H TIT NIU -2011

H TIT NIU
_______________________

MC TIU:
1. Phn bit c cc cu to vng v v vng ty thn.
2. M t c cu to v chc nng ca cc on cu to mt
nephron.
3. Nu tn v m t cu to ca cc cu trc trong phc hp
cn tiu cu.
4. M t cu to ca hng ro lc nc tiu.
5. Gii thch s hnh thnh nc tiu qua qu trnh lc v qu
trnh hp thu.
6. M t cu to ca niu qun v bng quang.
7. Nhn bit c cc thnh phn cu to ca thn di knh
hin vi v nh chp vi th, siu vi th.

I. I CNG:
Chc nng chnh ca b my tit
niu l to, tch tr v bi xut nc
tiu. Cng vi nc tiu, 80% cht
thi chuyn ha ca c th c tng
ra ngoi. Ngoi ra h tit niu cn
ng vai tr quan trng trong c th
l cn bng ni mi, cn bng cc
cht in gii, ng thi cn l c
quan ni tit: tng hp v ch tit cc
hormon renin v erythopoietin.
H thng tit niu gm: 2 thn c
chc nng lc, kim sot thnh phn nc tiu v ch tit mt s hormon. Ngoi
ra cn c 2 niu qun, 1 bng quang v 1 niu o c chc nng dn lu, tch tr
v bi xut nc tiu.

H TIT NIU -2011

II. THN:

1. Thp thn,
2.Vng ty,
3. i thn,
4.Tr Bertin,
5. Vng v.

Thn l c quan c hnh ht u nm sau phc mc, cnh 2 bn ct sng

kch thc 11 x 6 x 3 cm, nng khong 150g, c bc bi v x mng nhiu
si keo, b lm hng v ng gia v ra trc gi l rn thn cha mch mu
ln t h mch ch n thn v h thng vn chuyn nc tiu. B dc mt qu
thn ta thy nhu m thn gm hai phn: vng v c mu hng bn ngoi v
vng ty trong c mu vng. ngi, ty thn c khong 10 - 18 khi hnh
nn y quay v vng v cn nh hng v vng ty, li vo trong b thn to
thnh cc i thn. Khi hnh nn ny gi l thp ty hay cn gi l thp
Malpighi. Gia cc thp ty vng v n su vo to thnh tr Bertin. T cc
thp to ra vng ngoi vi nhng thp hnh tia ty (thp Ferrein).
Ton b thp ty v khi v thn bao quanh gi l thy thn, cn tia ty l
trung tm ca tiu thy thn. Thy thn phn bit r phi thai v m nht dn
theo tui.

H TIT NIU -2011

n v cu to thn l nephron hay cn gi l

ng sinh niu. Mi nephron bao gm: tiu cu thn
v h thng mao mch ca n, h thng ng vng
v, vng ty bao gm ng ln gn, quai Henl,
ng ln xa v h mao mch. ng gp, ng nh
thn l phn tip ni ng ln xa.
Ngoi cc nephron, ng gp nhu m thn cn
m lin kt nhiu t bo li to thnh m k thn.

1. Nephron:
Trong mi thn c khong 1 triu nephron, chiu di trung bnh ca mt
nephron t tiu cu thn n ng gp khong 50 mm. Tng chiu di nephron c
trong mt thn l 100 km.
Mi nephron c 2 thnh phn chnh:

Tiu cu c cu trc hnh cu ng

knh 200 micron gm bao Bowman bao bc
chm mao mch tiu cu.

Bao Bowman c hnh chn vi 2 lp

biu m. Lp trong gi l lp tng gm nhng
t bo c chn (podocyte) m ly cc mao
mch ca chm mao mch tiu cu thn. Lp
ngoi l lp thnh c lt bi lp biu m lt
n. Gia hai lp biu m l khong trng
thng vi ng ln gn gi l khoang
Bowman.
Mi tiu cu thn c 2 cc: cc niu ni ni vi
ng ln gn, cc mch ni tiu ng mch vo
v ra. Tiu ng mch vo tiu cu ti cc mch ngay lp tc chia thnh 5 nhnh
chnh, mi nhnh li tip tc phn chia thnh 2 - 6 mao mch to mng li
chm mao mch tiu cu.

H TIT NIU -2011

Mao mch tiu cu c cc c im sau:

T bo ni m c l thng nhiu v ln, ng knh 70 - 90 nm, bo

tng tri rng.

