You are on page 1of 12

Lesanimauxmaladesdelapeste

LaFontaine,LesFables
Lesanimauxmaladesdelapeste
Introduction:
Lesfablessontl'uvred'unevie,puisquecesfablesonttpubliesen3tempsen25ans.D'abord,en1668le1errecueil
composdes6premierslivres.Cerecueilapporteuneimmensegloire.Ilsepasse10ansavantqu'ilpublielasuiteen
1678,leslivres711.Ces5livresvontconnatreunsuccsplusconsidrable.Enfin,aprs15anslivrele12emeeta
seraledernierlivre.Cequifaitl'unicitdecelivrec'estunthme:lasatiredescourtisans,soitlethmedirecteurdela
1erefabledulivre7.Lafables'ouvresurl'vocationd'unroyaumeattaquparlapeste.LeLion,roidesanimaux
interprteceflaucommeunepunitionetilpensequepourapaiserlacolredivine,ilfautsacrifierunanimal.Onaune
penseirrationnelle.Leroidcidedoncdetrouverparmilescourtisanslepluscoupable.Ilneprocdepasdefaon
arbitraire.Ildemandejustechacundes'exprimer.Ildonned'ailleursl'exempleenfaisantlepremier.Mais,l'intervention
durenardvafausserlejeu,caraprslediscoursilneseraplusquestiondejusticemaisdeflatterie.
ILesdiscoursetlesthsesenprsence:
Onaplusieurssujetsdel'nonciation.Cesdiffrentssujetsnoncentdansleursdiscoursdesthsesquisecompltentou
quis'opposent.Ilimportedereprerlesdiscourspouridentifierlesthsesdechacunetleursarguments.
1.1Lediscoursargumentatifdurenard:
Aprslediscoursduroi,danslesversquiprcdent.Lerenardestle1erprendrelaparole.C'estsansdouteparcequ'il
n'apasenvidefaireuneconfessionpublique.Etdonc,ilalivrunstratagmequivachangerlesensdelaconfession
qu'exigeaitleroi.Lediscoursdurenardcommenceauvers3442.Discoursdirectcequ'illuidonneplusdepoids,plus
deralit.Cequinousfrappecesontlesindicesd'nonciation.Absenced'indicesd'nonciationjequiestremplacpar
levousquirenvoieauroi.Paslemoindrejecequiluipermetdenepasrvlersespchsc'estuneautocritique.
Aulieudecela,lerenards'adresseauroipourleflatter.Enleflattant,celaluivitedeparlerdesespropresfautes.

