Bi lm

Nu Phng ng l chic ni ln ca vn minh nhn loi

th n V Trung Quc l nhng Trung tm vn ho trit
hc c xa rc r, phong ph nht ca nn vn minh y.
Mt trong nhng t tng trit hc Phng ng thi
m ngha ca n vn cn c gi tr cho n tn ngy nay
v vn lun l, o c, chnh tr- x hi l nhng
t tng trit hc ca Nho Gia.
1-Nhng t tng trit hc Nho gia
Nho gia xut hin vo khong th k VI trc cng
nguyn, di thi Xun Thu, ngi sng lp l Khng t (1551 tr
CN-479 trCN). n thi Chin Quc, Nho gia c Mnh T
v Tun T hon thin v pht trin theo hai xu hng khc
nhau; duy tm v duy vt trong dng Nho gia KhngMnh c nh hng rng v lu di nht trong lch s Trung
Hoa v mt s nc ln cn.
Kinh in ca Nho gio thng k ti l T th (Lun ng,
i hc, Trung dung, Mnh T) v Ng Kinh (Th, Thi, L, Dch,
Xun Thu).
Nhng t tng trit hc bnth lun v nhng t tng
bin dch ca v tr c th xem Khng T ng trn quan
im trit hc ca Kinh Dch. Theo t tng ca kinh ny th
uyn nguyn ca v tr , ca vn vt l thi cc. Thi cc cha
ng mt nng lc ni ti m phn thnh lng nghi. S tng
tc gia hai th lc m- dng m sinh ra t tng. T tng tng thi sinh ra bt qui v bt qui sinh ra vn vt. Vy l s
bin i c gc r s bin i m -dng.
1

Nhng t tng trit hc v chnh tr- o c ca Nho

gia c kho st ch yu trong sch lun ng. Ngoi racn
c th b cu thm trong Ng kinh: Thi, Th, L, Dch v
Xun Thu v cc sch khc nh i hc, Trung dung
Qua h thng kinh in c th thy hu ht l cc
kinh, cc sch vit v x hi, chnh tr- o c l nhng t tng ct li ca Nho gio.
Quan im v chnh tr- o c ca Nho gia c th
hin nhng t tng ch yu sau:
Th nht: X hi l mt tng th nhng quan h x
hi gia con ngi vi con ngi nhng Nho gia coi nhng quan
h chnh tr - o c l nhng quan h nn tng ca x
hi, cao vai tr ca nhng quan h y v thu tm
nhng quan h ny vo ba rng mi ch o (gi l tam cng). Trong quan trng nht l quan h vua- ti, cha- con
v chng- v. Nu xp theo tn ty trn- di th vua v tr
cao nht, cn nu xp theo chiu ngang ca quan h th
vua- cha- chng xp hng lm ch. ..iu ny phn nh t
tng chnh tr qun quyn v ph quyn ca Nho gia.
gii quyt ng n cc quan h x hi, m trc ht
l mi quan h tam cng, Khng T cao t tng
chnh danh.

thc hin chnh danh, Khng T c

bit coi trng Nhn tr chc khng phi php tr

Th hai: Xut hin trong bi cnh lch s qu sang
x hi phong kin, mt x hi y nhng bin ng lon lc
v chin tranh. L tng ca Nho gia l xy dng mt x hi
i ng. l mt x hi c trt t trn di, c vua sng- ti
hin, cha t- con tho, trong m- ngoi m; trn c s a

v v thn phn ca mi thnh vin t vua cha, quan li

n th dn.C th ni l l tng ca tng lp qu tc,
th tc c cng nh ca giai cp a ch phong kin ang
ln ln.
i vi quan h vua ti, Khng T chng vic duy tr
ngi vua theo huyt thng v ch trng thng hin khng
phn bit ng cp xut thn ca ngi y. Trong vic
chnh tr vua phi bit trng dng ngi hin c, ti cn v
rng lng vi nhng k cng s....
Trong vic tr nc cng nh tu thn, hc o sa mnh
t c c nhn, l c Khng T rt mc ch
trng. L y l nhng quy phm nguyn tc o c.
ng cho rng do vua khng gi ng o vua, cha khng
gi ng o cha, con khng gi ng o con... nn thin
h v o. Phi dng l khi phc li chnh danh.
V o cha

con, Khng T cho rng con i vi cha

phi ly ch hiu lm u v cha i vi con phi ly lng

t i lm trng. Trong o hiu ca con i vi cha m, d rt
nhiu mt, nhng ct li phi tm thnh knh. i nay h
thy ai nui c cha m th ngi ta khen l c hiu. Nhng
loi th vt nh ch, nga ngi ta cng nui c vy. Cho nn,
nui cha m m chng knh trng th c khc g nui th
vt u.
Cn Mnh T, ng kch lit ln n nhng ng vua khng
ly iu nhn ngha lm gc, ch vui th li lc ring, t
dm bo ngc, dng sc mnh n p dn; ng gi l
b o v thng t thi khinh mit: k hi nhn l tc,

