You are on page 1of 65

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Onderwerpen van deze week


Poppers falsificationisme
Kuhns wetenschapsfilosofie
Kennissociologie
Verklaring
DN-model van verklaring

K&W I 13 okt

p. 1

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Overzicht
Poppers falsificationisme
Wetenschappelijke methode
Corroboratie en rationele voorspelling
Kuhns wetenschapsfilosofie
Kennissociologie
Verklaring
DN-model van verklaring
K&W I 13 okt

p. 2

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Wetenschappelijke methode

Falsificationisme
I think that I have solved a major
philosophical problem: the problem of
induction. . . . This solution has been
extremely fruitful, and it has enabled me to
solve a good number of other philosophical
problems.

K&W I 13 okt

p. 3

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Wetenschappelijke methode

Falsificationisme
I think that I have solved a major
philosophical problem: the problem of
induction. . . . This solution has been
extremely fruitful, and it has enabled me to
solve a good number of other philosophical
problems.
Methode volgens Popper:
I

vermoeden, of voorspelling afgeleid uit theorie;

test negatief: het vermoeden is gefalsificeerd

test positief: het vermoeden is gecorroboreerd

inductie heeft geen plaats in de wetenschap

K&W I 13 okt

p. 4

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Wetenschappelijke methode

Verschillende contexten
Context of Discovery vs. Context of Justification
The act of conceiving or inventing a theory seems to me
neither to call for logical analysis nor to be susceptible to
it (...) the question of how it happens that a new idea
occurs (...) may be of great interest to empirical
psychology; but it is irrelevant to the logical analysis of
scientific knowledge.
(Popper 1934)

K&W I 13 okt

p. 5

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Corroboratie en rationele voorspelling

Wesley Salmons kritiek (1)


The question is not whether other
methodsfor example, astrology or
numerologyprovide more rational
approaches to prediction than does
the scientific method. The question
is whether the scientific approach
provides a more rational basis for
prediction, for purposes of practical
action, than do these other
methods.

K&W I 13 okt

p. 6

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Corroboratie en rationele voorspelling

Wesley Salmons kritiek (2)


Wesley Salmon: voorspellingen worden niet alleen gebruikt voor
het toetsen van hypotheses, maar ook voor
I

intellectuele bevrediging

praktisch belang.

Popper kan hier geen rekenschap van geven!


I fail to see how it could be rational to judge theories for
purposes of rational prediction in terms of a criterion
which is emphatically claimed to be lacking in predictive
import. (Salmon)

K&W I 13 okt

p. 7

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Corroboratie en rationele voorspelling

Popper over corroboratie

I regarded (and I still regard) the degree of corroboration


of a theory merely as a critical report on the quality of
past performance: it could not be used to predict future
performance.

K&W I 13 okt

p. 8

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Corroboratie en rationele voorspelling

Corroboratie en rationele keuze (Popper)


But every action presupposes a set of expectations, that
is, of theories about the world. Which theory shall the
man of action choose? Is there such a thing as a rational
choice?
This leads us to the pragmatic problems of induction,
which to start with, we might formulate thus
(a) Upon which theory should we rely for practical
action, from a rational point of view?
(b) Which theory should we prefer, from a rational point
of view?

K&W I 13 okt

p. 9

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Corroboratie en rationele voorspelling

Corroboratie en rationele keuze (Popper)


My answer to (a) is: from a rational point of view, we should not
rely on any theory, for no theory has been shown to be true, or can
be shown to be true (or reliable).
My answer to (b) is: we should prefer the best tested theory as a
basis for action.
In other words, there is no absolute reliance; but since we have to
choose, it will be rational to choose the best tested theory. This
will be rational in the most obvious sense of the word known to
me: the best tested theory is the one which, in the light of our
critical discussion, appears to be the best so far; and I do not know
of anything more rational than a well-conducted critical discussion.