Flatteriesesubstituelaconfession.Lathseestprononceauvers3637.Onadesphrasesinterrogatives.Iln'yaaucun
pchermangerd'autrestresvivants.Cettethseesttayepar3arguments:
lesmoutonssontdelacanailleetunesotteespce.Vers36canailleconnotationsocialec'estunecouchesociale
infrieure.
Ilssontbnficiairesd'unefaveur.C'estunhonneurd'tremangparleroi.Cequirenverselesvaleursetfait
dfinitivementdisparatretoutejustice.
Lebergers'estcruavoirunpouvoiroutreunroi.Cequin'appartientqu'auLion.
Cetteargumentationestspcieuse.Elleestsubtilepuisqu'ils'estdbrouillpours'chapper,etilintroduitlahirarchie
sociale.Lesmoutonsdoivents'estimaientheureuxd'tretuspasleroi.Ettoutessesactionssesonteffacespourdevenir
desflatteries.
1.2Lediscoursargumentatifdel'ne:
Onaundiscoursrapportaustyledirect:vers4954.IlestautoutpointantipodedudiscoursduRenard.D'abord,il
commenceparSire,ilcentresondiscourssurlevous.Alorsquel'Aneestsincreiln'emploiepasderuse.
Alaligne55:jen'enavaisnuldroitonremarquesathse.Laformuledecettethseestuneerreur,carellerappelle
tousquel'nen'apasledroit.Contrairementauxautres,l'nen'apasdepouvoirsnideprivilges,ilestcommeles
moutons.Enoutre,commeillerappelleluimmeenvers55lorsqu'ilparled'herbeoudepr,ilestherbivore,cen'estpas
uncarnivorecommelesautresetdoncilnefaitpeurpersonne.
Lediscoursdurenardtaitoffensifcontrairementceluidel'nequitaitdfensif.
L'argumentationconsisteparunejustificationparlaquelleilcherchesedisculper.Ilnumreplemleles4
justifications.Le4emeestmisenvaleur,iloccupeunversentier,ilyaeudususpensavecleverbejepense,onaun
rejetdel'argumentauverbesuivant.Cetargumentestparticulirementmaladroitdevantuneassemblequicherche
culpabiliserquelqu'un.
L'nequiledernierseconfesser,caronacommencparlehautdelahirarchiesociale.Ilestvictimeetfaiblesans
dfense.Mais,ilestvictimedufaitdesabtise.Iln'apaslammerusequelerenardetparsondiscoursilvatre
culpabilis.
1.3Lesdiscoursdescourtisans:
L'emploidupronomindfinionligne55,62renvoieetdsigneanonymementl'ensembledescourtisans.Parmi,ce
groupeleseulavoiruneindividualitestleloup.Sondiscours5758rapportaustyleindirect.Onpeutreleverdes
passagesoplusieursparlent:touslesgensquerelleurs,jusqu'auxsimplesmtins,oncriaharosurlebaudet
formulejuridiquequipermetted'arrterl'poqueuncoupableoususpect.Onaaussidudiscoursindirectlibreaux
lignes6062.Sinouscomparonslesdiffrentsdiscours,nousremarquonsquele1erdiscoursvises'innocenter.Mais,
mispartcediscoursetbienlesautressontdansunethsecommunec'estquel'neestcoupable.Cetteculpabilitest
voqueplusieursfoisdansletexteharo,dvouer,mort,forfait.L'argumentationcorrespondantce
discoursesttrspauvre.Lerenardaprparleterrain,enposantquelesfaiblesn'ontaucundroit.
Lepigeserefermesurlebaudet.Laredoutablemcaniquedispenselescourtisans.Onaunargumentadhominemparce
pel,cegaleux.
1.4Lediscoursdunarrateur:
Cediscoursquis'adresseaulecteurenemployantunvousesttrsbref,auxlignes6364Cetteoralenousprsentelathse
dunarrateurquis'attaqueauxcourtisans,auxjugementsdelacour.Aucuncommentairesurleroi,nisurlerenard.Les
courtisansneconnaissentquelesrapportsdeforce,iln'yapasdejusticeparmieux.Cettethseattayeparl'exemple
quiconstituel'anecdotequiauneportemorale.
IILasatiremoraledescourtisans:
2.1Lemasqueanimalier:
Ils'estbeaucoupinspird'unfabulistequis'appelleEsope.ChezEsopetouteslespersonnessontdesanimaux.Fontaine
imiteEsopemaisilinnove,carilcalquesonmasqueanimalsurlasocitfranaiseduXVIIIsicle.Ainsi,lesanimaux
ontsouventunnometunemmeactivitprofessionnelle.Lelionestroi,etleloupestunclercquid'ailleursadeuxsens:
1erC'estunsavantappartenantl'glise.2nd:unepersonneayanttravailledansledroitsouventunfuturavocat.Il