k hi ngha l tn.Ngi tn tc l mt k tht phu. Nghe ni

git tn Tr, ch cha nghe ni git vua Tr.
Th ba: Nho gio ly gio dc lm phng thc ch yu
t ti x hi l tng i ng. Do khng coi trng c
s kinh t v k thut ca x hi, cho nn, nn gio dc dc
Nho gia ch yu hng vo vic rn luyn o c con ngi.
Trong bng gi tr o c ca Nho gia th chun mc gc
l Nhn. Nhng chun mc khc nh: L, ngha, Tr, Tn,
Trung, Hiu...u l nhng biu hin ca Nhn. Ch Nhn
trong trit hc Nho gia c Khng T cp vi ngha
su rng nht. N c coi l nguyn l o c c bn, quy
nh bn tnh con ngi v nhng quan h gia ngi vi ngi
t trong gia tc n x hi. N lin quan n cc phm tr
o c chnh tr khc nh mt h thng trit l cht ch,
nht qun to thnh bn sc ring trong trit l nhn sinh ca
ng.
Theo ng, o sng ca con ngi l phi trung dung,
trung th ngha l sng ng vi mnh v sng phi vi
ngi. X hi thi xun thu l thi k ang tri qua nhng
bin ng lch s su sc, Khng T ch trng dng
nhn c gio ho con ngi, ci to x hi. Ngi c c
nhn l ngi lm c nm iu trong thin h cung, khoan,
tn mu, hu. Cung th khng khinh nhn, khoan th c
lng ngi, tn th ngi tin cy, mu th c cng, hu th
khinc ngi. Ngi c nhn theo Khng T l ngi trc
lm nhng iu kh, sau mi ngh ti thu hoch ht
qu.

Nh vy nhn l c tnh hon thin, l ci gc o

c ca con ngi, nn nhn chnh l o lm ngi. o lm
ngi ht sc phc tp, phong ph nhng chung quy li ch l
nhng iu sng vi mnh v sng vi ngi. l mnh mun
lp thn th cng gip ngi lp thn, mnh mun mnh
thnh t th cng gip ngi thnh t , vic g mnh
khng mun ch em cho ngi.
Ngi mun t c nhn phi l ngi c tr v
dng. Nh c tr, con ngi mi c s sng sut, minh mn
hiu bit o l, xt on c s vic, phn bit c
phi tri, thin c, trau di o c v hnh ng hp vi
thin l. Nhng ngi mun t nhn ch c tr thi cha
, m cn phi c dng kh na. Ngi nhn c dng phi
l ngi c th t r kin ca mnh mt cch cao minh, c
th hnh ng mt cch thanh cao, khi vn nc lon lc, khi
ngi i gp phi hon ln. Ngi nhn c dng mi t ch
oc mnh, mi qu cm x thn v nhn ngha. Khi cn
thiu thn cc kh khng nao nng lm mt nhn cch ca
mnh, khi y sung tc khng ng nghing xa ri o l.
Th t: Vn bn tnh con ngi. Vic gii quyt
nhng vn chnh tr x hi i hi Nho gia cng nh
nhiu hc thuyt khc ca Trung hoa thi c phi t ra v
gi quyt vn bn tnh con ngi. Trong Nho gia khong c
s thng nht quan im v vn ny nhng ni bt l
quan im ca Mnh T. Theo ng bn tnh ngi vn l
thin. Thin l tng hp nhng c tnh vn c ca con
ngi t khi mi sinh nh, Nhn, L, Ngha...

Mnh T thn b ho nhng gi tr chnh tr- o c

n mc coi chng l tin thin. Do quan nim bn tnh con
ngi l thin nn Nho gia cao s gio dc con ngi
tr v ng thin vi nhng chun mc o c sn c.
i lp vi Mnh T coi tnh ngi l thin, Tun T li coi
bn tnh con ngi vn l c. Mc d bn thn con ngi c,
nhng c th gio ho thnh thin. Xut pht t quan im
v tnh ngi, Tun t ch trngng li tr nc kt
hp Nho gia vi php gia.
So vi cc hc thuyt khc, nho gia l hc thuyt c ni
dung phong ph v mang tnh h thng hn c; hn th
na n cn l h t tng chnh thng ca giai cp thng tr
Trung Hoa sut hai ngn nm ca x hi phong kin.
tr thnh t tng chnh thng, Nho Gia c b
sung v hon thin qua nhiu giai on lch s trung i;
Hn, ng, Tng, Minh, Thanh nhng tiu biu hn c l di
triu i hn v Tng, gn lin vi tn tui ca cc bc danh
Nho nh ng Trng Th (thi Hn), Chu n Di, Trng Ti,
Trnh Ho, Trnh DI (thi Tng).
2- ngha phng php lun
- Trong bi cnh nc Trung Quc thi Xun Thu, mt x
hi lon lc, cha khng ra cha, con khng ra con, mi gi tr
o c b o ln. Ch trng dng Nhn gio ho
con ngi, ci bin x hi t lon thnh tr ca Nho gia
biu hin tnh tch cc, tnh nhn bn ca o Nho. Nhng
do cha hiu r nguyn nhn su xa ca cc s bin lch s
v b nhng quyn li giai cp quy nh nn phng php ci

