-
tresses de l' enseignement libre
raliser la volont de leurs v-
ques. Il tait en effet vident qu' un
enseignement srieux du breton
ne pouvait se faire sans livres
d' tudes. Or, c'est prcisment
ceux-ci que les Comits d'Action
qui furent fonds dans les trois
vchs se proposaient d' diter et
de rpandre dans les coles.
A notre connaissance, seul parut
le manuel bilingue Le Franais
par le Breton, dont M. l'abb
Bozec, cur-doyen de Corlay et
vtran de l' enseignement, tait
l' auteur.
Le livre de M. l'abb Bozec mar-
quait un tvritable progrs dans
l' enseignement de notre langue.
Bien dit, abondamment illustr,
il connut un vritable succs dans
certaines coles. Une directrice
pouvait crire que parmi les livres
mis la disposition des lves La
Mthode Bilingue surtout les int-
ressait et qu' ils la prfraient
leur grammaire franaise. Cha-
que jour, crivait-elle encore, nous
;/ faisons une demi-heure de lec-
ture. C'est pour les enfants le mo-
ment le plus agrable de la jour-
ne.
Cependant, ce livre qui et pu
faire tant de bien ne put, nous ne
savons exactement pour quelle rai -
son, tre diffus dans la mesure
o on l'avait escompt. Nous som-
mes heureux de signaler nos
lecteurs qu' ils peuvent encore se
le procurer en s' adressant l'im-
pri meri e des Editions d'Arvor, 13,
place du Centre, G U I N O A MP (Ctes-
du-Nord).
L' exemplaire 10 francs ; ajouter
10 % pour les frais de port, Des
remises sont faites aux coles.
A B E O Z E N
T r a d u c t e u r d e s " M a b i n o g i o n "
Nous tous qui avons consacr
notre vie au breton, nous aime-
rions bien voir chacun de nos cri -
vains nous donner tous les ans,
vers la Nol, un livre nouveau
" ' A B E O Z E T V
trs gros si possible. Mais tout le
monde n' est pas Abeozen (ou un
tel et un tel que leur modestie
m' empche de nommer), tout le
monde ne travaille pas aprs sou-
per.
Abeozen est surtout connu en
Bretagne comme l' auteur de la t ra-
duction en breton des Mabino-
gion , les fameux romans gallois
qui connurent le succs tonnant
que l'on sait et qui sont appels
devenir dans notre pays un livre
classique, comme ils le sont depuis
longtemps au Pays de Galles. A ce
titre, Abeozen s'est acquis un droit
incontestable la reconnaissance
des Bretonnants.
Veut-on l' histoire de sa traduc-
tion des Mabinogion gallois ?
1925. Pwyll Prins Dgfet ( Gwa-
larn , n"" 1-3-4, puis).
1920. Branwen, fille de Llgr
ON"" 5 et 0, puis).
Manawyddan, fils de Llgr (N ,8,
prix 5,50).
1927. Math, fils de Mathonwg
(N 9, prix 5,50).
1928. Le Rve de Rhonabwy
(N" 13, prix 5,50). '
1929. Kulhwch et Olwen (N 18,
prix 8,25).
1930. Suite de Kulwch et Olwen
(N 21, pr. 8,25 ; N" 25, pr. 2,75).
1931. Owen et Lunet (N 30,
pr. 3,30).
1934. Le Rve de Maksen-Luz et
Levelis (N 62, pr. 4,40).
1936. Geraint et Enid (N 93,
pr. 4,40).
1939. Pereduv fils d'Evrog (N*
123). *
Mais il ne s'est pas born, mal-
gr son mtier fatigant, malgr sa
nombreuse famille, malgr les dif-
ficults que la vie ne lui a pas m-
nages, ce travail qui aurait pu
suffire un autre. Dans le mme
domaine, il a publi Gwalarn
une grammaire galloise (Yezadur
berr ar C'hembraeg), un livre de
lecture (Lennaduriou kembraek,
XVII'-XIX" sicle, Gwalarn , n108,
nov, 1937) et les souvenirs si int-
ressants du barde gallois Twm o'r
Nant.
Abeozen n' est pas seulement un
t raduct eur consciencieux et prcis.
