You are on page 1of 31

NH!

NC KHAM PHA KHOA HOC 1


hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com





M! C I! C

N u nhu khng co ma sa f7................................................................... 2
Sa n xua f bang kh fu fhan nhu fh na o7........................................... 4
Khng kho d fro fha nh nha Iu c sI cu a JuIes Verne......................... 6
Nuo c da bo ng fay................................................................................... 9
V sao ca s ng duo I bang fhuo ng fu fa p d n ca c I fhu ng7............... 9
V sao cha ch Ia I nha bo f7.................................................................... 11
V sao ru I bay co fI ng, nhung buo m Ia I khng7............................ 13
V sao su I ku ro c ra ch7.................................................................... 14
Ta I sao pho ng quan fra c fhIn van fhuo ng co ma I fro n7................ 16
Tra I bom dua ha u................................................................................ 17
ng va f se duo c hua n Iuy n fhay v bI e p fham gIa fhi nghI m.. 19
Chu ng fa u ng nhu fh na o7.............................................................. 22
Vo sI sumo nhe can su du ng nhI u ngo n do n hon........................... 23
V sao cay frn nu I fha p hon cay o d ng ba ng7 ............................... 25
H n ma cu a Hoa ng ha u Anh da yn nghI ..................................... 27
o ng ma hay gIo Iu a7....................................................................... 28
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 2
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
Su fha f v nhu ng bo ng ma................................................................. 29


























NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 3
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com







N ! NH! KHONC CO MA SA T7

Nho co ma sa f ma fa co fh ng I, dI Ia I va Ia m vI c duo c d
da ng; nho no ma sa ch vo bu f mu c na m yn frn ma f ba n, ma ca I ba n
khng bI fruo f frn sa n nha , ma c du nguo I fa khng da f no va o sa f
fuo ng, va qua n bu f khng fu f ra kho I ca c ngo n fay...
Ma sa f Ia m f hI n fuo ng ph bI n d n n I chu ng fa if khI d y
fo I fa c du ng hu u ich cu a no , ma fhuo ng cho no Ia m f hI n fuo ng fu
nhIn pha I fh .
Nho ma sa f ma ca c va f fhm vu ng va ng. Nguo I fho m c ghe p
sa n nha cho pha ng d khI nguo I fa da f ba n gh o dau Ia chu ng du ng
yn o da y. C c, dIa, fha da f frn ba n an d u duo c na m yn ma fa
khng ca n pha I quan fam da c bI f d n chu ng, n u nhu khng ga p
fruo ng ho p co su cho ng cha nh ba f fhuo ng nhu frn fa u fhuy .
Thu fuo ng fuo ng ra ng co fh fru bo duo c ma sa f hoa n foa n fh
se khng co m f va f fh na o, du Ia fo nhu m f fa ng da hay nho nhu
m f ha f ca f co fh fu a vu ng In nhau duo c. Ta f ca se bI fruo f dI va
Ian ma I cho d n khI chu ng da f fo I m f vI fri fha f fhang ba ng d I vo I
nhau mo I fhI. N u nhu khng co ma sa f fh fra I da f cu a chu ng fa se
fha nh m f qua ca u nha n nhu I gI ng nhu m f qua ca u ba ng nuo c.
Co fh no I fhm ra ng n u khng co ma sa f fh ca c dInh c se roI
fu f ra kho I fuo ng, cha ng d va f na o gIu cha f duo c o frong fay, cha ng
con I c na o du f n I, cha ng am fhanh na o fa f ma se vang ma I fha nh
m f fI ng vo ng ba f fa n, v da pha n xa khng chu f y u dI va o ca c bu c
fuo ng. M I Ia n dI frn bang, fa Ia I co m f ba I ho c cu fh d cu ng c
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 4
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
Io ng fIn cu a mnh va o fa m quan fro ng da c bI f cu a ma sa f. I frn
duo ng ph co bang phu hay frn duo ng da f fhIf sau khI fro I mua, fa
ca m fha y mnh fha f ba f Iu c va Iu c na o cu ng nhu mu n nga ...

Tuy nhIn, frong ky fhua f nguo I fa co fh Io I du ng su ma sa f
ra f be d phu c vu nhu ng vI c co ich. Cha ng ha n nhu ng chI c xe fruo f
frn ma f bang, hay nhu ng con duo ng bang du ng d va n chuy n g fu
ch khaI fha c d n ch da f duo ng sa f, hoa c d n nhu ng b n sng d fha
be . Trn nhu ng duo ng ray bang fron nha n, haI con ngu a da ke o n I
70 fa n g .





















NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 5
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com






SA N X! T ANC KHO T! THAN NH! TH NA O7

Ta I ca c Io cng nhI p, nguo I fa Ia m sa ch kho I fhan, r I du ng
kI m hu f sa ch khi CO2. Sau do , ho dun no ng d fa ch khi ra kho I
dung dIch kI m, r I ne n duo I a p sua f 70 afmosphere d no chuy n
sang da ng Io ng... Sau do , nguo I fa Ia I d no bay hoI duo I a p sua f
fha p. K f qua , ho fhu duo c CO2 ra n, do chinh Ia bang kh.
Khi carbonIc Io ng duo c chu a frong ca c bnh da y va duo c chuy n
fo I cng xuo ng sa n xua f d u ng co ga va nhu ng cng xuo ng na o ca n
du ng fo I no . Co n bang kh, fu c CO2 ra n, nhn b ngoa I gI ng nhu ca c
cu c fuy f ne n cha f, duo c su du ng frong nhI u IInh vu c nhu ba o qua n
fhu c an hoa c cu u ho a.
NhI f d cu a bang kh ra f fha p |-78 d C), nhung n u ca m no
va o fay, nguo I fa va n khng co ca m gIa c qua Ia nh, Iy do Ia khI fa fI p
xu c, khi CO2 bay ra ngan ca ch fay fa va bang kh. ChI khI na m cha f
cu c bang kh fh fa mo I bI f co ng. anh fu bang kh dI n da f chu
y u finh cha f va f Iy cu a no . a n fhan bang kh khng bao gIo bI a m
va Ia m uo f ba f ky va f na o xung quanh. Ca p no ng Ia Ia p fu c no bI n
fha nh khi, khng qua fra ng fha I Io ng. a c finh do cu a bang kh co
fh duo c su du ng d ba o qua n fhu c pha m cu c f f, bo I khi CO2 ba m
frn b ma f co n co fa c du ng u c ch kha nang pha f frI n cu a vI sInh
va f. Cu I cu ng, CO2 ra n co n Ia cha f cu u ho a fIn ca y. ChI ca n ne m
m f mI ng bang kh va o da m Iu a dang cha y Ia co fh da p fa f no .

NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 6
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com







KHONC KHO TRO THA NH NHA I! C SI C! A J!IS
VRN

a n co nho nha da I Iu c sI MafIphu frong fruy n cu a JuIes
Verne, va fruo ng ho p Ia Iu ng khI cha ng fa du ng haI ca nh fay kh ng
I gIu duo c ca m f chI c fa u fhu y khng Iao xu ng duo I7 Va y ma dI u
do Ia I cha ng pha I qua fha n ky , ngay ca m f ca u be cu ng co fh Ia m
duo c dI u do ...
ay Ia doa n fI u fhuy f m fa ky cng frn: "Con fa u
TorabocoIo da duo c mang ra kho I ca I fru do haI bn va dang duo c
chua n bI ha fhu y. ChI ca n fha o day ca p c f fa u ra Ia no ba f da u fruo f
xu ng duo I. a co 6 nguo I fo mo d n xem. u ng Iu c a y, nguo I fa fha y
xua f hI n m f chI c du fhuy n dang cha y men fheo doa n bo nh ra
va fI n v phia mo I nguo I. ChI c du fhuy n na y mu n va o b n va nhu
va y bu c Io ng pha I dI ngang qua xuo ng do ng fa u Ia noI dang chua n bI
ha fhu y chI c TorabocoIo. KhI fha y chI c du fhuy n ra hI u, Ia p fu c
nguo I fa dnh ngay vI c ha fhu y con fa u d fra nh nhu ng faI na n ba f
ngo . Cho con fhuy n dI va o sng da o r I ha y fI p fu c cng vI c cu ng
cha ng sao. a ng khng m f bn na m cha n ngang, m f bn fh Iao
nhanh fo I, nha f dInh fh na o cu ng x va o nhau, va fhuy n cha c se bI
da m.

... ng co fI ng ku fha f fhanh; fa u TorabocoIo da chuy n
mnh va ba f da u Iao xu ng du ng Iu c con fhuy n dI ngang qua, ca haI
sa p x va o nhau. Cha ng co n fho I gIan va cu ng khng co n kha nang
na o ngan duo c su va cha m a y nu a r I. ChI c TorabocoIo fruo f ra f
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 7
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
nhanh xu ng duo I fheo duo ng d c... M f Ia n kho I fra ng b c ra do co
sa f ma nh, dang cu n Ia I o phia fruo c mu I fa u, co n phia Ia I cu a no da
cha m fo I nuo c.
ng m f nguo I xua f hI n. Anh fa chu p Ia y chI c day neo bu c
o fruo c mu I fa u gh xu ng da f va c gIu cha f no . oa n anh fa nhanh
nhe n qua n no va o m f ca I ng sa f da do ng cha f xu ng da f va du ng
h f su c ma nh gIu cha f day frong ga n 10 gIay. Cu I cu ng, chI c day
neo bI du f fung. Nhung 10 gIay na y cu ng da du : ChI c TorabocoIo khI
xu ng ha n fo I nuo c chI hoI cha m nhe pha I chI c du fhuy n va Iuo f
In phia fruo c".
Th Ia chI c du fhuy n da fhoa f na n. Va nguo I cu u nguy cho no
chinh Ia MafIphu.
JuIes Verne ha n se Ia y Ia m nga c nhIn n u co nguo I ma ch cho
ng ra ng hoa n fha nh m f ky cng nhu fh khng ca n d n m f nguo I
kh ng I . a f ky nguo I na o, chI ca n nhanh fri m f fy cu ng co fh Ia m
duo c ca I vI c phI fhuo ng a y.
Co ho c da y ra ng m f so I day qua n va o m f fru fro n fh khI no
fruo f, Iu c ma sa f da f fo I m f gIa frI ra f Io n. S vo ng day ca ng nhI u
fh Iu c ma sa f ca ng Io n; Iu c ma sa f fang fheo quy fa c sau: N u s
vo ng day fang fheo ca p s c ng fh Iu c ma sa f se fang fheo ca p s
nhan. Cho nn ngay m f em be y u, khI gIu cha f m f da u day qua n
d 3-4 vo ng va o m f fru c c dInh, cu ng du su c Ia m can ba ng m f Iu c
ra f Io n da f va o da u kIa cu a day.
O ca c b n fa u fhu y, fa fha y khI fa u ca p b n fhuo ng co ca c em
be chuyn Ia m vI c ha m nhu ng chI c fa u cho ha ng fram ha nh kha ch.
o khng pha I Ia nho su c ma nh ky dI u, ma Ia do Iu c ma sa f cu a so I
day qua n va o co c da Ia m duo c cng vI c a y.
Nha foa n ho c n I fI ng cu a fh ky 18 Ia uIer da fm duo c h
fhu c gIu a Iu c ma sa f va s vo ng qua n cu a day va o co c. uo I day Ia
cng fhu c do d ca c ba n co fh hI u sau hon:
I= f.ek
Trong do :
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 8
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
f Ia su c ke o cu a fa du ng d ch ng Ia I Iu c I;
e Ia con s 2,728... |co s cu a IogarIf fu nhIn);
k Ia h s ma sa f gIu a day va fru c fro n;
bI u dI n go c qua n, nghIa Ia fy s cu a d da I cu a cung cha n
bo I pha n day da qua n frn ba n kinh cu a cung a y.
Thu a p du ng cng fhu c na y va o fruo ng ho p JuIes Verne da m
fa . I Iu c na y Ia Iu c ke o chI c fa u fruo f fheo m f ca I ca u ba c nghIng.

Tro ng Iuo ng cu a fa u Ia 500.000 N. CIa su d nghIng cu a fa u Ia
1/10, nhu va y khng pha I foa n b con fa u ma chI co 1/10 fro ng Iuo ng
cu a no fa c du ng In day, nghIa Ia chI co 50.000 N fa c du ng In day
ma fhI. TI p fu c gIa su n u k = 1/3. Co c xa c dInh duo c ngay, n u
cho ra ng MafIphu qua n ca fha y 3 vo ng quanh fru c, se ba ng 6 A .

Thay ca c gIa frI na y va o cng fhu c uIer, fa duo c phuong frnh:

50.000 = f . 2,726A .1/3
Tu do finh ra: f = 93 N
Th Ia , d hoa n fha nh ca I ky cng fuy f vo I do , nguo I kh ng I
chI ca n ke o day ba ng m f Iu c ga n 100 N fhI.
a n du ng nghI ra ng con s 100 N chI Ia con s Iy fhuy f, chu
fhu c f fh ca n pha I du ng m f Iu c Io n hon fh nhI u. Song nguo c Ia I,
co khI k f qua finh duo c o day co n qua Io n nu a co da y: KhI fa du ng
day gaI va fru c g fh h s ma sa f se ra f Io n, nghIa Ia su c nguo I bo
ra cha ng da ng Ia bao. CIa nhu co m f ca I day fha f cha c cha n, co fh
chIu duo c su c ke o cu a m f con fa u, fh Iu c ba y gIo ngay m f ca u be
y u du I, n u qua n d 3, 4 vo ng day va o fru c fh co n fh Ia m duo c
nhu ng vI c fuy f vo I hon ca nha da I Iu c sI cu a JuIes Verne.


NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 9
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com






N!O C A O NC TAY

KhI no I d n nuo c da , co Ie ba n Iun nghI ra ng no pha I ra f Ia nh,
va y Ia m sao co fh bo ng fay duo c. Tuy nhIn fhu c f , o dI u kI n a p
sua f cao, nuo c co fh do ng bang o nhI f d ... 76 d C, fu c Ia n u ba n
cha m va o, ba n se bI bo ng II n.
Ca c nha khoa ho c Anh Ia nhu ng nguo I da u fIn fa o ra nuo c da
nhI f d cao khI ne n no o m f fhI f bI Ia m ba ng fhe p da y. KhI a p
sua f fang In 20.600 afmosphere, nuo c da do ng bang o nhI f d frn
75 d C, fu c Ia co fh Ia m bo ng. Ca c nha khoa ho c go I Ioa I nuo c da
no ng na y Ia "bang fhu 5". No I chung a p sua f ca ng cao fh nuo c da
ca ng no ng.
I u da ng no I Ia nuo c da no ng da c hon nuo c da fhuo ng, fha m
chi co n da c hon ca nuo c Io ng nu a. Ty kh I cu a nuo c da o nhI f d 76
d C Ia 1,05. Nhu va y khI bo no va o nuo c, no se chm chu khng n I
nhu da bnh fhuo ng.







NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 10
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com






VI SAO CA SONC !O I ANC TH!O NC T! T P N
CA C IO TH! NC7

V mu a dng, nhI f d o ca c nuo c ha n do I xu ng ra f fha p,
fhuo ng duo I 0 d C nn ao h sng ngo I d u bI phu m f Io p bang da y.
Trong fho I gIan na y, ca s ng duo I da y h ra f fhich boI d n nhu ng I
fhu ng cu a Io p bang va IIn fu c su I fam. V sao va y7
Chu ng fa d u bI f nuo c co fh hoa fan m f pha n xy frong
khng khi. No I chung nuo c o ca c ao h sng ngo I co fh fu cung ca p
xy du d ca fho .
KhI nuo c mo I do ng bang, Iuo ng oxy hoa fan co n nhI u, ca d n
xu ng da y h s ng o fa ng nuo c a m a p, Iu c na y chu ng hoa f d ng ra f
if, qua frnh fhay d I f ba o dI n ra cha m ha n Ia I. Nhung Io p bang
m I nga y m f da y, xy frong khng khi ra f kho hoa fan va o nuo c.
Ma f kha c, ha m Iuo ng oxy frong nuo c gIa m da n do bI ca c Ioa I fIu fhu
va do qua frnh phan huy ca c cha f hu u co o da y h . ng fho I, ha m
Iuo ng carbonIc frong nuo c fang da n, n u vuo f qua gIo I ha n se khI n
ca khng s ng duo c.
HI n fuo ng fhI u oxy xua f hI n fruo c fIn o fa ng nuo c sau, va
Ian da n In ca c fa ng frn. o kho fho o fa ng da y h , ca pha I ngoI In
cao. Nhung Iuo ng oxy nga y ca ng gIa m khI n ca h ha p ra f kho khan,
bo I va y chu ng fhuo ng fa p frung o xung quanh nhu ng I fhu ng cu a
Io p bang d fho , fha m chi co con co n nha y In mI ng h .
M f nguyn nhan kha c cu a hI n fuo ng na y Ia v ca ra f fhich
a nh sa ng. Ta ng nuo c sau o duo I Io p bang fhuo ng f I mo , frong khI o
duo I nhu ng I fhu ng fhuo ng co nhI u a nh sa ng ma f fro I chI u xu ng.
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 11
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
b sung xy cho h nuI ca , o ca c nuo c ha n do I, v mu a re f nguo I
fa pha I du c fhu ng nhI u I o Io p bang frn h , nho fh da n ca se an
foa n s ng d n mu a xuan.
























NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 12
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com





VI SAO CHACH IAI NHA O T7
O nhu ng ao da m, muong, ngo I co nhI u ca cha ch sInh s ng, frn
ma f nuo c fhuo ng co nhI u bo ng khi. N u fha va I chu c con cha ch
frong fhu ng nuo c, fh chI m f Iu c sau bo f da phu da y cha ng co n chu a
khoa ng fr ng na o ca . Iu ca Ia m sao fh nhI7 Th ra, do chI Ia do Ioa I
cha ch frung fI n hoI nhI u ma fhI.
Cha ch co fhan da I, hoI de f, cu ng fho ba ng mang nhu ca c Ioa I ca
kha c. Nhung khI frong nuo c fhI u duo ng khi, n u chI fho ba ng mang
fhI se khng cung ca p du xy cho co fh . Iu c do , cha ch se fho da u
In kho I ma f nuo c, fru c fI p hif fho khi fro I va du ng ru f Ia m co
quan h ha p fhay fh mang. Ma u ch f chinh Ia o day: Ru f cha ch co
ca u fa o kha c ha n so vo I ca c Ioa I ca kha c.
N u nhu ru f ca bnh fhuo ng pha I cu n fu 8-10 vo ng frong
bu ng ca , fh ru f cha ch Ia I n I fha ng fu c ho ng d n ha u mn fha nh
m f duo ng fha ng khng ga p khu c va co fh nhn fha u qua. Trn
fha nh ru f co nhI u ma ch ma u nho . oa n ru f vu a fha ng vu a nga n
na y co fa c du ng fIu ho a fhu c an, d ng fho I co n h ha p fhay fh
mang khI ca n fhI f.
KhI cha ch ca m fha y frong nuo c hoa c bu n khng du xy, no se
ngoI da u In kho I ma f nuo c |ma f bu n), do p m f ngu m khi r I Ia I Ia n
xu ng. Khng khi duo c nu f xu ng ru f, ca c ma ch ma u frn fha nh
ru f ha p fhu Iun Iuo ng khi xy frong khoang ru f, cha f khi fhu a co n
Ia I va Iuo ng khi CO2 do ma u fha I ra se qua ha u mn fheo hnh fhu c
frung fI n, do chinh Ia nhu ng bo f khi xua f hI n frn ma f nuo c. Oxy
frong nuo c ca ng if, cha ch ca ng do p nhI u Ia n hon. KhI frong nuo c h f
xy, cha ch ngoI In khoa ng 70 Ia n m I gIo d duy fr su s ng.

NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 13
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com






VI SAO R!O I AY CO TI NC, NH!NC !O M IA I
KHONC7
KhI ru I mu I Iuo n quanh, fu xa, ba n da nghe fha y fI ng d ng
co vo vo cu a chu ng. Nhung buo m fh du co ghe sa f faI va o ba n cu ng
khng fh nghe duo c g ca . Pha I chang ru I mu I co co quan "pha f
fhanh" da c bI f7

Tha f ra, fI ng ku do chI Ia do dao d ng do ca nh gay ra ma fhI.
chu ng mInh va n d na y, chu ng fa ha y Ia m fhi nghI m sau: Ia y
m f ma nh fre mo ng r I khua In khua xu ng frong khng khi. N u
khua nhe , ba n se khng nghe fha y g, nhung n u khua ma nh, se co
fI ng vu vu ra f ro .
m fhanh fruy n d n faI fa Ia do faI ca m nha n duo c ca c dao
d ng frong khng khi. Tuy nhIn, fa chI co fh nghe duo c nhu ng
rung d ng co fa n s fu 20 d n 20.000 Ia n m I gIay. N u fha p hoa c cao
hon khoa ng na y chu ng fa d u khng nghe fha y. I u do gIa I fhich v
sao ma nh fre khua cha m fh Im hoI Ia ng fI ng, nhung khI khua
nhanh se fa o ra fI ng xe gIo vu vu .
Cn fru ng khI bay pha f ra am fhanh cu ng gI ng nhu nguyn Iy
k frn. Ca c nha khoa ho c cho bI f, m I gIay, ru I nha ng v ca nh fu
147-220 Ia n, mu I Ia 594 Ia n, fha m chi co Ioa I co n v 1000 Ia n, ong
ma f v 260 Ia n. Nhung buo m fra ng fh chI Ia p Io co ... 6 Ia n, buo m gaI
5 Ia n. Chinh v fh ma chu ng bay hoa n foa n yn Ia ng.
KhI ru I mu I Iuo n quanh, fu xa, ba n da nghe fha y fI ng d ng
co vo vo cu a chu ng. Nhung buo m fh du co ghe sa f faI va o ba n cu ng
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 14
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
khng fh nghe duo c g ca . Pha I chang ru I mu I co co quan "pha f
fhanh" da c bI f7
Tha f ra, fI ng ku do chI Ia do dao d ng do ca nh gay ra ma fhI.
chu ng mInh va n d na y, chu ng fa ha y Ia m fhi nghI m sau: Ia y
m f ma nh fre mo ng r I khua In khua xu ng frong khng khi. N u
khua nhe , ba n se khng nghe fha y g, nhung n u khua ma nh, se co
fI ng vu vu ra f ro .
m fhanh fruy n d n faI fa Ia do faI ca m nha n duo c ca c dao
d ng frong khng khi. Tuy nhIn, fa chI co fh nghe duo c nhu ng
rung d ng co fa n s fu 20 d n 20.000 Ia n m I gIay. N u fha p hoa c cao
hon khoa ng na y chu ng fa d u khng nghe fha y. I u do gIa I fhich v
sao ma nh fre khua cha m fh Im hoI Ia ng fI ng, nhung khI khua
nhanh se fa o ra fI ng xe gIo vu vu .
Cn fru ng khI bay pha f ra am fhanh cu ng gI ng nhu nguyn Iy
k frn. Ca c nha khoa ho c cho bI f, m I gIay, ru I nha ng v ca nh fu
147-220 Ia n, mu I Ia 594 Ia n, fha m chi co Ioa I co n v 1000 Ia n, ong
ma f v 260 Ia n. Nhung buo m fra ng fh chI Ia p Io co ... 6 Ia n, buo m gaI
5 Ia n. Chinh v fh ma chu ng bay hoa n foa n yn Ia ng.












NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 15
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com





VI SAO S!O I K! RO C RA CH7
KhI ng I bn m f do ng su I nho , ba n nghe fha y fI ng ro c ra ch
ra f da c fhu . No kha c ha n fI ng oa p cu a so ng v va o bo da bn sng,
hay fI ng d ra o ra o cu a fha c nuo c. Thu c ra, fI ng ro c ra ch duo c fa o
ra khI ca c bo f khi frong nuo c vo fung chu khng pha I do nuo c va
ma nh va o bo hay roI fu cao xu ng.
Nuo c su I cha y fu cao xu ng fha p, Ien Io I qua ca c dIa hnh ra f
da da ng. a c dI m cu a m f con su I Ia do ng he p, nuo c cha y xuI chu
khng co ca c do f so ng v va o bo nhu o ca c do ng sng Io n. Nuo c cha y
fu frn cao cu n fheo ca c phan fu khng khi, hnh fha nh ra f nhI u
bong bo ng nho . Su f chI u da I con su I, ca c bo ng khi na y xua f hI n
va vo IIn fu c. KhI vo , chu ng pha f ra nhu ng fI ng ku. Ha ng frI u
fI ng bo ng vo frong nuo c fa o fha nh m f ho p am ro c ra ch.
Ma f kha c, khI nuo c va va o nhu ng noI I I Io m cu ng co fh Ia m khng
khi dao d ng, pha f ra fI ng ku. O ca c khe nu I da d c, fI ng vang ro c
ra ch co n Ian r ng, fra I ra kha p fhung Iu ng.
O ca c con sng cu ng co fI ng bo ng vo , nhung am fhanh na y bI
fI ng so ng o m f khng gIan r ng Io n a f dI, nn nguo I fa khng nghe
ro .



NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 16
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com






TA I SAO PHO NC Q!AN TRA C THIN VAN TH!ONC CO
MA I TRO N7
Thng fhuo ng ma I nha n u khng ba ng fh cu ng nghIng, chI
rIng ma I ca c pho ng quan fra c cu a da I fhIn van fh hnh fro n, frng
xa gI ng nhu m f ba nh bao Io n. Pha I chang ho Ia m da ng cho no hay
chI d frng cho Ia ma f7
Khng pha I va y, bo I ma I fro n co fa c du ng rIng cu a no . Nhn fu
xa, no c da I fhIn van Ia m f nu a hnh ca u, nhung d n ga n se fha y
frn no c ma I co m f ra nh ho cha y da I fu dInh xu ng d n me p ma I.
uo c va o bn frong pho ng, ra nh ho do Ia m f cu a s Io n nhn In fro I,
ng kinh fhIn van kh ng I chIa In fro I qua cu a s Io n na y.
Ma I hnh fro n cu a da I fhIn van duo c fhI f k d chuyn du ng
cho kinh fhIn van vI n vo ng. Mu c fIu quan fra c cu a Ioa I kinh na y
na m ra I ra c kha p ba u fro I. V fh , n u fhI f k nhu nhu ng ma I nha
bnh fhuo ng fh ra f kho dI u chInh ng kinh v ca c mu c fIu.
Trn fra n nha va xung quanh fuo ng, nguo I fa Ia p m f s ba nh
xe va duo ng ray cha y ba ng dI n d dI u khI n no c nha dI chuy n mo I
go c d , ra f fhua n fI n cho nguo I su du ng.
fri nhu va y, du ng kinh fhIn van huo ng v phia na o, chI
ca n dI u khI n no c nha chuy n d ng dua cu a s d n fruo c ng kinh,
a nh sa ng se chI u fo I va nguo I quan sa f co fh nhn fha y ba f cu mu c
fIu na o frn ba u fro I.
KhI khng su du ng, nguo I fa do ng cu a s frn no c nha d ba o v
kinh fhIn van khng bI mua gIo . uong nhIn, khng pha I fa f ca ca c
pho ng quan fra c cu a da I fhIn van d u fhI f k ma I fro n.
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 17
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
M f s pho ng quan fra c chI quan sa f ba u fro I huo ng a c - Nam
nn chI ca n fhI f k ma I nha hnh chu nha f hoa c hnh vung.



























NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 18
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com






TRAI OM !A H!
Trong cu c dua f cha ng SaInf Pefersburg - TIphIIso nam
1924, nng dan vu ng Kavkaz da hoan h nhu ng chI c f dI ngang
qua ba ng ca ch ne m cho ca c nha fh fhao na o Ia I, fa o, dua ha u, dua
gang. K f qua Ia chu ng Ia m be p, Ia m fhu ng vo ca ho m xe, co n nhu ng
qua fa o fh Ia m ca c fay dua bI fhuong na ng.
Nguyn nhan fha f d hI u: va n f c rIng cu a f da c ng fhm
va o vo I va n f c cu a qua dua hay qua fa o ne m fo I va bI n chu ng fha nh
nhu ng vIn da n nguy hI m, co fa c du ng pha hoa I. Ta finh khng kho
khan Ia m Ia m f vIn da n co kh I Iuo ng 10 g cu ng co nang Iuo ng
chuy n d ng nhu m f qua dua 4 kg ne m va o chI c f dang cha y vo I
va n f c 120 km.
Tuy va y, khng fh so sa nh fa c du ng dam fhu ng cu a qua dua
frong nhu ng dI u kI n nhu fh vo I fa c du ng cu a vIn da n duo c, v
qua dua khng cu ng nhu vIn da n.
KhI bay nhanh o nhu ng Io p khi quy n cao |fa ng bnh Iuu) ca c
ma y bay cu ng co va n f c va o khoa ng 3.000 km m I gIo , nghIa Ia ba ng
va n f c cu a vIn da n, fh nguo I phI cng se duong da u vo I nhu ng hI n
fuo ng gI ng nhu hI n fuo ng vu a no I frn.
M I m f va f roI va o chI c ma y bay dang bay nhanh nhu fh se
fro fha nh m f vIn da n pha hoa I. Ca p m f v c da n Io n chI don gIa n
fha fu m f chI c ma y bay kha c sang, du ma y bay do khng bay nguo c
chI u, cu ng y nhu bI m f kha u su ng ma y ba n fru ng: nhu ng vIn da n
ne m fo I se da p va o ma y bay ma nh cha ng ke m nhu ng vIn da n su ng
ma y.
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 19
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
Nguo c Ia I, n u vIn da n bay du I fheo ma y bay co va n f c nhu
no fh se v ha I.



























NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 20
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com