bin con ngi v x hi ca Khng T ch t mc ci lng, duy tm ch khng phi bng cch mng hin thc.
-Trong trit hc ca Khng T cc phm tr nhn l,
tr, dng.....c ni dung ht sc phong ph, thng nht
vi nhau v lun thm nhp vo nhau vo mi lnh vc ca
i sng x hi, n lun c gng gii p nhng vn
t ra ca lch s v y c l l thnh qu rc r nht
trong trit l nhn sinh ca ng.
-Do hn ch bi iu kin lch s v li ch giai cp nn
trong trit hc ca Khng T lun cha ng nhng mu
thun ging co, an xen gia nhng yu t duy vt, v thn
vi nhng yu t duy tm, gia nhng t tng tin b vi
nhng quan im bo th, phn nh tm trng b ging x
ca ng trc bin chuyn ca thi cuc.Tnh khng nht qun
y ca ng l c s cc th h sau khai thc, xuyn
tc theo khuynh hng duy tm, tn gio thn b. Nhng d sao
ng cng xng ng vi lng suy tn ca nhn dn Trung
Quc.
Trit hc ca Mnh T tuy cn nhiu yu t duy tm,
thn b, nht l nhng quan nim ca ng v t nhin v
lch s x hi cng nh v lun l o c, nhng trong hc
thuyt v chnh tr x h vi t tng nhn chnh, bo
dn... c ngha tin b ph hp vi yu cu v xu th pht
trin ca lch s x hi. V th Mnh T xng ng c hu
th phong ng l bc thnh.
-Trong iu kin lch s lc by gi th nhng t tng
ca trit hc Nho gia tuy cn nhiu yu t duy tm khi l
gii v nhng vn x hi, thiu khch quan khoa hc nh-

ng so vi cc quan im duy tm, tn gio, chit trung, ngu

bin ca bn qu tc c, l mt bc tin di trong lch s
trit hc Trung Quc thi c i.
-Nhng t tng trit hc ca Nho gia xut hin vo th
k VI trc cng nguyn, tri qua hn hai ngn nm cho n
nay, Nho gia li cho i nhng t tng trit hc v
lun l, o c chnh tr x hi rt su sc v v cng
qu gi. Nht l trong giai on hin nay nc ta ang chuyn
sang nn kinh t th trng, m ca quan h vi cc nc trn
th gii, vi s du nhp ca vn ho phng Ty, mt kha
cnh no , mt s gi tr o c cng b thay i, th
nhng t tng v ch Nhn ca con ngi c ngha rt ln
trong vic gio dc li sng cho th h tr hin nay,
Di tc ng ca nhng quy lut kinh t khch quan ca
kinh t th trng, nhiu ngi v chy theo li nhun m i
khi lm li cho mnh nhng li lm hi cho ngi khc, iu ny
l tri vi nhng t tng ca o Nho.
Trong kinh doanh, vic t ch Tn ln u c ngha
rt ln nht l trong giai on hin nay, chng ta m ca
quan h vi cc nc trn tr gii, vi vic u t ca cc nh t
bn ln trn th gii th mt s bt tn vn s bt tin.
V vn o l gia cha m v con ci trong gia
nh th nhng t tng ca Nho gia sng mi v c gi tr
trong mi thi i.
Hin nay, trong mi quan h thy tr,

mi quan h

gia ngi vi ngi trong x hi, ch l, ch ngha i khi

b xem nh. Do vy, vn dng nhng t tng o c
ca Nho gia vo vic gio dc con ngi l ht sc c ngha.

Tuy nhin bn cnh nhng t tng ca Nho gia cng c

mt s hn ch l li sng gia trng trong gia nh, t tng trng nam khinh n. Trong gia nh ngi cha, ngi
chng, ngi anh c l ngi c quyn lc cao nht, ngi ph
n trong gia nh b ph thuc hon ton vo chng, khng
c quyn tham gia vo nhng vic i s trong gia nh.
c bit o tam tng (Ti gia tng ph, xut gi tng phu,
phu t tng t), ( nh th phi nghe theo cha, i ly chng
theo chng, chng cht theo con) tri buc ngi ph n
h khng c quyn t ch quyt nh cuc i v tng lai
ca mnh.

Hy nu mt ni dung ca t tng trit hc phng ng

thi c i v ngha phng php lun rt ra

10