You are on page 1of 293

C Thu Giang

Nguyn Duy Cn

DCH HC
TINH HOA
Sch tham kho

Public:
Email:
Website:

PhuckofWR
phuc.huavinh@gmail.com
nhansinhquan.vn

NH XUT BN THNH PH H CH MINH


1992

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Trong nhiu nm qua, ni dung o to i
ng cn b l lun hu nh ch b hp trong cc b
mn khoa hc Mc-Lnin, cha coi trng vic nghin
cu cc tro lu khc v tip nhn nhng thnh tu
khoa hc ca th gii. Hu qu l s ng ccn b l
lun thiu hiu bit rng ri v kho tng tri thc ca
loi ngi, do kh nng pht trin b hn ch.
Nghin cu mt cch ton din v c h
thng t tng H Ch Minh. ng thi ch trng
nghin cu nhng tinh hoa tr tu ca dn tc.
i vi nhng hc thuyt khc ngoi ch ngha
Mc-Lnin v x hi, cn c nghin cu trn
quan im khch quan, bin chng.
Nghin cu mi quan h gia truyn thng v
hin i, gia pht huy bn sc vn ha dn tc vi
tip thu tinh hoa vn ha th gii, nhng vn pht
huy nhn t con ngi, v o c, li sng, t tng,
ngh thut, tn gio, dn tc trong iu kin pht
trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn v m
rng giao lu quc t.
ng pht huy t do t tng, to mi iu
kin cn thit cho hot ng nghin cu v cc mt
cng tc khc trn lnh vc l lun.
Trch Ngh quyt ca B Chnh tr CSVN
v cng tc l lun trong giai on hin nay
(S 01/NQ-TW 28-3-92)

nhansinhquan.vn

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

MC LC
Li nh xut bn............................................... 6
Ta ..................................................................... 12
Li mt ngi c sch .................................... 13
LI NI U................................................... 18
CHNG I ....................................................... 42
- Sch Chu Dch ........................................ 43
- Ni dung v tc gi ................................. 46
- A. Ph hiu .............................................. 46
o Th t cc qu.............................. 61
o Cng dng cc qu ....................... 63
- B. Vn t ................................................. 67
o Ni dung v tc gi ca Dch Kinh
........................................................ 67
o Ni dung v tc gi ca Dch truyn
........................................................ 69
o Tc gi ca Thp Dc truyn
........................................................ 72
- Cc phi ca Dch hc ........................... 76
CHNG II ...................................................... 82
A. Thi cc v Lng nghi......................... 83
o m trong Dng, Dng trong m
.................................................................. 93
o ng li i v, Ln xung 95
o m Dng khng u mi .......... 98
B. T tng.................................................. 101
C. Thi cc, Lng nghi, T tng .......... 107
nhansinhquan.vn

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


- H ....................................................... 113
- H v Ng Hnh ............................... 121
- H v Tin thin Bt qui so snh vi
Lc Th v Hu thin Bt qui ............ 123
- Lc Th ................................................... 131
- Lc Th v Hu thin Bt Qui ........... 140
CHNG III .................................................... 142
- Dch l g.................................................. 143
1. Bin dch............................................. 144
- L bin ha ...................................... 147
- Lut tng tng, tng cu ........ 152
- Lut tch tim .................................. 157
- Lut phn phc ............................... 159
2. Bt dch .............................................. 161
3. Gin d ................................................ 166
- Ph ch .................................................... 173
CHNG IV .................................................... 178
A. THI ....................................................... 179
B. TRUNG CHNH ................................... 183
TM KT LUN ............................................. 206
PH LC v PH CH
I. T Tin thin qua Hu thin Bt qui . 211
- Thuyt ca Bi Th Bch Trm ............. 216
- T Tin thin qua Hu thin................. 222

nhansinhquan.vn

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


II. S quan h ca phng hng i vi con
ngi ........................................................ 229
Ph ch
- Thiu Dng, Thi Dng, Thiu m, Thi
m ............................................................ 234
- Vai tr ca kh m .................................. 236
- Cm tng cc hc gi Ty phng i vi
Kinh Dch ................................................ 239
- Thuyt thin nhn tng hp ca dch
.................................................................. 241
- Ti sao m Dng m khng Dng m
.................................................................. 253
- Dch l nht nguyn lun l cc hu Thi
cc .......................................................... 255
KYBALION ...................................................... 266
Ph ch (Chng II):
- T tng.................................................. 271
- S chnh lch ca m Dng ............... 272
- Lut m Dng...................................... 274
Ph ch (Chng III: Dch l bin) ................ 278
- Dch v o Trng xun bt lo .... 278
Ph ch: 2 ch TRUNG CHNH ................... 285
THUT NG KINH DCH ............................ 287
Ph ch: Lc Th ............................................. 291
- Cc con s trong Dch ............................ 292
nhansinhquan.vn

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


LI NH XUT BN
Chng ta tham kho, tm hiu trit hc, vn ha
Trung Quc, n v ca cc dn tc phng ng,
nghin cu, nhn thc nghim tc vn ha v bn
sc ca dn tc Vit Nam hnh thnh v pht trin
qua 4.000 nm lch s, chn lc, tip nhn tinh
hoa vn ha ca nhiu dn tc khc nhau, c bit l
cc dn tc lng ging, nhm bo v, khng nh v
pht huy di sn, truyn thng ca cha ng li, mt
nhim v trng i bc thit hin nay ca chng ta,
trn bc ng i mi, m ca. p ng yu
cu ny, chng ti ln lt gii thiu nhiu cng
trnh su tm, phin dch, nghin cu cng phu ca
cc c Phan Bi Chu, Phan K Bnh, Ng Tt T,
Nguyn ng Thc, Toan nh, v.v
Tip theo chng ti trn trng gii thiu vi bn
c mt cng trnh ln na ca C Thu Giang
Nguyn Duy Cn: Dch hc tinh hoa.
thay cho li ta v ln ti bn b sch qu
ny, chng ti trn trng gii thiu vi bn c ton
vn bi vit sau y ca Gio s Nguyn Ln Dng,
nhan u xun c Kinh Dch, ng trn tp ch
Kin thc ngy nay, s 80, ra ngy 15-3-1992:

nhansinhquan.vn

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


c my ngy ngh Tt, ti ngi c say sa
cun Kinh Dch do NXB Thnh ph H Ch Minh
mi cho ti bn (1991).
c mi khng hiu, li c li, ch hiu thm
cht t nhng cng c cng thy khm phc ngi
xa, khm phc trit hc ng phng, khm phc s
uyn bc ca dch gi c khi Ng Tt T (18941954).
Ha ra lu nay ta qu say sa vi trit hc Ty
phng m t ch n trit hc ng phng. Trong
khi ngi dn thng tuy t hc, t hiu bit nhng
phn ln u tin tng v lm theo khng t nhng li
dy ca cc v thnh hin phng ng.
S bin ng gh gm ca chu u gn y, s
hng thnh mt cch t xut ca khng t quc gia
chu lm cho nhn loi khng th khng ch
nhiu hn n trit hc phng ng. Vn minh chu
tr thnh ti hp dn i vi cc nh nghin cu
ca rt nhiu nc khc nhau.
Khng phi khng c l khi c Phan Bi Chu
coi Kinh dch l nhn sinh quan v v tr quan ca
nhn loi. C cho rng ng nh tinh thn ca Kinh
Dch: Bnh ng, i ng l chn tnh, l hnh phc
ca nhn sinh, tinh thn quy c c trt t o c l
l cng bnh ca con ngi. Nhng t duy ca
Khng hc nh khng s dn ngho m ch s phn
chia khng u (Sch Lun ng) hoc tnh k trm
nm khng g bng trng ngi (Sch Hn th) v
sau c Bc H nhc li v pht trin thm. M
nhansinhquan.vn

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


hnh pht trin ca Nht Bn v ca bn con rng
chu c coi u l c ng lc tinh thn ca o
Khng.
Kinh Dch c t bao gi, n nay vn chng ai
hay bi v t i vua Phc Hy tng truyn bt u
c Kinh Dch m ng vua thn thoi ny xut hin
cch y hng hng nghn nm hay hng vn nm
cha c g chng thc. Ch bit rng tri qua hng
nghn nm, khng bit bao nhiu v thnh hin b
sung, l gii, m rng, o su cho Kinh Dch tr
thnh mt tc phm l lng, va uyn thm, va mnh
mng, va c th, bao hm mun l, khng g khng
c, c nhiu cng c, c t cng hay, v ch i
cu lm thnh mt o l. i nh Tng, khi
vit li ta cho vic xut bn Kinh Dch, Trnh Di
phi tht ln Thnh nhn lo cho i sau nh th c
th gi l tt bc!.
K cng l tht, ngi xa cho rng: Trong
khong tri t c g? Ch hai ch m dng m
thi. Chng l nhn th l ngha, chng cng l
mm, chng tha l thiu, chng nam l n, chng
trn l di, chng trong l ngoi, chng thnh l suy,
chng tin l lui, chng mn l nht, chng nng l
mt, chng nhanh l chm.
Trong hot ng ca con ngi, m dng lun
bin ng song vn to c th cn bng nh s t
iu chnh ca c th, nu khng s sinh bnh. Trong
hot ng x hi, ci th ca n l dch, ci l ca n
l o, ci dng ca n l thn, m dng khp ng l
nhansinhquan.vn

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


dch, mt khp mt ng l bin. Dng thng tha,
m thng thiu, khng bng nhau th s sinh
mun vn bin i. o trong gm tri ny ch l
thin c nhng ci thi ci c ca mi ngi mi lc
l khng ging nhau. Phi hiu su sc tu, t, tr, bnh
th mi qun l c x hi, mi gi gn c giang
sn.
Cng c Kinh Dch ti cng thy khng th c
vi v nh xem tiu thuyt. Nn c dn tng on
vo lc yn tnh, lc tm hn yn , thanh thot th
o l mi lu thng, ngha tnh mi bao qut. Khng
T bo l phi hc Dch (ch khng phi c
Dch) k tht ch l!
Nhng thi gian qu t, hc vn c hn nn hp
th cha c bao nhiu, ch thy l th m vit nn
nhng dng ny, mong nhiu ngi tm mua, tm c.
Tic rng sch in qu t (1000 bn) gi bn qu cao
(60 nghn ng),liu my ai mua c c c?
Xin nu ln vi iu tm c khi bc u hc
Dch.
Trong qu Kin c li Kinh: Thng h v
thng, phi vi t d: tin thoi v hng, phi ly qun
d (ln xung bt thng, khng lm iu xu, tin
lui khng nht nh, ng xa ri qun chng).
Trong qu Trun c li Kinh: Tuy bn hon ch hnh
chnh d. Di qu h tin, i c dn d (tuy gian
trun c ch s lm nn, l ngi hin chu di k
hn nhng ri s c dn tin). Trong qu Mng c
li Kinh: Li dng hnh nhn, d chnh php d
nhansinhquan.vn

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


(dng php pht ngi gi nghim php lut).
Qu Nhu c li Kinh: Nhu, hu phu, quang hanh,
trinh, ct, li thip i xuyn (Mm mng nu c
lng tin s sng lng hanh thng chnh bn l tt c
li cho vic vt sng ln). Qu Tng c li Kinh:
Tng nguyn ct, d trung chnh d (Trong th nghe
khng lch, chnh th xt x hp tnh)
Trong thi bui ci ng ci sai cn ln ln,
ngi tt ngi xu cha tng minh, kh chung kh
ring y ry, nhng ci gc ca dn mi mi l tt,
ng li i ln c m, ti mong sao mi ngi
hng ngy c cht thi gian bnh tm c Kinh Dch,
nghe li ngi xa m ngm chuyn ngy nay, nghe
li thin m trnh iu c, nghe li nhn m lm iu
ngha.
Khng hiu c phi l mt iu mong c
qu sc khng?
Nh xut bn TP H Ch Minh

nhansinhquan.vn

10

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

HN
VN
Khng hc Dch, lm g r c ch u mi
ca To ha.
Dch m thng th s l trong vn vt t thng.
Cha tng thy cha thng. Dch li thng c ci
l ca s vt.

nhansinhquan.vn

11

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

TA
Ti do chi phng Nam, tnh c li gp c
Bo Quang T Thu Giang NGUYN DUY CN ti
vin Kho c Si Gn lc ng va son xong quyn
DCH HC TINH HOA. Nhn dp, ti c v bc
CC QUANG TRNG BT QUI trao cho ng
nh ng hong dng o php. Ti khng vit sch
cng khng dy hc, nhng vn ch trng rng: vn
hc, s hc, trit hc khng th tch ri nhau ra. Trit
hc v S hc cng mt th m khc li nhn, cho nn
ti hy vng Bo Quang T s m trch cng vic ln
lao ny l ng ra t chc mt TRIT S NG
THAM HIP HI thch ng vi xu hng tro lu
tp hp ca thi i. Hoc c ai hi ti, c thuyt g
sp ra khng? Xin tha: Ti v Bo Quang T trc
tht ging nhau v i th, khc nhau v tiu tit m
chung quy vn i n ch tng ng.
Bo Quang T thm su trit l, ngy m suy
cu khng bao gi chn, hong o khng bao gi
mt mi v vit ra b sch Tinh Hoa ny, dng ngi
bt vo su ra cn m trc t c o l huyn diu
n ch tim di mc ha hu ph bin n tn nhn
gian, cng c tht l v lng
Ngy trng cu nm K du (1969),
Cc Quang T 1 lm ta bi ny.
1

Cc Quang T l mt hc gi Trung Hoa rt tinh thm Dch l. Ti


hn hnh c ng tng cho bn tho mt b sch ca ng son
nhansinhquan.vn

12

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Li ca mt ngi c sch
Chng ti nng lng ch i t lu quyn DCH
HC TINH HOA ca ng Thu Giang Nguyn Duy
Cn. S d c s nng lng ch i l v vn bit s
quan trng ca Dch, ng thi li rt mun c c
mt quyn sch v Dch va gi c nguyn vn
tinh ty ca mt nn hc c truyn, va c trnh
by mt cch rnh r gin d theo phng php mi.
(ng Thu Giang nh c c mt nn hc c m thu
trit c cc khoa hc c truyn, li cng nh s c
nn hc mi ca Thi Ty m t n s dn gii v
cch trnh by rt sng sa khoa hc, nh ng
chng t trong cc quyn Trang T Tinh hoa, Lo
T Tinh hoa, Pht hc Tinh hoa v o hc Tinh
hoa ca ng trc y).
S ch i cng thm c phn nng ny, khi
chng ti phi c c nhng sch v Dch xut bn
trc gi m ch hiu rt t mt cch l m, - khi m
chng ti c nghe cc cu chuyn rt ng k v
Dch nh chuyn c nhng nh bc hc Trung Hoa v
khoa nguyn t nh Dch m ot gii Nobel, chuyn c nhng ngi nc Php nc c sang
Vit sang Tu tm hc Dch, - chuyn c nhng
nh bch hc Ty phng p dng Dch vo k
thut, v chuyn c c sinh vin, trong mt dng h
chuyn v T vi, ch nh trong mt vi gi nghe ng
xong. Sch y c nhan CC QUANG T S K KHOA HC
TN GII, gm trn 300 trang ha, vit bng ch Hn.
nhansinhquan.vn

13

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Thu Giang ging v Kinh Dch ti ging ng i
hc Vn khoa, bng thu trit c tt c nhng
ci huyn b v khoa hc l s m gi s t m mm
sut i cng khng ra.
S quan trng ca Dch t nm trc y ch l
mt ci g m h trong u c nhiu ngi, d l hng
ngi rt ham hc. T ngy pht sinh ra khoa hc
nguyn t, nhiu cn bn hiu bit ca ng phng
c khoa hc Ty phng cng nhn, cng nh t
ngy u M nn nng nghin cu Dch hc, nc
nh mi c nhng phong tro tm hc nhng khoa c
truyn by lu b lit vo nhng khoa huyn b d
oan, nhng phn ln u b khng li, l do v s
kh c, kh hiu ca Kinh Dch, mc d ngi ta tin
rng Dch l mt ci g cn bn cho mi s hiu
bit ca loi ngi. Ngi ta cng tin rng, sau ny
vi phong tro m rng, ngi ta s c hiu dn
dn cht t. Phi chng ch l mt k vng? nu
khng ni l o vng.
Nh nhiu ngi, chng ti hiu rng Dch
khng phi ch l mt th trit l sung, m l cn bn
cho tt c cc nn trit hc v khoa hc ng phng.
Cn bn li khng phi v suy tng m c, v ci
g do suy tng thng thng m c, m chc chn
phi bt ngun t mt cuc ha ng v nhp th ci
Tm ca con ngi vo ci Tm ca V tr (m ng
Thu Giang gi l thin nhn hp nht), vo thi k
nguyn thy, khi m con ngi cha b lc hng v
li suy lun ring t phin din nh nguyn ca mnh.
nhansinhquan.vn

14

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Chc chn l phi c nhng con ngi nguyn thy
em ci tm v tr ca mnh ra mi cm thy c
ci cn bn siu hnh ti thng y.
Ly ch Dch ra m suy, c ngi bo rng c
g l! Dch tc l chuyn bin, l i thay, th ai cng
vy, nht l Ty phng li phi thy r v thu
hiu hn ai ht. Th nhng Dch li u phi ch c
nh th m thi. Dch cn t n nhng hin tng
siu vit hn, gip cho ta thy r trong ci bin c ci
bt bin, v chnh ci bt bin ch huy ci bin. Ngha
l trong ci ng c ci tnh, hay ni cch khc, ng
trong ci tnh v tnh trong ci ng: tnh v ng
khng bao gi ri nhau. Dch l tng i lun, th
tng i dn vo tuyt i: c hai l mt. Tri t
bin i m c Xun, H, Thu, ng, nhng lut vn
hnh khng thay i, nn nhp vn hnh lc no cng
nh mt.
Th ri, t ch thu trit c s vn hnh trong
v tr theo nguyn l duy nht, con ngi thu c
mun ngn l v nhn sinh, khng phi ch thch ng
vi v tr sng, m cn hiu l tun hon ca
sng cht, p dng cc lut bin ng vo tng vic
lm ca con ngi, xt on tng lai bt ngun vo
cc vic trong hin ti v qu kh.
Vi v-tr-quan t cn bn trn Dch, ngi ta
mi lun ra cc kha cnh cho mt nn nhn sinh hp
nht vi lut vn hnh ca v tr t trong np sng
ca c nhn sng trong x hi ngoi ngi, sng trong
ci nhp sng chung ca thin nhin vn vt. Cng
nhansinhquan.vn

15

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


trn cn bn ca Dch, ngi ta mi thu t c
nhng kha cnh b him trong nhng khoa hc
thng gi l huyn b nh cc khoa Y, Bc, Tinh,
Tng ca ng phng huyn b.
Khi hiu c ra rng m Dng tuy hai m
mt v trong m c Dng, trong Dng c m
cng nh trong ha c phc, trong phc c ha, ht B
n Thi, ht thnh n suy, Dch l ng m ng
trong ci tnh con ngi bao gi mi hiu ra c
ci chn tng ca s vt, bit hnh ng ng mc,
ng thi, nht l khi ngi l bc cm quyn tr
nc, lo cho s tn vong ca dn tc, hoc ngi
ch l mt ngi thng mun sng ra l sng, mt
ngi lm n lng thin, mt ngi v, mt ngi
chng, mt ngi cha, mt ngi m, mt ngi con,
mt ngi anh, mt ngi em Dch khng phi ch
nu ln l m Dng trong v tr, Dch cn em lut
v tr t thnh o sng cho con ngi. Ch cao siu
ca Dch l th.
Ngy nay, Ty phng bit n Dch v sng
bi Dch qua ci nhn ca nhng nh trit hc, cc nh
khoa hc v k thut, th ngi Vit Nam cng nn
hiu bit Dch t trong cn bn c truyn khi phi
v tnh, trong tay ang cm b la, li i xin mi la
cc nh lng ging.
Nh c DCH HC TINH HOA ca ng Thu
Giang m bit c Dch, m hiu c Dch, cn g
thch th bng m ngi vit ra my dng ny khng
th khng ni ra. Nhng hiu c Dch n ni cn
nhansinhquan.vn

16

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


bn l mt vic, m bit p dng trong cc mn hc
khc li l mt vic khc, rt kh. u phi ai cng
lm c iu . Chng ti ch mong ng Thu Giang
s cn cho ra tip nhng sch khc v Dch. Ngoi ra
chng ti cng mong ng tip tc cho ra nhng sch
nhn xt v lch s, x hi v vn hc qua ci nhn ca
Dch l m ng thc hin t lu trong nhng tc
phm v vn ha v gio dc ca ng trc y.
TRN VIT SN

nhansinhquan.vn

17

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

LI NI U
Kinh Dch i vi hc thut Trung-Hoa qu l
mt k th gm nm c tt c mi nguyn l sinh
thnh v suy hy ca vn vt. C ngi bo: Dch,
qun qun kinh chi th (Dch l quyn sch u no
bao qut tt c mi kinh sch ca nn vn hc, ngh
thut v khoa hc ca Trung Hoa). C ng nh vy.
Nhng c Dch l rt kh.
Kh nht l s quan trng ca Dch khng phi
l Li m Tng v S, khng phi
Tng v S m l : ti ngn ngoi,
nh Chu-Hy ni trong Dch thuyt Cng lnh:
Phc-Hy vch ra 8 qu, tuy ch c my nt m bao
qut c ht mi l huyn vi trong Tri t. K hc
hiu c Li th ch hiu c phn thin cn, m
khi no hiu c phn Tng mi mong t n
phn tinh thm diu ngha ca n m thi. Tht vy,
c c Li mi t n ch khng li ca sch
Dch. Trnh-Di ni: Tin nhn v m truyn
Li, k hu hc li c Li m qun ; Dch v
vy m tht truyn t lu.
Dch l bin. Ngha chnh ca n l th. M vn
t li thuc v tnh gii, khng lm sao biu din
c ci ng cc k mau chng ca o. Bi vy,
m cht trong Li l cha bit c Dch. Dch kinh
l mt th kinh v t.
Hn na, Dch c ngha l bin v bin hai chiu
xui ngc, th vi u c nh nguyn l tr ch suy
nhansinhquan.vn

18

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ngh c mt chiu thun hay nghch, khng lm g c
ni mt cu kinh Dch 2. Tho no c khng bit
bao nhiu ngi th nhn khng sao chu ni s m
m y mu thun ca kinh Dch, nn b bt buc
b n gia ng, mc d thng nghe ni n danh
ting ca n. Dch, v vy m b xem nh ch lm
mt b sch bi ton, v ngay thi xa bn Trung
Hoa nh c hiu nh th nn mi trnh c
nn la Tn. n ngy nay, trong dn gian cng nh
trong hng tr gi, Dch vn cn c hiu ch l mt
b sch bi khng hn khng km. Mt s ngi, hiu
c nhc im hin thi ca a s con ngi ang
sng khoc khi ca mt ngy mai m tt, x vo
con ng bi ton, khng phi tm hiu s tht
m ch tm an i sng cm hi trong nhng
thi nhiu nhng khng tin khong hu ny. Tin
d oan thnh mt nhu cu tm l, cho nn
phong tro bi ton c lan rng mt cch ng
lo ngi. i! Kinh Dch s b bn thy bi mu ra
li dng m cht, nhng cng nh bn h m n cn
sng vt vng n ngy nay! Ci d hay ca n l
. Sau y ti s bn qua dng ca tin nhn
dng sch Dch l sch bi ton. l ti cha ni
n ci tinh thm linh diu ca mt khoa hc m
ngi xa gi l khoa hc tin tri tin gic, ci m
Lo-T bo: bt xut b nhi tri thin h! Ti s
T nh ni thng, phi hiu rng thng m ging. Cn ni
ging, phi hiu rng ging m thng; danh t no cng cha
mu thun ca n.
2

nhansinhquan.vn

19

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


bn n n. Trong mt khi khc v mt ni khc,
trong quyn o gio sau ny. Ti ch xin lu
nhng ai cha tng nghin cu n ci gi l khoa
hc tin-tri tin-gic m li vi vng cn c vo
khoa hc gn cho n l d oan cho ri vic,
thay v tm nghin cu k, nn nghin ngm li
cu ni ny ca nh tonh hc i ti H. Pioncar:
Php vn. Chnh l ch m Dch bo: Thn d tri
lai. (Phng on trc khi chng minh! Ti c cn
nhc li vi qu v rng, chnh nh th mi c c
nhng pht minh quan trng chng?)
Theo chng ti, Dch c hai b phn: hnh nhi
thng hc v hnh nhi h hc. Dch cng gm c hai
ci hc nh nguyn v nht nguyn. Bi vy, Dch
chng nhng l mt b sch trit l siu hnh v
huyn nhim ca Huyn hc Trung Hoa, n cng l
b sch trit l khoa hc (philosophie de la Science)
ca bt c khoa hc no ca Trung Hoa nh Y-hc,
Thin-vn-hc, a-l-hc, Ton-hc, S-l-hc, v.v
v c nhng khoa hc gi l huyn b na.
Ngy nay, c mt s nh bc hc Ty phng
kh ng bit khai thc n, v bit dng n khoa
hc gii thch n. Mt s ngi chng ta reo
mng v kinh Dch c Ty phng khoa hc
chp nhn v ca tng. H c l. Nhng, theo ti, gi
tr tht s ca kinh Dch u phi ch nhng g n
c khoa hc Ty phng hin i chng nhn,
m chnh nhng g m khoa hc hin i ca Ty
phng b tay khng khai thc ni: ti mun ni n
nhansinhquan.vn

20

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


gi tr huyn nhim thing ling ca n ni tm linh
con ngi. Ci m phn ng cc khoa hc gia Ty
phng hin i khai thc c ch dng phn kinh
nh h ca n m thi. Ch mt s nh, t khoa
nguyn t hc m rng bin gii hu hnh v v
hnh, v c l sau ny, kinh Dch s c phng
php nghin cu khoa hc Ty phng gip cho n c
mt b mt thit thc v khoa hc, d hiu hn cho tt
c mi ngi, Dch s khng cn mt b mt huyn b
nh xa na. S cng tc chn thnh gia ng-Ty
sau ny l ni y.
c dch kh, nh ni trn y, v Dch chng
nhng ch c mt ngha, m cn nhiu ngha. Dch l
bin m cng l bt bin. Hay ni mt cch khc,
Dch l ng: ng trong ci tnh. Bi vy, TriuKhang-Tit mi bo: T ch bin m bit c ch
bt bin, mi c th bn ti Dch. Tht vy, m
Dng l cn bn ca mi cuc bin ng, nhng m
Dng li chng phi hai, tuy trong thc t r rng l
hai. Kh l ch . m l tnh, Dng l ng.
Nhng m trung hu Dng cn; Dng trung
hu m cn3, th trong Tnh c gc ng, trong
ng c gc Tnh. Bi vy, Lo-T mi khuyn ta d
dt: Ha trung hu Phc, Phc trung hu Ha. Lut
ny c th gi l lut quan trng nht: lut Phn
Phc. Ton th b Dch ch ni i ni li ci c ci
lut y m thi. Trong 64 qu, khng qu no khng
Bc s Jules Rgnault khuyn co cc nh khoa hc u Ty ngy
nay: Php Vn
3

nhansinhquan.vn

21

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


c tng n lut Phn Phc. Th ly qu Phong (Li lm mt v d in hnh. Phong
Ha Phong)
l ni v thi cc thnh, vy m Thon, Ho, Tng
u xu l phn nhiu, li rn e li cng nhiu. L v
mm ha thng np trong phc: phc nh, ha nh;
phc to, ha to. L trong thin h, bt c trong trng
hp no, c nhn hay ton th, h tnh cc th ci
triu suy vong nm sn ni trong ri. Cng nh
mt tri lc ng bng, th no cng sp x; mt
trng lc trn y, th no cng khuyt ln (nht
trung tc trc, nguyt doanh tc thc). Phong l thi
cc thnh, vy phi lo n ci c suy sp n. Cho nn
gp thi Phong, tuy ng mng m cng ng lo.
Nhng, ng lo nht l lc cc thnh, ngha l khng
phi lo thnh m lo qu thnh. Cng nh c l
thng, nhng ng lo nht l lc qu c 4. H
c doanh (trn y)thi phi lo h (thiu ht) sp
ti, gp thi tiu (mn ln) l cng nn hy vng thi
tc (n ra) sp n. S vt u nh th, th vic ngi
cng chng khc hn. Bn ch doanh h tiu tc tip
ni nhau nh mt m mt Dng: nht m nht
Dng chi v o. Bn ch ny, Thon truyn ch c
ni qu Phong v qu Bc. qu Bc

, o

Lo-T khuyn ta: Cng thnh pht c, th d bt kh (Hn Vn)


m tr ci bnh ca qu Phong, qu Thi. Dch rt s khng long
hu hi l v thi cng tc chit v doanh bt kh cu (Kin
qui). Bi vy, c thng t tht thi (Hn Vn). Nhng lc
c nn ngh n nhng lc khng cn c na.
4

nhansinhquan.vn

22

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ngi qun t ang tiu h, nhng m c ci c
doanh tc cng lc y m sinh ra. Vt cng tc
bin l lut cn bn ca Dch. Cho nn, trong tiu
h ng sinh lnh chn nn. Thi Phong, l n lc
tc doanh nhng m cng chnh l lc tiu h bt
u sinh ra. Tm li, thi Bc (tm ti nht) trong
ngm cha tc doanh; thi Phong (sng sa
nht) bn trong cng ngm cha tiu h. c
Dch, ch cn c n cc qu Thi, qu B, qu Bc,
qu Phc cng thy r ci l thnh suy, tr lon tuy
do l tri m cng ct ni ngi. Ton th b Dch
u nh th: c Tri m cng c Ta. Tri y, l lut
t nhin: thin nhn tng ng.
Dch l, v vy c kinh quyn, c lc
thng lc bin Thnh nhn hc Dch, theo li c
m pht minh c ngha mi, nu c bo bo theo st
vn t, cu n m chng bin thng, khng sinh c
g mi c, s khng bao gi hc Dch ni. Dch l
ni v l sng. Ngi cu n l k cht: cht trong
qu kh, cht trong khun kh. Nht hi nim xut,
nht hi xun (Mi ln ni ra, mi ln mi).
Vit tp sch ny, ti nghin cu rt nhiu
sch v xa cng nh nay, sch ngoi quc cng nh
sch trong nc. Nhng c nhiu ch, ti khng theo
sch li theo ring, c khi li qun c sch na
tiu ha sch, nhng bao gi cng c gi ng theo
nhng nguyn tc cn bn v truyn thng ca Dch.
D nhin khi bc b, bao gi cng nn ln l do. V
mi nh mi c s gii thch theo s kin ca mnh.
nhansinhquan.vn

23

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Theo bn thng k cc sch bn v Dch t i Chu
n i Thanh c 158 b, 1.761 quyn ch l
c lng. c c tt c, ta phi in u. Phi
lc li, v gi ly ci phn tinh hoa. c sch m tin
sch mt cch m qung, th ng c sch cn
hn.
Dch l tng i lun: m, t n u phi lun
xu: Dng, t n u phi lun tt. Tt xu, k tht
u do hai ch Thi v V m ra. Cng nh khng c
g gi l Thin, ci g gi l c mt cch tuyt i.
Ty cng dng ca n, trt t v tr nhn sinh m c
chia phn Thin c. Phn cn bn ca Dch l im
ny, m cng l im cc k quan trng, v n nh
tan c ci thnh kin ca nh nguyn lun chp
c hoc chp khng, ni theo danh t nh Pht.
Thi, l thi gian; V, l khng gian. m
tuy c tnh cch thp km, tiu cc, cn Dng c
tnh cch cao qu, tch cc, nhng trong 6 ho tng
trng 6 thi, nu c c v, ng v th tt,
m tht v hay bt ng v th xu. Ton 64
qu, thnh nhn lun v s kit hung u cn c vo
hai ch THI v V m nh tt xu, ch t n khng
c ci g tuyt i xu, cng khng c g t n lun
lun tt. Ni v cng nhu, mi th u c ch thin
v bt thin ca n: lc ng phi dng cng, th
ly cng lm thin. Lc cn phi dng nhu, th ly
nhu lm thin. Ch c trung v chnh mi khng
c ch bt thin m thi. Hn Vn. (Cng nhu cc
hu thin, bt thin. Thi ng dng cng, tc d
nhansinhquan.vn

24

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


cng vi thin d. Thi ng dng nhu, tc d nhu vi
thin d. Duy trung d chnh tc v hu bt
thin d). Nhng ci gi l chnh khng nh ci
thin ca ch trung, v c chnh cha t c
trung c trung th khng bao gi khng
chnh. T nh, su ho u c c v v tt
iu l tt c: c v cn cn phi c trung .
o l trong thin h tuy c nhiu vic, nu cho l
chnh th vn chnh, nhng li v hoc bt cp,
hoc thi qu m thnh ra bt trung. Bi bt
trung nn ch thnh bt chnh. qu Kin bn
n ci c ca ngi qun t gi l long c c
vit: long c nhi chnh trung gi d Hn Vn
ngha l c ca ngi qun t (v nh con rng)
nu c c trung mi c gi l long c. V
vy, Dch thng chung hai ch chnh trung.
Vn m Dng hay Thin c ca Dch l mt
vn v cng quan trng. Thin c m dng sai,
khng ng thi ng ch, khng cn thin na. Hn
na Thin hay c nh Dng hay m vn cn thit
cho trt t v tr, ng theo o Tri (thin o).
Thin c giai thin l (Hn Vn) nh Trnh-Minho ni: m Dng ng ng v bnh ng.
Bn h Nho khng lm g hiu ni. Nh o hc n
Anrobindo Ghose, trong quyn Hraclite, c vit:
Trong trt t chung ca o, mi s vt u theo
cng v ca mnh trong gung my chung m hnh
ng; ty cng v v gn gi qun bnh, s g vic
g xy ra u tt, hp l, v p c chnh ngay
nhansinhquan.vn

25

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


trong cng vic n thi hnh nhng mng lnh t nhin
ca To ha. Ngay nh cuc th chin, theo ngi
ny th cho l cuc tn bo, d nam, kh , th m i
vi ngi khc th y bit u l mt vic hay v n
m u cho mt s canh tn y trin vng cho s b
tc ca x hi ngy nay. Nhng cng ch l quan
nim tng i nh nguyn ang ng gia ci c v
ci Thin la chn mt bn no. i vi Thin l
m nhn v mt qut ca Thin c, mi mt hnh
ng no bt c Thin hay c u l l Tri c, nn
u c xem l tt p v hp l, d nhin l i vi
TRI (o), ch khng phi i vi tr c con
ngi 5. Cng nh tt c mi cuc i bin t nhin
u l nhng cn thit ca To ha gi qun
bnh 6. C hiu c ci tng i lun c bit ny
ca Dch, ta mi c th vo c mt cch d dng
hn thuyt tng i c o ca Trang Chu, mt
th tng i lundng i thng vo tuyt i
lun, ch khng phi th tng i lun ca nh
nguyn7.
Phi tht hiu r bn ch THI, V, TRUNG,
CHNH th c Dch mi thng. Ngi qun t
khng dng ng thi, t khng ng ch, s khng
dng c ch no ht. Tri li, k tiu nhn m t
Php vn.
Php vn.
Nhng cuc cung phong v bo phi chng l nhng ng bin
ca kh Nng Lnh (Ly Khm, Dng m) trn khng trung lp li
qun bnh mt cch qu mnh bo. Cc cuc chin tranh m mu
c tnh cch cch mng cng mt th.
7
V vy c ngi gi l Siu tng i lun.
5
6

nhansinhquan.vn

26

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ng ch, dng ng thi, tiu nhn vn c dng.
Dch khng ni th phi, Dch ch ni v l li hi, kit
hung m thi. L v Dch ch trng n t nhin, gn
vi Lo-Trang hn gn vi t tng Nho gia ch
trng nhiu v mi tng giao gia ngi v ngi.
Qu Tiu Qu
, li Thon c cu: Nhu c
trung, th d tiu s kit d. Cng tht v nhi bt
trung, th d bt kh i s d. Trong qu Tiu qu,
ho 2 v 5 l hai ho c trung. Nhng c hai u l
ho m. Theo thng l, m l hng tiu nhn. D m
nhu (tiu) m c trung, th lm vic nh c thnh
cng. Tri li, lm vic ln phi c ti (dng) v
Dng c c v mi lm c vic. Nhng y, hai
ho Dng u tht v c, li chng c c
trung, lm sao m ng vic ln cho ni?
V s quan trng ca ch Thi trong kinh Dch,
nn mi c cu: Chu Dch nht b th, kh nht
ngn nhi t chi, vit THI. Ton b Chu Dch, c
th tm c mt li, l ch THI m thi.
D c n 64 qu, ch c mt c mt ngu m
thi. Nhng v hai ch Thi v V khng ng nhau
mi c ci bin v cng ca s vt. Con ngi cng
vt, ch c mt ng mt tnh, nhng v Thi v V
khng ng nhau mi sinh ra v s o l khc nhau.
S d gi l dch, chnh v th. (Hn Vn)8.
Lc thp t qui ch th nht c nht ngu, n nhn s ng chi
thi, s c chi v bt ng, c hu v cng chi s bin; nhn ch th
nht ng nht tnh, n nhn thi v bt ng, c hu v cng chi
o l. Th s d vi Dch d.
8

nhansinhquan.vn

27

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Trc khi c Dch cn c mt lung mt thng
quan, nm c mt s nguyn l cn bn th c
Dch mi c ch hng th v th dng. Tuy sau y,
ti ch trnh by mt cch s lc, nhng c th tm
gi l va cho cc bn mi bt u khi b hoang
mang trc mt rng t tng y mu thun, nhng
l nhng th t tng bao trm m Ty phng ngy
nay gi l pense plantaire, ch khng phi mt
th t tng duy l phin din v mt chiu ca Ty
phng l tr.
Trit hc kinh Dch l mt th trit l v cng
ht sc thc dng, v ngay trong cng vic bc ph
cng u l c hi nhc nh con ngi ci lut
phn phc, tc l ci o tri tin thoi, tn vong nhi
bt tht k chnh ca bc thnh nhn tinh thng
Dch l. D l c qu tt hay xu, d l hi n qu
hay khng hi n qu, d ch c Dch trong lc
thanh nhn nghin cu, th qu no cng lun lun
ch ni ln cho cc bn ci lut phn phc, tiu
trng, nhc ta cu phc h ha chi s phc, ha
h phc chi s , ch ng m no cho ci o tri
tin thoi, tn vong nhi bt tht k chnh nh va
ni trn y. Khng mt qu no, d Thi hay B, d
ch hay Tn, d K t hay V t u c c nhng li
rn e nhn nh. Bt c mt qu no, h di xu th
trn tt, di tt th trn xu, khng mt qu no hon

nhansinhquan.vn

28

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ton tt hay hon ton xu 9. Vic trong thin h i
u nh th c. Dng ca thnh nhn tht l
thm diu v cng. D thi no, ng cng v
no, may hay ri, khng nn lc quan m cng chng
nn bi quan. Dch gip ta lun lun gi c tinh
thn im m.
*
1. Vt c cng mi c bin, nhng tim bin
ch khng t bin, ngha l phi n lut
tiu trng. Phm m tiu th Dng trng,
Dng tiu th m trng. Thi B, m trng dng
tiu, tc l lc tiu nhn thnh, qun t suy, ngi
qun t phi n mi khi b hi: thin a b, hin
nhn n. l o minh trit bo thn ca Dch, h
ring g ca nhm o gia.
Ho Dng sinh qu Phc, n lc cc thnh
mi n qu Kin. Ho m sinh qu Cu, n lc
cc thnh mi n qu Khn, phi u vic mt sm
mt chiu. Ti m th vua, con m git cha, nguyn
do u phi mt sm mt chiu. N t t m n
nh vy!. Cho nn vic g cng phi lo phng b
ngay lc u: phng lon hn tr lon.
Lut tiu trng do lut phn phc, cho
nn Dch khng ch trng tin m ni bin.
Bin ha gi, tin thoi chi tng. [Hn Vn]. (Bin
ha, ch l ci tng ca s tin ri thi.). Ngy i,
9

C khi phi t m khng lm cho t; c khi phi tn m li lm


cho khng tn, cng u sai vi ci o Dch vi ch thi. Cho nn
t hay tn, t n khng c ci no hay hoc d c.
nhansinhquan.vn

29

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


m ti; m n, ngy lui: nht m nht dng chi
v o. l bi hc th nht ca Dch, bn v ci
l hp tan, tan hp.
2. m Dng p i nhau m tc dng, cho nn
khng c vic c m hay c dng: Dng d m vi
c; m d Dng vi xng [Hn Vn] (Dng ly
m lm nn; m da theo Dng m theo. Bi
Dng xng m ha, nn khng c vic ly Dng
m tr m hay ly m m tr Dng mt cch tuyt
i. Ch c vic dng Dng hay m c ch ln
nhau hu lp li qun bnh nh Lo-T bo:
Thin chi o, tn hu d, b bt tc. H m thnh
th c m ph Dng, Dng thnh th c Dng ph
m, ch khng bao gi c ci vic cao ci ny
ph nhn ci kia, bt c l Thin hay c. Dch khng
phi l sch lun l thng thng, nn khng ni phi
quy m ch ni li hi. i vi thin o, chng bao
gi m dng thiu mt pha m thnh s; v nhn
s, chng bao gi qun t v tiu nhn thiu mt bn
m thnh vic. Quan h l tiu trng bn no:
dng trng th m tiu th thin o n hi
Thi, nhn s thng. Tri li, nu m trng dng
tiu th thin o n cn B, nhn s bt thng (b).
Dch ly thin o hiu nhn s [Hn Vn]
tc l ni v ci l thin nhn hp nht, o ngi
v o tri khng ri nhau, lun lun tng thng
tng hp n khp vi nhau nh mt (thin nhn vi
nht). l bi hc th hai ca Dch: thun thin
gi tn, nghch thin gi vong. Nhp sng ca con
nhansinhquan.vn

30

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ngi phi ha ng cng nhp sng ca v tr thin
nhin: Nhn php a, a php Thin, Thin
php o, o php T nhin.
3. V lut tiu trng, c Dch cn lu n
ho T, Ng, Lc ca thng qui, v l lc s vt
bt u sang qua giai on thnh cc: c cng
(cc) mi c bin. Ci tt bt u tng n ci xu,
ci phc bt u m p ci ha. T Thi qua B
cng bt u t ho t. Cho nn, ho t qu B tr
ln gi l B cc. B cc th Thi lai l vy.
Cn phi nh rng: qu c qu ni (ni qui) v qu
ngoi (ngoi qui). Ni qui hay ngoi qui l
biu th s thnh thnh, suy hy hay thnh, tr,
hoi, khng) ca mi s vt. Ni qui th biu th s
thnh, thnh th ngoi qui biu th s suy hy v
tri nghch li.
Php nhn Bt-qui-, phi bt trong nhn ra.
Phn cn vi trung cung l phn ni (phn cn bn);
phn bn ngoi l phn ngoi, l phn ngn: ni vi
ch, ngoi vi khch. Ghi qu th bt di ghi ln;
c qu th bt trn c xung. V con s trong Dch,
th con s nh l thiu (nh) thuc v thi sinh, con
s ln trng thuc v thi trng, con s ln hn
ht lo l thi cc thnh. Cho nn con s 1 l
mnh nht Tin-thin-Bt-qui, k n l s 3;
s 1 l Thiu Dng, 3 l Thi Dng. S 2 l
Thiu m, 4 l Thi m. S 6 l Lo m, s 9 l
Lo Dng.

nhansinhquan.vn

31

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Cc qu v vy, nu xu phn u (ni qui),
th tt phn sau (ngoi qui); tt phn ni qui th
xu phn ngoi qui. Bi vy, thng ch vi mng,
m i thng phi lo, v nh Hraclite ni: nhng
i thng l nhng i bi (les plus grandes
victories sont les plus grandes dfaites). Thi qu bao
gi cng nguy. l bi hc th ba ca Dch: Thi
cng tc chit (ht sc cng th gy).
4. Dch l t nhin, v d l nhn vi cng phi
lm ng theo l t nhin. Ngay s chng li t nhin
theo t nhin cng l t nhin 10. Cho nn mi ni:
Dch d thin a chun 11, v hoch tin nguyn
hu Dch12. Ngha l Dch khng phi lut l ca
con ngi ch tc, m l nhng lut l t nhin ca
To ha. Trc khi c Dch, l ca Dch nm sn
trong s vt ri. Lo-T bo: Nhn php a, a
php Thin, Thin php o, o php T nhin.
(Ngi theo t (m), t theo Tri (Dng), Tri
theo o, o theo T nhin). Bi vy, mun tr v
vi T nhin, vi o, phi theo s bin ha ca m
Dng, phi ty Tm thi tng Mt, phi thc
r ci g thuc v nhn vi m sng vi n nhng
khng b kt vo n na, mi mong i n s phc
Goethe ni: Php vn ( Ci g i nghch nht i vi T nhin
li cng cn l T nhin. K no khng nhn thy n trong tt c
mi kha cnh, khng thy c n u c. Nghch li vi T nhin
cng l tun theo nhng quy lut ca n; hnh ng theo n khi ta
mun lm nghch li vi n). Tht l mt nhn xt su sc khng
khc g nhn xt ca Dch.
11
Dch ly Tri t (m Dng) lm php tc.
12
Trc khi vch ra thnh qu, Dch nm su trong To ha.
10

nhansinhquan.vn

32

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


k chn m sng huyn ng vi thin nhin to vt.
l bi hc th t ca Dch.
*
Nhn trt t ca cc qu trong Chu Dch, ta thy
t cc qu Kin Khn l u no cc qu, ta phi tri
tm qu (Trun, Mng, Nh, S, T, Tiu sc v L)
mi n qu Thi l hanh thng. Nhng khi va qua
qu Thi, li tip lin qu B, tc l b tc. Phi
chng y l mt chn l m Dch mun ch cho ta
thy: Thnh rt kh m bi v cng d dng v mau
l, nh tng to m chng Sisyphe phi lun lun
y ln nh ni cao ri khi gn ti nh li rt ln
tr v di vc: mt cc hnh kh sai chung thn,
khng phi ring g ca chng Sisyphe, m l ca
ton th loi ngi13.
Trc ci lut phn phc y, ci lut vt cng
tc phn, vt cng tc bin, ci lut thnh suy, b thi
y, thnh nhn ngy xa khuyn kho ta: m gi
chu y, chi bng thi i. Dng dao sc bn, bn
khng bn lu. Vng ngc y nh, kh m gi lu.
Giu sang m kiu, t vi ha u. Nn vic lui thn
l o Tri. Cng nh trong H t cng c cn
dn: Qun t an nhi bt vong nguy, tn nhi bt vong
vong, tr nhi bt vong lon. Th d thn an nhi quc
gia kh bo.
Php vn
Sisyphe, con ca Eole v l vua x Corithe, sau khi cht, b y phi
y mt tng to ln nh ni cao, nhng trc khi ti nh th tng
ln tr xung. Sisyphe phi li y li nh trc lun lun sut
i.
13

nhansinhquan.vn

33

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


*
6. Dch chia lm hai phn: thng kinh v h
kinh. Thng kinh ni v nhng nguyn l v V tr,
ly hai qu u Kin
v Khn
, tng trng
hai kh m Dng bn v l Tri. H kinh khi bng
hai qu Hm v Hng ni v o ngi, bt u l
o v chng. Nhng, lc giao tip hai phn V tr
v Nhn sinh, cui phn thng kinh, th li hai
qu Khm, Ly l ti sao? Nh ta bit Kin Khn
l hai qu thun Dng v thun m, n l Th,
thuc phn tin thin. Ly, Khm l hai qu c c m
Dng nm trong tc l Dng trung hu m cn,
m trung hu Dng cn. Kin Khn ch l lng
nghi, Ly Khm mi l t tng, mi c c ci
dng ca m dng. Qu Ly
cha ho m
trong lng, qu Khm
cha ho dng trong
lng, cho nn mi bo hai qu y l hai qu c
thin a chi trung, cm u cho cc qu bn v
nhn s h kinh. n phn cui cng ca h kinh,
tc l ni n phn Chung kt ca mi s vt, th sao
li hai qu K t v V t? L v vi hai qu ny
mi ni ln r rt cng dng ca hai qu Khm Ly:
Thy Ha K t
v Ha Thy V t
.
Nhng ti sao khi chm dt kinh Dch khng
qu K t m li qu V t? K t l xong; V
t l cha xong; ci g xong th l vic
ng ch cng tn, - m Dch l bin. nu li c s
cng tn th sao c th cn c gi l Dch na?
nhansinhquan.vn

34

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Dch khng c ch cng. Khng c ch cng,
tc l ch nh Thin gi l ng v s tr cn Trang
th gi l v h hu chi hng. Dch chung cuc l
H V, l Thi cc. Bi vy, hc Dch phi tm ci
v hn trong ci hu hn. l bi hc th su
ca Dch.
*
Hc Dch rt cn rt cn nghin cu v vn
tin-thin ca H v Lc th. l hc ci
o ni thnh ngoi vng r c ci th v ci
dng ca Dch. Hai phn ny lin i b tc nhau
hon thnh ci o xut x bt c trng hp no.
H rt quan trng trong ci o tu thn gii
thot, Lc th rt quan trng cho ci o x th
khai vt thnh v v tu, t, tr, bnh.
Phn Lc th, v vy, chng ti s dnh n ring
trong mt quyn sch sau ny bn v s hc trong cc
khoa huyn b chim nghim, nhan o gio.
*
l nhng im tm xem l cn bn ca Dch,
c th va i vo kinh Dch, mc d cng cn
rt nhiu chi tit khng km quan trng. Sau ny, khi
i vo chi tit ca tng ho, tng qu s ln ln nu
ra trong quyn Chu Dch Huyn Gii. Ci kh ca
kinh Dch, chng nhng nhng t tng c ng vi
huyn, li cn vn t. Vn t kinh Dch l th vn
t i n Chu, cho nn ngha ch khng th dng
ngha ch i nay m gii thch v hiu ht. Nu li
khng thng c t, khng r l ch ca nn vn ha
nhansinhquan.vn

35

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


c i Trung-Hoa cng khng lm sao gii thch ni
kinh Dch. Chng ti b rt nhiu cng phu trong
vic nghin cu, nhng bao gi cng thy cn rt
nhiu thiu st, mong c s c nhng bc cao
minh ch gio.
*
Cc bn khng nn tin rng, sau khi c xong
tp sch i cng ny, cc bn s hiu c tt c
nhng khoa p dng Dch l. Bit c i cng
nhng nguyn l chung ca kinh Dch l mt vic, m
bit p dng n trong cc khoa ly n lm cn bn,
li l mt vic khc, khng cn d dng nh c nhiu
ngi ngh. i vi ngi ng phng, tri m
khng hnh cha phi l chn tri. Trit hc
ng phng l mt o sng.
Theo kinh nghim bn thn, chng ti nhn thy
c hai cch nghin cu v hc Dch. y ch l vn
kinh nghim bn thn, cha t c li cho ngi
khc. Nhng d sao xin c thnh tht trnh by, gi l
gp thm kin. Hai cch hc Dch: mt, khi t
trong m ra ngoi; hai, l bt t ngoi m vo trong.
Cch th hai, tn nhiu cng nhng thit thc hn.
nh rng c Dch v hc Dch l phi i ngay
vo Dch, i ngay vo Kinh m khng nn i ngay vo
Truyn hay nhng sch bnh gii v kinh Dch, nhng
l phn ca cc bc thnh. Chng ta, vi u c
tm thng khng th theo ng li y, Mc d sau
cng cng phi qun n hiu n. Chng ta nn
theo phng php th hai l nghin cu n song song
nhansinhquan.vn

36

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


vi mt b phn p dng n nh chnh-tr, x hi, tu
thn x th, tm l, lun l, a l, thin vn v ngay
c nhng khoa m nh khoa hc d t ngy nay
gi l khoa hc huyn b ch v h cha hiu r l
do b him ca n. Hoc, cc bn nn to trc cho
mnh mt hng th cho s nghin cu v Dch
khng cn l mt ci hc kh khan tru tng na.
Chng ti mun ni: cc bn c i ngay vo mt
trong nhng mn hc dng Dch lm nguyn tc.
Thu nh chng ti rt thch c sch ca Lo-Trang.
Ri t Lo-Trang chng ti li i ln vo o gio.
Nhng ri cng ngy chng ti cng thy mnh hoang
mang lc lng v chng ti cha hiu g c v thuyt
m Dng: m Dng l cn bn ca o gio.
By gi mi th y ci hc ca mnh thiu cn bn:
thiu Dch. l v chng ti i t ngoi vo trong,
tuy nhin chnh nh mun hiu Lo-Trang m phi c
cng tri ch hc Dch khng chn nn. Hc Dch by
gi khng cn thy kh na, nh s hng th c
Lo-Trang nui c ch kin nhn hc cho k c
Dch kinh. Mt s may khc (khng r l c phi l
may hay chng may), khi ang nghin cu o gio,
v nhng ci hc chim nghim nh Y, Bc, Tinh,
Tng v ma thut, chng ti gp c thy hay.
Thy chng ti, thc s l cha nui ca chng ti,
mt giang o s kht ting min Hu Giang (Long
Xuyn) rt thng Y thut. Y thut ng phng i
vi chng ti by gi l mt ci hc hp dn v cng.
Ln ln chng ti mi khm ph ra rng thy chng
nhansinhquan.vn

37

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ti cng tinh thng c tin thut. By gi mi r c
cu ny trong ni kinh: Y o thng Tin o.
Chng ti mi nhn thy li khuyn ny ca J. Lavier,
trong quyn Les Sercrets du YI-KING l ng:
Php vn Phi c bit trc t nhiu v o gio
mi c th c, nht l nghin cu v khai thc Dch
kinh. T khi chng ti c b truyn v nhng khoa
Nhm, Cm, n, Gip chng ti hc Dch thy cng
thm hng th l, v s hiu bit ca chng ti c hai
bn cng ngay cng thm tng tin mau l.
C mt vi bn thn ch nho chng ti sao li
hc chi nhng khoa huyn b m h ng ha vi
s m tn d oan. Th tht, hin gi chng ti
khng cn mc cm g na i vi cc th hc y.
Trc ht c t m ca chng ti qu mnh: khng
cn c mt hin tng no l xy ra trc mt m
lm cho chng ti thn nhin c. V k , chng
ti mun thnh tht vi mnh. Chng ti tin rng:
ngi m hay thc mc t nhiu cu hi qu, c th
ging nh ngi n n; nhng m k sut i
khng bao gi bit ngc nhin v t cu hi, k y
nh chu lm k n n sut i. Ti cho li ni
ny ca Albert Einstein rt xc ng: Php vn
(Ngi m khng quen cm thng vi s huyn b,
mt c ci quan nng bit ngc nhin, bit say m
trong nim tn knh trc nhng g huyn b, con
ngi y k nh mt con ngi cht ri.). Hung
chi vi tnh trng khoa hc tin b mau l gn nh
vt bc ngy nay, k no cn nhn danh khoa hc
nhansinhquan.vn

38

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


mit th cc khoa huyn b l m tn d oan, chnh h
mi l lc hu cn hn nhng ngi m h ci
l lc hu!. Ti cho rng li nhn xt ny ca bc
s Jules Rgnault rt ng nghin ngm: Php
vn(Khoa hc ngy nay phi chng l mt th huyn
b hc b lt b mt huyn b ca n?)
*
D sao, phn trit l phi l phn chnh ca
Dch hc, cc mn hc khc ri s u l ph phim
hay ph thuc. Sau khi dng cc mn p dng
Dch chim nghim ngha huyn vi ca Dch, lu
ngy chng ti b ln cc mn hc ph y, m ch
gi li phn tinh ty l o tu nhn x th, tc l ci
o ni thnh, ngoi vng theo Trang hay theo
Lo.
Dch l mt b sch a din v v tn
(inpuisable) sau mt thi gian kh lu chng ti
sng vi n trong tng hi th nht dng, thng
hnh, th m vn thy n vi vi nh non cao: qua
c nh ny li thy hin ra sng sng trc mt
trng trng nhiu nh khc Phi c sng nhiu,
c Dch mi thy th. Lm-Ng-ng ni: KhngT dn: nm mi tui c th c c kinh Dch,
tc l mun ni, bn mi lm tui cng cn cha th
c c kinh Dch. Phan-So-Nam v gi mi
nghin ni Dch kinh.
Lo-T bo rt ng: Th vit vin, vin vit
phn[Hn Vn] Trn khp l i xa, i xa l tr v.
Cho nn hc Dch m tn ra xa, th xa mi khng bao
nhansinhquan.vn

39

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


gi ht, cng ngy cng thm phc tp, c khi ri li
qun gc v qu mi mit theo ci hc trc vt. Cn
phi bit m dng li (Hn Vn tri tc tri ch),
m tr v. l cu cnh mc ch ca nhng
ngi hc o. Phn ny chng ti trnh trong
quyn Tinh hoa o hc ng phng. Bit n
ci o i v, nn Dch mi gi l D (d). Thc
vy, Dch rt n gin, rt d dng. Ch gm trong
mt ci , gi l Thi cc: mt ci hnh trn vi
hai nghi en trng m ngom vo nhau mt cch
ng u, tng trng lut qun bnh. Tht l ti
tnh!