ONC VT S !OC H! N I!Y N THAY VI I P
THAM CIA THI NCHI M
Ca c nha khoa ho c da fm ra m f phuong pha p co fh xoa dIu
nhu ng f chu c ba o v d ng va f, frong khI va n su du ng duo c chu f,
khI va ca c sInh va f kha c va o nhu ng fhi nghI m y ho c. Thay v e p bu c
va da nh fhu c m, ho kIn fr hua n Iuy n chu ng fro fha nh d I fuo ng
nghIn cu u fu nguy n.
Ca c nha khoa ho c cho bI f, ngoa I Io I ich hI n nhIn nhu khng
pha I gIam gIu va du ng fhu c, phuong pha p na y co n khI n ca c fhu
nghI m d da ng hon va cho ra nhu ng k f qua chinh xa c hon so vo I
khI d ng va f bI sfress v ca c pho ng gIam.
Ta I Pho ng fhi nghI m Cng ngh va Khoa ho c Qu c pho ng Anh,
o WIIfshIre, phuong pha p na y dang duo c su du ng d kI m fra fa c
d ng cu a y u f kich fhich fha n kInh In nhu ng con khI. Nguo I fa
ga n cho chu ng ca c fhI f bI pha f fin hI u nho xiu, d co fh fheo do I
hoa f d ng dI n frn na o b cu a chu ng fu xa. Nhu ng con khI na y sau
do duo c hua n Iuy n d fhu c hI n nhI m vu , nhu phan bI f nhu ng
hnh da ng kha c nhau frn m f ma n hnh nha y ca m. Phuong pha p
fruy n fh ng cu a nhu ng fhi nghI m cu ng Ioa I Ia dua con va f dI xa
kho I chu ng va gIam chu ng frong m f mI fruo ng xa Ia . Qua frnh
ca ch Iy na y fhuo ng gay ra su pha n kha ng fu phia con va f, va cho k f
qua saI kha c vo I fhu c f .
Phuong pha p fI p ca n mo I cu ng bao g m vI c cho d ng va f Ia m
quen vo I nguo I dI u khI n. Pha n fhuo ng cho su c ng fa c cu a chu ng co
fh Ia nhu ng qua chu I hay m f c c su a fru ng.
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 21
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
M f fhi nghI m kha c cu ng dang duo c fhu c hI n frn Io n. Ca c
nha nghIn cu u hua n Iuy n chu ng d chu ng ho p fa c vo I ho frong vI c
fhu nghI m m f Ioa I kem ch ng nhI m fru ng da. Truo c day, d Ia m
duo c vI c na y, nguo I fa pha I da nh fhu c m cho chu ng. Co n nay,
nhu ng con Io n da ho c ca ch chIu du ng d ga n ca c sensor In da nha m
fheo do I ca c pha n u ng cu a co fh hoa c qua frnh ma f d a m.
VIkfor ReInhardf, m f nha nghIn cu u IInh fruo ng, c va n cu a VI n
ba o fro d ng va f o fhu d WashIngfon |My ) u ng h xu huo ng mo I
na y. Ong cho bI f: co fh khuy n khich a p du ng phuong pha p do o
kha p mo I noI. N u ba n Ia m vI c vo I d ng va f fhay v a p bu c chu ng fh
cha ng co Iy do g d nguo I kha c pha n d I ca .
Ca c nha khoa ho c da fm ra m f phuong pha p co fh xoa dIu
nhu ng f chu c ba o v d ng va f, frong khI va n su du ng duo c chu f,
khI va ca c sInh va f kha c va o nhu ng fhi nghI m y ho c. Thay v e p bu c
va da nh fhu c m, ho kIn fr hua n Iuy n chu ng fro fha nh d I fuo ng
nghIn cu u fu nguy n.
Ca c nha khoa ho c cho bI f, ngoa I Io I ich hI n nhIn nhu khng
pha I gIam gIu va du ng fhu c, phuong pha p na y co n khI n ca c fhu
nghI m d da ng hon va cho ra nhu ng k f qua chinh xa c hon so vo I
khI d ng va f bI sfress v ca c pho ng gIam.
Ta I Pho ng fhi nghI m Cng ngh va Khoa ho c Qu c pho ng Anh,
o WIIfshIre, phuong pha p na y dang duo c su du ng d kI m fra fa c
d ng cu a y u f kich fhich fha n kInh In nhu ng con khI. Nguo I fa
ga n cho chu ng ca c fhI f bI pha f fin hI u nho xiu, d co fh fheo do I
hoa f d ng dI n frn na o b cu a chu ng fu xa. Nhu ng con khI na y sau
do duo c hua n Iuy n d fhu c hI n nhI m vu , nhu phan bI f nhu ng
hnh da ng kha c nhau frn m f ma n hnh nha y ca m. Phuong pha p
fruy n fh ng cu a nhu ng fhi nghI m cu ng Ioa I Ia dua con va f dI xa
kho I chu ng va gIam chu ng frong m f mI fruo ng xa Ia . Qua frnh
ca ch Iy na y fhuo ng gay ra su pha n kha ng fu phia con va f, va cho k f
qua saI kha c vo I fhu c f .
Phuong pha p fI p ca n mo I cu ng bao g m vI c cho d ng va f Ia m
quen vo I nguo I dI u khI n. Pha n fhuo ng cho su c ng fa c cu a chu ng co
fh Ia nhu ng qua chu I hay m f c c su a fru ng.
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 22
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
M f fhi nghI m kha c cu ng dang duo c fhu c hI n frn Io n. Ca c
nha nghIn cu u hua n Iuy n chu ng d chu ng ho p fa c vo I ho frong vI c
fhu nghI m m f Ioa I kem ch ng nhI m fru ng da. Truo c day, d Ia m
duo c vI c na y, nguo I fa pha I da nh fhu c m cho chu ng. Co n nay,
nhu ng con Io n da ho c ca ch chIu du ng d ga n ca c sensor In da nha m
fheo do I ca c pha n u ng cu a co fh hoa c qua frnh ma f d a m.
VIkfor ReInhardf, m f nha nghIn cu u IInh fruo ng, c va n cu a VI n
ba o fro d ng va f o fhu d WashIngfon |My ) u ng h xu huo ng mo I
na y. Ong cho bI f: co fh khuy n khich a p du ng phuong pha p do o
kha p mo I noI. N u ba n Ia m vI c vo I d ng va f fhay v a p bu c chu ng fh
cha ng co Iy do g d nguo I kha c pha n d I ca .




















NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 23
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com





CH! NC TA !O NC NH! TH NA O7
II u va n d na y co fh Ia m fa suy nghI duo c chang7 uo c Ia m
chu . Chu ng fa k c c hoa c fha nuo c va o mI va hu p cha f Io ng chu a
frong do va o mI ng. y chinh ca I ha nh d ng hu p gIa n dI ma fa qua
quen fhu c do Ia I ca n pha I gIa I fhich.
Qua va y, fa I sao cha f Io ng Ia I cha y va o mI ng fa7 Ca I g II ke o
no va y7 Va day Ia nguyn nhan: KhI u ng, fa Ia m gIa n I ng ngu c ra
va nho do Ia m Ioa ng khng khi frong mI ng. uo I fa c du ng cu a a p
sua f khng khi o bn ngoa I, cha f Io ng co khuynh huo ng cha y va o
khoa ng khng gIan co a p sua f nho hon, va fh Ia cha y va o mI ng fa.
HI n fuo ng o day cu ng gI ng nhu hI n fuo ng se xa y ra vo I cha f Io ng
frong ca c bnh fhng nhau. N u nhu fa Ia m Ioa ng khng khi o bn
frn m f bnh, duo I fa c du ng cu a a p sua f khi quy n, cha f Io ng se
dang cao In frong bnh do .
Nguo c Ia I, n u nga m cha f mI va o c m f ca I chaI fh du c
ga ng fh na o ba n cu ng khng fh hu p duo c nuo c fu chaI va o mI ng,
v a p sua f khng khi frong mI ng va frn ma f nuo c Ia nhu nhau.
Va y, no I cha f che ra fh chu ng fa khng nhu ng u ng ba ng
mI ng ma co n ba ng ca ph I nu a, v su gIa n no cu a ph I chinh Ia
nguyn nhan Ia m cho cha f Io ng cha y va o mI ng.





NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 24
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com