Ce qui rend son travail part i cul i -
rement intressant pour les tu-
diants de breton, c'est la qualit
purement, ceJUaue^de la lanjjuides
Mabinogion , ou d'un conte
comme Kondle ar Flamm (publi
en 1928 par Gwalarn ). C'est
une langue lgre et potique, qui
parat avoir gagn une sorte de
tranquille distinction sous l' in-
fluence de la syntaxe galloise. C'est
la langue, me semble-t-il, de l'Abco-
zen futur celui qui nous don-
nera une longue liste de longues
uvres car il en donnera.
Il a donn en 1931, entre autres
choses, quatre nouvelles, je devrais
dire plutt quatre souvenirs de
guerre : Pevar Marvailh ( Gwa-
larn , n" 28).
Elles se ressemblent toutes qua-
tre, rapi des (un peu trop rapides),
ralistes, et aussi aigres que des
pommes vertes, sauf celle que nous
donnerons dans Arvor : Ar
Bidoniad Dour, La philosophie de
leur auteur, cette poque, est cer-
tainement celle de la valle de
larmes, mais sans ombre de rsi-
gnation. Bancune, rvolte passion-
ne de celui qui a appris a se m-
fier. Mais nous pensons qu'Abeozcn
a en lui trop de vitalit profonde
pour en rester lu. Nous pensons
qu' il se doit a lui-mme et
nous tous qui avons confiance en
lui de nous donner sans trop
t arder le roman qu'il prpare, et
qui sera l' uvre d' un homme en
pleine possession de son art et do
sa langue.
M
R O A Z O N - B R E I Z
La double tche
de Rennes=Bretagne
Ne parlons pas du Rennes-Bre-
tagne d'avant-guerre. Ce n'tait
qu'une succursale de Paris, un
instrument de plus entre, les
mains de. lu Traisime. Rpubli-
que pour abrutir un petit peuple
nordique noble entre tous, et lui
faire perdre la conscience de ses
origines.
Parlons du Rennes-Bretagne
d'aujourd'hui, de celui qui parle
breton, qui parle la Bretagne,
qui parle de la Bretagne. S'il
n'est encore, nous le savons tous,
qu'un poste breton en miniature,
ne disposant que d'un horaire
rduit, dj se posent devant lui
les problmes qui seront ceux de
notre radio de demain.
Il n'est pas de pays qui ne
divise ses missions en deux
dusses : celles destines au pays
mme et celles destines
l'tranger. H ne peut tre ques-
tion de ngliger les auditeurs de
(Suite la 2 page.)
2
A R V O R
A R P U R C H B R B R B Z O N I K
Ar Farvel Goapar
C o m d i e b o u f f o n n e e n b r e t o n
Plusieurs mois avant la prsente
guerre j'avais fait faire Roparz
Hemon la connaissance du manuscrit
du Bot meur (cf. Gwalarn, n 131, p.
61) et du Farvel Goapar. R. Hemon
avait pris copie et ce dernier, spci-
men unique en littrature bretonne
d'une comdie bouffonne imite de
la comdie italienne. Arvor nous an-
nonce sa prochaine parution dans la
revue Sterenn. Excellente initiative.
C'est l'occasion de recherches sur
la vie et les oeuvres de Le Gonidee
que les pages d'A. Le Braz dans son
Thtre celtique (382 et sq.) consa-
cres au Farvel Goapar m'aiguill-
rent vers ce manuscrit. A. Le Braz
en attribue la copie Le Gonidee,
l'uvre tant de Pascal de Kcrcnveyer.
Le Braz mettait l le nom de Le
Gonidee trs probablement parce que
dans le catalogue des manuscrits des
bibliothques publiques de France ce
manuscrit figure sous le titre Don
Le Gonidee et que l'exemplaire de
la bibliothque de la Marine de Brest
porte la mention Rayon Le Goni-
dee . Or, les livres et manuscrits du
rayon Le Gonidee sont un don de
Laounan fart par testament. Ce tes-
tament est mme aux archives.