K&W I 13 okt

p. 10

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Corroboratie en rationele voorspelling

Verdere problemen voor Popper


I
I

falsificeerbaarheid is een erg zwak criterium


niet weerlegbaar, wel legitiem:
I
I
I

kansuitspraken
existentiele uitspraken
wetenschappelijke principes

wetenschappers negeren vaak (met recht) weerleggingen

Duhem-Quine probleem (onderdeterminatie)

onbetrouwbaarheid van waarnemingen

K&W I 13 okt

p. 11

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Overzicht
Poppers falsificationisme
Kuhns wetenschapsfilosofie
Wetenschapsgeschiedenis
Incommensurabiliteit
Kennissociologie
Verklaring
DN-model van verklaring
K&W I 13 okt

p. 12

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Thomas Kuhn
Thomas Kuhn (19221996)
I

The Structure of
Scientific Revolutions
(1962)

The Road Since Structure


(2000)

K&W I 13 okt

p. 13

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Wetenschapsgeschiedenis

Opening van SSR


History, if viewed as a repository for more than anecdote or
chronology, could produce a decisive transformation in the image of
science by which we are now possessed. That image has previously
been drawn, even by scientists themselves, mainly from the study of
finished scientific achievements as these are recorded in the classics
and, more recently, in the textbooks from which each new scientific
generation learns to practice its trade. Inevitably, however, the aim
of such books is persuasive and pedagogic; a concept of science
drawn from them is no more likely to fit the enterprise that
produced them than an image of a national culture drawn from a
tourist brochure or a language text.

K&W I 13 okt

p. 14

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Wetenschapsgeschiedenis

Ontwikkeling van wetenschappen


I

Pre-wetenschap
geen unanieme aanpak

Normale wetenschap
begint met paradigma
langdurig, cumulatief
puzzel oplossen
problemen worden genegeerd

Crisis

Revolutie

anomalieen, problemen niet meer te ontkennen


snelle, irrationele paradigma-wisseling,
Gestalt switch, incommensurabel
K&W I 13 okt

p. 15

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Wetenschapsgeschiedenis

Paradigma
. . . universally recognized scientific achievements that,
for a time, provide model problems and solutions for a
community of researchers
the term paradigm is used in two different senses. On
the one hand, it stands for the entire constellation of
beliefs, values, techniques, and so on shared by the
members of a given community. On the other, it denotes
one sort of element in that constellation, the concrete
puzzle-solutions which, employed as models or examples,
can replace explicit rules as a basis for the solution of the
remaining puzzles of normal science.
K&W I 13 okt

p. 16

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Wetenschapsgeschiedenis

Paradigmawisselingen
Historische voorbeelden:
I

Aristotelische vs. Newtoniaanse fysica

Volta

De quantumtheorie van Max Planck

Overeenkomsten tussen deze episodes:


I

holisme

betekenisverandering

verandering van modellen, analogieen, metaforen

K&W I 13 okt

p. 17

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Wetenschapsgeschiedenis

Aristotelische vs. Newtoniaanse fysica (1)

The route I traveled backward with the aid of written


text was . . . nearly enough the same one the earlier
scientists had traveled forward with no text but nature to
guide them.
. . . my discovery of a way of reading Aristotelian
physics, one that made the texts make sense.

K&W I 13 okt

p. 18

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Wetenschapsgeschiedenis

Aristotelische vs. Newtoniaanse fysica (2)


Aristotelische, i.t.t. Newtoniaanse fysica:
I

vat beweging heel breed op, als verandering,

ziet eigenschappen als primair, en niet materie,

beweert dat er geen vacu


um kan bestaan.

K&W I 13 okt

p. 19

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Wetenschapsgeschiedenis

Aristotelische vs. Newtoniaanse fysica (2)


Aristotelische, i.t.t. Newtoniaanse fysica:
I

vat beweging heel breed op, als verandering,

ziet eigenschappen als primair, en niet materie,

beweert dat er geen vacu


um kan bestaan.