Nhn Thi cc ta thy r ci o i ra (th)


v ci o i v (phn). o i ra, bt u t
Thi cc qua lng nghi, T tng, Bt qui; cn
o i v bt t Lng nghi tr v Thi cc hay
Thi nht. i ra l o nh nguyn. Tr v l o
nht nguyn. C i ra, ri li c i v mi hon
thnh c trn vn ci gi l nht m nht Dng

nhansinhquan.vn

40

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


chi v o. Cu cc hu Thi cc14 tm li c
ci o nht nguyn, con ng cui m cng l tinh
hoa Dch hc. Dch l nht nguyn lun. Ngy xa,
Dng Qu Sn n thm Thim Qu L, Qu Sn
hi Qu L v kinh Dch. Qu L ly mt t giy
trng, v mt vng trn, ly mc en bi ln mt na,
ci bo: l Dch!
C mt nh s Qung Nam, theo li thut ca
Phan Vn Hm, sau khi sut i ngi nghin cu v
nghin ngm kinh in Pht gio, ln trn vch bi
th sau y:
Kinh in lu truyn tm vn t,
Hc hnh khng thiu cng khng d.
Nm nay tnh li chng qun ht,
Ch nh trong u mt ch NH. 15

Ty phng gi l Tout est dans tout, mt nguyn tc quan trng


nht ca Huyn hc Ty phng.
15
c quyn Tinh hoa o hc ng phng, quyn sch b tc
cho quyn ny, chuyn bn v ci o i v ca Dch, tc l phn
cui cng ca con ngi trn con ng tm v thc hin o Dch
ni mnh.
14

nhansinhquan.vn

41

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

CHNG I

nhansinhquan.vn

42

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

SCH CHU DCH


Sch Chu-Dch [Hn Vn] l mt b sch co th
gi l k th [Hn Vn], mt b sch cn bn hm
cha tt c nguyn l sinh thnh v tr v con ngi,
ngha l gm nm tt c khoa hc v trit hc nh y
hc, thin vn, lch hc, trit hc siu hnh, x hi,
tm l v.v ca Trung-Hoa u bt ngun ni
quyn k th ny, nht l sch ca o gia.
Theo sch Chu L [Hn Vn] th i nh Chu c
quan Thi-bc [Hn Vn] chuyn xem v 3 b Dch
[Hn Vn] l:
1. Lin sn [Hn Vn]
2. Quy tng [Hn Vn]
3. Chu Dch [Hn Vn]
Hai b Lin Sn v Quy tng lc mt, ch r
v l do g, ch cn lu li n ngy nay b Chu Dch
[Hn Vn] m thi. Nay gi Dch kinh, chnh l Chu
Dch.
Theo H Vn Phong, th Lin sn l ca nh H
[Hn Vn], bt u bng qu Cn, v Quy tng l ca
nh Thng [Hn Vn] bt u bng qu Khn [Hn
Vn], v Chu Dch l ca nh Chu bt u bng qu
Kin [Hn Vn].
T Xun [Hn Vn] cho rng: Lin sn l ca
Phc Hy [Hn Vn]; Quy tng l ca Hong [Hn
Vn]. Trnh Huyn [Hn Vn] trong Dch tn [Hn
nhansinhquan.vn

43

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Vn] v Dch lun [Hn Vn] cng vit: i H, th
c Lin sn; i n th c Quy tng; i Chu [Hn
Vn] th c Chu Dch [Hn Vn]. Lin sn l ci hnh
tng my trong ni nh ra lun lun khng dt; Quy
tng l vn vt khng vt no m khng tr v np
vo trong lng t (tng trng qu Khn).
Cn Chu Dch l bn n con ng bin ha
ca Dch theo ci vng trn (changements dans la
rvolution circulaire). Khng bit Trnh Huyn cn
c vo sch no m a ra ci kin gii y?
Theo sch Chu L [Hn Vn] th: Lin sn Dch
ly qu Thun Cn 16 [Hn Vn] lm u mi. Cn l
ni, ni trn, ni di nn gi l Lin sn.
Quy tng Dch, ly qu Thun Khn 17 [Hn
Vn] lm u mi. Khn l t, vn vt khng vt no
khng tr v tng n ni trong m hm Dng bi
vy gi l Quy tng. Lo hc v sau ch trng theo
Quy tng Dch ly phn m lm ni quy tc.
Chu Dch ly qu Thun Kin18 [Hn Vn]
lm u mi. Kin l tri th hay chu hnh bn
phng, nn gi l Chu 19. Nh th th ch Chu Dch
[Hn Vn]
[Hn Vn]
18
[Hn Vn]
16-17-18
(Chu L Thi Bc s vn Lin sn Dch d Cn vi th, Cn vi
Sn, Sn thng sn h, th danh Lin sn; Quy Tng Dch d
Thun Khn vi th, Khn vi a, vn vt mc bt quy nhi tng
trung, c vit Quy Tng () D Chu Dch hu Thun Kin vi th,
Kin vi thin, thin nng chu trt t phng thi, c danh vi Chu
Dch d).
19
[Hn Vn]
16
17

nhansinhquan.vn

44

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


khng nn hiu Kinh Dch vit i nh Chu, v ch
Chu [Hn Vn] y l dng tr v thi i, th sao
Lin sn v Quy tng li khng nht tr dng danh t
H v Thng m gi l H Dch, Thng Dch nh
gi Chu Dch.
Chu [Hn Vn] y c ngha l ph cp, ph
bin. Trong Dch i Truyn [Hn Vn] ch gi l
Chu [Hn Vn] c ngha l chu lu [Hn Vn] chy
khp mi ni 20.
Hong D Chu [Hn Vn] trong Qun-KinhThuyt [Hn Vn] cng ni: Chu Dch gc ca Vn
Vng, khng phi dng ch i nh Chu sau nh
Thng21.
*

[Hn Vn]
[Hn Vn]
19-20-21 (Chu D chi danh, thy Vn Vng, phi Chu cch
Thng chi hu).
20
21

nhansinhquan.vn

45

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


NI DUNG V TC GI
Chu Dch (Dch-Kinh) c hai b phn phn bit:
1. Ph hiu
2. Vn t
A. PH HIU
u tin ch c ph hiu, ngha l nhng nt v
biu tng hai l m Dng v nhng l biu ha
do s cu to ca hai l y.
Truyn thuyt cho rng nhng ph hiu y do
Phc Hy sng ch. ng dng mt vch lin (
)
biu th kh Dng, vch t (
) biu th kh
m.
Hai l m Dng y, Dch gi l Lng nghi.
Lng nghi sinh T tng l Thiu dng, Thi
dng, Thiu m, Thi m.
T tng sinh ra Bt qui, l Kin, oi, Ly,
Chn, Tn, Khm, Cn, Khn.
Tm li, di y l ph hiu ca Lng nghi,
T tng v Bt qui:
1- Lng nghi: tng trng bng 1 ho.
Dng nghi: (
)
m nghi:
(
)
2- T tng: tng trng bng 2 ho chng ln
nhau.
Thiu dng:
(
) 22
22

nhansinhquan.vn

46

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Thi dng:
Thiu m:
Thi m:

(
(
(

)
) 23
)

3- Bt qui: tng trng bng 3 ho chng ln


nhau.
Kin (
)
(
) Thi dng
oi (
)
Ly
(
)
(
) Thiu dng24
Chn (
)
Tn
(
)
(
) Thiu m25
Khm (
)
Cn
(
)
(
) Thi m
Khn (
)
Mi vch lin hay t, gi l ho [Hn Vn]. Hai
ho hp li thnh mt tng [Hn Vn]. Ba ho hp
li thnh mt qu (qui [Hn Vn]).
Qui, cng c 2 th:
1. n-qui.
2. Trng-qui.
23
24
25

Phn ng ghi tng Thiu dng vi ho m di. Phi


ghi ho dng di. (Xem phn ph ch v T tng xem
chng II T tng)

2225

nhansinhquan.vn

47

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


a) n qui c tm, gi l Bt qui.
Trng qui c su mi bn (8 x 8 = 64) do hai
n qui chng ln nhau. (n qui, cng gi l qu
Trinh; Trng qui, cng gi l qu Hi).
Tm li, n qui c 3 ho nh qu Kin ( )
trng qui c 6 ho nh qu a Thin
THI

Nn :

Ghi qu th bt di ghi ln (ho di cht l


ho s khi bt u sinh, nhng c qu th bt trn
c xung. Nh qu Thi, qu trn l qu Khn (a),
qu di l qu Kin (Thin) th c l a Thin.
Phn ni ngoi, th qu di l qu ni, qu trn l
qu ngoi. Bt di ln trn, th 2 ho di l thi
Thnh, 2 ho gia l thuc v thi Thnh v 2 ho
trn cht l thi Suy v Hy. Ni qui l phn cn
bn, phn gc. Ngoi qui l phn ngn, giai on
cui ca s vt.
*
Bt qui c 2 th:
Tin thin bt qui.
Hu thin bt qui.
y ch xin ni v Tin thin Bt qui, v n
rt quan trng trong vic lp thnh 64 qu trng
(trng qui) nh ta s thy sau y.

nhansinhquan.vn

48

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Tin thin Bt Qui, sp theo th t: Kin 1,
oi 2, Ly 3, Chn 4, Tn 5, Khm 6, Cn 7, Khn 8
thnh mt vng trn, gi l vng tin thin.
Kin
1

oi

Tn

Ly

Khm

Chn

Cn

Khn
8

TIN THIN BT QUI


( s 1)
Hu thin Bt qui, sp theo th t: 1 Khm, 2
Khn, 3 Chn, 4 Tn, 5 Trung, 6 Kin, 7 oi, 8 Cn,
9 Ly.
Bt qui cng li chia ra lm 2 loi: loi bt dch
v loi in o dch.
nhansinhquan.vn

49

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


1. Loi bt dch (d ln ngc vn khng i
ngha), c 4 qu:
Kin

Khn

Ly
Khm
Bn qu ny ng theo hng ngang l Ly
Khm [Hn Vn] v hng dc l Kin Khn
[Hn Vn].
l 4 qu chnh 26 (cn bn) cho 2 kh m
Dng tin thin (Kin Khn) v hu thin (Ly
Khm), gp nhau lp thnh ch Thp (+). im
gp g y, gi l im Thi cc, ch hp nht
ca m Dng, cng gi l im Thi ha, Thi
h hay Thi nht (im 0).
KIN (Dng tin thin)

LY

KHM

(Dng hu thin)

(m hu thin)

KHN (m tin thin)

( s 2)

T chnh gi Kin, Khn, Ly, Khm d. Quan k tng v phn


phc chi bin, s d vi chnh d [Hn Vn]
(T chnh, l nhng qu Kin, Khn, Ly, Khm. S d gi l
chnh, v khi nhn n tng ca chng, ta khng th c s bin
phn phc). Thiu-ng.
26

nhansinhquan.vn

50

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


2. Loi in o dch: (o ln th i thay
ngha). My qu ny l nhng qu ng bn
gc cnh nh ng Bc, ng Nam, Ty
Nam, Ty Bc.
Chn
Cn
Tn
oi
OI

TN

CHN

CN
( s 3)

Tm li, tuy ni l 8 qu, k tht ch c 6 qu. L


v Chn l Cn ln ngc; Tn l oi ln ngc.
Ngha l ch c Kin, Khn, Ly, Khm, Chn, Tn.
Bt qui cng chia ra Th v Dng: tin thin
gi, Kin Khn vi ch (th), lc t vi dng. [Hn
Vn].
Kin Khn l TH. Su qu do Kin Khn sinh
ra gi l lc t (su con) tc l 3 qu Tn, Ly oi
(con ca qu Kin), u l qu thuc m. l
Dng sinh m. Cn 3 qu Chn, Khm, Cn (con
ca qu Khn), u l qu thuc Dng. Su qu y
l ci Dng ca Kin v Khn. Nn : qu thun
nhansinhquan.vn

51

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Dng, cng nh qu thun m, tc l cha m
Dng, nn cha c cng dng, v trn i khng
c mt s vt no m thun Dng hay thun m
c: nht m nht Dng chi vi O. Mun c
ci dng ca n, qu phi c m Dng.
Phn nh m Dng cc qu tam m tam
dng (Tn, Ly, oi v Chm, Khm, Cn) th cn
c vo lut chng d qu vi ch [Hn Vn], tc l
h trong mt qu c 3 ho, qu no nhiu m, th phi
ly ho Dng lm ch, hoc tri ngc li. H t
truyn c ni: m qui a dng d m vi ch;
Dng qui a m d Dng vi ch27 [Hn Vn].
Qu Dng nhiu m, th ly Dng lm ch, qu
m nhiu Dng th ly m lm ch.
Ngha l s d 3 qu Chn, Khm v Cn c
gi l qu thuc Dng l v trong 3 qu u ch c
mt Dng m c n 2 m ( s 1):
CHN
KHM
CN
Trung
Nam

Thiu
Nam

Dng qui

Trng
Nam

C ngi cho rng, theo nguyn l ny s tri vi ch dn ch:


thiu s phi phc tng a s. Khng phi vy. ca thnh nhn l
mun m ch n ci o ca ngi qun t v ci o ca k tiu
nhn. Dng qui, mt Dng thng lnh qun m, l o ca
ngi qun t (dng). m qui, mt m thng lnh qun Dng,
l o ca k tiu nhn: a d thiu vi tn [Hn Vn] (xem
chng 2).
27

nhansinhquan.vn

52

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Cn 3 qu Tn, Ly, oi s d c gi l qu
thuc m l v trong 3 qu ny ch c mt m m c
n hai Dng:
TN
LY
OI
Trung
N

Thiu
N

m qui 28

Trng
N

Nhn Tin thin Bt qui , ta nhn thy Dng


nghi (bn tri) c 4 qu: Kin, oi, Ly, Chn; cn
bn m nghi (pha mt) cng c 4 qu: Tn, Khm,
Cn, Khn. Trong Dng nghi li phn 2 phn: Kin
v oi (thuc tng Thi dng); Ly v Chn (thuc
tng Thiu dng). Trong m nghi cng phn 2
phn: Tn v Khm (thuc tng Thiu m); Cn v
Khn (thuc tng Thi m). tc l mun ni n
nguyn l: Dng trung hu m cn; m trung hu
Dng cn. (Xem s 1).
Trong nhng qu trng cng vn p dng nguyn
l chng d qu vi ch. Nh trong qu Li a D (
) c 5 ho m, nn phi ly ho Dng Cu T
lm ch ca ton qu. Tm li, h nht Dng, ng
Qu thuc Dng, th ci Th ca n l m (Khn cp kh ca
Kin m thnh hnh). Qu thuc m, th ci Th ca n l Dng
(Kin cp kh ca Khn m thnh hnh). Cho nn, mi ni: Khn
giao Kin mi c Tn, Ly, oi. l o Khn lm thnh con
gi [Hn Vn]. Kin giao Khn mi c Chn, Khm, Cn. l
o Kin lm thnh con trai [Hn Vn].
Ta thy qu Ly, tng trng n ng, m bn trong l n
b (m qui). Qu Khm tng trng n b, m bn trong l n
ng (dng qui).
y l lut mu thun: Trai, th Khn; Gi, th Kin.
28

nhansinhquan.vn

53

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


m, th ly nht Dng lm ch qu; h nht m ng
Dng th phi ly nht m lm ch qu.
*
m c cc mi bin ra Dng, Dng c cc
mi bin ra m, ngha l h c bin l bin tr li ci
i cc ca n. Nhn Tin thin Bt qui, ta thy r
l y: Qu Kin m bin, th bin thnh qu Khn;
Khn m bin, th bin thnh qu Kin. Cc qu khc
cng mt th. Qu Chn bin thnh qu Tn v
nghch li. Qu Cn bin thnh qu oi l tri nghch
li.
b) Trng qui:
Trng qui, tc l qu i do mi qui trong bt
qui chng ln nhau. Nh Kin chng ln Kin gi l
bt thun Kin; Khn chng ln Khn gi l bt thun
Khnv.v.. v v.v
S chng qu ny ln qu kia l lp thnh 64
qu trng. Php to lp trng qui, phi theo phng
php th t sau y:
Ly s th t ca tin thin bt qui lm cn
bn: Kin nht, oi nh, Ly tam, Chn t, Tn ng,
Khm lc, Cn tht, Khn bt.
*
I
Kin nht

chng ln

Kin nht,

thnh qu

oi nh
Ly tam
Chn t
Tn ng
Khm lc
Cn tht
Khn bt

---------------------------------------------------------

Kin nht,
Kin nht,
Kin nht,
Kin nht,
Kin nht,
Kin nht,
Kin nht,

-----------------------------------------------------------------------

nhansinhquan.vn

Kin vi Thin
(Bt thun Kin)
Trch thin Qui
Ha thin i hu
Li thin i trng
Phong thin Tiu sc
Thy thin Nhu
Sn thin i sc
a thin Thi

54

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


II
Kin nht
oi nh
Ly tam
Chn t
Tn ng
Khm lc
Cn tht
Khn bt

chng ln
---------------------------------------------------------

oi nh,
oi nh,
oi nh,
oi nh,
oi nh,
oi nh,
oi nh,
oi nh,

thnh qu
-----------------------------------------------------------------------

Kin nht
oi nh
Ly tam
Chn t
Tn ng
Khm lc
Cn tht
Khn bt

chng ln
---------------------------------------------------------

Ly tam,
Ly tam,
Ly tam,
Ly tam,
Ly tam,
Ly tam,
Ly tam,
Ly tam,

thnh qu
-----------------------------------------------------------------------

Kin nht
oi nh
Ly tam
Chn t
Tn ng
Khm lc
Cn tht
Khn bt

chng ln
---------------------------------------------------------

Chn t,
Chn t,
Chn t,
Chn t,
Chn t,
Chn t,
Chn t,
Chn t,

thnh qu
-----------------------------------------------------------------------

Kin nht
oi nh
Ly tam
Chn t
Tn ng
Khm lc
Cn tht
Khn bt

chng ln
---------------------------------------------------------

Tn ng,
Tn ng,
Tn ng,
Tn ng,
Tn ng,
Tn ng,
Tn ng,
Tn ng,

thnh qu
-----------------------------------------------------------------------

Kin nht
oi nh
Ly tam
Chn t
Tn ng
Khm lc
Cn tht
Khn bt

chng ln
---------------------------------------------------------

Khm lc,
Khm lc,
Khm lc,
Khm lc,
Khm lc,
Khm lc,
Khm lc,
Khm lc,

thnh qu
-----------------------------------------------------------------------

Kin nht
oi nh

chng ln
---------

Cn tht,
Cn tht,

thnh qu
-----------

III

IV

VI

VII

nhansinhquan.vn

Thin trch L
oi vi Trch
Ha trch Khu
Li trch Quy mui
Phong trch Trung ph
Thy trch Tit
Sn trch Tn
a trch Lm
Thin ha ng Nhn
Trch ha Cch
Ly vi Ha
Li ha Phong
Phong ha Gia nhn
Thy ha K t
Sn ha B
a ha Minh di
Thin li V vng
Trch li Ty
Ha li Ph Hp
Chn vi Li
Phong li ch
Thy li Trun
Sn li Hy
a li Phc
Thin phong Cu
Trch phong i qu
Ha phong nh
Li phong Hng
Tn vi Phong
Thy phong Tnh
Sn phong C
a phong Thng
Thin thy Tng
Trch thy Khn
Ha thy V t
Li thy Gii
Phong thy Hon
Khm vi Thy
Sn thy Mng
a thy S
Thin sn n
Trch sn Hm

55

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ly tam
Chn t
Tn ng
Khm lc
Cn tht
Khn bt

-------------------------------------------------

Cn tht,
Cn tht,
Cn tht,
Cn tht,
Cn tht,
Cn tht,

-------------------------------------------------------------

Kin nht
oi nh
Ly tam
Chn t
Tn ng
Khm lc
Cn tht
Khn bt

chng ln
---------------------------------------------------------

Khn bt,
Khn bt,
Khn bt,
Khn bt,
Khn bt,
Khn bt,
Khn bt,
Khn bt,

thnh qu
-----------------------------------------------------------------------

VIII

nhansinhquan.vn

Ha sn L
Li sn Tiu qu
Phong sn Tim
Thy sn Kin
Cn vi Sn
a sn Khim
Thin a B
Trch a Ty
Ha a Tn
Li a D
Phong a Qun
Thy a T
Sn a Bc
Khn vi a

56

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

Kin
oi

Ly

Chn

Tn

Khm

Cn

Khn

Kin

oi

Ly

Chn

Tn

Khm

Cn

Khn

Kin vi Thin

Trch thin
Qui

Ha thin
i hu

Li thin i
trng

Phong thin
Tiu sc

Thy thin Nhu

Sn thin i
sc

a thin Thi

Thin trch
L

oi vi Trch

Ha trch
Khu

Li trch Quy
mui

Phong trch
Trung ph

Thy trch Tit

Sn trch Tn

a trch Lm

Thin ha
ng Nhn

Trch ha
Cch

Ly vi Ha

Li ha
Phong

Phong ha
Gia nhn

Thy ha K
t

Sn ha B

a ha
Minh di

Thin li
V vng

Trch li
Ty

Ha li
Ph Hp

Chn vi Li

Phong li
ch

Thy li
Trun

Sn li Hy

a li
Phc

Thin phong
Cu

Trch phong
i qu

Ha phong
nh

Li phong
Hng

Tn vi Phong

Thy phong
Tnh

Sn phong
C

a phong
Thng

Thin thy
Tng

Trch thy
Khn

Ha thy
V t

Li thy
Gii

Phong thy
Hon

Khm vi
Thy

Sn thy
Mng

a thy S

Thin sn
n

Trch sn
Hm

Ha sn
L

Li sn
Tiu qu

Phong sn
Tim

Thy sn
Kin

Cn vi Sn

a sn
Khim

Thin a
B

Trch a
Ty

Ha a
Tn

Li a D

Phong a
Qun

Thy a T

Sn a
Bc

Khn vi
a

Bng ny do ti t thm vo lm r
thm hnh thi ca cc qu
Trng qui nh thy, c 64 qu, nhng c th
chia lm 2 loi:
A) 8 qu bt dch.
B) V 28 qu in o dch.

nhansinhquan.vn

57

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


a) Trng qui bt dch (lt ln lt xung khng
i ngha), 8 qu:
1. Kin vi Thin
2. Khn vi a
3. Li vi Ha
4. Khm vi Thy
5. Trch phong i qu
6. Sn li Hy
7. Li sn Tiu qu
8. Phong trch Trung ph

[Hn
Vn]
[Hn
Vn]
[Hn
Vn]
[Hn
Vn]
[Hn
Vn]
[Hn
Vn]
[Hn
Vn]
[Hn
Vn]

b) Trng qui in o dch (lt ln lt xung


khng i ngha), 28 qu:
1. Thin thy Tng
Thy thin Nhu
2. a thin Thi
Thin a B
3. Trch li Ty
Sn phong C
nhansinhquan.vn

[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]

58

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


4. Ha li Ph hp
Sn ha B
5. Thin li V vng
Sn thin i sc
6. Trch sn Hm
Li phong Hng
7. Ha a Tn
a ha Minh di
8. Ha trch Khu
Phong ha Gia nhn
9. Thy sn Kin
Li thy Gii
10. a phong Thng
Trch a Ty
11. Ha phong nh
Trch ha Cch
12. Phong sn Tim
Li trch Qui mui
13. Phong thy Hon
Thy trch Tit
14. Thy a T
a thy S
15. a trch Lm
Phong a Qun
16. Thy li Trun
Sn thy Mng
17. Chn vi Li
Cn vi Sn
nhansinhquan.vn

[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]

59

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


18. Sn trch Tn
Phong li ch
19. a sn Khim
Li a D
20. oi vi Trch
Tn vi Phong
21. Sn a Bc
a li Phc
22. Thy phong Tnh
Trch thy Khn
23. Li thin i trng
Thin sn n
24. Ha thin i hu
Thin ha ng nhn
25. Li ha Phong
Ha sn L
26. Phong thin Tiu sc
Thin trch L
27. Thy ha K t
Ha thy V t
28. Thin phong Cu
Trch thin Qui

[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]

Su mi bn qu m thc ch c 32: 8 bt dch


v 28 in o dch (hay phn dch): (28 x 2) + 8 = 64
*

nhansinhquan.vn

60

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


TH T CC QU
Nhn th t cc qu phn dch ta thy r lut
Phn Phc (mt qua mt li) ng n vng lai
ca Dch o.
Th t cc qu trong Chu Dch sp theo cp
Phn Phc nh:
A. THNG KINH:
[Hn Vn]
1. Kin v Khn
[Hn Vn]
2. Trun v Mng
[Hn Vn]
3. Nhu v Tng
[Hn Vn]
4. S v T
[Hn Vn]
5. Tiu Sc v L
[Hn Vn]
6. Thi v B
[Hn Vn]
7. ng Nhn v i Hu
[Hn Vn]
8. Khim v D
[Hn Vn]
9. Ty v C
[Hn Vn]
10.Lm v Qun
[Hn Vn]
11.Ph Hp v B
[Hn Vn]
12.Bc v Phc
[Hn Vn]
13.V Vng v i Sc
[Hn Vn]
14.Hy v i Qu
[Hn Vn]
15.Khm v Ly
B. H KINH:
16.Hm v Hng
17.n v i Trng
18.Tn v Minh Di
19.Gia Nhn v Khu
nhansinhquan.vn

[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
61

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


20.Kin v Gii
21.Tn v ch
22.Qui v Cu
23.Ty v Thng
24.Khn v Tnh
25.Cch v nh
26.Chn v Cn
27.Tim v Quy Mui
28.Phong v L
29.Tn v oi
30.Hon v Tit
31.Trung Ph v Tiu Qu
32.K T v V T

[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]
[Hn Vn]

*
V ngha ca mi qu, cng nh th t ca 64
qu, chng T Qui Truyn [Hn Vn] ging gii
rnh r, s ni r ni khc, trong quyn Chu Dch
Huyn Gii.
*

nhansinhquan.vn

62

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


CNG DNG CA CC QU
Bn v cng dng cc qu trong Dch kinh, th
c 2 thuyt. Theo phi Dch-bc th qu Dch dng
bi kit hung, nhng i vi nh trit hc, th mi qu
l tng trng mt trng thi t u n cui, t
khong khai thin n hi tch a, cng nh n m
ch mi hon cnh, mi trng hp trong i ngi,
trong ch r ci o tin, thoi, tn, vong, v
ng thi dng n tin c, tu nghip nh qu
Kin cn dn: Qun t tin c tu nghip [Hn
Vn]. l ly vic Ngi bt chc o Tri. Cho
nn v tr quan ca Dch nm trong 64 qu m nhn
sinh quan ca Dch cng nm trong 64 qu, v gi l
Dch hc l ci hc Thin nhn hp nht. V tr
quan v nhn sinh quan hn nhin l Mt, khng th
ri nhau.
Nhng m Dng l cn bn ca V tr hin
tng, th qu Kin, qu Khn l u mi ca tt c
cc qu trong Dch kinh, ngha l u mi ca mi
cuc bin thin trong V tr.
Kin qui c 6 gch lin. Mi gch l tng
trng mt trng thi v l Tri cng nh v vic
Ngi. Trong mt nm 12 thng, 6 thng thuc
dng, 6 thng thuc m. 12 thng y, c tng
trng trong 12 qu, l qu Phc (thng 11), T cung,
thuc tit ng ch; qu Lm Su; qu Thi Dn,
qu i trng Mo; qu Qui Thn; qu Kin
T; qu Cu Ng; qu n Mi; qu B Thn,
nhansinhquan.vn

63

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


qu Quan Du; qu Bc Tut; qu Khn Hi
(u do lut tiu trng m lp thnh); m tiu
Dng trng, Dng tiu m trng.
Tuy c 64 qu, k thc rt li ch c 12 qu
k trn, chia lm 2 phn (Xem s 7 v 13).
1) Phn dng (gi l lc dng qui) gm cc
qu:
Phc
Lm
Thi
i Trng
Qui
Kin

thuc v Thiu Dng

thuc v Thi Dng

)
1
)
3

lm ch

lm ch

2) Phn m (gi l lc m qui) gm cc qu:


Cu
n
B
Qun
Bc
Khn

thuc v Thiu m

thuc v Thi m

)
2

)
4

lm ch

lm ch

[Xem biu trang sau]

nhansinhquan.vn

64

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


NG
(Thng 5)

T
(Thng 4)

Cu

Kin

THN
(Thng 3)

MI
(Thng 6)

THN
(Thng 7)

Qui
B

MO
(Thng 2)

i-trng

Qun

DU
(Thng 8)

4
1
Thi

DN
(Thng 1)

Bc

Lm

SU
(Thng 12)

Phc

TUT
(Thng 9)

Khn

T
(Thng 11)

HI
(Thng 10)

( s 7)
Xem biu , ta nhn thy r ci l doanh h
tiu tc [Hn Vn] ca m Dng (t tng).
Tc [Hn Vn], l m tim suy, Dng tim
trng 29; cn Tiu [Hn Vn], l m tim trng,
Dng tim suy 30. Ngha l m suy ln, th Dng
m suy ln. Dng ln ln (thi ca Thiu dng)
m ln ln. Dng suy ln (thi ca Thiu m)
Tim: dn dn
Tiu: mn ln (Dng yu ln, mn ln) (Thiu m);
Tc: ln ln (Dng ln ln) (Thiu dng).
H: Dng ht, tuyt (Thi m);
Doanh: Dng y trn (Thi dng).
29
30

nhansinhquan.vn

65

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ln ln, m m ln ln, th Dng suy ln. 12 qu
trn y, v vy c gi l 12 qu tiu tc. Nh cc
qu Phc, Lm, Thi, i-trng, Qui, Kin l tc
qui [Hn Vn]; cc qu Cu, n, B, Qun, Bc,
Khn, l tiu qui [Hn Vn]. H theo lin vi Tiu;
Doanh theo lin vi Tc. Cho nn ni Tc l ni lun
Doanh, ni Tiu l ni lun H. Doanh i vi H,
Tiu i vi Tc.
*
Trng qui do ai sng to?
C 4 thuyt (theo Khng Dnh t [Hn Vn]
trong Chu Dch Chnh Ngha [Hn Vn]):
(theo nhm Vng Bc
1. Phc Hy [Hn Vn]
[Hn Vn] i Tn)
(theo nhm Trnh Huyn
2. Thn Nng [Hn Vn]
[Hn Vn] i Hn)
(theo Tn Thnh [Hn
3. H V [Hn Vn]
Vn] i Tn)
(theo T M Thin [Hn
4. Vn Vng [Hn Vn]
Vn] i Hn)
Theo 4 gi thuyt trn y, ta khng thy gi
thuyt no vng vng, v khng c chng c xc thc.
Ch c gi thuyt th nht v th t trn y l c
truyn tng. Vy, ta hy tm nhn nh th: c th do
Phc Hy hoc Vn Vng sng ch, khng sao.
*

nhansinhquan.vn

66

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


B. VN-T
V phn vn t (sau phn ph hiu) cng c th
chia lm 2 phn:
1. Kinh [Hn Vn] hay l Dch kinh [Hn Vn]
2. Truyn [Hn Vn] hay l Dch truyn [Hn
Vn]
a) Dch kinh th do cc bc thnh nhn vit ra,
hoc ni ra, hoc do cc t ghi li.
b) Dch truyn, c khi do cc bc thnh nhn vit
ra, hoc do cc t hay hu hc vit ra
gii rng thm ngha ca li Kinh. Cho nn
Truyn, tc l Kinh m ging rng [Hn Vn]
hoc b tc ngha ca Kinh vn. Cng
nh T truyn [Hn Vn] l do Kinh Xun
Thu m tn rng vy.
Ni n Truyn v Kinh khng khc no ni n
cy c ci, nc c ngun, khng th no phn ra
m lun c.
*
A) NI DUNG V TC GI CA DCH KINH
Dch kinh, c th chia lm 2 b phn:
1. Qui t [Hn Vn]
2. Ho t [Hn Vn]

nhansinhquan.vn

67

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Th ly qu Kin (
) u mi ca Kinh Dch
lm th d: Cu: Kin: Nguyn, Hanh, Li, Trinh.
[Hn Vn] l Qui t.
Nhng cu: S cu, tim long vt dng [Hn
Vn], Cu nh, hin long ti in, li kin i nhn
[Hn Vn], v.v n cu Dng cu, kin qun long
v th, kit [Hn Vn] u gi l Ho t.
Phm ly cu cn m nh ngha ton Qui, th
gi l Qui t; ly cu vn m nh ngha mi ho, th
gi l Ho t.
*
Qui t v Ho t do ai sng tc?
C 2 gi thuyt:
1. Qui t v Ho t l ca Vn Vng [Hn
Vn] lm ra (theo ch trng ca nhm Trnh
Huyn [Hn Vn]).
2. Qui t l ca Vn Vng, cn Ho t l ca
Chu Cng lm ra (theo ch trng ca nhm
Hn M Dung [Hn Vn], Anh Lc Tch
[Hn Vn]).
Ngoi 2 gi thuyt trn, cui i Thanh c B
Tch Thy [Hn Vn], trong Ng Kinh Thng Lun
[Hn Vn] v Kinh hc Lch s [Hn Vn] li cho
rng Qui t v Ho t u do mt tay Khng-T vit
ra. ng li cho rng Phc Hy vch ra Qui [Hn Vn],
Vn Vng ch ra Trng Qui [Hn Vn] u ch
dng ph hiu, ch cha h dng n vn t [Hn
Vn]. Ch n Khng-T mi by ra Qui t v Ho
t m thi.
nhansinhquan.vn

68

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Thuyt ny rt nh hoi nghi v nhm nghin
cu c hc ngy nay nh nhm Chng Bnh Lun,
hon ton phn i.
*
B) NI DUNG V TC GI CA DCH TRUYN
Dch truyn gm c 7 loi, phn ra c thy l 10
thin, gi chung l Thp Dc [Hn Vn]: Th t ca
Thp Dc l:
1. Thon t [Hn Vn] gm 2 phn:
a) Thon t thng truyn.
b) Thon t h truyn.
2. Tng t [Hn Vn] gm 2 phn:
a) Tng t thng truyn.
b) Tng t h truyn.
3. H t [Hn Vn] gm 2 phn:
a) H t thng truyn.
b) H t h truyn.
4. Vn ngn
5. Thuyt qui
6. T qui
7. Tp qui
*
1. Thon t [Hn Vn] l gii thch Qui t 31
Nh trong qu Kin on vn: Thon vit: i
tai Kin Nguyn vn vt t thy () th xut th vt,
31

[Hn Vn] (Thon, bin on d). Cng c l Son.

nhansinhquan.vn

69

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


vn quc hm ninh [Hn Vn] thuc v Thon t, ct
gii thch i ca qu Kin.
*
2. Tng t [Hn Vn] c 2 phn 32:
a) i tng [Hn Vn]
b) Tiu tng [Hn Vn]
i tng l gii thch v ci tng ca ton
qu. Nh cu: Tng vit: Thin hnh kin, qun t
d t cng bt tc ca qu Kin.
Tiu tng l gii thch v ci tng ca tng
ho trong qu (ho t). Nh nhng on vn: Tim
long vt dng, Dng ti h d () Dng cu, thin
c bt kh vi th d u l gii ngha v ci
tng ca tng ho trong qu Kin, ngha l t ho
s cu n ho dng cu.
*
3. H t [Hn Vn]
H [Hn Vn] c ngha l h thng 33. Tc l
phn thuyt l, tm cch h thng ha trit l nm
trong Dch Kinh, truy cu n cn nguyn ngha
Kinh Dch suy lun n ch tc dng ca Dch hc,
hoc gii thm ngha cc Qu b sung ngha
ca Thon t v Tng t. H t cng phn ra lm 2
phn: thng truyn v h truyn. Thng truyn c
12 chng; H truyn c 11 chng.
*
[Hn Vn] (Tng, hin tng d).
ng lm ln vi danh t i tng ca Lo-T trong cu: Chp
i tng chng 35 (o c Kinh).
33
H, h thng d [Hn Vn]
32

nhansinhquan.vn

70

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


4. Vn ngn [Hn Vn]
Vn ngn l vn sc chi ngn (li ni vn
hoa), chuyn gii thch 2 qu Kin v Khn m thi.
L v 2 qu Kin v Khn l ch ra vo ca Dch hc
v l u mi ca tt c cc Qu khc. Tt c mi
Qui Ho trong 64 qu ca Kinh Dch u do 2 qu y
m ra c. Theo cc bn Dch ngy nay, Vn ngn
c sp vo 2 qu Kin v Khn. Cc qu khc
khng c.
*
5. Thuyt qui [Hn Vn]
Thin ny chuyn dng by gii cc Tng,
bn v ci c nghip, s bin ha v php tng ca
Bt Qui.
*
6. T qui [Hn Vn]
Thin ny dng thuyt minh v th t ca s
tng tha tng sinh ca 64 qu trong kinh Dch,
tc l ci l do v sao qu ny tip ni qu kia, t qu
Kin, qu Khn n qu K t v V t.
*
7. Tp qui [Hn Vn]
Thin ny a ra mt s nh ngha, cn c vo
tnh cht ca cc qu trong 64 qu.
Gi tr ca s nh ngha cc qu khng c
u: mt phn rt ng, nhng c mt s c hi xa
vi khng ng vi nh ngha ca ngi son ra
Dch kinh. Khi u i c cp tng i, nhng 8 qu
cht th sp t hn lon, mt quy c ca lc khi u.
nhansinhquan.vn

71

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


C l v mun cu vn n vn, n iu nn mi c s
sp t ln xn nh th.
*
TC GI CA THP DC (DCH TRUYN)
Dch kinh c lu hnh ngy nay c mt lai
lch kh rc ri. Theo Ty th th Dch Kinh qua i
Hn b tht lc 3 thin Thuyt qui. V sau c ngi
con gi t H Ni lm c sch c ti vch nh L
Nh (tc Lo-T) em dng, by gi Dch Kinh mi
y trn b. iu ny Hn th khng c ghi chp.
Tng truyn vua Vn Vng nh Chu, khi b
giam Du L (1144-1142) din li cc qu Dch
theo hnh tn qu m ct ngha ton qui, gi l Thon
t. n i con l Chu Cng n li em ra tng ho
trong qu m ct ngha, gi l Ho t. Lc ngha
bi chim l phn ln, cn ngha trit hc o c
cha c xin minh cho lm. Qua Khng T mi
ch trng v o l.
Khng T theo Thon t ca Vn Vng v Ho
t ca Chu Cng m ging rng thm, nn gi l
Thon Truyn v Tng Truyn. Gii cc tng ca
cc qu, th gi l i tng; gii cc tng ca mi
ho, th gi l Tiu tng. Li cn vit thm nhng
thin H t Truyn, Thuyt qui Truyn, Tp qui
Truyn (gm tt c 10 thin, gi l Thp Dc hay
Dch Truyn).
Nhng cc hc gi cn kim th li phn i
truyn thuyt cho rng Bt qui ca Dch l ca vua
nhansinhquan.vn

72

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Phc Hy na. H cho rng t i Thng v trc,
cha c Bt qui. Ngi i Thng cha bit bi c
thi m ch bit bi mai ra m thi. Php bi c thi do
ngi i Chu tm ra thay th hoc b tc cho php
bi mai ra. Cho nn Bt qui l do ngi nh Chu
t ra 34.
V tc gi ca Dch Truyn, th i khi c 3
thuyt chnh:
1. Thuyt ca Hn th;
2. Thuyt ca S k;
3. Thuyt ca ng in Nht ng.
Theo Hn th th Dch Truyn l do nhm
in Sinh (tn l in H, Vng ng, Chu Vng
Tn, inh Khoan, Phc Sinh lm ra) [Hn Vn].
Theo S k th cho rng Thng c, ngi nc
L, c Khng T truyn cho sch Dch, C truyn
cho ngi nc S l Hn T T Hong. Hong
truyn cho Chu T Gia Thu nc Yn. Thu truyn
cho Quang T Tha V Thun Vu. V truyn cho
in T Tranh H T. Mi thin Dch Truyn l
tc phm ca nhm ngi ny. Trong Thp Dc,
Thon Truyn c sm hn, nhng c vit vo
khong sau Mnh T. Tng Truyn th c mun hn,
sau thi Thn T. H t Truyn v Vn Ngn Truyn
vit vo thi Tn, sau khi Thy Hong thng nht

Phng Hu Lan, Trung Quc Trit S hc (Thng v) chng


XV Quyn I.

