Professional Documents
Culture Documents
B GIO DC V O TO
I HC THI NGUYN
Nguyn Hin Trung
NG DNG L THUYT TI U RH
NNG CAO CHT LNG
CA H IU KHIN N NH H THNG IN PSS
Chuyn ngnh: T ng ha
M s: 62.52.60.01
LUN N TIN S K THUT
NGI HNG DN KHOA HC:
1. PGS.TS Nguyn Don Phc
2. PGS.TS Nguyn Nh Hin
Thi Nguyn 2012
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
ii
LI CAM OAN
Ti xin cam oan y l cng trnh nghin cu ca ring ti da trn s hng
dn ca tp th cc nh khoa hc v cc ti liu tham kho trch dn. Kt qu
nghin cu l trung thc v cha cng b trn bt c mt cng trnh no khc.
Thi Nguyn, ngy 13 thng 8 nm 2012
Nghin cu sinh
Nguyn Hin Trung
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
iii
LI CM N
Trong qu trnh lm lun n, ti nhn c nhiu kin ng gp t cc
thy gio, c gio, cc anh ch v cc bn ng nghip.
Ti xin by t lng bit n n PGS.TS Nguyn Don Phc v PGS.TS
Nguyn Nh Hin dnh tm huyt hng dn ti trong sut thi gian qua.
Ti xin chn thnh cm n cc thy gio, c gio b mn T ng ha
Khoa in Trng i hc K thut cng nghip, cc ng nghip b mn H
thng in Khoa in Trng i hc K thut cng nghip v gia nh c
nhng kin ng gp qu bu v to cc iu kin thun li cho ti trong qu trnh
hon thnh lun n.
Ti xin chn thnh cm n Phng qun l o to sau i hc Trng i
hc K thut cng nghip; chn thnh cm n b mn iu khin t ng Vin
in Trng i hc Bch Khoa H Ni, trung tm nghin cu trin khai cng
ngh cao trng i hc Bch Khoa H Ni to nhng iu kin thun li ti
hon thnh lun n ny.
Tc gi lun n
Nguyn Hin Trung
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
iv
MC LC
LI CAM OAN ii
LI CM N iii
MC LC iv
DANH MC CC K HIU vii
DANH MC CC CH VIT TT x
DANH MC CC HNH V, TH xi
M U 1
1. Tnh cp thit, ngha l lun v thc tin ca ti 1
2. Mc ch nghin cu ca ti 2
3. i tng v phm vi nghin cu 2
4. Phng php nghin cu 3
5. Nhng ng gp mi ca lun n 3
6. Cu trc ca lun n 3
Chng 1. TNG QUAN 6
1.1. Gii thiu cu trc h thng in 6
1.2. iu khin h thng in 8
1.2.1. Nhim v iu khin HT 8
1.2.2. Cu trc iu khin HT 10
1.3. Vn dao ng gc ti trong HT 16
1.3.1. nh ngha gc ti (gc rotor) 16
1.3.2. Cn bng cng sut trong HT 18
1.3.3. Nguyn nhn gy ra dao ng gc ti 18
1.4. B n nh HT - PSS 21
1.5. Nhng vn nghin cu v PSS 22
1.5.1. Mt s phng php thit k PSS 22
1.5.2. Cc cng trnh nghin cu v PSS 25
1.6. Hng nghin cu ca lun n 26
1.7. Kt lun chng 1 27
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
v
Chng 2. M HNH TON CA TRM PHT IN TRONG H
THNG IN 28
2.1. M hnh my pht in ng b 30
2.1.1. Phng trnh biu din trn h trc to dq0 31
2.1.2. Phng trnh vi mch t tuyn tnh 34
2.2. M hnh kch t v b iu chnh in p 36
2.3. M hnh turbine v b iu chnh tc 39
2.3.1. M hnh turbine 39
2.3.2. M hnh b iu tc 41
2.4. M hnh ca h my pht kt ni vi HT 42
2.4.1. Phng trnh rng buc in p trong h n v tng i 42
2.4.2. M hnh multitimescale ca h my pht kt ni vi HT (m hnh
bc 8) 43
2.4.3. M hnh b qua qu stator ca h my pht kt ni vi HT (m
hnh bc 6) 45
2.4.4. M hnh two-axis ca h my pht kt ni vi HT (m hnh bc 4) 47
2.4.5. M hnh fluxdecay ca h my pht kt ni vi HT (bc 3) 48
2.4.6. M men damping 50
2.5. Kt lun chng 2 51
Chng 3. PHN TCH B N NH H THNG IN PSS 52
3.1. Xy dng m hnh tn hiu nh ca h my pht kt ni vi HT 52
3.2. Phn tch nh hng ca PSS i vi n nh tn hiu nh 58
3.3. Phn tch cu trc cc PSS 63
3.3.1. PSS u vo n PSS1A 63
3.3.2. PSS u vo kp 64
3.4. Phn tch cc thnh phn trong PSS2A/2B 68
3.4.1. Tn hiu tc 68
3.4.2. Tn hiu cng sut in 69
3.4.3. Tn hiu cng sut c 69
3.4.4. B pha v la chn tn hiu n nh 70
3.4.5. Khu gii hn in p u cc 70
3.5. nh gi hiu qu ca PSS i vi n nh gc ti 71
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
vi
3.5.1. Trng hp khng s dng PSS v c s dng PSS 71
3.5.2. Trng hp s dng PSS1A v PSS2A 72
3.6. Kt lun chng 3 74
Chng 4. NG DNG IU KHIN TI U RH
THIT K PSS
TI U CU TRC 75
4.1. Chuyn bi ton iu khin n nh tn hiu nh thnh bi ton iu
khin bn vng RH
75
4.2. Thit k b iu khin bn vng RH
80
4.2.1. Khi nim c bn v l thuyt iu khin ti u RH
80
4.2.2. Cc bc thc hin bi ton iu khin ti u RH
81
4.2.3. Thit k PSS ti u RH
85
4.3. M phng b iu khin 91
4.3.1. M phng trong Matlab 91
4.3.2. M phng theo thi gian thc 93
4.4. Kt lun chng 4 97
KT LUN V KIN NGH 99
DANH MC CC CNG TRNH C LIN QUAN N LUN N 100
TI LIU THAM KHO 101
PH LC 106
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
vii
DANH MC CC K HIU
x
Cc vector bin trng thi
y
Vector u ra ca h thng
u
Vector u vo ca h thng
n n
O
Ma trn c cc phn t 0 c kch thc n n
n
I Ma trn n v c kch thc n
a, b, c
Cun dy stator mi pha
fd
Cun dy kch t
kd Cun cn theo trc d, (k=1,2)
kq Cun cn theo trc q, (k=1,2)
v
a
, v
b
, v
c
in p pha tc thi stator
i
a
, i
b
, i
c
Dng in tc thi stator cc pha a, b, c
i
fd
, i
kd
, i
kq
Cc dng in mch kch t, cun cn dc trc v
ngang trc
r
fd
, r
kd
, r
kq
Cc in tr mch rotor, cun cn
l
aa
, l
bb
, l
cc
T cm cc cun dy stator
l
ab
, l
bc
, l
ca
H cm gia cc cun dy stator
l
afd
, l
akd
, l
akq
H cm gia cc cun dy rotor v stator
l
ffd
, l
kkd
, l
kkq
T cm ca mch rotor
R
s
in tr pha phn ng (stator)
s Ton t laplace = d/dt
Gc rotor (gc ti) ca my pht (rad)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
viii
Gc xc nh bi trc pha a v trc d (rad)
vs
u
Gc pha u ca in p trn thanh ci h thng
Tc gc ca my pht (rad/s)
0
Tc ng b (rad/s)
P
m
Cng sut c (p.u)
T
M
M men c (p.u)
P
e
Cng sut in (p.u)
T
e
M men in (p.u)
Q
e
Cng sut phn khng (p.u)
T
D
M men dammping m men dp (damping torque)
T
S
M men ng b (synchronizing torque)
K
D
H s m men damping
K
S
H s m men ng b
H Hng s qun tnh my pht (s)
+
d
T thng stator dc trc
+
q
T thng stator ngang trc
E
fd
in p kch t
V
t
in p u cc ca my pht (p.u)
V
d
in p stator dc trc
V
q
in p stator ngang trc
I
d
Dng in stator dc trc
I
q
Dng in stator ngang trc
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
ix
E
d
in p qu dc trc
E
q
in p qu ngang trc
+
kd
T thng mc vng cun cn dc trc
+
kq
T thng mc vng cun cn ngang trc
X
d
; X
d
; X
d
in khng ng b, qu v siu qu dc trc ca
my pht
X
q
; X
q
; X
q
in khng ng b, qu v siu qu ngang trc
ca my pht
X
ls
in khng khe h (stator leakage inductance)
T
d0
; T
d0
Hng s thi gian qu v siu qu d dc trc (s)
T
q0
; T
q0
Hng s thi gian qu v siu qu d ngang trc (s)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
x
DANH MC CC CH VIT TT
Ch vit tt Biu din Ghi ch ting anh
PSS B n nh HT Power System Stabilizer
AVR T ng iu chnh in p Automatic Voltage
Regulator
LMI Bt ng thc ma trn tuyn tnh Linear Matrix Inequalities
LFO Dao ng tn s thp Low Frequency
Oscillation
LFC iu khin tn sti Loadfrequency Control
AGC Automatic Generation
Control
HTKT H thng kch t Excitation Systems
CSTD Cng sut tc dng Active Power
CSPK Cng sut phn khng Reactive Power
FACTS H thng truyn ti in xoay chiu
linh hot
Flexible AC Transmission
Systems
HVDC Truyn ti in mt chiu cao p High Voltage Direct
Current
SVC Thit b b cng sut phn khng
tnh
Static Var Compensator
HT H thng in Power System
MBA My bin p Transformer
AC Xoay chiu
DC Mt chiu
p.u
n v tng i Per unit
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
xi
DANH MC CC HNH V, TH
Hnh 1.1. Cc phn t c bn ca mt HT 7
Hnh 1.2. Cc h thng iu khin con v iu khin lin quan ca mt trm pht
in 9
Hnh 1.3. Phn loi cc ch ca HT 10
Hnh 1.4. Cu trc iu khin HT 11
Hnh 1.5. S khi iu khin v bo v HTKT my pht in ng b 13
Hnh 1.6. iu khin tn s v phn phi CSTD trong HT 16
Hnh 1.7. c tnh cng sut ca my pht 17
Hnh 1.8. Phn loi n nh HT (nt m ch phm vi nghin cu ca lun n) 19
Hnh 1.9. Dao ng cc b 19
Hnh 1.10. Dao ng lin khu vc 20
Hnh 1.11. S khi iu khin HTKT c PSS 20
Hnh 1.12. Cu trc c bn ca PSS 21
Hnh 2.1. S khi mt my pht in ng b 29
Hnh 2.2. S my in ng b hai cc t 30
Hnh 2.3. S mch my kch t mt chiu c lp 36
Hnh 2.4. S mch my kch t t kch 37
Hnh 2.5. M hnh HTKT IEEE loi 1 [46] 39
Hnh 2.6. S khi ca h thng iu tc c kh - thy lc 41
Hnh 2.7. S khi ca h thng iu tc in t - thy lc 41
Hnh 2.8. M hnh h thng turbine v iu tc n gin 42
Hnh 2.9. S ng hc siu qu ca my pht [46] 45
Hnh 2.10. M hnh hai trc (two-axis) ca h my pht [46] 47
Hnh 2.11. M hnh ng hc flux-decay ca my pht in [46] 49
Hnh 3.1. S khi iu chnh kch t my pht ni li 52
Hnh 3.2. M hnh HTKT IEEE loi 1 vi tn hiu nh 56
Hnh 3.3. HTKT thyristor ST1A vi AVR 57
Hnh 3.4. S khi tuyn tnh ca my pht bao gm kch t & AVR 57
Hnh 3.5. p ng t nhin ca gc ti vi cc nhiu nh 59
Hnh 3.6. th vector cc thnh phn m men vi AVR 60
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
xii
Hnh 3.7. S khi tuyn tnh h my pht ni li vi kch t, AVR v PSS 60
Hnh 3.8. th vector cc thnh phn m men vi AVR & PSS 63
Hnh 3.9. S khi ca PSS1A loi u vo n 64
Hnh 3.10. S khi PSS2A (IEEE 421.5.1992) 66
Hnh 3.11. S khi ca PSS2B 66
Hnh 3.12. S khi ca PSS3B 67
Hnh 3.13. S khi ca PSS4B (Multi-band PSS) 67
Hnh 3.14. M hnh b chuyn i sai lch tc ca PSS4B 68
Hnh 3.15. Khu lc thng cao 69
Hnh 3.16. Khu lc thng cao v tch phn rt gn 69
Hnh 3.17. Cc cu hnh khu lc i vi cng sut c 69
Hnh 3.18. Khu khuch i v b pha 70
Hnh 3.19. p ng gc ti 71
Hnh 3.20. p ng tc rotor 71
Hnh 3.21. p ng sai lch tc 71
Hnh 3.22. p ng CSTD my pht P
e
71
Hnh 3.23. p ng gc ti 72
Hnh 3.24. p ng tc rotor 72
Hnh 3.25. p ng sai lch tc rotor 72
Hnh 3.26. p ng CSTD my pht P
e
72
Hnh 3.27. p ng gc ti 73
Hnh 3.28. p ng tc rotor 73
Hnh 3.29. p ng CSTD my pht P
e
73
Hnh 3.30. p ng sai lch tc rotor 73
Hnh 3.31. p ng gc ti 73
Hnh 3.32. p ng sai lch tc rotor 73
Hnh 4.1. S khi rt gn dng trong nghin cu 75
Hnh 4.2. Bi ton iu khin ti u RH
77
Hnh 4.3. th Bode ca b iu khin thit k (bc 28) 89
Hnh 4.4. th gi tr suy bin Hankel 89
Hnh 4.5. So snh th Bode ca b iu khin ban u v b iu khin gim bc
90
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
xiii
Hnh 4.6. Gi tr suy bin a li ca m hnh R ban u 90
Hnh 4.7. So snh th Bode ca m hnh b iu khin ban u v b iu khin
sau khi gim bc (Rr_add v Rr_mult) 91
Hnh 4.8. p ng bc ca ba m hnh 91
Hnh 4.9. p ng sai lch gc ti Ao 92
Hnh 4.10. p ng gc ti o 92
Hnh 4.11. p ng sai lch tc Ae 92
Hnh 4.12. p ng sai lch CSTD AP
e
92
Hnh 4.13. p ng sai lch in p u cc AV
t
92
Hnh 4.14. Hnh nh ca Card iu khin R&D DS1104 93
Hnh 4.15. Thit lp cho mi trng Solver chy thi gian thc 94
Hnh 4.16. Thit lp cho mi trng Realtime workshop chy thi gian thc 94
Hnh 4.17. Mi lin h gia cc phn mm iu khin 94
Hnh 4.18. S bn thit b m phng 95
Hnh 4.19. p ng sai lch gc ti o 96
Hnh 4.20. p ng sai lch tc 96
Hnh 4.21. p ng sai lch CSTD P
e
96
Hnh 4.22. p ng sai lch in p u cc my pht V
t
96
Hnh 4.23. p ng sai lch gc ti c CPSS v PSS
Hinfi
97
Hnh 4.24. p ng sai lch gc ti c CPSS v khng c PSS 97
Hnh 4.25. p ng sai lch tc c CPSS v PSS
Hinfi
97
Hnh 4.26. p ng sai lch tc c CPSS v khng c PSS 97
Hnh PLI.1 S m phng trong Matlab (CPSS v khng PSS) 106
Hnh PLI.2 S m phng trong Matlab (PSS1A v PSS2A) 107
Hnh PLI.3 S khi ca CPSS (PSS1A) 108
Hnh PLI.4 S khi ca PSS2A 108
Hnh PLI.5 S m phng trong Matlab ca my pht in ng b ni li 109
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
1
M U
K thut iu khin bn vng (robust) c ng dng cho thit k h iu
khin HT t cui nhng nm 1980. S tin li chnh ca k thut ny mang li l
mt cng c t nhin m phng thnh cng nhng trng thi khng n nh ca
nh my in. Mt s cc n lc gp phn vo vic thit k cho b n nh
HT (PSS) v/hoc cc thit b FACTS s dng khi nim H
nh trong vic a
ra cng thc thit k nhy ho ln [34], [51], tng hp [16], [44] v khi nim
H
2
trong LQG [23], [48]. Trong cc nghin cu ny rt nhiu cc mc ch iu
khin kinh in nh s suy gim nhiu lon, tnh n nh bn vng ca h thng c
nhiu c thc hin v gii quyt bng k thut tng hp H
.
Gn y xut hin thm nhiu kt qu nghin cu c lin quan n vn ny.
in hnh l ca G. N. Taranto, J. H. Chow [49] a ra b iu khin cn bng m
hnh (modelmatching), cng trnh ca Hardiansyah, Seizo Furuya, Juichi Irisawa
[23] a ra b iu khin H
.
4. Phng php nghin cu
Nghin cu l thuyt: Phn tch nh gi v h thng ha cc cng trnh
nghin cu c cng b thuc lnh vc lin quan: bi bo, tp ch, sch chuyn
ngnh; nghin cu cu trc v phng php la chn thng s PSS. nh gi u
nhc im cc b PSS .