Kuhns observatie: deze punten hangen allemaal samen:


I

Beweging is zelf geen toestand, maar een verandering van een


eigenschap (nl. plaats).

Er zijn natuurlijke eigenschappen, en dus ook natuurlijke


plaats.

Eigenschappen, dus ook plaats, kunnen niet bestaan los van


materie. Een vacu
um is dus onmogelijk.

K&W I 13 okt

p. 20

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Incommensurabiliteit

Incommensurabiliteit
In the transition from one theory to the next words
change their meanings or conditions of applicability in
subtle ways. Though most of the same signs are used
before and after a revolution e.g. force, mass, element,
compound, cell the ways in which some of them attach
to nature has somehow changed. Successive theories are
thus, we say, incommensurable. (Kuhn, 1970)
I

Betekenisverschil van termen in theorieen, dus:

onmogelijkheid van vertalen van theorieen, dus:

onvergelijkbaarheid van de inhoud van theorieen.

K&W I 13 okt

p. 21

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Incommensurabiliteit

Kuhn over waarneming


the proponents of competing paradigms practice their
trades in different worlds. [. . . ] One is embedded in a
flat, the other in a curved, matrix of space. Practicing in
different worlds, the two groups of scientists see different
things when they look from the same point in the same
direction. [. . . ] Both are looking at the world, and what
they look at has not changed.

vergelijking met Gestalt switch

critici: zeer beperkt en overkomelijk

K&W I 13 okt

p. 22

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Incommensurabiliteit

Kuhn over betekenis (1)


The child who transfers the word mama from all
humans to all females and then to his mother is not just
learning what mama means or who his mother is.
Simultaneously he is learning some of the differences
between males and females as well as something about
the ways in which all but one female will behave toward
him. His reactions, expectations, and beliefsindeed,
much of his perceived worldchange accordingly.

K&W I 13 okt

p. 23

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Incommensurabiliteit

Kuhn over betekenis (2)


By the same token, the Copernicans who denied its
traditional title planet to the sun were not only learning
what planet meant or what the sun was. Instead, they
were changing the meaning of planet so that it could
continue to make useful distinctions in a world where all
celestial bodies, not just the sun, were seen differently
from the way they had been seen before. [. . . ] Paradigms
determine large areas of experience at the same time. It
is, however, only after experience has been thus
determined that the search for an operational definition
or a pure observation-language can begin.

K&W I 13 okt

p. 24

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Incommensurabiliteit

Kuhn over betekenis (3)


I

Mentalisme van bijv. Locke:


betekenis is een idee;
goud betekent dat wat jouw begrip ervan is

Verificationisme en conventionalisme van Carnap:


all terms must be reducible, by means of definitions or
reduction sentences, to the observational language;
betekenis is relatief aan theorie en taal

Holisme van Quine:


betekenis is samenhang met de rest van de taal;
als geheel verbonden met de waarneming

K&W I 13 okt

p. 25

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Incommensurabiliteit

Causale theorie van verwijzing


Saul Kripke, Hilary Putnam (1970, 1980)
I

Verwijzing wordt bepaald door een doop-act (niet door een


lijst van beschrijvingen).

Verwijzing wordt doorgegeven door causale interactie tussen


taalgebruikers.

Geen betekenisholisme.

Contra Kuhn: betekenis is niet theorie-afhankelijk.


Garandeert continuteit tussen paradigmas, maakt accumulatie
van kennis mogelijk.