34

nhansinhquan.vn

73

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Trung Hoa. Thuyt Qui, T Qui v Tp Qui c sau
hn c, c l do ngi thi Hn vit ra.
Theo ng in Nht ng th Dch Truyn
vit ra, c l vo khong nh Tn ang cm Thi, Th.
Trong Dch Truyn khng h thy dn mt cu no
trong Thi, Th c, nn rt c th nhn th khng ai
dm ng n vn chng trong Thi, Th. Thuyt
ny c H Thu Nguyn, trong C i Trung Quc
Vn Ha s chp nhn.
i khi, nhm C vn Hc phi u tin Thp
Dc l ca Khng T, nhm Kim vn Hc phi tri
li, phn i thuyt trn, cho rng Khng T khng
quan h g n Thp Dc. Tht l phn vn.
*
V thuyt Thp Dc do tay Khng T sng tc,
nn tham kho Chu Dch Chnh Ngha [Hn Vn]
ca Khng Dnh t.
V thuyt Thp Dc khng quan h g n
Khng T, nn tham kho Dch Kinh Thng Lun
[Hn Vn].
*
V phe Tng hc, th nn tham kho Dch ng
T Vn v Dch Hoc Vn trong u Dng Vn
Trung Cng Tp.
*
i Kiu Chnh Thun [Hn Vn] mt hc gi
ngi Nht ni: Thp Dc do Khng T vit, ch
thy c T M Thin trong S k ni n m thi.
Cc sch Kinh Truyn, khng thy trng dn. V th
nhansinhquan.vn

74

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


u Dng T mi sinh nghi, cc hc gi sau ny ua
nhau bin bc sot li li vn ca Thp Dc, quyt
khng phi ca mt ngi hay mt tay lm ra
[Hn Vn]. nh th, nhng Vng Thn T c ni:
Li vn H t, tin nho nhiu ngi cng nghi
ng khng phi do tay Khng T lm ra, nhng
trong tc gi Dch Truyn pht minh c ht
mi l cng yu ca Dch, ch v cho ngi ta ng
dng c ht cc php tc ca Dch mt cch gy
gn, v vc, r rng c iu, c l, vy nu khng
phi mt u c c y hon ton c ci hc
Dch, quyt khng th no ni r ra c nh th.
[Hn Vn]35.
Tnh Mc Chnh Thiu [Hn Vn] (ngi Nht)
ni: Thp Dc Truyn l ca Khng T, cc hu nho
thng c li bn ra ni vo. Ti c H T, thng
thy hai ch T vit [Hn Vn] th cng nghi khng
chc Khng T thn hnh vit ra. Nhng ri ngh
k li, xt r li, thy H T, tc gi xin pht
c nhiu l tinh vi r rng ht sc, ghi li c
y du vt ca m Dng To Ha, cng nhng
mu nhim ca Qu Thn, ca Tri t, ca Nhn
Loi, khng c mt ci no l chng khi pht mt
cch r rng ch v cho ngi i sau, [Hn Vn].
Nu chng phi vic lm ca mt bc thnh nhn th
ai ti sc lm ni? Nu li em so snh vi li
ni ca cc bc thy nh T T, Mnh T thc c th
lm biu l cho nhau c.
35

Trch trong Chu Dch Lun Lc ca Trn Tr, trang 19-20

nhansinhquan.vn

75

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Kt lun li ni ca 2 hc gi Nht, Trn Tr
chng nhn rng: Ti tin Khng T c vit Vn
Ngn v H T, nhng cc hc gi sau ny chng khi
gom nht nhng li ni v l l rt tinh thng,
chng phi k khc lm ni36
Tm li, Dch l tc phm ca mt s hc phi.
Rt c th Khng T ch a ra mt s gio l ct
yu v hnh nhi thng cho mt s t c tm
truyn lc Ngi v gi (ch khng vit nhng thin
Dch Truyn) 37. 300 nm sau, mi nh ghi thm mt
m t tng v ln ln n i Hn th mi hon
thnh.
*
Bt u t Vn Vng v Chu Cng n, n l
mt tc phm ln ln c cu to trong khong 10
th k nn gom gp c rt nhiu kinh nghim v
tinh hoa ca Lo hc v Khng hc hinh nhi thng.
*
CC PHI CA DCH HC
Dch hc c th chia lm 2 phi:
1. Phi Hn hc [Hn Vn]
2. Phi Tng hc [Hn Vn]
Trch trong Chu Dch Lun Lc ca Trn Tr, trang 19-20
Khng T vn nhi h Dch, t Thon, H, Tng, Thuyt qui, Vn
Ngn, c Dch vi bin tam tuyt (Khng T v gi ham kinh Dch
lm cc thin Thon, H, Tng, Thuyt qui, Vn Ngn, c Kinh
Dch n t 3 ln ba da (Khng T th gia) S k T M Thin.
36
37

nhansinhquan.vn

76

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


A. Phi Hn hc li chia ra lm 2:
a) Phi Kim vn
[Hn Vn]
b) Phi C vn
[Hn Vn]
B. Phi Tng hc cng chia ra lm 2:
a) Phi Ngha l
[Hn Vn]
b) Phi th
[Hn Vn]
*
a) Phi Kim Vn ca Dch hc i Hn, chia ra lm 4
nh:
1. H Thi
[Hn Vn] (Thi Th [Hn Vn])
2. H Mnh [Hn Vn] (Mnh H [Hn Vn])
3. H Lng [Hn Vn] (Lng Khu [Hn Vn])
4. H Kinh [Hn Vn] (Kinh Phng [Hn Vn])
Bn nh ny thuc thi Ty Hn [Hn Vn], u
c lp nh hc qun. Tn Thy Hong [Hn Vn] t
sch, Dch Kinh b v b xem l mt quyn sch bi
nn thot khi nn la Tn.
Qua thi Hn hng thnh c in H [Hn Vn]
(do mn phi T H truyn cho) em 12 thin Dch (
2 thin Kinh, 10 thin Truyn) truyn cho inh
Khoan [Hn Vn]. inh Khoan truyn cho in
Vng Tn [Hn Vn]; in Vng Tn truyn cho
Thi Th [Hn Vn], Minh H [Hn Vn], Lng
Khu H [Hn Vn].
Dch hc ca h Mnh li truyn cho Tiu Din
Th [Hn Vn], Tiu Din Th truyn cho Kinh
Phng [Hn Vn], bi vy mi c Dch hc ca h
nhansinhquan.vn

77

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Kinh. Kinh Phng chuyn bn v S, ch khng bn
v l. Thut gia ngy nay u hc theo php gii ca
h Kinh.
*
b) Phi C Vn ca Dch hc i Hn th c Dch hc
ca h Ph [Hn Vn].
Dch hc ca h Ph l Ph Trc [Hn Vn]. Ph
Trc l ngi u tin em chia Thon Truyn, Tng
Truyn v Vn Ngn truyn vo qu Kin, ph vo
cc ho (tc l bn Kinh Dch i nay).
i Hn Tuyn (nm Cam L tam nin, 55
trc C.N.) sau cuc hi ngh Thch C Cc, nh
vua chun theo li tu ngh ca qun nho cho ban
hnh bn Dch ca h Lng lm sch gio khoa. Th
l phi Kim Vn c trng dng. n i Hn
Quang V, Dch hc ca cc h Thi, h Mnh, h
Lng v h Kinh u c tin dng ngang hng vi
Dch hc ca h Ph trong nhm C Vn.
Qua i Hn Linh , Trnh Huyn [Hn Vn]
em bn Dch ca Ph Trc ra m ch gii v em
Vn Ngn ca qu Khn ph vo cc ho. K ng
thi xem Trnh Huyn nh bc thnh, nn bn Dch
ca h Ph khng bao lu li c thnh hnh v tranh
c ch ngi vi nhm Dch hc ca cc h Thi, h
Mnh v h Lng.
n thi Tam Quc, Vng Tc [Hn Vn] (
nc Ngy) dn li bn Dch Truyn ca cha l
Vng Lng [Hn Vn]. Sau Vng Bt [Hn Vn]
nhansinhquan.vn

78

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


tham bc c ci hc ca Lo-Trang ch thm 2 thin
Thng v H Kinh, chuyn ni v L.
Khng Dnh t [Hn Vn] vit ra b Chu Dch
Chnh Ngha [Hn Vn] cng ly theo ch ca bn
Vng Bt lm tn ch. ng thi L nh T [Hn
Vn] theo bn ca Trnh Huyn son ra sch Chu
Dch Tp Gii [Hn Vn]. S Trng [Hn Vn] son
ra Chu Dch Khu Ngha Quyt [Hn Vn].
*
Dch hc n i Tng cng chia ra lm 2 phi:
a) Phi Th [Hn Vn] (tc l phi Tung
s hc)
b) Phi Ngha L [Hn Vn] (tc l phi L
hc)
a) Phi Th (chu nh hng su nng ca Lo
hc). Ngi gy thnh ci tin thanh ca phi ny
l mt o gia, tr danh v Thut s hc, tn l Trn
on [Hn Vn] t l Nam [Hn Vn], hiu l Hi
Di [Hn Vn], vo khong Tng s, th k th X.
Trn on c son ra b sch tn l Dch Long
[Hn Vn] cn c vo H [Hn Vn] v Lc
Th [Hn Vn] nn gi tn chung ca phi hc ny l
phi Th [Hn Vn].
Ci Dch hc ca Trn on li chia ra lm 2 chi
nhnh:
Mt chi do Trn on [Hn Vn] truyn cho
Mc Tu [Hn Vn]. Mc Tu truyn cho L T Ti
[Hn Vn] (cng gi l L Chi Ti [Hn Vn]). L
nhansinhquan.vn

79

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Chi Ti truyn cho Thiu Ung [Hn Vn]; Thiu Ung
truyn cho con l B n [Hn Vn], v B n son ra
Dch Hc Bin Hoc [Hn Vn].
Mt chi na do Trn on truyn cho Trng
Phng [Hn Vn]; Trng Phng truyn cho Ha Kin
[Hn Vn]; Ha Kin truyn cho Phm Ngc Xng
[Hn Vn]; Phm Ngc Xng truyn cho Lu Mc
[Hn Vn], Lu Mc son ra quyn Dch S Cu n
[Hn Vn].
V sau Dch hc ca Thiu Ung c thnh hnh,
cn Dch hc ca Lu Mc th cng ngy cng suy
vong.
Qua thi Nam Tng [Hn Vn], Chu Hy [Hn
Vn] son ra quyn Chu Dch Bn Ngha [Hn Vn]
v Dch Hc Khi Mng [Hn Vn] vi thm l
dung hp 2 phi Th v Ngha L, mc d Chu Hy
thin v phi L hc ch khng phi thuc v nhm
Tng s hc.
Hong Tn Hy [Hn Vn] i Thanh son ra
quyn Tng s Lun [Hn Vn]. Em ca Hy l Tn
Vim [Hn Vn] vit ra quyn Th Bin Hoc
[Hn Vn].
Mao K Linh [Hn Vn] son quyn Th
Nguyn Bin [Hn Vn], H Vi [Hn Vn] vit ra
Dch Minh Bin [Hn Vn].
Thy u thuc v phi Th.
*
b) Phi Ngha L khi nguyn t H Vin [Hn
Vn], H Vin vit ra quyn Dch Truyn [Hn Vn].
nhansinhquan.vn

80

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


t ca H Vin l Ngh Thin n [Hn Vn] vit
ra Chu Dch Khu Ngha [Hn Vn].
Trnh Di [Hn Vn] t ca Chu n Di [Hn
Vn], li dng bn Dch ca Vng Bt, chuyn bn
v L v bc ci thuyt ni v Tng S. n Chu Hy
(i Nam Tng) chit trung c ci hc ca h Thiu
[Hn Vn], h Chu [Hn Vn], h Trng [Hn Vn]
(Trng Ti) v h Trnh [Hn Vn] (Trnh Di) m
tp i thnh ci Dch hc trit trung i Tng trong
nhng b Dch Bn Ngha [Hn Vn], Dch hc Khi
mng [Hn Vn], Thi Cc Gii [Hn Vn],
Thng Th Gii [Hn Vn].
Bn Dch hin thi, gi l Chu Dch i Ton
[Hn Vn] l bn Dch c ch gii v bnh lun ca h
Trnh [Hn Vn] (Trinh Di) v h Chu (Chu Hy [Hn
Vn]).
*
Dch hc i Tng ngoi 2 phi ni trn, cn c
nhng phi ch trng ly s vt bn ngoi m ging
gii Dch L, hoc ch trng ly tm thc bn trong
m ging gii Dch L. Ch trng ly s vt gii
ngha kinh Dch th c T M Quang [Hn Vn],
Trng Ti [Hn Vn] lm i biu; cn ch trng
ly tm thc ging gii kinh Dch th c Dng Gin
[Hn Vn] lm i biu.
Khng v li c L v khng quan trng nn ti xin
b qua
Hnh ng PHC HY
nhansinhquan.vn

81

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

CHNG II

nhansinhquan.vn

82

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


A. THI CC V LNG NGHI
Ct ty ca kinh Dch nm trong cu ny ca H
t thng: Dch hu Thi cc, th sinh Lng nghi,
Lng nghi sinh T tng, T tng sinh Bt qui.
[Hn Vn]. Dch c Thi cc, Thi cc sinh Lng
nghi, Lng nghi sinh T tng, T tng sinh Bt
qui, Ch sinh y c ngha l bin (sinh gi
bin d), ch khng c ngha l t ci khng sinh ra
ci c.
Nh th, Dch l lch trnh i bin ha ca V
tr Vn Vt. C th ni rng khi im ca lch trnh
bin ha Thi cc. Thi cc y, l mt th kh thin
nhin, mt th linh cn bt dit, v cng huyn
diu, trong tim phc hai nguyn l m-Dng.
Ni Thi cc sinh Lng nghi, k thc ch sinh
c ngha l ng hin, v hai nguyn l mu thun
trc khi thnh hnh, tim n trong Thi cc 38. Ci
kh ca Thi cc cng c gi l Hn nguyn Kh,
hoc gi l Nguyn kh (souffle orginel).
Theo Trnh Huyn Thi cc l o cc trung,
l kh thun ha cha b phn i. V vy, ta c th
ngh rng: V cc l mt bu in kh cha phn m
in v dng in. Gi l m in hay dng in,
thc s khong phi l hai vt khc nhau, m l ch
Bc s Hubert Benoit cng c vit: Php vn. Tc l ci m
o hc gi Hn nguyn Kh ca V tr cha hin ra trong vn vt.
Dch hc gi l THI CC, THI HA, THI HUYN, THI NHT
Lo gi l Xung kh, tc l ci kh ca H V (trong cu Xung kh
d vi HA) [Hn Vn]. Xem quyn Tinh hoa o hc ng
Phng).
38

nhansinhquan.vn

83

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


mt cht in, nhng mc khc nhau, ha ra c hai
lung in khc nhau (la difference de potentiel
produit le courant). Hai lung in y v khc tnh
nn hp dn nhau (nh trong hin trng t kh, m v
dng thu ht ln nhau) gy ra s va chm v pht
sinh ra nh sng. Ci nh sng u tin hin ra
c ghi nhn qu PHC ni ln kh dng s
ho qu Chn (
). Nn mi ni: Vn Vt xut h
Chn [Hn Vn].
a
PHC [Hn Vn]
Li
H t thng c cu: Kin Khn k Dch chi
un da? Kin Khn thnh lit nhi Dch lp h k
trung h. Kin Khn hy, tc v d kin Dch, Dch bt
kh kin, tc Kin Khn hoc c tc d. [Hn
Vn]. (Kin Khn cha ng mi ci gc ca mi s
bin ha chng? C h thy by lit ra thnh hai qu
Kin Khn (m dng) th mm bin ng nm ngay
trong ri. Cho nn Kin Khn m hy dit th c
g cho ta thy s bin ha na, cng nh s bin ha
m khng cn thy na, th Kin Khn c h cng dt
mt lun).
Tt c mi bin ha nh ln g trn i u do t
hai ci l m dng m ra. C c m ln dng mi
c bin ha, nht nh khng c trng thi c m
hay c dng. Nu ch c mt m hay mt dng,
th m y hay dng y s b t dit, u m Dch
khng chp nhn: vt bt kh d trung tn vt
nhansinhquan.vn

84

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


v bc tn chi l([Hn Vn]). Vt, khng vt no
c th b tiu hy n cng m cng khng c ci
l no rng vt s b hy hoi n cng 39. Bi vy s
khng bao gi c ci tng c m hay c dng,
v hai l y khng bao gi ri nhau m tn ti. Hai l
m Dng rng buc nhau trong Thi cc bt c
trong mt Thi cc no, ln hay nh n u. Dch
hc nhn rng cc hu Thi cc [Hn Vn] ngha
l khng c s vt no trong i m t n khng phi
l mt Thi cc, t vic cc t n vic cc i 40.
Ngay trong Thi cc Lng nghi: mi nghi cng li
l mt Thi cc: im Dng trong m, im m
Dch l sinh sinh chi v Dch [Hn Vn], v ci c ln ca Tri
t l s sinh (H t h truyn): Sinh, l sng. V vy m Dng
khng th tuyt, cng nh m khng th tuyt. m v Dng khng
th tuyt, tc l n phi khng bao gi ri nhau, v ri nhau s
khng c ci no tn ti.
im ny rt quan trng: khng bao gi c s th tiu ln nhau,
n phng tn ti. Tm vt l mt, khng phi hai (bt nh).
[Php vn]
(Lng nghi t tng ha. Chnh l l vn then cht ca mi
cuc sinh ha. Nhn thy lng cc l hai i cc chng i nhau,
nhn mnh s khc bit ca chng, mun nghing hn theo mt bn
ny ph nhn hn bn kia l mt s sai lm hon ton. Tit iu
c ngha mt s lun phin tip ni nhau nh ht ngy n m, ht
m n ngy, ch u phi tuyt i i hn theo mt chiu no.
Kin v Khn (hay Sng v Ti, Thin v c): khng c ci vic la
chn theo hn mt con ng no mt cch quyt lit tuyt i,
dng nh ch c con ng ny mi l con ng cu thot cn
con ng kia hon ton l con ng ca s sa a).
40
[Php vn]
Mi ht nguyn t u gm c ci vc ca ci th vc ca v tr.
Nguyn t khng ch cn l mt ci tiu kin khn ring l v khp
kn, nh chng ta tng tng N l mt trung tm cc tiu ca
v tr (hay l tiu v tr)
39

nhansinhquan.vn

85

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


trong Dng bin Dng thnh mt Thi cc, m
thnh mt Thi cc. Mi ci u cha c m Dng.
cng gi l t tng s bn rng sau ny.
y l mt quy lut rt quan trng: d l mt
phn t nh b ri rc n bc no cng cha ng
y mt ton th nh ci i ton th ca v tr (le
tout cosmique). Hay ni mt cch khc ngi l mt
tiu v tr (microcosme) cng ng mt cu to t
chc nh mt i v tr (macrocosme).
Chnh y l nguyn l i hp (principe de
correspondance). Nguyn l ny c th gom vo cu
sau y ca Herms Trismgiste: Ci trn ging
nh ci di, ci di cng ging nh ci
trn 41; qu Kin cng ng cch cu to nh qu
Khn, v tt c cc qu cng ng mt cch cu to
nh qu Kin, t ho s n ho thng.
Tt c, t nh n ln, u chu chung mt quy
lut nh th. Cho nn bit c chn tng ca mt
s vt cc tiu cng c th bit c chn tng ca
ci cc i, cng nh tt c mi s vt trn i.
Trnh T (Y Xuyn) c ni: Nht nhn chi tm,
tc thin a chi tm; nht vt chi l, tc vn vt chi
l. [Hn Vn]. Ci Tm ca mi ngi l ci L ca
vn vt. Bit r phn t th cng bit r c c ton
th. V chnh v th, mt trit gia ng phng mi
c quyt: Bt xut h nhi tri thin h; bt khuy d
41

Ce qui est en Haut est comme ce qui est en Bas;


Ce qui est en Bas est comme ce qui est en Haut.
(Table dEmeraude)
nhansinhquan.vn

86

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


nhi kin thin o (Khng ra khi ca m bit c
vic di tri; khng nhn qua khe ca m thy r o
Tri). L ngha g? Tc l ch Mnh T bo: Vn
vt giai b ng, phn thn nhi thnh, lc mc i
yn [Hn Vn]. Vn vt u gm ni ta, thnh
thc tr v , cn vui no bng! T tri gi minh42
[Hn Vn] l vy. Lc Tng Sn c quyt: V tr
tin th ng tm v ng tm tin th v tr. Chu
Hy cng rt lu n im ny khi ng ni: Nhn
nhn hu nht Thi cc; vn vt hu nht Thi cc
[Hn Vn]. Ai ai, cng u c mt Thi cc; vn vt,
vt no cng c mt Thi cc. ng ni thm: Thi
cc, l m ch ci L ca Tri t Vn Vt. Cho nn
ly vic Tri t m ni, th Tri t l mt Thi
cc; cn ly vn vt m ni, th trong mi vt u l
mt Thi cc. (Thi cc ch th Thin a vn vt chi
l; ti thin a ngn, tc thin a trung hu Thi cc;
ti vn vt ngn, tc vn vt trung cc hu Thi cc).
Trong mi vt, vt no cng c mt Thi cc, vy th
c my th Thi cc hay ch c mt Thi cc m tan
ra thnh mun mnh th sao gi Thi cc l bt tng
bt gim?
Chu T a ra mt hnh nh khu gi y thi v
ny ta d hi. ng ni: gc vn ch l mt Thi
cc. Mun vt u bm th Thi cc y, v t mnh c
mt Thi cc. Chng khc no mt trng trn
tri vn c mt, kp khi tn ra cc mt sng h,
ch no cng thy mt trng. Khng th v vy m
42

Bit mnh, l sng (Lo-T)

nhansinhquan.vn

87

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


cho rng mt trng b chia ra lm mun mnh43.
[Hn Vn] (Bn ch th nht Thi cc, nhi vn vt cc
hu bm th, hu t cc ton k nht Thi cc nh.
Nh nguyt ti thin, ch nht nhi d, cp tn ti giang
h, tc ty x nhi kin, bt kh v nguyt phn d).
Ngi va l mt tiu v tr (microcosme), m
cng va l mt i v tr (macrocosme). L mt tiu
v tr, ngha l mt v tr thu nh li, hay l, mt
tng th ca v tr l i vi ci i v tr trong
khng gian v tn ca tinh t hng h, bao la, vn
tng, (Univers sidral). i vi ci i v tr, th
ngi ch l mt vt cc tiu, c th khng nhn thy
c di knh hin vi. Nhng i vi mt vt nh
hn n nhiu, nh mt ht nguyn t, th ngi li s
ln v cng nh mt i v tr 44. Tc l ch TrangT, ni thin Thu Thy, bo: Bit tri t nh ht
thc, bit my lng nh hn ni, ngha l nhn ci
ln hn m cho l ln, th vn vt khng c vt no
khng nh. V vy ta c th ni: ln nh nh nhau,
thy l mt Thi cc.
Ton th, Quyn I
C ngi ph bnh rng li loi suy ny khng c vng vng.
Thit ngh gi l loi suy tc th l loi suy, vy ch c loi suy
no ng vng, v d dn u phi l chng minh. Li dng hnh
nh, nht l ca ng phng, ch khu gi m thi. Ch li
hnh vn ny l khng xc ng nh khoa hc th lm sao m hiu
ni, hay c ni mt trang sch ca Trang-T hay Lit-T, ni chi l
Dch kinh.
44
[Php vn]
Nh Pht c cu th: Kin Khn tn th mao u thng; Nht
Nguyt bao hm gii t trung. (Kin Khn rt li u lng nh; Nht
Nguyt nm trong ht ci mng).
43

nhansinhquan.vn

88

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


*
Ta cng c th thy rng mt t d v t kh hc
l hi:
-Ly mt ming st di, hai u mt m mt
dng A v B. B n ra lm 2 mnh, mi mnh c 2
u, mt u m mt u dng. V c b ra na, th
mi mnh cng u c 2 u, mt m mt dng.
Tm li, mnh no d nh n u cng gm nm
mt Thi cc, ngha l c hai phn m v Dng.
Trong Thi cc Lng nghi, ta cng thy r u
y: Trong m c Dng (tc l mt Thi cc); trong
Dng c m (tc l mt Thi cc). Hai im trong
m v Dng bin m thnh mt Thi cc, v
Dng thnh mt Thi cc.
Theo ci l thin nhn tng hp [Hn Vn],
thin nhn tng d [Hn Vn], thin nhn tng
ng [Hn Vn] ca Dch hc th gia i v tr
(thin) vi tiu v tr (nhn) c s u ha nhau tng
im mt, c s tng ng v nguyn tc cu to
tng im mt. Ngha l tt c mi s vt di Tri
u cng chu di quyn ch huy ca nhng quy lut
ging nhau, nhng nguyn l v nhng nguyn tc
ging nhau.
A

nhansinhquan.vn

89

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Quy lut cu to v bin dch ca mt t bo 45
cng l quy lut chung ca tt c mi t bo ri nhau
hay hp li.
Tm li, c th ni ton th b Chu Dch chung
quy ch bn c hai l m Dng, ly lm cn bn
cho mi cuc bin ha trong Tri t, tng trng hai
qu Kin v Khn.
Thon truyn qu Kin vit: i tai Kin
nguyn, vn vt t thy, ni thng thin. Vn hnh v
th, phm vt lu hnh [Hn Vn]. Ln thay c u
ca Kin, mun vt nhn m bt u, c u ca
Kin iu khin c phn Tri. My bay ma , mi
vt nh m thay i lu chuyn.
Thon truyn Khn li vit: Ch ti Khn
nguyn, vn vt t sinh; ni thun tha thin. Khn
hu ti vt, c hp v cng. Hm hng quang i,
phm vt hm hanh [Hn Vn]. Theo n cng thay,
c u ca Khn, mun vt nh m sng, l
thun theo vi Tri (Dng). c ca Khn (m)
dy, nn ch c tt c s vt, hp c vi tt c
m khng chia phn gii hn ring cho vt no, bao
dung rng ri, sng r v ln lao, cc phm vt nh
m c hanh thng.
*
Hai cu trn y tht bao qut c c tnh
cht cn bn ca hai nguyn l m Dng: Vn vt
bt u l nh Dng, m c nui dng l nh
m. Mi khi mt hin tng c s chuyn bin hay
45

[Php vn]

nhansinhquan.vn

90

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


pht sinh u l do Dng iu khin: Dng lm ch
ng. Nhng Dng xng m m ha. Bi vy
mi ni: i tai Kin nguyn, vn vt t thy; cn
Ch ti Khn nguyn, vn vt t sinh. Ch thy
[Hn Vn] trong cu vn vt t thy, tc l ni v
kh; cn ch sinh trong cu vn vt t sinh l ni
v hnh.
Trnh Di gii cu vn trn y, vit: Thy gi,
Kh chi thy; sinh gi, Hnh chi thy [Hn Vn]. Ci
gi l thy (u mi) tc l m ch ci u mi ca
Kh; cn ci gi l sinh l m ch ci u mi ca
Hnh. H t thng truyn cng c vit: Kin chi
thi thy, Khn tc thnh vt [Hn Vn]. Dng l
ngun gc, m lm nn vt. Khn l m, phi thun
m theo Tri (ni thun tha thin). Thin l Kin, l
Dng.
KIN v KHN u l u mi c, nn gi l
Kin nguyn, Khn nguyn, ch khc nhau ch Kin
ch s sinh ra, cn Khn ch s nui nng dng
dc. V bi th mi gi Kin l cha, Khn l m: cha
sinh m dng ca vn vt.
S d c hai u gi l nguyn, l v nu
khng c dng th hnh khng th hin hin
c, m khng c m th kh cng khng th c
c ci gi l sinh sinh chi v Dch [Hn Vn].
Bt c vt g cng phi c m v Dng. m v
Dng l u mi (nguyn) ca mi s mi vt. Cho
nn c ngi ngh phi gch ni ch m Dng,
khng nn c du pht. Dch l, nh trc y ni,
nhansinhquan.vn

91

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


l nht nguyn lun, d mi xem qua l nh nguyn
lun. Trng Honh C i Tng gi l lng
nht, v c hai u gm nm c s sinh v s thnh
ca mi s mi vt trn i46.
Tm li, Thon truyn qu Kin th ni: i
tai m qu Khn th li ni ch tai l ngha lm
sao? Ngha l th ca Kin m cng kin sinh ng
bao nhiu v i n u, th th ca Khn cng theo
lin bn gt n Nn gi l ch tai! Dng
xng m ha khng bao gi sai chy. Cng gi l
phu xng, ph ty.
*

Dch vit: Nhu ng cng d. Thin a tng ng, phm vt hm


chng d [Hn Vn]. Mm gp cng (m gp dng) vy. Tri
t (m dng) gp nhau th mi vt mi hin hin ra c. Vai tr
lm hin hin hnh tng cc s vt ch m. Vai tr sinh sinh bt
tn ch Dng. Tuy nhin, khng c dng th hnh do u m
th hin ra c, m khng c m th Dng kh cng khng ta
ni u m hnh ng c. C hai l MT, khng th tch ri
nhau c, tc khng th c tnh trng c m hay c dng.
46

nhansinhquan.vn

92

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


M TRONG DNG, DNG TRONG M
S d m cc Dng sinh, Dng cc m sinh
l v trong m c dng tim phc, trong dng c
m tim phc cha hin r ra. Khi m n hi cc
thnh th mm Dng mi sc hin ln, ngha l
trong Thi m c ci mm Thiu dng hin ln v
bt u tng trng, cng nh trong Thi dng c
mm Thiu m hin ln v bt u tng trng.
Trong hnh di y, im trng trong m l
hnh Thiu dng cn im en l tng Thiu m.
Sch xa cng nh nay phn ng nhn sai m gn
v tr ca Thiu dng l Thiu m. H qun rng
trong m c Dng tim phc, m m cc th
Dng sinh. L ra phi chm thm mt im Dng
trong m, v mt im m trong Dng mi khi sai
lm, nh s 11 sau y.
Thi-Dng

Thiu-Dng

Thiu-m

Thi-m
nhansinhquan.vn

93

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Nh chng ta thy: ci im m hay Dng
tim phc trong Lng nghi, chnh l ci mm ng
nh, nhng vai tr ca n cc k quan trng. N l
mt tim lc nh mt th li phc. Khi m m cc
th Dng bt u manh nha v tng trng trong
lng Thi m nh ho Dng s ho qu Chn (
) trong qu a Li Phc (
). Khi m kh Dng
pht trin n cc th m bt u manh nha u
manh nha v tng trng trong lng Thi dng nh
ho m s ho qu Tn (
) trong qu Thin
Phong Cu (
). (Xem s 7).
Chnh v ci lut m Dng tim phc y m
Lo-T mi bo: Phc h ha chi s phc; ha h
phc chi s : phc l ch np ca ha, ha l ch
da ca phc.
V bi ci l m Dng tim phc y m trn
i chng bao gi c ci hin tng c dng hay c
m: s d gi l m, l v phn m ln phn Dng
gi l Dng, v phn Dng ln phn m. Dch
hc, v th khng chp nhn s ly m tr tuyt
ci Dng, hoc ly ci Dng tr tuyt ci m,
ngha l mong cho m Dng th tiu nhau cho
m hoc Dng c n phng tn ti. l hin
tng khng bao gi c c trn i, nh trc y
tng ni qua, v xin nhc li, v n rt quan trng.
Thc s, ch c m Dng ch ha ln nhau gi
qun bnh m thi.

nhansinhquan.vn

94

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Trong khong mnh mng ca tri t, con
ngi sng trong m Dng khng khc no con c
nm ngm trong nc. Ch khc mt iu l con c
nm trong nc ch thy c nc, m con ngi sng
gia khong tri t mnh mng do m Dng bao
bc v thm nhun li khng thy c. V tr v con
ngi chu nh hng nhau mt cch cc k mt
thit, n ni c th ni: con ngi l kt tinh ca V
tr v nhn m thing ling hn vn vt.
*
NG LI I V, LN XUNG
Li na, m v Dng chng nhng c nhng
tnh cht khc nhau nh Lnh Nng, Mm Cng li
cn nghch nhau c ng li i v v: tnh
hnh nhi bt ng l (ngha l cng i, m khng
dng ng- [Hn Vn]). Dch l ng, nhng ng
hai chiu nghch nhau (vng lai, thng ging). Thng
l sinh. Ging l tiu.
Ci th thu vo trong (m), ci th tn ra ngoi
(Dng): m Dng tng phn chi vt d, c hoc
xut, hoc nhp, hoc t, hoc hu [Hn Vn]. m
v Dng l nhng ci tng phn nhau cho nn ci
ny i ra, th ci kia i vo; ci ny bc qua bn tri,
th ci kia bc qua bn phi. Mt Ra Mt Vo tc
l ch m Dch H t thng truyn bo: nht hp
nht tch v chi bin; vng lai bt cng v chi thng
(mt m mt ng gi l bin; qua li khng cng gi
nhansinhquan.vn

95

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


l thng). Nu c vo m khng c ra, c qua m
khng c li th s vt s b b tc chng ng hanh
thng. Ly ngay ci vic n ung, h hp ca ta hng
giy hng pht y, thy r ci o m ng ca
Dch ri, cn chi phi chng dn xa vi47.
Ci ng nghch thun ca m Dng tht l v
cng huyn diu. Thiu Khang Tit bo: tin
thin l mt ci vng trn. i t di ln gi l thng;
i t trn xung gi l ging. Thng l sinh, cn ging
l tiu. Cho nn Dng sinh di, m sinh trn.
Do , vn vt u sinh ngc li (phn sinh), nh
m sinh Dng, Dng sinh m, ri m li sinh
Dng, Dng li sinh m, c vy m chy mi theo
ci vng trn [Hn Vn].
m Dng nh th m vn chuyn thnh mt ci
vng trn khng bao gi dt. S d c s tun hon
lin tc y l Dng khi s 1, cn m khi s 2,
tc l Dng c u m m khng c, v vy m lun
lun theo sau Dng: l Dng xng, m ty.
Trong Dch tng ngn, c cu: Thin s (Dng)
khi u s 1, a s (m) khi u s 2; m v vy
khng c u, nn phi chy theo Dng. Thin s
(Dng) cui dng l 9, a s (m) cui cng l 10.
Dng, v th khng c chung cuc, m mi c ch
Php vn
Nhng cp mu thun lun lun gi c mc qun bnh, l
triu chng ca mt nn vn minh cao, - tri li, ci g i c mt
chiu, vi sc va chm ca n, biu th tnh trng d man.
nhng x hi c ti, ci g cng ch c mt chiu, khng ai dm
i nghch chiu c. l trng thi d man tn bo. Tn gio m
thnh quc gio cng l d man.
47

nhansinhquan.vn

96

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


cng tn m thi. [Hn Vn] Thin s th nht, a
s th nh. m v th tng Dng gi d. Thin s
chung cu, a s chung thp: Dng v chung
i k chung gi a d).
S thng ging ca Dng v m, cng nh s
vo ra, s m ng u l nhng hot ng hai chiu
thun nghch ca m Dng. Nh ni, ngay trong
c th ta, hin tng mt h mt hp, mt th mt x
u phi iu ha nhp nhng eo kht v xen ln nhau
mt cch lin tc khng ch h, th o tri mi gi
c vn ton: nht m nht dng chi v o. Nu
trong hai tc ng y m mt ci ngng i, th ci kia
cng ht hot ng. Cng nn lu : Dng cng c
Dng thun (i ln), Dng nghch (i xung) hai
chiu; m cng c m thun m nghch. Dng
thun l Dng t; Dng nghch l Dng tn.
Tt c u c hai chiu tc ng. l iu rt quan
trng nn lu .
Khuynh hng ni hng c tnh cch thu
lim ha chuyn; khuynh hng ngoi hng c
tnh cch bi tit nhng g ha. Nh vy ni
v ngoi giao tip v nui dng ly nhau. cng
l hin tng sinh v t m o gia gi l
huyn v gii. Sinh v t l mt, cng nh
huyn v gii l mt, tuy hin tng khc nhau.
Theo , ta thy m Dng tuy hai m mt,
tuy mt m hai, cho nn Dch l thy l nh nguyn
lun m k tht l nht nguyn lun. Bi vy, Lng

nhansinhquan.vn

97

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


nghi cng gi l Lng nht. m Dng l mt
ci g gi l bt nh, khng phi hai l khc nhau.
Nh ni trc y, th s s vt vt, ln nh
u l mt Thi cc hm cha cp m Dng nghch
thun, ngha l gm c hai khuynh hng ni hng
v ngoi hng, th v x, bo th v cp
tin, t v tn, huyn v gii mt cch y
v ng u. S d gi m hay Dng, ni hng
hay ngoi hng l v phn m ln phn Dng,
phn ni hng ln phn ngoi hng. H bm th
Dng nhiu th sinh ra ging c, bm th m nhiu
th sinh ra ging ci (Kin o thnh nam, Khn o
thnh n), ch khng c s vt no l thun m hay
thun Dng c, nh th danh t m hay Dng ch
l mt danh t tng i m thi.
*
M DNG KHNG C U MI (Hon v oan)
Hn na nh trc y ni, c hai l m
Dng u hin ra mt lt, ci ny l u kin ca
ci kia, ch thc s khng ci no sinh ra ci no,
ngha l khng c ci no c trc c sau c. Trnh T
ni: ng Tnh v oan, m Dng v thy, Vt
phng sinh phng t, ngha l s vt u va
sinh m cng va t. Tuy nhin, ni c sinh cng
sai, m ni khng c sinh cng sai v nu thin v
m th m cc Dng sinh, nu thin v Dng th
Dng cc m sinh L v nh ni: Khng c s
nhansinhquan.vn

98

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


vt no thun m hay thun Dng. Gi l Dng
khi no phn Dng ln phn m, v tri ngc
li. l hai nguyn l cn bn v m Dng: va
xen k ln nhau m cng va hm cha ln
nhau. tc l ci l nhim mu ca Lng nghi v
Thi cc.
Mt (Thi cc) m Hai (Lng nghi); Hai
(Lng nghi) m Mt (Thi cc). C hiu c ci l
MT M HAI, HAI M MT y th mi c th hiu
c tinh hoa ca Dch l: Thi cc m l Lng
nghi; Lng nghi m l Thi cc. Dng v m v
th khng phi l danh t tuyt i, ch c Thi cc l
tuyt i thi. Dch hc l nht nguyn lun, hay ni
cho ng hn Nht nguyn lng cc ng (monisme
dynamique polarrisable).
*
Ti sao gi m Dng m khng gi Dng
m? Vn vt ph m nhi bo Dng (vn s vn
vt u cng m bng Dng) ngha l b tri l m,
b mt l Dng, hay ni mt cch khc, b lng
thuc m, b mt thuc Dng 48, ngha l bn ngoi
l vt cht (m), bn trong l tinh thn (Dng). Hay
ni mt cch khc, thng ch c nh hng ca m
l d thy hn (v m ch v hnh tng th cht),
Ch trng ny ca Lo-T ti sao li tri li vi Ni kinh: Ni
kinh d bi vi Dng, phc vi m? (Theo Ni kinh th phn lng
thuc Dng, bng thuc m)? Thiu T bo: Lo-T chi thuyt,
ngn thin tng d. Ni kinh chi thuyt, ngn a tng d. Thuyt
ca Lo-T l ni v thin tng, cn thuyt ca Ni kinh l bn v
a tng.)
48

nhansinhquan.vn

99

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


cn Dng thuc v phn v hnh, ch c th cm
c m khng th thy c. Dng l kh thanh
thuc v Tri, cn m thuc v kh trc, thuc v
t; Dng nh th ln cao, m nng nn xung thp,
nhng s g, vt g cng bt t di i ln, cng nh
ci g hin l bn ngoi d thy hn ci tng n bn
trong ng trn bnh din siu hnh th sng ti l
mt, nhng ng bnh din nhi h th Sng s d c
l nh c. Ti mi ni ln, v ta c th ni rng m l
cn bn ca Dng: khng c m, Dng kh khng
bao gi tr c, cng nh khng c huyt, kh khng
bao gi lu chuyn c. C l v nhng l do trn
m ngi xa khng gi Dng m, m thng gi
l m Dng. Dch y mu thun l th. Mu thun
l l tn ti ca s vt.
Tm li, nh trc y trnh by: m Dng
ch l mt danh t tng i. Cho nn, khi ni m l
tnh, phi hiu ngay rng l mun ni n ci tnh
bn ngoi, nhng bn trong l mt ci ng mnh ca
ci gi l tnh cc, v tnh cc l ng sinh. Khng
nhn thy c ci NG trong ci TNH, cng nh
ci TNH trong ci NG s khng bao gi hiu
c Dch49.
im ny rt quan trng trong vn hc Dch. Nh c n ta s
hiu c ci ch trng V Vi ca hc thuyt Lo-Trang. C th
nht, ta s hiu r ci o m ca cc mn v thut Trung Hoa,
Nht Bn nh Thi cc quyn hay Nhu o. Hai mn v siu ng
ny ca ng phng nu ai tng nghin cu, nht l thc hnh
n (ng phng, bt c ci hc no cng u l mt o Sng,
ngha l TRI HNH HP NHT), s thy n c tm lc trong
on vn ny ca Trang-T, thin KH-C: Tnh nhi d m
49

nhansinhquan.vn

100

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


B. T TNG
Trc y ni qua v T tng, nay xin ni
thm cho rng hn v su hn. T tng, l Thiu
dng, Thi dng, Thiu m v Thi m, tc l
ni ln lut doanh h, tiu trng ca kh m Dng,
lc dy lc mng. Dy, l Thi; mng, l Thiu. Lut
i ha lu hnh l s bin t lc khi thy n hi
chung cuc ca vn s vn vt qua 4 giai on:
Thnh, Thnh, Suy, Hy tng ng vi iu m nh
Pht gi l Thnh, Tr, Hoi, Khng. Mt s hc gi
v Dch xa cng nh nay nhn rng ci m Dch
truyn gi l Nguyn, Hnh, Li, Trinh cng l giai
on tn ti ca mi s vt. Chnh Trnh Y Xuyn
ng c; ng nhi d Dng ng ba. Bt vi phc tin, bt vi ha
th: cm nhi hu ng, bch nhi hu ng. Bt c d nhi hu khi
(Lc Tnh th cng vi c ca m, lc ng th ng nh lung
sng ca kh Dng. Khng ban phc cho ai trc, khng ging ha
cho ai trc. C cm mi ng, c b bc bch phi lm mi lm: bt
c d mi khi cng h th.
Phi chng l nhng nguyn tc chnh trong cc mn v thng
tha ni trn, m s tp luyn a ta n s gii thot tm hn.
thc hin c cu khu hiu ti thng ca o gia: h k tm,
thc k phc (lng h khng, dn kh tin thin vo n in
(thc k phc)) nui dng n dc (thnh thai, ni theo ngn t
o gia). cng l php dng tm chi nhc knh ca Trang-T.
B quyt ca Thi cc quyn phi chng l nm trong nhng nguyn
tc chnh ny: x k tng nhn, d ng cu tnh, tc l nhng
im m Trang-T ni v o m ca chn nhn, cm nhi hu
ng, bch nhi hu ng, bt c d nhi hu khi. (Phn quan trng
ny, ti danh ring trong quyn Thut Dng Sinh khi bn qua
hai php TNH-TA v THI-CC-QUYN, Dch Cn Kinh, v Bt
on Cm. c Tinh hoa o hc ng phng trang
25,26,27,28,29, nht l trang 45.
nhansinhquan.vn

101

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


cng bo: Nguyn, l lc ban u ca vn vt;
Hanh, l lc ln ln ca vn vt; Li, l lc thoi mi
y ca vn vt; Trinh, l ch thnh tu ca vn
vt.50. Nh vy, cho rng Nguyn, Hanh, Li, Trinh
tng ng vi T tng, mt chu k bin chng
(cycle dialectique) ca cuc i ha lu hnh l sai.
V li cng sai, khi cho rng Nguyn, Hanh, Li,
Trinh cng tng trng cho 4 ma trong nm hoc 4
thi ca mi vn hi.
Bn giai on m Dch truyn gi l nguyn,
hanh, li, trinh, thc s ch ni ln c hai giai on
Thnh v Thnh ca chu k bin chng trong cuc i
ha lu hnh ca Dch m thi. Nguyn v Hanh l
giai on Thnh, Li v Trinh l giai on Thnh. V
nh vy, i vi lut doanh h, tiu trng ch ni
n sinh m khng ni n dit, ch ni n giai on
Thnh, Tr m khng ni n Hoi, Khng 51. Thm
ca thnh nhn vit Dch truyn l c mun gip cho
con ngi duy tr ci o Thnh [Hn Vn] v Tr
[Hn Vn] cng lu c bao nhiu cng hay by
nhiu, mc d vn bit khng c ci g c thnh m
khng c bi, c ngy m khng c m, c sinh m
khng c t.
*

Nguyn gi, vn vt chi thy; Hanh gi, vn vt chi trng; Li


gi, vn vt chi toi; Trinh gi, vn vt chi thnh.
51
Trong Tn L hc, Phng Hu Lan cng ni: Dch truyn thuyt
k Thnh Tr nhi bt thuyt Hoi Khng (Dch truyn ch bn v s
Thnh v Tr m khng bn n s Hoi v Khng).
50

nhansinhquan.vn

102

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ti sao chng ti cho rng nhng sch xa cng
nh nay sai lm khi ghi vng T tng theo th t
Thiu m, Thi Dng, Thiu Dng, Thi m? Ch
gi l Thiu m phi l Thiu Dng [Hn Vn]
li cng phi i cch ghi tng Thiu Dng v
Thiu m theo nh trc gi phn nhiu sch xa
cng nh nay ghi sai.
V vng trt t, chng ti ngh phi theo trt
t nh sau: 1. Thiu Dng; 2. Thi Dng; 3. Thiu
m; 4. Thi m. Cn ghi tng Thiu Dng th phi
ho Dng pha di (
), tng Thiu m phi
ho m pha di (
). L ti sao? Phng Hu
Lan cho rng: (
) l tng ca Thiu Dng.
giai on ny m kh cha c khc phc hon ton,
nhng Dng kh ang bt u tng trng. Bi vy,
phi ghi ho Dng pha di (l v theo qu Dch ghi
qu bt t di ghi ln, v pha di ch ci tng ca
s tng trng). l ch mi s vt n giai on
THNH ca n. (
)
Ghi tng ca Thiu m cng mt th: ho
m pha di (
) v kh m giai on ny
ang bt u tng trng.
Gin Chi v Nguyn Hin L, trong i cng
Trit hc Trung Hoa cng nhn xt rt ng khi cc
ng vit theo V ng:
Giai on thnh l giai on ca Thiu Dng,
- giai on kh Dng t kh Thi m sinh ra.
Giai on thnh l giai on ca Thi Dng, giai on kh Dng pht trin n cc .
nhansinhquan.vn

103

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Giai on suy l giai on ca Thiu m, - giai
on kh m t kh Thi Dng sinh ra.
Giai on hy l giai on ca Thi m, - giai
on kh m pht trin cc , ln p ht kh
Dng.(trang 171, quyn Thng). (Xem s 11
v 12).
Kin

oi

Thi dng

Ly

Chn

Thiu dng

*
Tn

Khm

Khn

Thi m

Thiu m

Dng

Cn

m
Thi cc

( s 12)

Nhn s 15 ta s thy r lut tiu trng ca


m Dng. Mt nm cng nh 1 ngy, mt ngy
cng nh mt gi. Tt c u chia ra lm 12 cung: T
[Hn Vn], Su [Hn Vn], Dn [Hn Vn], Mo
[Hn Vn], Thn [Hn Vn], T [Hn Vn], Ng [Hn
Vn], Mi [Hn Vn], Thn [Hn Vn], Du [Hn
Vn], Tut [Hn Vn], Hi [Hn Vn].
Trong mt nm, th:
1. T, thuc qu Phc (a li Phc) (
), nht
Dng sinh ho s (tit ng Ch, thng 11).
Su, thuc qu Lm (a trch Lm) (
), 2
ho Dng ln 4 ho m (tit i Hn, thng 12).
nhansinhquan.vn

104

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Dn, thuc qu Thi (a thin Thi) (
), 3
ho Dng chim phn ni qui: m Dng c
bnh phn; khi u ma XUN (tit V Thy, thng
ging). Ti y l giai on Thnh [Hn Vn].
2. Mo, thuc qu i-trng (Li thin i-trng)
(
), Dng kh bt u ln p m kh, v m kh
ch cn 2 ho ngoi qui, Dng kh n thi s
Thnh. Xun n gia ma (tit Xun phn, thng
2).
Thn, thuc qu Qui (Trch thin Qui) (
),
ho Dng n ngi cu ng, ln vo ho m n
mc cng, chng chnh ho thng lc, thuc v
cui Xun qua H (tit Cc V, thng 3).
T, thuc qu Kin (thun Dng, m ht.
Dng kh n hi cc thnh. Cng tc bin:
Dng cc m sinh, nm v thng 4 v bt u ma
H (
).
Tr ln l giai on Thnh v Thnh [Hn Vn]
ca chu k bin chng gm 4 giai on: Nguyn Hanh
(Thnh), v Li Trinh (Thnh) ca Dng kh, thi
ly tng Thiu dng
v Thi dng
lm
cn bn.
3. Ng, thuc qu Cu (Thin phong Cu) (
)
(tit H Ch, thng 5). y l thi Dng kh n hi
sp bin, m kh bt u sinh ni qui. Nh qu
Phc (

) cung T, nht dng sinh; qu Cu

nhansinhquan.vn

105

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


cung Ng, nht m sinh thng ngay trc Bc Nam,
ch m Dng giao tip. T (thng 11, tit ng
Ch), Ng (thng 5, tit H ch).
Mi, thuc v qu n (Thin sn n) (
),
cui h (tit i th, thng 6). Hai ho m ni qui
Dng kh ch cn mt ho cu tam qu Cn (
). Dng tiu m trng (tng Thiu m) bt u.
Giai on Suy ca chu k bin chng.
Thn, thuc qu B (Thin a B) (
), (tit X
Th, thng 7) m Dng bnh phn, nhng m thng
Dng: m kh ni qui, Dng kh b y ln
ngoi qui.
4. Du, thuc qu Qun (Phong a Qun) (
), (tit Thu Phn) i lp vi Mo thuc qu i-trng
(tit Xun Phn). Dng kh ch cn c 2, b m kh
ln n 4 ho: 3 ni, 1 ngoi. y Dng kh
n thi hy dit (nm trong h thng ca Thi m
).
Tut, thuc v qu Bc (Sn a Bc) (
), m
kh n hi cc thnh, Dng kh sp b hy dit:
m cc trng, Dng cc tiu (thng 9, tit Sng
Ging, sp n tit Lp ng).
Hi, thuc v qu Khn (
) (thun m) tit
Lp ng v Tiu Tuyt. m cc dn ng cho
Dng sinh qu Phc (
nhansinhquan.vn

).
106

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Mt chu k bin chng xong, nhng ri cng
cha xong (V t) v Bc qua th Phc n: Dng kh
li bt u ti sinh. Sinh ri t, t ri sinh lin min
v tn: sinh sinh, chi v Dch l th52.
*
C. T TNG
Bt qui do T tng m ra. T tng th mi
tng ch c 2 ho. Bt qui, mi qui c 3 ho.
1. Chng ln mt ho Dng hay ho m trn
tng Thi dng, ta c qu Kin v qu oi:
(
)
Kin
Thi dng
(
)
(
)
oi
2. Chng thm mt ho Dng hay m trn
tng Thiu dng ta c qu Ly v qu Chn:
(
)
Ly
Thiu dng (
)
(
)
Chn
3. Chng thm mt ho Dng hay m trn
tng Thiu m, ta c qu Tn v qu Khm:
(
)
Tn
Thiu m
(
)
(
)
Khm
Thin chi o, chung nhi phc thy; c, bc phng gi, thin chi
s chung, thy gi; m dng chi s hp bit d. o ca Tri t
(m Dng) ht ri li bt u. Cho nn phng Bc l ni kh
Dng (Tri) va ht li cng va bt u, l ni m kh m kh
Dng va hp va tan vy.
52

nhansinhquan.vn

107

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


4. Chng thm mt ho Dng hay m trn
tng Thi m, ta c qu Cn v qu Khn:
(
)
Cn
Thi m
(
)
(
)
Khn
THI CC, LNG NGHI, T TNG
(sp hng ngang)
Kin