Nghin cu thc tin: Nghin cu cu trc cc PSS ang lp t trong cc
nh my in hin nay Vit Nam, ri phn tch l gii so snh. Kim chng b
iu khin PSS thit k mi bng m phng trong Matlab R2010a & Simulink, sau
l m phng thi gian thc trn Card R&D DS1104. nh gi kh nng ng
dng ca b PSS mi.
Ly kin chuyn gia: Tham kho kin ca cc nh khoa hc Vin in
trng i hc Bch khoa H Ni, trung tm nghin cu trin khai cng ngh cao
trng i hc Bch Khoa H Ni; kin ca cc K s vn hnh nh my nhit
in Ph Li, thy in Sn La v nh sn xut thit b PSS ca hng ABB.
5. Nhng ng gp mi ca lun n
Lun n nghin cu mt cch h thng v PSS. ng dng l thuyt iu
khin ti u RH
t
h
n
g
t
r
u
y
n
t
i
5
0
0
k
V
H
t
h
n
g
t
r
u
y
n
t
i
2
2
0
k
V
220kV
0,4kV
22kV
Hnh 1.1. Cc phn t c bn ca mt HT
T
n
g
d
y
t
r
u
y
n
t
i
t
r
u
n
g
g
i
n
g
d
y
t
r
u
y
n
t
i
t
r
u
n
g
g
i
n
K
t
n
i
v
n
g
d
y
b
n
c
n
h
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
8
1.2. iu khin h thng in
1.2.1. Nhim v iu khin HT
Chc nng ca mt HT l bin i nng lng t mt dng t nhin sang
dng in v truyn ti n cc im tiu th. S tin li ca nng lng in l d
truyn ti v iu khin vi hiu sut v tin cy cao. Trong qu trnh vn hnh
HT cn m bo cc yu cu sau y:
1. H thng phi c kh nng p ng mt cch lin tc vi s thay i nhu cu ti
CSTD v CSPK. Khng ging nh cc dng nng lng khc, in nng khng
th tch tr vi dung lng ln c. Bi vy, rt nhiu thit b v b iu khin
c s dng duy tr cn bng cng sut tiu th v cng sut pht.
2. Cht lng in nng phi m bo cc tiu chun sau y:
Tn s h thng khng i
in p nt khng i
Hnh 1.2 m t mt s khi iu khin ca mt trm pht in trong HT.
Trong mi khi iu khin my pht c cha khi iu tc v khi iu khin kch
t. Khi iu tc c nhim v iu chnh tc v iu khin mt s bin cung cp
nng lng nh p sut hi, nhit v lung nng lng. Chc nng ca khi iu
khin kch t l iu chnh in p v CSPK u ra my pht.
Mc ch ca h thng iu khin my pht l cn bng cng sut pht vi
cng sut ti cng cc tn tht. Bi vy, tn s v CSTD c quan h mt thit
vi nhau.
H thng iu khin ng dy truyn ti bao gm cc thit b iu khin
cng sut v in p, nh thit b b tnh SVC, my b ng b, t in,
khng in ng ct, b iu p MBA, MBA dch pha v cc thit b iu
khin ng dy HVDC. Mc ch l duy tr in p, tn s cng nh cc
thng s khc ca h thng nm trong gii hn cho php.
Cc h thng iu khin m t trn y gp phn tho mn s lm vic ca
HT. Chng c nh hng ng k n c tnh ng hc ca h thng v kh
nng i ph vi cc nhiu lon.
Cc mc ch iu khin c da trn ch lm vic ca HT. Trong cc
iu kin bnh thng, mc ch iu khin l m bo in p v tn s gn vi
gi tr nh mc. Khi pht sinh iu kin khc thng, mc ch iu khin l a
h thng v ch bnh thng.
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
9
Da vo [30], [31], c th phn loi ch ca HT ra cc loi sau y: bnh
thng, cnh bo, nguy him, s c v phc hi sau s c. Hnh 1.3 m t cc ch
ny v phng thc tc ng gia chng.
Trong ch bnh thng, tt c cc thng s ch h thng nm trong
phm vi nh mc v khng c thit b no b qu ti. H thng lm vic an ton v
c kh nng tr vng vi nhng bin c ngu nhin m khng vi phm bt c rng
buc no.
iu -
K hoch
sn xut
H thng
kch t v
iu khin
My pht
Khi iu khin
my pht
Dng in
kch t
K
h
u
k
h
i
n
m
y
p
h
t
k
h
c
v
u
k
h
i
n
l
i
n
q
u
a
n
Cng sut trc
iu khin ng dy ti in
Tn s
Trao i
cng sut
Cng sut
my pht
Tc /cng sut
in p
H thng iu khin my pht
Tn s
Trao i
cng sut
Cng sut
my pht
Tc
Hnh 1.2. Cc h thng iu khin con v iu khin lin quan
ca mt trm pht in
iu tc v
iu khin
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
10
Nu mc an ton di
gii hn chc chn, hoc khi h
thng chu mt nhiu lon gia tng
do iu kin thi tit (bo), th h
thng ri vo ch cnh bo.
ch ny, tt c cc bin ca h
thng vn cn nm trong gii hn
cho php v cc rng buc vn cn
c tha mn.
Khi h thng ch cnh
bo, nu xy ra nhiu ln th h
thng ri vo ch nguy him. ch ny, in p nhiu thanh ci gim thp
v/hoc thit b b qu ti. H thng vn c th duy tr v c th quay tr v ch
cnh bo bng cc bin php iu khin khn cp nh: loi tr s c, iu khin
kch t, ng m van nhanh,
Nu cc bin php trn khng c s dng hoc khng c hiu qu, th h
thng s b s c, hu qu l lm s c lan rng v c th sp h thng. Cc hot
ng iu khin nh xa thi ph ti v iu khin h thng b phn tch hon ton.
Ch phc hi sau s c c th hin bng hot ng iu khin ti kt ni
li tt c cc iu kin thun li v khi phc li ti h thng. H thng c chuyn
t ch ny sang ch cnh bo, ch bnh thng c hay khng l cn ty
thuc vo iu kin lm vic thc t ca h thng.
Cc ch h thng phn loi nh trn cung cp khun kh cho cc chin
lc iu khin gip cho cng tc vn hnh HT c hiu qu.
1.2.2. Cu trc iu khin HT
Hnh 1.4 l s cu trc iu khin HT, phn chia lm hai khi: cc b
iu khin lp t pha nh my in v cc b iu khin lp t pha ng dy
truyn ti in:
Khi iu khin pha nh my c hai b phn c bn: mt l iu khin tn s
ti (LFC) hay iu tc turbine, dng gi tn s ca my pht gi tr nh
mc (50Hz), mt b phn quan trng khc l h thng iu khin kch t. B
phn LFC khng nhanh ci thin n nh ca h thng, v hng s thi
S c
Nguy him
Cnh bo Phc hi
Bnh thng
Hnh 1.3. Phn loi cc ch ca HT
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
11
gian ca n ln; cn iu khin kch t c th hot ng rt nhanh v hng s
thi gian ca n rt nh.
Trong khi HTKT dng ci thin n nh cho my pht ng b, th cc thit
b FACTS [9] dng n nh cc dao ng trn cc ng dy truyn ti
in. FACTS c nh ngha l vic s dng k thut in t cng sut ln
in p cao, vi cc b vi x l, cc thit b vi in t iu khin HT.
FACTS c thit k vt qua cc gii hn v mt c kh ca ng dy
truyn ti in xoay chiu. FACTS gp phn gia tng kh nng truyn ti,
kh nng iu khin cng sut v dp tt cc dao ng trong HT [9], [40].
Ngoi cc khi iu khin nu trn, trong HT Vit Nam cn c trung tm
iu HT quc gia (A0), di l cc iu min Bc, min Nam v min
Trung ch huy vn hnh HT p ng yu cu sn xut v tiu th in nng.
Sau y ta s phn tch phng php iu khin hai thng s quan trng ca
ch h thng in l in p v tn s.
1.2.2.1. iu khin in p
a) Gii thiu chung
iu khin in p ngi ta thc hin iu khin vic sn xut, tiu th
CSPK tt c cc cp trong HT. Cc my pht l phng tin c bn iu
khin in p, trong vic iu khin dng in kch t thng qua AVR s duy tr
c in p u cc cc my pht in. Cc phng tin thm vo iu khin
in p c th phn loi nh sau:
Ngun CSPK, nh t b ngang, khng b ngang, my b ng b v SVC
B khng ng dy, nh t b dc
MBA iu chnh, nh MBA c iu chnh in p di ti v MBA tng p
Pha nh my in
Hnh 1.4. Cu trc iu khin HT
Cc b iu iu khin HT
Pha tryn ti in
Turbine
iu khin tn s ti (LFC)
(chm)
Kch t,
AVR (nhanh)
FACTS
(nhanh)
B iu khin c kh
(chm)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
12
HTKT (bao gm kch t v AVR) l mt trong cc h thng thit b quan
trng nht quyt nh n s lm vic an ton ca my pht in. N c nhim v
cung cp dng in mt chiu cho cun dy kch t ca my pht in ng b.
Khi my pht cha ni vo li in, vic thay i dng in kch t ch thay
i in p u cc my pht. Tuy nhin khi my pht in c ni vo li in c
cng sut rt ln so vi my pht, vic tng gim dng kch t hu nh khng lm
thay i in p li. Tc dng ca HTKT khi l iu khin CSPK ca my pht.
t ng iu chnh dng kch t ca my pht in ng b, ngi ta s
dng h thng t ng iu chnh kch t c b phn iu khin chnh l thit b t
ng iu chnh in p AVR. Thit b ny c nhim v gi cho in p u cc
my pht l khng i (vi chnh xc no ) khi ph ti thay i v nng cao
gii hn truyn ti cng sut ca my pht vo HT, c bit khi my pht c
ni vi h thng qua ng dy di. Nhng yu cu chung vi h thng t ng
iu chnh kch t l: m bo n nh tnh (vi nhiu nh) v nng cao tnh n nh
ng (vi nhiu ln); cn c ch kch thch cng bc khi my lm vic ch
s c (nh ngn mch trong li)
Hiu qu thc hin cc nhim v nu trn ph thuc vo c trng v thng s
ca HTKT [13], [27].
b) Phn loi kch t
Kch t c th chia ra cc loi sau y [13], [27]:
Kch t mt chiu loi DC
Kch t xoay chiu loi AC
Kch t tnh loi ST
c) Chc nng iu khin v bo v ca HTKT
Mt HTKT hin i c nhiu chc nng hn b iu chnh in p thng
thng. Bao gm iu khin, gii hn v bo v m c cp trong cc yu
cu ca HTKT. S khi giao tip cc b phn chc nng ny c trnh by
hnh 1.5. Mt HTKT c th ch bao gm mt vi hoc tt c nhng chc nng ny,
tu thuc vo yu cu ca tng ng dng c th v loi my kch t.
V l thuyt, mi chc nng iu khin iu chnh mt i lng ty theo yu
cu c th, chc nng gii hn m bo chc chn cc i lng khng vt qu tr
s t. Nu bt c b gii hn no b s c, chc nng bo v s loi b chnh xc
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
13
phn t hoc cc b phn c lin quan ra khi h thng. Sau y ta s lm r cc
chc nng iu khin v bo v y.
B iu chnh AC v DC
Chc nng c bn ca b iu chnh AC l duy tr in p stator my pht.
Ngoi ra cn c chc nng bo v v iu khin ph khc iu khin in p
kch t my pht.
Chc nng b iu chnh DC l gi cho in p kch t my pht khng i v
thng thc hin bng tay. Trong mt vi HTKT, im t c hiu chnh t
ng, v vy lm cc tiu lch in p.
B b ti (b to c tuyn)
Bnh thng, chc nng ca AVR l iu khin in p u cc my pht.
Trng hp ny, c tnh iu chnh in p my pht l ng khng ph thuc
vo ti my pht v c gi l c tnh c lp. i khi, b b ti c s dng
iu khin in p ti mt im bn trong hoc bn ngoi my pht. thc hin
B iu
chnh AC
My kch t
Gii hn qu
kch t
Gii hn thiu
kch t
B gii hn
v bo v
V/Hz
Mch
dit t
My
pht
B iu
chnh DC
Cm bin
in p
T
i
H
T
in p t
AC
in p t
DC
AVR
Hnh 1.5. S khi iu khin v bo v HTKT my pht in ng b
Cm bin in p v b
b ti (to c tuyn)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
14
iu ny ngi ta s dng thm mt mch u vo AVR nh hnh 3.15. Trng
hp ny, c tnh iu chnh in p l ng thng dc ln hoc dc xung, gi l
c tnh ph thuc dng hoc m [6], [30]. B b c iu chnh nh in tr R
C
v in cm khng X
C
. S dng tr khng ny v dng in phn ng s thay i
c in p ging thm vo hoc bt i in p u cc my pht. Gi tr in
p b a n AVR c tnh nh sau: ( )
C t c c t
V V R jX I = + + , r rng vi gi tr
dng ca R
C
v X
C
in p ging s c thm vo in p u cc my pht,
B gii hn thiu kch t (UEL-under excitation limiters)
B gii hn thiu kch t dng ngn chn s gim kch t ca my pht ti
mc m gii hn n nh tn hiu nh hoc gii hn nhit li stator b vt qu.
Tn hiu iu khin ca b gii hn thiu kch t c ly t s kt hp hoc
l in p v dng in, hoc l CSTD v CSPK ca my pht. C nhiu cch b
sung chc nng thc hin ca b gii hn thiu kch t. Mt s hot ng theo tn
hiu sai lch in p ca b AVR, khi b gii hn khi ng, mt phn t khng
tuyn tnh (diod) bt u cho ra tn hiu, v kt hp vi cc tn hiu iu khin khc
ca HTKT.
S ci t c tnh ca b gii hn thiu kch t s t nn tng cho bo v
nh bo v h thng mt n nh hoc l cun dy stator pht nng. Ngoi ra c
tnh ca b gii hn cn c phi hp vi b bo v mt kch t my pht. c
tnh ca b gii hn cn thng s dng kt hp vi tnh ton n nh tn hiu nh
v c tnh rle chng mt kch t.
B gii hn qu kch t (OEL- over excitation limiters)
Mc ch ca b gii hn qu kch t l bo v my pht khng b qu nhit do
qu dng kch t.
Hin nay, vic b sung chc nng gii hn qu kch t thay i tu thuc vo
hng sn xut v chc nng c th. Chc nng c trng ca b gii hn qu kch t
l pht hin ra dng kch t cao, sau thi gian tr n tc ng thng qua b iu
chnh AC nhm lm gim dc kch t n gi tr t trc (khong 100 110%
dng kch t nh mc). Nu khng c n s ct b iu chnh AC, chuyn iu
khin n b iu chnh DC v xc nh li im t mt gi tr p ng tng
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
15
ng vi tr s nh mc. Nu iu ny cng khng lm gim kch t n mt gi tr
an ton th b gii hn s tc ng ct my ct kch t v ct my pht.
B gii hn V/Hz v bo v
Nhng mch ny c s dng bo v my pht v MBA tng p khng b
h hi do vt qu dng t ho l kt qu ca tn s thp v qu in p. Dng t
ho vt qu lin tc l nguyn nhn dn n s qu nhit. Hu qu, c th lm h
hi MBA v cun dy my pht. T s ca in p tng i v tn s tng i
c xem nh volts chia cho hertz (V/Hz) c th o lng c bng i lng t
l vi dng t ho. Gi tr V/Hz thng nm trong khong (1,05-1,25) [30].
Mch dit t
Bnh thng, b chnh lu khng dn theo chiu ngc li, nn dng in ca
b kch t khng th m nh trng hp ca kch t AC v kch t tnh. Trong
trng hp u cc my pht b h hng v h thng b ngn mch, dng cm ng
trong cun kch t c th m. Nu dng in ny khng c ng thot th in p
tng rt cao c th to ra mch t mc song song. V vy, mt mch in ring
bit c cung cp lm nhnh r cho php dng kch t m thot qua. y l mt
hnh thc ni tt t trng, nn thng c bit n qua b dp t trng hoc
in tr bin i [30].
1.2.2.2. iu khin tn s
Qu trnh iu khin tn s gn lin vi iu khin tc ca my pht in
ng b. Tn s ca h thng c m bo da trn s cn bng CSTD. Trong h
thng c nhiu t my, nhiu nh my in nn cn c s phn phi cng sut gia
cc t my vi nhau. B iu chnh tc turbine (governor) ca mi my pht lm
chc nng iu chnh tc s cp, trong khi b iu khin th cp lm nhim v
phn phi cng sut (AGC) [6], [30].
Tn s l mt trong nhng tiu chun nh gi cht lng in nng. lch
tn s khc vi lch in p ch l tt c cc im ang lm vic ng b ca
h thng l ging nhau. S thay i tn s xy ra do s mt cn bng cng sut tng
ca turbine v ph ti ca my pht, iu ny c m t bi phng trnh (1.2).
R rng khi tng hoc gim ph ti hay khi s c t my s xut hin mt cn
bng cng sut dn n thay i tn s trong h thng. Tn s c iu chnh bng
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
16
cch thay i lng hi nc (nc) a vo turbine my pht. Nh vy vic iu
chnh tn s trong HT lin quan mt thit vi iu chnh CSTD gia cc t my
v nh my in.
Trong h thng lin kt c hai hay nhiu khu vc iu khin c lp nhau, ngoi
b iu khin tn s ngun pht trong mi khu vc cn phi iu khin duy tr
lng cng sut gia cc khu vc theo k hoch nh trc. iu khin ngun pht
v tn s thng thng c bit n vi thit b iu khin tn sti (LFC).