K&W I 13 okt

p. 26

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Overzicht
Poppers falsificationisme
Kuhns wetenschapsfilosofie
Kennissociologie
Sociale aspecten van kennis
Posities in de kennissociologie
Kuhn over relativisme
Verklaring
DN-model van verklaring
K&W I 13 okt

p. 27

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Sociale aspecten van kennis

Kennissociologie

Oncontroversiele opvattingen:
I

Wetenschap heeft consequenties in de samenleving

Wetenschap wordt uitgevoerd in een sociale en politieke


context

K&W I 13 okt

p. 28

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Sociale aspecten van kennis

Interne en externe verklaring


I

Interne kwesties:
rationele verklaring van overtuigingen op grond van
wetenschappelijke gronden

Externe kwesties: gelegenheid voor onderzoek (geld, politiek),


doelen van onderzoek, enz.
causale verklaring van overtuigingen op grond van
sociaal-politieke gronden

Twistpunt: moet(en) (de stabiliteit van) wetenschappelijke


overtuigingen (vooral) intern of extern verklaard worden?
K&W I 13 okt

p. 29

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Sociale aspecten van kennis

Waarheid en kennis
We refer to any collectively accepted system of belief as
knowledge. Philosophers usually adopt a different
terminological convention confining knowledge to
justified true belief. (Barnes en Bloor)
Goldman onderscheidt klassieke en anti-klassieke opvattingen
binnen de sociale epistemologie. Anti-klassieke opvattingen zijn
relativistisch, en laten de waarheidsconditie voor kennis los.
Zie:
I

SEP, Alvin Goldman, Social epistemology

Alvin Goldman, Knowledge in a social world, Ch. 1:


Epistemology and postmodern resistance

K&W I 13 okt

p. 30

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Sociale aspecten van kennis

Kennissociologie en onderdeterminatie
Laat onderdeterminatie zien dat sociale factoren de ontwikkeling
van wetenschap bepalen?
Argument Mary Hesse:
1. Theorieen zijn onderbepaald door waarnemingen.
2. Wetenschappers moeten dus niet-empirische criteria hanteren
bij theoriekeuze.
3. Deze niet-empirische criteria verschillen per onderzoeksgroep.
4. Het toepassen van deze criteria moet dus worden verklaard
door sociale i.t.t. logische factoren.
5. Theoriekeuze moet worden verklaard door sociale factoren.
K&W I 13 okt

p. 31

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Sociale aspecten van kennis

Kennissociologie en onderdeterminatie
. . . wittingly or unwittingly, philosophers of science have done much
of the theoretical groundwork for the discipline [sociology of
knowledge]. In particular they have emphasized that scientific
conclusions are under-determined by observational or experimental
input, and by the canons of formal logic or the powers of individual
reason. Whether it be [arguments by Duhem, Popper, Carnap,
Kuhn or Hesse], the conclusions all point in the same direction.
Scientific knowledge our best example of knowledge depends for
its structure, stability, content and dynamics on phenomena best
identified, and investigated, as social institutions. (Bloor, 1998)

K&W I 13 okt

p. 32

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Posities in de kennissociologie

Weak vs Strong Programme


Zwak (Karl Mannheim, 1936): verklaar misvattingen in de
wetenschap op sociologische gronden

Sterk (Barnes & Bloor): verklaar alle overtuigingen in de


wetenschap op sociologische gronden
als slechte theorieen sociologisch kunnen worden verklaard,
dan ook goede

K&W I 13 okt

p. 33

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Posities in de kennissociologie

Vier uitgangspunten van het Strong Programme


I

Causaliteit
verklaar overtuigingen op grond van (sociale) factoren

Onpartijdigheid
geen onderscheid tussen juiste en foute overtuigingen

Symmetrie
ware en onware overtuigingen moeten op dezelfde manier
verklaard worden

Reflexiviteit
de kennissociologie dient zelf ook zo verklaard te worden

K&W I 13 okt

p. 34

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Posities in de kennissociologie

Experiment als een constructie van feiten


Shapin en Schaffer: Leviathan and the Air-Pump
Neutrale beschrijving van het debat (1660) tussen Robert Boyle en
Thomas Hobbes
matters of fact als geconstrueerd in experiment en beschrijving:
I

materiele technologie

literaire technologie

sociale technologie

K&W I 13 okt

p. 35

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Posities in de kennissociologie

Ethno-methodologie

Latour en Woolgar: Laboratory Life


Ethnografische studies naar de constructie van feiten in het
laboratorium.
actor-netwerktheorie

K&W I 13 okt

p. 36

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Kuhn over relativisme

Kuhn over het Strong Programme

I am amongst those who have found the claims of the


strong program absurd; an example of deconstruction
gone mad. (Kuhn 1992)
Kuhn ziet zijn eigen opvattingen als pretty straight internalist
(Kuhn, 2000).