Thi
Dng

oi

Ly

Thiu
Dng

Chn

Tn

Thiu
m

Dng

Khm

Cn

Khn

Thi
m
m

Thi-cc
s 14

nhansinhquan.vn

108

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


THI CC, LNG NGHI, T TNG
(sp theo vng trn)
(LUT TIU TRNG M DNG)

Thnh
(H)
Kin
T

Kin
Tn

Dn

Khm

Ly

Thn

Thi

oi

Cn

Chn
Khn
T

Tut
Hi
Kin

s 15
nhansinhquan.vn

109

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


1
Thi Dng

Thiu m

3
5
4
6
Thiu Dng

Thi m
7
8

LNG NGHI v T TNG


(
(
(
(

T TNG v BT QUI
):
):
):
):

Thiu Dng
Thi Dng
Thiu m
Thi m

Hai biu trn y, c th tm lc c


gn ht tt c nhng g cn phi bit v Dch l.
Vng trn chnh gia tng trng Thi cc
gm 2 nghi m v Dng. m Dng m ngom
nhau mt cch qun bnh, bnh ng v ng ng.
Vng th 2 l vng T tng: Dng nghi sinh
Thiu dng v Thi dng. Thiu dng sinh ra 2
qui Ly (3) v Chn (4). Thi dng sinh ra 2 qui
Kin (1) v oi (2). m nghi sinh Thiu m v Thi
m. Thiu m sinh ra 2 qui Tn (5) v Khm (6).
Thi m sinh ra 2 qui Cn (7) v Khn (8). Bt qui
tin thin l Kin (1), oi (2), Ly (3), Chn (4), Tn
(5) ,Khm (6), Cn (7), Khn (8) thnh lp trn cn
bn T tng l Thiu dng, Thi dng, Thiu m,
Thi m.
Vng th 3 tng trng vng i ha lu hnh
ca m Dng qua 4 giai on: Thnh, Thnh, Suy,
nhansinhquan.vn

110

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Hy ca T tng qua 12 cung. y ta thy r s
dy mng ca m Dng: Nht dng sinh cung
T (thng 11), tit ng Ch (qu Phc). Nh dng
sinh cung Su (thng 12), tit i Hn (qu Lm).
Tam dng sinh cung Dn (thng ging), tit V
Thy (qu Thi). Ta nhn thy y khi m Dng
(en trng) ng nhau. T dng sinh cung Mo
(thng 2), tit Xun Phn (qu i-trng). Phn m
(mu en) bt u mng dn. Ng dng sinh cung
Thn (thng 3), tit Cc V (qu Qui). Lc dng
sinh cung T (thng 4), tit H, qu Kin (thun
Dng). Kh Dng qua 2 giai on Thnh, Thnh.
Dng cc m sinh, mt ho m bt u sinh ra
cung Ng (thng 5), tit H Ch (qu Cu). Nh m
sinh cung Mi (thng 6), tit i Th (qu n).
Tam m sinh cung Thn (thng 7), tit X Th
(qu B). T m sinh cung Du (thng 8), tit Thu
Phn (qu Qun). Ng m sinh cung Tut (thng 9),
tit Sng Ging (qu Bc). Mt ho Dng b
dn n cht vt, sp bin mt. Lc m chim
ton qui (thun m) cung Hi (thng 10), tit Lp
ng. Ri Dng li bt u ti sinh cung T, mt
chu k khc li tip tc sinh sinh bt tn 53.
*

T c nht triu phong gii ng,


Bch hoa nhng cu l xun i. (Thin thi).
Tm dch:
Ri mt ngy mai bng gi ht,
Trm hoa nh c rn xun v.
53

nhansinhquan.vn

111

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ngi xa sp t tm qu (bi qui) c 2 cch:
a) Tin thin Bt qui.
b) Hu thin Bt qui54.
Chia Tin thin Hu thin l ch ci th t
trc sau ca To ha trong vic to thnh V tr. Li
cng ni ln ci l sinh khc, t tn, thng trm,
sinh t ca s vt.
Nhng trc khi bn v Tin thin Bt qui v
Hu thin Bt qui, cn phi ni v H v Lc
Th v Tin thin Bt qui v Hu thin Bt qui l
u do H v Lc Th m nghim ra c. Tm qu
Tin thin ca Phc Hy phng theo H (hnh trn),
cn 8 qu Hu thin ca Vn Vng th phng theo
Lc Th (hnh vung). Trn l hnh dng ca cc
thin th; hnh vung l ni v ci dng ca n trn
tri t.
*

Tin thin gi sinh s chi l;


Hu thin gi sinh tn chi o.
(Tin thin, l ni ci l ca bui s sinh;
Hu thin, l ni v ci o ca lc sinh tn sng cn).
54

nhansinhquan.vn

112

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


H 55
H t thng truyn (chng 10) c vit: H
xut , Lc xut th. H, l sng Mnh (Mnh H);
Lc, l sng Lc (Lc H).
Tc truyn, i Phc Hy, c con nga rng
long m ni ln ti Mnh H, trn lng c nhiu im
en trng, phn phi nh sau:
2
1
3
4
5

im v
-------------------------------------

7
6
8
9
10

im pha
-------------------------------------

trc
sau
tri
mt
gia

Nghin cu v H phi ngh n Lc Th; nghin cu Lc Th


phi nh n H . Hai hnh ny phi lun i cp nhau nh mt
biu mt l, mt th mt dng, mt t mt tn ca m Dng. V
vy, tr v sau, thng hay em 2 hnh ny so snh v bn vi
nhau. Cng nh ch long m dng chung nhau, k thc long l
rng, (bay ln) tng trng ln kinh (dc, verticale) m ch thi gian
(Temps); m, l nga chy trn mt t, tng trng ln v (ngang,
horizontale) m ch khng gian (Espace). Cu cnh mc ch ca
Dch l ch gp g 2 ln kinh v, tc l ch im chnh gia ca 2
ln ngang dc, tc l ch thi gian khng gian hp nht, thnh ra
(nht nim vn nin), mt khonh khc cng l mt thin thu v tn.
(Xin c quyn Tinh hoa o hc ng phng trang 30, 31, 32).
Ln dc tng trng ci TH ca m Dng (Kin Khn). Ln
ngang tng trng ci Dng ca m Dng (Khm Ly Thy Ha).
55

nhansinhquan.vn

113

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


4 >> 9 >> >> mt
5 >> 10 >> >> gia
NAM
Dng tiu, tn ra ngoi
m trng, t vo trong

(S 7,9 l s Dng tiu


S 2,4 l s m trng)

10

NG
Ni-hng
(Tnh)

m tiu
Dng trng
(S 6,8 l s m tiu
S 1,3 l s Dng
trng)

TY
Ngoi-hng
(Tnh)
S 1: Thiu-dng 56
S 3: Thi-dng
S 2: Thiu-m
S 4: Thi-m

BC

s 16 (H )
Chu Dch Nguyn chi c ni: Dng Thin nht vi Thiu dng.
Ly s 1 lm Thiu dng. Thin nht y l ni v s 1 phng
Bc (Thin nht sinh thy).
Ch s (16)
Con s ca Dch, H s nh (gi l thiu) l mnh; con s ln
(gi l lo) l yu. Nh s Dng 1 v 3 l s ca Dng kh thi
Thnh v Thnh: 1 l s ca Thiu dng, 3 l s ca Thi dng,
s 7 v 9 l s ca Dng kh thi Suy v Hy. S m cng th:
s 2 l s ca Thiu m, s 4 l s ca Thi m, s 6 v 8 l con s
ca m kh thi Suy Hy.
Nhn H , ta thy:
Bn pha ng, thuc v phn hng ni: Dng ni, m ngoi.
Pha Ty th thuc v phn hng ngoi: Dng ngoi m ni. Bi
vy, ngi ng phng thuc m, nhng bn trong cng cng:
thuc ni. Ngi Ty phng thuc Dng, hng ngoi v thch
ph trng sc mnh bn ngoi. l tnh cch c bit ca 2 nn
vn minh ng Ty.
56

nhansinhquan.vn

114

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


1, 3, 5, 7, 9 = Dng s (ng) (25)
2, 4, 6, 8, 10 = m s
(tnh) (30)

Tng cng: 55

Xem H ta nn n my im chnh sau

y:
1. H trong Dng th ngoi m; m trong th
Dng ngoi: m trung hu Dng cn, Dng
trung hu m cn. Bn trong l cn gc. m cn l s
2 s 4. Dng cn l s 1 s 3.
2. S m (30) nhiu hn s Dng (25), tc l
phn m phi bao bc, che ch v nui dng phn
Dng. Dng t bn trong (signe dintergration).
3. Pha bn mt (Ty), cc s Dng tn ra bn
ngoi (tc l cc s 7 v 9); cc s m li bn trong
(tc l cc s 2 v 4). Dng bc m. Dng tn ra
bn ngoi l ci triu ca s phn tn (signe de
dsintgration).
Pha bn tri (ng), cc s m bao bc bn
ngoi (tc l m bc Dng) cc s 6 v 8; cc s
Dng li bn trong (cc s 1 v 3). Dng t vo
trong l ci triu ca s quy tm (signe dintergration).
Nh th, H ch trng m Dng ni ngoi
tng ng (hay l Thin a hp nht), bin thin,
in o, i thay ngi v: khi ch, khi khch, khi ph
khi trm, ty ng hay Ty (Ch l trong; khch
l ngoi. Ph l ni, trm l chm).

nhansinhquan.vn

115

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Bn mt:
m ch, Dng khch
m trm, Dng ph

Tng qu B (
)
(Dng ngoi qui, l
khch, l ph (ni ln
trn), l suy (thuc
hng Ty).
m trong, l ch; Dng bao ngoi, la khch;
m chm xung l trm; Dng ni ln, l ph).

Bn tri:
Dng ch, m khch
Dng trm, m ph

Tng qu Thi (
)
(Dng ni qui, l
ch, l trm (lng vo
trong), l vng (thuc
hng ng).
Dng trong (ni qui), l ch, m ngoi
(ngoi qui), l khch; Dng chm xung, l trm57,
m ni ln l ph 58.Trm th mnh, ph th yu. Ni
qui th cng kin; ngoi qui th suy nhc. H gn
trung cung (Thi cc) l phn gc (cn); xa trung
cung l phn ngn.
Ci ng ca m Dng lun lun c hai chiu
(thun v nghch).
S 1 v s 2, nh vy l tng trng cho Dng
v m, vi hai chiu thun, nghch, hai b mt tri
khc nhau, nhng khng bao gi ri nhau. V tr lun
57
58

Thu vo bn trong Thi cc


Tn ra bn ngoi Thi cc

nhansinhquan.vn

116

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


lun bin chuyn theo hai chiu thun nghch y: mt
ra, mt vo; mt tiu, mt tc. V c c nh th th
s bin ha s v cng v tn; nu ch c bin mt
chiu, th s vt s b cng tn, khng cn phi l ci
ngha ca Dch l na. V lun lun bin ha theo hai
chiu, m lc no cng c bn tng bn gim (tiu
tc) thnh ra d c bin, m ton th vn c gi
nguyn, khng vi khng cn: Nht m nht Dng
nh hon v oan. Nh c s thng ging m m
dng eo nhau nh mt vng trn.
Tm li, bn tri (ng) th m bao bc Dng
(m hm Dng), bn mt (Ty) th Dng bao bc
m (Dng hm m).m bc Dng (m hm
Dng) l thi Dng t; Dng bc m (Dng
hm m) l thi Dng tn. Dng t th hng ni;
Dng tn th hng ngoi. V vy, trong cng phu tu
luyn ca o gia phi ni hng (ni tnh) gi gn
kh tin thin l phn chnh. Kh tin thin m
phng ra ngoi, th b tn m hao tn. Dng m trm
(lng vo trong) th m phi ph (ta ra ngoi) bc
Dng. Dng thu vo trong l T; Dng ta ra
ngoi l Tn, l con ng ca sinh t. Nhn ra
kha cnh nhn loi, ta thy ngi ng phng thuc
nt hng, a tnh. Ngi Ty phng thuc ngoi
hng, cng nh ngi phng Bc su sc kn o,
a mu; ngi phng Nam ci m, tht th v nng
cn. H nng gin ra, lnh co li.
Xem H , ta nhn thy tnh cch nht
nguyn lng cc (monisme polarisable) ca v tr
nhansinhquan.vn

117

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


vn vt. Lun lun nhng s m Dng eo dnh
nhau: mt sanh mt thnh: thin a hp nht.
Thin nht sinh Thy, a lc thnh chi; l
thin sinh, a thnh.
a nh sinh Ha, thin tht thnh chi; l a
sinh, thin thnh.
Thin tam sinh Mc, a bt thnh chi; l
thin sinh, a thnh.
a t sinh Kim, thin cu thnh chi; l a
sinh, thin thnh.
Thin ng sinh Th, a thp thnh chi; l
thin sinh, a thnh.
[Tm li.
1 vi 6
T (ng)
3 vi 8
2 vi 7
Tn (Ty)
4 vi 9
5 vi 10 = Thi cc ( Trung cung)
*
H dng s biu din cch cu to ca V tr
lun lun bin ha theo 2 chiu hng khc nhau.
l quan nim: Thi cc lng nghi, nht nguyn
lng nghi hay nht th lng din ca Dch l.
Ta nn : S Dch khng nhng ch v lng m
cng ch v phm, n ch l mt trng thi ca ci
MT (lng nht) nh Lng nghi, T tng, Bt
qui thy u hm cha Thi cc. Ngha l 2 m 1;
nhansinhquan.vn

118

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


4 m 1; 8 m 1;v.v (s 1 bin s 3; s 2 bin s 4
v tri nghch li, s 3 thnh s 1; s 4 thnh s 2).
Thi cc l Thn siu xut c m Dng, nn
H t c vit: m Dng bt trc chi v Thn.
Thi cc l cn nguyn ca m Dng (ng thp
c trung: s 5, s 10 ti Trung cung). Dng
trong, m ngoi bao bc (s 10 bao bc s 5), l
hnh tng ca ht nguyn t (theo khoa hc Ty
phng ngy nay).
*
Nn lu iu ny: s 5 H rt quan trng:
vn vt khng c n, khng sanh; khng c n khng
thnh, ngha l khng c s 5, s khng c g c trong
V tr. (Xem ph ch v s 5).
Ta c xt vic ny:
S 1 cng vi s 5 (gia) thnh s 6 ( Bc
phng);
S 2 cng vi s 5 (gia) thnh s 7 ( Nam
phng);
S 3 cng vi s 5 (gia) thnh s 8 ( ng
phng);
S 4 cng vi s 5 (gia) thnh s 9 ( Ty
phng);
S 5 cng vi s 5 (gia) thnh s 10 ( Trung
phng).
Bi vy, nu khng c s 5, l tr ct bt di bt
dch Trung cung th khng c sanh, cng chng c

nhansinhquan.vn

119

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


thnh. Vn vt do m pht ra, chung quy ri cng
tr v 59.
S 5 v 10 (ng thp) l huyn c ca Tri t,
n l ngi Thi cc, cn bn ca To ha. l s bt
dch ca Dch 60.
Theo H , s 1, 3, 5, 7, 9 (cng li l 25) l s
Dng, gi l s C; s 2, 4, 6 ,8, 10 (cng li l 30)
l s m, gi l s Ngu.
S 1, 3, 5 l s sinh ca Tri;
S 7, 9 l s thnh ca Tri.
V s 9 (cu) l s sau cng ca s thnh, nn
Dch gi cc ho dng l ho cu, nh s cu,
cu nh, cu tam, cu t, cu ng
S m (a) th c hai s sinh, l t nh (s 4 s
2); v ba s thnh, l thp, bt, lc (10, 8, 6). Lc (6)
l s thnh sau cng ca m, nn ly lcm t cho
m ho, gi l ho s lc, lc nh, lc tam v.v
Nn nh: s thin (dng) th bt t s nh k
ln, nh nht, tam, ng, tht, cu; s a (m) th bt
t ln k xung (nghch vn), nh s sinh l t, nh;
cn s thnh l thp, bt, lc:
1, 3, 5
S sinh ca
Tri (Dng)

7, 9 (bt u t nh n ln)
S thnh ca
Tri (Dng)

H v, ri li tr v H v, nh trong Thnh kinh Thin cha gio:


Tro bi, ri anh s tr thnh tro bi).
60
c Tinh hoa o hc ng phng
59

nhansinhquan.vn

120

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

4, 2

10, 8, 6 (bt u t ln n nh)

S sinh ca
t (m)

S thnh ca
t (m)
*
H V NG HNH

o gia v sau tra Ng hnh vo H c th


ha vic sinh thnh ca m Dng. Ng hnh l Kim,
Mc, Thy, Ha, Th cng u l hin tng ca m
Dng.
V tr Ng hnh trong H l: Thy Bc
phng, Ha Nam phng, Mc ng phng,
Kim Ty phng, Th Trung ng. (Xem s
17).
Cc con s H , nh thy, cng chung l
55 im, k tht ch l hai con s ng (5) (Nh ng).
Nh ng l hai con s 5, tng trng hai th Ng
hnh: Tin thin Ng hnh v Hu thin Ng hnh.
Ni l nh ng (bino-quinaire), nhng k tht l
nht ng, tc l mt th Ng hnh Tin thin. Tuy
gi l nht ng, m k thc ch c mt im
trung cung. Mt im y, tc l nht kh qua v li
khng thi 61.
Tm li, bi c Ng hnh nn mi phn ra 5
im. Bi ng hnh li c m Dng, tc ng m
ng Dng, nn hp li thnh 10. S 5 v s 10 u
61

n th gi l: Tin thin Nht kh, hiu H v.

nhansinhquan.vn

121

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


quy t cung trung, nn hnh Th l cn bn ca 4
hnh kia phn phi ra ngoi. Bi ng hnh mi th
u c m Dng, gi l m ng hnh, Dng ng
hnh, nn hp li hai con s 5 lm thnh s 55.
Nh vy, tuy phn Ng hnh m k tht ch c
m Dng m thi. Tuy ch c 2 kh m Dng vn
hnh m k tht ch c Mt kh qua li m vn dng
ci o chuyn theo vng trn v tn.
Xem sau y s thy r:
HA (NAM)

(NG)
MC

TH

KIM
(TY)

THY (BC)
s 17
Th trung cung, l cn nguyn ca cc hnh:
pht ra ti trung ng, ri li tr v trung ng.
Th sinh Kim ( phng Ty)
Kim sinh Thy ( phng Bc)
Thy sinh Mc ( phng ng)
Mc sinh Ha ( phng Nam)
Ha sinh Th ( cung gia)
nhansinhquan.vn

122

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Th tr li sinh Kim, ri tip tc chy theo ci
vng bt tn.
*
H V TIN-THIN BT-QUI SO
SNH VI LAC TH V HU-THIN BTQUI
Ta nn lu :
1. ng vn chuyn ca Ng hnh H .
H th Ng hnh tng sinh v i theo chiu
dng (thun) (tc l theo chiu kim ng h). Tri
li, Lc Th, Ng hnh tng khc v vn chuyn
theo chiu m (nghch li vi vng kim ng h).
*
TRUNG-CUNG
(Th)
5
(Nh mt ht nguyn
10
t, dng nm chnh
gia (proton), bc
quanh l lung m
in (elctron).
Nhn Tin thin Bt qui hay H , phi ly
im gia m nhn ra. Ci no gn im gia l ni
lm gc, xa hn l ngoi lm ngn. Ni l trng,
ngoi l tiu. Con s nh (thiu) mnh, s ln (lo)
suy. Dng vo bn trong, l T; Dng ra l Tn. T
th mnh; Tn th yu.
nhansinhquan.vn

123

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


2. H , ta thy na bn tri s Dng (phn
Dng) iu nm bn trong; Tin thin Bt qui,
ta cng thy cc ho Dng u bn trong ( s
ho, gn nht vi Trung cung). Bn mt ca H ,
s Dng (phn Dng) bn ngoi, m s m
(phn m) bn trong; Tin thin Bt Qui, bn
mt cc qui cng u dng bn ngoi, m bn
trong. Nh vy gia H v Tin thin Bt Qui
qu c s lin lc mt thit vi nhau, cng nh sau
y ta s thy Lc Th lin lc mt thit vi Hu thin
Bt Qui vy.
Tm li, na phn tri (Tin thin) th m hm
Dng (m ngm Dng); na phn mt Hu thin
th Dng hm m. Dng bn trong l dng
t; Dng ra ngoi l dng tn. Pha tri, v vy,
thuc v ni hng, pha mt thuc v ngoi hng
(trung vi ch, ngoi vi khch) nh ni trc y.
Nhn xt ny rt quan trng. C l, nhn s nhn
xt ny ca Dch (H ) m nh tm l hc v b
su J.C.JUNG mi c phn ng Ty, v cho ng
thuc ni hng, Ty thuc ngoi hng. C l, cng
nhn nhn xt ny m Jung mi a ra lp thuyt:
Php vn (Ni hng v ngoi hng lun lun b
p ln nhau. Hu thc m ngoi hng th v th ni
hng, v tri ngc li. y l mt iu quan trng
cn bn cho bt c s hiu bit no v tm l).

nhansinhquan.vn

124

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


H V TIN-THIN BT QUI
Nam (Ha)
7

ng
(Mc)

1
2

Ty
(Kim)

4
8

1
6

Bc (Thy)
s 18
Trong H , ni l s 1 va 3 (dng) th
ngoi l s 6 v 8 (m); ni s 2 v 4 (m) th
ngoi s 7 v 9 (dng), tc Dng trung hu m
cn, m trung hu Dng cn. Danh t ni,
ngoi y l ch m Jung bo hu thc (ngoi) v
v thc (ni). Theo Dch, ci trong l vai ch, ci
ngoi l vai khch. Ch ng vai chnh; khch ng
vai ph. Trong H , phng Bc h chnh l 1
nhansinhquan.vn

125

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


(dng) th ph l 6 (m); phng ng, h chnh l
3 (Dng) th ph l 8 (m); h ni dng th
ngoi m 62. phng Nam, h chnh l 2 (m) th
ph l 7 (dng); phng Ty, h chnh l 4 th ph
l 9, tc ni m th ngoi dng.
3. a v 8 qu trong Tin thin l:
Kin Nam; Khn Bc;
Ly ng; Khm Ty;
oi ng Nam; Chn ng Bc
Tn Ty Nam; Cn Ty Bc.
Qua Hu thin, a v 8 qu hon ton thay i
do s giao hp ca m Dng (Khn v Kin).
a) Kin (Dng) ht (ot) ca m Khn kh m,
nn mi c s thay i th nht, bin thnh Tn (
) nn gi l con gi ln (trng n); s thay i th
hai bin thnh Ly (
) nn gi l con gi gia (trung
Tri lnh, t nng. Tri t (M), trong lng n cha mt khi
la (Dng) khc no mt nguyn t (ni Dng, ngoi m). Nhn
Tin thin Bt qui, ta thy ci trc Bc Nam l trc chnh gm hai
kh Kin v Khn. Kh Dng i thun t Khn (Bc) n Kin
(Nam), ri t Kin Nam i nghch xung Khn Bc. Dng o
i thun bn mt; m o i nghch bn tri. Nhn thn con ngi
cng th: u mt, chn m l thun o, ngi khe, - tri li, u
nng, chn lnh l kh nghch, ngi au. a kh t Bc qua Nam l
kh thun, triu chng i tr; tri li, a kh chy nghch th i lon.
Thiu Khang Tit rt thng Dch l nn, khi du ngon trn Thin Tn
kiu, nghe ting quyn ku bay t Nam sang Bc, than: Thin h
sp tr, a kh t Bc sang Nam; thin h sp lon, a kh t Nam
sang Bc. Nay a kh ang chuyn t Nam sang Bc, loi cm iu
nhn c kh y trc, y i sp lon ri!. C ng nh li Thiu
T tin on.
Xin c Ph ch (phn Ph lc). Dch l v phng hng. i vi
H Lc th, phng hng ng mt vai trn quan trng khi ta
nghin cu v Thin vn hay a l.
62

nhansinhquan.vn

126

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


n); s thay i th ba bin thnh oi (
) nn gi
l con gi nh (thiu n). Tn, Ly, oi u l qu
m: l Dng sinh m.
b) Khn (m) ht (ot) ca Dng Kin kh
Dng mi c s thay i th nht, bin thnh Chn (
) nn gi l con trai ln (trng nam); s thay i
th hai bin thnh Khm (
) nn gi l con trai
gia (trung nam); s thay i th ba bin thnh Cn (
) nn gi l con trai nh (thiu Nam). Chn,
Khm, Cn u l qu Dng: l m sinh Dng.
(Xem li Chng I).
Nhn Hu thin, ta thy pha trn gm 4 qu
Khn v Tn, Ly, oi u thuc m; cn pha di
gm 4 qu Dng l Kin v Chn, Khm, Cn. Bi
vy, trn tri th lnh, di t th nng.
Dng qui, th n l m; m qui, th n l
Dng.
4. Tin thin Bt qui, Kin, oi, Ly, Chn
thuc Dng; cn Tn, Khm, Cn, Khn thuc m.
Tri li, Hu thin, Kin, Khm, Cn, Chn
thuc Dng; cn Tn, Ly, Khn, oi thuc m.
V nh vy, Ly, oi Tin thin thuc Dng;
nhng Hu thin li thuc m. Khm, Cn trn
Tin thin thuc m, nhng Hu thin li thuc
Dng.
5. Tin thin ci trc Kin Khn (Nam Bc)
chia m Dng thnh ng vi Ty. ng thuc
Dng, Ty thuc m.

nhansinhquan.vn

127

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Hu thin ci trc Ly, Khm chia m Dng
thnh Nam vi Bc. Nam thuc m, Bc thuc
Dng.
Nn nh: qu thuc m, th Th thuc Dng;
qu thuc Dng, th Th thuc m: Dng qui a
m, m qui a Dng. (qu thuc Dng th c
nhiu m, qu thuc m th c nhiu Dng).
*
Nam
7

6
Bc

s 19
A.H
(Nht-nguyn)

nhansinhquan.vn

128

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Nam
9

ng - 3

7 - Ty

1
Bc

s 20
B.Lc Th
(Nh-nguyn)
Nhn 2 hnh, c my im nn lu :
1. H thuc v Tin thin (Th) nn m
Dng eo kht nhau: 1-6, 3-8, 2-7, 4-9.
Bn tri th m hm Dng, cn bn mt th
Dng hm m, bao gi m vi Dng cng m
ngom nhau lm thnh mt khi. Cho nn con ng
tr v Tin thin l tr v vi ci o NHT
NGUYN LNG CC NG.
Qua thi Hu thin, m la Dng chy sang
cc hng cnh, nh ng Bc, ng Nam, Ty
nhansinhquan.vn

129

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Nam, Ty Bc. Dng lun lun ng nhng
phng chnh. Kt lun: Dng ch (xng), m
ph (ha). l nh lut ca Tri, khng phi ca
ngi (nhn vi).
2. Dng s khi phng Bc,
m s khi phng Nam.
3. Xem Lc Th, trng vo mi tn ta thy:
Dng kh bt u phng Bc (s 1) chuyn qua s
3 (ng), ri tr vo trung ng s 5, chuyn qua
hng Ty s 7, chuyn ln phng Nam s 9: l
Dng i thun.
m kh khi t hng Ty Nam s 2 i ngc
qua s 4 (ng Nam), ri chuyn xung Ty Bc s
6, t s 6 qua s 8 hng ng Bc: l m i
nghch.
Dng kh i thun bt t s 1 n s 9 tng
trng ng Ch v H Ch, ch u cui m cng l
ch phn m Dng s vn ca mun s mun vic
trong tri t. Thng c nhng mt nhim ca
nhng iu ni trn y s r thu c huyn c ca
To ha. Cho nn c bi th:
Dng m thun nghch diu nan cng,
Nh ch hon hng nht cu cung.
Nhc nng liu t m Dng l,
Thin a lai nht chng trung.
(Yn Ba iu Tu)

nhansinhquan.vn

130

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


LC TH
Theo truyn thuyt, vua i V, sau khi tr Thy,
c thy thn quy hin ln sng Lc, trn lng c
mt hnh c nhiu vch nh sau:
9 vch gn u;
1 vch gn ui;
3 vch gn sn bn tri;
7 vch gn sn bn mt;
4 vch gn vai tri;
2 vch gn vai mt;
8 vch gn chn tri;
6 vch gn chn mt;
5 vch chnh gia lng.
Cng tt c li l chn ngi, tng hnh chn cung
(9). 5 vch gia, tng Thi cc.
ny l hnh vung. Vung l tng ca t,
khc vi ca H , l hnh trn. Trn, l tng
ca Tri.

nhansinhquan.vn

131

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


TH HP NHT
ng-Nam

Nam

Ty-Nam

2
10
ng

Ty

8
1
ng-Bc

Bc

Ty-Bc

s 21
Nhn Lc Th nn 3 im sau y (so
snh vi H ):
1. Cc s H , tng cng l 55; Lc Th l
45. L v con s ca Lc Th mt con s 10 Trung
cung.
nhansinhquan.vn

132

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


em hai tng s y ca H v Lac Th m
cng chung li ta c: (55 + 45 = 100)
S 100 l con s tng trng cho vn hu.
V nh vy, phi c c H v Lc Th mi c
th tng trng c vn hu. H tng trng cho
ni gii (thin); Lc Th tng trng cho ngoi gii
(a). C nhn v th, mi c v Th hp nht,
trong gm c Tri t (Xem s 21). H ,
(hnh trn) nm bn trong; Lc Th (hnh vung) bao
bn ngoi 63. H thuc v ni hng (tin thin);
Lc Th thuc v ngoi hng (hu thin). H l
o ni thnh; Lc Th l o ngoi vng. Hay
ni mt cch khc: H l o tr ni; Lc Th
l o tr ngoi, dng trong o x th.
H l biu tng ca th gii tm linh bn
trong; Lc Th l biu tng ca th gii vt cht bn
ngoi.
C hp nht c c ni ngoi chi o th mi
c th thc hin c o, cn bn ca trit hc ng
phng. Ch lo cho bn trong m qun bn ngoi,
hoc ch lo cho bn ngoi m qun bn trong l sai
lm, s khng bao gi t n chn l v hnh phc:
vt cht v tinh thn khng phi hai (bt nh). (Xem
s 21).

Khoa hc nguyn t ngy nay cng nhn thy ht nguyn t


lung m in bao gi cng bao chung quanh dng in (m hm
Dng).
63

nhansinhquan.vn

133

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


2. H c 4 phng chnh, l ng, Ty, Nam
Bc. Mi phng v gm c hai s m Dng.
ng
gm hai s: 3 v 8
Ty
gm hai s: 4 v 9
Nam
gm hai s: 2 v 7
Bc
gm hai s: 1 v 6
Trung ng gm hai s: 5 v 10
Tt c ng theo hnh ch thp (+). M thp
cng l s 10. Nh vy, H l biu tng ca m
Dng hp nht, ngay trung tm ca ln kinh v
(tc l s 5 trung cung) cng gi l Thi cc, Thi
nht hay Thi h64.
Tri li Lc Th c 4 phng cnh, l ng Bc,
ng Nam, Ty Bc, Ty Nam, thuc m; v 4
phng chnh l ng, Ty, Nam, Bc. Cc phng
v chnh, th thuc Dng; cc phng v cnh, thuc
m 65. m Dng ri ra, mi phn ng ring mt v
(Xem s 21).
ng,
s 3 (thuc Dng)
Ty,
s 7 (thuc Dng)
Nam,
s 9 (thuc Dng)
Bc,
s 1 (thuc Dng)
ng-Nam, s 4 (thuc m)
ng-Bc,
s 8 (thuc m)
Ty-Nam,
s 2 (thuc m)
Xem Tinh hoa o hc ng phng, trang 19, 20, 21, 22, 23.
V vy, theo Dch, m l phn ng cnh Dng; Dng chnh
v, m ng hng th. l thin o, khng phi nhn o.
64
65

nhansinhquan.vn

134

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ty-Bc,

s 6 (thuc m)

Trung ng, s 5 gm c s 2 v s 3. S 3 l s
cn ca Dng v s 2 l s cn ca m, cho nn s 5
thng gi l s tham thin, lng a 66 (bao qut
m dng). y, s 5 l s n, khng nh H
c 2 s: s 5 v s 10. Cc con s Lc Th u l s
n, ngay c trung cung cng ch c s 5, mt s 10.
Ta thy rng H l s hp nht 2 kh m
Dng thuc v kh tin thin v nht nguyn lun,
cn Lc Th l s ly phn kh m Dng tn ra 4 gc
cnh, thuc v kh hu thin v nh nguyn lun. Kh
hu thin vn ng theo chiu thun (ca kim ng
h); kh tin thin th vn ng theo chiu nghch nh
ta thy trn tin thin v hu thin.
3. T H chuyn qua Lc Th c my im ta
nn : 4 bin ra 8. Con s Dng 1 v 3 H
Tham thin, lng a, l ni n con s [5], tc l s hn hp
ca dng cn 3 v m cn 2 (3+2=5).
Trong Chu Dch Nguyn ch c vit: Bt kh tng ly vi tham, kh
tng ly vi tam; bt kh tng ly vi lng, kh tng ly vi nh
(Khng th la nhau, gi l tham, la nhau c gi l tam; khng th
la nhau, gi l lng, la nhau c gi l nh). Khng th la nhau
l ni n con s 3 hp vi con s 2 thnh s 5. S 5 l con s tng
hp m Dng trung cung, nn gi l tham thin lng a. Ni
ring ra, th con s 3 (gi l tam) l con s ca Dng cn, con s 2
(gi l nh) l con s ca m cn.
Con s 5 y l con s ca hnh TH. Thiu T ni: Th gi, m
dng Lo Thiu, Mc, Ha, Kim, Thy, xung kh chi s kt d.
(Th l ch m h v tng hp tt c m Dng, t tng v cc
hnh Mc, Ha, Kim, Thy). (Xem phn Ph ch).
66

nhansinhquan.vn

135

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


vn gi nguyn v tr Lc Th, v tr s Dng
ng phng, Bc phng cng khng thay i 67.
Tri li, ch c nhng s Dng Nam phng v
Ty phng li i ngi vi nhau: s 7 Nam
phng di qua Ty phng; con s 9 Ty phng
di v Nam phng.
Con s m 8 ng, tch ri con s Dng 3,
di qua hng ng-Bc.
Con s m 6 Bc, tch ri con s Dng 1, di
qua hng Ty-Bc.
Hai con s m ny (8, 6) di chuyn theo ng
nghch (nghch vn).
Con s m 2 Bc, di qua hng Ty-Nam
Con s m 4 Ty, di qua hng ng-Nam
Hai con s m ny (2, 4) di chuyn theo con
ng thun (thun vn).
Tm li, cc ho m pha Tin thin chuyn
nghch vn; cc ho m pha Hu thin chuyn theo
thun vn. im ny rt quan trng i vi hng o
s, trong cc cng phu tu luyn.
Bi vy, Bc phng v ng phng l phn gc, gi c cn
bn Tnh (gc ca vn bin); cn Nam phng v Ty phng ch
ng (bin) l phn ngn nn chuyn ng khng ngng. Nhng
Bc l th, ng l dng: ng phng lng l m gi ci gc Tnh
ca o (m); Nam phng l th, Ty phng l dng, nn Ty
phng n o no nhit, thc hin phn ng ca o. Tnh l gc
ca ng. Nn lu im ny: n cho ta bit v sao ng phng
gi c truyn thng bt di bt dch; tri li, Ty phng mt
truyn thng v lun lun bin ci. (Xem quyn Orient et Occident
ca Ren Gunon. o hc khoch trng mnh ng phng;
khoa hc khoch trng mnh Ty phng.
67

nhansinhquan.vn

136

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


4. Lc Th: Bc phng thuc m: kh lnh.
m cc th sinh Dng, cho nn con s 1 phng
Bc (Thiu dng).
Dng kh mi sinh, chuyn t Bc sang ng: s
3 phng ng.
S 5 l s dng kh trung bnh, gia.
S 7 l dng kh thnh: s 7 phng Ty
(kh nng khi mt tri x bng).
S 9 l dng kh n cc : s 9 phng
Nam, i cc vi phng Bc (Thi dng).
5. Lc Th: Dng s cc phng chnh. m
s cc phng cnh. (Xem s 21)
a) Dng thnh qu, sinh m: S 9 v s 7 Ty
v Nam l s Dng thnh, nn gia Ty v Nam (tc
Ty-Nam) pht sinh m s, s 2.
9 + 7 = 16
B 10 cn li 6 (16 - 10 = 6)
6 + 6 = 12
B 10 cn li 2 (12 - 10 = 2)
S 2 Ty-Nam.
b) S 3 ng; s 9 Nam:
3 + 9 =12
B 10 cn li 2 (12 - 10 = 2)
2+2=4
S 4 ng-Nam
c) S 7 Ty, s 1 Bc
7+1=8
8 + 8 = 16
nhansinhquan.vn

137

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


B 10 cn li 6 (16 - 10 = 6)
S 6 Ty-Bc
d) S 3 ng, s 1 Bc
3+1=4
4+4=8
S 8 ng-Bc
S 5 l s trung bnh gia lm mc cho
cc s chung quanh. Ly s Dng cn bn l 5 cng
vi s dng 1, 3, 7, 9 thnh ra s m 6, 8, 4, 2.
- (5 + 9 = 14)
(Tr 10, cn li 4, nn s 4 lin tip vi s 9)
- 5 + 3 = 8 (cho nn, s 8 lin tip vi s 3)
- 5 + 1 = 6 (cho nn, s 6 lin tip vi s 1)
- 5 + 7 = 12
(Tr 10 cn li 2 nn s 2 lin tip vi s 7)
6. L bin ha m Dng thy r Lc Th v
Hu thin Bt Qui:
Dng s i vng thun: i quanh pha t t Bc
sang ng, sang Nam ri t Nam sang Ty, qua
Bc
m s i vng nghch: i quanh bn hu, t TyNam qua ng-Nam, n ng Bc, n Ty Bc, ri
tr li Ty-Nam
a) Dng s bt u t s 3
V s 1 cha c s tha tr, nn phi tnh t s 3
(ly s 3 lm cn bn), s 3 pha ng.
S 3 nhn cho 3 (3 x 3 = 9)
nhansinhquan.vn

138

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


S 9 pha Nam (Lo Dng)
S 3 nhn cho 9 (3 x 9 = 27)
Tr 2 ln 10, cn li 7
S 7 pha Ty
S 3 nhn cho 7 (3 x 7 = 21)
Tr 2 ln 10, cn li 1
S 1 pha Bc
b) m s bt u t s 2 nn ly s 2 lm cn
bn. S 2 Ty-Nam.
2 x 2 = 4 ( ng-Nam: Thiu m)
2 x 4 = 8 ( ng-Bc)
2 x 8 = 16 (tr 10 cn 6)
S 6 Ty-Bc
2 x 6 = 12 (tr 10 cn 2)
S 2 Ty Nam
Lc Th ch ni n s 9 m khng ni s 10, l
ch trng v kh ha v Ng hnh; cng nh H
ni v s 10, tc l ch trng v m Dng.
*

nhansinhquan.vn

139

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


LC TH V HU THIN BT QUI
Cng nh H lin quan rt mt thit vi Tin
thin Bt qui; Lc Th cng lin quan rt mt thit
vi Hu thin Bt qui.
Nhn v tr cc con s ca Lc Th v Hu thin
Bt Qui (s th t ca Hu thin Bt Qui l: nht
KHM, nh KHN, tam CHN, t TN, ng
TRUNG, lc KIN, tht OI, bt CN, cu LY) ta
thy ging ht nhau.
V cng dng ca Lc Th v Hu thin Bt
qui tht l nhiu v k, nht l p dng vo nhng
khoa hc thc dng nh Y hc, Ton hc, Ha hc
v.v Nht l trong vic cu to ma phng (Carr
magique). Ti s cp n vn ma phng mt
ni khc v khi khc, khi cp n cc th hc p
dng Hu thin Bt qui, trong quyn o gio.

nhansinhquan.vn

140

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


9
2

LC TH

6
1

9
4

HU-THIN
BT-QUI

6
1

s 22

nhansinhquan.vn

141

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

CHNG III

nhansinhquan.vn

142

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

DCH L G?
C k cho rng nguyn t l hi 2 ch nht
[Hn Vn] v nguyt [Hn Vn] ch s lun chuyn
bin ha ca m Dng. l theo Thuyt Vn [Hn
Vn] ca Ha Thn. Nhng cng c thuyt cho rng
Dch l ch tng hnh con tch dch tc l con k
nhng (camlon). Con k nhng l mt loi th sng
trn cy, lun lun bin i mu sc theo thi gian v
khng gian. l tng trng ch THI [Hn Vn]
v ch BIN [Hn Vn], cn bn ca kinh Dch.
Bin y l bin theo thi gian v khng gian.
Sch Lun ng c chp: T ti xuyn thng,
vit: Th gia nh t ph, bt x tr d [Hn Vn]
(Phu t ng trn sng nhn nc chy, than: C
chy mi nh th ny , ngy m khng bao gi
ngng!) mun bo: s vt lc no cng bin i,
cuc sng cun cun chy nh dng sng khng bao
gi ngng.
Theo Trnh Huyn [Hn Vn] Dch gm c 3
ngha:
1. Bin dch [Hn Vn]
2. Bt dch [Hn Vn]
3. Gin d [Hn Vn]

nhansinhquan.vn

143

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


1.BIN DCH
Trong H t c vit: Dch, cng tc bin, bin
tc thng, thng tc cu68 (Theo Dch th c cng
mi c bin, c bin mi c thng, c thng mi lu
bn). Ch cng do [Hn Vn] v ch cung [Hn Vn]
tc l thn b nn phi co rt li nh b dn vo
mt ci hang (huyt [Hn Vn]); l do s vic b
dn v tuyt l. Nhng s vt c b dn v cng
ng tt phi tm con ng i ra (thng [Hn
Vn]). Theo Dch, iu ng lo nht l ch cng
[Hn Vn].
H t thng c cu: Nht hp, nht tch v chi
bin; vng lai bt cng v chi thng 69 (Mt ng mt
m, gi l bin; qua ri li, li ri qua, qua li khng
cng, gi l thng). (Chng 10).
qu Kin cng c vit: Khng long hu hi,
cng chi tai d [Hn Vn] l ci ha ca nhng
s vt khi b a vo ch cng. V vy, Lo-T
khuyn ta: Kh thm, kh xa, kh thi. Ci thi qu
s bin ci g ta mun thnh ci nghch li vi ci iu
ta mun.
H t h, chng 8, c cu: Vi o d, l
thin bin ng bt c, chu lu lc h, thng h v
thng; cng nhu tng dch, bt kh vi in yu,
duy bin s thch. [Hn Vn].
[Hn Vn]
Ngi Php dch cu ny: Php vn
69
[Hn Vn]
68

nhansinhquan.vn

144

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


o ca Dch l bin mi, bin ng khng
yn mt ni no c, chu lu khp, ln xung khng
chng70, cng mm thay i ln nhau, cho nn khng
th ly ci g lm ch yu in hnh (c nh) m ch
bin thch ng hay thch nghi m thi.
Cu vn trn y nh ngha c mt cch r
rng v huyn ngha ca Dch. L thin l bin
thin dn dp mau l nh sng cn. Cng nhu
tng dch, l bin dch khng nhng t sinh, t
ha m hay Dng ring ra, m l mt s tng sinh
tng ha do nh hng ln nhau ca m v Dng.
(Ch Cng v Nhu, l m ch Dng v m). Ni t
sinh, ri li ni tng sinh, phi chng l ni mu
thun. ng, mu thun l nh ngha lut bt di bt
dch ca Dch o. Phi ni Dch t sinh m cng l
tng sinh. Ngha l tng sinh, nhng khi sinh th
gm c t sinh: a hoa hng nh c nhng tr duyn
bn ngoi m n (tng sinh) nhng khi n th n hoa
hng ch khng n th hoa no khc (t sinh).
Cu Vi o d duy bin s thch c hai
phn: phn u ni v tnh cch bin dch; phn sau
Ln xung bt thng, l do lut Phn Phc.
Ly 2 qu Bc v Phc, ta nhn thy r l y: Dng ho cao vt
(thng cu), nhng l dn ng i xung qu Phc mt
cch bt thng (s ho). Dng, tuy s s ho qu Phc,
nhng l th Thiu Dng, sc cng trng bt u tin ln v lm
mn ln lc lng ca ng m. Thng, khng hng l cao; H,
khng hn l thp. Cho nn mi gi: Thng h v thng. Cng
c khi thng khng thnh thng; h khng thnh h m
thng li thnh h, h li thnh thng, gi l m Dng phn
trc.
70

nhansinhquan.vn

145

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ni v cch thc ca s bin dch. S tht thng ca
m Dng phn phc bin thin, nn khng th gi
mi mt hnh thc no dng lm in yu: bt kh vi
in yu.
Cng v bt kh vi in yu, nn Thin mi
xng bt lp vn t, nh Lo xng bt ngn
chi gio. Danh t thuc v tnh gii, Dch thuc v
ng gii, li ng bin thin hai chiu xui ngc v
thng. V cng v th m danh t dng trong kinh
Dch, cng nh trong cc kinh sch o hc u l
cng dng, cho nn phi hiu n ch ti ngn
ngoi, th bt tn ngn, ngn bt tn . Phi bit
tinh ngha nhp thn m d tr o d. Ngha
l phi bit thn nhi ha chi vn t trong gii nh
nguyn tnh (dualisme statique) tm cc ng
khng ngng ca s vt.
Tm li, o ca Dch l Bin: ci g mt
ch cng bin; ci g chu lu cng bin; ci g v
thng cng bin; ci g i ln nhau cng bin.
Ci g cng bin, th khng c ci g co th dng lm
in yu c.
Duy bin s thch, l bin cho ni ngoi
tng ng vi nhau. Dch H t h (chng 4) mi
bo: c bc nhi v tn, tr tiu nhi mu i, lc tiu
nhi nhim trng, tin bt cp h [Hn Vn] c
mng m ngi cao, tr nh m mu vic ln, sc yu
m gnh vic nng, kh m thnh cng. Li cn nguy
him n bn thn, lun c cho x hi xung quanh l
khc.
nhansinhquan.vn

146

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Cch mng bn ngoi, v vy, cn phi i i vi
cuc cch mng bn trong, c hai cuc cch mng
phi c tng ng, tng thch, bng khng, cuc
cch mng bn ngoi ch c ci hnh thc hu danh v
thc, khng sc ha c bn trong, cng nh lm
nhng cuc cch mng bn trong m khng c nhng
cuc cch mng bn ngoi lm tr duyn cng kh m
thnh cng. Anh hng to thi th, ng thi thi
th to anh hng phi lun b tc cho nhau. y l
ci lut chung cho tt c, bt c hnh nhi h hay
hnh nhi thng, ni o tu thn hay x th. Tng
dch m cng l t dch.
Cu: Cng nhu tng dch gm nm phn
trng yu ngha th nht ca DCH ri.
*
L BIN HA [Hn Vn]
Kinh Dch ni bin, m cng ni ha. C khi li
ni chung: bin ha, nh ni: cng nhu tng thi,
nhi sinh bin ha [Hn Vn] Mm cng ma xt
nhau m sinh ra bin ha. Hoc, ti thin thnh
tng; ti a thnh hnh, bin ha kin d [Hn
Vn] tri l tng, t l hnh, trng tng v
hnh y m ta thy c s bin ha vy.
Nhn c bin ha mi c s thay c i mi
(cch mng). H t thng, chng 4 c ni: Nht
tn chi v thnh c, sinh sinh chi v dch [Hn Vn]

nhansinhquan.vn

147

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ngy mt mi, l c thnh; sinh ri li sinh, gi l
Dch.
c thnh l c n cc thnh mi c th
bin i, bin ci c thnh ci mi (m Lo-T bo
t tc tn, c t s bin thnh mi). Ch sinh
sinh l ci o cc ng ca Tri t. Hai ch sinh
sinh bao hm ci t t [Hn Vn] v c sinh l
c t, m c t l c sinh. Phi c ci t ca
ci sinh trc, mi c th c c ci sinh sau
v nh th, n v cng. Phi c t mi c sinh, cho
nn t [Hn Vn] tc l bin, ngha l ha. Ngi sau
dng ch ha ch s cht 71.
Ch sinh [Hn Vn] y l ni v ci nht
dng sinh ca qu Phc i tip theo qu Bc 72. V
nh th, hai ch sinh sinh din t hai ch r rt
bin ha bt tn ri ca Dch o. Theo Dch, v
vy khng c ch no dnh cho ci cht c. Hay ni
cch khc, Dch khng tin c ci cht tuyt i, ci
cht vnh vin 73. Ci m ta gi l cht, ch l nhng
ci cht bn ngoi, thay hnh i xc nh ci cy thu
thin i Tng S, Trang-T c vit: T Lai lm bnh nng,
hn hn gn cht. V con ng bao quanh m khc. T L qua
thm thy vy bn ni: Trnh ra xa! ng lm rn ngi sp ha!
. Nam Hoa Kinh, bn dch ca T.G Nguyn Duy Cn, trang 378.
72
Xem Lo-T Tinh Hoa trang 126 (ca T.G Nguyn Duy Cn).
73
Herms Trismgiste cng nhn xt nh th: Php vn
Di tri khng c ch no dnh cho ci cht c. Tht vy, th gian
l mt ci sng lun lun khng cht, ch c nhng ci cht gi m
ngi ta cho l cht tht. ni thn xa, s sinh sinh ca cc t
bo trong tng ly tng pht vn xy ra nhng u c n thua g ci
sng ca ton thn.
0
(N Rencontre Orient-Occident) (1962)
71

nhansinhquan.vn

148

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


qua l rng m khng h hn g n thn cy, s sng
ca cc l rng tr v thn cy i qua xun khc th
m chi ny lc. Ci nhn ca Dch l ci nhn tng
qut, ch thy s g vt g nh l mt Thi Cc. C
mt ci sng lun lun trng tn m Lo-T gi t
nhi bt vong [Hn Vn], cho nn ngi ta cht, l b
ci tiu ng m tr v vi i ng. Ngha l trong H
khng m ra, v ni H khng m tr v.
V ch c trn y, khng nn hiu theo
thng thng ca lun l, m phi hiu n l mt
danh t siu hnh m ch tt c nhng hin tng ca
L Thi Cc. c y gm c m Dng, Thin
c ng mt ngha vi ch c m Lo-T dng
trong o c Kinh.
Hai ch nht tn chng minh Dch l mt th
t tng NG, khng chp nhn c s im lm. Bi
vy, danh t dng ch mt s vt hu hn khng
th cn dng c na ni ln s bin ha ca s
s vt vt trn i. Dch Kinh, bi th mi c cu:
Th bt tn ngn, ngn bt tn [Hn Vn] (H t
thng, chng 11). c Dch khng nn qu ch
n T, m nn lu trc nht n Tng ca n.
Tng l ci gi ra do T m c. Trnh Di, trong
bi ta quyn Chu Dch c vit: Tin nho b
truyn li, k hu hc th c li m qun : Dch, v
th tht truyn t lu. Trong Dch Thuyt Cng
Lnh cng ni: Phc Hy vch tm qu, ch c my
nt, bao qut ht l mun vt. K hc Dch m hiu

nhansinhquan.vn

149

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


c Li th nng, hiu c Tng th su. (Chu
Hy)
Gi y, xin tr v vn bin v ha. S
bin ha lm cho thay i c tnh cht, lm cho hnh
ha kh, kh ha hnh v c th l lin min bt
tuyt.
Trang-T, trong thin i Tng S cng ch
trng nh Dch rng: Vn ha nhi v thy, hu cc
d [Hn Vn]. (Mun bin vn ha m cha bao gi
cng). ng li ni: Vt chi sinh d, nhc su nhc
tr, v ng nhi bt bin, v thi bt di [Hn Vn].
(Vt sinh ra, bin i thnh lnh, hoc mau hoc chm,
khng c mt ci ng no m khng c bin, khng
mt lc no l khng i di). Ch trng ny ca
Trang cng vi Dch l mt.
Lit T cng ni: Sinh gi bt nng bt sinh,
ha gi bt nng bt ha, c thng sinh thng ha.
Thng sinh thng ha gi, v thi bt sinh, v thi
bt ha [Hn Vn]. (Sinh l khng th khng sinh,
ha l khng th khng ha, cho nn thng sinh
thng ha. Thng sinh thng ha l khng lc no
khng sinh, khng lc no khng ha). l ci l
bt c bt nhin [Hn Vn] (phi vy, v khng
phi vy, khng ng).
S sinh sinh, ha ha u phi ch xy ra trong
s vt, m ngay ni bn thn, ni ni tm ta y, lut
sinh sinh ha ha v thng cng nhn thy c
rt r rng mt cch cng khai hay tim n.