S iu khin tn s v phn phi CSTD t ng trong HT c m t
nh hnh 1.6. Ngy nay, cc thit b t ng iu khin cho php duy tr tn s h
thng kt hp phn b kinh t cng sut gia cc t my ni song song, ng thi
iu khin dng cng sut cn thiu ht gia HT v nh my.
1.3. Vn dao ng gc ti trong HT
1.3.1. nh ngha gc ti (gc rotor)
c tnh quan trng ca HT l mi quan h gia cng sut v v tr gc ca
rotor. minh ha iu ny chng ta hy xt mt HT n gin cho trn hnh 1.7a.
Bao gm my pht ng b kt ni vi HT qua ng dy ti in c in khng
l X
e
.
Gc ti (gc rotor) o l gc gia vector sc in ng bn trong
g
E do t
thng dng in kch t sinh ra vi vector in p trn thanh ci u cc
t t
V V u = Z .
Thay i tc
HT iu khin
turbine s cp
Van hay cng
cnh hng
My pht
B iu khin
th cp (AGC)
Ti, HT truyn ti,
cc t my khc
Nng lng
s cp
Cng sut truyn ti trn ng dy
Hnh 1.6. iu khin tn s v phn phi CSTD trong HT
Turbine
Tc
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
17
Hnh 1.7b l s thay th l tng ( b qua in tr v in dn cc phn
t) xc nh mi quan h gia cng sut vi gc. Hnh 1.7c biu din th
vector pha gia my pht v h thng. ch xc lp cng sut u ra ca my
pht cho bi [30], [39]
sin
g t
e
g
EV
P
X
o =
(1.1)
p ng ca mi quan h cng sut v gc o c biu din nh hnh 1.7d.
Vi cc m hnh c l tng ho s dng biu din my pht ng b (nh
gi thit), th s thay i cng sut theo gc o c dng hnh sin. Cn vi cc m
hnh my pht i hi s chnh xc cao nh xt n nh hng ca qu trnh in
t, th mi quan h cng sut gc c th lch khi dng sin, tuy nhin dng chung l
ging nhau. Khi gc bng khng, cng sut bng khng. Nu gc tng, cng sut
truyn ti s tng ti gi tr cc i thng c m bo bng 90
0
, sau nu gc
tip tc tng cng sut s gim. Cn tip tc tng gc na s dn ti mt n nh.
V
t
E
g
o
IX
e
c) S vector
V
S
IX
g
o
P
P
max
d) c tnh cng sut - gc
G
X
e
ng dy X
g
HT
g
E a) S HT
b) S thay th l tng
I
t t
V V u = Z
0
S S
V V = Z
90
0
Hnh 1.7. c tnh cng sut ca my pht
180
0
0
P
m
I
a
im lm vic
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
18
1.3.2. Cn bng cng sut trong HT
Trong qu trnh vn hnh, khi b nhiu lon bi s thay i t ngt, tc v
cng sut ca my pht s bin i xung quanh im vn hnh. Mi quan h ny c th
c biu din bi phng trnh chuyn ng sau y (trong h n v tng i) [30]:
2
2
0
2
M e
H d
T T
dt
o
e
=
(1.2)
trong :
o gc rotor (rad)
0
e tc gc ca rotor, gi tr c s hoc gi tr nh mc bng
0
2 f t rad/s
T
M
m men c (p.u)
T
e
m men in (p.u)
H hng s qun tnh ca my pht (MWs/MVA)
Theo (1.2), ch xc lp ca HT, c s cn bng gia m men c u
vo v m men in u ra ca mi my pht ( )
M e
T T = v gc ti, tc rotor duy
tr l hng s. Nu h thng b xo trn, im cn bng s b thay i, kt qu lm
cho rotor b tng tc hay gim tc so vi tn s h thng, khin hot ng ca my
pht c th khng n nh.
1.3.3. Nguyn nhn gy ra dao ng gc ti
Khi c ti yu cu n mt trm c nhiu t my, b phn phn phi cng sut
(AGC) s lm nhim v phn cng sut cho cc t my hng ti s cn bng.
Tuy nhin do ng hc ca mi my pht l khc nhau, gy nn cc lung cng sut
trao i trong ni b trm pht, hoc gia my pht vi h thng qua ng truyn.
Nhng tc ng xen knh ny khin cho rotor my pht dao ng xung quanh im
lm vic.
Mt ngun khc gy nn dao ng gc ti l vic s dng cc b kch t p
ng nhanh vi AVR h s khuch i ln c tc dng ci thin gii hn n nh tnh
v n nh ng, nhng li lm gim thnh phn m men damping, gy bt li vi
n nh tn hiu nh [11].
Tc hi ca dao ng:
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
19
Khi gc ti dao ng khin tc rotor khng cn l tc ng b na, gc
ti c th vt qu 90
0
in
(hnh 1.7d), lm cho hot
ng my pht b mt ng
b, trong trng hp khng
c khng ch kp thi,
n rt c th b cng hng
vi nhng dao ng khc
gy nn mt ng b
nghim trng gia cc my
pht v li in thm ch
gy tan r HT.
Cch tip cn nghin cu n nh:
Trong cch phn loi n nh HT nh hnh 1.8 [30], [31], th n nh gc ti
chia ra lm hai loi v y ta ch xem xt bi ton n nh tn hiu nh (nhiu lon
nh). Cc nhiu lon ny c coi l nh cho php ta c th s dng phng
trnh tuyn tnh ca h thng phn tch n nh.
L thuyt n nh tn hiu
nh c dng nhn dng v
phn tch cc dao ng c in
(dao ng tn s thp) trong
HT. Cc dao ng ny lm
cho gc rotor ca my pht tng
ln hoc gim i so vi im
lm vic v l nguyn nhn ca s thiu m men ng b hoc m men damping
[7]. Dao ng tn s thp gm c cc dng sau y [42], [45]:
- Cc dao ng cc b: Nhng dao ng ny thng lin quan n mt hoc nhiu
my pht ng b quay vi nhau ti mt nh my in so vi mt HT ln hay
trung tm ph ti. Tn s dao ng trong khong 0,72Hz. Nhng dao ng ny
gy phin toi khi nh my ti cao vi h thng ng truyn c in khng ln.
- Cc dao ng lin khu vc: Nhng dao ng ny thng lin quan n vic kt
hp rt nhiu my pht ti mt phn ca HT i vi phn khc ca HT thng
qua ng truyn yu. Tn s cc dao ng lin khu vc thng nh hn 0,5 Hz.
n nh H thng in
n nh gc ti
n nh in p
n nh qu
(nhiu ln)
Hnh 1.8. Phn loi n nh HT (nt m ch
phm vi nghin cu ca lun n)
n nh tn s
n nh tn hiu
nh (nhiu nh)
E
g
X
e
X
g
0,7-2Hz
Hnh 1.9. Dao ng cc b
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
20
- Cc dao ng ton cu: Nhng dao ng ny lin quan n nhiu HT ln kt
ni vi nhau trn din rng. Tn s dao ng nh hn 0,2Hz.
Vic iu khin dp dao ng c thc hin thng qua HTKT. Trong my
pht in ng b ngi ta cng b tr cc vng dy ngn mch trn rotor (cun
cn), tiu tn nng lng dao ng v lm cho cc dao ng ca my pht tt
nhanh hn. Tuy nhin vic lm ny khng th trit tiu ht cc dao ng. Gii php
B iu chnh
AC
My kch t
Gii hn qu
kch t
Gii hn thiu
kch t
B gii hn
v bo v
V/Hz
Mch
dit t
My
pht
B iu chnh
DC
Cm bin
in p
PSS
T
i
H
T
in p
t AC
in p
t DC
AVR
Hnh 1.11. S khi iu khin HTKT c PSS
Cm bin in p v b
b ti (to c tuyn)
E
g1
X
e
X
g1
X
g2
E
g2
0,5Hz
Hnh 1.10. Dao ng lin khu vc
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
21
cho vn ny l s dng thit b n nh HT PSS hot ng thng qua cc b
iu chnh in p AVR, c s ni vo h thng iu khin nh hnh 1.11.
1.4. B n nh HT - PSS
Nhim v ca PSS l c lng dao ng ( ) t o A gi tn hiu in p
PSS
V tc
ng ln mch kch t to ra mt thnh phn m men in t dp dao ng .
Thay v phi o trc tip gc ti, ngi ta thng o bin thin tc rotor ( ) t e A
v/hoc cng sut in my pht ( )
e
P t ng tr vi ( ) t o A ri ly hai tn hiu
lm u vo cho PSS.
ci thin s tt dn cc dao ng, PSS phi to ra thnh phn m men in
cng pha vi sai lch tc rotor e A . Hn na, PSS phi c mch b pha thch
hp b vo s tr pha gia u vo kch t v u ra m men in t.
Theo chun IEEE 421.52005 [27], PSS chia ra: PSS1A y l loi c mt
u vo nh sai lch tc e A , sai lch tn s f A , cng sut in
e
P ; PSS u
vo kp, thng l sai lch tc e A v cng sut in
e
P (PSS2A, PSS2B,
PSS3B v PSS4B).
Hnh 1.12 l s khi c bn ca mt PSS s dng trong HT. N bao gm
khu lc washout, khu b lead-lag, khu lc xon v khu gii hn. Cu trc c
bn ca mt loi PSS da trn tn hiu tc thng gm c:
o tc u trc bng cch dng mt cc t v cch b tr bnh rng.
Chuyn i tc o c sang dng in p mt chiu t l vi tc .
Khu lc thng cao loi b mc tc trung bnh, iu ny m bo rng
PSS ch phn ng vi nhng thay i trong tc m khng thay i in p
t u cc my pht.
p dng vt pha to ra tn hiu b chm pha trong mch vng iu khin
in p.
iu chnh h s khuch i ca tn hiu cui cng a n u vo AVR.
w
w
1
sT
sT +
Khu lc
( ) FILT s
Khu lc xon Khu gii hn
Hnh 1.12. Cu trc c bn ca PSS
( ) T s
Khu b
lead-lag
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
22
Cu trc ca PSS kp vi hai u phn hi [8], [27], [32] s c phn tch chi
tit chng 3. Tu chung ca tt c cc PSS hin ang s dng l c cu trc
cng vi nhng tham s c chn t do v thng khng nht qun. Mi hng sn
xut c mt lun im ring kh phc tp v vic chn nhng tham s ny.
1.5. Nhng vn nghin cu v PSS
1.5.1. Mt s phng php thit k PSS
Trong thc t cc my pht in tc ng vi nhau thng qua in p v dng
in, nh hng ng hc ca cc my l khc nhau. Do phi xem xt mt cch
c th khi thit k PSS, iu ny c bit n ging nh vic phi hp iu chnh
ca PSS trong h thng c nhiu my pht. Mt cch tng qut chng u tp trung
vo cc phng php nh: m men damping, p ng tn s hay gi tr ring v ma
trn trng thi. Sau y l mt s k thut s dng kt hp cc phng php tip
cn ny [12].
1.5.1.1. Phng php tip cn m men damping
Khi s dng phng php ny chng ta phi tm cc h s
1 6
K K ca m
hnh Heffron Phillips [25], cng nh s nh hng ca cc my pht khc tc
ng ln mt my c th, vic tnh ton bng cch b sung thm m men lm gim
s dao ng c gi l m men damping. Trong di tn s rng, l thuyt phn
tch tn hiu nh c s dng kim tra dao ng tt dn ca mi my pht.
thc hin c, trc tin chng ta phi tm hm truyn ( ) ( ) ( ) /
vi ei ssi
H s T s V s = A A
gia in p u vo v m men in u ra ca tng my pht. nh hng ca
thay i tc ti m men in c m hnh ha thng qua hai hm truyn: mt
l thng qua gc ti ging nh nh hng ca s thay i in p thng qua mng
( ) ( ) ( ) /
i ei i
H s T s s
o
o = A A ; hai l thng qua tc u vo PSS, biu din
bi ( ) ( ) ( ) /
i ei i
H s T s s
e
e = A A .
Vi ba hm truyn trn, bin gc quay v tc ca ( )
vi
H s phi c gi
khng i, iu ny c th thc hin bng cch to ra hng s qun tnh ca my
pht ln. Trong vic lp ma trng thi, cn quan tm n sai lch tc
i
e A ca tt
c cc my pht ging nh u vo, bng cch b i mt hng ca ma trn trng
thi A tng ng vi phng trnh vi phn tuyn tnh di chuyn i ct tng ng
vi bin trng thi tc vector u vo. Khi chng ta c th kim tra nh
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
23
hng ca m men in ( )
ei
T s A ca my pht th i, coi nh nhiu trong tc ca
cc my pht khc
j
e . iu cng mang li kh nhiu thng tin ca s tc ng
ln nhau gia hai my pht nhng di tn s khc nhau. Khi khng c PSS, hm
truyn ( )
i
H s
o
thng qua gc quay ca rotor cung cp mt m men lm gim s dao
ng, nhng gi tr m men ny rt nh nn khng th dp tt dao ng c.
i vi nhng my pht quan trng yu cu phi c PSS, hm truyn
( )
i
H s
e
mang thng tin ca PSS khi kt ni n trong h thng s cung cp m men
ngc vi m men dao ng, thng qua gc rotor trong hm truyn ( )
i
H s
o
. Phn
thc dng ca ( )
ij
H s
e
tc l m men to ra my pht th i cho dao ng my
pht th j.
u im ca phng php ny l n gin, v h s khuch i c chn, cc
tham s khc ca PSS nh: khu lc thng cao, khu b pha,tnh ton d dng, ng
thi h s khuch i K
PSS
c th c iu chnh thch hp thng qua di tn s.
Nhng c nhc im l khi phn tch gi tr ring ca dao ng cc b v
dao ng lin khu vc mch vng kn th s khng y , nn khi iu chnh h
s khuch i gp nhiu kh khn khin gc ti vn c th dao ng.
1.5.1.2. Phng php tip cn p ng tn s
Phng php tip cn p ng tn s c bit n, bi nhiu tc gi
nghin cu thit lp cc tham s ca PSS. Trong k thut Nyquist c p
dng thit k b iu khin phn hi tc v cng sut cho h s khuch i.
Ni dung ca phng php l lp i lp li cc iu kin hot ng khc nhau
v h s khuch i c chn t khong trn. Mc ch chnh l xem xt c tnh
pha ca mt PSS, m hnh ha s tr pha ca hm truyn ( )
PSS
G s , phn hi mt
cch chnh xc cc pha tr trong hm truyn ca HTKT. Vi h thng nhiu my
pht, cc tham s ca khi tr pha v h s khuch i c c bng cch thit lp
cc phng trnh phi tuyn. tnh c cc tham s ta phi thit lp ba
phng trnh phi tuyn, c gii bng phng php Newton.
u im ca phng php ny l c th b pha mt cch chnh xc, h s
khuch i c xem xt trong trng hp c nhiu trong thc t.
Nhc im ca phng php l vic gii phng trnh phi tuyn s gp kh
khn, v phi lp th qu o nghim xt xem h c n nh hay khng, t
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
24
tm cc h s cng gp nhng kh khn nht nh. gii quyt kh khn ny ta s
dng phng php gi tr ring v bin trng thi.
1.5.1.3. Phng php tip cn gi tr ring v bin trng thi
Phn tch gi tr ring l phn chnh ca cc nghin cu lin quan n n nh
tn hiu nh. Phng php ny c s dng rng ri trong vic iu chnh v phn
tch s lm vic ca PSS trong h thng c nhiu my pht. Tnh nng ca gi tr
ring c kt lun chung chung, nhng n khng b gii hn bi s phc tp ca
m hnh.
c PSS, ta s to ra mt cu trc iu khin
( ) ( )
ij ij PSSij
G s k H s = m s
lin kt u ra th j vi u vo th i ca h thng
( )
ij
G s . Gi thit rng, nh my
b tc ng vi kiu dao ng c in
h
. nhy ca gi tr ring ngha l khi
thay i gi tr ring
h
cho ta mt thay i nh ca h s khuch i
ij
k , c th
hin bng cng thc sau:
( )
ij
ij
ij
h
h h
R H
k
c
=
c
(1.3)
trong
ij
h
R l phn d ca kiu dao ng th h, c ngha l kt qu ca
phng php iu khin v phng thc quan st c miu t trc . M rng
phng trnh (1.3) vi h MIMO c th c vit nh sau:
( )
ij
h
h h
trace R H
k
c
= (
c
(1.4)
i vi nhng thay i nh ca
ij
k A trong h s khuch i
ij
k , s thay i
gi tr
h
A l ( )
ij ij
ij ij h h h
R H k A = A (1.5)
T biu thc (1.5) chng ta thy pha ca
ij
H iu khin hng thay i ca
gi tr ring
h
v ci thin h s
ij
k . Pha ca ( )
ij
H s c chn nh hng ti
phn m ca mt phng phc, gi tr ring c th dch chuyn v bn tri bng cch
tng h s khuch i t c m men damping trong vng lp kn mong mun.
Khi gii phng trnh (1.5) s cho cu trc iu khin phn cp, v d khi ma trn
iu khin l ma trn ng cho. Mc d u ra ca mt b iu khin (gi l i)
iu khin mt bin u vo vt l no , nhng iu ny nh hng ti cc u ra
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
25
khc (bn cnh i) bi v cc mi lin kt trong my pht in thng qua li in.