K&W I 13 okt

p. 37

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Kuhn over relativisme

Kuhn over rationaliteit


(in Objectivity, Value Judgements and Theory Choice)
Is rationele theoriekeuze mogelijk?
Gedeelde epistemische waarden:
I accuraatheid
I consistentie
I reikwijdte
I eenvoud
I vruchtbaarheid

Maar toch:
I objectieve vooruitgang is onmogelijk
I belangrijke rol voor irrationele factoren
K&W I 13 okt

p. 38

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Poppers falsificationisme
Kuhns wetenschapsfilosofie
Kennissociologie
Verklaring
Kennis en Verklaring
Positivisme
Verstehen
DN-model van verklaring
K&W I 13 okt

p. 39

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Kennis en Verklaring

Kennis en Verklaring

Weten dat iets het geval is.


I

Inference to the Best Explanation: verklaring als onderdeel van


een redeneerregel.
Levert een verklaring rechtvaardiging?

Verklaren waarom iets het geval is.


I

Lang niet altijd nodig om te weten dat iets het geval is.

K&W I 13 okt

p. 40

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Kennis en Verklaring

Twee beelden van wetenschap

Onderzoek naar versnelde uitdijing van het heelal

Biografie van Hildegard van Bingen

K&W I 13 okt

p. 41

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Kennis en Verklaring

Twee beelden van wetenschap

Onderzoek naar versnelde uitdijing van het heelal

Biografie van Hildegard van Bingen

Om over na te denken: bij welk beeld sluit de psychiatrie het beste


aan?

K&W I 13 okt

p. 42

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Kennis en Verklaring

Menswetenschappen en Natuurwetenschappen
I

Positivisme: bestudeer alles zoals in de natuurwetenschap.


universeel, wetmatig, abstract

Anti-positivisme: de menswetenschappen leveren wezenlijk


anderssoortige kennis
biografisch, invoelend, specifiek

K&W I 13 okt

p. 43

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Positivisme

Positivisme
August Comte (1798-1857)
(foto); John Stuart Mill
(1806-1873); Ernst Mach
(1838-1916)

Vooruitgang van de mensheid, en van elk wetenschapsgebied,


in 3 stadia: theologisch, metafysisch en positief.

Positieve feiten: waarnemingsfeiten.

K&W I 13 okt

p. 44

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Positivisme

Logisch positivisme
(Logisch positivisme logisch empirisme neo-positivisme)
I

Geen metafysica; instrumentalisme

Explicatie van wetenschappelijke theorieen met formele logica

Verificationisme m.b.t. betekenis

Eenheid van alle wetenschap, microreductie

Verklaringen doen een beroep op wetmatigheden

K&W I 13 okt

p. 45

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Verstehen

Tegen positivisme
Hermeneutiek vs. positivisme:
I

Fundamenteel verschil tussen mens- en natuurwetenschappen.

Geen wetmatigheden.

Cruciale rol voor interpretatief, invoelend begrip.

Verstehen vs. Erklaren

Realisme vs. positivisme:


I

Kennis van onwaarneembare zaken.

Verklaren vs. beschrijven.

K&W I 13 okt

p. 46

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Verstehen

Hermeneutiek

Oorspronkelijk: interpretatie van mythologische teksten, en


van heilige teksten.

Later ook: interpretatie van andere teksten, handelingen, . . .