Il me suffisait donc de comparer les
critures de Le Gonidee, de Laou-
nan et du Farvel Goapar pour me
convaincre que le manuscrit n'est pas
do la main de Le Gonidee mais de
celle du donataire. Cette comparaison,
j'ai pu la poursuivre heureusement
une dernire fois avant que tout ce
que contenait de prcieux la bilioth-
qire ne s'en fut rejoindre au chteau
de Kerjcan le fonds breton de la bi-
bliothque municipale de Brest.
Le manuscrit du Farvel dtruit, il
se pourrait qu'il en existe un exem-
plaire dans la fameuse bibliothque
de Kerdanet. Valle qui put y pn-
trer y remarqua un autre travail de
ce Pascal de Kcrenvcyer : la traduc-
tion en vers bretons des oeuvres
d'Ovide.
Le manuscrit de la Marine qu'dite
Sterenn a ceci de curieux : c'est que
la prface (mise part la citation
grecque du dbut) utilise le prtendu
alphabet des anciens bretnos. Le R.
P. Maunoir aurait cr il l'existence
d'un tel alphabet. Nous n'avons pas
vu ce qu'il en aurait crit. Grgoire
de Rostrcnen, dans son dictionnaire
(p. 30) reproduit les caractres de
1' alphabet des anciens bretons ar-
moriques tir d'un ancien calice de
l'abbaye de Landvennec, d'une croix
de pierre de Ploasan deux lieues
de Brest, du chteau de Lezascot
prs de Douarnenez, dont les pierres
de taille que j'ai vu en place en 1702
taient toutes marques de ces carac-
tres et de liniques autres anciens
monumens de la Bretagne .
Dom Le Pelletier ne se contente pas
de reproduire, un peu modifi, cet
alphabet, il donne les caractres d'un
second alphabet des anciens bretons.
Audren de Kerdrel commena d-
molir ce bel chafaudage au congrs
de Nantes de l'Association Bretonne,
en 1845. Voir le Bulletin de cette
socit et aussi celui de la Socit
Archologique du Finistre, sance du
28 dcembre 18!).'! et annexe au P. V.
de cette sance (p. 225-2.'tfi). En 1891,
cette socit reprit lu question par
une " Note sur la question de l'alpha-
bet ancien (p. .1-7).
Une notice sur Kerlaz dans le Bul-
letin de la Commission diocsaine de
Quimper (1915. XV' anne, p. 16)
nous conduit it l.ezarseot mme.
Nous lisons que .M. du Krtay avait
fait dblayer, vers 1895, les sub'struc-
tions de l'ancien manoir. Sur plu-
sieurs pierres croient gravs des si-
gnes tranges. Grgoire de Rostrcnen,
donnant une mission il Kerlaz, en
1701, avait fait leur relev et en avait
construit son alphabet celtique trs
ancien , remontant :\ une poque
trs recule. Il n'a pas remarqu que
ces murailles de Lezarscoe't datent du
XIV" ou du XV" et que ces signes ne
sont antre chose que des marques de
tcherons destins faire reconna-
tre les pierres travailles pur chacun
des ouvriers composant le chantier.
On peut voir des marques analogues
au chteau de Maellicn, dans la mme
commune de Ploncvez-Porzay, dans
l'intrieur de la sacristie de Locro-
nan, sur quelques piliers de l'glise
de Beuzec-Cap-Sizun, sur quelques
pierres extrieures du transept nord
de la cathdrale de Quimper, plus
haut que le toit des bas-cts et sur
le clocher de Pleslin-lcs-Grves, lequel
date du XIII" sicle. On en voit aussi
en grand nombre sur les pierres du
Pont-Saint-Esprit (Gard).
Venons en an Farvel, aprs liqui-
dation de cette particularit du ma-
nuscrit.
Un farvel, pour Grgoire de Ros-
trenen, est celui qui divertit le pu-
blic par ses plaisanteries, uii bouffon.
Le Pelletier dit n'avoir entendu ce
mot qu'en Cornouaille et qu'il n'tait
pas connu de M. Roussel, qui savait
seulement qu'en Lon. r'ariel est une
niaiserie, une chose vive et de la va-
leur du Klocci des Latins. Roussel
tait l'oracle de Dom Le Pelletier.
Pour Le Gonidee, Troude, Moal,
farvel esl un charlatan, un farceur.