S thay i gi tr ring tng th lin quan n h s khuch i ca b iu khin
c la chn cung cp cho tt c cc vng lp. Hot ng ca s thay i h s
khuch i
ii
k th hin nh sau:
( )
ij
ii ii
1
n
ji
h h h
j
R H k
=
A = A (1.6)
Gi tr thay i ca
h
lin quan n b iu khin n l:
( )
ij
ii ii
1 1
n n
ji
h h h
i j
R H k
= =
A = A (1.7)
Nghin cu phng trnh (1.6) ta thy pha ca ( )
ii
H s c chn to ra m
men damping vi ch h thng qua ( )
ii
G s ph hp vi h s khuch i
ii
k . Pha
v h s khuch i ca thnh phn
ii
R gip ta la chn c tnh pha v h s
khuch i ca b iu khin mt cch tt nht. H s ca ma trn
ij
h
R , ngay c
trong cu trc iu khin phn cp, cng cho bit cc vng lp khc nhau. Mt s
h s c th lm gi tr ring dch sang bn phi, kt qu cho thy m men damping
quan st c khc nhau ng k t cc gi tr thay i ny.
1.5.2. Cc cng trnh nghin cu v PSS
c rt nhiu cc cng trnh nghin cu v PSS, nhng a s u tp trung
vo phng php la chn tham s cho PSS theo cu trc cng c (chun IEEE).
Chng hn nh chn tham s ti u H
thng qua H
2
v gn im cc thng qua LMI. Ngoi ra c th kt hp vi nhau
bng k thut iu khin cn ti u. iu khin cn ti u thng qua cch tip cn
LMI c ng dng cho thit k PSS bn vng bng c trng thi lm vic v
phn hi u ra, c thng bo trong cc ti liu [18], [21], [50].
Gn y, vi s pht trin ca k thut iu khin thng minh v kh trnh,
nh thut ton di truyn, mng neural v logic m gii quyt c mt s cc bi
ton t ra trong k thut. Thut ton di truyn c s dng thit k PSS dp tt
cc dao ng gc rotor c thng bo trong ti liu [53]. K thut mng neural
nhn to c s dng thit k iu chnh tham s cho PSS [54]. Phng php
thit k PSS theo l thuyt h m cng c ng dng bi cng trnh ca Hariri
v Malik nm 1996 [24], hay cng trnh ca Hosseinzadeh, N. [26] nm 1999.
1.6. Hng nghin cu ca lun n
Cc phn tch trn cho thy rng, c kh nhiu cc lun im ring r cho
vic chn tham s ca PSS vi cu trc nh trc v cc tham s PSS hin ang s
dng cha phi l tt nht. Cng nh vy, cu trc cc PSS ang dng cha phi l
ti u v sch lc thit k PSS ti u cu trc cha c mt nghin cu no. V
vy, lun n t ra nhim v nghin cu thit k cu trc PSS ti u trn c s l
thuyt RH
ri t th nghim nh gi, so snh cht lng vi PSS c cu trc
chun ang s dng hin nay.
L thuyt iu khin ti u RH
(iu khin bn vng) lin quan ti bi ton
iu khin m i tng c cha nhng thnh phn bt nh khng xc nh c,
chng hn nh sai lch m hnh i tng v nhiu. Khc vi iu khin thch nghi,
cc thnh phn bt nh ca iu khin bn vng phi tha mn gi thit l b
chn v b iu khin bn vng khng cn phi t chnh nh li chnh mnh. c
nhng phng php iu khin bn vng khng s dng l thuyt ti u, v d nh
iu khin bn vng loop shaping, iu khin bn vng theo nguyn l Kharitonov.
Nhng cng c nhng phng php iu khin bn vng c s dng l thuyt ti u
vi mc ch nng cao cht lng bn vng ca h thng ti mc tt nht. iu
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
27
khin bn vng RH
l mt trong s . N c nhim v iu khin n nh h
thng bn vng vi sai lch m hnh v bn vng vi nhiu. Ngoi ra cht lng n
nh li t nhy cm nht vi sai lch m hnh v nhiu, iu m cc phng php
iu khin khc khng c.
B iu khin RH
xut trong lun n ny khng thay th bt c mt b
iu khin no c trong HT ngoi tr PSS. C th, n khng thay th b
turbine & iu tc, b kch t & AVR, b gii hn in p,... N ch c b sung
thm vo HT nh mt PSS ti u tham s v cu trc dp tt cc dao ng gc
rotor ca my pht in. Cc dao ng ny c tn s khong 0,1 2Hz v l h qu
ca vic thiu thnh phn m men damping hay do phn ng qu nhanh ca HTKT.
Tnh ti u ca b iu khin RH
ny nm ch s nh hng ca vic b sung
b iu khin RH
ti nhng b iu khin khc, cng nh cht lng ng hc
c ca h thng l nh nht.
1.7. Kt lun chng 1
- Trong chng ny trnh by tng quan vn iu khin HT nh iu
khin in p, iu khin tn s v c bit l vn iu khin dp cc dao ng
gc rotor ca my pht in.
Phn tch nguyn nhn gy ra dao ng, tc hi ca dao ng v bin php
khc phc. T a ra vn s dng b n nh HT PSS hot ng thng qua
AVR dp tt cc dao ng gc rotor ca my pht in.
Phn tch cc vn nghin cu v PSS, bao gm cc phng php tip cn
thit k PSS nh m men damping, p ng tn s hay gi tr ring v ma trn trng
thi; cng nh phn tch cc tn ti v nghin cu cn b ng.
Trn nn l thuyt ti u RH
tc gi t ra nhim v thit k b iu
khin PSS bn vng, c tnh ti u c v cu trc v tham s, thay th cho cc
PSS hin c. thc hin c mc ch t ra , trc ht ta phi xy dng c
m hnh ton tng qut ca trm pht in v cc phn t c lin quan. y l tin
quan trng p dng l thuyt ti u RH
n
g
c
n
h
h
n
g
My ct
My bin
p tng
My ct
Cc thit b
o lng
My pht
in
Kch t
AVR
iu tc
P
f
V
ref
P
ref
N
h
i
n
l
i
u
v
o
My bin
p
C
u
n
g
c
p
t
i
n
g
u
n
p
h
V
t
I
t
+
_
E
fd
V
R
Trc
Hnh 2.1. S khi mt my pht in ng b
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
30
Trong my pht in ng b hai cc t nh hnh 2.2, trc dc d l trc ca
cc bc N. Trc ngang q vt trc trc d mt gc 90
0
in. Trong iu kin
khng ti, khi trong my ch c t trng kch thch, sc t ng ca t trng s
hng theo trc d v sc in ng ca dy qun stato s hng dc trc q. M
hnh my pht c xy dng trong phn ny da trn khi nim my in ng
b l tng c hai cc t, b qua cc sng t trng bc cao c nh hng n
cc c tnh ca my v cho rng rnh ca stator khng nh hng n in khng
ca rotor d v tr gc ca n nh
th no. Mc d s bo ha mch
t khng c tnh n mt cch
r rng trong m hnh ny nhng
ta c th hiu chnh in khng
theo hai trc bng h s bo ha
hay a thm phn t b vo t
trng kch thch.
2.1. M hnh my pht in
ng b
Hnh 2.2 l s n gin
ca my in hai cc t vi cun dy kch t, c ba cun cn trn rotor (mt cun
dc trc, hai cun ngang trc), cc cun dy stator c trc lch nhau 120
0
in, k
hiu dng in i vo l v i ra l - Mc d hnh 2.2 biu din s my
in hai cc t, nhng tt c c phng trnh sau ny u c vit cho my in c
p cc t vi tc
2
m
p
e e = [46].
Theo nh lut Kirchhoff, Faraday v Newton ta c cc phng trnh i s.
a
a s a
d
v r i
dt
= + (2.2)
b
b s b
d
v r i
dt
= + (2.3)
c
c s c
d
v r i
dt
= + (2.4)
Trc pha a
Trc pha b
Trc pha c
Trc d
Trc q
u
1d
fd
c
b
a
1q
2q
Hnh 2.2. S my in ng b hai cc t
N
S
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
31
fd
fd fd fd
d
v r i
dt
= + (2.5)
1
1 1 1
d
d d d
d
v r i
dt
= + (2.6)
1
1 1 1
q
q q q
d
v r i
dt
= + (2.7)
2
2 2 2
q
q q q
d
v r i
dt
= + (2.8)
2 d
dt p
u
e = (2.9)
2
m e fw
d
J T T T
p dt
e
= (2.10)
trong :
t thng mc vng
r in tr cun dy
J hng s qun tnh
p s cc t
T
m
m men c ca trc
T
e
m men in
T
fw
m men ma st khe h khng kh (friction windage)
2.1.1. Phng trnh biu din trn h trc to dq0
Trong cc phng trnh biu din ng hc ca my in ng b, ngi ta
hay biu din trn h ta dq0. chuyn t cc bin pha a, b, c sang cc bin
dq0 ta ng dng php chuyn i h ta ca Park [29].
0 0 0 0 0 0
, ,
dq dq abc dq dq abc dq dq abc
v T v i T i T = = = (2.11)
trong :
[ ] , [ i ] , [ ]
T T T
abc a b c abc a b c abc a b c
v v v v i i i = = = (2.12)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
32
0 0 0 0 0 0
[ ] , [ ] , [ ]
T T T
dq d q dq d q dq d q
v v v v i i i i = = = (2.13)
v
0
2 2
sin sin( ) sin( )
2 2 3 2 3
2 2 2
cos cos( ) cos( )
3 2 2 3 2 3
1 1 1
2 2 2
dq
p p p
p p p
T
t t
u u u
t t
u u u
(
+
(
(
(
= +
(
(
(
(
(2.14)
o ngc ta c
0
1
sin cos 1
2 2
2 2
sin( ) cos( ) 1
2 3 2 3
2 2
sin( ) cos( ) 1
2 3 2 3
dq
p p
p p
T
p p
u u
t t
u u
t t
u u
(
(
(
(
=
(
(
(
+ +
(
(2.15)
t (2.2) (2.10) ta c
( )
abc s abc abc
d
v r i
dt
= + (2.16)
s dng php bin i (2.14) v (2.15), ta c
0
1
0 0 0 0
( )
dq
dq s dq dq dq
d
v r i T T
dt
= + (2.17)
Sau khi bin i, ta c cc phng trnh my in biu din trong h dq0 nh sau
d
d s d q
d
v r i
dt
e = + (2.18)
q
q s q d
d
v r i
dt
e = + + (2.19)
0
0 0 s
d
v r i
dt
= + (2.20)
fd
fd fd fd
d
v r i
dt
= + (2.21)
1
1 1 1
d
d d d
d
v r i
dt
= + (2.22)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
33
1
1 1 1
q
q q q
d
v r i
dt
= + (2.23)
2
2 2 2
q
q q q
d
v r i
dt
= + (2.24)
2 d
dt p
u
e = (2.25)
2
m e fw
d
J T T T
p dt
e
= (2.26)
Mt khc, m men in li c tnh theo [30], [46]
3
( )
2 2
e q d d q
p
T i i = (2.27)
gc rotor
0
2
p
t o u e = (2.28)
suy ra
0
d
dt
o
e e = (2.29)
Cui cng ta c m hnh my pht in ng b vi cc bin mi va nh ngha l
d
s d q d
d
r i v
dt
e = + + (2.30)
q
s q d q
d
r i v
dt
e = + (2.31)
0
0 0 s
d
r i v
dt
= + (2.32)
fd
fd fd fd
d
r i v
dt
= + (2.33)
1
1 1 1
d
d d d
d
r i v
dt
= + (2.34)
1
1 1 1
q
q q q
d
r i v
dt
= + (2.35)
2
2 2 2
q
q q q
d
r i v
dt
= + (2.36)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
34
0
d
dt
o
e e = (2.37)
2 3
( )
2 2
m q d d q fw
d p
J T i i T
p dt
e
= (2.38)
Thng thng, ta hay s dng cc phng trnh my in ng b trong h
n v tng i. Bi vy, sau khi k hiu li cc bin mi trn c s cc bin ban
u, ta c cc phng trnh nh sau
0 0
1
d
s d q d
d
R I V
dt
e
e e
= + + (2.39)
0 0
1
q
s q d q
d
R I V
dt
e
e e
= + (2.40)
0
0 0
0
1
s
d
R I V
dt
e
= + (2.41)
0
1
fd
fd fd fd
d
R I V
dt
e
= + (2.42)
1
1 1 1
0
1
d
d d d
d
R I V
dt
e
= + (2.43)
1
1 1 1
0
1
q
q q q
d
R I V
dt
e
= + (2.44)
2
2 2 2
0
1
q
q q q
d
R I V
dt
e
= + (2.45)
0
d
dt
o
e e = (2.46)
0
2
( )
M d q q d FW
H d
T I I T
dt
e
e
= (2.47)
2.1.2. Phng trnh vi mch t tuyn tnh
Trong trng hp ny t thng ca my in l hm tuyn tnh ca dng in:
( ) ( )
abc ss shaft abc sr shaft rotor
L i L i u u = + (2.48)
( ) ( )
rotor rs shaft abc rr shaft rotor
L i L i u u = + (2.49)
trong :
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
35
1 1 2 1 1 2
[ ] , [ ]
T T
rotor fd d q q rotor fd d q q
i i i i i = = (2.50)
chuyn sang h trc dq0 theo (2.11) v sau cc bin i ta c
0 0
1
d
s d q d
d
RI V
dt
e
e e
= + + (2.51)
0 0
1
q
s q d q
d
R I V
dt
e
e e
= + (2.52)
0
0 0
0
1
s
d
R I V
dt
e
= + (2.53)
0 1
2
( )[ (
( )
( ) )]
q
d d
d fd q d d d d
d ls
d ls d q
dE
X X
T E E X X I
dt X X
X X I E
'
' ''
' ' ' =
'
' ' +
(2.54)
1
0 1
( )
d
d d q d ls d
d
T E X X I
dt
= + (2.63)
1 1 1 fd s s
v K e| = (2.64)
hay
1 1us
1 1
1 1
( )
f f fd
in fd f sat fd fd
g g
r L dv
e v r f v v
K K dt
= + + (2.65)
sau khi t tn cc bin mi v chuyn sang n v tng i [46], ta c m hnh
kch t mt chiu c lp:
[ ( )]
fd
E Esep E fd fd R
dE
T K S E E V
dt
= + + (2.66)
trong :
V
R
in p u vo my kch t (in p u ra AVR)
v
fd
+
+
e
in1
r
f1
L
f1
i
in1
Hnh 2.3. S mch my kch t mt chiu c lp
+
1 1 1 s s
K e|
r
s
L
s1
Phn ng
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
37
( )
E fd
S E hm bo ho
1
1
f
Esep
g
r
K
K
=
1 g
K h s gc ng tip tuyn vi ng cong bo ho mch t
Kch t mt chiu t kch thch
Khi my pht mt chiu chnh dng lm my kch t t kch, th n c xem
nh mc ni tip vi mch t nh hnh 2.4. Phng trnh ng hc mch t s l
1
1 1 1
f
in f in fd
d
e r i v
dt
= + (2.67)
chuyn sang h n v tng i [46], ta c
[ ( )]
fd
E Eself E fd fd R
dE
T K S E E V
dt
= + + (2.68)
trng thi xc lp, phng trnh kch t c th vit
[ ( )] 0
R E E fd fd
V K S E E + = (2.69)
Tn hiu u vo
R
V thng c ci t gi tr ln nht
Rmax
V s to ra
in p kch t ln nht
fdmax
E v phi tho mn phng trnh
( ) 0
Rmax E Emax fdmax
V K S E + = (2.70)
M hnh b iu chnh in p AVR
R
A R A in
dV
T V K V
dt
= + (2.71)
min max
R R R
V V V s s (2.72)
v
fd
r
f1
e
in1
+
Hnh 2.4. S mch my kch t t kch
+
L
f1
r
s1
L
s1
i
in1
1 1 1 s s
K e|
+
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
38
trong :
V
in
in p u vo AVR
T
A
hng s thi gian AVR
K
A
h s khuch i
V
R
in p u vo ca my kch t chnh, in p ny c th c gi tr bt
k gia 0 v gi tr gii hn ca n nu my kch t chnh l t kch, nhng phi
khc khng nu my kch t l kch t c lp.
M hnh ng hc ca mch n nh kch t
( )
E E fd
R F
F F F fd
E E
K S E
V dV
T V K E
dt T T
+ | |
= + +
|
\ .
(2.73)
mt dng khc ca m hnh ny hay c s dng [46]
F
f fd F
F
K
R E V
T
= (2.74)
vi
f
R nh trng thi ng hc
f
F
F f fd
F
dR
K
T R E
dt T
= + (2.75)
s dng quan h (2.76) thay vo (2.71) ta s c m hnh y ca kch t v
AVR l cc phng trnh (2.77) (2.80)
F
in ref t f fd ref t F
F
K
V V V R E V V V
T
= + = (2.76)
Vy, m hnh ng hc kch t v AVR s l:
[ ( )]
fd
E E E fd fd R
dE
T K S E E V
dt
= + + (2.77)
f
F
F f fd
F
dR
K
T R E
dt T
= + (2.78)
( )
R A F
A R A f fd A ref t
F
dV K K
T V K R E K V V
dt T
= + + (2.79)
min max
R R R
V V V s s (2.80)
hoc c th s dng cc phng trnh (2.77), (2.73) v phng trnh
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
39
( )
R
A R A F A ref t
dV
T V K V K V V
dt
= + (2.81)
Cc phng trnh (2.73), (2.77) v (2.81) c s khi nh hnh 2.5.