nhansinhquan.vn

150

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Trong sch Trang-T, Hu Thi cng ni: Nht
phng trung phng ngh; vt phng sinh phng
t [Hn Vn] Bng mt tri cha ng l chnh,
mi vt ang sng l ang cht.
Bnh v ci l phng sinh phng t, Quch
Tng bo: Ni v ci lc m khng c lc, ch cn
c ci g mnh bng ci lc ca s bin ha Tri
t khng lc no l khng bin i. Th s i
mi, m c tng n vn nh xa. Tri ni tng ngy
tng i khc, m c xem n vn tr tr nh trc.
Hin tay ang khoc tay m lng thay i! u l
nhng ni su kn nht ca tm hn. Ci ta trc y
khng cn l ci ta trong hin ti, c ci ta v ci
hin ti u qua, h c th gi mi c ci c u!
Vy m th nhn li u bit c iu , c li bo
rng ci hm nay gp g c th buc li m gi mi
khng mt, nh th h chng phi l ngu mui lm
hay sao!74.
Li bnh lun trn y tht l xc ng.
Khoa hc nguyn t ngy nay ca Ty phng
cng xc nhn ci thuyt hnh ha kh, kh ha
hnh l ng khi cc nh khoa hc nguyn t tuyn
b: Php vn (vt cht l kh ng li m thnh
[Hn Vn]
(Ph v lc chi lc, mc i bin ha gi d Thin a vn vt
v thi nhi bt di d. Th giai tn h, nhi t d vi c: chu nht dch h,
nhi th chi nhc cu; sn nht canh h nhi th chi nhc tin. Kim
giao nht t nhi tht chi giai ti minh trng kh h. C hng gi chi
ng, phi phc kim ng d. Ng d kim cu vng khi thng th c
tai! Nhi th mc chi gic, v kim chi s ng, kh h nhi ti, khi bt
mui tai!)
74

nhansinhquan.vn

151

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


hnh; kh l vt cht tan ra m thnh kh). Hay ni mt
cch khc: Php vn Ngi ta c th ni rng kh
lc v vt cht l mt, hoc l hai ca b mt thc
th75.
Tm li, s sinh ha ca s vt c chm c l,
c khi mau l n ni trong mt nim ca hin ti l
i vo d vng ri l hn ci tia chp trn nn
tri ti mt 76. Quan nim bin dch v sinh ha
ny nh hng rt su xa cc nh t tng
Trung Hoa v sau. Cc trit gia i Tng n u i
nh Thanh u chu nh hng ci nguyn l bin
dch ny ca Dch.
*
LUT TNG NG, TNG CU [Hn Vn]
Bn v ci l bin dch, Chu Lim Kh trong
Thi cc thuyt c vit: nh kh giao cm, ha
sinh vn vt; vn vt sinh sinh nhi bin ha v cng
[Hn Vn] (V hai kh m Dng c giao cm nhau,
th vn vt mi ha sinh; vn vt sinh ri li sinh na
cuc bin ha mi tr thnh v cng v tn).
Hai ch giao cm ny l then cht ca on
vn trn y. Ni giao v cm l ni n s
tng ng [Hn Vn] tng cu [Hn Vn].
Ngha l c cu m khng c ng th khng c s
giao cm, cng nh c ng m khng c cu th cng
khng c s giao cm.
75
76

La conquete de la Science, p. 195 (P. ROUSSEAU).


c quyn Tinh hoa o hc ng phng trang 67, 68.

nhansinhquan.vn

152

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ch tng [Hn Vn] Dch rt quan trng.
Gia ni v ngoi, gia ta v vt c s lin lc mt
thit n i c th ni con ngi l sn phm ca x
hi vn vt chung quanh cng ng, m bo x hi
vn vt chung quanh l sn phm ca con ngi cng
ng. Dch hc gi l lut thin nhn tng hp
[Hn Vn], thin nhn tng d [Hn Vn]. Trnh
Y Xuyn cng c quyt rng: Dch, ch bn c l
thin nhn tng hp m thi [Hn Vn] Thin
y l thin nhin, l x hi, l hon cnh chung
quanh, l v tr vn vt.
D l t sinh [Hn Vn] hay t ha [Hn
Vn] nhng k thc l tng sinh [Hn Vn]
tng ha [Hn Vn]. Khi m ni ngoi tng
thng, tng nhp [Hn Vn] th chng y mi gi
c l t sinh, t ha. T sinh, t ha l ni v
tng i nh nguyn ang din bin v ha sinh.
Dch kinh t u n cui, khng u l khng
nhc n ci lut tng ng, tng cu ny nh
mt ci lut then cht ca lut m Dng mu thun.
H m Dng ha xng, l ci trng thi
bnh; m Dng xung khc, l trng b lon.
Cho nn qu i-trng [Hn Vn] c cu: Dch, l
ha dch, lc dch, ch khng phi l nan dch.
Ha dch, lc dch l bin m thun ha, vui v
ch khng phi bin trong cnh chng i, gian kh,
hn th. qu Kin c ni: Kin o bin ha, cc
chnh tnh mng, bo hp thi ha [Hn Vn] o

nhansinhquan.vn

153

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Kin bin ha, vt no cng c ng ci tnh mng
ca n, gn gi c ci kh thi ha ca n.
Ci lut thng cu, vnh vin ca Tri t l
ni s bo hp thi ha. Cc chnh l mi vt
u nhn c t khi mi sinh; bo hp l gi
c trn vn sau khi sinh. Cc m mi vt bm
th gi l tnh; ci m tri ph cho gi l mng.
im ny rt quan trng. Lut mau thun ca
kinh Dch khng phi l cp mu thun nan dch
m l ha dch hay lc dch, khng phi l cp
mu thun b gin cch chng i hn nhau v tm
cch th tiu ln nhau n phng tn ti. Tht s
l v c s ngn cch77.
qu Thi [Hn Vn], Trnh-T c vit: Tri
t giao nhau, m Dng ha xng m vn vt phn
tnh, vy mi gi l Thi.
Trong qu Ph-hp [Hn Vn] cng ni: Trong
thin h, trong mt nc hay trong mt nh, cho n
mun s mun vic, s d khng ha hp li c, l
v c ngn cch. B ci ngn cch y i, th li c s
ha hp. o ca Tri t, s thnh tu ca vn vt
u phi c ha hp ri sau mi hanh thng. Nu
c gin cn, ngn cch, tc l yu t th ba xen
vo, ta phi tm cch loi b n ra, nn nh v phn
bit: Ci yu t th ba ny khng phi l kh Thi ha,
dung ha hai kh m Dng, m chnh l ci m H
Nh H. Bergon ni: Trit lun u c kh nu ta ng c
s chen ngn gia ta v s vt. c quyn Tinh hoa o hc
ng phng, chng III v IV, trang 45-68
77

nhansinhquan.vn

154

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


t h ( 4 chng) ni: Tam nhn hnh, tc tn
nht nhn, nht nhn hnh, tc c k hu [Hn
Vn] (Ba ngi cng i, t phi b i mt ngi, mt
ngi i, t li c bn mnh). Ci yu t th ba kia,
l ci ngn cch, phi b i gi li cp m Dng
ha xng. Cn i mt mnh, nh mt m mt
Dng th m cng s gp bn n l Dng, m
Dng cng s gp bn n l m.
Nn lu v s tng ng ca 6 ho trong mi
qu: ho gi l tng ng phi mt m mt Dng.
Nu ton m hay ton l Dng th d tng sinh
cng khng sinh c, tng khc cng khng khc
c. l v ng, ch khng phi tng ng. Lut
tng ng ny rt quan trng trong khi dng n Ng
hnh: Dng mc mi sinh c m ha, Dng
thy mi sinh c m mc. D l Ng hnh cng
phi n m Dng 78.
Tm li, lut tng ng, tng cu phi c
ch tng ng [Hn Vn] tng hp [Hn
Vn] th mi c s cm thng v bin ha; nhc
bng tng khc n mc khng th dung nhau c
na, khng cn l ha dch hay lc dch m
l nan dch, v b gin cch.
Nhng phn t trong v tr vn vt bao gi cng
tm bn ng thinh m tng ng, ng kh
m tng cu.
ng thinh, ng kh c hai trng hp:
m ng m bt ng; Dng ng Dng bt ng. m Dng
tng ng tc ng [Hn Vn]
78

nhansinhquan.vn

155

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


1.Mt m mt Dng gi ln nhau.
2.Dng gi Dng, m gi m.
Nhng c hai trng hp u ng vng [Hn
Vn] ng [Hn Vn], bng khng cng kh m
giao cm. Tc l ch m trc y gi: ni ngoi
tng ng v phi ty thuc ch Thi mi c.
Cha phi lc, cha ng lc, khng hp tnh, khng
hp l, u khng c s giao cm v bin ha. Phi
ty Thi mi mi thc hin c 79.
qu Kin c ni: ng thinh tng ng, ng
kh tng cu: thy lu thp, ha tu to () Bn h
thin gi thn thng; bn h a gi thn h; cc
tng ty loi [Hn Vn] (Vn Ngn) H ng
thinh th tng ng; ng kh th tng cu.
Cng nh nc chy v nhng ni m thp, cn la
th t li nhng ni cao ro () Vt g gc n tri
th thng ln, gc n t th ging xung: mi vt
u cng theo mt loi vi mnh 80.
*
Lut ng thinh tng ng, ng kh tng
cu, li a n mt ci lut khc, l ci lut Thn
T [Hn Vn] ngha l khn kht, dnh lin nhau,
mc d c nhiu s vt bn ngoi ta thy xa cch rt
ln.
[Hn Vn]
(Duy bin s thch, k xut nhp d ) H t h ( 4 chng). S
bin ha phi thch nghi tc l tng ng, tng cu, v s d
tng thng, tng nhp c l nh ch ng tc l
ng trnh vi nhau).
80
H t c cu: Minh hc ti m, k t ha chi (Chim hc ku
ch m u, c con n ha li).
79

nhansinhquan.vn

156

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


qu Thy a T [Hn Vn] c vit: cc vt
lin kht vi nhau, th khng chi bng nc trn mt
t. Lin vi nhau m khng c s ngn cch ()
Phm vt sinh trong Tri t, khng c th g l
khng dnh lin nhau m c th tn ti c. Tuy rt
cng cng nhng cha tng c ci g c th ng
mt mnh c. Theo o T th hai ch phi
tng cu ln nhau, bng khng tng cu th
phi tan r.
Nhng mu thun u dnh lin nhau Cho nn
mi ni: nht nhn hnh, tc c k hu [Hn
Vn] ngha l khng bao gi hai nguyn l m v
Dng c th ri nhau m n phng tn ti.
Trong qu Tn, Trnh T ni: Trong thin h
khng c g l khng c hai phn. Phn mt v phn
hai tng i nhau. y l gc ca s sinh ha.
*
LUT TCH TIM [Hn Vn]
Tr li vn bin ha, li nn lu n s
nh ngha ca hai danh t y. Tuy vy, c hai u
cng mt ngha, nhng cng c phn khc nhau.
Bin, l bin ln ln mt cch t t, kh nhn tht
c mt cch r rng; cn ha l cuc chuyn bin
c hon thnh, tr nn hin nhin. Hay ni
cch khc bin l tim bin cn ha l t
bin81.
81

[Hn Vn] (Bin gi, ha chi tim; ha gi, bin chi thnh)

nhansinhquan.vn

157

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Dch H t (Vn Ngn) c vit: Thn th k
qun, t th k ph, phi nht triu nht tch chi c, k
s do lai gi tim h [Hn Vn]. Ti m th Vua, con
m git cha, ci c u phi trong mt sm mt chiu,
nguyn do ln ln m n vy!
S tim bin, Dch truyn gi l tch, ngha
l chp cha lu di Thin bt tch bt tc d
thnh danh, c bt tch bt tc d dit thn [Hn
Vn]. iu thin m khng chp cha lu th khng
thnh vic thin; iu c m khng chp cha
lu khng lm hi thn. (H t h. 4
chng).
S s vt vt, xt v phng din bn ngoi th
thy nh l im lm bt bin, m k thc bn trong,
khng mt giy pht no m khng c s thay i
(thay c i mi). Cc hc nguyn t ngy nay khng
ni khc hn.
Cho nn ng v tnh tuy thy l hai vic
khc nhau, k thc ch c MT: khng c ci ng
no m khng c ci tnh no lm iu kin tt yu,
nh trong tr chi th diu: diu m ln c cao l
nh si c si dy buc cht n bn di. Diu m
khng c ci sc tr xung (m hay tnh), khng th
ln cao c. Cho nn mi ni cao d h vi c
[Hn Vn] (cao ly thp lm nn). Dng ly m lm
gc; ng ly Tnh lm nn l th.
*

nhansinhquan.vn

158

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


LUT PHN PHC [Hn Vn]
Nh trc y ni, lut bin ng ca Dch l
cng tc bin [Hn Vn]. Nhng, bin cch no?
Bin tr thnh ci trc.
Ho t qu Thi [Hn Vn] ca kinh Dch c
cu: V vng bt phc [Hn Vn] ngha l: khng
c ci g c i m khng c tr li.
Ho t qu Phc [Hn Vn] cng c cu: Phn
phc k o, tht nht lai phc, thin hnh d [Hn
Vn]. o phn phc, by ngy li tr v, l vn
hnh ca o Tri. Phn [Hn Vn] y, l tr v ni
khi im.
H t thng, chng 7, c cu: Bin ha gi,
tin thoi chi tng d [Hn Vn]. Bin ha, tc l
ci hin tng tin ri lui. Tin ri lui, ln ri
xung qua qua li li mi khng thi, nh ci ng
a, nh ci thoi dt ci.
Phn phc l lut quan trng nht trong o
Dch m n cng l cn bn trng yu nht ca hc
thuyt Lo-Trang. Sch Trang-T, Tp thin, c
vit: cng tc phn, chung tc thy: th vt chi s
hu [Hn Vn]. H cng, th tr li; ht ri li bt
u: l tnh trng m vt no cng c.
Hoi Nam T cng ni: Tch vu nhu tc cng;
tc nhc tc cng; quan k s tch, d tri ha
phc chi hng [Hn Vn]. Chp cha ci mm lu
ri, th thnh cng, chp cha ci yu lu ri, th

nhansinhquan.vn

159

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


thnh mnh; c nhn vo ch chp cha y m bit
ci ha ci phc.
*
V vt cng tc phn nn lut phn phc
khuyn ta: nguy gi, an k v gi d; vong gi, bo
k tn gi d; lon gi, hu k tr gi d. Th c: qun
t an nhi bt vong nguy; tn nhi bt vong vong, tr nhi
bt vong lon. Th d thn an nhi quc gia kh bo
d. [Hn Vn]. Nguy, l v an vi ngi v ca mnh;
mt, l v chc s cn mi; lon, l v cy s t tr.
Bi vy, ngi qun t lc yn khng qun lc lon.
Nh vy thn mi c yn, m nc c th bo ton
c.
l do ci nguyn l m trung hu dng
cn; dng trung hu m cn 82 m suy gm vic
thin h. Lo-T c l nhn m a ra nhn xt sau
ny: ha h phc chi s , phc h ha chi s phc
(ha l ch da ca phc, phc l ch np ca ha).
Ch bit gi yn a v ca mnh m yn tr l n s
khng bao gi mt, th s c nguy; ch bit gi ly
chc nch cho mnh, th tt s mt; - cho l yn tr
ri m cy th bung tri khng phng gi, th tt s
c lon. Ngha l, trong ci yn nm sn ci
nguy, trong lng ci cn nhm sn ci mt;
trong lng ci tr cha sn ci lon. Bi vy,
yn s c th tr thnh nguy; cn c, c th mt; tr c
th lon. Dch hc bao gi cng khuyn ta phng lon
hn tr lon.
82

Ci dng nm sn trong ci m, ci m nm sn trong dng

nhansinhquan.vn

160

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Chung quy u do lut phn phc. Lut y do
ci nguyn l ni trc y, l vt cng tc bin,
vt cc tc phn m ra.
Dng Hng, trong sch Thi Huyn bn v lut
ny cng cho rng: ht thay mi vic u gm trong
hai l chia ri hp, hp ri chia. (Nht phn
nht hp, thin a b h Hon phc k s; chung
thy nh h). Mt chia mt hp, Tri t c
trong ri Tr li ch trc u nh r y
ri! Trong sch Ng lc, Trnh Y Xuyn cng nhn
nh th: vt m tin n ch cng cc ca n, th i
tr nghch li, l l nh th. C sng l c cht, co
u l c cui. (vt cc tc phn, k l nh th. Hu
sinh hu t, hu thy hu chung).
Tuy vy, lut cc tc phn khng c ngha l
phi i n mc cng cc n mi phn bin, m l
s thc, ngay trong thi k sinh thnh v thnh vng,
s vt cng ngm cha mu thun ang m thm
ph hoi bn trong ri. Trong Thi cc, nhng
im nh m nm trong dng, dng nm trong
m l nhng chng t i lp c mt sc lc ph
hoi ng s.
*
2.BT DCH [Hn Vn]
Dch, li cng c ngha th hai l bt dch hay
bt bin [Hn Vn]

nhansinhquan.vn

161

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


L ti sao? L v s bin ha mi vt, bao gi
cng din bin theo vng trt t, theo mt quy lut bt
di bt dch.
Ci lut bt di bt dch y, Dch gi l lut
THNG ngha l thng tr bt bin.
Dch truyn c cu: ng tnh hu thng
[Hn Vn]. ng hay Tnh cng u b ci lut
Thng chi phi.
Li cng ni: Ngn thin h chi ch ng, nhi
bt kh lon d [Hn Vn] Tt c s vt di tri
u rt ng, (nhng nh c lut Thng chi phi
m s ng y khng ri lon. o Thng, tc l
o Trung, ci o Qun bnh. Chnh v theo ci
lut Thng (bt bin) y m v tr vn vt bin ha
([Hn Vn]).
Ci o thng hng bt bin [Hn Vn] y,
chnh l ci cn bn ca v tr vn vt, cng gi l
Hong cc. Cho nn mi ni: D gin nhi thin h
chi l c h [Hn Vn] Ci l bin ha di Tri
tht l gin d. (H t thng).
H t h (chng 4) c ni: Thin h ng
quy nhi th [Hn Vn] Tt c s vt di tri u
v cng mt mi, nhng mi vt theo con ng ca
mnh. ng quy tc l tr v ngun gc l Thi
cc, ni gm c m Dng lng tnh, tc l ch
m ngi Ty phng gi Nht nguyn lng cc
ng (monisme dynamique polarisable).
Ci , ci m mi s vt di tri u phi tr
v (ng quy), Lo hc gi l c Nht [Hn
nhansinhquan.vn

162

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Vn]83. Lut Thng y tuy thy l khng lm g
c, m thc s n chi phi tt c, n c mt mi
cuc bin ha trong tri t, n bt buc khng c s
vt g i n thi qu hay bt cp, ngha l, h d th
n b, thiu th n thm (b bt tc, tn hu d), n
l lut qun bnh. N v hnh, n v vi nhng m n
v vi nhi v bt vi [Hn Vn], thy th dng nh
khng lm g c m khng g khng c ci bn tay
huyn b ca n xen vo. Cho nn mi ni: Huyn
chi hu huyn, chng diu chi mn [Hn Vn]
Theo trit hc Ty phng, t Descartes n nay,
ch lun ca h chnh l thin v nh nguyn lun
(dualisme) chia hn Tri v Ngi, Tm v Vt thnh
hai vt c lp v i lp, khng th dung nhau. Trit
hc Trung Hoa li ch trng khc: h cho Tri v
Ngi ha hp nhau lm mt khi (thin nhn tng
hp) v ly s thng nht Tm Vt lm tng ch,
ngha l Dch l nht nguyn lun hay nht nguyn
lng tnh lun. Nht nguyn y, tc l ch bt di
bt dch vy.
Thin c nht d thanh; [Hn Vn]
a c nht d ninh; [Hn Vn]
Thn c nht d linh; [Hn Vn]
Cc c nht d doanh; [Hn Vn]
Vn vt c nht d sinh; [Hn Vn]
Hu Vng c nht d thin h trinh; [Hn Vn]
(Xem Lo-T o c Kinh, chng 39, Bn dch Thu Giang
Nguyn Duy Cn).
Ty phng khoa hc nguyn t ngy nay gi ch c nht ny l
hin tng nhp th (intgration), tc l s sng, cn ci bt c
nht l s phn ha (dsintrgration) tc l s cht m Trang-T
gi l huyn gii. Ci c nht cng gi l huyn [Hn Vn].
83

nhansinhquan.vn

163

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Trong Trung quc Ng Thin nin s, Trng
K Qun c ph bnh v Chu Dch rt xc ng nh
sau: Dch chi vi th, qung i tt b, v s bt bao
nhi ng k yu quy, tc vi minh thin nhn hp nht
chi o [Hn Vn]. Sch Dch tht l bao qut mnh
mng, nhng i khi ct xin minh ch c mt l
THIN NHN HP NHT m thi. Trong Thon t
qu Hng c vit: Thin a chi o hng cu nhi
bt d d () quan k s hng nhi thin a vn vt
chi tnh, kh kin h [Hn Vn] o ca Tri t
l thng hng vnh cu, khng bao gi dt () Xem
ci thng hng y m thy r c ci TNH 84
trong Tri t mun loi. Ch hng y c ngha l
ci l lun lun nh vy, khng thay i. Cho nn
ngi qun t d lp bt dch phng (ngi qun
t ly lm ch ng khng thay i), tc l ly ch
bt bin y lm o THNG m ng vi mi
s bin i trn i [Hn Vn] 85.
*
Cc trit gia Trung Quc v sau u cng nhn
ci lut THNG HNG BT BIN y, nh Vng
Bt, trong Dch lc l: vt nhiu n th, vy m
vn u c tn ti, l v ci lm ch cht ca n
phi rt l nht tr; di ng n th, vy m u c
chuyn vn, t l v c ci nguyn thy ca n khng
phi l hai. Vt khng lm ln (m theo mt trt t;
84

Tnh tc l lin lc mt thit gia s s vt vt, chuyn bin


trong vng trt t.
Tnh l ci L hp nht ca Tri t, l ha hp ca m Dng
85
D bt bin, ng vn bin.
nhansinhquan.vn

164

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


mt quy lut no ), t l do ci L ca n, cho nn
tuy hn tp m vn khng ri lon, khng lm ln
c [Hn Vn].
Trng Honh C (Tng) cng vit: Ci kh
ca Tri t m Dng bin ha, co dui, t tn
khng bit u l chng, khi cng, khi th, trm
ng khc nhau, nhng ci L ca n bao gi cng
thun theo mt ng, ngha l cng theo mt quy
lut nht nh.
Ci lut y, lut THNG 86 chi phi tt c mi
s mi vt, nn gi l Bt dch.
Trnh Y Xuyn v Chu Hy ca phi Dch truyn
xem trng ci Thng hn l Bin, cho ci Thng
(bt dch) m gi l L [Hn Vn], chng nhng l ci
th t trong ci Bin m cn l cn bn ca ci Bin,
lm ch t ca ci Bin.
Ch c Trng Honh C th cho rng Bin l
cn bn, quan trng hn Thng, nhng Bin th bin
m vn c l, c trt t theo mt ci lut nht nh bt
di bt dch, l lut THNG. Nh vy, vn t
sai: Bin c trc, Thng nhn bin m c sau
iu l, th ra d c trc d c sau g cng u
phi bin theo lut THNG c.
Trang-T cng bo: s bin ha khng theo
phng hng no nht nh c, tin hay thi, nhng
li bin ha theo mt ci c [Hn Vn]. thin Ch
Lc [Hn Vn] c cu: Cc ging u c C v kt
86

Cng gi l lut Qun Bnh.

nhansinhquan.vn

165

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


lun: Vn vt u c c ni C [Hn Vn]. Ci m
Trang gi l C, chnh l ci Thng .
*
3.GIN D
Dch, cng c ngha l d (d gin) khng phc
tp [Hn Vn]. l ci ngha th ba ca Dch.
Bt dch v D gin tuy cng mt , nhng
c ch phn bit: Bt dch l ni v nguyn l, D
gin, ni v ch ng dng ca Dch l.
Nu bit r c ci l bt dch ca Dch, th
cng c th hiu r c ci dng gin d ca n.
Trong H t h (chng 8) c vit: Dch chi vi
th d, nguyn thy yu chung d vi cht d [Hn
Vn]. Dch, l sch ly s nguyn thy yu chung
lm bn cht. Nguyn thy yu chung, tc l suy
cu Nguyn nhn chnh gc (Thi cc) m suy
tm n kt qu cui cng. Cng nh trong o hc
ni: Vt hu bn mt, s hu chung thy, tri s tin
hu, tc cn o h [Hn Vn] Vt c gc ngn, s
c sau trc, bit c n ch trc sau ca s vt,
l gn vi o ri vy. Cu vn ny, c th ly
4 ch Nguyn thy yu chung m gii thch.
*
Vi ci ngha Dch l D, th Dch khng cn l
ci o i ra nh ci ngha Dch l bin na, ngha
l i t ch nht bn tn vn th [Hn Vn] (de
lUn au Lultiple), t Thi cc qui Lng nghi, t
nhansinhquan.vn

166

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Lng nghi qua T tng n Vn tng phn tp
na; tri li, Dch l ci o tr v, t Vn tng tr
v ngi Thi Nht (du Multiple lUn). Cng chnh l
ci o tr v theo ch trng ca Lo-T: i vit
th, th vit vin, vin vit phn [Hn Vn]. Ln l
trn khp, trn khp l i ra xa, i ra xa l tr v. Ch
i [Hn Vn] y, tc l Thi [Hn Vn], hay Thi
Nht, l Mt nguyn thy; ci Mt y bin, tc l i
ra, v i ra xa ri li tr v. Ch phn ny l phn
k chn [Hn Vn], tr v ci ngi Mt.
Bi vy Dch o gm c hai ci o i ra
(bin dch) v ci o i v(bt dch) v (d gin),
tc l o tr v ngi Thi cc ca mnh. Hay ni
theo danh t ca o gia, th o ngoi l i t ngi
Tin thin qua Hu thin, cn o ni l i t ngi
Hu thin tr v ngi Tin thin. Dch o v vy
cng c th gi l o ni thnh ngoi vng; tu
thn, t gia, tr quc, bnh thin h.
*
Tr v ch d gin y, Dch gi l C [Hn Vn]
mt l huyn di ca To ha.
Trong H t thng c vit: Tri bin ha chi
o gi, k tri THN chi s vi h [Hn Vn] Bit
c ci o ca s bin ha phi chng l bit c
ci ch hnh ng ca THN. Ch THN y cng
m ch ci o ca Nguyn Dng (hay Nguyn
Thn), ngun gc ng ca vn s vn vt lc s
khi, Dch gi l C tng trng s ho qu

nhansinhquan.vn

167

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Phc 87. Cho nn mi c ni: Ph Dch, thnh nhn
chi s cc thm nhi nghin c d [Hn Vn].
Dch, l ci m bc thnh nhn nghin cu ci
C n ch thm. Bi vy, mi c th thng sut n
ci ch ca thin h. Ch c ci C mi thnh tu
c vic ca thin h. V ch c c ci THN,
ci C m vic lm tuy khng vi m mau xong,
khng i m n chn ([Hn Vn]) Duy C d, c
nng thnh thin h chi v, duy THN d, c bt
nng tt nhi tc, bt nng hnh nhi ch) (Dch H t
thng).
H t h, chng 4 cng c vit: Tri C, k
THN h! C gi, ng chi vi, ct chi vi tin kin gi
d; - qun t kin C nhi tc, bt s chung nht
[Hn Vn] Bit c C, phi l THN chng?...
C, l ci ch ng rt nh, l ci im lnh m ta
thy trc (trc khi n thnh hnh); bc qun t thy
ci C va my ng tc khc hnh ng ngay,
khng ch qua ht ngy 88.
[Hn Vn] m Dng bt trc, v chi Thn. Ch bt trc y c
ngha l lng nht v lng ti [Hn Vn]. Ngha l lun lun c
mt trong mi s vt, khng bao gi la nhau. Ci ny n trong ci
kia, ci kia n trong ci ny (m trung hu Dng, Dng trung hu
m chi ngha. [Hn Vn]
88
C l m ch ci im Dng nm trong m, nh ci mm, tc
l ho Dng nm di (s ho) ca qu Phc: Tnh cc ng
sinh. Ci cn bn ca V Tr hin tng l m, nn gi l Mu (Quy
Tng Dch, ly qu Thun Khn lm cn bn v tr) s sinh ha bt
u qu Phc. Ch s ho (nht dng sinh) y, gi l C, cng
gi l C vi ngha l rt nh. Tuy nh m cc ln, v n l ci
mm ca s sinh ha sau ny. l thi Tin thin m hm
Dng m Lo-T bo Vn vt ph m nhi bo Dng.
87

nhansinhquan.vn

168

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Dch l ci hc tri C [Hn Vn], cng L
tn Tnh [Hn Vn], tr d tng vng: thn d tri
lai [Hn Vn] 89. Dch rt ch trng n vic tri lai
[Hn Vn] v ly lm chnh yu, hoc bng
php cng L tn Tnh, ngha l cng L s
vt, nghin C tm 90.
Qun t qu h tri C [Hn Vn] ngha l cu
bit cho n mc C vi v c bit c C vi
mi c th bit c nhng iu sp n. Thu c
Nhn, l bit c ci Qu ca n, nhng phi bit
n ci Nhn cng tt ca n mi c. y ta thy
Dch hc l ci hc tri lai m ngi ta thng cho
sch Dch l sch bi 91.
Khng T v sau gi ci cng phu tri C ny
l mc nhi thc chi [Hn Vn] (lng l m bit)
cng phu hc hi ca thnh nhn l phi bit d n
ch su kn nht ca tm hn, tm ch u n ca n 92
cng nh th cu xung vc su m vt n
min su thm nht ca tm hn, hu tip xc c
vi ci ngun gc y 93.
Cng L s vt, thy sinh chi x,
Nghin C tm , s ng chi thi.
Tr cha iu qua, Thn bit iu sp ti.
c Tinh hoa o hc ng phng, trang 52-63.
91
Tri cha iu qua, Thn bit iu ti.
92
[Hn Vn] cc s tri lai chi v chim, tc l bi ton [Hn Vn].
Cn c vo thuyt Thin nhn tng hp ca Dch, s chi lai
cng c th thc hin bng cch giao c vi thn minh ca mnh.
93
Ty phng ngy nay gi l Subconscience. Chnh y l cng
phu tm ti ca khoa Tm l v b su, thng gi l Psychanalyse
ca Ty phng ngy nay (cu thm tr vin).
89
90

nhansinhquan.vn

169

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


[Hn Vn]
Cng phu nghin c l cn yu nht trong
cng vic hc tp 94, nn chi hc gi khng nn dng
ni Vn t [Hn Vn], ci m Trang-T gi l cn b
ca Thnh nhn v Dch khuyn ta, trong khi nghin
cu bt c vn no, hc gi phi bit thot ly vn
t hu c th Tinh ngha nhp thn.
Cho nn, hc Dch, nu chng i vo chn su
thm nht ca ci lng, nghin ngm xt nt ci l ca
s vt n ni n chn, th cha c th ni n Dch
hc [Hn Vn]. (Dch chi vi hc, phi tim tm chi
thm, ngon L chi thc gi, v dch ngn d).
Phi ra sch con Tm i su vo ch su kn
nht ca tm hn 95, m cng chnh l ch m nh Pht
gi Kin Tnh [Hn Vn] v nh Lo gi l Kin
T [Hn Vn].
Ra sch con Tm l bi b nhng thnh kin do
x hi to thnh lu ngy, v che lp con Tm
ca mnh. Ngy nay, khoa Tm phn hc
(Psychanalyse) ca Ty phng thng gi l khoa
Tm l v b su bt u i vo Tim thc
(Subconscient) v V thc (Inconscient). C l sau
Trnh T (Y Xuyn) bn v ci cng phu nghin c c ni: T
c giai ngn tnh, kin thin a chi tm, duy m ngn ng nhi
kin thin a chi tm (T xa ai ai cng u cho rng c tnh mi
thy c ci tm ca Tri t, duy ch c ta th cho rng ch c
ng mi thy c ci tm ca Tri t). l ng m ch ci ch
s ng chi thi ca qu Phc.
95
[Hn Vn] (ty tm, thi tng mt). Xem Tinh hoa o hc ng
phng, trang 53.
94

nhansinhquan.vn

170

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ny khoa Tm phn hc ca Ty phng s giao cm
v gp nhau vi ng phng kinh Dch 96.
*
Tm li, hc Dch l hc ci php nghin c
thm nguyn [Hn Vn]. Hc gi Trung Hoa t xa
n nay khng mt ai l khng cn c vo , ngha
l khng ly m ci tm im ti trng cho php tu
dng, (tu tm dng tnh) cng nh ly lm php
tu hc, nghin cu i n ch tinh ngha nhp
thn [Hn Vn] duy tinh duy nht [Hn Vn].
Ci C l ci ng c trong lng ngi, tc
l ch nim tng s pht cn phi gn gi ci ch
v pht chi trung [Hn Vn] hu c th nga t
tng, khng cho n hun sinh hun trng ni tim
thc. l cng vic nga lon, v tr lon ngay lc
n va manh nha trong lng ngi v s vt 97.
Cu phng lon hn l tr lon ca ng
phng cng nh cu tr, l phng nga ca khoa
hc chnh tr Ty phng, u l mt ngha cng L,
tn Tnh ca Dch hc.
Cng L v nghin C, l hai vic lm b
tc cho nhau, dng lm mt biu mt l (mt ngoi
mt trong) cho nhau, tc l ch m Dch gi l th
dng kim cai [Hn Vn] (gm c ci Th v ci
Dng) v tri hnh hp nht [Hn Vn], m v

Chnh y l vic ca C.G Jung lm. (Xem ph ch).


c Pht hc Tinh hoa, trang 143-177
Nhp mn Trit hc ng phng, trang 131-132.
96
97

nhansinhquan.vn

171

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


sauVng Dng Minh ly lp thuyt cho ci s
hc ca ng.
Nghin C v Cng L hp nht, cng l
hai thi hp nht ca trit hc o c v khoa hc
thc nghim, ni ngoi tng ng ca trit hc c
kim c ng ln Ty. Hay ni mt cch khc:
Nghin C l Tm hc, o hc; cn Cng L l L
hc, Khoa hc. Mt bn th tn k Tnh; mt bn
th cng k L. l tt c ni dung lc hnh ca
Dch hc, khng thin v bn no c, m gm nm
trong ci l Thi cc (Nht Nguyn) bt thin bt .
Tt c tinh hoa ca Dch hc nm gn trong 3
nguyn tc ti cao trnh by trn y, kh c th
gii by cn k. Ta ch c th ni Dch l Mt m Ba,
Ba m Mt. C lnh hi c ci l y mi c th
hiu c ci huyn ngha ca Dch m thi.
Th bt tn ngn; [Hn Vn]
Ngn bt tn . [Hn Vn]
*
Tm li: Dch gm c ci o i ra v i v,
tng trng trong ci
Dch l o i ra, l o bin (theo ngha
th nht); Dch l o i v (phn gi, o chi
ng [Hn Vn]) l o bt bin (theo ngha th
hai): phn k chn, phc k bn [Hn Vn] (*).
Dch o l mt ra, mt vo (mt m, mt ng)
nh mt h mt hp. Cho nn, Dch l ni xut pht
ca hai h thng trit hc Trung Hoa: Khng hc v

nhansinhquan.vn

172

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Lo hc, tuy chng nhau m b tc cho nhau, dng
lm biu l cho nhau.
*
(*) PH CH CHNG III
Nu phi ly mt ci tng ni ln o
Hng (bt bin) v o Bin (bin dch) ca Dch o,
thit ngh cha c ci no khu gi bng ci hnh
tng ng a (qu lc) sau y:
A

Sng

Ti

DNG

A2

Kin

A1

Thi
cc

Khn

Qu lc chuyn ng t mt qua tri, t tri qua


mt, v s d c s ng ng vng lai l nh c
trng tm ngay chnh gia nm gi qun bnh (A),
khng cho ci ng a ng mi v tr thi qu hay
bt cp. V tr A1, A2 l nhng v tr thi qu hay bt
nhansinhquan.vn

173

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


cp, tng trng ci o bin dch. Ci ng kinh
(dc) t A, tng trng cho cc o bt dch ca
Dch. Tuy thy n khng chuyn ng g c, k tht l
ng c chnh ca tt c mi s chuyn ng trn i.
Cho nn mi ni v vi nhi v bt vi. Ci im gia
(+), tc l ch gp g ca hai ng kinh v (dc
ngang) ca ch thp, gi l im h v, khng ng,
khng Ty, khng Nam, khng Bc, khng th, khng
phi, khng thin, khng c Bao nhiu s ng
chuyn u do ci im h v ny gy nn: n ging
nh ci l hng trn khng trung, thu ht rt mnh
khng kh chung quanh. Ci KHNG sinh ra ci C
l th (Hu sinh v) 98.
Bt qui Tin-thin (H ) ch bt
dch y nm ngay gia hai ln kinh v Kin Khn v
Ly Khm, tc l ch thin a chi tm99. Tm con
ngi m ngi ta gi l TM H, cng tr ni V
TR . Nh Pht gi l ng v s tr nhi sinh k
tm. Chnh l ci trung tm (h v) y ch huy tt c
mi bin ng trn i, m Lo-T gi: tam thp
phc cng nht cc, k v hu xa chi dng. Bao
nhiu cp mu thun i i u b tiu hy ni im
H V y. Thin Cha gio dng hnh ch THP (+)
98

Xem quyn Lo T Tinh Hoa, cng mt tc gi, trang 178 (bn in


k 2, 1968): Cng dng ca H V.
Nht l quyn Tinh hoa o hc ng phng (trang 14, 15, 16,
17).
99
Ty ch, o gia gi l Hon Trung, C [Hn Vn], theo TrangT; Cc Thn [Hn Vn], Huyn Tn [Hn Vn], o [Hn Vn] theo
Lo-T; Thi cc [Hn Vn], Thi Nht [Hn Vn], Thi ha [Hn
Vn] theo Dch hc. c Tinh hoa o hc ng phng.
nhansinhquan.vn

174

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


lm ni an ngh vnh vin ca Chn Tm; Pht gio
th cng ch vn ( ) lm trung tm ca Nit Bn tch
tnh, ngun gc ca vn hu.
Ci im H V trung cung ny tht l im lm
bt ng, (v vi) chnh l ci TM H, nhng nh
ni trn y, n l ci nguyn ng lc ca mi s
mi vt trn i, ngha l thy th n khng lm g c
(v vi) m khng mt vic g khng do n lm ra (nhi
bt v vi). Thiu T ni: Ci Tm thun nht th
khng b phn chia, nh th mi c th ng c vn
bin. y s d ngi qun t gi cho TM H bt
ng l th ([Hn Vn]). cng l ch m Lo-T
gi l: Huyn chi hu Huyn, chng diu chi mn
[Hn Vn]. Nh o thng gi l khiu HUYN
KHNG [Hn Vn].
Hai ci ngha, mi thy nh l mu thun ca
Dch l bin v bt bin, cng gi l lut HNG
CHUYN, tc l bin trong ci bt bin. Hc DCH
m khng r c ci l y, th khng nn bn n
Dch L lm g. Vng Bt ni rt ng: T k bin
gi nhi nng tri bt dch chi phng, nhin hu kh d
ngn DCH h [Hn Vn].
T ch bin m bit c ch khng bin,
mi c th bn n DCH m thi.
Dch o l ng v phng din tu thn, phi
thc cho k c s H K TM, trit l ca n l
trit l ca s IU HA (Philosophie de
IHARMONIE)... Th gii ca DCH l mt ci th
gii m nguyn l cn bn l s TNG I, h
nhansinhquan.vn

175

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


vt cng tc bin, vt cc tc phn, Dng cc m
sinh, m cc Dng sinh. DCH, v th, ch c
BIN, hy t nhin. Cho nn DCH mi c
ngha l thay i mt cch t nhin. Ch D, cng c
ngha T NHIN [Hn Vn].
*
DCH l t nhin, nn DCH cng c ngha l
d dng (d gin) khng phin phc. Ngha ch
DCH l: bt dch hay v vi l ci o bt s
phin phc ca ci o i ra, cho nn mi ni tn
chi hu tn, d ch u v vi (bt i, ri bt i na cho
n khng thy lm g na c), tc l n mc cng
tt l d gin, l H Khng, ngha l gin d, (n
s, khng phc tp). Ngha ca V VI l th, do ci
bt dch ca DCH m ra.
Bt dch v D gin hoc Gin d, tuy cng mt
m c ch d ng: Bt dch, l Th; D gin hay Gin
d, l Dng. Bi vy, trong danh t TRUNG DUNG,
ch DUNG c ngha l DNG. TRUNG DUNG l
ni v ci DNG ca TRUNG O. TRUNG thuc
v phn TRI; DUNG thuc v phn HNH: Trung
Dung l tri hnh hp nht ca o Trung: Th v
Dng l Mt (Tri v Hnh l Mt).
chng 8, H t h truyn c vit: Dch chi
vi th d, nguyn thy yu chung d vi cht d. Dch,
l sch ly s nguyn thy yu chung lm bn cht.
Nguyn thy yu chung, l suy cu nguyn nhn gc
(Thi cc) m suy tm ci kt qu cui cng. Suy

nhansinhquan.vn

176

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


cu n ci nguyn nhn chnh gc, tc l ni n s
tr v ci gc, ci trung tm bt dch vy100.

100

c Tinh hoa o hc ng phng, trang 26,27.

nhansinhquan.vn

177

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

CHNG IV

nhansinhquan.vn

178

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


A. THI
C th ni rng b Chu Dch tm li ch c mt
ch THI m thi. [Hn Vn]
Ch THI v ch C Chu Dch rt l quan
trng. Cho nn thng gi l THI C [Hn Vn].
Ni n THI v C, phi lu n hai ch
cp thi [Hn Vn]. Hiu c hai ch y u phi
d. qu Kin, Vn Ngn c vit: Qun t tin c
tu nghip dc cp thi d, c v cu [Hn Vn]
Ngi qun t tin c tu nghip ch cu hnh ng
cho kp thi, bi vy mi khng li lm. l tt c
b quyt trong o x k tip vt ca Chu Dch.
Li cng ni: Chung nht kin kin d thi giai
hnh [Hn Vn] C ngy chm lo st sng, l mun
cng i vi ch THI, tc l ng thi v hp thi.
B mt ch THI, th hnh ng no cng s
hng, c khi nguy him cho x hi v cho c bn thn
mnh l khc.
qu Kin c cu: K duy Thnh nhn h! Tri
tin thoi tn vong chi o nhi bt tht k chnh gia,
k duy Thnh nhn h! [Hn Vn]. i ch c bc
Thnh nhn m thi ! Bit c ci o tin thi,
mt cn m khng lm mt ch chnh trung ca n.
i, ch c bc Thnh nhn m thi !
Ch THI ca Chu Dch khng phi l ci o
xu thi ph th, m phi bit ty thi m thun, ty
thi m chng, ng lm mt o TRUNG. Ch

nhansinhquan.vn

179

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


THI phi hiu hai ngha nh th, tc l theo hai
ngha thun nghch ca m Dng.
THI l bin, nhng m bin ng thi, theo
ng vi o TRUNG (bt bin), nn mi ni: nhi
bt tht k chnh [Hn Vn]. Nh th, ci o
TRUNG ca Chu Dch l bit gi mc qun bnh gia
hai chiu thun nghch, ngha l chp kinh, m cng
bit tng quyn. Chp kinh l thng o, [Hn Vn];
- tng nguyn l quyn o [Hn Vn]. qu Cn,
Thon truyn, c vit: Thi ch tc ch, thi hnh tc
hnh, ng tnh bt tht k thi, k o quang minh
[Hn Vn]. Thi nn ngh th ngh, thi nn lm
th lm. Nu ng tnh khng sai thi, th o mi
c sng t. Bi vy mi ni: Dch l quyn sch
dy ta ci o bit tin bit thi, bit gi cho cn, bit
lm cho mt (tri tin thoi tn vong chi o) [Hn
Vn]101.
Nhng THI cng c hai ngha: thi bn ngoi
v thi bn trong. Trong o x th, trc ht phi r
ci thi trong ta. R c ci thi trong ta, nhin hu
mi c th bn n ci thi bn ngoi. Nu ci thi
trong ta cha c d b v thc hin y , th ci
thi bn ngoi d c tt p bao nhiu, cng khng
nn bn n lm chi, v ch. Ni theo binh th, l
ci o tri k, tri b. Thi bn trong v thi bn
ngoi phi tng ng mi tng ng: ng thinh
tng ng, ng kh tng cu.
101

Chu Dch nht b th, kh nht ngn nhi t chi, vit THI

nhansinhquan.vn

180

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Bc thc gi phi lo d b ci thi bn trong
ch i ci thi bn ngoi m hnh s (nh
nu ho s cu ca qu Kin). c khng bit bao
nhiu cuc cch mng bn ngoi v, l v cuc
cch mng bn trong ca n cha d b theo kp,
p ng 102.
6 ho qu Kin din bin rt r l y: 6 ho
Kin l tng 6 THI. Su THI li cng phn thnh
ni v ngoi. Ni v ngoi dng lm biu l cho
nhau, khng th ri nhau, nn mi qu u c 6 ho: 3
ho ni, 3 ho ngoi, tng trng ni THI v ngoi
THI. Trong mt n qui cng c ni ngoi: ho
gia l ho chnnh trung, gi l ni ho, cn 2 ho
trn di th gi l ngoi ho.