humaniselesanimaux.Ilsleurfaitporterunmasque.DansunesocitquireproduitcelledelaFrance.Lelionlitde
justicetientconseillecommefaisaitLouisXIVentourdecourtisans.C'estqueLaFontaineveutfairelapeinturedes
mursetenoutreilveutfairelasatiredesonpoque.Ilessayedenousparlerdesescontemporainsetd'enfairelasatire.
DanslelivreXII,ilcritlesanimauxsontlesprcepteursdeshommescelasignifiequ'iltransposedanslemonde
animalierlesvicesdeshommespourquecesvicesdeviennentvisiblesetainsiildonneuneleondemoral.Lemasque
animalierpermetdemieuxsevoir,ainsi,lerenardincarneparfaitementlescourtisanshypocritesetflatteleroietfait
l'apologie.Grcecemasqueanimalier,LaFontainefaitlasatiredelaflatterieetdumensonge.
2.2Letriomphedelaflatterieetdumensonge:
Nousavonsvulasubtilitdel'argumentationdurenardetmmesoncaractre.Eneffet,aprsl'interventiondurenard,on
neregarderaplussesfautes.Or,lestatutsocialcontrlelaractiondelacourquiapplauditsonapologie.Lamachinedela
hirarchiesocialeainstaurunordredeparole;lespluspuissantsquiparleronten1er.Etonvadansunordredcroissant.
Nousremarquonsqu'onauneacclration.Peutimportecequ'ilsontditpuisqu'ilssontpuissants.Ilssontexcuss
d'avance.Lemotmtinsignifieungroschien.Endescente,lapuissancephysiquesymboliselapuissancedeshommes.
Quandonarrivel'ne,onaunchangement.L'neestunherbivore;unanimalquin'asaucundroit.Lesflatteursont
trouvleurvictime
2.3Laperversiondelajustice:
Leroivoulaitquejusticesefasse.Or,autermedelamanipulationdurenardetlescourtisans,ilsonttrouvleplus
coupablemaisleplusfaible,etc'estalorsl'interventiondulouprelved'unemanireencorepluschoquantelaperversion
delajustice.Ilreprendlaparolepouruneharanguetelunprocureuretcloreledbat.Cemotclercestprcdquelque
peuetfaitdouterdecettescience.Leloupapparatdonccommeunfauxsavant.
Lapeccadilleconsistepointerlamisredel'ne.Decela,onendduitlaculpabilitdel'neetsaconsquencelamort.
Onassisteuneparodiedelajustice.
Conclusion:
LaFontainefaitdfilerdevantnosyeuxquelquespersonnesdelahirarchiesociale:leroi(lion),lescourtisans(leflatteur
renard),leloup(clerg)etdesgrandsseigneurs.L'nen'estpaspargncarilestnafetstupide.LaFontaineplacesa
critiquesurunterrainmoral.C'estpourquoiquesasatiremoraleprendunedimensionmorale.Maisclairementilmeten
gardecontrel'injusticenedelahirarchiesociale.
1|

0|Share
Comment

Comment
Login

orpostwith:
Submit

Pleaseenterthesequenceofcharactersinthefieldbelow.

#PostedonWednesday,07May2008at12:00AM

LeRatquis'estretirdumonde,LesFables

Leratquis'estretirdumonde

Introduction:
Beaucoupdefablesdanslelivrefonctionnentpaspairequisecompltent.Onaassistunedrobadeaboutissantun
checensedisculpantbtement.L'neaobtenusaculpabilisation.Ladrobadegosteaurapourluiplusdesuccs.Ilfaut
noterquecettefablequines'inspirepasdel'antiquit,LaFontainel'ainventavecuneintentionc'estdesemoquerdu
clergdesonpoque.Eneffet,en1505leroifaitappeltous,cettedemanderoyale,leclergrefuseetditqu'ilnelui
doitquedesprires.Nousaurons3axesd'tudes:
IUncontefabuliste
IILesdiscoursetlesthsesdespersonnages
IIILasatiremoraleduclerg
IUncontefabuliste:
1.1Unelgendeexotique:

Lafablesesituedansunpassindterminetdansucadreexotique.Ici,lecadretemporelnenousdonneaucune
prcision.Lesverbessontaupassetl'imparfait.Parailleurs,lefabulistenitlapaternitdel'histoire.Ilprtendrapporter
unelgendelevantine:l'endroitolesoleilselve.Ilvoquelamditerrane.Lesindicationsspatialessonthtroclites.
OnvoquelaHollande.Ratopolisquivientdugrecetquiestlacitedesrats.
Enfin,lesdeuxderniersversmlangentlesmoinesetlesdervismusulmans.Ainsi,lecadrespatialedevientimprcis.Ona
unermitequinormalementestunepersonnequiseretiredansundsert.Or,icilerats'estretirdansunfromage.On
passedoncd'undsertundessert.Noussommesdansl'universfictif.Quantauxpersonnages,ilsontdescaractristiques
commecellesdespersonnagesfictifs.Enfin,commedansunconte,onnerelveaucunlmentderalisme.Unfromage
peutsetransformerenundsert,etlesratsviventenrpublique.Commesouventdanslescontesol'auteurintervienton
notelaprsenced'unauteur.
1.2Unconteuretsonpublic:
Lamoraleintroduitdjlejedel'auteur,etceconteurs'adressevouslelecteur,ildemandevotreavis.
Apparaissantl'intrieurdesphrasesinterrogativesquiprennentpartilelecteuretl'invitelarflexion.Nous
remarquonsunchangementdetemps,onpasseauprsentavecleverbe:jepense,est.Ainsi,ilainterrompule
rcitpours'adresseraulecteursousformededevinette.Ilposeunequestion:dequionvientdeparler.Ellecache
implicitementl'treenquestion.Desmoinesoudesdervis.
Jesupposequ'unmoineesttoujourscertes,phrasenecltpasledbat,c'estunepropositionironique.Leconteurfeint
d'hsiter,denepassavoir.Ilfaitappelsurunfaitludiquedel'espritcritiquedesonlecteur.
Lafableseterminantparunemoralequirefusededonnerunerponse.Lavolontcaractristiquedesclassiquescastiga
ridendomores.Ilchtieetcorrigelesmursparlerire.Certes,l'auteurclassiqueauneleondonnermaisilneveut
pasennuyerlelecteur.
IILediscoursetlesthsesdespersonnages:
2.1Discoursetthsedesratsvoyageurs:
Cesratssontdesdbutsdupeupleratauvers14.Ilsprcisentqu'ilscherchentdesaidescontrelepeuplechat.Ces
ratssontdesambassadeursreprsentantl'ensembledupeuplerat.Ilfaitundiscoursquifigureauxvers16 24indirectet
libre.Ilgommelesindicescequirendlediscoursmoinsclair.Lechoixpeuts'expliquerparlefaitquelediscoursn'estpas
coutparlerat.
Lathsedesrats:cherchel'aideexplicitedansleurdiscours.Unethsequiestformuledeuxfois.Cettethseest
tayeparplusieursarguments:
Ilsdemandentpeudechoses
Ilsnefontcettedemandequecontraints:Rpubliqueattaque,Ratopolisestbloque
Ilnes'agitqued'unempruntpuisqueleursallisleurontpromisdessecoursquidoiventarriverdans4ou5jours.
Cesontdesargumentssolidesetconvaincantsetclairementexpossenpeudemots.
2.2DiscoursetthsesduRatermite:
Leratermitequidonnesonnomlafable,estunpersonnageponyme.Celasoulignesonimportance.Sesdiscourssont
rapportsaustyledirect,cequiluidonnesonlisibilit.24 29
Thse:c'estsouslaformed'uneinterrogationrhtorique,quineposepaslaquestionmaiselleyrpondd'avance.Jene
peuxrienpourvous.Cettethseestjustifieparplusieursarguments:
Leschosesd'icibasnemeregardentplus:vers25
LepauvreReclus:ilsedsigneluimme.C'estunmensongecarilestdevenugrosetgras
Ils'estretirdelasocitpourneplusseproccupdelahaut Ciel.Onauneoppositionentred'icibasetleCiel.
Lesmoinessereconnaissentparleurcharit
IlprometdeprierleCielpourleuraider.
IlestclairqueDieunevaspasparachuterdesbiensmatrielscarlapriren'estreposesurcela.Ici,nequibloque
l'change,c'estqu'ilausdesonstatutdemoineetqu'ilpourraitpartagersesbiens.
Onaunpersonnagedontl'hypocrisieclatelorsqu'ildsignemesamis.Onaunfautdvotquimanipulelelangage.Il
n'estpastonnantqu'ilsoitl'objetdelasatire.
IIIUnesatiremorale:
3.1Unenarrationironique:

Elleestvoque1 15,30 31.Ellesemanifestedanslamoralit.