2.3. M hnh turbine v b iu chnh tc
2.3.1. M hnh turbine
a) Turbine thu lc
Nh my thu in c nm thnh phn chnh, l: h cha, ng ng dn
nc, p dng nc, ng ng p lc v turbine thy lc. M hnh phi tuyn ca
cc thnh phn ny thng khng c s dng trong cc phn tch ng hc ca
HT v n phc tp. Thay vo cc m hnh xp x tuyn tnh c s dng c
c c tnh c bn ca nh my in v nhng nh hng ca n n HT.
M hnh turbine thu lc trong h n v tng i c dng (ch c gi tr vi
nhng thay i nh xung quanh im lm vic):
23 13 21
23
11 11 11
1
HT HV
w HT HV w
A A A dT dP
T T P T A
dt A A A dt
| |
= + +
|
\ .
(2.82)
0
HT
HT
d
dt
o
e e = (2.83)
0
2
HT HT
HT M
H d
T T
dt
e
e
= (2.84)
( )
M HM HT
T K o o = (2.85)
trong :
HT
T m men u ra ca turbine thu lc
1
A
A
K
sT +
1
E E
K sT +
V
ref
V
R
E
fd
V
t
Hnh 2.5. M hnh HTKT IEEE loi 1 [46]
( )
E fd
S f E =
+
1
F
F
sK
sT +
V
F
+
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
40
HV
P cng sut mc nc tc nh mc (ng vi mt v tr ca cng
cnh hng)
T
w
hng s thi gian bt u (0,5 5s)
HT
e tc ca turbine thu lc
HT
H hng s qun tnh ca turbine thu lc
Khi s dng m hnh my pht in ng b, ngui ta thng s dng m
men trong phng trnh chuyn ng. V my pht v turbine i i vi nhau thng
qua gc rotor o v gc
HT
o , cng sut thu P
HV
s tr thnh mt trng thi ng
hc. Khi lin kt cng vi nhau, T
HV
tr thnh T
M
v hng s turbine tr thnh hng
s qun tnh my pht. Do , ta c phng trnh:
23 13 21
23
11 11 11
1
M HV
w M HV w
A A A dT dP
T T P T A
dt A A A dt
| |
= + +
|
\ .
(2.86)
b) Turbine hi
Trong m hnh ny ta quan tm ti nh hng ca v tr van (cng sut P
SV
) ti
m men ca my pht ng b T
M
.
1
HP RH HP RH M
RH M CH SV
CH CH
K T K T dT
T T P K
dt T T
| |
= + + +
|
\ .
(2.87)
CH
CH CH SV
dP
T P P
dt
= + (2.88)
trong :
P
CH
cng sut u ra ca ng ng hi
P
SV
v tr van turbine (cng sut)
v
M
T l mt trng thi ca my pht ng b khi turbine v my pht ni vi nhau.
i vi h thng khng c gia nhit, n gin cho 0
RH
T = vo (2.87)
(2.88) v ta c c m hnh sau y
M
CH M SV
dT
T T P
dt
= + (2.89)
v
SV
P s tr thnh mt trng thi khi b iu tc c thm vo.
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
41
2.3.2. M hnh b iu tc
C rt nhiu h thng iu tc turbine [10], [33], chng hn nh loi c kh
thy lc (hnh 2.6) nhng loi ny ang dn c thay th bng loi in t thy
lc (hnh 2.7).
M hnh b iu tc bao gm khu gii hn v tr van l
0
1
1
SV
SV SV C
D
dP
T P P
dt R
e
e
| |
= +
|
\ .
(2.90)
0
SV
max
SV
P P s s (2.91)
trong :
P
C
cng sut t u vo (c th l mt hng s)
R
D
tc iu chnh (%)
M hnh trn tng ng vi m hnh ca hng General Electric.
Kt lun: M hnh ng hc turbine v b iu tc s l:
M
CH M SV
dT
T T P
dt
= + (2.92)
B bin i
in t -
thy lc
Pilot
valve
e
Hnh 2.7. S khi ca h thng iu tc in t - thy lc
Ti
t
Phn hi
dng hi
B iu
chnh
in t
p sut hi
Servor
motor
valve
e
ref
Phn hi
V
t
r
v
a
n
Ae
Pilot
valve
e
Hnh 2.6. S khi ca h thng iu tc c kh - thy lc
Ti
t
iu tc ly
tm
Servor
motor
valve
Phn hi
V
t
r
v
a
n
e
ref
Ae
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
42
0
1
1
SV
SV SV C
D
dP
T P P
dt R
e
e
| |
= +
|
\ .
(2.93)
0
SV
max
SV
P P s s (2.94)
Cc phng trnh (2.92) (2.94) c s khi nh hnh 2.8
2.4. M hnh ca h my pht kt ni vi HT
2.4.1. Phng trnh rng buc in p trong h n v tng i
Khi my pht in kt ni vi HT ta c phng trnh rng buc in p
0 0
1
sin( )
ed
d e d eq s vs
d
V RI V
dt
e
o u
e e
= + + (2.95)
0 0
1
( )
eq
q e q ed s vs
d
V RI Vcos
dt
e
o u
e e
= + + (2.96)
0
0 0
0
1
e
e
d
V R I
dt
e
= (2.97)
vi
( )
ed ep d
X I = (2.98)
( )
eq ep q
X I = (2.99)
0 0 0
( )
e e
X I = (2.100)
s
V l in p trn thanh ci h thng c n v l p.u, v tt c cc i lng
khc tng ng vi lng nh mc ca my pht.
1
D
R
1
1
SV
sT +
1
1
CH
sT +
P
C
- ti t
P
SV
T
M
Ae
Hnh 2.8. M hnh h thng turbine v iu tc n gin
+
_
e
ref
_
+
e
Turbine iu tc
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
43
2.4.2. M hnh multitimescale ca h my pht kt ni vi HT (m hnh
bc 8)
Trong phn ny ta s nghin cu trng hp ca mt my pht kt ni vi
thanh ci ca HT, s dng m hnh my pht (2.51) (2.62), m hnh kch
t/AVR (2.77) (2.80) khng c b b ti, m hnh turbine/iu tc (2.89) (2.91),
phng trnh rng buc in p u cc (2.95) (2.97) v (2.98) (2.100)
Trc ht t
0
( )
t s
T e e e = tc tc thi (2.101)
0
2
s
H
T
e
= hng s thi gian c (2.102)
0
1
c
e
= (2.103)
kt hp t thng my pht vi ng dy cng nh cc thng s khc:
0 0 0
, ,
, ,
, ,
, X
de d ed qe q eq e e
de d e qe q e de d e
qe q e de d e qe q e
se s e lse ls e
X X X X X X X X X
X X X X X X X X X
R R R X X
= + = + = +
' ' = + = + = +
' ' '' '' '' '' = + = + = +
= + = +
(2.104)
Thay phng trnh (2.95) (2.97) vo (2.51) (2.62) v thm vo cc m
hnh ng hc khc ta c
1 sin( )
de
se d t qe s vs
s
d
R I V
dt T
c
c e o u
| |
= + + +
|
\ .
(2.105)
1 cos( )
qe
se q t de s vs
s
d
R I V
dt T
c
c e o u
| |
= + +
|
\ .
(2.106)
0
0
e
se
d
R I
dt
c = (2.107)
0 1
2
( ) ( ( )
( )
q
d d
d fd q d d d q d ls d q
d ls
dE
X X
T E E X X I X X I E
dt
X X
' (
' ''
' ' ' ' ' = + +
(
'
(
(2.108)
1
0 1
( )
d
d d q d ls d
d
T E X X I
dt
(
' ''
'
( ' ' ' ' ' = + + +
( '
(2.110)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
44
2
0 2
( )
q
q q d q ls q
d
T E X X I
dt
c
e c o u
| |
= + +
|
\ .
(2.123)
ed ep d
X I = (2.124)
eq ep q
X I = (2.125)
M
CH M SV
dT
T T P
dt
= + (2.126)
SV t
SV SV C
D s
dP
T P P
dt R T
e
c = + (2.127)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
45
0
SV
max
SV
P P s s (2.128)
Trong cc phng trnh trn, qu trnh qu stator ca
de
v
qe
din ra
rt nhanh so vi cc ng hc khc. T thng mc vng cun cn
1d
v
2q
din ra
cng kh nhanh, v
0 d
T'' v
0 q
T'' thng thng kh nh. Cc thnh phn E
fd
v V
R
c
xu hng nhanh bi v T
E
v T
A
thng l nh. Cc thnh phn cun dy kch t
q
E' v thnh phn phn hi R
f
c xu hng chm bi v
0 d
T' v
F
T kh ln. Cc
trng thi turbine/iu tc T
M
, P
SV
c xu hng chm bi v T
CH
v T
SV
kh ln.
T thng mc vng cun cn
d
E' c th nhanh hoc chm, da trn
0 q
T' . M hnh
h my pht kt ni vi HT trn cn gi l m hnh bc 8 [9].
c tnh ng hc ca mi m hnh l rt quan trng, v n xc nh kch
thc bc dng trong m phng thi gian thc. Nu mt m hnh c c tnh ng
hc nhanh th cn thit phi c kch thc bc nh. Trng hp hin tng quan
tm trong min thi gian vi p ng chm v trung bnh, th c th b qua ng
hc nhanh. Sau y ta xt mt s trng hp m ng hc nhanh c b qua t
gip ta la chn ra m hnh ph hp vi mc ch nghin cu.
2.4.3. M hnh b qua qu stator ca h my pht kt ni vi HT (m
hnh bc 6)
M hnh ny tng t nh m hnh trn, ngoi tr qu trnh qu stator c
cho l din ra rt nhanh v tng ng vi cc dao ng rotor chm. Mch thay th
ng hc vi ngun in p t sau in khng
d
X'' c trnh by trn hnh 2.9
0 1
2
( ) ( ( )
( )
q
d d
d fd q d d d d d ls d q
d ls
dE
X X
T E E X X I X X I E
dt
X X
' (
' ''
' ' ' ' ' = +
(
'
(
(2.129)
jX
d
+
+
+
R
s
R
e
jX
e
vs
j
s
Ve
u
( /2)
( )
j
d q
I jI e
o t
+
( /2)
( )
j
d q
V jV e
o t
+
Hnh 2.9. S ng hc siu qu ca my pht [46]
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
46
1
0 1
( )
d
d d q d ls d
d
T E X X I
dt
+ Z
+ =
+
(3.10)
( /2)
( )
( )
j
d q s
d q
e e
V jV Ve
I jI
R jX
o t
+
+ =
+
(3.11)
tch ra phn thc v phn o
sin
e d e q d s
RI X I V V o = (3.12)
cos
e q e d q s
RI X I V V o + = (3.13)
Bi vy, m hnh ton hc ca my pht in n gm cc phng trnh vi
phn (3.1) (3.3) v cc phng trnh i s (3.8), (3.9), (3.12) v (3.13)
Chng ta tuyn tnh chng xung quanh im lm vic vi cc bin
, , ,
d q d q
I I V V nh sau
Tuyn tnh ha cc phng trnh (3.8) v (3.9):
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
54
0 0
0
d d q
q q q d
V I X
V I E X
A A
( ( ( (
= +
( ( ( (
' A A A '
(3.14)
Tuyn tnh ha cc phng trnh (3.12) v (3.13) :
0
0
cos
sin
d d s e e
q q s e e
V I V R X
V I V X R
o
o
o
A A ( ( ( (
= + A
( ( ( (
A A
(3.15)
t (3.14) v (3.15) suy ra
0
0
0 cos ( )
sin ( )
d s e e q
q q s e d e
V V R X X
V E V X X R
o
o
o
A + ( ( ( (
= + A
( ( ( (
' ' A A +
(3.16)
t
1
( ) ( )
1
( ) ( )
e e q e e q
e d e e d e
R X X R X X
X X R X X R D
+ +
( (
=
( (
' ' + +
(3.17)
vi
2
( )( )
e e q e d
D R X X X X' = + + + (3.18)
gii ra tm s tm c
d
I A ,
q
I A
0 0
0 0
( ) cos ( )sin
1
sin ( )cos
d e q e s s q e q
q e e s s d e
I X X RV V X X E
I R RV V X X D
o o
o o o
A ' + + + ( A ( (
=
( ( (
A ' + + A
(3.19)
Tuyn tnh ha cc phng trnh (3.1) (3.3) ta c cc phng trnh vi
phn tuyn tnh:
0
0
0
0
0
0 0 0
1
0 0
0 0
0
2 2
1
( ) 0
1/ 0
0 0
0 0
0 1/ 2
1 1 1
( ) ( )
2 2 2
d q q
q
D
d d
d
d
d fd
q
M
q d q q q d q
T E E
I
K
H H
X X
T
T
I E
I
T
H
I X X X X I E
H H H
e o
o
e
e
(
(
' ( ' ' A A (
(
(
(
( = A
A
(
(
(
(
( A
A
(
(
(
'
(
'
' (
( A A ( (
(
+ +
( ( (
(
A
A
(
(
(
' ' '
(
(3.20)
thay
d
I A ,
q
I A t (3.19) vo (3.20) chng ta c
4
3 0 0 0
1 1
'
q q fd
d d d
K
E E E
K T T T
o ' ' A = A A + A
' '
(3.21)
0
o e e A = A (3.22)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
55
2 1
1
2 2 2 2
D
q M
K K K
E T
H H H H
e o e ' A = A A A + A (3.23)
hoc vit di dng ma trn
4
3 0 0 0
0
2 1
1
0
1/ 0
0 0 0 0
0 1/ 2
2 2 2
d d q q d
fd
fd
D
K
K T T E E T
E
E
K K K H
H H H
e o
o
e
e
(
(
' ' ' ' ' ( A A ( (
(
A
(
(
( (
= A + (
A
(
(
( (
A
(
(
( ( A
A
(
(
(3.24)
trong :
0 0
( ) / e e e e A = (3.25)
1
3
( )( )
1
d d q e
X X X X
K
D
' +
(
= +
(
(3.26)
4 0 0
( )
( )sin cos
d d S
q e e
X X V
K X X R
D
o o
'
( = +
(3.27)
2 0 0 0 0
1
( )( ) ( )
q q d q q e e d q d e q
K I D I X X X X R X X I R E
D
' ' ' ( = + +
(3.28)
1 0 0 0
0 0 0 0
1
[ ( ){( )sin cos }
{( ) }{( )cos sin }]
q S d q q e e
s d q d q d e e
K I V X X X X R
D
V X X I E X X R
o o
o o
' = +
' ' ' + + +
(3.29)
v
2 2
t d q
V V V = + (3.30)
0
0
q
d
t d q
t t
V
V
V V V
V V
A = A + A (3.31)
thay (3.19) vo (3.14) ta c
0 0
0 0
( sin ( )cos ) 0
1
( ) ( cos ( )sin )
d q e q e s s d e
q
q d q e d e s s q e q
I X R X RV V X X
E
I X X X X RV V X X E
D
o o
o o
o
' A + + ' ( ( ( A (
= +
( ( (
(
' ' ' A + + + A
A
(3.32)
thay (3.32) vo (3.31) ta c
5 6 t q
V K K E o ' A = A + A (3.33)
trong :
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
56
| |
0
5 0 0
0
0
0 0
0
1
sin ( ) os
cos ( )sin
q s d
e d e
t
S q
e d q e
t
XVV
K R X X c
D V
V V
R X X X
V
o o
o o
' = + +
' ( + +
`
)
(3.34)
0 0
0
6
0 0 0
( )
1
q d e q q
d
q e
t t t
V X X X V
V
K X R
D V V V
' +
= +
`
)
(3.35)
Cc h s
1 6
K K ln u tin c pht trin bi HeffronPhillips [25] v
sau l DeMelloConcordia [19] dng trong nghin cu cc dao ng tn s thp.
Cc phng trnh kch t v AVR:
Phng trnh biu din ng hc HTKT l cc phng trnh vi phn (2.170)
(2.172). Cc khu gii hn u ra kch t
max fd
E v
min fd
E ch tng thch vi h
thng phi tuyn. Cn trong nghin cu n nh tn hiu nh cc khu ny c b
qua, v vi cc nhiu lon nh th E
fd
lun lun nm trong gii hn. Cng nh vy
hm bo ha c b qua v ch kho st l xc lp. S khi HTKT c rt
gn trnh by trn hnh 3.2 vi cc phng trnh [14]
1
fd
R
E
d E
V
dt T
A
= A (3.36)
ef
( )
R R A
r t F
A A
d V V K
V V V
dt T T
A A
= A A A (3.37)
( )
F F F
R fd
F F E
d V V K
V E
dt T T T
A A
+ = A A (3.38)
Khi s dng HTKT thyristor loi ST1A [27], m hnh ch n gin nh hnh 3.3
1
A
A
K
sT +
1
E E
K sT +
AV
R
AE
fd
AV
t
Hnh 3.2. M hnh HTKT IEEE loi 1 vi tn hiu nh
+
1
F
F
sK
sT +
AV
F
AV
ref
+
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
57
c phng trnh trng thi l
ef
( )
A fd fd A r t
T E E K V V = + (3.39)
tuyn tnh ha (3.39) ta c
ef
( )
A fd fd A r t
T E E K V V A = A + A A (3.40)
Cc phng trnh vi phn my pht (3.21) (3.23), phng trnh kch t
(3.40) v phng trnh i s (3.33) c s khi nh hnh 3.4. Trong ( )
exc
G s l
hm truyn ca h thng kch t.