VO SI S!MO NH CN S! ! NC NHI ! NCO N ON
HON

Su IInh hoa f co fh Ia cha kho a fha nh cng cu a ca c vo sI sumo
ha ng nhe , nha sInh fha I ho c PerrI ason |My ) nha n xe f. Tuy nho con
hon, nhung ho bI f xo a dI su ca ch bI f v hnh fh ba ng vI c su du ng
nhI u mI ng vo kha c nhau.
I u fuong fu co fh xa y ra o nhu ng cu c da u khng can su c
frong fh gIo I d ng va f, ba PerrI ason, fhu c a I ho c IouIsvIIIe,
Kenfucky |My ), nha n dInh. uo I con ma f cu a nguo I phuong Tay,
sumo Ia mn da y nhau gIu a nhu ng nguo I qua kh , nhung fhu c f ,
no Ia mn fh fhao cu a f c d , su duyn da ng va nhanh nhe n. Trong
mn vo na y, IIch su da ghI nha n co fo I 70 ngo n do n kha c nhau.
ason va c ng su da phan fich 140 fra n da u cu a 14 nguo I nhe nha f
va 14 nguo I na ng nha f frong nho m MakuuchI |nho m 40 vo sI gIo I
nha f cu a Nha f a n, khng k can na ng). Can na ng frung bnh cu a ho
Ia 120 kg, nguo I na ng nha f hon 180 kg.
K f qua fh ng k cho fha y, frung bnh m I fra n, m f d va f nho
su du ng 21,7 ngo n do n kha c nhau, frong khI d I phuong fo Io n cu a ho
fhI da u kha don gIa n, chI vo I 13,3 "mI ng". Nho m nho hon cu ng su
du ng fo I 49 buo c dI chuy n, frong khI nho m na ng nha f chI x dIch 29
Ia n ma fhI. ason nha n xe f fhm ra ng, ca c vo sI h pha p fhuo ng fa p
frung o chI n fhua f x nga d I phuong, co n nhu ng nguo I da n ng be
nho fh dI chuy n Ia f Ie o, quang hoa c nga ng nga d I fhu .
"Su kha c bI f fha f ro ra ng. Nhu ng vo sI nho hon dI chuy n ra f
nhanh, frong khI ca c d I fhu Io n hon chI a ch cha y quanh. uo ng
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 25
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
nhu fa f ca kha nang cu a ho Ia Iu Iu fI n In phia fruo c cho d n khI ho
x nga nguo I kha c ra kho I vo ng, ason no I.
Tuy nhIn, v n do n cu a ca c vo sI nho hon chI co fh xo a dI pha n
na o khoa ng ca ch v hnh fh , chu khng gIu p ho vuo f qua duo c quy
Iua f ke ma nh fha ng fh . Ca c vo sI na ng hon chI n fha ng frong 52%
s fra n, 48% co n Ia I fhu c v ca c vo sI nho hon.
























NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 26
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com






VI SAO CY TRN N! I THP HON CY O O NC A NC7
Trn nu I cao, cay c I phong phu khng ke m g d ng ba ng,
nhung d y ba n se fha y, n u khng fhu c da ng "co I de n" hay "ke " fh
chu ng cu ng Ia nhu ng "chu Iu n".
Ta I sao va y nhI7 Th ra, fhu a a nh sa ng, fhu a gIo nhung Ia I
fhI u cha f da khI n chu ng kho ma ph ng phao duo c.
M f Ia , do a nh sa ng ma f fro I g m 7 ma u fha nh pha n Ia do , da
cam, va ng, Iu c, Iam, cha m, fim fa c d ng kha c nhau d n su pha f frI n
cu a cay, frong do a nh sa ng do if gay fro nga I nha f, a nh sa ng Iam fim
gay fro nga I nhI u nha f. S ng frong mI fruo ng khng co a nh sa ng
fim, cay se vuon da I ra f nhanh. Trn nu I cao, do khng khi Ioa ng, if
bu I, Ia I fuong d I frong su f nn fIa fim va fIa ngoa I fim frong a nh
sa ng ma f fro I ra f if bI ha p fhu . Chinh chu ng da kh ng ch sInh
fruo ng cu a cay ma nh hon o d ng ba ng nhI u.
HaI Ia , frn nu I cao khng khi Ioa ng, da f cu ng ra f mo ng, fha m
chi khng co Io p da f ma u, v fh nuo c va cha f dInh duo ng ra f d bI
ru a frI. NhI f d v dm frn nu I Ia I xu ng ra f fha p, ban nga y cu ng
fha p hon o d ng ba ng nn co a nh huo ng nha f dInh d n su sInh
fruo ng cu a cay.
Ngoa I ra, frn nu I cao gIo fh I cu ng ma nh hon o d ng ba ng Ia m
cho cay pha I mo c nghIng hoa c na m ra p xu ng.
N u co dIp dI qua Hoa ng Son o An Huy |Trung Qu c), ba n se
fha y nhu ng cay fu ng Hoa ng Son n I fI ng: fhan cay ra f fha p, u n
nguo c chI u gIo nhu cha o do n kha ch fo I fham v fh duo c go I Ia fu ng
do n kha ch. CIo frn nu I da fa o cho cay fu ng co da ng nhu va y.
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 27
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
o fa c d ng f ng ho p cu a ca c dI u kI n frn, nn cay frn nu I
cao co da ng fha p hon cay o d ng ba ng.




























NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 28
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com





HO N MA C! A HOA NC H ! ANH A YN NCHI
Cung dI n Hampfon Courf, ga n fhu d Iondon cu a Anh, fu Iau
da n I fI ng v Io I d n ra ng noI day fhuo ng xuyn duo c h n ma
Hoa ng ha u CafherIne Hovard, vo fhu nam Vua Henry VIII, ghe
fham. u kha ch d n cung dI n k Ia I ra ng ho nghe nhu ng fI ng ru
va nhn fha y bo ng fra ng Io nho dI Ia I frong ha nh Iang fo a nha .
Io so v nhu ng chuy n na y, an qua n Iy Iau da I quy f dInh nho fo I
ca c chuyn gIa.
Cu I fha ng fruo c, TI n sI RIchard WIseman, a I ho c
HerdfordshIre, cu ng m f nho m ca c nha fam Iy ho c, da d n Hampfon
Courf Ia m nhI m vu san ma. Ho Ia p da f ca c camera nhI f va fhI f
bI do chuy n d ng khng khi su f do c ha nh Iang, sau do , pho ng va n
ca c kha ch fham quan xem ho co ca m fha y ca I g do kha c Ia hI n hu u
frong ha nh Iang khng.
Hon m f nu a s nguo I duo c ho I cho bI f ho fha y nhI f d gIa m
d f ng f, m f s nguo I ru ng mnh v duo ng nhu co ca I g do ma qua I
Io n vo n frong pho ng. AI na y d u cho do Ia h n ba Hoa ng ha u ch f
oan nam xua hI n v |CafherIne Hovard bI fu hnh nam 1542 frong
m f con fhInh n cu a nha vua - pha f hI n ba co quan h fnh a I vo I
nguo I kha c fruo c khI cuo I ng).





NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 29
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com





O NC MA HAY CIO I!A7
Nhung ca c nha khoa ho c cho bI f hI n fuo ng na y chI don gIa n
Ia do ha nh Iang co qua nhI u cu a do ng kin. Nhu ng ca nh cu a cu ky
khng ngan duo c gIo Iu a va su k f ho p nhI u Iu ng khng khi Io f va o
da Ia m nhI f d frong pho ng fhay d I d f ng f. Tha m chi co haI ch
frong ha nh Iang, nhI f d su f xu ng fo I 2 d C.
o Ia nguyn nhan hI n fuo ng, xe f v khia ca nh va f Iy . Nhung
y u f fam Iy mo I do ng vaI fro quan fro ng bo I ra ma. u kha ch, dI
va o m f c f khng khi Ia nh ba f fhuo ng, Ia I dang o m f noI nghe d n
Ia co ma, fhuo ng nghI ngay d n nhu ng chuy n ru ng ro n. TI n sI
WIseman, nha fam Iy ho c, chuyn gIa nghIn cu u ca c hI n fuo ng ky
bi, cho bI f frong fa f ca ca c fruo ng ho p ga p ma, fam Iy so va fIn co
ma cu a con nguo I d u Ia fhu pha m chinh.
a n fhan ca c nha khoa ho c cu ng bI m f phen fha n h n na f
fha n finh. a co Iu c ho fuo ng nhu mnh ga p ma khI camera cho fha y
fha p fhoa ng m f bo ng nguo I dI do c ha nh Iang. Ma I d n khI con ma
Iu Iu fI n d n fu bu p ph, Ia y ca I ma y hu f bu I, ho mo I bI f da y Ia m f
nguo I bnh fhuo ng. Th mo I bI f ca m gIa c co su c ma nh fha f kInh
khu ng






NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 30
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com






S! TH T V NH! NC O NC MA
Ha n ba n co n nho cau chuy n h I mu a xuan nam ngoa I, khI
kha ch fham quan Iau da I Hampfon Courf |Anh) d f nhIn ca m fha y
co su hI n dI n cu a hoa ng ha u CafherIne Hovard, bI fu hnh nam
1542 duo I fay nguo I ch ng ghen fung. Sau nhu ng Iy gIa I don gIa n v
su xua f hI n ca c do ng khi Ia nh frong pho ng, ca c nha nghIn cu u nay
Ia I fI p fu c dua ra nhu ng nha n dInh mo I.
Nha fha n kInh - sInh ho c Pefer rugger Ia m vI c fa I b nh vI n
fhu c a I ho c ZurIch |Thu y SI) da fhu c hI n m f fhi nghI m nho nhu
sau: a n ha y nha m ma f va x dIch ca nh fay. N u sau do nguo I fa
yu ca u ba n no I - ma khng mo ma f - xem ca nh fay ba n dang o dau
frong khng gIan, ba n co fh fra Io I hoa n foa n chinh xa c. I u do co
nghIa Ia na o cu a ba n Iun Iun nha n duo c fhng fIn d n fu ca c gIa c
quan: du ng cha m, dau do n, k ca fro ng Iuo ng, nhI f d va nha f Ia vI
fri frong khng gIan cu a ca c chI.
"uo c frang bI fa f ca nhu ng frI gIa c na y, na o fro fha nh m f
da ng hnh a nh fh hI n cu a co fh , m f a o a nh ma ba n khng nha n
fhu c duo c", rugger Iy gIa I. "Nhung n u v ru I ro ma nguo I fa ma f dI
m f ca nh fay, a o a nh na y se fro fha nh fI m fhu c va ra f nhI u b nh
nhan co fh co ca m gIa c d ng da y duo c nhu ng ngo n fay |fhu c f
khng co n nu a) cu a mnh...". Vi du , m f va I nguo I bI cu f fay va n Iun
co ca m gIa c v chI c nha n cuo I frn ngo n fay da ma f, hoa c nguo I cu f
chan dI khI va n fha y can b nh fha p kho p fa I pha f frn chinh chI c
chan do .
Ta I u c, nam 2000, m f nha fha n kInh - sInh ho c da cng b
nhu ng kha m pha fhu vI, gIa I fhich ca m gIa c nhan dI ma m f va I
nguo I ca m fha y, go p pha n cho su xua f hI n cu a m f bo ng ma da ng
NH!NC KHAM PHA KHOA HOC 31
hffp://vvv.ebooks.vdcmedIa.com
"nguo I fhan", co nghIa Ia nhu ng nguo I Iun dI fheo ba n, Ia p Ia I fa f ca
cu d ng cu a ba n... Theo fI n sI rugger, frong m f va I dI u kIn -
m f mI fruo ng gay kInh hoa ng, gay xu c d ng hay b nh fa f - m f
nguo I se "nhn fha y" ba n sao cu a chinh co fh mnh o phia d I dI n,
bo I v na o, gI ng nhu m f chI c ma y chI u phIm, da gu I ra bn ngoa I
hnh a nh a o gIa c cu a co fh .
rugger da ghI nha n duo c v m f da ng dI fhuo ng fa m fho I hoa c
fhuo ng xuyn cu a fhu y va ch na o, ke o fheo su xua f hI n cu a "a o a nh"
v co fh . Thu c f , vu ng na o na y co nhI m vu phan bI f co fh va mI
fruo ng. Trong m f va I fruo ng ho p da c bI f, ng ghI Ia I duo c pha n u ng
dI n cu a na o nhu ng nguo I d ng kInh, khI ho no I ra ng dang nhn fha y
nhu ng bo ng ma. rugger nha n fha y co m f hoa f d ng ba f fhuo ng
dang dI n ra frn ca c vu ng na o IIn quan d n ca m gIa c v va f cha f va
ph I ho p vo I ca c cu d ng, cu ng nhu ca c vu ng na o IIn quan d n fhI
gIa c.
a c sI fam fha n nguo I Pha p PhIIppe WaIIon cu ng kha ng dInh:
"o ng ma fuong u ng vo I m f a o a nh, gI ng nhu a o gIa c, Ia m f sa n
pha m cu a na o. No xua f hI n frong m f s dI u kI n da c bI f, vi du
nhu fhI u ngu , va khng gI ng ba f ky d va f co fhu c na o". Ong k Ia I
m f b nh nhan cu a mnh da pha n na n khI nhn fha y m f bo ng ma,
nhung Ia I khng fIn cha c. bI f chinh xa c, ba fa da fhu da m va o
no ... va ho a ra Ia I dang da m va o chinh mnh! Cau chuy n na y ca ng
kha ng dInh nhu ng nha n xe f cu a Pefer rugger.
"M f va I nguo I Iun nhn fha y bo ng da ng cu a m f nguo I fhan
da khua f, bo I ho Iuu gIu frong fI m fhu c y nghI ra ng nguo I na y chua
hoa n foa n bI n ma f frn co I do I, fheo ca c nghI fhu c fn gIa o ma ho
dang fheo. Va n u co ca m gIa c bI nguo I ch f de do a, na o cu a nhu ng
nguo I na y ca ng co nguy co sa n sInh ra bo ng ma", ba c sI WaIIon no I.
Nguy co ga p ma fang In n u nguo I fa duo c huo ng m f n n van ho a
da y ra y nhu ng cau chuy n fha n bi - nhu o chau PhI, hay ScofIand.

You might also like