Pointdevuedel'adversaire(Ermite)Indicesdedsaccorddunarrateur
Nouveau,d'unnouveaugenre
Vers2 4:lasdessoinsd'icibas,seretira
Cettedimensionspirituelleestrevendique.V.3Ilseretiredansunfromagedehollande biengras.
V.7Notreermited'ungenrespcialNouveau
V.9aufonddel'ermitage
____________________________________V.8piedsetdedentsilmange,aluidonnelevivreetlecouvertet
aluipermetauvers11dedevenirgrosetgras.
Dieuprodiguesesbiens,ceuxquifontvud'tresiens
V.13Dvotpersonnage
V.24InciseleSolitaireGrcesesprires,ilarussivoirdegrandesrichesses.
V.31LeSaintTypenouveauc'estunsaintquifermesaportedevantlesmalheureux.
V.35UnmoineesttoujourscharitableJesuppose
Onestfrappparl'abandonneduchamplexicaldelareligiondelaviemonacale.
L'intensitvaencroissance,ils'agitsimplementdeseretirerdumondeetlafinilsedsigneparunsaint,un
Devos,uncharitable.EnralitIln'yanidvotionnocharit.L'ermitageestenralitunfromagedetaille
norme.Ilprfrel'ermitageauxnourrituresspirituelles.Levivreetlecouvertmontrequelanourritureesttellement
abondantequeleratdevientgrosetgras.
Ilestqualifidenouveau2foiscequisignifieunfauxermite,unmenteur.Deplus,l'ironiedelamoralesoulignequela
gourmandiseduratmarquesongosme.Lamoralitnousinvitecernerlaralit;quiestcepersonnagegloutonet
goste?
3.2Lasatireduclerg:
NotonsquelaFontainemultiplielesmasques.OnesthabituquelaFontainefasseunmasqueanimalier.L'originedela
fablesoitdisantlevantineetlarfrenceduDervis.Cesdeuxrfrencesfontapparaitreunsecondmasqueexotique.Tout
celasepasseenorientqu'ils'agitdedervis.Cependant,ladernirephrasedelaFableestunephraseironique.Cej
permetaulecteurdecomprendrequelesmoinesnesontpastoujourscharitables,etquetoutcelasepasseenFrance.C'est
undoublemasqueanimalieretexotique,quipeuttreexpliquparunexcsdeprudence,maiscelamontreunevolontde
joueraveclaperspectivedulecteur.
Ilvacomprendrequ'ils'agitduclergquiarefusd'aiderl'tatdecombattrelaHollande.
Sionoubliececontextede1675,unesatiredel'hypocrisiereligieuseengnral.OnletrouvechezRabelais.Ilsont
l'apparencedelavertu.L'hypocrisiereligieuseestencoreprsenteaujourd'hui.
Conclusion:
Cettefableillustreparfaitementleprojetdesclassiquesquiestdefairedivertirlelecteur.Ilamusegalementgrcela
fantaisieetl'exotisme.Enutilisantl'ironie,ilamuseetilfaitappelnotreespritcritique.
Ilcroisediffrentsdiscoursargumentatifs.Cediscoursargumentatifestdominparl'argumentationsatiriquequi
s'apparentel'exotismeetl'hypocrisie.
Encela,ilrejointlasatireparsoncontemporainMolire,quidnoncelafaussedvotion:l'hypocrisieestunvicela
mode,dansDomJuan,etdansTartuffeoilfaitunportraitd'unfauxdvot.
1|

0|Share
Comment

Comment

Login

orpostwith:
Submit

Pleaseenterthesequenceofcharactersinthefieldbelow.