Bng cch thay (3.33) vo (3.40) phng trnh (3.40) tr thnh
6 5
ef
1
A A A
fd q fd r
A A A A
K K K K K
E E E V
T T T T
o ' A = A A A + A (3.41)
Kt lun: M hnh khng gian trng thi ca hnh 3.4 gm cc phng trnh
(3.21) (3.23) v (3.41). Vit di dng ma trn v sp xp li ta c:
E
fd
3
0 3
1 ' +
d
K
sT K
K
6
Te
1
2Hs
0
s
e
K
1
e
+
+
AV
t
T
M
+
_ Eq
K
4
K
2
+
AV
ref
+
Hnh 3.4. S khi tuyn tnh ca my pht bao gm kch t & AVR
Kch t & AVR
Mch t
+
K
D
_
K
5
T
D
T
S
( )
exc
G s
+
V
t
E
fd
Kch t & AVR
_
Hnh 3.3. HTKT thyristor ST1A vi AVR
1
A
A
K
sT +
E
fdmin
E
fdmax
V
ref
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
58
0
1 2
4
ef
0 3 0 0
5 6
0 0 0
0 0
0
2 2 2
0 1/ 2
1 1
0
0 0
/ 0
1
0
D
M
q q r
d d d
fd A A
fd
A A
A A A
K K K
H H H
T H
K
E E V
T K T T
E K T
E
K K K K
T T T
e
o
o
e
e
(
(
( A
A ( ( (
(
( ( (
A
A A
(
(
( ( (
= +
(
(
( ' ' ( A A ( A
' ' '
(
( ( (
A
(
A (
(
(
(3.42)
3.2. Phn tch nh hng ca PSS i vi n nh tn hiu nh
n nh tn hiu nh l kh nng cc my pht ng b duy tr tnh ng b
vi nhau sau khi chu cc nhiu lon nh. Vn ny da trn kh nng duy tr
im cn bng gia m men in t v m men c ca mi my pht ni vi HT.
S thay i m men in t ca mi my pht ng b trong giai on c s thay
i nh xung quanh im lm vic c th chia ra lm hai thnh phn [30]:
e S D
T K K o e A = A + A (3.43)
trong :
S
K o A l thnh phn m men thay i cng pha vi sai lch gc rotor v c
coi nh thnh phn m men ng b, K
S
l h s m men ng b. Thnh
phn m men ny tng sc ht gia rotor v t thng stator, lm gim gc o v
hn ch nguy c s c.
D
K e A l thnh phn m men thay i cng pha vi sai lch tc v c
coi nh thnh phn m men damping, K
D
l h s m men damping. Thnh
phn m men ny c c do tr pha hay sm pha ca dng kch t.
Hnh 3.5 l p ng t nhin ca h thng i vi cc nhiu nh, p ng ny
ph thuc vo mt s cc yu t nh im lm vic ban u, kh nng ca h thng
truyn ti, loi iu khin kch t c s dng. Khi mt my pht kt ni vi HT
ln, m khng c AVR (v d in p kch t l hng s) s mt n nh l do thiu
m men ng b. Theo l thuyt n nh my pht vn hnh n nh th vector
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
59
m men tng
e
T A phi nm gc phn t th nht, hay ni cch khc c AT
S
v
AT
D
phi dng.
Khi xt n AVR, nhn xt trn cng tng t (h s tng m men ng b
v m men damping phi dng). Ni chung, AVR loi p ng nhanh to ra
vector m men ln, thnh phn m men ng b ca AVR (T
S(AVR)
) c th ln
hn theo chiu dng, nhng thnh phn m men damping ca AVR (AT
D(AVR)
)
li tng theo chiu m, lm cho hot ng ca my pht c th khng n nh khi
m men damping tng m tu theo s cn bng gia cc gi tr AT
S
, AT
S(AVR)
,
AT
D
v AT
D(AVR)
.
Hnh 3.6 l s vector cc thnh phn m men khi khng xt n AVR v
khi xt n AVR nhanh (T
A
nh), mnh (K
A
ln) [4], vector m men AVR c xu
hng gn vi - 90
0
hn, v tn s dao ng in hnh l khong 0,1 2Hz, nm
trong vng - 90
0
n - 20
0
. Bi vy, ta thng biu din n xung quanh - 80
0
. Theo
phn tch trn, trng hp ny my pht b mt n nh.
o
t
0
e
o
T
S
T
D
n nh
- T
S
dng
- T
D
dng
o
t
0
e
o
T
S
T
D
Mt n nh
dao ng
- T
S
dng
- T
D
m
e T A
Hnh 3.5. p ng t nhin ca gc ti vi cc nhiu nh
e T A
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
60
Hnh 3.7 l s khi tuyn tnh ca my pht vi kch t, AVR v PSS.
y l s m rng ca s hnh 3.4. Tn hiu u vo PSS l sai lch tc
e, tuy nhin cng c th s dng tn hiu khc nh sai lch cng sut ng P
a
.
Tn hiu u ra ca PSS c a n AVR. Cc khu gii hn u ra ca PSS v
gii hn u ra kch t khng th hin trn s .
E
fd
3
0 3
1 ' +
d
K
sT K
Te
1
2Hs
0
s
e
K
1
e
+
+
AV
t
T
M
+
_ Eq
K2
+
AV
ref
+
_
Hnh 3.7. S khi tuyn tnh h my pht ni li vi kch t,
AVR v PSS
Kch t & AVR Mch t
+
K
D
_
K
5
T
D
T
S
G
PSS
(s)
V
PSS
( )
exc
G s
K6
K4
e
o
Vector m men khi cha k n AVR
Vector m men tng vi AVR
Vector m men ca AVR
T
S
T
S(AVR)
T
S
+T
S(AVR)
T
D
T
D(AVR)
T
D
+T
D(AVR)
Hnh 3.6. th vector cc thnh phn m men vi AVR
I
T A
T
I
exc
T A
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
61
Quay li s hnh 3.4 phn tch cc thnh phn m men theo quan im
tn s thy c s cn thit ca PSS:
M men ni:
I
T A gm c:
+ Thnh phn T
D
thng qua K
D
t l vi e, n l thnh phn m men
damping dng
+ Thnh phn phn T
S
thng qua K
1
t l vi v n l thnh phn m men
ng b dng
M men phn ng phn ng:
ar
T A
Dng in phn ng (stator) lm gim t trng mch t (tc dng kh t).
nh hng ny thng qua mch vng K
4
, K
3
v K
2
0
2 3 4 2 3 4
3 0 3 0
180
1 1
ar
d d
K K K K K K T
sKT sKT o
Z A
= =
' ' A + +
(3. 44)
T (3.44) c th thy rng, pha ca m men in quan h vi o A , cho bi
0 1
3 0
180 arctan
ar d osc
KT e
' =
trong
osc
e l tn s dao ng c in tn s thp (0,1 2Hz)
nh hng ca phn ng phn ng to ra m men tng c thnh phn m men
damping tng (cng pha vi e) v thnh phn m men ng b gim (cng pha
vi ).
M men HTKT:
exc
T A
M men in ny l kt qu t cc mch vng qua K
5
v K
6
. T s khi ta c
( )
2 3
0 3
( )
1
exc exc ref t
d
K K
T G s V V
sT K
A = A A
' +
(3. 45)
trong ( )
exc
G s l hm truyn ca HTKT
B qua
ref
V A (n biu din s thay i in p trong qu trnh ci t). Thay
(3.33) vo (3.45) ta c:
( )
2 3
5 6
0 3
( )
1
exc exc q
d
K K
T G s K K E
sT K
o ' A = A A
' +
(3. 46)
2 3 6
5
0 3 2
( )
1
exc exc exc
d
K K K
T G s K T
sT K K
o
| |
A = A A
|
' +
\ .
(3. 47)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
62
( )
2 3 5
0 3 3 6
( )
1 ( )
exc exc
d exc
K K K
T G s
sT K K K G s
o
A = A
' + +
(3. 48)
Nu s dng HTKT tnh [27] c xt n khu n nh kch t th
( )
( )
2 3 5
0 3 3 6
(1 )
[(1 )(1 ) ] 1 (1 )
F
exc
F A F A d A F
K K K sT
T
sT sT K K sT K K K K sT
o
+
A = A
' + + + + + +
(3. 49)
vic phn tch n gin, coi rng mu s ca (3.49) l bc ba, thay s=j
osc
,
bin i v sp xp li ta c
( )( )( )
( )
2 3 5
1 1 2 2 3 3
(1 )
( ) ( ) ( )
F
exc
osc osc osc
K K K j T
T
j j j
e
o
o e e o e e o e e
+
A = A
+ + + + + +
(3. 50)
Pha ca
exc
T A quan h vi o A theo biu thc
3
1 1
1
tan tan
i osc
exc osc F
i
i
T
e e
e
o
=
+
=
trong
i
o l phn thc ca im cc
i i i
p j o e = + , (i=1-3) ca (3.50)
Thng thng cc tn s dao ng c in t 0,1 2Hz, nm trong vng t -
90
0
n - 20
0
v c xu hng gn vi - 90
0
i vi HTKT nhanh (T
A
nh) v h s
khuch i ln (K
A
ln). Bi vy, ta thng biu din vector
exc
T A xung quanh -
80
0
v ta thy rng thnh phn damping c th m trong iu kin ti nng. T :
- Tng gii hn K
A
nu c th. Nhng vi HTKT p ng nhanh v h s khuch
i ln li l iu kin thun li cho mt n nh ng. Nn ta khng thc hin
theo cch ny.
- To ra thm mt thnh phn m men b p cho thnh phn m men damping
b m. V c bn, tng ny l dch vector m men tng v pha sau, nm gc
phn t th nht. Tc l, cn to ra vector m men tng nm khong gia 20
90
0
, thnh phn vector m men b sung chnh l do PSS to ra (
PSS
T A ).
Hnh 3.8 minh ha s vector cc thnh phn m men khi c PSS. S th
hin nu b gc pha hp l c th nng h s m men damping tng ca h thng
ny ln. Hay ni cch khc trong trng hp ny PSS iu khin gc pha ca sc
in ng cm ng bn trong my pht ph hp vi Ae c xt n s tr pha ca
HTKT. T pht hin ny, nu trong qu trnh h thng lm vic m vn m bo
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
63
cho vector m men tng lun nm gc phn t th nht th h thng s gi c
n nh v y chnh l mc ch ca vic thit k b iu khin PSS theo l thuyt
ti u RH
3 S
K
1
1
2
1
1
S
sT
K
sT
+
+
3
4
1
1
sT
sT
+
+
Cc khu lc thng cao
Khu lc xon
Cc khu lc thng cao
H s khuch i v
vt pha V
PSSmax
V
PSSmin
V
PSS
+
+
+
-
Hnh 3.10. S khi PSS2A (IEEE 421.5.1992)
e A
e
P
1
1
1
W
W
sT
sT +
W2
W2
1
sT
sT +
6
1
1 sT +
W3
W3
1
sT
sT +
W4
W4
1
sT
sT +
2
7
1
S
K
sT +
8
9
(1 )
(1 )
N
M
sT
sT
( +
(
+
3 S
K
1
2
1
1
sT
sT
+
+
Cc khu lc thng cao Khu lc xon
Cc khu lc thng cao
H s khuch i v vt pha
+
+
+
-
10
11
1
1
sT
sT
+
+
V
PSSmax
V
PSSmin
V
PSS
1 S
K
3
4
1
1
sT
sT
+
+
Hnh 3.11. S khi ca PSS2B
e
P
e A
2
e
P
dt
H
A
}
2 2
m e
P P
dt dt
H H
e
A A
= A +
} }
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
67
3.3.2.4. PSS4B
PSS4B cho php lm vic trn ba di tn s tch bit nhau tng ng vi cc
dao ng tn s thp, tn s trung v tn s cao. Chng s dng tn hiu u vo l
sai lch tc e.
Hnh 3.13. S khi ca PSS4B (Multi-band PSS)
V
PSSmax
V
PSSmin
V
PSS
H
-
+
1 L
K
11 1
2
1
L L
L
K sT
sT
+
+
E
3
4
1
1
L
L
sT
sT
+
+
5
6
1
1
L
L
sT
sT
+
+
L
K
2 L
K
17 7
8
1
L L
L
K sT
sT
+
+
9
10
1
1
L
L
sT
sT
+
+
11
12
1
1
L
L
sT
sT
+
+
1 I
K
11 1
2
1
I I
I
K sT
sT
+
+
E
3
4
1
1
I
I
sT
sT
+
+
5
6
1
1
I
I
sT
sT
+
+
I
K
2 I
K
17 7
8
1
I I
I
K sT
sT
+
+
9
10
1
1
I
I
sT
sT
+
+
11
12
1
1
I
I
sT
sT
+
+
1 H
K
11 1
2
1
H H
H
K sT
sT
+
+
3
4
1
1
H
H
sT
sT
+
+
5
6
1
1
H
H
sT
sT
+
+
-
E
H
K
2 H
K
17 7
8
1
H H
H
K sT
sT
+
+
9
10
1
1
H
H
sT
sT
+
+
11
12
1
1
H
H
sT
sT
+
+
L-I
+
+
+
E
+
+
-
1
1
1 sT +
2
5 6
2
7 8
1
1
As As
As As
+ +
+ +
w1
1
w1
1
s
sT
K
sT +
3
w3
1
sT
sT +
2
1 2
2
3 4
1
1
As As
As As
+ +
+ +
Hnh 3.12. S khi ca PSS3B
P
e
V
PSSmax
V
PSSmin
V
PSS
V
S
2
1
1 sT +
w2
2
w2
1
s
sT
K
sT +
E
+
+
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
68
Di tn thp thng tng ng vi cc dao ng ton cu (global), di tn
trung tng ng vi cc dao ng lin khu vc (interarea) v di tn cao tng
ng vi dao ng cc b (local). Mi di tn c ci t vi khu lc, h s
khuch i v khu gii hn khc nhau. Tn hiu u ra ca chng c tng hp
ri cho qua khu gii hn cui cng V
PSSmax
/V
PSSmin
trc khi a n AVR.
PSS4B o sai lch tc theo hai knh: Knh
L I
e
A l knh dng cho di tn
thp v trung, knh
H
e A dng cho di tn cao. M hnh thay th ca hai b chuyn
i sai lch tc cho trn hnh 3.14. Cc b lc tuneable notch c th c la
chn cho cc kiu dao ng xon ca my pht [27].
3.4. Phn tch cc thnh phn trong PSS2A/2B
3.4.1. Tn hiu tc
Tc trc c th c o trc tip, hoc thu c t tn s ca mt tn hiu
in p b xut pht t cc my bin in p v bin dng in. Nu o trc tip,
tc trc thng c ly t mt cc t v b tr bnh rng. Trong cc my pht
turbine ngang trc hot ng 1800 vng/pht hoc 3600 vng/pht, thng thng
c sn nhiu bnh rng vi mc ch o tc v iu khin. V tr trc khng quan
trng min sao l n c gn trc tip vo trc chnh my pht. Vi cc my pht
turbine trc ng, vic o trc tip tc l tng i kh, c bit khi trc phi
chu mt lng ln chuyn ng bin trong ch vn hnh bnh thng. nhng
my pht ny, tc lun c ly t mt tn hiu tn s b.
L-I
H
B chuyn i s La chn
B lc
3
4 2 2
1, 759 10 1
1, 2739 10 1, 7823 10 1
s
s s
+
+ +
e
P
2
3 2
80
82 161 80
s
s s s + + +
e A
1
1 2Hs +
B lc
Hnh 3.14. M hnh b chuyn i sai lch tc ca PSS4B
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
69
Trong trng hp khc, tn hiu thu c phi c chuyn sang mc t l
vi tc (tn s). Hai khu lc thng cao c a vo loi b mc tc
trung bnh, to ra mt tn hiu sai lch tc , iu ny m bo rng PSS ch tc
ng vi nhng thay i v tc v hon ton khng thay i in p t u cc
my pht. Mi khu lc thng cao (hnh 3.15) c thc hin vi hm truyn i
km trong khong iu chnh hng s thi gian l:
w
1 20 s T s s s [27].
3.4.2. Tn hiu cng sut in
Cng sut in u ra ca my pht nhn c t in p th cp bin p o
lng v cc dng in th cp bin dng o lng. Cng sut ny c lc qua hai
khu lc thng cao to ra tn hiu sai lch cng sut cn thit. Sau tn hiu ny
c tch phn v chia cho hng s qun tnh my pht 2H to ra tn hiu tch
phn sai lch cng sut in.
3.4.3. Tn hiu cng sut c
Nh m t trn y, sai lch tc v tch phn sai lch cng sut in c
kt hp vi nhau to ra mt tn hiu tch phn sai lch cng sut c. Tn hiu ny
sau c lc, mt khu lc c th di mt trong hai dng sau:
4
L
1
(1 ) sT +
Hnh 3.17. Cc cu hnh khu lc i vi cng sut c
5
L
(1+ 5 )
(1 )
L
s T
sT
(
(
+
Khu lc thng thp
bn cc
Khu lc ramp-tracking
e
W1
W1
1
sT
sT +
W2
W2
1
sT
sT +
Hnh 3.15. Khu lc thng cao
W3
W3
1
sT
sT +
W4
W4
1
sT
sT +
2
7
1
1
S
K
sT +
P
e
Hnh 3.16. Khu lc thng cao v tch phn rt gn
2
e
P
H
A
}
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
70
Dng th nht, l khu lc thng thp bn cc n gin (simpler), dng i
ph vi cc thnh phn xon xut hin trong tc . Vi cc my pht nhit in,
hng s thi gian c th c chn lc tn s xon thp nht ca my pht.