Hermeneutische cirkel

Methode: Verstehen

Friedrich Schleiermacher, Wilhelm Dilthey, Martin Heidegger,


Hans-Georg Gadamer, J
urgen Habermas, Richard Rorty, . . .

K&W I 13 okt

p. 47

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Verstehen

Wilhelm Dilthey (1833-1911)


I

Geisteswissenschaft
I
I
I
I

bestudeert de menselijke geest en handelingen


na-beleven, empathie, begrijpen
specifiek, gedetailleerd
Verstehen

Naturwissenschaft
I
I
I
I

bestudeert natuurlijke fenomenen


verklaren op grond van wetmatigheden
maximale algemeenheid
Erklaren

K&W I 13 okt

p. 48

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Verstehen

Wilhelm Windelband (1848-1915)


Niet: Demarcatie op grond van domein
I

Mens

Natuur

Wel: Demarcatie op grond van methode


I

Gesetzwissenschaft
nomothetische kennis

Ereigniswissenschaft
ideografische kennis

K&W I 13 okt

p. 49

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Verstehen

Max Weber (1864-1920)


I

Inleven, begrijpen, empathie

Idealtypen van actoren: subjectieve, vaak eenzijdige


karakteriseringen van de individuen die ten grondslag liggen
aan de sociologische fenomenen.

Moet leiden tot causale verklaring van historische feiten

Niet deductie uit wetten, maar door begrip van de


omstandigheden, weten wat anders zou zijn gebeurd
(Verstehen, methodologisch individualisme)

K&W I 13 okt

p. 50

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Verstehen

Verstehen
Verschillende invullingen van Verstehen:
I

iets wat menswetenschappers doen

iets wat mensen doen (en menswetenschappers bestuderen)


(Schutz)

Zwakten van Verstehen:


I

Door empathie benvloedt de eigen geest van de


wetenschapper de uitkomst van het onderzoek.

Hoe behoud je afstand tot het bestudeerde object, wanneer


inleven essentieel is?

K&W I 13 okt

p. 51

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Poppers falsificationisme
Kuhns wetenschapsfilosofie
Kennissociologie
Verklaring
DN-model van verklaring
Het DN-model van verklaringen
Problemen
DN-model voor menswetenschappen?
K&W I 13 okt

p. 52

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Het DN-model van verklaringen

Hempels deductief-nomologische verklaringen


Een verklaring is altijd een deductie van een empirisch fenomeen
uit algemene wetten.

L:

Alle metalen zetten uit bij verhitting

C1 :

Dit is metalen object

C2 :

Dit is verhit

E:

Dit zet uit

K&W I 13 okt

p. 53

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Het DN-model van verklaringen

Verklaring van wetten


Waarom vallen objecten altijd met 9.81 m/s2 valversnelling?

L1 :

F = G (m1 m2 /r 2 )

C1 :

m1 = 5, 9742x1024 kg

C2 :

r = 6356, 752 km

E:

F = m 9, 81

K&W I 13 okt

p. 54

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Het DN-model van verklaringen

Hempels criteria voor verklaringen


Logische criteria:
I

Het explanandum moet logisch volgen uit het explanans.

Het explanans moet natuurwetten bevatten, en de verklaring


moet daarvan essentieel gebruik maken.

Het explanans moet empirische inhoud hebben (d.w.z. moet


empirisch toetsbaar zijn)

Empirisch criterium:
I

De zinnen in het explanans moeten waar zijn.

K&W I 13 okt

p. 55

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Het DN-model van verklaringen

Wat zijn natuurwetten?


Natuurwetten:
I

zijn universele uitspraken

ondersteunen counterfactuals en modale uitspraken


(noodzakelijkheid, mogelijkheid)

K&W I 13 okt

p. 56

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Het DN-model van verklaringen

Wat zijn natuurwetten?