(ngoi)
(ni)

-------(ni)
--------

ngoi

ng v phng din v tr lun, hay nhn sinh


lun, Dch khng nhn c s phn chia ni ngoi, tm
vt m tt c l Mt. Cho rng Dch hc l duy tm
hay duy vt u l sai lm c: ngi v x hi l Mt,
cng nh ngi v v tr Vn vt khng phi l hai.
Ni ngoi tng ng mt cch kht khao, cho
nn lut ng thinh tng ng, ng kh tng cu
102

ni trc y khi bn n cu duy bin s thch.

nhansinhquan.vn

181

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


l mt trong nhng quy lut quan trng nht ca Dch
l, nh ni trc y.
Bi ni ngoi phi tng ng v tng xng vi
nhau mt cch iu ha, nn Dch H t mi c li
khuyn co sau y: c bc nhi v tn, tr tiu nhi
mu i, lc tiu nhi nhim trng, tin bt cp h
[Hn Vn]. c mng m ngi cao, tr nh m lo vic
ln, sc nh m gnh nng, th t khi thnh vic.
*
Nh trc y bn qua: ch c bin mi c
i mi, ngha l phi c t mi c sinh. Cho nn, ni
sinh sinh l ni n t t, nh cu ny H t thng
truyn: Nht tn chi v thnh c; sinh sinh chi v Dch
[Hn Vn]. Ngy mt i mi, gi l c thnh; sinh
ri li sinh, gi l Dch. C thnh mi c cng; c
cng mi c bin; c bin l c cht; c cht mi c
sinh, v sinh sinh bt tn. Nn chi ci o ca Dch
cu ly ch THNG lm gc.
Mun bin t t theo l t nhin (v Dch ch ly
t nhin lm gc) cho ngi ta bin m khng bit,
ha m khng hay, phi theo cho ng THI, khng
nn qu sm, cng khng nn qu mun, khng nn
thin hn v mt cc oan no c (bt thin vu lng
cc oan) [Hn Vn].
*
Tm li, ni v ch THI trong Dch, l ni n
vn TRUNG CHNH ca Dch. Tuy chia ra m
ni, s tht ni n TRUNG CHNH, tc l ni n
ch THI, cng nh ni n ch THI, tc l ni
nhansinhquan.vn

182

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


n TRUNG CHNH. Cho nn thng gi chung l
THI TRUNG.
*
B. TRUNG CHNH
qu Kin, Vn Ngn c cu: i tai Kin h!
Cng Kin Trung Chnh [Hn Vn]. Ngha l: Ln
thay! Qu Kin! Cng bn, trung chnh.
C th ni hai ch TRUNG CHNH l gm nm
c then cht ca Dch.
Trng K Qun, trong Trung Hoa Ng Thin
nin s, c vit: Dch gi h d?Trung Chnh nhi d
h: s thin h chi bt trung, quy chi vu trung; s
thin h chi bt chnh quy chi vu chnh. Trung chnh
lp nhi vn bin thng h [Hn Vn]. Dch l g? L
TRUNG CHNH m thi vy! Khin cho vic trong
thin h khng trung tr v ch trung; khin cho vic
trong thin h khng chnh tr v ch chnh. Trung
chnh m lp li ng ri, th cuc bin ha vn vt
c thng vy.
Ni cho ng, trong vn s vn vt, khng c s
vt g l khng trung, khng c s vt g l khng
chnh. Ngha l trong nhng s bt trung bt chnh
u c s trung chnh ca n ri. Cho nn mi ni:
Khng c g l khng qun bnh, ngay trong nhng
iu xy ra khng qun bnh, thc s l nhng qun
bnh tm ang tm cch lp qun bnh chung 103 ca s
103

Ren Qunon, trong La Crise du Moderne, c vit: [Php vn]

nhansinhquan.vn

183

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


s vt vt trn i. Hay ni mt cch khc, chnh
trong nhng s vt mt qun bnh m ta thy r lut
qun bnh ca Tri t.
*
Ci TRUNG v CHNH y l ci trng tm, ci
trng lc khin cho cp m Dng khng bao gi ri
nhau c: vn s vn vt khng bao gi dng bin
ha.
H t thng truyn c vit: Bin ha gi, tin
thoi chi tng d [Hn Vn]. Bin ha l ci tng
tin v thi. Nht hp nht tch v chi bin, vng lai
bt cng v chi thng [Hn Vn]. Mt ng mt m,
gi l bin, qua li khng cng, gi l Thng.
Hai ch tin, thi v vng, lai ch cho ta thy ci
ng ca o, khng phi l ci ng i v mt chiu,
m l ci ng hai chiu thun v nghch. Tt c u
b ci lut TRUNG CHNH nm gi khng cho thin
hn mt bn no: thin v m hay thin v Dng.
l ci lut PHN PHC [Hn Vn] mt ci lut
thng hng bt bin, nh trc y c ni qua.
Ci lut TRUNG y c th tng trng ci trng
tm bt dch ca ci ng a. N l lut QUN
BNH [Hn Vn].
Ho t qu Thi [Hn Vn] (
) c cu: V
bnh bt b, v vng bt phc [Hn Vn]. Khng bao
gi c s bng phng m khng c s chnh lch;
khng bao gi c s i qua m khng c s tr li.
(Paris, Editions Bossard, 1927. P 18)
nhansinhquan.vn

184

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ngha l trong cc s bin ha ca s vt khng bao
gi c qun bnh, nhng chnh v thiu s qun bnh
m lun lun qun bnh. Hay ni mt cch khc, qun
bnh l mt nh lut v hnh (hay siu hnh), tuy
khng thy n lm g c, m chnh n ng tr v ch
huy tt c mi ng tc trn i. Ni theo nh Lo, n
v vi, nhi bt v vi. S vt trn i m c bnh,
khng cn chnh lch na, th nc khng chy, my
khng bay vn s vn vt s u ngng ng c.
l cnh cht. Bi vy Lo-T dng hnh nh
ca Nc tng trng o (hay lut Qun bnh) rt
kho v khu gi104.
Ho t qu Phc [Hn Vn] (
) c cu:
Phn phc k o, tht nht lai phc, thin hnh
d, Phc, k kin thin a chi tm h! [Hn Vn].
Phn Phc l o, by ngy li tr li, l s vn
hnh ca Tri. Hin tng Phc cho ta thy r ci
Thin vn hc Ty phng cng nhn nhn lut Qun bnh ny:
Php vn
(La Conqute de la Science, p. 307) Paris, Fasquelle, 1960.
Cc v tinh t c ngui lnh ln ln, ngha l chng chuyn di sc
nng ca mnh qua nhng phn vi t khc ri rc trn khng trung.
Vy th h ci v sao cng lnh th cc khong khng gian khc nng
ln. l mt cuc biu din chm chm khng nhn thy c,
nhng l l tt nhin khng sao trnh khi; nhng th cht nng
cng ngy cng bt sc nng, cc th cht lnh cng ngy cng
c m nng ln, v nh th nhit i bn ln ln c ng
nhau. Ngy no m tt c s vt trong V tr m cng mt mt
ngang nhau. By gi s khng cn c s trao i kh lc vi nhau
na, tc s khng cn ng na: l ngy tn th.
Khoa hc in ngy nay cng chng minh rng: c mc in khc
nhau mi c sinh hai lung in khc nhau (la diffrence de proten
tiel produit la courant).
104

nhansinhquan.vn

185

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


TM ca Tri t 105. Ni thin a chi tm l ni
n ci o TRUNG CHNH ca Tri t m
Dng. V nh c ci TRUNG y nm gi m hai l
m Dng khng th ri ra. Thon truyn (h) c
vit: Nht trung tc trc, nguyt doanh tc thc,
thin a doanh h d thi tiu tc 106 [Hn Vn].
Mt tri ng bng ri li x, mt trng trn ri li
khuyt. o ca Tri t m Dng y ri vi,
cng vi thi gian m tiu (mn ln) m tc (ln ln).
Mun hiu ci l ca TRUNG, phi ly qu
KHIM: KHIM l ci khuynh hng ca V tr
Vn vt bao gi cng tm lp li ci Qun bnh, y
tc l TRUNG CHNH vy.
Li Thon ca qu KHIM (
) c vit:
Thin a khuy doanh nhi ch khim; a o bin
doanh nhi lu khim; qu thn hi doanh nhi phc
khim; nhn o doanh nhi ho khim [Hn Vn].
o Tri lm cho thit cho s y m lm ch cho
KHIM; o t lm cho s y bin i m lm hanh
thng cho KHIM; Qu Thn lm hi cho s y m
ging phc cho KHIM; o Ngi th ght s y
m yu thch KHIM 107.
By ngy, l m ch thi th 7, bt u phc sinh s ho qu
Phc.
106
TIU, l Dng suy ln, m ln ln.
Dng tim suy, m tim trng.
TC, l Dng ln ln, m suy ln
Dng tim trng, m tim suy.
107
qu KIN, Trnh T (Y Xuyn) vit: Chia ra m ni v hnh
th, th gi l TRI; ch v cng dng m ni, th gi l QU THN;
ch v diu dng m ni, th gi l THN [Hn Vn] (Phn nhi ngn
105

nhansinhquan.vn

186

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


D cho thin o, a o, nhn o, qu thn
cng u ght y m a khim. Nho hay Lo u
nh Dch o khng a s y, v y th . Nht l
Lo-T bao gi cng xng s hu k thn,
bt cm vi thin h tin lm cn bn trong vn
x th.
Li Tng qu KHIM c vit: a trung hu
sn: KHIM qun t d bu a ch qu, xng vt bnh
thi [Hn Vn]. Trong t c ni, y l KHIM,
ngi qun t theo m bt c nhiu, thm c t,
cn lng s vt cho s thi th c thng bng.
Trnh Di, bn v on vn trn y, c vit:
Khng ni ni trong t, m ni t trong ni, l
mun ni rng trong ch thp km cha sn ci
cao c ca n ri () cho nn, ngi qun t xem
h thy cao th h xung, thp th nng ln, thy r
ci ngha nn ch cao, nhc ch thp, bt ch thi
qu, thm vo ch bt cp. em ra m thi th cng
vic th rt bt ch nhiu, b vo ch t cn nhc s
nhiu t m lm cho s thi th c u nhau, mi
vic c thng bng. V phi chng cng l ch
m Lo-T bo: Thin chi o, K du trng cung
d? Cao gi c chi, h gi c chi, hu d gi tn chi,
bt tc gi b chi. Thin chi o: tn hu d nhi b
bt tc. [Hn Vn]. o Tri ? Khc no cy cung
m ging ln: ch cao th p xung; ch thp th
nng ln. C d th bt i, c bt th b vo. o ca
chi tc d hnh v chi THIN; d cng dng v chi QU THN; d diu
dng v chi THN).
nhansinhquan.vn

187

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Tri, l: bt ch d, b ch thiu. (Chng 77 o
c Kinh).
Nh trc y ni: Ho gi, s chi thi
[Hn Vn] cho nn bn n ch THI, phi bn n
ch HO.
Nn bit rng mi qu l tng trng mt hin
tng gm tt c cc s lin lc, nh hng ln nhau,
cm thng vi nhau gia cc ho cu to n, tri qua 3
thi cn bn ca s thy chung ca cc s vt: s,
trung, mt, v qua hai tng thng h.
Dch tng trng Dng bng mt gch lin (
), v m bng mt gch ni (
). Mi gch l
mi ho. Mi ho l mt THI ca s.
T nh qu KIN:
NGOI
Mt
Trung
S

mt
trung
s

Ho thng cu
Ho cu ng
Ho cu t

Mt
Trung
S

mt
trung
s

Ho cu tam
Ho cu nh
Ho s cu

(ho th 6)
(ho th 5)
(ho th 4)

Kin
thng

(ho th 3)
(ho th 2)
(ho th 1)

Kin
h

NI

Thi s khi, ho di cht (gi l ho s cu);


Thi th 2, ng trn mt nc (gi l ho cu nh);
Thi th 3, gi l ho cu tam; h tng.
Thi th 4, gi l ho cu t;
Thi th 5, gi l ho cu ng;
Thi th 6, gi l ho thng cu; thng tng.

nhansinhquan.vn

188

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Nu l qu m th ho u gi l ho s lc, v
cc ho k gi l ho lc nh, lc tam, lc t, lc ng,
thng lc.
NGOI
Mt
Trung
S

mt
trung
s

Ho thng lc
Ho lc ng
Ho lc t

Mt
Trung
S

mt
trung
s

Ho lc tam
Ho lc nh
Ho s lc

(ho th 6)
(ho th 5)
(ho th 4)

Khn
thng

(ho th 3)
(ho th 2)
(ho th 1)

Khn
h

NI

Ti sao qu Dng th gi con s 9?


Ti sao qu m th gi con s 6?
L v s 9 l con s ca lo dng; cn con s 6
l con s ca lo m. Phm xem qu phi xem ho
bin: hu ng hu on, v ng v on. Bi c
gi mi c bin, nn dng lo dng v lo m m gi
tn.
C 3 im cn ch :
a) Trong 6 thi ca s tng trng bng mt
qu, ho m c th chen vo cht dng ca qu, hoc
ho dng c th chen vo cht m ca qu, v nhn
m i i th ca qu.
Cht m hoc cht dng mi ho u c tnh
cht c bit, khc nhau ty ci thi v ci v ca
n, v cc ho u nh hng ln nhau; hoc trc tip,
hoc gin tip.
V d:qu KIN, 6 ho u thuc Dng, v qu
KHN, 6 ho u thuc m. Nu c mt ho m
nhansinhquan.vn

189

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


chen vo qu KIN, th li bin ra qu NG NHN
:
Thin
Ha

Qu NG NHN [Hn Vn]

Nu mt ho dng chen vo qu KHN, th tri


li bin thnh qu S
:
a
Qu S [Hn Vn]
Thy
Bn v nh hng ln nhau, nn n 3 thi,
l S (ban u) TRUNG (gia) MT (cui), tng
trng thi gian thy v chung ca mi s vt. Chia ra
2 tng ni ngoi v o c 2 phn: phn quy nh v
phn ph tng. Dng ch ng, m ch ha; ni vi
ch, ngoi vi khch.
b) Khng nhng mt ho m chen vo qu dng,
nh qu KIN, bin ci th ca qu KIN, m ho
cng nh hng n nhng ho gn nht. l
nh hng tng cn, nh ho c trung nh hng
nhng ho s v mt.
c) Li cng c s nh hng v qun loi ging
nhau, nh ho s ngoi qui v ho s ni qui
nh hng ln nhau, ho nh ca ni qui v ho ng
ca ngoi qui nh hng ln nhau, ho tam ca ni
qui v ho lc ca ngoi qui nh hng ln nhau.
nhansinhquan.vn

190

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

Ngoi

Ni

mt
trung
s
mt
trung
S

6
5
4
3
2
1

Nh th, ta thy r nu hiu n cn nguyn ca


mt ho trong mt qu th hiu c s bin i ca
ho y i vi qu, hiu c s lin lc, nh hng
v cm thng ca ho y i vi tt c 5 ho trong
ton qu. Dch gi l cc s tri lai [Hn Vn],
ngha l h bit r c s bin (cc l bin) c th
tin on c cc s vt khc s xy ra do ho bin
ny gy nn. Tc ng thng ni bc dy ng
rng, khng c s g khng gy nh hng i vi
ton th chung quanh.
l khi qut quan nim ca Dch trong cc
cuc bin chuyn ca mt hin tng. Nhng s bin
chuyn cui cng ( ho th 6), tc l thi thng
cu hay thng lc l c bit v quan trng nht, v
n chm dt mt cuc chuyn ha: vt cc tc phn,
vt cng tc bin [Hn Vn].
*
Tm li, lut Tng cu tng ng y,
gm c my im quan trng sau y:
1. Hai vt tng cu tng ng bao gi cng
phi c ch tng hp, ngha l ng thanh, ng
kh th mi c th giao cm phi hp vi nhau m
nhansinhquan.vn

191

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


lp thnh qun loi. Nhng phi cn n ch thi
mi thc hin c.
2. Vt, th c vt thuc m, hoc thuc Dng.
C khi m tm m, Dng th Dng (ng loi). C
khi m tm Dng, Dng tm m (v l tng cu,
tng ng) m xa la ng loi. u l do s cu
to ca to vt, ca hon cnh chung quanh, ty theo
nhu cu ca mi lc khc nhau m sinh ra. Nhng cho
ng l, phi c mt m mt Dng mi tng ng.
Bng c hai thun m hay thun Dng th khng th
ng 108.
3. Vt c tng ng tng cu m phi hp
vi nhau, cng cn chu nh hng ca nhng vt
chung quanh, gn hoc xa, m bin i na. Khng c
vt no hon ton c lp c. Mi qu c th xem nh
l mt v tr nh (microcomes) trong s s vt vt
lin quan cht ch, khng khc no mt i v tr
(macrocosme); thin nhn tng hp hay hp
nht.
4. Phi lu n a v ca mi ho (mi vt)
trong qun loi ca n. C khi n ng vai tr ch
ng, hoc vai tr b ng, hoc vai tr lin lc.
Khng th b qua m khng nhn nh r nhng iu
y.
5. Cc ho (vt) thi k s (u), trung (gia),
mt (cui), u c nhng trng thi ring ca n. S

m ng m, Dng ng Dng bt ng. m ng Dng, Dng


ng m hu ng.

108

nhansinhquan.vn

192

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


tng cu tng ng mi thi k u c
nhng c tnh ca thi k y.
6. Li cn phi lu n hon cnh thch nghi,
gm tt c cc iu kin ch quan v khch quan ca
ni ngoi hp li, gi chung l THI TRUNG. C th
gi l c bn ct yu ca Dch.
Mi hin tng u phi tri qua 6 thi, tc l
i n ch cng. n cng tt nhin phi c
bin, ngha l bin tn ti v ha hp ng
nhp vi ton th: sinh sinh chi v Dch [Hn Vn].
*
Ta cng nn lu n hai tnh cch m v
Dng trong cc cuc bin ha.
Trc ht, nn nh m v Dng l cp lng
nht ngha l khng c ci no sinh ci no, ci no
c trc ci no, m c hai ng sinh. Nhng v
cng dng, th Dng xng, m ha. Trong cc cuc
bin ha, bt c l hin tng no cng u do Dng
iu khin, m m thun tng: Dng i n u th
m theo n , cng nh trong Y hc bo: Kh dn
huyt, huyt theo Kh vy.
Dng v m khng bao gi b tiu dit cho
nn lc no cng c lc phn phc. qu Phc, c
ni: Phc hanh, cng phn [Hn Vn] (c phc,
thi mi hanh thng, v c ho Dng phn hi). Ch
cng y l m ch Dng. Dng l ch ng,
nn s phn hi phi do Dng khi xng th mi
hanh thng.

nhansinhquan.vn

193

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


qu Phc: dng quy nh, m thun tng
mi c ci lut tht nht lai phc (by ngy li hi
phn). Mt hin tng no, nh ta thy, u phi tri
qua 6 thi k, tc l i n nc cng, i n mt
vn hay mt hi. Sang n thi th 7 th d
nhin phi phn hi. Khng phn hi khi n mc
cng, th phi b tiu dit, nhng Dch khng chp
nhn s tiu dit: Vt bt kh d chung tn () Vt
v bc tn chi l (Vt khng th b tiu hy n
cng khng c l no vt b hy hoi n cng).
Mun hiu r s phn phc ca m, ta hy xt
qua 2 qu Qui (
) [Hn Vn] v Cu (
) [Hn
Vn]; cn suy xt v s phn hi ca Dng, th phi
xem qua 2 qu Bc (
) [Hn Vn] v Phc (
)
[Hn Vn] Dng cc m sinh, m cc Dng
sinh.
*
Qu Qui [Hn Vn], c ngha l quyt: [Hn
Vn] 109: Qui quyt d, Cng quyt nhu d! Kin
nhi duyt, quyt nhi ha [Hn Vn]. Qui, ngha l
quyt. Cng quyt tr mm. Mnh m
vui thun, cho nn quyt m ha 110.
Qui

[Hn Vn]

109
110

Trch
Thin

Thin
Phong

Cu

[Hn Vn]

C ngha l: tr dit, dt b.
Cng: Dng, Mm: m.

nhansinhquan.vn

194

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ta thy ni qu (Qui) 5 ho dng dn n
ng cng ho m vo thng lc. m n cng,
khng th trng cu mi, nn phi bin v phn phc
tr v gc (phc k thy) tr li nc di ho s
lm thnh qu Cu.S phc hi nay thc hin c l
nh s gp c Dng. Ngha l qu Qui bin
thnh qu Cu, l nh Dng vui thun, cho nn
tuy quyt m HA: Kin nhi duyt, quyt nhi
ha, Ch mnh (kin) y l m ch Dng.
qu Cu c cu: Cu, ng d; Nhu, ng
cng d () Thin a tng ng, phm vt hm
chng d [Hn Vn]. Cu, tc l gp g. Mm (m)
m gp cng (dng) Tri t (m Dng) m
gp nhau, th vn vt mi hin r ra c.
m v Dng gp nhau trong s ha lc (ha
dch, lc dch). Quan h l ch (ha) .
Nh vy, vai tr ca Dng l sinh sinh bt
tn, cn vai tr ca m l lm cho s vt hin ra r
rng. Tuy vy, khng c dng th hnh cng khng
th hin, m khng c m th kh cng khng th
bin m sinh sinh cho c. Hai bn u phi
nng ta nhau lun.
Th xt hai qu Bc [Hn Vn] v Phc [Hn
Vn], ta s thy r thm iu ni trn.
Bc

[Hn Vn]

Sn
a

nhansinhquan.vn

a
Li

Phc

[Hn Vn]

195

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Trong qu Bc, 5 ho m ln ho Dng ln tn
cng, Dng suy nhc, phi b hy, nhng Dng
mt ho thng cu tr li phc hi di s
ho, lm thnh qu Phc. l t ri sinh, sinh
ri t, tc l ch m Dch gi l sinh sinh chi v
Dch. Cho nn mi ni: Phc th hanh thng, v
Dng c phn phc (Phc hanh, cng phn)
[Hn Vn]. Ngha l, phc sinh li c l nh c
Dng.
Dng khng bao gi b dit, m m cng
khng bao gi mt. Dch l khng chp nhn c s
th tiu i phng n phng tn ti.
Ci ng cc nh qu Phc, l ci c m
trc y ni. l ci l sng u tin ca cc
cuc phc sinh trong Tri t.
Phc, k kin thin a chi tm h [Hn Vn].
Do l Phc m hiu c ci Tm ca Tri t m
Dng. Cho nn ch phi trong tnh m thy c
ci Tm ca Tri t, m chnh l Phc, tc l ni
ci c ng t vi ca s ho qu Phc mi thy c
ci Tm ca Tri t, Trnh Di ni: T c Nho gi
giai ngn tnh kin thin a chi tm, duy m ngn
ng nhi kin thin a chi tm [Hn Vn] (qu
Phc). T xa nh Nho h bo c tnh mi thy
c ci tm ca Tri t, ch ring c ta y li
ni rng ch c ng mi thy c ci tm ca
Tri t m Dng. Bi vy, trong thuyt Qui
truyn mi c ni: Vn vt xut h Chn [Hn
Vn]. Chn l ni qui ca qu Phc. Ho Dng
nhansinhquan.vn

196

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


y gi l C [Hn Vn], m khng lon: ngn
thin a chi ch ng nhi bt kh d lon d. Ci
kh ca Dch l l y: Tnh m khng phi l hon
ton tnh tuyt i; cn ng khng phi l ng
v cng k.
*
Gi y, hiu r lut Qun bnh, ngha l ci
th TRUNG CHNH ca s vt, th xt xem qua hai
qu Lm (
) [Hn Vn] v qu Ty (
) [Hn
Vn].
Nh trc y thy s lin lc nh hng
gia cc ho trong mt qu, nay xin ni n nhng
iu kin khin cho mt ho c gi l c trung
c chnh.
Theo nguyn tc th m ho m v, Dng
ho Dng v, l chnh. Cn m ho Dng
v, Dng ho m v, l bt chnh. Cng nh
thng qui hay ngoi qui, th ho ng l trung;
h qui hay ni qui, th ho nh l trung. Cc ho
s (1) tam (3) ng (5) phi vo dng v; cc ho
nh (2) t (4) lc (6) phi vo m v.
--Thng +
----H
--nhansinhquan.vn

n
l
n
l
n
l

6
5 (Trung) Dng
4
3
2 (Trung) m
1
197

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ho nh (2) v ho ng (5) l ho c trung, bt
c qu no trong 64 qu. Dng c tnh cht iu
khin phi qu thng (ngoi qui) m m c tnh
cht phc tng phi qu h (ni qui). Nh vy l
c chnh.
Nhng, ng a v (dng c dng v, m c
m v) cng cha phi l c chnh, m cn phi c
iu kin giao cm, nh hng ln nhau,
tng cu, tng ng mi c.
Nh trong qu Lm [Hn Vn] sau y:
5

a (Khn)
LM

Trch (oi)

Ho cu nh v ho lc ng l c trung. Nhng
theo nguyn tc th l ra ho ng phi l ho dng
(cu ng) m ho nh phi l ho m (lc nh); vy
y, l bt c k chnh ri. Song l, trong qu
Lm, ho cu nh, li Thon vit: Lm, cng tm
nhi trng () i hanh d chnh thin chi o d
() [Hn Vn]. qu Lm, c dng ln ln m
ln ln, p lng m thun , dng gia m ng. Rt
hanh thng chnh ci o ca Tri. Tm l ln
ln. Hai kh dng di (ho s v nh) ang ln ln
ln v tin ln. Di l oi m trn l Khn. oi l
nhansinhquan.vn

198

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


vui thun cho nn ho Dng c trung c s
tng ng tng tr ca ho lc ng nn c hanh
thng rt ln, hp vi o Tri (Cng c trung o
nhi hu ng tr th d nhi tr hanh, nhi c chnh,
hp thin chi o) [Hn Vn]. (Trnh Di).
Bi vy, Dch mi cho rng: ho cu nh qu
Lm l c trung c chnh.
Th xem tip qu Ty [Hn Vn], ta s cng
thy r hn ci ngha ca s c trung c chnh, v
qu ny gm c nhng l trung chnh [Hn Vn]
ca vic Tri v vic Ngi.
5

Trch (oi)
TY

Li (Chn)

Qu Ty th oi trn m Chn di,


tc l sm st trong trm, nn trm cng ng theo.
Ty tc l theo.
Trnh Di bo: Qu ny s d gi l Ty l v k
cng (dng) li n di k mm (m) cho nn
ng m p lng (ho lc). Ngha l ho thng
cu ca qu Kin (trn) n di qu Khn (di)
thnh qu Chn, cn ho s lc ca qu Khn (di)
li trn qu Kin trn thnh oi.
Kin
Khn
nhansinhquan.vn

oi (Trch)
Chn (Li)

TY
199

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


l k Dng cng cao qu m li h mnh i
xung di vi k m nhu, th thin h s vui lng
m phc tng theo (Ty) 111. Cn di ng m trn
cng p lng, ngha l ng m c s ng thun, cho
nn rt c hanh thng m c c chnh. H
c hanh thng v c chnh, th khng li
lm. Nu khng c hanh, khng c chnh th sao
c th khin cho thin h theo (ty) mnh c! Ci
m thin h cng theo (ty) l THI, cho nn mi
ni: ty thi. (D dng cng lai h m nhu, th
thng h h, d qu h tin. Nng nh th vt chi s
duyt ty d. Hu h ng nhi thng duyt, ng nhi
kh duyt d, s d ty d. Nh th tc kh d i
hanh nhi c chnh, tc vi v cu. Bt nng hanh,
bt c chnh, tc phi kh ty chi o khi nng s
thin h ty chi h! Thin h s ty gi, thi d, C
vn thin h ty thi!) (Trnh T).
Nhn th m Dng, tuy a v l trn cao, li
chu di cht, nn c c chnh v rt hanh
thng ch v hp thi m hp c iu kin
thun ha trong hnh ng, tc l ci ngha ca ch
ha dch, lc dch ch khng phi nan dch.
Bn v ho lc nh ca qu Ty, li Kinh vit:
Lc nh: h tiu t, tht trng phu [Hn Vn]
ngha l: ho lc nh (tc l ho s cu) gn bn n,
Lo-T c l theo qu Ty m lp thuyt vi h, hu k
thn: i quc d h tiu quc, tc th tiu quc; tiu quc d h i
quc, tc th i quc. Nc ln m h mnh trc nc nh th
c nc nh thun phc, nc nh m h mnh trc nc ln
th tt c nc ln che ch.
111

nhansinhquan.vn

200

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


th s mt ng trng phu, ngha l mt s giao cm
i thng vi ho cu ng l ho chnh ng.
Trnh Di gii: Ho lc nh (2) cm ng vi ho
cu ng (5) nhng nu li qun qut theo ho s
cu m li Kinh gi l tiu t (v l ho dng
cn nh) nn khng bn vng th s mt chnh ng
vi ho cu ng m Kinh gi l trng phu c th
lu bn v che ch bo bc cho. (Nh ng ng, nh t
s Nh ngc chi h s, tc tht cu ng [Hn
Vn]).
Nh trn thy, th ho cu nh (2) ca qu
Lm h tng, l c chnh. Nhng ci c
chnh y, cha . c chnh khng nhng ch
v a v, m cn gm c bn cht cng hay nhc
v tr c thn (t) c khng v c cm thng
c hay khng? H Trnh tm li by nhiu iu
trong mt ch THI. Ho s cu qu Ty, nh ch
THI m c chnh, hanh thng, nhng ch c
v cu, ngha l khng c hi. Ho lc nh qu
Ty, tuy c chnh ng vi ho cu ng, nhng nu
li i thn vi ho s cu, th cng s c th mt s
chnh ng ca mnh, l v cng th v tr phi
trn, li i xung di (ho s cu).
Tm li, ta thy rng Qu l s, ho l thi
ca s. M thi, theo Dch l, l do s thn nhau
(t), s giao cm ha lc vi nhau, bn cht v a v
ca ho m quyt nh ng hay sai. C xt c rnh
mch s lin lc mt thit y ca mt hin tng th
mi c th hiu r c hin tng y.
nhansinhquan.vn

201

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Mt im quan trng ta khng nn b qua, l bt
c mt hin tng no u c mt giai on, c mt
thi hanh thng. M c hanh thng l nh s
bit nhn nhng (nh trng hp ho dng s
cu qu Ty). Ngha l c c hanh thng l nh
o Khim (m ta thy trc y) v chnh nh
o y m ta c ci th trung chnh.
gi l TY THI. Cho nn li Kinh mi
ni: Ty thi chi ngha, i h tai! [Hn Vn] (Ci
ngha c hai ch ty thi ln vt thay!). o ca
ngi qun t l ty thi m ng, theo vi iu
kin nn, va vi s bin, khng th ly u m
in yu quy nh. V nh th, nu ch phi l
ngi am hiu o cho tht tinh thm, bit c c vi v
quyn bin th khng th hnh ng nh th c.
Cho nn trong li Kinh mi tn thm rng: Ci
ngha ca ty thi ln vy thay!. Phm nhng ch
no c li tn thm nh th, l mun nhn mnh s
ti quan trng ca n m ghi nh, m nghin
ngm suy t, ch khng nn vi vng b qua cho rng
hiu ht.
Nhn qu Ty nn nh li qu Khim: ch ln
xung ch nh, a v cng cao th cng nn khim
tn, tc l ch m Lo-T bo hu k thn nhi than
tin, l ci o TRUNG CHNH ca Tri t.
Phm mun c ci Qun bnh phi Trung Chnh,
tc l tn hu d, b bt tc. o qun bnh hay
l o trung chnh khng phi l o TNH, m k
tht l ci o cc ng
nhansinhquan.vn

202

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Dch c cu: B, hanh. B m cng c
hanh thng. Ngha l n nh s b m cn hanh
thng c thay, hung h l hin tng no cng
u c th tr li thng bng c c. Lut Trung
chnh tc l lut qun bnh c phn s iu
chnh li tt c mi s b tc, chnh nghing trong vn
s vn vt.
Chnh v l y m vn vt mi hng cu, V
tr mi vn chuyn khng ngng trong s qun
bnh v ha lc. Lut Khim, lut Ty, a
n lut Hng (nh trc y trnh by Xem
thm phn Ph ch).
*
o TRUNG CHNH em li o THI
HA: Trung gi gi, thin h chi i bn d; ha
gi gi, thin h chi t o d. Tr Trung Ha, thin
a v yn, vn vt dc yn [Hn Vn]. Trung l
ci gc ca thin h; ha l ci t o ca thin h.
n c ch TRUNG ch HA, th Tri t
nh c ngi v, vn vt mi c dng sinh
(Trung Dung). im ny l im cc k quan trng
ca Dch l. Phi ly TRUNG HA lm mc ch, l
ly s thun l, ng vt, ty thi lm phng
chm S bin chuyn khng nghch th, khng
tng tn, tng st nhau m bin dch trong s ha
lc, tc l ly s ha lc lm cn bn ca mun vic
bin, l ci lut Thi ha112: Cc chnh Tnh
112

Thi cc, tc l Thi Ha: Thi cc l Th, Thi Ha l Dng.


Tc l im ca Thi cc, ca Tin-thin Bt qui.

nhansinhquan.vn

203

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Mng, bo hp Thi ha ca kinh Dch. Thi ha, l
m ch ch CHNH TRUNG gia nhng ln kinh
v l Kin Khn v Ly Khm (O) gi l im H V,
v ni khng cn ng Ty Nam Bc, mc d n
cha y mu thun ng Ty Nam Bc.
O

O
l

*
Tm li:
1. Cng kin trung chnh [Hn Vn] l 4 ch
quan trng nht ca Dch hc. cng, kin li
trung, chnh, li thun ty m tinh na: i tai
Kin h! Cng kin trung chnh, thun ty tinh d
[Hn Vn]. Cng [Hn Vn], l mnh, l dng.
Nhng mnh m khng bn b, th khng phi kin.
Nn gi chung l Cng kin.
Nhng cng kin m lc th thi qu, lc li
bt cp, l bt trung [Hn Vn]; hoc thin lch v
mt bn mi, l bt chnh. Cho nn cng kin
cng cn phi c trung chnh na.
Li cng phi bit gi cho s cng kin trung
chnh y trong nh ngoi, ngoi nh trong, trc
nh sau, sau nh trc, mi c gi l thun ty.
Thun ty cng phi cho tinh mi c y .
(c thm Tinh hoa o hc ng phng, bn rt r v im
ny).
nhansinhquan.vn

204

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Tm li, phi nhn cho r hai ch Chnh Trung
ny: vic trong thin h vn c nhiu vic, k c
chnh th vn chnh, nhng hoc thi qu, hoc bt
cp m thnh ra bt trung. V bt trung m thanh ra
bt chnh. Cho nn, phi c chnh trong ci trung.
Nu chnh m bt trung, khng phi l Long c
([Hn Vn]), tc l ci c ca ngi qun t khng
thng t.
2. Ch Trung phi cho ng ch Thi. Cha n
lc phi lm m lm, l thi qu; n lc phi lm
m khng lm hoc lm m chm tr, l bt cp.
Khng ng thi l bt trung; ng vi thi l
c trung. Phm vic g m thi qu hay bt cp u
hng c. V on quan trng ny, chng ti dnh
ring trong Tinh hoa o hc ng phng.
*

nhansinhquan.vn

205

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


TM KT LUN
Bn v Dch m bo c kt lun l khng th
c m cng khng ng vi Dch; nhng bo
khng c kt lun cng sai. Bi vy, phi ni tm kt
lun. L v k t d tn; v t v cng.
Trc y, ni Li ni u ni: Dch, l
TNG.
Tng th khng li; c li th tng
mt.
c Dch phi l mt cuc i thoi gia ta v
Dch, mt cuc i thoi vi mt tm hn h v, v
nim113. Li ni thuc v nh nguyn, khng sao
miu t c ch khng li (v ngn) ca Dch.
Li, gi , nhng c bit qun li, mi t
. Trang-T bo: Ng an c ph vong ngn chi
nhn nhi d chi ngn tai! (Ta tm u ngi bit
qun li hu cng nhau m lun!) Dch cng bo vi
ta nh th: khng bit qun li, m c chp theo ngn
t, th c Dch khng bao gi nhp diu, lt c
tinh thn ca n.
Tng, khng phi l mt th ng ngn
(allgorie) cng khng phi ch l mt du hiu
(signe). Ng ngn l mt du hiu ni ln ci
cht ca s vt, ch khng ni ln c ci tinh
ca s vt; ni ln c ci tinh ca s vt, th li
khng ni ln c ci thn ca s vt, trong khi
113

c Tinh hoa o hc ng phng, bn rt r v vn ny.

nhansinhquan.vn

206

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


tng, ngoi s khu gi ca du hiu, li cn n
tng mt yu t m ngn ng t ra hon ton bt lc.
Nhng biu tng m tt c huyn ngha ca
n hon ton c bc l bng ngn t s v mt
c ci gi l huyn ngha ca n. N l nhng biu
tng cht (symboles morts). Bi vy, khng bao
gi c th gii thch c hon ton chn ngha ca
mt biu tng 114.
C bit nhn Tng m qun Li, mi mong
thy c ch i tng, tc l ch m Lo-T gi
l v tng chi tng: Chp i tngan bnh
thi 115 [Hn Vn].
*
V nh vy, ta c th tm lc i cng Dch
trong nhng nt chnh ny:
1. Khng c g Thun Dng hau Thun m.
Cng khng c g tht l qun bnh, mc d qun bnh
l ct t ca o Dch. m hay Dng bao gi cng
tha hay thiu: Gi l m v m tha Dng, gi l
Dng v Dng tha m. Khng th th vn s vn
vt s ng dng li, dng li ni im cht (point
morts).
o l Qun bnh, nhng ci c ca o l
nhng s mt qun bnh tm, ang tm li lp li
Qun bnh. Chnh ci to ra ci ng.
Php vn.
Chng 35 (o c Kinh) An bnh thi l i u, lng cng
vn bnh ng an lc. Chp l nm vng c ch gi l i
tng.
114
115

nhansinhquan.vn

207

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


2. m ht Dng. Dng ht m. m v m
khng thu ht nhau. Dng v Dng khng thu h
nhau. Nhng cng c khi m v m thu ht nhau,
Dng v Dng thu ht nhau v m trung hu
Dng cn, Dng trung hu m cn: Lng m
hay lng Dng ny ng tnh m khng ng ,
tm nhau b tc cho nhau, nh Lo Trang, nh
Khng Mnh. Ngay khoa hc nguyn t cng
khm ph ra mson, mt th m trong dng lm
cho cc ht proton dnh kht nhau lm mt khi.
3. H dng cc th m sinh; m cc th dng
sinh. C cng mi c bin; c bin mi c thng. C
thng mi c lu bn hn.
4. Ci g c u phi c ui, c sinh phi c t.
Nhng ci ui li l ci u, ci t li l ci sinh
(phc sinh). Ci g c b mt, tt phi c b tri. B
mt sng bao nhiu, b tri ti by nhiu. Phc l ni
n ca Ha; Ha l ch da ca Phc.
5. Theo lut tham thin lng a, th dng
tha m thiu. Dng d tn m m kh t. Cho nn
dng sinh nn ch trng n s bo tn m kh: m
suy th kh tn.
Bit c tht r 5 iu i khi nu trn l
thng c ch THI gm trong 4 ch: Thi,
V, Trung, Chnh ca Dch l ri. Bc Thnh
ngy xa cng ch c by nhiu: i! Ch c bc
thnh nhn m thi sao? Bit lc phi tin m tin,
lc phi thi m thi, bit lc phi gi cho cn m gi
cho cn, bit lc phi lm cho mt m lm cho mt,
nhansinhquan.vn

208

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


nhng khng bao gi m mt ch chnh trung. i!
Ch c bc thnh nhn m thi sao!. Tri v hnh
c by nhiu, l tt c tinh hoa ca Dch l.

nhansinhquan.vn

209

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

PH LC v PH CH

nhansinhquan.vn

210

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


PH LC (Chng II)
I
T TIN THIN QUA HU THIN BT QUI
Trong khi nghin cu kinh DCH, iu quan
trng nht l phi tm hiu ti sao cc qu trong Tin
thin Bt Qui li bin thnh Hu thin Bt qui, v
s bin i y ni ln nhng g? C hiu c nhng
l do th mi c th ng dng n trong nghnh
khc p dng nhng nguyn l ca n.
S bin i t Tin thin qua Hu thin l mt s
bin i t Dng bin ra m, t ci Nng thnh ci
Lnh, t ci Sinh n ci Thnh, t ci Th qua ci
Dng Hay ni theo nh thin vn, l ci bin t
thin th qua a th, t ci sao sng n ci sao ti, t
nh tinh n hnh tinh.
So snh hai Tin thin v Hu thin ( s
23) ta thy c mt s thay i ln lao, i nh:
1. V tr cc qu u thay i, nh:
Tin thin ---bin thnh
Hu thin
Khm
||
oi
Ly
||
Chn
Khn
||
Khm
Kin
||
Ly
Tn
||
Khn
Chn
||
Cn
oi
||
Tn
Cn
||
Kin
nhansinhquan.vn

211

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


BT QUI TIN THOI
NAM
1 Kin
2

oi

Tin thin
Bt qui

Tn

3
Ly
NG

6 Khm
TY

Chn

Cn
4

7
8 Khn
BC
NAM
9 Ly

Tn

Hu thin
Bt qui

Khn

7 oi
TY

Chn 3
NG

Cn

Kin
8

6
1 Khm
BC

nhansinhquan.vn

212

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

Kin

Ly

Chn

Khm

T
oi

Ly
Khn
Khm

s 23
2. Trc Kin Khn ( Nam Bc) Tin thin
chuyn qua Hu thin thnh trc Ly Khm.
Trc Ly, Khm Tin thin (ng Ty) chuyn
qua Hu thin thnh trc Chn oi.
Trc chnh Nam Bc i, nn ng phn lng
nghi cng i: Tin thin, Dng nghi ng bn
tri (ng), m nghi ng bn phi (Ty). Hu
thin, Dng nghi ng pha di (Bc), cn m
nghi ng pha trn (Nam). Bi vy, Tin thin cc
nhansinhquan.vn

213

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


qu Kin, oi, Ly, Chn thuc Dng qui; cc qu
Tn, Khm, Cn, Khn thuc m qui
TIN THIN BT QUI
_

+ DNG
NAM
Kin
1

oi

Tn

NG Ly

4
Chn

Khm TY

7
8

Cn

BC

s 24
Hu thin, cc qu Kin, Khm, Cn, Chn
thuc Dng qui; cc qu Tn, Ly, Khn, oi
thuc m qui. Nh th, 2 qu oi, Ly thay i m
Dng khi chuyn ngi t Tin qua Hu. Tin
thin, oi Ly thuc Dng; qua Hu thin, oi Ly
thuc m.
Tin thin, Khm Cn thuc m; qua Hu
thin Khm Cn li thuc Dng.

nhansinhquan.vn

214

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


HU THIN BT QUI
NAM
Ly

TN

Tn

Khn
9
4

NG

Chn

Cn

oi

TY

6
1

Khm

Kin
TB

BC

s 25
*
Chiu theoThin vn hc ca khoa hc Thi Ty
ngy nay m ging v Dch l theo H Lc Th,
Tin thin v Hu thin Bt qui t trc n gi ch
c D Tri T bo Y Hc Tp Ch (s 6 v 7, 01-0637) ly Y l v Thin vn bn v Dch l, v v sau
trong tp sch Thin vn ca Bi Th Bch Trm ly
Thin vn hc Ty phng m bn v Dch l. Sch
ca Bi Th Bch Trm trnh by r rng hn v s
tng quan gia Tin thin v Hu thin, li t li lm
hn bi D Tri T. Sch ch Php, cng c quyn
La Cosmologie des Pa-Koua ca Liou-Tse-Houa,
mt lun n tin s kh c bit, nhng cng t r rng
bng quyn Thin vn ca Bi Th Bch Trm. H Bi
ly Dch hc ca Thiu Khang Tit trong Hong
nhansinhquan.vn

215

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


cc Kinh th so snh vi Thin vn hc hin i, nn
c v khch khao v d hiu hn. Ci c th ca h
Bi l ch . Cn c vo lun ca Bi Th, chng
ti xin tm lc sau y nhng im chnh.
*
THUYT CA BI TH BCH TRM 116
Theo h Bi mt tri thnh qu t, qu t li
thnh mt tri ngha l Dng bin thnh m, ri
m li bin thnh Dng, v c th m lun chuyn
khng ngng. Ta hy nghe h Bi ni: Ngy nay,
trong gii Ngn h, ta thy c mt ci sao to sng va
chm vo mt ci sao en ti m gy nn tri t.
Trong sch Hong cc Kinh th, ng Thiu T nh
Tng gii ngha Thi dng l mt tri hay nh tinh,
Thi m l mt trng hay h tinh. Phi chng cng
l ng mt ?
Trc khi bn n s tng quan bin ha cc
qu t Tin thin qua Hu thin, ta cn phi bit qua
v ngha tng trng ca mi qui trong Bt qui.
*
NGHA TNG TRNG CA BT QUI
Thng thng ngi ta ni:
Kin vi Thin (Tri);
Khn vi a (t);
Cn vi Sn (Ni);
THIN VN (tc gi Bi Th Bch Trm) in nm 1942, ti Imp.
Mirador (Vin ), 11-13 Quai de la Susse (Hu)
116

nhansinhquan.vn

216

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Khm vi Thy (Nc);
oi vi Trch (m);
Ly vi Ha (La);
Chn vi Li (Sm);
Tn vi Phong (Gi).
Trong thc t cn c nhiu chi tit cn bit r
hn. L v cn phi phn bit nhng ch di ng cc
qu khi n thuc v Tin thin hay Hu thin.
KIN v la ngn, ngi xa v n l mt
tri (Kin vi nht). Kin l kh DNG Tin thin,
Ly l kh DNG Hu thin. Kin v Ly, v vy, c
s tng lin vi nhau, mt tin, mt hu, s thy nh
sau.
Kin v Ly u ra ha c, nhng Kin l thun
dng, cn Ly li c c m (mt m nm gia qu
Kin) (
): Dng trung hu m.
V s lin quan ni trn, h Bi chia cc qu
Tin thin lm hai khi:
A. Kin, Ly, Chn, Cn l thi k bin ha ca
khi Dng kh, k t nh sng, ri ngui dn
thnh vt cht (de lnergie la matiere)
B. Khn, Khm, oi, Tn l thi k bin ha
ca khi m kh k t vt cht tan dn ra th
kh (de la matiere lnergie).
Di y bn v cch bin ha ca khi Dng kh v
m kh.
A. S bin ha ca khi Dng kh: KIN qua LY,
LY qua CHN, CHN qua CN.

nhansinhquan.vn

217

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


KIN (
)
Theo Thin vn hc u Ty, nh tinh l mt
khi kh long, chy v nhit rt cao ()
Nhit n 20.000, lp kh chy (chromosphere)
dy n 10.000 cy s v ngn la ngn
(protubrance) c khi ln cao gn bn knh mt tri,
lm cho chng ta cm gic nh tinh l mt bin la,
mt khi ton dng kh (
) sng rc r. (trang
22 Thin Vn)
LY (

)
Theo kinh Dch, trong Dng c m. Nh th c
ngha l di lp la ngn c mt khi kh en (m)
ti v nng. Khi cht m y b cht nng lm nt ra v
s m vi phn t phun ra ngoi ri bt la m chy
ln. Ht lp ny n lp khc, nhng m vi phn t
chy rc ln, nn ngn la mi tn ti lu di,
bng khng c khi m cht y, la ngn thong
tt. Cho nn qu Ly c mt ho m gia (
),
ngoi (dng) trong en (m). KIN i thnh LY.
Trong Tin thin, Ly l ngi sao gn
ngui, nn sc : Ly vi tinh.
(Trong Hu thin, Ly cng l la m l la
ha dim sn, tc l la trong rut qu t, tm cch
thot ra ngoi lp v. l hnh tng qu Ly Hu
thin).
CHN (

nhansinhquan.vn

218

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Khi la (Ly) chy lu cng mn ln. Ri trn
b bao ph mt lp tro lnh: nt Dng trn qu Ly b
thay th bng mt nt m, thnh qu Chn (
). Ly
thnh ra Chn.
Hu thin, Ly l la Ha Dim Sn. Khi
nng trong lng t khng thot ra c bn ngoi
mt cch d dng, nn b dn p lm cho qu t
chuyn ng, thnh ra ng t. Cho nn Chn c
ngha l chuyn ng.
Chn Tin thin l kh m ni tm nh tinh,
dng lm cht bi cho la c cm hi. La chy
trong rut s lm chn ng bng nhng ting n.
Chn, v vy cng c ngha l chuyn ng v kh
nng.
CN (
)
Nh thy, v lp v bn ngoi cng ngy cng
dy, m kh nng bn trong khng lt ra c, nn
sc nng gy thnh nhng cuc ng t gh gm l
o ln lp v xung di khi by nhy nng chy
li i ngc ln trn. Chn v vy m i thnh Cn:
qu CN l qu CHN ln ngc (
).
B. S bin ha ca khi m kh: KHN qua
KHM, KHM qua OI, OI qua TN.
KHN (
)
Khn l mt khi kh m ti en, lnh v nng.
Cho nn qu Khn c 3 ho m. Tc gi Bi Th Bch
nhansinhquan.vn