Tuy nhin, yu cu thit k ny li mu thun vi vic to ra mt tn hiu cng sut
c hp l. c bit vn ny xy ra trn cc my pht thy in v chng d dng
c th c t s thay i cng sut c ln ti 10% trong mt giy. Vt qu gii hn
ca tn hiu cng sut c c th dn ti thay i qu mc tn hiu ra ca PSS trong
qu trnh mang ti v khng mang ti ca my pht.
Dng th hai, thng c gi l khu lc ramp tracking, to ra mt sai s
tnh bng khng i vi nhng thay i bm tn hiu tch phn cng sut in. iu
ny hn ch vic thay i u ra ca PSS ti mc thp nht i vi t l thay i
cng sut c, m thng gp phi trong qu trnh vn hnh ca cc my pht. Mc
iu chnh hng s thi gian b lc l: 0, 05 0, 2 s T s s s [27].
3.4.4. B pha v la chn tn hiu n nh
Nh m t di dng s khi n gin, tn hiu tc c hiu chnh
trc khi a ti PSS. Tn hiu ny c lc to ra vt pha cc tn s c in
cn dng, v d 0,1 2Hz . Yu cu vt pha l b vo s tr pha to ra bi b
iu chnh in p vng kn.
S hnh 3.18 m t phn b pha ca PSS. Hm truyn ca mi khu b pha
l mt dng kt hp n gin trong hng s thi gian tr v vt c iu chnh
trong khong: 0, 01 6 s T s s s [27].
3.4.5. Khu gii hn in p u cc
Khi PSS a vo hot ng thng qua module kch t, n c th lm mt tc
dng ca b iu chnh in p. Bi vy u ra ca PSS c gii hn ci t trong
phm vi:
max max
min max
min min
khi
khi
khi
PSS S PSS
PSS S PSS S PSS
PSS S PSS
V V V
V V V V V
V V V
>
= < <
(3.54)
1
2
1
1
sT
sT
+
+
3
4
1
1
sT
sT
+
+
V
PSSmax
V
PSSmin
V
PSS
V
S
1 S
K
Hnh 3.18. Khu khuch i v b pha
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
71
3.5. nh gi hiu qu ca PSS i vi n nh gc ti
Sau khi c m hnh my pht v cc thnh phn lin quan, trong mc ny ta
s nh gi hiu qu ca PSS nh trnh by trn i vi n nh gc ti khi b
cc nhiu nh trong h thng tc ng.
3.5.1. Trng hp khng s dng PSS v c s dng PSS
S m phng trong Matlab cho trong ph lc I (hnh PLI.1)
PSS s dng y l loi CPSS c s khi nh hnh PLI.3
Thng s m phng cho trong ph lc II, ly theo [14]: M-file set1.m
Kt qu m phng trong Matlab.
Thi gian quan st trong khong (1930s), ti thi im 20s xut hin dao
ng [1]. Hnh 3.19 cho thy khi c nhiu lon tc ng, trng hp s dng CPSS
th bin gc ti tng cao nht l 40,5
0
, sau 4s th gc ti n nh 39,2
0
.
Cn nu
khng s dng PSS gc ti dao ng nhiu. Cc hnh 3.20 3.22 l p ng tc
rotor, sai lch tc rotor v CSTD my pht, quan st trn hnh v ta thy hiu qu
kh tt ca vic s dng CPSS i vi n nh cc dao ng.
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
38
38.5
39
39.5
40
40.5
41
Thoi gian (sec)
G
o
c
t
a
i
(
d
e
g
r
e
e
)
without PSS
CPSS
without PSS
CPSS
Hnh 3.19. p ng gc ti
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
0.9994
0.9996
0.9998
1
1.0002
1.0004
1.0006
1.0008
Thoi gian (sec)
T
o
c
d
o
(
p
.
u
.
)
without PSS
CPSS
without PSS
CPSS
Hnh 3.20. p ng tc rotor
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
-6
-4
-2
0
2
4
6
x 10
-4
Thoi gian (sec)
S
a
i
l
e
c
h
t
o
c
d
o
(
p
.
u
.
)
without PSS
CPSS
without PSS
CPSS
Hnh 3.21. p ng sai lch tc
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
0.78
0.79
0.8
0.81
0.82
0.83
0.84
0.85
0.86
0.87
Thoi gian (sec)
C
o
n
g
s
u
a
t
t
a
c
d
u
n
g
m
a
y
p
h
a
t
(
p
.
u
.
)
without PSS
CPSS
without PSS
CPSS
Hnh 3.22. p ng CSTD my pht P
e
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
72
Kt qu m phng theo thi gian thc (chi tit trnh by mc 4.3.2).
With PSS
Without PSS
Hnh 3.23. p ng gc ti
With PSS
Without PSS
Hnh 3.24. p ng tc rotor
With PSS
Without PSS
Hnh 3.25. p ng sai lch tc rotor
Without PSS
With PSS
Hnh 3.26. p ng CSTD my pht P
e
Thi im xut hin nhiu l 2,5s tnh t ch xc lp, Cc kt qu m
phng thi gian thc trn cc hnh 3.23-3.26 cho thy cc p ng kh trng lp vi
kt qu m phng trong Matlab.
3.5.2. Trng hp s dng PSS1A v PSS2A
nh gi hiu qu gia cc loi PSS khc nhau ta thc hin so snh gia
hai loi PSS12A v PSS2A.
S m phng trong Matlab nh hnh PLI.2. Trong PSS1A, PSS2A c
s khi nh hnh PLI.3 v PLI.4.
S liu m phng cho trong ph lc II, ly theo [14]: Mfile set2.m; M
file setpss2a.m
Kt qu m phng trong Matlab [3] c th hin trn hnh 3.27-3.30
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
73
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
37.5
38
38.5
39
39.5
40
40.5
Thoi gian (sec)
G
o
c
t
a
i
(
d
e
g
r
e
e
)
PSS1A
PSS2A
PSS1A
PSS2A
Hnh 3.27. p ng gc ti
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
0.9994
0.9996
0.9998
1
1.0002
1.0004
1.0006
1.0008
Thoi gian (sec)
T
o
c
d
o
(
p
.
u
.
)
PSS1A
PSS2A
PSS1A
PSS2A
Hnh 3.28. p ng tc rotor
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
0.79
0.8
0.81
0.82
0.83
0.84
0.85
0.86
0.87
Thoi gian (sec)
C
o
n
g
s
u
a
t
t
a
c
d
u
n
g
m
a
y
p
h
a
t
(
p
.
u
.
)
PSS1A
PSS2A
PSS1A
PSS2A
Hnh 3.29. p ng CSTD my pht P
e
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
-6
-4
-2
0
2
4
6
x 10
-4
Thoi gian (sec)
S
a
i
l
e
c
h
t
o
c
d
o
(
p
.
u
.
)
PSS1A
PSS2A
PSS1A
PSS2A
Hnh 3.30. p ng sai lch tc rotor
Khi dng PSS2A gc ti tng cao nht khong 40,3
0
sau 2,5s gc ti n nh
38,7
0
trong khi dng PSS1A th phi sau 4s gc ti mi n nh. Cht lng n nh
tc rotor v CSTD my pht cng tt hn khi dng PSS2A.
Hnh 3.31-3.32 l kt qu m phng theo thi gian thc: Khi s dng
PSS2A so vi PSS1A th bin dao ng gc rotor nh hn v gc ti nhanh
n nh hn, sau khong 2,5s gc ti gi n nh 38,8
0
, k c tc rotor cng
nhanh n nh hn.
PSS1A
PSS2A
Hnh 3.31. p ng gc ti
PSS1A
PSS2A
Hnh 3.32. p ng sai lch tc rotor
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
74
3.6. Kt lun chng 3
Chng ny gii quyt c cc vn sau:
- Xy dng m hnh ton hc tuyn tnh ha xung quanh im lm vic ca
h my pht kt ni vi HT khi b nhiu lon nh tc ng, t a ra c
h phng trnh trng thi ca HT dng cho vic thit k b iu khin PSS
sau ny.
Trn th vector gii thch bn cht vt l cc thnh phn m men khi
cha c AVR v khi c AVR. Kt qu phn tch cho thy nhc im ca vic
s dng AVR nhy cao do to nn thnh phn m men damping tng theo
chiu m, khin hot ng ca my pht khng n nh. Bng vic b sung thm
mt thnh phn vector m men cng pha vi sai lch tc s khc phc
c nhc im ca AVR.
Gii thiu cc cu trc ca PSS theo chun IEEE 421.5.2005, phn tch cc
thnh phn trong cu trc ca PSS2A/2B.
nh gi hiu qu ca PSS i vi n nh gc ti trong hai trng hp: i)
h thng khng s dng PSS v c s dng CPSS; ii) h thng s dng PSS1A v
PSS2A. Kt qu m phng trong Matlab v thi gian thc cho thy hiu qu kh tt
ca vic s dng PSS i vi n nh gc ti, dn n n nh tc rotor v CSTD
u ra my pht. Tuy nhin, bin v chu k dao ng vn cn kh ln. Bi vy,
vic xut thit k b iu khin PSS bn vng theo l thuyt ti u RH
nng
cao cht lng n nh gc ti hn na l iu cn thit.
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
75
4 Chng 4. NG DNG IU KHIN TI U RH
THIT K PSS TI U CU TRC
Equation Section 4
4.1. Chuyn bi ton iu khin n nh tn hiu nh thnh bi ton iu
khin bn vng RH
Trc tin ta rt gn m hnh xp x tuyn tnh ca i tng m t hnh 3.4
v hnh 4.1.
Vit li phng trnh (3.42) di dng
| | | |
0
1 2
4
0 3 0 0
5 6
ef
0 0 0
0
2 2 2
1 1
0
1
0
0 0
0 1/ 2
0 0
/ 0
D
q q
d d d
fd
fd
A A
A A A
r M
A A
K K K
H H H
K
E E
T K T T
E
E
K K K K
T T T
H
V T
K T
e
o
o
e
e
(
(
( A
A ( (
(
( (
A
A
(
( (
=
(
' ( ' ( A A
' ' ' (
( (
A
(
( A (
(
(
( (
( (
( (
+ A + A
( (
( (
(4.1)
hay
| | | |
ef r M
q q
fd
fd
A B V C T
E E
E
E
o
o
e
e
( A
A
(
(
(
A
A
(
(
= + A + A
(
' ' ( A A
(
(
A
(
A
(4.2)
M hnh trn c hai u vo l: sai lch in p t
ef r
V A v sai lch m men
M
T A , hai u ra l:
Hnh 4.1. S khi rt gn dng trong nghin cu
Ae
AT
M
Ao
Kch t, AVR v
my pht
S(s)
AV
ref
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
76
sai lch gc ti
| |
1 0 0 0
q q
fd fd
D
E E
E E
o o
e e
o
A A
( (
( (
A A
( (
A = =
' ' ( ( A A
( (
A A
(4.3)
v sai lch tc
| |
0 1 0 0
q q
fd fd
E
E E
E E
o o
e e
e
A A
( (
( (
A A
( (
A = =
' ' ( ( A A
( (
A A
( (
(4.4)
Vi cc ma trn h s:
0
1 2
4 0 3 0 0
5 6
0 0 0
/ 2 / 2 / 2 0
/ 0 1/ 1/
/ 0 / 1/
D
d d d
A A A A A
K H K H K H
A
K T KT T
K K T K K T T
e
(
(
(
=
' ' ' (
(
(4.5)
0
0
0
/
A A
B
K T
(
(
(
=
(
(
(4.6)
0
1/ 2
0
0
H
C
(
(
(
=
(
(
(4.7)
| |
1 0 0 0 D = (4.8)
| |
0 1 0 0 E = (4.9)
Hm truyn ca i tng ( ) S s m t hnh 4.1 cho bi:
11 12
21 22
( )
( ) ( )
( ) ( )
M
ref
S s
T S s S s
V S s S s
o
e
A
A | | | | | |
=
| | |
A
A
\ . \ .\ .
(4.10)
trong :
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
77
11
12
21
22
( )
-
( )
-
( )
-
( )
-
DC
S s
sI A
DB
S s
sI A
EC
S s
sI A
EB
S s
sI A
=
=
=
=
(4.11)
Nh phn tch trong mc 3.2, khi b nhiu lon tc ng vi cch trang b
PSS hin c th gc ti o A vn b dao ng. Bi vy, ta xut b iu khin bn
vng PSS c s khi nh hnh 4.2.
trong :
Cc bin trng thi h thng
T
q fd
x E E o e ' ( = A A A A
Tn hiu ch o w
Tn hiu iu khin
ref PSS
u V V = A A
u ra o c y e = A
u ra (khng kim sot c) z o = A
u vo (nhiu)
M
p T = A
i tng S(s) hnh 4.2 c dng tng qut:
x Ax Bu Cp = + + (4.12)
z Dx = (4.13)
y Ex = (4.14)
T m hnh i tng iu khin, h kn hnh 4.2 s c ma trn hm truyn t:
Hnh 4.2. Bi ton iu khin ti u RH
y
p
Kch t, AVR v
my pht
S(s)
B iu khin
bn vng
R(s)
w
z
u
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
78
11 12
21 22
( )
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
S s
S s S s Z s P s
S s S s Y s U s
| | | | | |
=
| | |
\ . \ . \ .
(4.15)
trong :
( ), ( ), Z( ), ( ) P s U s s Y s l nh Laplace ca ( ), ( ), ( ) p t u t z t v ( ) y t
Gi ( ) R s l ma trn truyn t m t b iu khin phn hi tn hiu ra ( ) Y s
ca i tng. Ta c ( ) ( ) ( ) ( ) U s W s R s Y s =
vi ( ) w t l tn hiu ch o v ( ) W s l nh Laplace ca n. Vy th
11 12 11 12 12
21 22 21 22 22
S S S S S R Z P P Z
S S S S S R Y W RY W Y
O
| | | | | | | | | | | | | |
= =
| | | | | | |
O
\ . \ . \ . \ . \ . \ . \ .
(4.16)
12 11 12
22 21 22
I S R S S Z P
I S R S S Y W
| | | | | | | |
=
| | | |
O +
\ . \ . \ . \ .
1
12 11 12
22 21 22
W
I S R S S Z P
I S R S S Y
| | | | | | | |
=
| | | |
O +
\ . \ . \ . \ .
( )
( )
1
12 22 11 12
1
21 22
22
I S R I S R S S Z P
S S Y W
I S R
| |
+
| | | | | |
| =
| | |
|
\ . \ . O + \ .
\ .
( ) ( )
( ) ( )
1 1
11 12 22 21 12 12 22 22
1 1
22 21 22 22
S S R I S R S S S R I S R S Z P
Y W
I S R S I S R S
| |
+ +
| | | |
| =
| |
|
\ . \ . + +
\ .
(4.17)
11 12
21 22
G G Z P
G G Y W
| | | | | |
=
| | |
\ . \ . \ .
(4.18)
T ma trn hm truyn h kn (4.17) ta thy quan h gia cc thnh phn
khng can thip c ca b iu khin l p z c biu din bi:
( )
1
11 11 12 22 21
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) G s S s S s R s I S s R s S s
= + (4.19)
ln ca
11
( ) G s l thc o s nh hng ca p vo h thng m b iu
khin khng o trc tip c qua z v nhim v iu khin t ra y l thit k
b iu khin R(s) tha mn:
Lm h kn t w sang y n nh.
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
79
C s nh hng ca nhiu p sang z l nh nht. Tc l s nh hng ca
M
T A n u ra o A l nh nht. iu ny tng ng vi
11
( ) min G s
.
Vi HTKT tnh (hnh 3.3) c thm tn hiu t PSS a n, th phng trnh
(3.40) tr thnh
ef
( )
A fd fd A r t PSS
T E E K V V V A = A + A A A (4.20)
v phng trnh (3.41) tr thnh
6 5
ef
1
A A A A
fd q fd r PSS
A A A A A
K K K K K K
E E E V V
T T T T T
o ' A = A A A + A A (4.21)
Vi gi thit
ef
0
r
V A = (n biu din s thay i in p trong qu trnh ci
t), phng trnh (4.1) c vit li cho ph hp l:
| | | |
0
1 2
4
0 3 0 0
5 6
0 0 0
0
2 2 2
1 1
0
1
0
0 0
0 1/ 2
0 0
/ 0
D
q q
d d d
fd
fd
A A
A A A
PSS M
A A
K K K
H H H
K
E E
T K T T
E
E
K K K K
T T T
H
V T
K T
e
o
o
e
e
(
(
( A
A ( (
(
( (
A
A
(
( (
=
(
( ' ' ( A A
' ' '
(
( (
A
(
A (
(
(
( (
( (
( (
+ A + A
( (
( (
(4.22)
hay | | | |
PSS M
q q
fd
fd
A B V C T
E E
E
E
o
o
e
e
( A
A
(
(
(
A
A
(
(
= + A + A
(
' ' ( A A
(
(
A
(
A
(4.23)
cc ma trn h s by gi s l:
A tnh theo (4.5)
| |
0 0 0 /
T
A A
B K T = (4.24)
C tnh theo (4.7); D tnh theo (4.8); E tnh theo (4.9)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
80
4.2. Thit k b iu khin bn vng RH
4.2.1. Khi nim c bn v l thuyt iu khin ti u RH
Khng gian vector chun v cng (H )
>
(4.25)
trong ( ) A o l k hiu ch gi tr suy bin ln nht ca ma trn A, tc l gi tr
ring ln nht ca ma trn tch xc nh dng
H
G G. Theo nguyn l cc i
Modulus, chun G
trong H
(4.26)
V theo nh ngha, hm ( ) G s gii tch trong na h mt phng phc bn phi l
min c bin l trc o.