#PostedonFriday,27June2008at12:26AM

LeHron,LaFille====>LesFables,livreVII

LeHron,LaFille

Introduction:
Cettefablequiestla4emeetlaseuleavoirundoubletitrequicorresponddeuxanecdotesapparemmentdifficiles
reliesparuneseulemorale.Habituellement,lafablemetenscnesoitdesanimaux,soitdestreshumains.Elleneles
mlangejamais.Or,icisetrouventrelisetmmemisenparallle;unreprsentantdurgneanimallehron,etun
reprsentantdumondehumainlafille.Elleestlapluslongue,donclemessageauraituneimportancechezsonauteur.
Nousauronsdeuxaxesd'tudes:
Lasatiredel'orgueilduHron
Lerapportdel'hommeetlanature
ILasatiredel'orgueilduHron:
1.1UnenatureharmonieuseladispositionduHron:
Lafableposeuncadrespatialenaturelharmonieuxestvoquel'aidedequelquesconnotationsbrves:L'onde
transparentesymboliseunmondepureetinnocent.Danscedcor,s'battentjoyeusementdiverspoissons:carpe,
brochet,commre,compre.Cesdeuxdernierstermessontvoquspourdsignerleparrainetlamarraine,ils
suggrentuneamitidelonguedateuneamitidecamaraderie.Cesenspeuttrerenforcparlelienreligieux.
Insouciants,cespoissonsneserendentpasencomptedelaprsenced'undanger.Or,danscecadretrancheunevaritde
poissons.Onaunedescriptioncomiquecommelemarqued'abordlarptitiondumotlong lebec,lepied,lecou.
L'emploidelamtaphoreemmanch,cettelongueursuggreunsrieuxexcessifduhron:Cesontdesalexandrins.
Normalement,lesalexandrinssuggrentlamajest.Lerythmeestparticulier.Eneffet,unalexandrinaunecsurequi
coupefortementdeuxhmistiches.Elleestprsentemaisilyaaussidescoupessecondaires.Onaunrythme3333.Ona
unrythmetrsmarquettrsrgulierquisemblerimeravecladmarcheetlaprciositduHroncequiconfirmeun
certainridicule.Gracesahauteurquiluipermetdevoirtoutcequiestaudessousetgrcel'insoucianceiln'avait
qu'prendreiln'apasprofitdecebonmomentcausedesangligence.
1.2LavanitduHron:
Laquestiondesesprfrencesgastronomiquesneseposequ'auvers12.Cetapptitnaissantestcontrebalancparun
mprispourleschresquinesontpasdignedelui.D'abord,larptitiondedeuxpisodes Tanche:ilvoitdanslavase
quialapeaugluante Goujon:poissonpetitdepetitetaille.Donc,onaunenourritureinsuffisanteenquantiteten
qualit.Lafableexprimelemprisd'unemanireinsistante.Cemprisestexprimlafoisdanslercitdunarrateur:
neluiplutpas,ddaigneux,rebut.Cemprisl'exprimeenutilisantunecomparaisonavecleratdubonHorace
potelatin:leratdelavilleetleratdelacompagne,le1erjugelanourriturevulgaireparrapportcequ'ilmangedans
laville.LercitetlediscoursduHronmarqueaussisavanit.Discoursdirectauxvers1819etauxvers2122.Cequi
leurdonneplusdepoids.Le1erdiscoursestentirementcomposdephrasesinterrogativesrhtoriquesquimarquentla
rvolteduHronl'idedesecontenterdesipeurepas.Le2emediscoursestcomposdephrasesexclamativesqui
suggrentdessentimentsvifs,icilacolre.LeHronsesentoffusquparl'idedemangerunesipetitequantit.Auvers
18:rptitiondumoienttedes2hmistiches.AnaphorequimarquecombienleHronseprendausrieux.Ilutilise
sonnomcommes'iltaituntitredenoblesse.Or,ontrouvelammeutilisationC'estbienlledivind'unduc.Ilest
tellementpleindelui,qu'ilparlelatroisimepersonne.Cetteironiemarquelamorguedupersonnage.L'emploidela
majusculequis'opposedesminusculespourlesautresnomsanimauxmarqueencoresafiert.Onnotequelesjugements
sontexcrmentdprciatifs:unesipauvrechre,sipeusonttrsimportantsici.Rptitiondesi+mdiocre une
insuffisancerenforceparl'emploidesiquantitativeetqualitative.Untreextrmementvaniteux.Cehronaune
hauteimagedeluimme.Eneffet,auvers5cen'estjustel'apptitmaislafaimleprit,cequil'amnerevoircequiest
danslelac.Ilironisecechangementd'attitude.Ilvenaitdedclarer:j'ouvriraipoursipeulebeciln'avaitpas
l'intentiondel'ouvrir.Cetteexclamationestsuivied'uncommentairelepourbienmoinsmarquel'ironieetqu'ilfaut
savoirsesatisfaire.Ilvasecontenterd'unlimaonquirejetlafinduversetmarquelesuspens.Encoreplusgluantque
latrancheetbeaucouppluspetitquelegoujon.Lafaimaprovoquunchangementradical:iltaitdlicatettrsprcis,
maintenantilestheureuxdulimaon.Cequiprouvequelesgoutssonttrsrelatifsetinconstants.
Unportraitd'untreprtentieuxauxexigencesgastronomiquesbienmarques,quisecroitd'abordlemaitredelanature;
maisilestramenlaralitmangerpourvivre.Onadoncunesatiredel'orgueil,ilconvientdes'interrogeralorssur
lavisiondelanature.
IIL'Hommedanslanature:

21Lemasqueanimalier:
Commedanstouteslesfables,LaFontaineafaitunportraitd'untrehumain.Lamoraleestexpliciteaveclesindices
d'nonciation:L'emploiduverbela1erpersonnedeplurielnesoyonsvers27,vers19onquirenvoientaux
humains,versgardezvousl'auteurs'adresseauxlecteurshumainsetd'ailleurssil'ondoutequeleHronsoituntre
humain:cen'estpasauxHronsquejeparlevers3233.Ainsi,lediscourscentraldunarrateursoulignequecedontil
parlec'estdumprischezleshumainsetquecetteprtentionestunique.Onpeutprciserletrait:Nousavonsvuquele
Hronrevendiquesontitre.Onpeutpenserqu'ils'agitd'unnoble.Cen'estpasqu'unesatiredecourtisans.Ilnousdonnele
tempsderflchirsurlerapportentrelanatureetl'homme.
2.2Lesexigencesdelanaturesurl'homme:L'attituden'ariendecritiquable.Ilnemangepassansfaim.Ilvivaiten
rgimeetsurveillesonrgimealimentaire:deshorairesfixes.Ilsuitunrgimequilibretsoucieuxdesasant.Mais,il
acommisdeserreurs.
1reerreur:Ilcroitquelemondeestsadisposition.L'hommequesesoitauXVIIatendancecroirequelemondeat
crepourlui,ilsecroitlemaitresumonde.
2emeerreur:Ilrsidedanslefaitquel'apptitestdurable,ilsembleoublierqu'aprsl'apptitvientlafaim.Lebesoinde
l'trehumain,ilabesoindelanourrituremangerqu'del'airerespirer.
Ilfaitcommes'ilnes'estproccuppasdecesquestions.Ilsembleuniquementproccuppardessoucisgastronomiques
etilngligelesexigencesnaturellesdelasurvie.LorsquelaFontainemetenavantlesexigencesdelanature,iln'apas
justel'idedel'apptitquicorrespondauxvers5559.Cettefillerefuseuncertainnombred'hommes:grceDieuje
passelesnuitssanschagrin.Cen'estpasseulementl'orgueilquiestexprimici,maisderrirepointeuneautreforme
d'orgueil,ellesembleoublierqu'elleavaituncorps.Lafillefinitaussipartrevictimedelafaimmaisd'uneautre
formequiestledsir.Unesortedefrustrationphysique.Ainsi,grceladoubleanecdote,LaFontainenesecontente
pasderevendiquerlemprisdesgensquicroientexigeantssurlanatureetquioublientlesexigencesdenature.Ilscroient
dominerlanature.Ilsontngliglepassagedutemps.
2.3Lepassagedutemps:
Leshronscommesiletempstaitimmobile,commesilescarpesetbrochetsseronttoujoursl,commesilajeunesseet
labeauttaientpermanent.Cethmeestbeaucoupplusmarqudanslasecondeanecdotevers6667.L'hommea
tendanced'oubliersesbesoinsnaturelsmaisaussidupassagedutemps.Alalumiredecetteidelamoralitestplus
claire.Ellepeutsemblerserpterdansles2anecdotesmaisenralitdanschacunedesreformulationslepoteprcise
sespenseshabiles.Ilestpertinent,ilfautsavoirs'accommoderdecequ'onoffrelanature.Ilfautsavoirprofiterdes
petitsmomentsetdeschoseslespluspetitesquenousoffrelaviequotidienne.C'estlaphilosophiedel'picurisme,quiest
dfinieparEpicure,elleestrepriseparHoraceCarpediemretientoucueillelejour.
Cettemoralequiestvoqueestunadeptedel'picurisme.GassendiquiadivulguesttrsluparLaFontaine.Ilnous
donneuneleondesagessesurlaplacedel'hommedanslanature.Iloubliqu'ilestdoublementsoumislanature.Un
corpsquiasesexigences.Ilestsoumisaupassagedutempscariln'estpasimmortel.Cen'estpasdiffrerplustardce
qu'onpeutprendredsaujourd'hui.
Conclusion:
Cettefableoffre2illustrationsdummethme lasatiredesorgueilleuxcourtisanspersuadsqu'ilssontsuprieurs.Une
rflexionquasiphilosophiquesurlaplacedel'hommedanslanature.Enralit,onestsoumislanature,sesexigences,
auxsurvisetaupassagedutemps.L'hommeestsoumisdesdterminationsquis'opposentlalibertetquipsentsur
lui,etlaprisedelaconsciencel'invitelamodestieetsuivreleconseilpicurien,c'estdiresecontenterdespetits
plaisirsquenousoffrechaquejourletemps.
0|