219

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Trm v n vi ci sao en ti ca nh thin vn
Emile Belot.
Ngi xa v Kin l mt tri nn cng v
Khn l mt trng. Mt trng cng l Qung hn, lnh
lm, cng gi l Thy tinh. Cho nn Khn thuc thy
(Tin thin). V thy y l thy ng c (nc ).
KHM (
)
Cng nh qu Kin, trong Dng c m, th qu
Khn, trong m cng c Dng. Bi vy, qu Khm
c mt ho Dng gia (
): Khn (
) i
thnh Khm (
).
Khn v Khm tin thin u l nc c. Nhng
nc ca Khn l nc lnh thnh bng, cn nc ca
Khm l nc c kh nng, tc l trong m c
Dng, tng ca qu Khm.
OI (
)
Nhit lc ca ni tm Qung hn cng ngy cng
tng. Cho nn nc (Khm) b kh nng bn di
nung nu bc ln thnh hi nc. oi l hi nc.
KHM i ra OI (
).
Tin thin, kh nng khi la Kin gp kh
lnh thin khng m bin thnh hi nc my m.
Vng hi nc my m ny trn khi la ngn cao,
nn hnh tng qu oi l hai ho Dng di,
ho m kh (hi nc hay my m) bay trn.
TN (

nhansinhquan.vn

220

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Tn l oi ln ngc (
).
Khi m kh nng v kh nh bay ln th li
pha di mt khong trng khng. Kh lnh bn trn
bay xung b vo khong trng, cho nn c mt s
o ln.
Tn l gi. Ngn gi ny do kh hn thin
khng li nn mt m nhu nhun lm cho kh hu trn
qu t iu ha, dung dng c mun loi sinh
vt. Thi qu Tn by, thc vt v sinh vt sinh sn
v s. Tn ny l Tn Hu thin.
Cn Tn Tin thin cng l gi, m l gi la.
Tn trn nh tinh l th bo la (tempte de feu).
Tm li, mun hiu hin tng trong tri t, cn
phi lu phn bit s nng lnh, sng ti cho r
rng. Bn v kh ha, ta thy rng nhng qu thuc
khi dng khng hn phi lun lun nng v sng,
nhng qu thuc kh m khng hn phi lun lun
lnh v ti. Mi qu c khi ch s nng v s sng, c
khi li ch s lnh v ti. Nh Kin Tin thin l kh
nng v sng, m Kin Hu thin l kh lnh ni
sinh ra. Chn Tin thin l kh m do cc vt en
mt tri m ra; cn Chn Hu thin l kh Dng
ni tm tri t. Cn Tin thin l thch chy
nh la; Cn Hu thin l t ni lnh ti. Tn
Tin thin l gi la (th la ngn trn cao hng
nghn cy s nh gi); Tn Hu thin l gi lnh
thin khng
*

nhansinhquan.vn

221

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


T TIN THIN QUA HU THIN
Tm li, Hu thin Bt qui hnh dung cc hin
tng xy ra trn qu t, cn Tin thin Bt qui
hinh dung nhng hin tng xy ra trn cc nh tinh
(thin th). Nhng hin tng y gy nn bi s ha
hp bin ha ca hai th kh Hn (lnh) v kh Nhit
(nng).
Hn kh gp Nhit kh mi c bin t qu KHN
Tin thin qua KHM Hu thin, t KHM Tin
thin qua OI Hu thin, OI Tin thin qua
TN Hu thin.
Nhit kh gp Hnh kh mi c bin t KIN
Tin thin qua LY Hu thin; t LY Tin thin qua
CHN Hu thin; t CHN Tin thin qua CN Hu
thin ( s 23).
V phi c hai th kh nng v lnh mi c sinh
ra mi hin tng, nn cc qu c sp xen nhau
mt nng mt lnh nh sau:
1. OI
(t KHM Tin thin qua OI hu thin);
2. CHN (t LY Tin thin qua CHN hu thin);
3. KHM (t KHN Tin thin qua KHM hu thin);
4. LY
(t KIN Tin thin qua LY hu thin);
5. TN
(t OI Tin thin qua TN hu thin);
6. CN
(t CHN Tin thin qua CN hu thin);
7. KHN (t TN Tin thin qua KHN hu thin);
8. KIN
(t CN Tin thin qua KIN hu thin);

nhansinhquan.vn

222

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Hu thin Bt qui ni v tri t, cho nn bt
u qu OI thuc v kh lnh (m) cung Du
(gi mt tri ln) tri vi Tin thin Bt qui ni v
nh tinh (mt tri) thuc v kh nng (dng) nn bt
u t qu KIN.
*
1. OI (t KHM Tin thin bin ra OI hu
thin)
Tin thin, KHM l thi i cui cng
phng Ty.
Hu thin, OI l k bt u, cng
phng y. KHM Tin thin bin thnh OI Hu
thin. Nc (Khm) gp nhit kh m bc hi ln
thnh hi nc (oi) tc l hi nc bc ln
trn m (trch). Qu t tuy c lp v cha nc,
nhng trong lng t c kh nng nung nu, nc bin
(Khm) nhn th bc ln thnh hi. Ho m di
qu Khm v vy mt i thay vo ho dng m
thnh hnh tng qu OI (
).
Bt c phng no cng c nc. C nc, tt
c hi nc. Ta thng thy sng m bao ph
min ni trc hn bin l v ni v hng Ty c
nhiu kim kh dn in v kh nng. t ni li mau
nng m cng mau lnh: mt tri va ln l ni lnh
ln (hi nc) y v kh lnh m kt tinh thnh
sng m. Sng m l oi: Khm i thnh oi
l th.
*
2. CHN (t LY Tin thin bin ra CHN hu thin)
nhansinhquan.vn

223

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Tin thin , LY phng ng:
Hu thin , Chn cng phng ng:
S d Ly bin thnh Chn l v qu t b mt lp
v (ni v nc), by gi li thm mt lp sng m
bao ph, nn ho dng pha trn qu Ly bin thnh
ho m, thnh qu Chn (
). Kh nng
trung tm qu t b trong mt lp v qu dy, tt
phi tm cch thot ra, lm chuyn ng. Chn l mt
th a li gy nn ng t.
Nhng cuc ng t ln thng xy ra
phng ng, phng mt tri mc, cng c l v
khi khng kh nng trong trung tm qu t b sc
hp ca mt tri m t ng. Tm li, v kh nng
(Ly) gy nn s ng t (Chn): Ly bin thnh Chn.
*
3. KHM (t KHN Tin thin bin ra KHM hu
thin)
Khn Tin thin l nc cc lnh. Hi nc
di t bc ln b hn kh lm cho ng c li thnh
tuyt v bng. Di lp bng c kh nng trong rut
qu t, v khng thot ra c nn tch t li trong:
nhit lc v th m tng ln. m cc sinh Dng l
th.
Khn Tin thin l nc cc lnh, b kh nng
lm tan ra nc (Khm): Khn bin thnh Khm.
Khm ra nc, nhng trong nc c kh nng, nn
qu Khm, trong m c Dng (
).
*
4. LY (t KIN Tin thin bin ra LY hu thin)
nhansinhquan.vn

224

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Nh bit, hi nc (oi) kt li thnh
bng (Khn) ri tan ra thnh nc (Khm). Kh
nng ni tm qu t lm rung ng (Chn) lp v
v c ngy, do s nt n m phun ra ngoi, thnh ha
dim sn. Ho m trn qu Chn (
) i thnh ho
Dng trong qu Ly (
). Ly, Hu thin, l la
ha dim sn.
Kin l la ngn mu xanh, trng vng, ty theo
nhit cao thp.
Ly l la than hng mu . La ngn (Kin) m
tt cn li la li ng than hng: l Kin bin
thnh Ly, u phng Nam. Ta thy phn nhiu ha
dim sn thng min t ng, m t ng v ha
dim sn 74% l bin. Phn nhiu ha dim sn
pha Nam qu t. Tin thin Kin, cng nh Hu
thin Ly u phng Nam. Cho nn mi ni:
phng Nam thuc ha.
*
5. TN (t OI Tin thin bin ra TN hu thin)
oi Tin thin l hi nc trn m. Hi nc
sinh ra gi (Tn): oi bin thnh Tn.
Ni th mau lnh m cng mau nng, bi c
nhiu kim kh.
Bui chiu, ni lnh ri m nc bin cn nng:
hi nc v kh nng bin nh bc ln. Kh lnh
ni bay ra.
Bui mai, khi mt tri mc ni nng trc, hi
nng bc ln: kh lnh ngoi khi bay vo ni.

nhansinhquan.vn

225

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Tn l ngn gi lnh ngoi khi li, t pha
ng Nam thi qua Ty Bc (min rng ni) thuc
Cn. Ngn gi ny l ngn gi mt Hu thin c sinh
kh (thuc Mc). C n th s sng mi bt u v
sinh sn khp ni mt a cu.
*
6. CN (t CHN Tin thin bin ra CN hu thin)
Chn Tin thin, cng nh Cn Hu thin, u
hng ng Bc: CHN i ra CN.
Chn l kh nng ca sm st.
Cn l ni.
Sau mt thi gian yn tnh, v t cng thm dy
nh nhng lp xc ca tho cm (Mc sinh th). Kh
nng ni tm qu t cng ngy cng b dn p ni
trong m tng thm. Rut qu t co rt li thnh ra
gia khi rut v lp v c mt khong trng. Kh
nng ni tm qu t v gi qun bnh, chong
nhng ch trng y. Kh nng th bao gi cng mun
tung ra, nn c vo qu t m sinh ra t ng
(Chn). V b sc c ca kh bn trong, v b p lc
ca khng kh bn ngoi (pression atmospherique), v
v phi gi qun bnh nn lp v tuy dy vn b tri
ln sp xung, nc by nhy nng chy ni tm ra
ngoi, cn lp v ngoi ln vo trong. Phi chng v
th m ngi ta hnh tng qu CHN v CN l hai
qu ln ngc nhau. (Chn Cn
).
*
7. KHN (t TN Tin thin bin ra KHN hu
thin)
nhansinhquan.vn

226

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


TN Tin thin v KHN Hu thin u
hng Ty Nam. Trong khng gian c phong kh
(Tn). Phong kh mi em xung qu t v s bi
nh sng (particules lumineuses), v sau ngui ln
thnh ra vt cht. Bi y tuy nh, nhng cha lu
ngy thnh t (Khn).
TN i thnh KHN.
*
8. KIN (t CN Tin thin bin ra KIN hu thin)
Kin Hu thin l kh lnh ni sinh ra. Hu
thin CN l ni, KIN l ci thin khng. Ni c
nhiu kim kh, nn kh ni lnh. C th ni kh ni
(Cn) sinh ra kh tri (Kin). CN i thnh KIN l
th.
Tm li, nh ta thy, bn v kh ha, nn
rng nhng qu thuc Dng khng phi ch hn s
nng v sng m thi, cng nh nhng qu thuc m
u phi ch hn s ti v lnh m thi. C khi nng,
c khi lnh, c khi sng, c khi ti. Ty n thuc v
Tin thin hay Hu thin.
T nh: Kin Tin thin l kh nng, sng m
Hu thin Kin l kh lnh.
Chn Tin thin l kh m do cc vt en trn
mt tri m ra (taches solaires); cn Chn Hu thin
l kh Dng ni tm t;
Cn Tin thin l cht thch chy nh
la; cn Cn Hu thin l t ni en lnh;
Tn Tin thin l gi nng (la ngn ln cao
bng ngn cy s nh gi bo la tempte de feu).
nhansinhquan.vn

227

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Tn Hu thin, tri li, l th gi mt lnh thin
khng thi vo t bin c.
Ch c 8 qu m c nhn vch r c c mt
i nh tinh (Tin thin Bt qui), c mt i ca
hnh tinh (Hu thin Bt qui) v bit bao hin tng
khc trong tri t, ngay c ng tng lc ph ca con
ngi u c th ly 8 qu y m biu din c
c. l ch o diu v cng ca Dch l.

nhansinhquan.vn

228

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


II
S QUAN H CA PHNG HNG
I VI CON NGI
H v Lc Th quan trng phng hng.
V tr cc qu d c thay i, nhng phng chnh
ng Ty vn nh nhau, ngha l m Dng khng
thay i. Nhn s 23 ta thy: Tin thin qu LY
thuc Dng, qua Hu thin qu Chn thay vo cng
thuc Dng. Tin thin qu KIN thuc Dng,
qua Hu thin qu Ly thay vo cng thuc Dng.
Tin thin qu Khm thuc m, qua Hu thin qu
oi thay vo cng thuc m. Dng t kh ca qu
t thuc v kh tin thin v hnh nn thn th ca
con ngi i vi n rt quan h. Ln ngang ng
Ty, tc l vng Xch o chia qu t lm hai phn
ng nhau c hai khi m dng khc nhau. Lng
ngang (v) thuc v khng gian, m phng hng
thuc v khng gian cho nn phi ly ln Xch o
lm trc chnh. Nh vy ta thy pha ng thuc
Dng, pha Ty thuc m, pha Bc thuc m, pha
Nam thuc Dng. Qu t xoay chung quanh mt
tri phn chia ngy m theo trc Bc Nam, bn
ng thuc v ngy, bn tri thuc v m, tc l mt
bn thuc v m mt bn thuc v Dng.
Con ngi sng trn hon v, u i tri chn
p t, h tip thin cn, hp tip a mch, lun
lun th kh m Dng m tn ti, khng nn khng
thun theo m Dng m sng cho ng li nhp.
nhansinhquan.vn

229

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Theo nguyn l m Dng, th m cng m
khng thu ht nhau, Dng cng Dng cng khng
thu ht nhau, ch c m Dng, Dng m mi ht
nhau m thi. Quyn Physique Magntique miu t
nh lut ny rt r: [Php vn]. (Ln xch o chia
qu t thnh hai khi bng nhau: khi Bc thuc m
in, khi Nam thuc Dng in. Thn th con
ngi cng phn lm lng cc: pha lng thuc m,
pha mt thuc Dng; thn th tay chn tay bn mt
thuc Dng, bn tri thuc m. m gp m, Dng
gp Dng khng bao gi thu ht nhau, li xua y
ra. Ch m gp Dng, Dng gp m mi thu ht
nhau m thi. m Dng c gp nhau th mi gy
c cm gic d chu, m i. Tri li, m gp m,
Dng gp Dng th c s kch ng v kh chu.
Bi vy, khi nm ng, cn nm nghing bn mt hay
nm sp, ng nm nghin bn tri hoc nm nga).
L ti sao? Pha tay mt, thuc Dng, cn qu
t thuc m: Dng gp m d gy c cm gic
m du. Tri li, pha tay tri thuc m, qu t cng
thuc m: m gp m gy cm gic kh chu. Nm
nga, th lng thuc m li gp lung in m di
t xng ln, nn c cm gic kh chu. Sch Dch
ni r: m Dng tng ng tc ng. m ng m,
Dng ng Dng bt ng.
Xem sau y, ch r s phn bit chia m
Dng trong thn th con ngi. Qu t ng vai tr
mt ming nam chm to ln (un gros aimant), m

nhansinhquan.vn

230

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


thn th con ngi cng l mt ming nam nhm
nh. ( s 26)

s 26
Tm li, mun c khe mnh, ngi ta
khuyn nn n phng hng trong nhng c
ch i ng nm ngi, i khi nh:
Khi ngi nn day mt v hng Ty, v Ty
thuc m. Nh thy trc y, thn trc con
ngi thuc Dng, gp hng m, thy d chu, nh
nhng. Li na pha sau lng thuc m, hng ng
thuc Dng, l hp hng. Li cn hp vi c
hng Bc v hng Nam na; Bc thuc m nn
hp vi pha tay mt thuc Dng, cn Nam thuc
Dng nn hp vi pha tay tri ca nhn thn. Ngi
hay ng m mt day v hng Ty l t th hay
nht. Bt c d th ngi day hng Bc, nh vi t
th ny mnh c hng phn na phn li ca t
th day mt qua hng Ty, nh thy trc y.
nhansinhquan.vn

231

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Khi nm, t th hay nht l u hng v hng
Bc, chn v hng Nam. L v u thuc Dng gp
Bc l Dng gp m. Chn thuc m, m hng v
Nam l m gp Dng. Thn pha tri thuc m m
hng v pha ng thuc Dng l m gp Dng;
cn pha tay mt thuc Dng m hng v Ty
thuc m, l Dng gp m. Nhng c iu cha
c hon ton l khi nm nga, lng thuc m li
gp t thuc m, th li ch c 4/5. Cho nn t th
hon ton nht l nm nghing bn mt, mt hng
Ty, u hng Bc l tuyt nht. C l v nhng l
do trn m nh Pht nm, u v hng Bc, mt day
hng Ty, cn nh o, trong php ngoi thin
(thin nh nm) cng khuyn nm nghing bn tay
mt, u hng v hng Bc.
*
S quan trng ca phng hng nu ln
H Lc Th c khoa hc ngy nay chng
minh. Chng ti xin trch sau y mt on vn trong
quyn Biodynamique et Radiations ca Bc s Jules
Regnault: Php vn
Mx
Tte lOuest
Tte su Nord
Tte lEst
Tte su Sud

14,5
14,5
15
15

Mn
10
10,5
9
11

Oscill
2,5-7
3-6,5
3-7,5
2,5-7,5

Globules
Rouges Blancs
12.000
10.000
11.000
10.000

6.100.000
5.540.000
5.200.000
5.000.000

. Php vn
(Biodynamique et Radiations, p. 57,58)
Bc s Regnault kt lun: Php vn (p. 45).

nhansinhquan.vn

232

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Nh chng ta thy, u nm hng v pha
Ty v hng Bc li hn u nm v hng ng,
nht l hng Nam. u hng v hng Nam, s
hng huyt cu thua s hng huyt cu u nm
hng v Ty c n hng triu.
NAM

NG

TY

BC

s 27
C n 3.600 nm, ngi Trung Hoa bit r
nh hng ca t kh a cu, ca cc lung sng in
chung quanh tri t i vi c th con ngi trc
Ty phng (thut theo Bc s J. Regnault).

nhansinhquan.vn

233

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


PH CH
THIU DNG, THI DNG
THIU M, THI M (Vng t tng)
Trit ng quan h ch Tri v Hnh. Cho nn
mun bit thuyt no ng cn em ra kinh nghim
th thy lin.
1. Ai tng nghin cu v L s (mt khoa p
dng kinh Dch mt cch cht ch nh Y, Bc, Tinh,
Tng) s thy r ci lm ca ch thuyt vng t
tng t Thiu Dng hng Ty Nam, v Thiu
m hng ng Bc.
Theo nh lut m cc Dng sinh, Dng cc
m sinh th phi Thiu dng nm trong lng Lo
m, Thiu m nm trong lng Lo Dng. Nhn k
con s trong H , ta thy rt r iu y. Nh ta
bit: con s 1 l con s ca Thiu dng, con s 9 l
con s ca Lo dng; con s 4 l con s ca Thiu
m, con s 6 l con s ca Lo m.
1: Thiu dng
9: Lo dng
4: Thiu m
6: Lo m
Con s 1 nm trong con s 6; con s 4 nm trong
con s 9. C phi Thiu dng do Lo m m ra; cn
Thiu m do Lo dng m ra chng? V nh vy,
Thiu dng tip Thi m, cn Thiu m tip Thi
dng mi l ng php.
nhansinhquan.vn

234

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Li na, trong sch Bch h thng bn v T
tng cp T thi ghi rt r v tr ca T tng cng
phng hng ca n trong Tin thin Bt qui
nh sau:
Thiu dng hin ti cung Dn, Thnh cung
Mo (Mo), Suy cung Thn, nht can l Gip t
thuc hnh Mc, v tr hng ng, t thi thuc
ma Xun.
Thiu m hin ti cung Thn, Thnh cung Du,
Suy cung Tut, nht can l Canh Tn thuc hnh
Kim, v tr ti Ty, t thi thuc ma Thu 117
*
2. Li na, trong sch ca Thiu Khang Tit (Thit
bn thn s) c cu: Thiu gi, s ng s tnh chi t
th vi Thiu dng Thiu m. Thy gi, Thi m d
Ha gi, Thi dng d. Mc gi, Thiu dng d.
Kim gi, Thiu m d. Th gi m Dng Lo Thiu,
Mc, Ha, Kim, Thy: xung kh chi s kt d.
Ch thiu y l ch s ng tnh lc ban u
ca Dng kh v m kh, gi l Thiu dng v
Thiu m. Thy, l Thi m. Ha, l Thi dng.
Kim, l Thiu m. Mc, l Thiu dng. Mc, l gm
c m Dng Lo Thiu. Mc, Ha, Kim, Thy kt
t ni gi l H v hay Thi cc (Ch xung kh
phi dch l kh ca H v (le souffle du Vide), ni
gm c m Dng, T tng (Lo m, Thiu
dng, Thi dng, Thiu m) v ng hnh Mc,
117

Mng L Thm Nguyn (Thng hi, trang 4,5)

nhansinhquan.vn

235

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ha, Kim, Thy v Th). Th l ni kt tinh m
Dng, Ng hnh.
V nh vy, Thiu dng (hnh Mc) bn ng;
Thiu m (hnh Kim) bn Ty, ch u phi nh
nhiu sch xa ln nay sai ch: Thiu dng
bn pha Ty, Thiu m bn pha ng.
*
Vai tr ca kh m (ion-ingatif)118
Khoa hc ngy nay va khm ph ra c cng
dng ca kh m trong vn tr liu, iu m trc
y ng Y bit rt r rng nh kinh Dch.
Ni kinh Tri yu, ni thin m Dng (sau thin
o sinh) c ni: Dng sinh, m trng; Dng
st, m tng. Dng th sinh, m th nui nng cho
ln mnh (vai tr ca Lo m hm dng Thiu
dng, ngun gc ca s sng, tc qu Chn (nh m
nht dng). Dng sinh m cng c vai tr st pht
(tnh n l ng v tn), v nu khng c m cm gi
th n khng ni nng ta, chng khc no bnh in
dng cm hi in. Ni thn ngi, kh l dng
m huyt l m: huyt m suy thi kh thot, cho nn
Ni kinh mi ni: Dng st, m tng (tng tr).
Trong o tu dng ca ng phng bao gi cng
ch trng s ly M lm gc: Thng d h vi c,
Dng d m vi bn. phc hi kh Dng tin

Ion l mt nguyn t mt mt hoc nhiu l electron; v th n


mang in tch dng
118

nhansinhquan.vn

236

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


thin, m phi ng cho trn gic m ng b mng
m.
Khoa hc Ty phng ngy nay ang bt u
khm ph cng dng ca kh m (ion-ngatif) v
bt u dng n trong vic tr liu. Ta hy nghe
Robert OBrien ni: Nhng khi c gi ma nng
nh ngn gi foelm dy Alpes mang li cho khng
kh qu nhiu dng kh (ion-positif) th ngi gi
cm thy c th v au nhc cc khp xng; k b
suyn cm thy hi th nng n nh nght th; tr con
th tr nn bt thng v d c; s ti c v t t gia
tng. Tri li, kh m lm cho khng kh tr nn mt
m, d chu v khe khon. Ngi ta cm thy sung
sc hn. Bc s Hansell ni: Ngy kia chng ti i ra
ngoi ng d nhn thy mt cnh ma to gi ln
sp ti. Ti bit rng khng kh trong lc ging ma
cha y m kh (ion-ngatif) trong nhng m my
en. Bng dng, a b gi ca ti, mi ln mi
tui, nhy ma trn bi c, mt my hn h. N leo
ln mt tng nh, gi tay ln tri y my en, ku
to: i! Khe khon lm sao! 119
*
l () Bc s Kornbluen v nhng ph t ca
ng dng kh m tr c trm bnh nhn b cm gi
hoc b ho suyn, kt qu, c ti 63% c phn no
hoc hon ton thuyn gim. H ni: Bnh nhn n
va ho, va mt mi lem nhem lng thng mi di,
tnh trng kit qu v mt ng, i ng min cng
119

Php vn

nhansinhquan.vn

237

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


trong mt tnh trng ng thng ht sc. Th m ch
trong 15 pht ng h ng trc my pht kh m,
h cm thy khe khon th no, n quyt nh
khng chu i u ni khc na.120
*
l () Philadelphie, Bc s Khornbluen ()
nhn thy rng kh m lm du nhng cn au n d
tn. Trong mt cuc th nghim rt kch ng, ng ch
cm mt my pht in m v cho bnh nhn b
phng nng ht thi. Vy m ch trong vi pht ng
lm cho s au n du xung, m khng c mt lc
no ng cn phi cho bnh nhn thuc m nh ngi
ta thng lm. Gi y, nhng ngi b phng nng
u c trong mt cn phng ion-ha (salle
ionise) khng c ca s. Thng thng, s au n
dt lin trong 10 pht ng h. Bnh nhn ti
phng , trong na gi, v mi ngy c tr nh th
3 ln Theo Bc s Mc Gowan nh kh m, cc vt
phng s lnh v ko da non mau hn, v t li
tho. Trong nhiu trng hp, cch tr ny khng cn
dng n vic v tht v da na. Hn na, n li gip
cho bnh nhn ng ngon v tm tnh tt p hn
Bc s David li cn c gan dng nhng kh m
lm du nhng cn au n d tn sau nhng cuc
gii phu. () Hin, c nhng nh my ch my iu
ha khng kh (my lnh) tng gia ion ha kh m
(ionisation ngtive) 121.
120
121

Php vn
Php vn

nhansinhquan.vn

238

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


*
l Mt hin tng l khc do kh m gy nn
nhng ni thc chy mnh. C nhiu ngi cm thy
d chu, khe khon, yn tnh v gi nhng cm gic
m m m mng gn bn nhng dng thc . C g
l: dng thc bin thnh dng dng in, th
chung quanh li bin thnh m in. Dng in c
tnh cch kch ng, kh m bao bc chung quanh c
tnh cch xoa du.122
*
l Nh bc hc Tchijevsky, khong 1919, ngay
lc ban u nhng cuc th nghim ca ng v kh m
cho bit rng s ion-ha kh m lm kch thch n
lc v sc hot ng ging chut; ng cng nhn thy
rng ging chin cng nh m kh m lng dy hn v
n ung bit ngon. i vi loi tri cy cng thy
c tng trng gp i Loi ong, kh m lm
gim mc s cht chc n 15%.
*
CM TNG CC HC GI TY PHNG
I VI KINH DCH.
l RICHARD WILHELM
Php vn
(Sch Dch thuc v mt trong nhng th sch
quan trng nht ca vn hc quc t khng th chi
ci () Hu ht nhng g suy t v i v cn bn
122

Php vn

nhansinhquan.vn

239

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


trn 3000 nm trong lch s Trung Hoa, u hoc do
sch y m ra, hoc ngc li, do sch y nh
hng n ni ta c th yn tr m qu quyt rng
Dch kinh ch ng mt s khn ngoan hon ton
nht ca my k nguyn c kt li.
() Tm li, n chng nhng l kho tng trit
hc, m c khoa hc s nhin v thut cm quyn tr
nc ca Trung Hoa cng u rt ta trong ci ngun
bt tn ca quyn sch ny. V, ngi ta khng khi
ngc nhin ti lm sao m li thot khi nn la Tn).
*
lRAYMOND DE BECKER
Php vn
( sch Dch, ngy nay bn Ty phng khng
cn l khng trnh kho cu ca cc nh kho v Hn
t, cng khng cn phi l sch nghin cu ca cc
tm l gia. Quyn Dch Kinh ca Richard Wilhelm
bng ting c c chnh C.G Jung (t s khoa tm
l phn tch ca hin thi), ngi k Freud, b c
i mnh khm ph v thc v tm hn con ngi,
ng ra trnh by. Chnh ti (R. de Becker) cng v l
do a thch nghin cu khoa tm l v b su mi tm
ti kinh Dch)
(Le Livre de Mutations, p. 17)
*
l JACQUES LAVIER
Php vn
(Ngi Trung Hoa bt c giai cp no trong x
hi, h mi khi c vic g quan trng trong vic
nhansinhquan.vn

240

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


nghin cu khoa hc hay trong nhng vic xy ra
thng ngy u hi n Kinh Dch. Ngi ta cho
rng chnh Mao Trch ng cng tra cu n Kinh
Dch mi khi ly mt quyt nh g quan trng.
Ngi ta cng cho rng, s d ch trong vi nm
thi ngi Trung Hoa thc hin ln u tin tri bom
nguyn t ca h, m ngi M, ngi Nga phi
b cng c 10 nm mi thc hin c, cng nh ni
Dch Kinh.
C nhiu ngi u bit vic tm ra trong Dch
Kinh nhiu chn l lin quan n ngnh hot ng
chuyn mn ca h, nh Leibniz tm ra c nhiu
nh l ton php, Jung tm ra c phng php o
lng v thc. Chnh chng ta cng tm c
nhiu gii quyt trong nhiu vn ht sc l hin
i: nh nhng trng qui ch cho chng ta bit s
thiu st ca my pht in t l do mt quan nim sai
lm v ci gi l circuits de filtrage (mch lc). By
nhiu cng tm chng minh rng Dch Kinh,
mc d gc n tn khong rt xa xa, c th dng
c nhiu trong th k ngy nay vy).
*
THUYT THIN NHN TNG HP CA
DCH
Trnh Y Xuyn bo: Dch gi, thin nhn tng
hp nhi d h! (Dch l g? Ch l ni v ci l Tri
v Ngi tng hp m thi vy!). Tng hp l trn
sao di vy, ngoi sao trong vy, ln sao nh vy.
Tng hp n i, nh Ngy B Dng ni:
nhansinhquan.vn

241

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


mt ng mt tnh, ci o ca Ngi khng lc no
m khng cng vi Tri t tng lin tng hp.
Mt h mt hp, ci kh trong con ngi khng lc
no m khng cng vi kh m Dng ca Tri t
m chng tng thun tng thng. Thun vi Tri
t thin nhin th sng; nghch vi Tri t thin
nhin th cht123
Mi mi trong Tri t u l mt Thi cc. Cc
tiu Thi cc (hay tiu v tr: microcosme) cng
vi cc i thi cc (hay i v tr: macrocosme)
lin quan mt thit vi nhau nh cc t bo trong cng
mt thn th con ngi. Tit iu ca qu tim ch huy
nhp iu chung ca cc b phn. Cho nn nh bc
hc Robert Tocket, trong quyn Astronomie Mederne
ni: lUnivers, un gros coeur qui bat (V tr, mt
th qu tim to ang p).
*
Bc s Levazzari nhn thy nhng tit iu
(rythmes) ch huy v tr hnh tinh (lUnivers
plantaire) c tm thy li ni ngi trong nhp iu
ca hi th v nhp p ca qu tim. Di y xin
tm lc nhng cng trnh nghin cu ca ng
ng trn tp Bulletin de la Socit Astronomique de
France.

Khoa hc Ty phng ngy nay cng c nhng nhn nh


tng t do khoa hc thc nghim khm ph sau ny, iu m
trc y, kinh Dch n nh ri c trn 4000 nm.

123

nhansinhquan.vn

242

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Bc s Lavezzari ni rng con s trung bnh
mch nhy ca ngi khe mnh l 72 nhp trong mt
pht, cn con s ca nhp h hp l 18 trong mi pht.
T l hai con s trn y l 72/18=4/1. Ngha l,
bnh thng, qu tim ta p 4 ln trong mi ln ta h
hp. ng Y cng ni: nht tc, t chi.
Mt iu l na, l con s h hp ca mt ngi
thng trong 24 ting ng h l:
18 x 60 x 24 = 25920
Con s 25920 l con s ca mt nguyn ca
Tri t (anne mondiable).
Li na, theo bc s Lavezzari, mun lc cho
sch v thay i kh mi trong bung phi phi h
hp n 7 ln, trong khi qu tim p 28 ln, nhn
m ra con s t l ny:
28 / 7 = 4 / 1
ng thy rng phi 28 ting p ca qu tim
cho mt hng huyt cu mi chu tun c khp thn
th; con s 28/1 y phi chng l con s t l ca mt
ngy trong mt thng m lch (cycle lunaire). V
kt lun, Robert Toquet ni: Php vn. 124
*
Trong Dch c nguyn l ny: Dng qui a
m; m qui a dng (qu Dng l qu c nhiu
m; qu m l qu c nhiu Dng). L v h chng
d qu vi ch; a d thiu vi tn (nhiu ly t lm
ch). Hai qu Ly Khm ni ln r rng quy lut y.
Hay ni cch khc: Qu Ly (ha) thuc m (v c 2
124

R. Toque: Cycles at Rythme. Ed. Planete.., p. 230-240 (1969)

nhansinhquan.vn

243

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ho Dng bc ngoi, 1 ho m gia (chnh trung).
Ho Dng l Dng m ho m l Th. (Dng trung
hu m cn). Qu Khm (thy) th thuc Dng (v
c 2 ho m bc ngoi, 1 ho Dng gia (chnh
trung). Ho Dng y l Th, m ho m l
Dng).
p dng nguyn l ny vo a l, ta thy: nhng
vng lnh (m) thuc qu Khm, bi bn trong thuc
Dng, nn sinh ra hoa qu thuc Dng. Tri li,
vng nng (dng) thuc qu Ly, bi bn trong thuc
m, nn sinh ra hoa qu thuc m. To ha bao gi
cng c gi qun bnh gia m v Dng. Cho nn,
sinh ni u, tt nht l n ung nhng mn sinh
sn ni mnh sinh hn l dng nhng mn n, thuc
thin nhin sn xut nhng ni cch xa mnh mnh
nhiu.
Bc s Nht, Osawha, rt snh v Dch l c ni:
ng n nhng mn sinh sn cc vng xa ch
chng ta (Php vn).
Ch trng ngy xa ca ng b ta: Cy nh l
vn, coi vy m rt khoa hc. Cng nh ch trng
Ngi Nam ung thuc Nam qu rt hp l. Ngi
ng phng m dng thuc bng tho mc mi hp
vi kh thnh (vng ca thiu dng); cn ngi Ty
phng dng thuc bng ha hc, kim thch v.v
cng rt hp vi h, bi Ty phng thuc Kim (ni
m my mc v st thp lm ch) v sc mnh ca h
phn nhiu thuc v c gii.

nhansinhquan.vn

244

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Mi a phng, hoa qu u c mang c tnh
v kh vi v (tc l phn hn ca hoa qu) m khng
mt ch no khc thay th c. C th Qu Thanh,
c th Sm Cao Ly, m em trng ni u cng
khng bao gi c ci sinh lc c bit ca n nhng
ni sinh sn n t nhin. Khoa hc Ty phng ngy
nay bt u nghin cu k vn ny. Bc s
Helan Jaworski c vit mt quyn sch o v vn
ny, quyn Le Gon ou la Terre vivante. C c
quyn sch ny ri vi nhng chng minh c th rt
khoa hc, ta mi thy khoa a l ca Trung Hoa tht
ng s v khng cn g v huyn b d oan na. Nu
c c hi chng ti s cp n vn ny mt cch
su rng hn.
Bc s Jules Regnault, trong Ridymamique et
Radiations c vit: Php vn (Ngi Trung Hoa
n s lin h gia t ai vi sc mnh ca cy
ci, tht phi lm. H bit khai thc ci chn l ny l
cy ci ghi nhn li tt c mi s thay i ca thi tit
nng ma, hoc l s iu ha ca kh m Dng,
ngha l n ghi nhn c tt c mi nh hng cc
lc bn trn v bn di). Ci m tc gi gi l
force den haut et den bas chnh l ch m o gia
gi l thin cn, a mch. Ni kinh c ni: H,
tip thin cn; hp, tip a mch. (th ra l ht kh
ca thin cn, cn ht v l tip kh ca a
mch). Ci m nh khoa hc gi l thin cn, tc l
v tr tuyn (rayons cosmique); cn a mch, tc

nhansinhquan.vn

245

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


l nhng lung sng in gc di t xng ln, nh
khoa hc Ty phng gi l rayosns telluriques.
V nh th, ta mi c th ni: mi vt, d nh
n u trong v tr u cha c v tr nh Kinh
Dch ch trng cc hu Thi cc. Nu chng ta
dng nhng mn n a phng sn xut, ta sng u
nhp, hp vi nhng lung phc x m chnh bn thn
ta hp th. c nh vy ta s trnh c nhiu
chng bnh a phng () Dng mn n sn xut
ti a phng cng nn dng theo s lng sn xut
t nhin (c chng no hay chng y). V nh vy,
cng ng n nhng hoa qu tri ma hay qu ma
ng li nhp vi thi tit t nhin. Sng xa thin
nhin s lm cho ta sng trt nhp, mt nguyn nhn
gy bnh tt. C sng cch no cho hp vi t nhin,
hp vi o Dch, v Dch l t nhin. Theo bc s
Foveau de Courmelles th kh lc trong cc th hoa
qu l kt tinh ca kh lc thi dng v cng l kt
tinh ca mi kh lc bao quanh (mt tri, mt trng,
tri t v c v tr tuyn na) 125.
Li na, mi sinh vt u c mt nhp sng ring
t v c o (rythme particulier): khng th bt buc
mt sinh vt no phi sng theo nhp sng ca mt
sinh vt khc. Cng nh khng th sang mu ngi
kia m khng xem k c cng mt mt s chng.
Chng ti s cp vn mu vo phn k tip
sau y.
125

Php vn

nhansinhquan.vn

246

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Tm li, mi sinh vt u mang hai c tnh, va
ph bin va c th (rythme particulier et rythme
universel). Tit iu, cng c nhng tit iu ring
ca con ngi (rythme humain) v nhng tit iu
chung ca cc hnh tinh trong Thi dng h (rythme
plantaire), c hai u phi c dung ha nh cc t
bo trong cc b phn i vi nhp iu ca b phn
trung ng ca qu tim.
*
a) V tnh c th:
Trong t Science et Vie (S 622, uiilet 1969),
Michel Qauquelin c vit: Tit iu, i vi bt c
mt c th c mt c cu cao thp no, l mt phng
tin c sinh tn. Sng m lc iu vi ci nhp
sng t nhin ca bn thn mnh rt nguy hi. Nhng
c nng ch yu s b hn lon c. Hn na, bt c
mt sinh vt no cng khng th sng nu b bt buc
phi sng theo tit iu ca mt sinh vt khc, v n b
sng sai chiu vi np sng quen thuc ca n. Tit
iu ngoi lai thng c hiu lc nh mt mn c
dc mnh. (Php vn)
Jean Rostand, trong Promesses et Mencaes de la
Biologie c nhng nhn xt quan trng sau y:
n nay, php v tht trong thc t kh thc hin
c t ngi ny qua ngi kia, trong khi ly mt
ming da i v m v ln trn mt ngi th kt
qu tt p r rng. Dng nh trong c th mi
ngi u c tnh i ngoi rt cn thit khin h t

nhansinhquan.vn

247

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


chi tt c nhng g ngoi lai xm nhp vo c th ca
mnh.(Php vn)
Ni nh th khng c ngha l hai tit iu khc
nhau khng bao gi ha ln nhau c lm mt khi
bng s tng dch. Nhng, trc ht cn phi c
nhng tit iu gn nhau, ng cch xa nhiu qu
gia hai ging khc nhau, v nh th ging thp km
bao gi cng b thit. Ly mt th d v vic pha
mu (mlange de sang) gia hai dng ging khc
nhau, c l s d hiu hn.
Nh chng ta bit, s lai ging (mtissage)
bng nhng cuc hn nhn gia nhng dn tc chin
thng v chin bi thng nm trong chng trnh
chinh phc, sau cuc chinh phc bng qun s. L
tiu dit hn hn dn tc ca dn tc chin bi mt
cch hiu qu nht. Chng ta thng bit mt cch
thin cn rng mu ch l mt cht nc, v khoa
hc ngy nay cng ch bit phn cu to ca n qua
nhng g thy ng, ch khng bit rng, ngoi phn
vt cht thy c v o lng c, mu li c hai
phn quan trng hn, l kh v thn.
Khoa hc va mi khm ph ra c, s truyn
mu ca ngi ny qua huyt qun ngi khc gia
hai hng ngi khc tc cch bit nhau qu xa v trnh
vn minh, nh ly mu ca mt ngi thuc mt
dn tc cao m truyn sang mch mu ca mt ngi
thuc v mt dn tc qu thp s git cht ngi thuc
dn tc thp kia. Cng nh ly mu ca ngi m
sang cho ging cho, ch cht. Ly mu ch sang cho
nhansinhquan.vn

248

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


chim, chim cht. Tri li, ly mu chim sang cho ch,
khng hi g cho ch c. Ci thn mu ca vt thuc
ging cp cao p o thn mu ca vt ging
thp126.
Thn mu (lesprit du sang) bao gi cng gn
gi tinh thn ni ging khng cho lai chng v s
pha trn mu s lm mt i nhng quan nng c bit
ca mt dng ging, ca mt gia nh.
Khoa hc ngy nay khng bit c hn dn tc n
tng trong mu, ngi xa bit r, nht l khoa
huyn b cn hiu rt su. Ngy xa, hn dn tc
(esprit de la race), hn quc gia (esprit de la nation),
hn gia nh, hn b lc (esprit de la tribu) bao
gi cng l phn quan trng u tin: c nhn l phn
th yu. c gia tc ca ngi xa tht l kin c, h
khng cho mt dng h no khc vo gia tc h: nu
trong h c mt ngi n ng cht m khng con k
t, ngi em hay ngi anh phi ly ch du hay em
du mnh ng tuyt t (mt ging). Bt hiu hu
tam, v hu vi i. Thu by gi, ngi ta rt gh
tm nhng cuc hn nhn vi ngi ngoi tc: mun
lm r mt gia nh khc hay mt b lc no u phi
d, thng s b trng pht mt cch thm thit. Ngy
nay c khc, ngi ta xem nhng cuc hn nhn vi
nhng ngi cng trong mt gia tc l mt s lon
lun kh . Trong thnh kinh Thin cha gio c ghi
126

Php vn
Max HEINDEL: Cosmogonie des Rose-Croix.
p. 370-371 (Paris, P. Leymarie, 1925).

nhansinhquan.vn

249

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


nhng trng hp con ly cha gy ging, h u c
cho l lon lun. Nhng cm k thuc v lun l
ch l nhng gi tr tm thi v tng i trong khng
gian v thi gian 127.
*
V sau, ci hay ca s gi gn thn mu ch c
mt, m ci hi v ha ca n gp i: s di truyn
nhng ci hay ca dng h nh thn mu, linh
tinh v.v tuy c, nhng ci d ca n v phng
din sc khe bnh tt th li ng s. L v s di
truyn lu li cho con chu ta c ci hay v ci d,
nht l c k th (k th gia nh, k th a phng,
k th tn gio) khin cho tai ha chin tranh
khng bao gi c th dt c128. Bi vy, cc nh
lm lut mi cm nhng cuc hn nhn trong vng
gia tc, nhn c cc nh lun l v tn gio ph
gip khin cho lut php c phn thin ling bt kh
xm phm, n i ngi ta xem s vi phm
nhng iu cm k y nh mt ti c. Lng yu gia
nh, yu quc gia, yu dn tc u tt c, nhng nu
li tr thnh qu hp hi cu chp bt con ngi phi
sng tri buc trong ci hn dn tc mt cch tuyt
i th nguy hi khng bit chng no cho s ha bnh
v tnh thng nhn loi. X hi ngy nay phi l mt
x hi i ng ly cu t hi giai huynh lm cn
127

128

Php vn
Nral. La Psychanalyse au Service de lAmour
Paris, Ed. Mediterrane 1951. (p. 128, 129, 130).

Php vn

Max HEINDEL: Cosmogonie des Rose-Croix. (p. 370)


nhansinhquan.vn

250

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


bn. c gia nh, c a phng, lng i quc ln
ln mt i thay vo bng mt tnh thng chn tht
xem tt c nh l mt cng dn quc t. Ngy no m
cc ranh gii gia nh, dn tc, tn gio, ng phi
m c xa b, by gi hy ni n lng v tha bc
i, by gi s ni n ha bnh.
*
b) V tnh cch ph bin:
Nh chng ta thy: con ngi (cng nh mi
sinh vt khc) u c mt np sng ring, mt nhp
sng c bit, mt dng mu ring vi mt tm hn
ring t c o. Nhng, nhp sng ring t y cng
phi bit sng ng nhp vi nhp sng chung ca
ngy m, t thi, vi mt tri, mt trng th mi
c c sng c. Sng m li nhp vi hon cnh
thin nhin c hi rt nhiu cho sc khe.
Dch kinh bo: Ni ngoi tng dch duy
bin s thch (trong v ngoi bin i ln nhau
bin i tng ng vi nhau).
nh hng bn ngoi rt quan trng, khng th
xem thng, nht l nh hng ca nhp ngy v
m. l tit iu ca m Dng bn ngoi nh
hng tit iu m Dng bn trong ca con
ngi 129. l mt trong nhng tit iu quan trng
Ngy ng, m tnh. Ngi cng th: ngy thc, m ng. Ngy
ng, m thc vui chi l sng tri nhp vi thin nhin. Michel
Gauquelin ni: Php vn (Les Rythmes, Science et Vie p. 60
(Jukillet) 69).