Victor Henry ne donne pas l'tymo-
logie de faroucl, farvel, adjectif,
comme historiquement ou littraire-
ment atteste : tourdi, bouffon, pour
frav-el, driv de frav. frao. Cf. l'ex-
pression franaise comme une cor-
beille qui abat des noix . Au sens
de bouffon la mtathse a peut-tre
t favorise par l'existence du mot
fars, plaisanterie (cmp. fr. farce)
lequel a aussi agi sur falota, farlota
(s'amuser), falot = bouffon.
Il serait intressant d'en savoir plus
long que n'en raconte Le Braz sur
Kercnveyer, sur ses uvres (car il
serait surprenant qu'il se soit born
cette farce et Ovide) et sur les
milieux qu'il frquentait. Les soires
littraires du chAteau de Brezal avant
la Rvolution ne nous ont pas livr
leurs secrets. Et que n'ignorc-t-on pas
de l'histoire de la littrature bre-
tonne ?
L. LOK.
N.D.L.R. Une adaptation du Far-
vel goapar sera donne, sous le titre
de Ar Farouell Goapar, au micro de
Rennes-Bretagne par la troupe Gwa-
larn dans le courant du mois d'aot.
Sur le mot farouell, toujours connu
et employ dans le Lon, voir la pr-
face de R. Hemon dans le numro de
Sterenn consacr la pice.
Liste de souscriptions
J. B. Plouguin (I.-et-V.i. 30 frs ;
E. B., Courbettes (I.-et-V.), 5(1 frs ;
de B.. Lanvoc (Pin.), 50 frs ;
C. H., Guiguen (I.-el-V.I, 25 frs : - -
de N., Billion (C.-du-N.), 50 frs ;
L. <i. .Melgven (K.), 50 frs; M., Con-
carneau (F.), 10 frs; Q.. Brest (F.),
100 frs ; .1. (,)., Santec, 100 fis.
On demande J EUNE FI LLE CA-
THOLIQUE CONNAISSANT BIEN
LE BRETON pour s'occuper d'
l'ducation de plusieurs enfants
dans un chteau la campagne.
S'adresser au journal.
Les concours
d'ARVOR
Troidigeziou pennad-skrid Verhae-
ren (.Arvor , nivrenn 13) a zo bet
mat-dreist an darn vuia anezo, gwel-
loc'h c'hoaz eget b.oaz. Nec'hel-bras eo
bet ar varnerien da rei ar priz. Divizet
eo bet ez afe gant Laouenanig
Breiz ; an troidlgeziou-man avat a
zo tost kenkoulz : re an Aotrounez
Chapel, Riou, Lizet, Segleun ,
a Mab Loz , Praud, Bodspern ,
a Landreger , A. Rousseau, Chtier.
Setu aman ar skrid gallek, h<i Ta heul,
troidigez Laouenanig Breiz :
Sur la bruyre longue infiniment,
Voici le vent cornant Noveirthre,
Sur la bruyre, infiniment,
Voici le vent
Qui se dchire et se dmembre.
Les vieux chaumes !\ cropetons,
Autour de Iciirs^lochers d'glise,
Sont soulevs sur leurs btons ;
Les vieux chaumes et leurs auvents
Claquent au vent,
Au vent sauvage de Novembre.
Les croix du cimetire troit,
Les bras des morts que sont ces croix,
Tombent connue un grand vol,
Rabattu noir, contre le sol.
Le vent sauvage de Novembre,
Le vent,
L'avez-vous rencontr le vent,
Au carrefour des trois cents routes ;
L'avez-vous rencontr le vent,
Celui des peurs et des droutes ;
L'avez-vous vu cette nuit-lit
Quand il jeta lu lune bas.
Et que, n'en pouvant plus,
Tous les villages vermoulus
Criaient comme des btes
Sous la tempte ?
Sur la bruyre, infiniment,
Voici le vent hurlant,
Voici le vent cornant Novembre
Emile VKI I HAEHBN.
(La Multiple Splendeur.
Er brugeier ec'hon-divent,
'Man o kornal miz Du, ar yivcnt.
Hep astali, er goueziri,
Setu ar gweut
'.V em rog 'n eur goll e izili.