V phng din iu khin, ngi ta quan tm c bit ti khng gian con ca
H
, k hiu l RH
c chun hu hn l:
- hp thc, tc l bc ca t s nh hn hoc bng bc ca mu s hay
0 1
0 1
...
lim ( ) lim , ,
...
m
m
i i
n
s s
n
b bs b s
G s a b
a a s a s
+ + +
= < e
+ + +
R
- bn, hay tt c cc im cc ca cc phn t trong ( ) G s u nm bn tri trc o.
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
81
Nh vy, gi tr G
Xt h thng iu khin m t hnh 4.2, trong S(s) l m hnh ca i
tng iu khin, R(s) l m hnh b iu khin v p l tn hiu khng mong mun
tc ng vo h cng nh z nh hng ti cc h khc xung quanh n.
Bi ton iu khin RH
l
nh nht.
4.2.2.1. Xc nh tp (s) cc b iu khin lm h SISO n nh
a) Trng hp i tng S(s) l n nh
Xt h c cc khu SISO vi cu trc cho hnh 4.2, gi thit i tng S(s)
l n nh, hay S(s)e RH
. Bi ton t ra l xc nh tp (s) gm tt c cc b
iu khin lm n nh h thng. Gi
( )
1
R
Q s
RS
=
+
( )
1
Q
R s
QS
=
(4.27)
Vi b iu khin trn, hm truyn ca h kn ( )
y
w
G s , tc l hm truyn t
gia tn hiu vo w(t) v tn hiu ra y(t) l
( ) (1 )
1
y
w
S
G s SQ S
SR
= =
+
Nh vy, nu Q(s) l hm bn, tc l Q(s)e RH
, th ( )
y
w
G s cng l hm bn,
tc l h kn n nh bn vng vi nhiu u ra. T [2]:
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
82
Nu h kn c i tng n nh S(s) e RH
th mi b iu khin R(s) xc
nh theo (4.27), trong Q e RH
)
(4.28)
b) Trng hp i tng S(s) l khng n nh
Khi h c i tng
0 1
0 1
... ( )
( )
( ) ...
m
m
n
n
b b s b s B s
S s
A s a a s a s
+ + +
= =
+ + +
vi msn (4.29)
khng n nh, tc l S(s)e RH
(4.30)
tc l c hm thc hu t t s N(s) v mu s M(s) l nhng hm bn. Tht vy,
ta chia c a thc B(s) v A(s) ca (4.29) cho mt a thc Hurwitz C(s) no :
0 1
( )
l
l
C s c c s c s = + + + , nsl (4.31)
l s thu c hai hm bn
( )
( )
( )
B s
N s
C s
= v
( )
( )
( )
A s
M s
C s
=
Gi s b iu khin R(s) c cu trc tng t
( )
( )
( )
U s
R s
V s
= vi , RH U V
e (4.32)
th hm truyn ca h kn ( )
y
w
G s , m t quan h gia tn hiu gia tn hiu vo w(t)
v tn hiu ra y(t) l
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
83
( )
1
y
w
S NV
G s
SR NU MV
= =
+ +
R rng, nu nh c c quan h ng dng Bezout
1 NU MV + = (4.33)
th ( )
y
w
G s l hm bn, tc l h kn n nh bn vng. Nh vy, vn xc nh b
iu khin (4.32) lm h n nh ch cn l , RH U V
e tho mn (4.33). Song
phng trnh Bezout (4.33) li c v s nghim, v chng hn khi c mt
nghim l
1 NX MY + = vi , RH X Y
e (4.34)
th tt c cc hm
U=X+MQ v V=YNQ vi mi tham s Qe RH
, cng s l nghim ca n.
Bi vy, nu i tng c hm truyn dng
( )
( )
( )
N s
S s
M s
= vi , RH N M
e
th tp hp (s) gm tt c cc b iu khin lm h kn n nh c cu trc:
(s) = ( ) , , , , RH v 1
X MQ
R s X Y Q M N NX MY
Y NQ
+
= e + =
`
)
(4.35)
4.2.2.2.Tm R(s) trong (s) h c nhy nh nht
Xc nh hm nhy vi sai lch m hnh
n gin, ta xt h kn cho hnh 4.2. Hm truyn h kn l:
1
y
w
S
G
RS
=
+
(4.36)
Do m hnh i tng c cha sai lch AS nn trong hm truyn h kn cng c
mt sai lch AG tng ng. N biu din sai lch cht lng sinh ra bi AS. Hm nhy
biu din s nh hng ca AS ti cht lng h thng c nh ngha l:
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
84
G
G
F
S
S
A
=
A
0
1
( ) lim
1
S
G
S dG
G
F s
S
G dS RS
S
A
A
= = =
A
+
(4.37)
v nhim v iu khin tip theo l phi xc nh R
*
(s)e(s) sao cho vi n c c:
1
min
1 ( ) ( )
F
R s S s
=
+
(4.38)
Chuyn bi ton ti u (4.38) thnh bi ton cn bng m hnh
Thay (4.35) vo (4.38) c:
1
( )
1 ( ) ( )
, ,
MY NQM
F s
R s S s MY NQM NX NMQ
MY NQM
T HQ T YM H NM
MY NX
= =
+ + +
= = = =
+
Khi bi ton ti u (4.38) tr thnh:
*
RH
arg min
Q
R T HQ
e
= (4.39)
vi , RH T H
e l bit.
Tm nghim bi ton ti u (4.39) cho h SISO
Xt trng hp c bit , RH T H
e c H(s) vi mt im khng duy nht s
0
nm bn phi trc o (k c s
0
=), khi t:
0 0 0 0
Re( ) 0
sup ( ) ( ) ( ) ( )
s
T HQ T HQ T s H s Q s T s
>
= > =
v vi
0
( ) ( )
( )
T s T s
Q
H s
l hp thc th
0
( ) ( )
( )
T s T s
Q
H s
= chnh l nghim ca bi
ton ti u (4.39). Suy ra:
( )
( )
0 *
0
( ) ( )
( )
( ) ( )
XH M T s T s
R s
YH N T s T s
+
=
(4.40)
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
85
trong :
, , , , , RH v 1
N
S X Y Q M N NX MY
M
= e + =
M rng trng hp c bit trn cho bi ton vi H(s) c m im khng s
1
,
s
2
, ., s
m
nm bn phi trc o, ta s p dng cng thc ni suy Nevannlinna
chuyn v bi ton ch cn c m1 im khng s
1
, s
2
, ., s
m1
nm bn phi trc
o. Sau li p dng Nevannlinna nhiu ln na cui cng c bi ton ch vi
N(s) c mt im khng duy nht s
1
nm bn phi trc o. trng hp cui cng
ny ta s c nghim
*
1
( ) R s tnh theo (4.40).
4.2.3. Thit k PSS ti u RH
4.2.3.1. Trnh t thit k
Bc th nht:
M hnh HT dng trong nghin cu ny trnh by trn. Vi thng s cc
phn t cho phn ph lc II (parameter.m). p dng (4.11) ta tnh c cc
hm truyn t:
2
11
4 3 2
41, 67 716,3 1201
( )
17, 46 103, 7 1205 1786
s s
S s
s s s s
+ +
=
+ + + +
(4.41)
12
4 3 2
5458
( )
17, 46 103, 7 1205 1786
S s
s s s s
=
+ + + +
(4.42)
3 2
21
4 3 2
0,1326 2, 28 3,823 (1, 23 014)
( )
17, 46 103, 7 1205 1786
s s s e
S s
s s s s
+ +
=
+ + + +
(4.43)
22
4 3 2
17,37 (2, 712 012)
( )
17, 46 103, 7 1205 1786
s e
S s
s s s s
=
+ + + +
(4.44)
s dng lnh pole
11
( ) S trong Matlab ta c kt qu:
-15,3254
-0,2370 8,3793i
-1,6582
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
86
v tt c cc im cc ca
11 12 21 22
( ), ( ), ( ), ( ) S s S s S s S s u c phn thc m nn
bn thn i tng n nh.
T (4.17) ta vit c quan h gia cc thnh phn can thip c ca b iu
khin l y u c biu din bi:
22
22
22
1
S
G
S R
=
+
(4.45)
quan h gia cc thnh phn khng can thip c ca b iu khin l p z
c biu din bi (4.19) hay:
11 11 12 21
22
1
R
G S S S
S R
| |
=
|
+
\ .
(4.46)
Mc tiu l tm b iu khin R ph thuc tham s Q , vi RH Q
e (4.45)
n nh, v (4.46) a c v dng T HQ . n gin nht l chn
22 22
1 1
R Q
Q R
S R S Q
| |
= =
|
+
\ .
(cng thc (4.27)) (4.47)
Thay (4.47) vo (4.45) ta c
22 22 22
(1 ) G S S Q = (4.48)
Do (4.48) n nh (
22
S v Q u n nh) nn (4.47) l b iu khin chp
nhn c.
Bc th hai:
Bi bi ton
11
( ) min G s
, trong
11
( ) G s tnh theo (4.46) tng ng
vi min T HQ
(4.49)
2
11
4 3 2
41, 67 716,3 1201
( ) ( )
17, 46 103, 7 1205 1786
s s
T s S s
s s s s
+ +
= =
+ + + +
(4.50)
n nh
( )
3 2
12 21
8 7 6 5 4 3
2
723, 9 1, 245 004 2, 08 004 6, 715 011
34, 92 512, 2 6633 5, 642 004 3,124 005
1,824 006 4, 305 006 3,189e006
s e s e s e
H s S S
s s s s e s e s
e s e s
+ +
= =
+ + + + +
+ + +
(4.51)
cng n nh v c tt c cc im cc nm bn tri trc o:
-15,3254 0,0000i
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
87
-0,2370 8,37934i
-0,2370 8,37934i
-1,6582; -1,6582
c cc im khng l -15,3098; -1,8827; 0,0000 hay H c thnh phn vi phn
V h l SISO v , RH T H
e , ( ) H s khng c mt im khng no
0
s nm
bn phi trc o. Bi vy theo [2] ta c:
*
0
( ) ( ) ( )
( ) ( )
T s T s E s
Q
H s F s
= =
(4.52)
trong :
( ) E s = -0,6724s
12
- 35,22s
11
- 782,4s
10
- 1,114e004s
9
- 1,264e005s
8
- 1,09e006s
7
-
7,047e006s
6
- 3,839e007s
5
- 1,333e008s
4
- 3,301e008s
3
- 4,949e008s
2
- 2,997e008s
+ 5,846e005
( ) F s =723,9s
7
+ 2,508e004s
6
+ 3,132e005s
5
+ 2,528e006s
4
+ 1,846e007s
3
+
4,738e007s
2
+ 3,726e007s - 1,199e-007
V Q
-
khng hp thc ( RH ) Q
-
so vi trng
hp s dng CPSS v trng hp khng s dng PSS trong vn gi n nh gc
ti. CPSS c s nh hnh PLI.3
S khi ca h thng dng m phng l s hnh 3.7, t s ny ta
xy dng s m phng trong Matlab nh hnh PLI.5 phn ph lc I.
Thng s m phng, m chng trnh c vit trong mi trng Matlab
7.10a trnh by trong phn ph lc II: Mfile parameter.m
Kt qu m phng:
Gi thit ti thi im 1s xut hin nhiu vo sau mt chu k li th mt [1].
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
92
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
-6
-4
-2
0
2
4
6
x 10
-6
Thoi gian (s)
S
a
i
l
e
c
h
g
o
c
t
a
i
(
p
.
u
)
without PSS
CPSS
PSS Hinfi
without PSS
CPSS
PSS Hinfi
Hnh 4.9. p ng sai lch gc ti Ao
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
34.404
34.4041
34.4042
34.4043
34.4044
34.4045
34.4046
34.4047
34.4048
Thoi gian (s)
D
a
p
u
n
g
g
o
c
t
a
i
(
d
e
g
r
e
e
)
without PSS
CPSS
PSS Hinfi
without PSS
CPSS
PSS Hinfi
Hnh 4.10. p ng gc ti o
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
x 10
-7
Thoi gian (s)
S
a
i
l
e
c
h
t
o
c
d
o
(
p
.
u
)
without PSS
CPSS
PSS Hinfi
without PSS
CPSS
PSS Hinfi
Hnh 4.11. p ng sai lch tc Ae
0 2 4 6 8 10
-1
-0.5
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
x 10
-5
Thoi gian (s)
S
a
i
l
e
c
h
C
S
T
D
(
p
.
u
)
without PSS
CPSS
PSS Hinfi
without PSS
CPSS
PSS Hinfi
Hnh 4.12. p ng sai lch CSTD AP
e
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
-2
-1
0
1
2
3
4
x 10
-6
Thoi gian (s)
S
a
i
l
e
c
h
d
i
e
n
a
p
d
a
u
c
u
c
(
p
.
u
)
without PSS
CPSS
PSS Hinfi
CPSS
PSS Hinfi
without PSS
Hnh 4.13. p ng sai lch in p u
cc AV
t
Hnh 4.9 4.13 l kt qu m phng vi in p trn thanh ci 1 .
s
V pu = ;
cng sut 0,8 0, 6 . S i pu = + ; tr khng ng dy 0; 0,1 .
e e
R X pu = = . Ta thy, khi
khng s dng PSS, gc ti, tc , CSTD u ra my pht dao ng nhiu. Trng
hp s dng PSS thit k theo l thuyt RH
nng cao cht lng ca h iu khin n nh HT, lun n gii quyt
c cc vn chnh sau y:
Lun n nghin cu mt cch h thng v PSS. ng dng l thuyt iu
khin ti u RH
phi tuyn. y l mt
bi ton ln cn s h tr ca nhiu l thuyt iu khin khc nhau.
e
B
o
o
k
f
o
r
Y
o
u
100
DANH MC CC CNG TRNH C LIN QUAN N LUN N
CC BI BO:
1. Nguyn Hin Trung, Nguyn Nh Hin (2010), Nghin cu hiu qu ca
cc b n nh cng sut cho my pht in ng b kt ni li in, Tp
ch Khoa hc v Cng ngh i hc Thi Nguyn, 64(2), tr. 6369.
2. Nguyn Hin Trung (2010), Nghin cu nh hng ca b n nh cng
sut i vi n nh cc tn hiu nh trong h thng in n gin bng
phng php phn tch gi tr ring ca ma trn h thng, Tp ch Khoa hc
v Cng ngh i hc Thi Nguyn, 74(12), tr. 1419.
3. Nguyn Don Phc, Nguyn Hin Trung (2010), Thit k b quan st ti
u c thi gian hu hn v ng dng vo iu khin tch knh h tuyn tnh
bng phn hi u ra theo nguyn l tch, Tp ch Khoa hc v Cng ngh
cc trng i hc k thut, (77), tr. 3842.
4. Lu Tng Giang, Nguyn Hin Trung (2011), Nghin cu nng cao cht
lng turbine thu in nh cc tnh min ni pha Bc Vit Nam, Tp
ch Khoa hc v Cng ngh i hc Thi Nguyn, 83(7), tr. 5966.
5. Nguyen Hien Trung, Nguyen Doan Phuoc (2012), Application of
optimization theory RH
control. International Journal of Robust and Nonlinear Control, 4(4), pp.
421448.
[22] Glover K. and Doyle J. C. (1998), Statespace formulate for all stabilizing
controllers that satisfy an RH
Control Based Power System Stabilizer for SMIB models, IJCSNS
International Journal of Computer Science and Network Security, 9(11).
[29] Krause P. C. (1996), Analysis of Electric Machinery, McGrawHill, New
York.
[30] Kundur P. (1994), Power System Stability and Control, McGrawHill Book
[31] Kundur P., Paserba J. and et al. (2004), Definition and classification of power
system stability, IEEE transactions on power system, 19(2), pp. 13871401.
[32] Larsen E. V. and Swann D. A. (1981), Applying power system stabilizers,
part I; general concepts, part II; performance objectives and turning concepts,
part III; practical considerations, IEEE Trans. on power apparatus and
system, vol. PAS100, pp. 30173046.
[33] Macchowski Jan, Bialek Jannusz W., Bumby Janmes R. (2008), Power
System Dynamics: stability and control, Chichester: John Wiley & Sons, Ltd.
[34] Macciejowski J. M. (1989), Multivariable Feedback Design, Cambridge, MA,
AddisonWesley.
[35] Matlab 7.10.0 (R2010a), Robust Control Toolbox: Model Order Reduction.
[36] Mendiratta J. K., Jayapal R (2009), Design & Simulation of Robust H
Control Based Power System Stabilizer for SMIB models, IJCSNS
International Journal of Computer Science and Network Security, 9(11).
[37] Mendiratta J. K., Jayapal R (2010), H