Mng y mao mch dy 0,1 micron do ho nhp bo tng t bo ni

m v t bo c chn. Mng y bao bc mt mao mch hoc mt s mao
mch xut pht t mt nhnh.

Gia cc mao mch c chung mng y c nhng t bo gian mao

mch chc nng cha r, c th ng vai tr nh mt thc bo lm sch
mng y trong qu trnh lc nc tiu, ngoi ra t bo gian mao mch cn
c nhim v nng cc h thng quai mao mch v c th kim sot dng
mu qua tiu cu. Tt c cc mao mch tiu cu bao gi cng c cc t
bo c chn m xung quanh, to mi quan h cht ch v chc nng.
T bo c chn (podocyte), kch thc 30 micron, cha mt thn cha nhn
v mt s nhnh chnh, t pht trin thnh rt nhiu nhnh th cp m ly
mt hoc mt s mao mch tiu cu. T bo c chn c cc c im sau y:

Thn v cc nhnh chnh khng bao gi p st mng y,

Khong cch cc
nhnh th cp tng
i u khong 25 nm
to thnh khe lc,

Trong bo tng
ca nhnh th cp c t
bo quan nhng c
nhiu siu ng v siu
si. Di knh hin vi
in t ta thy c mt
mng dy 6 nm cng t
nhnh th pht ny
sang nhnh th pht
khc.
Nh vy hng ro lc nc tiu tin pht bao gm: t bo ni m mao
mch, mng y, cc t bo c chn v t bo gian mao mch. Mng y trong
tiu cu chia lm ba lp: lp trong sut ngoi v trong cha sulfat heparan c
tc dng ngn khng cho cc phn t protein lc qua mng y, lp c gia
c nhiu collagen lm nhim v ca mt ry lc vt l vi l li khong 7nm.
V th, bnh thng cc ht c ng knh ln hn 10nm khng th qua mng
y, cn cc protein tch in m c phn t lng trn 69000 dalton u khng
lc qua mng y.

H TIT NIU -2011

Ti cc mch tiu cu c phc hp ng knh 150 - 250 micron gi l phc

hp cn tiu cu bao gm:

T bo cn tiu cu l t bo c trn
ca lp o gia tiu ng mch bit ha
thnh t bo dng biu m, trong cha
nhiu ht ch tit renin,

Vt c l phn c bit ca ng
ln xa nm gia hai ng mch vo v
ra. on ng ln xa ny, phn hng
v tiu cu t bo biu m cao hn c rt
nhiu nhn nm st nhau to thnh mt
vt c, chc nng chnh xc vt c cha
r nhng c th l mt th cm theo di
nng Na v Cl trong lng ng ln xa,

T bo cn mch (hay t bo
Goormaghtigh) to thnh m nm gia
vt c v chm mao mch tiu cu. C
th coi y l t bao gian mao mch ngoi
tiu cu, chc nng cha r.
2. ng ln gn:
Ti cc niu, biu m vung n ca l ngoi bao Bowman pht trin cao ln
v to thnh mt ci ng un ln gn tiu cu thn c gi l ng ln gn.
ng ln gn c ng knh 60 micron, di thay i ty theo nephron. Biu
m thnh ng ln gn l biu m tr n. T bo biu m c bo tng a acid
do cha nhiu ti th. Cc ngn t bo c nhiu vi nhung mao cao 1 micron, dy
u n to nn b bn chy rt c trng cho t bo hp thu. Cc y t bo
cha nhiu ti th cao, xp vung gc vi mng y, cn bn thn mng t bo
to thnh cc np gp. Trong bo tng cc ngn, c nhiu siu ng phn b
gc cc vi nhung mao, khng bo m bo kh ph bin. Trong khng bo cha
nhng phn t lt khi hng ro lc ca tiu cu thn, ch yu l cc protein
c trng lng phn t thp hn 70.000 dalton. Cc khng bo ny s nhp vi
lysosom, nn cc phn t c phn hy thnh cc monomer v c hp thu v
vng tun hon. Chc nng ng ln gn hp thu ch ng khong 60 - 70%
nc, ion Na, K. Cc ion Cl, Ca, P04 u c hp thu ti y. Hp thu ton b
glusose vo mu nu t l glucose trong mu khng qu 1,2 g/l. Nu t l
glucose trong mu vt qu 1,8 g/l th s khng hp thu li ht, trong nc tiu
s c ng. Mt s protein, polypeptide v amino acid cng c hp thu ti
y.