Ar souliou koz war o fuchou,
En-dro d'o c'hloc'Hdiou-iliz
En em zibrud war p frammou.
Ar souliou koz, n upoueilhou
'Stlak en aveiton,
Aveliou feuls ar niizi'iu du.
Ha kroaziou ar betedou slriz,
Hag a zo hrcc'hjotl^tfud varo.
fu-ha-tu, u gouez garo,
Evel eun nijadeg veur
Laboused du. war al leur.
An avel c'houez eus a viz Du,
Ar gwent,
Ha kejet oe'h bet gant ar gwent
E-tal kroazhent an. tri c'hant roud.
Ha kejet oe'h bel gant ai gwent,
Hader ar spont hag an darvoud ?
Ha c'houi her gwlns o liskar
D'an douar, en ndz ail, al loar ?
Ha pa skrije evel loened,
An holl bennkriou prenvedet
Na oant ket evil herzel ken
Er gorvenienn ?
Er brugeier, pell-diastul.
Sed an avel yudal,
O voudal ha korital miz Du.
B R O - W E N E D
UN LI VRE BRETON
POUR LES ECOLES :
Me a zesk brezoneg
MON PREMIER LIVRE
DE BRETON
Adresser toute demande :
Monsieur V. S I Tt
Directeur Ecole Sainte-Barbe
ROSCOFF (Finistre)
C. C. Postal Rennes 417-01.
EN DEHAN-SKOL
D'en han, dr er fenestr degor ag en ti-skl,
E hulan d'en ander sklerijenn kuer en hol.
En ned c gleunn kan hag tiskan :
Me gareh elt bout disoursi m'unan.
Er skol, chetu, siouah ! h on m kubestret
Avel un nig peur r gavidel dalhet, >
Me sel e ia lis, lis trma en nor :
Pcgours, e chonjan-m, h gulein m degor ?
Rak hi rh bras cm b monet trma er gr
Ha chomel hep sellet doh lvr na doh kuir,
Guel genein ur ioh labourt r parkeu
Aveit torrein me fen get ur bern kentlieu... '
Meit breman tei bean amzr en diskuh bras
Hag vein un herrad hep monet tam d' er hl as.
lulet e vein nez, l ur hi dislnget,
a redek, fringal get pcbh eurusted !
Nez, ne gleuein mui er hloh laret dein :
Achl en honri, deit bremun de zeskeln,
Kenevo u larcin aveit ur miz hnntr
D' er mestr ha d' halleg, d' er lvr ha d' er huir.
Brehoneg, hed e d, genein e vo konzet :
Er gr, n' em b dobr a d'am gulleg erbet,
Ne vennein ket kafinal meit sonneneu er vro,
Er llagcnneu get bamd e zasono !
(De gunderhel.
La double tche
de Rennes-Bretagne
(Suite de la V" page)
l'intrieur, mais ce serait une
faute grave de. ngliger ceux de
l'extrieur. Se faire couter des
Bretons, c'est assurment pour
Rennes-Bretagne le but capital.
Se faire couter an del des fron-
tires bretonnes n'est pas non
plus sans intrt pour le renom
et l'avenir de notre pays.
Si j'avais voix au chapitre dans
la composition des programmes
de Rennes, je proposerais que les
deux tiers fussent entirement
A nos collaborateurs
Nous prions Instamment
nos collaborateurs de bien
vouloir se conformer aux
prescriptions suivantes :
1" Ecri re lisiblement et
d'un seul ct de la feuille ;
2 Bien dtacher les mots
les uns des autres ;
3" Laisser un intervalle
suffisant entre les lignes
pour permettre d'intercaler
des corrections ;
4" Se conformer i l'ortho-
graphe du Journal .
Si nos amis voulaient se
conformer aux prescriptions
ci-dessus, le travail du rdac-
teur d' ARVOR serait
considrablement facilit.
Nous sommes srs de leur
bonne volont et profitons de
l'occasion pour les remercier
de l'aide qu'ils nous ont
apporte jusqu'Ici dans la
rdaction du Journal.
consacrs aux auditeurs bretons'..
et que l'autre tiers, tout en les
intressant et en les instruisant-
put aussi tre cout sans ennuf
de l'autre ct du Couesnon.