129

nhansinhquan.vn

251

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


nht ca con ngi, cng nh cc loi vt, v n thay
i mi hot ng trong c th. Ngi ta lc ban ngy
l lc ban m p huyt v nhit khc nhau.
Halberg ni: Ngi ta hi 10 gi sng u cn phi
l ngi ta lc 10 gi ti. Bi vy, cho ung thuc
u phi bt c gi no cng ung c. Php vn
(Cho thuc hay vi ng cn lng cha , cn cn
cho ung ng lc trong ngy. Thuc ung u phi
u c cng hiu nh nhau bt c gi no). Y thut
ng phng bit nh th c trn 4000 nm nay
ri: Dc d thi thun tc sinh, dc d thi nghch
tc t.
V nhng l ni trn, vic du hnh khng gian
sau ny s lm cho c th cc nh du hnh khng sao
thch ng kp thi vi khng gian: tai hi ca n
khng nh. Sng li nhp vi thin nhin, vi chnh
mnh u rt tai hi cho sc khe 130.
Khng c kh nng thch ng vi nhp sng bn
ngoi, tht l kh sng cho ra l sng, l nguyn
nhn ca s tn th v nhiu bnh hon131: S trao
i thng xuyn gia c th ta v nhng chu tun
bao quanh, l ti cn cho s sinh tn ca chng ta.
(Php vn)
*

130
131

Php vn
Php vn

nhansinhquan.vn

252

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


TI SAO M DNG M KHNG DNG M
C ngi thc mc, ti sao khng gi Dng m
m thng gi l m Dng, v H t c cu: Thin
tn, a ty, Kin Khn nh v. Ch tn v ty
y khng c ngha cao qu hay hn h m ch
Dng kh nh bay ln cao cn m kh nng chm
xung thp.
Theo Dch, khng c vt no cao, vt no thp:
thy u ng nhau. m Dng bnh ng v ng
ng. Thi cc l QUN BNH.
Theo Ren Gunon, s d c s sp t trc sau
l v nhiu l:
a) Thi Tin thin, m ngoi, Dng trong
lc thnh v tr; qua thi k tip l thi k hoi,
khng th m t vo trong, m Dng tn ra ngoi
(dsintgration). Ly theo Tin thin l ni, th m
thuc v hnh vc thy c, cn Dng thuc v kh
khng th dng gic quan nhn thy c, m phi
dng n nhng quan nng v hnh. C l v vy
ngi ta gi m trc Dng sau.
b) Phm kin thit mt vic g u cng phi lo
p nn trc ri mi xy ct ln trn: bn lp nhi o
sinh. (La construction dun difice commence par la
base et sachve par le somment).
c) Trong lch trnh tin ha ca v tr, thi bui
ban u l thi k hn n (thng gi l thi hn
ngn - chaos) cha c nh sng. m cc, Dng

nhansinhquan.vn

253

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


mi sinh. Thiu dng trong Thi m m ra. Cho nn
mi gi m trc Dng sau 132.
Php vn (Thi quen gi m trc Dng sau l
v cuc lu hnh i ha ca v tr bt u sinh ni
tm ti v t t (ng Ch, gi T (m khuya). V
sau, ngi ta (i Chu) sa li cho ng theo ci o
thin tn, a ty nhng ri cng khng ng vng
c, v ch l quan nim c tnh cch lun l
khng sao t ni ci lut thin nhin: Thin nht sinh
thy, u mi ca vn vt pht sinh ni hng Bc
(thuc m).
l Phi Siu thc ca Breton: thc hin Thi cc
trong ngh phm.
() Php vn
Grabriel GERMAIN
(La pesie francaise contemporaine
la lumiere de Shri Andobindo)
France-Asie, no 99 (aot 1950)
on vn trn y chng t nhng phong tro
ngh thut mi ca Ty phng chuyn hng, t
hu n v, t nh nguyn n nht nguyn lng
cc. Siu thc (surrealisme) l siu ln nh nguyn, i
n mt th kin nht qun (vue unitive). Ci li bin
chng ha th phi, siu thin c ny khng l g
i vi trit hc ng phng. o, tc l im H
V (Th) v V Vi (Dng) tc l s thi ha ca
m Dng. G. Gremain ni n Lo T dng hnh
132

Php vn

nhansinhquan.vn

254

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


nh ci bnh xe ni n ci th v ci dng ca H
V:
Tam thp phc cng nht cc
ng k V, hu xa chi dng
Duyn thc d vi kh,
ng k V, hu kh chi dng (Chng II)
( Php vn)
S lin lc nh hng Dch kinh trong nn vn
ngh Ty phng qu rt thm thy. ng Ty khng
cn cch xa nhau l my.
*
DCH L NHT NGUYN LUN
(THIN C GIAI THIN L) L CC HU
THI CC
Nhn Thi cc ta thy r m Dng ng
ng, khng ci no hn ci no v cng sng chung
nhau lm mt khi. m tng trng cho bng ti,
Dng tng trng cho nh sng. Dng tng trng
cho Thin, m tng trng cho c. m l ci hi,
Dng l ci li u khng c th quan nim ri ra:
Khng c ci li no m khng c ci hi ca n,
cng nh khng c ci hi no khng c ci li ca
n. C th ni, nh ngi Ty phng, m tuy l c
hi, nhng l ci hi cn thit (mal ncessaire),
thiu n Dng cng khng th tn ti.
l nguyn l cn bn ca Dch: m trung
hu dng cn, dng trung hu m cn. Nhn ring
s vt ri ra th thy c ci gi l li, c ci gi l hi,
nhansinhquan.vn

255

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


nhng nu nhn chung s vt th s li hi li dnh
lin nhau, iu m Dch bo nht m nht Dng
chi v O. Ty phng cng c cu: Tout a un
sens, meme labsurde (Tt c u c ngha, ngay
nhng g m ta cho l v ngha).
Phn ng cc nh vn tin tin Ty phng u
c ng mt nhn xt nh trn ca kinh Dch (mt
cch v tnh hay hu ) nht l nhng nh vn
chu nh hng rt nhiu trit l ca ng phng
nh Carl Gustav Jung, Alan Watts, W.Y. EvansWentz, Jean Grenier m nhng on vn trch lc
sau y l minh chng hng hn: Dch hc l con
ng tr v Thi cc bng nht nguyn lng cc
ng, t tng cn bn ca ng phng. (Xem
quyn Tinh hoa o hc ng phng).
*
lALAN WATTS
Alan Watts, mt nh vn nc Anh, sng trn
t M, l tc gi nhiu b sch v ng phng rt
c gi tr, ni ln rt r quan nim nht nguyn ca
kinh Dch nh sau: Php vn (LExpress va plus
loin avec Alan Watts 1970)
(Khng c ci g gi c l hu nu khng c
ci gi l v, khng c ci sinh nu khng c ci
t, khng c n ng nu khng c n b. Nhng
mu thun chng nhau khng th phn i, ci lm
ca vn t l mun chia n ra v phn bit. Cng i
su vo ci gung my phc tp ca tnh cm, ta cng
nhn thy mc mu thun ca n s xen k gia ci
nhansinhquan.vn

256

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


vui ci bun, ci thng ci ght, s hng say vi
lng chn nn. i sng tnh cm ca ta u phi l
nhng trng thi c nh, m l nhng trng thi qua
li, li qua khng bao gi thi. Bi vy, ni n mt
ci vui trng cu l iu khng th quan nim c.
Mt tnh cm vnh cu bt bin khng cn c gi l
tnh cm na, m tri li l khc. Chnh v nhng danh
t n nh ln tt c. Hu b tch ri vi V, ci
sng b tch ri vi ci kh, k tht nhng danh
t y l nhng danh t i, khng th phn chia ra
c, khng th c ci ny m khng c ci kia,
nhng danh t mu thun y ch l b mt b tri ca
mi s vt. Gii t nhin u c hng loi nh nhng
ci chai c dn trc nhn hiu. Theo ngi Trung
Hoa, m Dng lun lun i cp vi nhau, khng
bao gi c th tch ri nhau. iu ny tht quan trng,
bi v ti Hoa K cng nh bt c ni no khc, bn
u cng vy, s phn chia cc cp mu thun trn y
lm hai b phn ring bit a n nhng hu qu
chnh tr tht l bi thm. Trong mt khc nam chm,
phi c mt u cc bc, phi c mt u cc nam
Chnh ci gio l nh nguyn tch bch thin c mt
cch tuyt i ca c c gio (Christianisme) bin
n thnh qui n. S y a ngc vnh cu
(dammation ternelle) tht l mt vic v cng khng
khip, v ch c c c gio mi c s e da y i
vi tn mnh. Ngi n hoc ngi ca Pht gio
cng c ngh ra mt th a ngc nh th, nhng a
ngc ny c gii hn trong khong 4.325.000 nm
nhansinhquan.vn

257

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


thi, ch khng bao gi c th a ngc vnh kip.
Th a ngc ny tt hn ni lng con ngi khoan
dung h x, l v, trong trng hp ny ngi ta phi
c gng lm mi cch bi tr ti li d phi
dng n nhng bin php tn nhn i n mt th
tn gio php nh).
V l vt cng tc phn, vt cc tc bin theo
kinh Dch cho nn s hng thin n cc d bin
ci thin thnh ci c. S d ngi u M c tm hn
t do ngy nay phn ng nh hng v Thin hc
Trung Hoa gm c Lo v Pht hc i tha l v h
tm c ni y tinh thn phng khong vt ln
khi nhng quan nim my mc ca vn lun l
gi to v qu khc khe ca lun l o c qu thng
thng. Alan Watts, mt ni khc, ni tip: Php
vn. (S d ngi Ty phng hu c c (postchrtien), ngha l sau khi vt khi giai on sng
trong c c gio, a thch Thin, l v n khng
thuyt gio, khng ging lun l cng khng e da
theo kiu tin tri gio dn Ci th gii ca ngi
Hrbreux v ca tn thin cha gio u nm di
mt ci lut lun l. Ngay c Thng , ci l Tuyt
i y tng trng mi ci THIN chng li vi ci
C, nhn th m bt c mt sai lm no phm vo ci
lut lun l y u l mt ci ti lm cho ta cm thy
b ht ra ngoi x hi loi ngi, hn na ngoi l ca
s sng, c nhng ngun gc ca s sng. Trong khi
h sa ng v sai lm, h cm thy b mt cm gic
thng kh siu hnh vy v day dt, mt mc cm ti
nhansinhquan.vn

258

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


li bo trc mt s y i thin thu, khng xng vi
ti li ca mnh. Ci mc cm ti li siu hnh y
khng th chu ng ni, khin ngi ta phn n
trc mt s bt cng phi l n ch cn c mt
thi cui cng l b quch ci ng Thng vi
ci lut l tn nhn ca ng: l nguyn nhn sinh ra
th ch ngha vt cht ngy nay. Mt th lun l
tuyt i bao gi cng i n s hy dit lun l y v
s trng pht qu l khng cn vi ti li: c ai tr
bnh nhc u bng cch cht u ngi bnh. S hp
dn ca Thin cng nh tt c mi th trit hc khc
ca ng phng i vi ngi Ty phng, l v
n khm ph ra c mt ci mnh mng ca chn
tnh ngoi ci sng hn ch trong vng thin c, ni
khng cn vn n ti li hay trng pht, ni m ta
v Thng l mt. Nhng, nu ngi Ty phng
no a thch Thin v mun hiu c n v b su
phi t ra c c ci c tnh cn thit ny, l trc
ht phi hiu tht r mt cch kh y ci nn vn
ha ca mnh ng b n rng buc n l mt cch
v tm na. V cn phi dt khot vi ci ng
Thng Jhovah ca h vi ci Tm thc Thin
cha Do thi (conscience judo-chrtienne) ng
cn vng vn trong bt c mt mc cm s st hay
ni lon no na c. L v, Thin l s gii thot tm
hn ra khi nhng th t tng c l do chnh con
ngi to ra, rt khc xa vi thi chng i nhng
c l ri chui vo nhng c l mi C hai th
Thin: Thin t do (Zen non-conformmite) v Thin
nhansinhquan.vn

259

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


c c l (Zen conventionnel). (Php vn Le monde
du Zen, p. 254)
Theo A. Watts, nu vn cn tinh thn n l cc
gi tr x hi, th d c lm mt cuc cch mng i
vi nhng gi tr hin thi, sau cng c n l cng s
to ra nhng khun kh t tng khc phng th.
Ngi c tm hn t do khng th sng n l bt c
trong mt th h thng t tng no c nh c. (Xem
Tinh hoa o hc ng phng, tr. 55-61).
Bt c mt phong tro no u c s qu l ca
n cng nh c s mo m bin dng ca n, cho nn
mi c ni: phn ng vi mt ci lm vn lm.
Phi coi chng s nh tr li ca ci ng a
*
lWILFRID DESAN
Php vn
LHOMME PLANETAIRE, P. 69
(Khng mt tc phong o c no c gi l
ng khen nu ci i nghch ca n khng hp dn.
C s tn nhn ca k hnh h mi lm ni ln s
kin gan anh dng ca ngi b hnh hnh. Nu khng
c s khoi lc ca s t kiu, th cn gi tr g nhng
c ch khim tn?)
Pgy ni: Ci khng khip trong i ngi,
u phi ch v ti li v thnh thin k cn bn nhau,
m chnh l s tng nhim, s bi b ln nhau ca
chng.
Thnh Augustin nhn mnh n s tng lin
sng bm nhau ca cp mu thun y: Cng nh,
nhansinhquan.vn

260

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


trong mt bc tranh, ci p, chnh ni s tri u
bng ti v nh sng; ton th V tr nhn loi s p
ngay vi nhng con ngi ti li, mc d ring ra,
chng xu xa v d hm. nh sng nh c bng ti
m ni ln, nhng m iu bt ha vn c vai tr ca
n trong khc nhc mnh mng ca th gii).
*
lALAN WATTS
Php vn
(Le Monnde du Zen, p. 285)
(i vi Lo-T v Trang-T, khng bao gi ta
c l m khng ng thi v l, l v c hai u dnh
lin nhau nh b mt v b tri ca mt tm huy
chng. Trang-T ni: K no mun c mt chnh
quyn tt m khng c xu, c mt chnh quyn gii
m khng c ch sai lm, h khng hiu g c v
nhng nguyn l ca V tr.
thin Thu Thy, Trang-T vit: Mi mi u
c 2 phng din. Mun c phi m khng c quy,
mun c tr m khng co lon l cha r ci l ca
Tri t, ci Tnh ca Vn vt, y l m tri m
khng c t, m m m khng c Dng, hai
phng din ng thi c ca mi vt. Mun phn hai
phng din tng i y ra lm hai phn khc bit,
th tht l vu phn, nu khng mun ni l ngu xun.
(Thu Thy).
*
l CARL GUSTAV JUNG

nhansinhquan.vn

261

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Chnh nh Tm l hc v b su ny th nhn
nh hc Dch m c c nhng sng to mi l trong
ngnh tm l hc m ng l ngi sng lp.
Di y l mt vi nguyn l cn bn ca ng
t ra dng lm nn tng cho ci hc v tm l v
b su (psychologie des profondeur):
Php vn
LHomme la dscouuverte de son Ame., p. 45
(Trit Trung Hoa c in nhn c hai nguyn l
m Dng nghch nhau. Nu mt trong hai nguyn l
y m n mc cc ca n th nguyn l i
nghch ca n bt u sinh ra (tc l ch Kinh Dch
gi m cc Dng sinh). Trong i sng tnh cm
cng th, chiu theo nguyn tc tn hu d, b bt
tc (m d th b bt i, thay vo Dng mt
cch t nhin, khng cn phi can thip n, tc l
v vi nhi v bt vi). Mt nn vn ha no m ln
n cc im lin cng b h xung v i ln n tan
r. ( l theo lut Dng tiu m trng). S thi
nt thy th y tuyt vng v nhm gm tht, nhng
ngay trong cha sn mm sng mi (tc l m
trung hu Dng cn, ngha l Thiu Dng nm
trong Thi m).
(Nghin cu v tm l con ngi ti bt buc
phi nhn nguyn tc ny l khi nhn n mt trng
thi no bao gi cng khng qun ti trng thi
i nghch ca n. Nhng ci cc oan li gp nhau,
ha trung hu phc l lut b tr. Ci sinh lun
lun nm trong ci t.
nhansinhquan.vn

262

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Hng ni v hng ngoi b tc ln nhau: nu
hu thc hng ngoi th v thc hng ni. Mt ci
lut cc k quan trng.)
*
lW. Y. EVANS-WENTZ
Php vn
Le Livre Tibtain de la Grande
Libration, p. 104)
Bc s Evans-Wentz chuyn v Pht gio Ty
Tng vit nhiu v trit l Pht gio mt cch rt thm
su. on vn trn y ni ln rt r ci l m Dng
ca kinh Dch, rng m cn thit cho Dng, v nu
trong mt ht nguyn t m thiu phn m, th khng
cn l nguyn t na.
Vn m Dng, nht l lut T Tng (m
trung hu Dng cn, Dng trung hu m cn) gip
cho ta r thu tinh thn ti thng tha ca quan nim
Bnh ng ca Pht gio i tha: Thi cc ni
ln rt r s qun bnh (i bnh ng ca Pht gio).
Xin c quyn Pht hc Tinh hoa (Bnh ng quan v
Tr tu Bt Nh). Alan Watts, trong Le Bouddhisme
Zen c vit: Lo-T ni: Thin h giai tri thin chi
vi thin t bt thin d. Ngi di tri u bit thin
v cho l thin th trong c ci bt thin ri.
Hiu c l y, tc l hiu c rng thin c
cng nh trn cao v di thp khng th la nhau,
nu li ly s eo ui theo ci thin lm mc tiu l
tng cho i mnh, ha ra chp nhn ch lun lun

nhansinhquan.vn

263

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


quo qua tay mt mi m khng bit cn c bn tri,
chung quy chng phi mi chy theo ci vng trn.
Trong gii t nhin, ci m cng rt cn nh ci
Dng: khng c mt gii no m ch c thun
Dng.(Php vn)
Nhng gii iu hng thin rt cn thit khi con
ngi cn ln ln trong vng V Minh, nhng khi
n trnh Gii Thot ri th tt c nhng gii iu
hng thin phi vt i. Tu thin ch l phng tin,
kt qu cui cng c ri th phng tin nn vt i:
mn chic thuyn qua sng, n b ri th phi
ri thuyn khng nn lu luyn na. Ni th u c
ngha l chic thuyn l vt v dng.(Php vn)
Tm li, ngi Gii Thot l ngi vt ln
khi m Dng tr v Thi cc (o). Theo hnh nhi
h hc, m Dng Thin c l hai phn khc nhau v
Dng cao hn m. Theo hnh nhi thng hc m
Dng Thin c l Mt, khng ci no hn ci no,
m chng l mt khi ng nhau nh trong Thi
cc. Theo nh Pht, Nit Bn l trng thi vt ln
trn Thin c. Nhng gio l ch trng chia i
Thin c, ly Thin ng (Paradis) lm ni dnh
ring cho hng thnh thin, cng nh nhng gio l
ly a ngc (Enfer) lm ni giam gi nhng ngi
ti li u hon ton sng trong o tng c
(illusories). Ngy no nhn loi cha vt ln khi
quan nim nh nguyn, ngy khng bao gi thit
lp c mt nn lun l l tng c chn gi tr.
*
nhansinhquan.vn

264

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


lGABRIEL MARCEL
Nhng cp mu thun lin kt cht ch vi nhau
n i ta khng th no tch ri ci ny ra m ci kia
cn tn ti c. Chnh y l ch Lo-T bo: Tn
chi nhi ch, ch nhi chi tn, Thiu tc c, a tc
hoc.

nhansinhquan.vn

265

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


KYBALION
*
Ni ta quyn sch ny, c li gii thiu nh
sau:

Php vn
(Sch Kybalion, qu quyt l mt quyn sch
vt loi thng, n l n chng ca s khn ngoan
v huyn diu. Quyn sch nh ny tht thm su
di mt hnh thc tht gin d: n cc k su sc
Nhng nh lut ti cao ch huy mi hin tng trn
i, v c bn thn chng ta na, u c trnh
by mt cch ht sc n gin).
Quyn KYBALION, m chng ti thng cp
n nh l mt quyn k th, mt quyn kinh Dch
ca Ai Cp v Hy Lp c truyn: n va l mt quyn
minh trit (Sagesse), va l mt quyn sch huyn
nhim (mystre) dng lm cn bn cho tt c mi th
hc huyn b c i min Trung ng, Ai Cp v
Hy Lp. Nhng nguyn l cn bn ca n u l
nhng nguyn l m kinh Dch ca Trung Hoa nu
ra. iu c bit nht l nhng nh bnh ging n,
dng khoa hc cn i gii thch, nn nhng g tht
huyn b tr thnh rt d hiu cho nhng ai c trnh
kh cao v khoa hc Ty phng cn i v hin
i.
Quyn sch m chng ti c hn hnh nghin
cu c mua t nm 1927, v cho n nay dng
nh khng thy c ti bn. Di y mt vi on

nhansinhquan.vn

266

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


vn tiu biu trch trong quyn rt qu bu y cc
bn thng thc v so snh:
Php vn
(Nhng nguyn l chnh ca Chn l ti thng
ch c by: k no hiu bit c n l nm c
ci cha kha mu nhim m c tt c nhng ca
n Chn l trc khi ng n n).
Php vn
(By nguyn l trn y u l nhng nguyn l
cn bn c trnh by trong Kinh Dch.
1. Nguyn l th nht: Chnh l ch m Dch gi
l Thi Cc, hoc Thi Nht (o). N l mt bu
in kh linh thing, ngun sng ca V tr, Vn vt,
o, ngi Ty phng dch n l Mental Cosmique,
l ch THN ca kinh Dch. Esprit, (vit vi ch
E hoa) l phn bit vi ch thn (esprit) i vi vt
(matere). Cho nn mi ni Le Tout est Esprit,
lUnivers est Esprit.
V tr do Kh m dng m ra, nhng Kh y
gi l THN, cho nn tc dng ca c m ln dng
mi l Thn: Tinh kh v chi THN 133. m l tinh,
Dng l kh, c hai hp li mi thnh vt. Ci s
phi hp y gi chung l Thn (Esprit): m Dng
bt trc chi v THN. Bt trc y c ngha l ch
ha ln nhau, lun lun c mt (lng ti) khng bao
gi ri nhau, qua li vi nhau v trao i vi nhau
khng lng trc c. Tt c mi s sinh, khc,
H C Nhn: Dch tng sao (tr. 2) Thn, tc l ci ni li Tinh
(m) v Kh (Dng).

133

nhansinhquan.vn

267

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ch, ha ca m Dng Ng Hnh. l Thn
ha.
Mt ni khc nh ngha ch o nh vy:
o sinh Nht, Nht vi Thi cc Nht, h d?
Thin a chi tm d, To ha chi nguyn d. (Tng
Nguyn Hc n, tr 122). o sinh Mt, Mt tc l
Thi cc Mt l g? L ci TM ca Tri (Dng)
t (m). (Xem quyn Tinh hoa o hc ng
phng).
Cu Le Tout est Esprit c ngha l Tt c l
o, l Thi cc: Vt vt cc hu Thi cc.
2. Nguyn l th hai: Cu Ce est an haut est
comme ce qui est en Bas, tc l cu: Thin Nhn
tng ng, bt c s vic g u cng mt l nh
nhau. Bit r s cu to ca mt ht nguyn t l bit
r s cu to ca mt di Ngn h. Sch Kybalion
bnh v im ny c vit: Php vn.
3. Nguyn l th ba: Tt c khng c ci g ng
yn mt ch: khng c ci g khng my ng; khng
c ci g khng rung ng (Rien ne repose; tout
remue; tout vibre). Chnh y l ci ngha chnh ca
Dch: Dch l bin.
4. Nguyn l th t: Tt c u c hai mt; nhng
i cc u cng mt bn tnh nhng khc ; nhng
ci cc oan li gp nhau; tt c mi chn l u l
nhng chn l mt mt (mt na chn l); tt c mi
nghch thuyt u c th dung ha. l ci chn l:
Mt m Hai, Hai m Mt ca Dch l: Thi cc

nhansinhquan.vn

268

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


nhi lng nghi, lng nghi nhi Thi cc. l ci l
bt nh nht nguyn ca Dch.
5. Nguyn l th nm: Ci g cng tri qua, v tri
i mi mi; s g vt g u c ci thi gian ca n; tt
c u tin ri thi; s qua qua li li ca ci ng
a u hin ln trong mi s vt; s lc qua bn mt
cng ng vi s lc qua bn tri; tit iu lun lun
khng khng thay i. Dch bo: Bin ha gi, tin
thot chi tng d. Vng lai bt cng v chi thng.
6. Nguyn l th su: Nhn no qu ny; tt c
vic g u xy ra theo ng lut nh c; ci m ta
gi l May mn ch l mt ting ni v ngha v
khng hiu Lut; c rt nhiu nguyn nhn v khng
c mt s vt no vt thot c Lut t nhin ca
Tri t c. Tc l ch Dch bo: cng L tn Tnh
m tri C thm nguyn.
7. Nguyn l th by: Bt c s vt g u c mt
m mt dng; bt c trn bnh din no u c m
dng c. Bnh lun v nguyn l ny, sch Kybalion
a ra nhiu kin rt hay v lu chng ta ng
hiu lm hai ting m dng ging vi s phn ging
v vn sinh l, gia ging ci v ging c. on
vn sau rt c bit: Php vn.
(Ngi ta thng dng danh t m nh l ci g
c tnh cch tiu cc (ngatif) v Dng nh mt
ci g c tnh cch tch cc (positif). Danh t tiu cc
m cc nh khoa hc dng trc y khng xc
ng, phi gi l cathode (m cc), v theo ng cn
ca n, c ngha i xung (m Dch gi l m
nhansinhquan.vn

269

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ging, li cng c ngha l ra (engender). T
ch m cc (cathode) xut hin nhng in t
(lectrons). Cathode l ngun gc (nh B m) sinh
ra nhng hin tng l lng lm thay i nhng
quan nim vt l cch y lu. N l nguyn l m
(Principe Maternel) m nh Lo gi l Huyn tn:
Huyn tn chi mn, thi v thin a cn. Thiu m, vn
vt khng tn ti.
Ci thi quen gi m trc Dng sau, l cn c
vo l do cuc chuyn ha V tr bt u sinh trong
bng ti v m lnh (ng Ch, hng Bc, canh
khuya): Nht dng sinh thi T.
*

nhansinhquan.vn

270

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ph ch: T TNG (Chng II)
T Tng, theo Dch, l phn cc k quan trng.
Rt tic, phn nhiu cc sch xa cng nh nay li ch
ni pht qua.
Vng T Tng cng nh cch ghi T Tng,
cc sch c hai lp trng.
1. Lp trng th nht cho vng T tng (theo
ng thun chiu kim ng h) sp theo th t sau
y:
Thi m, Thiu m; Thi Dng, Thiu Dng. Cch
ghi tng Thi m v Thi Dng (thun m, thun
Dng) th khng c g khc nhau. Thi m th 2 ho
m, Thi Dng th 2 ho Dng. Ch c Thiu m
th ho m pha trn, cn Thiu Dng th ho
Dng pha trn. Lp trng ny sai.
2. Lp trng th hai, tng Thiu Dng ho
Dng pha di; Thiu m ho m pha di,
cn vng T Tng li theo th t sau y: Thi m,
Thiu Dng; Thi Dng, Thiu m. Lp trng
ny hu l hn.
C 2 l do: Theo Phng Hu Lan trong Tn L
hc, s d ho Dng pha di tng Thiu
Dng (cng nh ho m pha di tng Thiu
m) l v theo php ghi qu th bt u ho di ht
(s ho). Thiu Dng l ho Dng nh ang thi
tng trng, phi ghi ho Dng pha di; Thiu m
l ho m ang thi sinh v thnh nn phi ghi ho
m pha di.
nhansinhquan.vn

271

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Bo Ba, trong Chu Dch Nguyn Ch cho rng
th t vng T Tng phi l Thi m qua Thiu
Dng, Thi Dng qua Thiu m. L ti sao? L v
m cc sinh Dng, Dng cc sinh m: Thi m
l m cc nn trong ch cc m, Dng bt u
sinh, gi l Thiu Dng (tc l im Dng nm
trong m ca Thi cc ). Thi Dng l Dng
cc nn trong ch cc Dng, m bt u sinh, gi l
Thiu m (tc l im m nm trong Dng ca
Thi cc). ng ni: Tri t m Dng bin ha,
lnh cc khng sinh lnh li sinh nng, l Lo m
bin ra Thiu Dng; cc nng khng sinh nng li
sinh lnh, l Lo Dng bin ra Thiu m. Cho
nn, Tin thin Dng cc sinh m (Thi
Dng sinh Thiu m); m cc sinh Dng (Thi
m sinh Thiu Dng). Dng sinh T, cc T;
m sinh Ng, cc Hi: tt c u bt chc s
bin ha ca Tri t (m Dng).
*
S CHNH LCH CA M DNG
(hay lut Tham Thin Lng a)
S Dng l 3 (S 1 bt ng k l s 0).
S m l 2.
Thuyt qui ni: Tham thin lng a nhi sl
quan bin m Dng nhi lp qui, pht huy
Cng Nhu nhi sinh ho. Thnh nhn da vo hai
con s 3 v 2 m xem s bin ha ca m Dng,
nhn m lp ra cc qu, pht huy c ci l
Cng Nhu m ch ra cc ho.
nhansinhquan.vn

272

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


C l da vo 2 con s gi l Tham Thin
Lng a y, m c 2 nh bc hc Trung Hoa
chng minh c ci lut Tham thin lng a v
c gii thng Nobel v l hc nm 1957. Hai nh
bc hc Trung Hoa ny l L Chnh o (Lee Tsung
Dao) v Dng Chn Ninh (Yang Chan Ninh). C hai
u l tin s l hc ca i hc Columbia v i hc
Princeton (M).
Bo Time (ngy 28-01-1957) thut rng hai nh
bc hc trn y, trong mt cuc th nghim ti nh
my nguyn t Columbia thy rng: khi cho n
ht nhn nguyn t, tc c phng x, nhng ly t m
v Dng phng ra li phng khng u nhau. Nhng
tia ca ly t Dng di hn tia ca ly t m. Tia
Dng 3 phn, tia m ch c 2 phn (tc l Dng
tha m thiu) vi t l 3/2. Khi em mt nguyn t
khc chn u nhng tia Dng v m th tia Dng
le ra 3 tia nh, cn tia m ch le ra 2 tia nh m
thi.
Hai nh bc hc nhn m bc ci lut song
tin (loi de parit). Theo lut song tin th khi b
phng x, ly t m mt bn, ly t Dng mt bn
cng ng nhau. N bc hc h Vu (Wu) (Trung Hoa)
cng cho rng lut song tin sai m lut Tham
thin lng a (3/2) l ng v nh ng mt ci
lut by lu nay c u M cho l vng vng nht.
*
S khm ph ca 2 nh bc hc Trung Hoa trn
y, theo s th nhn cc ng, u nh c Dch m
nhansinhquan.vn

273

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ngh ra, nhn ci lut tham thin lng a nhi s,
quan bin m Dng nhi lp qui thin Thuyt
qui.
Lut ny ti quan trng v nh n ta mi hiu
c ci lut ng bin ca Dch. Nh c s tha ca
Dng, thiu ca m (Dng thng hu d; m
thng bt tc) mi c s ng chuyn. Nu c hai
cn bng nhau, th s vt s im lm bt ng.
Theo ng phng y hc, ngi xa khuyn ta:
dng d tha; m d thiu, bi vy thut tu dng
bao gi cng ly s b m lm gc. Lo-T ch
trng ly m lm gc: nhu thun li trinh. Chng ti
s bn v im ny trong quyn Thut Dng sinh
theo ng phng o hc.
S 3 l s sinh nn qu c 3 ho, Lo-T gi l
Nht sinh Nh, Nh sinh Tam, Tam sinh vn vt.
*
LUT M DNG (T TNG)
Hideki YUKAWA, nh bc hc Nht (gii
thng Nobel 1949) gii thch ti sao chm dng
dnh nhau, v l ra dng cng dng khng ht nhau
li x y ra? ng khm ph ra mt loi ht mi gi
l mson. Mson c th thuc Dng tnh hoc m
tnh hoc trung lp tnh. Cho nn s d Dng v
Dng hp vi nhau l v trong Dng c m (thiu
m) gi l mson-m.
Khoa hc thm mt ln na chng minh lut
T Tng: dng trung hu m cn, m trung hu
dng cn.
nhansinhquan.vn

274

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


*
Thin nht sinh thy;
Theo Dch, Thy (nc) l ngun gc ca mi
sinh vt. Khoa hc Ty phng ngy nay, vi nhng
th nghim (nht l Gio s Giorgi Piccardi) ngi ta
mi khm ph ra Nc l ch quy t tt c sinh kh
lc ca Tri t V Tr. Bc s Hlan Jaworski, trong
La Dcouverte du Monde ni: Php vn (S sng
bt u sinh ra trong nc (c mt lc bao c mt
t); cng nh thai nhi tip tc sng trong nc ca
bc thai).
Dch cho rng Kim sinh Thy m Kim li khc
Mc. Mc y l mc kh (tc l sinh lc ca vn vt
b kim kh ht (m sch Dch gi l khc: khc gi,
ot d). Ri kim mi nh ra (ta ra bng hi lnh)
sinh ra nc. Nc (thy) l ni t hp tt c mi
in lc (kim kh) t di t xng ln, t bn
phng tm hng x n. l ni tn dng sinh
kh v sinh vt trong tri t. Khoa hc Ty phng
ngy nay, sau nhng cuc th nghim (nht l ca
Piccardi (ngi ) v Takata (ngi Nht)), nhn
nh rt r vai tr ti quan trng ca nc cng nh
mu i vi i sng con ngi. Khoa hc qu quyt:
Php vn (Nhng cht nc l nhng mi gii
chung gia v tr v con ngi. Nh n m chng ta
cm thy c nhng hot ng lun lun thay i
ca nhng lc ngoi qu t Nhng v tr lc lm
thay i c c cu ca nc v cc colloides (giao
cht).
nhansinhquan.vn

275

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Trong bi Lextraordinarie dcouverte Piccardi,
Jacques Bergier vit: Php vn (Theo Jacques
Bergier, nhng pht minh ca Gio s Piccardi tht l
phi thng. Nhn mi c sinh ra mt th ha hc
mi gi l chimie cosmique (ha hc c tnh cch
v tr). Thi gian khng ng nhau: mi lc mi
khc. (Theo nh chng ta thng tin: c gi hung, gi
kit c li hoc c hi cho sc khe). Khng phi lc
no cng nh lc no, u ging nhau u. V nh
hng ca v tr tuyn v s vn chuyn ca qu t,
m mi lc mi khc. Nc l mt th cht lng l
lng, c th b nhim cc th lc huyn b (forces
inconnues) khng bit th g, nhn m mi lc
nc c nhng kh nng mi l. (Ta c th lin tng
n cc th nc nh nc thnh, nc cc sui
huyn diu. Chng ta chu rt nhiu nh hng cc v
tinh t Phi chng y l nhng dng ch trch
nhng sch c truyn huyn b? S tht l nhng
nhn xt ca cc nh khoa hc ngy nay. C iu chc
chn, l nhng g m khoa hc ph nhn t lu
ri).
Theo khoa hc th nc ch l nc, khng g
thay i. S tht nc khng ging vi nc tng
hot. kt lun, J. Bergier ni: Php vn ( u
cng c nc. Khng c nc, khng c s sng.
(Dch bo thin nht sinh thy). Mu, phn nhiu,
cng l nc. Nu Piccardi c l, nu qu mu ca ta
c th b bin i bi nhng v tr lc do s vn hnh
ca qu t trong thin nhin khng th sc khe ca
nhansinhquan.vn

276

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ta, t tng ca ta, hnh ng ca ta, tt c mi thi
trong i ta u lin lc cht ch vi ton th v
tr. Ton th khoa Vt l, Ha hc, khoa Sinh vt hc,
m c khoa hc v con ngi phi k n s bin cht
ca nc b nhim cc lc huyn b cha tm c.
Ci gi l khoa hc chnh xc nht (science la plus
exacte) bt c mt ci cu ni li vi nhng g
truyn li ca nhng th c hc xa nht ca loi
ngi).
ng li ni: Mt s nhng g h tm ra
mang vo, chng nhng trong cc th khoa hc thun
ty nhiu o ln to ln ngay trong li nhn ca ta v
s i, v nhng mi lin lc ca ta cng v tr. l
mt th kh v c bit cho mt th trit hc mi sp
sinh chi. (Php vn)
*

nhansinhquan.vn

277

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ph ch (Chng III: Dch l bin)
DCH V O TRNG XUN BT LO
(JEUNESSW TERNELLE)
Trng Xun, ngi Php dch l Jeunesse
ternelle, Bt lo l khng gi. Ch gi (lo)
y m ch s gi nua, s sp tn, s kh cng, LoT ni: Sinh gi nhu nhc, k t gi kin cng
(Ci g mm do l tng ca s sng, cn ci g kh
cng l tng ca s cht). Nh cnh cy non th
mm do, cnh cy cng th kh gy. Ci m Lo-T
gi l nhu nhc m ch tinh thn mm do, v
tr, v nim, v vi; tri li, ci m ng gi l
kien cng ng mun m ch nhng tm hn gi
kh, cha y thnh kin lu i, u c b sch v,
gio iu, tp qun chi phi nh nc ng trong
nhng ao t t tng v tnh cm.
H t h (chng 8) c cu: vi o d, l
thin, bin ng bt c, chu lu lc h, thng h v
thng; cng nhu tng dch, bt kh in vi yu,
duy bin s thch. (o Dch l bin, bin thin dn
dp, khng yn ch no, chu lu cng su ci, trn
di khng thng; cng mm bin i ln nhau,
khng th ly g lm in yu, ch bin thch ng
cho kp).
Ci g qua l qua nh dng sng, khng tr
li:
Ty nguyt trm KHNG nan phc nh,

nhansinhquan.vn

278

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ng lu ph HI khi hi.134
Ngy xa Khng T ng trn cu xem nc
chy, than: Th gi nh t ph bt x tr d (Chy
mi nh th ny , ngy m khng ngh). Hraclite
cng bo: Ngi ta khng ai c th xung 2 ln
trong mt dng sng, cng nh khng th r m 2 ln
mt vt trong tnh trng ging nhau, v n tan ra
v hp li, gn li ri xa i mt cch mau l do s
bin i ca n. (Php vn)
So snh cuc sng nh dng sng cun cun
chy l mt hnh nh rt thng thng v rt khu gi.
Nh o hc n ngy nay J. Krishnamutri, nhn
khuyn ta hy dt b qu kh mi c th tip xc
c vi chn tng ca cuc sng (Duy bin s
thch): Nh mt dng sng, i sng cun cun
chy; n chy mau l, l mt dng sng nc
khng bao gi ng im; cho nn, khi ta tip xc vi
n m tm hn cha y qu kh m ta gi l tr
nh (mmories) ta s khng bao gi tip xc c
vi n. (Php vn)
Dch, l bin, cho nn Dch, ch tm li trong
mt ch Thi: lc cn phi tin th tin, cn phi
thi th thi, cn gi cho cn th gi, cn phi b i th
b Cho nn, mun sng hp vi o Dch phi

Cu th Thin ca Tu S. Mt trng bn hng Ty chm vo


ci KHNG, kh m hin tr li na. Nc chy vo bin ng,
sng khng nh tr li Cu trn ni v l tru tng ch
KHNG m ch H V; cu di ly BIN (c th) v n vi o
(H V).
134

nhansinhquan.vn

279

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


ng cht trong thnh kin, cht trong qu kh, cht
trong sch v v gio iu c nh.
i sng nh dng sng cun cun chy, ta
khng th no hiu c ci chy (ci ng) ca nc
bng cch nghin cu dng nc trong nhng ci
chai nc im lm bt ng. Khng th ng trn dng
sng ang chy m bit c ci chy ca n. Phi
nhy vo trong nc chy, cng n lm mt mi bit
c th no l nc chy. By gi nc chy i
vi ta khng cn l mt vn nghin cu na, m
c hai l mt: mi vn u tiu tan tt c. Bi vy
mi c ni: khng cn c vn no nghin cu
na, ch c sng m thi i vi nhng con ngi c
o 135.
Dch l bin, bin mau hay bin chm. Th th,
ly qu kh m lm in yu cho hin ti hay tng
lai l v ngha. Phi sng trong hin ti, khng nn bt
chc m cng khng th bt chc ci qua. Ty
phng c Andr Gide, Paul Valry. rt d dt i
vi ci gi l bi hc ca lch s. Vy m, l ci
li sng ca ngi chng ta hin gi, bao gi cng tin
ni ci gi l bi hc ca lch s136.
Theo Lo-T, k bit sng lun lun trong hin
ti, l hin tng ca cnh trng xun bt lo.
Tri li, ngi gi l k sng trong qu kh. Cho
nn ngi c o l ngi sng lun lun trong hin
c quyn Tinh hoa o hc ng phng, trang 52-68, 7680.
136
Xem quyn Ti t hc, bn v ci gi l bi hc ca lch s.
135

nhansinhquan.vn

280

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


tng ca thiu dng l qu Chn l c bn (nht
Dng sinh, thuc v hng ng). Chn l li
(foudre), i phng Tn l phong (gi), lp thnh
qu Li Phong Hng. Hng theo Dch, l tng
trng con ngi c o, lun lun ch ng, nhng
ng trong tnh (hng). l ngha ca l Hng trong
ci Chuyn (tnh trong ng) m Hermann de
Keyserling 137 trong quyn Analyse spectrable de
lEurope (trang 10) c ni: Php vn (Ngi Trung
Hoa dng qu Hng (Li Phong Hng) m ch bc
hin gi. Hng ngi y u phi (nh ngi ta hiu)
l mt k thn nhin bt ng (v vng) m thc s
h nh Gi to dng ln, trc ngn cung phong y
khng mt vt g ng vng ni, v ngi ta cng
khng th no bit chn ng c n ch no. H l
Sm st (Li), ch no cn phi n th n, khng trung
nh th m c trong sch (khng cn vn vng
m kh), Ni theo Lo-T, h l o Tri: tn hu
d, b bt tc lp li qun bnh trong tri t x
hi.
Lun lun thay i thch ng kp vi cc hin
tng bin i bn ngoi (ni ngoi tng dch v
duy bin s thch), v vy, Dch l dy cho ta cch
sng lu m khng gi (trng xun cu th hay bt
lo), tc l bit sng trong hin ti, nh trong
quyn Tinh hoa o hc ng phng bn rt k.
Hermann de Keyserling, vn ho nc c, c mt ci hc Dch
rt thm. Sch ca ng nhiu, phn cn bn ca t tng u thot
thai kinh Dch.

137

nhansinhquan.vn

281

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ci gi l trng xun bt lo l ci o Dch
gi l nht tn chi v thnh c; sinh sinh chi v
Dch138, m ch mt hin trng thuc v tm l hn
l sinh l. C k gi m tm hn tr trung nh hoa
xun va h n; cng c k cn tr tui m tm hn
gi ci cha y thnh kin, sch v ca ngn xa
lu li: h khng bit sng trong hin ti m ch sng
vi mt tm hn cht qu kh (bo th n khng
sao cn thch ng kp vi cuc i lun chuyn v
cng na: l thin bin ng bt c139)
Theo lut thn t ca Dch cho rng s vt
dnh lin nhau, khng c s ngn cch: gia tm ta v
s vt cng phi c tip ng vi nhau ng b ci
gi l qu kh ngn cch. Tip xc vi s vt trong
hin ti m gia tm ta v s vt c s ngn cch ca
tr nh, khng bao gi ta tip xc c vi chn
tng ca s vt. Mi lc, ta mi thay c i mi.
Mi ngy, i vi ta, l mt s i mi, hay ni cho
ng hn, l mt s phc sinh (qu Phc), v mi
ngy khi thc dy, ta l mt con ngi mi (Thiu
dng) khng cn mang trong tm hn cht g gi l
tro tn ca qu kh. i sng i vi ta trong hng
pht, hng gi, bao gi cng c tnh cch ca mt ci
Hraclite cng ni: Mt tri mi ngy mi mi (Le solell est
nouveau chaque jour)
139
Linssen ni rt ng: Php vn (Tui th tr m tm l li qu
gi v bn trong thiu ci sng ni tm nn gn nh ci cht
Nhng yu t khin cho tm hn gi ci l thnh kin, nhng thi
quen (lm theo cho nhng k khc lm trc y m ta gi l
truyn thng, phong tc, v.v) Chnh l ch m trong Tinh hoa
o hc ng phng Chng ti gi l Con ngi c)
138

nhansinhquan.vn

282

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


g t nhin, ti mt. Ta cm thy tm hn ta dn dp
mt nhp sng lun lun i mi, mt ma xun vnh
cu (ternel printemps)140.
Krisnamurti, mt nh o hc n hin ti m
c nhiu ngi cho l ng Cu th hay c Di lc
ca th k ngy nay, c ni: Sng trong hin ti l
sng nh ang bi li trong dng nc chy, ch
khng phi ng nhn nc ng trong mt ci lu
nc Cuc sng l mt s tri chy cun cun
khng bao gi ngng. Bi vy, mun sng m p
ng kp vi nhng lung sng ca cuc i, phi bit
nhn theo ci s bin ng ca cuc i nh mnh
nhn theo ci bin ng ca cc ln sng Cp mt
phi nhn theo s di chuyn mau l ca dng nc
chy, chy mi m khng bao gi tr li ch c: nh
th, ta u cn c thi gi m suy t gii thch hay
nghin cu ci t sng va qua. Ci g qua l qua
hn. Ci g cn li, khng phi l n na. Cn thi gi
u m ph phn ci g tt ci g xu, ci g hay ci
g d. Khng c ngi ng nhn dng nc chy,
cng chng cn c dng nc chy, khng ch khng
khch: ngi v dng nc l mt. Khng r mnh
tri theo dng nc hay dng nc tri theo mnh.
l huyn ngha cu duy bin s thch v
sinh sinh chi v Dch. Thin hc khuyn ta: Cm
u ng , ng u hnh . ng qu sm, cng
ng qu mun.
140

Php vn

nhansinhquan.vn

283

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ch cao qu nht ca Dch hc l a ta n gii
thot, n cnh trng xun bt lo141 ca tm hn.
Cng cn bit, c c mt tm hn tr trung th thn
xc t mau gi ci.
*

Thiu Khang Tit c cu th:


Thin cn nguyt qut nhn lai vng,
Tam thp lc cung th xun.
Ton th kinh Dch, trong ton 64 qu u dy ta c mt iu: Khng
c ci g gi l cht m ch c mt tm hn sng, sng trong cnh
trng xun bt lo. c Tinh hoa o hc ng phng (trang
81-84)
141

nhansinhquan.vn

284

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ph ch v 2 ch TRUNG CHNH
Bc s Sakurazawa, ngi p dng trong vn
dng sinh nhng nguyn l ca Kinh Dch, cho
rng Dch hc l ci hc cn bn c th mu c cho
con ngi sc khe v hnh phc. cp n chin
tranh, ng ni: Php vn
Ci m bc s Sakurazawa gi l constitution de
lunivers l ni v lut sinh thnh ca v tr vn vt
ca kinh Dch. ng qu quyt nu cc nh lnh o
chnh tr, tn gio hay nhng bc cm quyn thin
h m bit r nhng nh l kinh Dch th kh m c
chin tranh.
Lut m Dng, T Tng ca Dch cho ta bit
m Dng l bt nh: trong tri t khng bao gi c
hin tng c m hay c Dng, khng bao gi c
cai Dng (thin) no l ci Dng (thin) tuyt
i cng nh khng c ci m no l ci m tuyt
i. Ngy m, sng ti, nng lnh, u cn thit cho
loi ngi c.
Ch c nhng ai khng hiu hoc khng chp
nhn mu thun qun bnh y, ch mun thy c ngy
m khng c m, c li m khng c hi nn mi c
nhng th t tng mt chiu v bo ng. Ren
Guenon ni: Php vn (Ngay ci m ta gi l Sai
lm v Ri lon cng u c ci ngha ca n trong
cai Trt t chung ca X hi). Cng nh nhng cn
phong ba bo t u c vai tr ca n trong ci bnh
qun chung b chnh lch qu nng. Cho nn sau
nhansinhquan.vn

285

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


mt cn ma to gi ln lin n mt cnh tri quang
my tnh mt du l lng. l nhng nhu thit ca
to ha gi qun bnh trong tri t. o tri, h
ri th ngng: sau cn ma dm l cnh tri
quang ng (aprs la pluie, le beau temps). Con ngi
c khc: bao gi cng thi qu hay bt cp, ngha l
khng bao gi bit m dng. Bi vy, Dch
dy ta: Tri tin thoi, tn vong nhi bt tht k
CHNH d! Ky duy Thnh nhn h! (Khi cn phi
tin th tin, khi phi thi th thi, khi cn phi gi
cho cn th gi cho cn, khi cn phi lm cho mt th
mt nhng khng bao gi lm mt ch trung chnh
ca o, tc l Qun bnh. i, ch c bc Thnh nhn
m thi !). Cu nhi bt tht k Chnh l quan trng
nht, v khi thy cn phi tin m tin l hay ri,
nhng ri khng bit tri tc, tri ch (bit lc no
ri m dng) th ht hay m cn nguy l khc. Tri
t thin nhin bao gi cng bit tri tc, chi ch nn
tuy c nhng trn cung phong, nhng khi va
ri th lp tc dt lin. Cho nn theo o Dch,
phi bit ch THI: Thi ch tc ch, thi hnh tc
hnh, ng tnh bt tht k thi, k o quang minh
(lc cn phi ngh thi ngh, lc cn phi hnh ng
thi hnh ng, ng tnh u ng lc, o y sng
r).
*

nhansinhquan.vn

286

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


THUT NG KINH DCH
Mun c Dch phi r mt s thut ng ring
bit ca n, bng khng, c hiu theo ngha thng
thng th s khng th no c c. i khi nh:
M [Hn Vn]
: l n (n b), nhu, c, tiu, t,
ngy, h, tiu nhn, bn, tin, ly (thu ht), tnh,
lnh, pha di, bn trong, ti
DNG [Hn Vn]
: l nam (n ng), cng,
thin, i, chnh, thnh, thc, qun t, ph, qu,
cho (pht ra), ng, nng, pha trn, bn ngoi,
sng
C [Hn Vn]
: l Dng s, s l (1, 3, 5,
7, 9).
NGU [Hn Vn]
: l m s, s chn (2, 4, 6,
8, 10).
KIT (Ct) [Hn Vn] : Tt, lnh, tc Dng vo
chnh v.
HUNG [Hn Vn]
: Xu, d, tc M khc
Dng.
HI [Hn Vn]
: n nn, phn nn, ng
tic.
LN [Hn Vn]
: xu h, li nh, tt mn.
THA [Hn Vn]
: tc l ho trn.
THIU [Hn Vn]
: tc l ho di.
V CU [Hn Vn]
: C 3 ngha: Khng li
Khng trch li v ai Khng bit li v u.
nhansinhquan.vn

287

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Trong 3 ch ny, Hung, Ln, Hi th Hung
nng hn Ln, Ln nng hn Hi, ch c ch
V cu ch s khng hay cng khng d, ct ch
ch TRUNG hay BT TRUNG, CHNH hay BT
CHNH m thi. H c Trung chnh th Kit; bt
trung, bt chnh th HUNG, HI, LN. Nn nh:
ni qui th ho 2 l trung, cn ngoi qui th ho 5
l trung.
VNG [Hn Vn]
: ni v ho ca ni qui
chuyn sang ngoi qui.
LAI [Hn Vn]
: ni v ho ca ngoi qui
tr v ni qui.
NGUYN [Hn Vn]
: u mi.
HANH [Hn Vn]
: thng.
LI [Hn Vn]
: ha.
TRINH [Hn Vn]
: ngay chnh.
CHI [Hn Vn]
: qua.
NG [Hn Vn]
: m Dng cn thit ln
nhau, giao nhau nh ho 1 vi 4, 2 vi 5, 3 vi 6.
Dch bc gi l Th ng (h ho 1 l Th [Hn
Vn] th ho 4 l ng [Hn Vn], ho 2 l Th
th ho 5 l ng, ho 3 l Th th ho 6 l ng.
C khi ho Th n ho 4 th ho ng phi tr
v ho 1, ho Th ho 5 th ho ng ho 2,
ho Th ho 6 th ho ng ho 3. Ho Th,
theo nguyn tc phi qu ni (ni qui), ho
ng phi qu ngoi (ngoi qui), bi ni vi
ch, ngoi vi khch. Nu tri li l bt c
nhansinhquan.vn

288

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


chnh: Th vi k, ng vi nhn. (Th l ch, l
ta, cn ng l ngi khc, khch.)
C [Hn Vn] : ni v ch tng c ca hai ho
2 v 5 (nh ng).
CH [Hn Vn] : ngha mn, tc l ho 2 ca qu
ny thng vi ho 2 ca qu kia (qu bin).
TNG [Hn Vn] : ho 2 v 5 tht v.
TRUNG HNH [Hn Vn]
: ngay gia, tc l ho
2 v 5 c Chnh, c Trung.
TRUNG PH [Hn Vn] : Dng ho ngi 2 v 5.
HU PH [Hn Vn] : ho 2 v 5 (nh, ng) c
tng ng.
BAO [Hn Vn]
: bc ly, nh 2 m bc 1
Dng; 2 Dng bc 1 m.
NGUYT C VNG [Hn Vn]
: m ch 2 qu
Ly v Khm i nhau.
LI THIP I XUYN [Hn Vn] : khng nguy
him.
HIM NAN [Hn Vn] : ch qu Khm (c s nguy
him).
TNG [Hn Vn]
: Ch qu oi.
I NHN [Hn Vn] : ch hai ho 2 v 5 (nhi
ng).
H [Hn Vn]
: ho m vo ngi 2 v 5.
NG BC
: hng kh Dng bt u tin.
Qu khuyn ta nn hnh ng mau, nn tin, nn
ng u vi mi kh khn. ng Bc l pha
ng ca Dng, cng nh pha Ty Nam l pha

nhansinhquan.vn

289

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


tnh ca Dng kh. Thiu Dng sinh thnh ti
ng Bc.
TY NAM
: hng kh Dng bt u suy.
Qu khuyn ta nn dng li, nn thi lui, khng
nn tin, cng khng nn ng u. Mt v d:
Ni qu KIN, c cu: Kin, li Ty Nam, bt
li ng Bc. cu ny khuyn ta vn Kin
nn thi lui, khng nn ng u. Hng Ty
Nam thuc qu Tn (th gi nh nhng ca nht
m sinh): hnh ng du dng, thng thng m
g ri, ch nn vt chc.
*

nhansinhquan.vn

290

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ph ch LC TH (Ng hnh ngch vn)
Lc Th ng hnh tng khc v vn chuyn
theo chiu m
Nhn s 21 ( Th Hp Nht), ta nn
n nhng con s 7 v 9 trong H v Lc Th.
Ni H con s 9 thuc hnh KIM ( hng Ty),
con s 7 thuc hnh HA ( hng Nam). Qua Lc
Th, con s 9 thuc hnh KIM li i qua hng
Nam, cn con s 7 thuc hnh HA li sang hng
Ty. Con s 3 thuc hnh MC hng ng, con
s 1 thuc hnh THY hng Bc khng i v tr.
V nh vy, ta thy r ng hnh Lc Th vn
chuyn theo chiu m (nghch vi vng kim ng h):
Ha (Ty) khc Kim (Nam), Kim khc Mc (ng),
Mc khc Th, Th khc Thy (Bc), Thy khc Ha
v c nh th theo vng nghch kim ng h.
(Nam)
KIM
9

TH
(ng) MC

HA (Ty)

1
THY
(Bc)
nhansinhquan.vn

291

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn


Ph ch v con s trong Dch:
Con s trong Dch, bin i v chng, ch khng
phi l mt con s cht, c mt nh ngha tuyt i
nh nguyn.
Cc con s Dng nh 1, 3, 5, 7, 9 u l ni
ln s thnh, thnh, suy, hy ca Dng kh, cng nh
cc con s m nh 2, 4, 6, 8, 10. Nh con s 1,
thng gi l Thiu Dng, con s 3 thng gi l
Thi Dng. K thc s 1 l Thiu dng, thi k
va sinh ra, m s 3 cng l Thiu Dng thi k
thnh. S 3 tng trng vng Thi dng (mt tri)
mc lc gi Mo (qu Thi: m Dng bnh phn)
m Dng ho qu ni. S 7, nh vy, mi thc s
l Thi dng (theo ngha ca T Tng), tc l
thi thnh. S 9 l Thi dng thi cc thnh (nn
gi l lo Dng), tc l Dng kh sp bin (ht). S
m cng th: s 2 l s Thiu m (thi sinh), s 4
l Thiu m (thi thnh), tng trng mt trng
mc gi Du (qu B: m kh chim phn ni qui).
S 6 l mi l Thi m (theo ngha ca T Tng).
C khi cng gi l Lo m. S 8 mi tht l Lo m,
v m kh n k cc thnh. l ci ngha ca
cu: m Dng bt trc. Hc Dch kh ch ,
nhng t c ci l bt trc y mi l tinh ngha
nhp thn.
*

nhansinhquan.vn

292

DCH HC TINH HOA C Nguyn Duy Cn

HT

nhansinhquan.vn

293

You might also like