H TIT NIU -2011

3. Quai henl:
L phn tip theo ca ng lun xa, nm hon ton trong vng ty c hnh ch
U gm:

Cnh xung dy c cu trc ging ng ln gn, lng ng c ng

knh 60 micron chc nng hp thu nc,

Cnh xung mnh v cnh ln mnh, lng ng hp 12 micron, mu,

cha t bo quan, thng c ti th trn nh, mng y gp np on gn
ng thu thp, vi nhung mao ngn v tha. Chc nng ti hp thu nc to
thnh nc tiu chnh thc, ngoi ra cn ch tit hormon prostaglandin cng
vi t bo m k c tc dng lm gim huyt p.
T bo m mu c s lng t hn, chc nng cha r. T bo c nhiu bo
tng v bo quan, nhiu ti th hot ng, b mt h thng vi nhung mao pht
trin, c nhng ti trong bo tng, mng y khng gp np.
4. ng ln xa:
Nm trong vng v, c ng knh 30-40 micron. Biu m vung cao, cc
ngn t bo khng c b bn chi, ch c vi nhung mao khng u, cc y c
nhiu np gp.
Trn ng i ti on tip xc vi cc mch, phn hng v cc tiu
ng mch t bo dy c hn v bt mu m di knh hin vi to thnh vt
c.
5. ng gp:
T ng ln xa nc tiu chuyn xung ng gp, cng n thp ty ng gp
cng to dn. Phn trn ng gp biu m vung n bin i dn thnh tr n.
ng gp c 2 loi t bo: t bo sng s lng nhiu c chc nng ti hp thu
nc v t bo m mu chc nng cha r.

III. TUN HON TRONG THN:

Mi thn nhn mu t
hai nhnh ng mch
thn, mt nhnh vo pha
trc v mt nhnh vo
pha sau ti rn thn. Cc
nhnh ng mch ny
tip tc phn chia, chen
vo gia cc i thn ri
tin v tr Bertin, st vi
thp ty, gi l ng
mch gian thy. vng
y thp, ng mch gian

H TIT NIU -2011

tiu thy cho nhnh ln cong thnh ng mch bn cung. ng mch gian tiu
thy chia thnh nhng nhnh bn to thnh tiu ng mch vo tiu cu thn.
Sau li mao mch trong tiu cu c hnh thnh, tin hnh lc nc tiu
ri tp trung ra khi tiu cu bi tiu ng mch ra. Ra khi tiu cu thn, tiu
ng mch ra chia nhnh to thnh li mao mch th pht chy st trn cc
nephron thc hin chc nng ti hp thu v nui cc on ng .
Nhng tiu ng mch ra nm gn y thp ty chy song song ng gp to
thnh ng mch thng. Tip , chng chia nhnh nui ng gp, quai Henl.
i km ng mch l tnh mch v hch bch huyt.

IV. I THN, B THN V NIU QUN:

Cu to m hc ca i thn, b thn v niu qun tng t nh nhau, thnh
ca chng gm c ba lp: nim mc c v v ngoi.
Nim mc c lt bi lp biu m a dng tng, b dy thay i t trn
xung di, i thn ch c hai, ba lp t bo dy nhng n bng quang khi
rng c n su lp t bo. Lp m c nhiu thnh phn chun. niu qun,
nim mc c nhng np nhn dc to lng niu qun nhn nheo hnh kh.
Tng c trong dc, ngoi vng. na di niu qun bn ngoi lp c vng
cn thm lp c dc. Chc nng to nhu ng tng nc tiu vo bng quang.
V ngoi l mng x lin tc vi v x ca thn.

V. BNG QUANG:
C cu to m hc ging i b thn v
niu qun nhng c cc c im sau:

Biu m trung gian c nhng t

bo hnh vt d nhn bit.

Khi cha y nc tiu nim mc

bng quang tr nn nhn, khi bng quang
rng nim mc nhn nheo, gp np.

C bng quang kh dy, cc si c

xp nhiu hng kh phn bit.

V ngoi c lp bi phc mc tng.

Chc nng tch tr nc tiu.

VI. NIU O:

H TIT NIU -2011

Niu o nam gii di khong 20-25 cm chia lm ba on: niu o tin lit
t c bng quang xuyn qua tuyn tin lit, niu o mng l on ngn khong
1 cm chy qua y chu v niu o dng vt l on cn li.
n, niu o tng ng vi niu o tin lit.
Thnh niu o gm c nim mc ch tit, tng c trn.
Tng nim mc niu o nam ging bng quang on tin lit, cn on
niu o mng v niu o dng vt bin i thnh tr gi tng v phn cui
cng l lt tng.