Dans ces deux tiers, je ferais
une trs large part la langue-
bretonne, sans oublier cepenr
dant le dialecte gallo et les mis-
sions destines la Haute-Bre-
tagne. Pour le tiers restant, or
la musique jouerait d'ailleurs vrr
grand rle, j'utiliserais le fran-
ais, envisageant pour plus tard
de le remplacer par une langue
pliis rpandue et d'une porte-
plus internationale.
Comment rpartir la matire
de ces diffrentes missions T
Une sance tout entire serait-
elle d temps en temps faite pour
l'tranger, ou bien chaque sance-
contiendrait-elle ses quelques-
minutes de propagande ext-
rieure ? C'est une question que-
je livre vos mditations, me-
rservant de la traiter dans un-
article venir.
SKINLONK.
Non: . Nous avons t s ur -
pris, mercredi 30 juillet, du d-
pl acement du programme de-
Rennes, qui n pass n 16 h. 45"
au lieu de 18 h. 20. Si ce chan-
gement ne pouvait tre vit, if
eul cl ncessaire de prvenir
temps la presse bretonne. Be a u-
coup d'auditeurs ont ai nsi man-
qu l'intressante mi ssi on con-
sacre P. Ladmirault et air
cours de laquelle on entendi t
deux de ses uvres le plus-
agrables.
M t h o d e r a p i d e d e b r e t o n
par ROPARZ HEMON
LEON 25
Son- 674. Kontil warnoun.
jit en no un.
675. Fiziout a ran warnout.
arabat d'ezan mont belek
ennout.
676. Kontit warnan. kro-
git ennan.
677. Fiziit warni! arabat
kregi enni.
678. Arabat koueza warnomp.
~ - sav betek ennomp.
679. N*es ket da gonta war-
noe'h. di skenn a rin betek
ennoe' h.
680. Huchi t warno. it be-
tek enno.
674. Comptez sur moi. pen-
sez moi.
675. Je me fie toi. il ne
faut pus qu'il nitle jusqu' toi.
676. Comptez sur lui. - sai-
sissez-le.
677. Fiez-vous elle. U ne
faut pus la saisir.
678. H ne faut pas tomber
sur nous. monte jusqu' nous.
079. / / n'y a pas compter
sur vous. je descendrai jus-
qu' vous.
680. Appelez-les (criez sur
eux). allez jusqu' eux.
Noter : warnoun (sur moi), war-
nout (sur toi), etc. ennoun (en
moi), ennout (en toi), etc. betek
ennoun (jusqu' moi), betek ennout
(jusqu' toi), etc.
681. Sell ouzin. arabat te-
c'hout diouzin.
682. Arabat selloul nuzit. -
ret eo diwall diouzit.
083. Sent outan. tcc'homp
dioutan.
084. Arabat komz outi. - kae
diouti.
085. Arabat , s kei ouzi mp.
it diotizinip. i
086. Arabat komz ouzoe'h.
arabat mont diouzoe'h.
087. Arabat herzel outo.
arabat redek diouto.
081. Regard moi. il ne
faut pas fuir devant moi.
082. / / ne faut pas te regarder.
il faut prendre garde to.
683. Obis-lui. - fuyons de-
vant lui.
084. / / ne faut pus lui par-
ler ( elle). loignez-vous
d'elle.
085. / / ne faut pas nous frap-
per. loignez-vous de nous.
086. / / ne faut pas vous par-
ler. il ne faut pas vous quit-
ter.
687. H ne faut pas les em-
pcher. il ne faut /m s'loi-
gner d'eux en courant.
Ouzin (contre moi), ouzit (contre
toi), etc. - diouzin (de moi), diouzit
(de toi), etc.
Noter : selloul ouz (regarder) ; sen-
ti ouz (obir ii) ; skei ouz (frapper
contre) : herzel ouz (empcher; rsis-
ter ) ; tec'hout diouz (fuir devant) ;
diwall diouz (prendre garde ) ; mont
diouz (s'loigner de, quitter) ; redek
diouz (quitter en courant).
088. Evit piou e reer-se ?
evi doun.
piou
689. Evit pi eu e rez se ?
evidout.
pi eu