Natuurwetten:
I

zijn universele uitspraken

ondersteunen counterfactuals en modale uitspraken


(noodzakelijkheid, mogelijkheid)

Vergelijk:
I

Alle metalen zetten uit bij verhitting

Alle ronde voorwerpen in mijn portemonnee zetten uit bij


verhitting

K&W I 13 okt

p. 57

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Het DN-model van verklaringen

Wat zijn natuurwetten?


Natuurwetten:
I

zijn universele uitspraken

ondersteunen counterfactuals en modale uitspraken


(noodzakelijkheid, mogelijkheid)

Vergelijk:
I

Alle metalen zetten uit bij verhitting

Alle ronde voorwerpen in mijn portemonnee zetten uit bij


verhitting

Vergelijk:
I

Er zijn geen gouden bollen zwaarder dan 100.000 kg

Er zijn geen uranium bollen zwaarder dan 100.000 kg

K&W I 13 okt

p. 58

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Problemen

Wetten en generalisaties

L:
C:
E:

Alle leden van de Greenbury School Board zijn kaal


Horatius is lid van de Greenbury School Board
Horatius is kaal

K&W I 13 okt

p. 59

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Problemen

Irrelevante wetten

L:
C:
E:

Geen man die de pil slikt, wordt zwanger


Jan heeft de pil geslikt
Jan is niet zwanger geworden

K&W I 13 okt

p. 60

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

Problemen

Asymmetrie

L:
C1 :
C2 :
E:

Optische wetten
De schaduw van deze vlaggenmast is vijf meter lang
De zon staat onder een hoek van 45 graden
De vlaggenmast is vijf meter hoog

K&W I 13 okt

p. 61

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

DN-model voor menswetenschappen?

Verklaringen van handelingen (1)


I

Menselijke handelingen zijn uniek en niet herhaalbaar

Menselijke handelingen worden ook bepaald door persoonlijke


geschiedenis
Verklaringen van menselijk handelen zijn teleologisch

I
I

motieven, beliefs and desires


functies (bijv. van de nieren)

Motieven zijn niet observeerbaar

Handelingen zijn vaak niet voorspelbaar; verklaringen zijn


meestal alleen ex post facto te geven

Hempel en Oppenheim (1948) verdedigen het DN-model tegen


deze punten.
K&W I 13 okt

p. 62

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

DN-model voor menswetenschappen?

Verklaringen van handelingen (2)

Hempel en Oppenheim over herhaalbaarheid van handelingen:


Every individual event, in the physical sciences no less
than in psychology or the social sciences, is unique in the
sense that it, with all its peculiar characteristics, does not
repeat itself.

K&W I 13 okt

p. 63

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

DN-model voor menswetenschappen?

Verklaringen van handelingen (3)


Hempel en Oppenheim over motivationele verklaringen:
The determining motives and beliefs . . . have to be classified
among the antecedent conditions of a motivational explanation, and
there is no formal difference on this account between motivational
and causal explanation.

. . . the presence of certain motivations may be ascertainable only by


indirect methods . . . , but as long as these methods are
operationally determined with reasonable clarity and precision,
there is no essential difference in this respect between motivational
explanation and causal explanation in physics.
K&W I 13 okt

p. 64

Poppers falsificationisme

Kuhns wetenschapsfilosofie

Kennissociologie

Verklaring

DN-model van verklaring

DN-model voor menswetenschappen?

Andere modellen van verklaringen


I

Unificatie
(Philip Kitcher, Michael Friedman)
Een theorie is meer verklarend dan een andere theorie als deze
dezelfde verschijnselen beschrijft en voorspelt op basis van
minder veronderstellingen en redeneerpatronen.
Causaal-mechanisch
(Wesley Salmon, David Lewis)
Het geven van een verklaring is het specificeren van een
oorzaak.
Pragmatisch
(Bas van Fraassen)
Wat een goede verklaring is, hangt af van de context waarin
de waarom-vraag gesteld wordt.

K&W I 13 okt

p. 65

You might also like