0|Share
Comment

Comment

Login

orpostwith:
Submit

Pleaseenterthesequenceofcharactersinthefieldbelow.

#PostedonSunday,29June2008at1:24PM

Les2coqs,LesFables,Livre7

Lesdeuxcoqs
Introduction:
Cependant,cettefableestinspired'unefabled'Esopequis'appellelesdeuxcoqsetl'aigle.Cen'estpasseulementune
rcriturepuisqu'elletransposeuntextefondamentaldelalittraturegrecque.Parailleurs,onsesitueverslafindulivre
VII,aprsl'hommequicourtverslafortuneetl'hommequil'attenddanssonlit.Laresponsabilitdel'hommeseson
destin.SilecoqvainqueurestvictimedelaFortune?Ouilestresponsabledesonmalheur?
Unmlangederegistreslgers
Unesatiremorale
IUnmlangederegistreslgers:
1.1Unercritureparodique:

C'estuneuvrequiimiteuntexteenledformantdansunbutcomique.Onchangelegenre(del'popelafable),le
registre(dupathtiqueauregistrecomique),onchangelestyledutextepours'enmoquer.Toutledbutdelafableserait
fairelaguerredeTroie,tellequ'elleestracontdansl'IliadedeHomre,c'estunepope.Nousavonsiciunerfrence
l'popeol'onnousracontelaguerreentrelaGrceetlavilledeTroie,quiatdclenchecausedel'enlvementde
HlnepouseduprinceMnlasparParis.AgamemnonfrredeMnlas(grec)pourrcuprerHlne,vadclarerla
guerrecontreTroie.Or,nousavonsiciuneparodiepuisqu'onchangedegenre.Epope:rcitenversd'actionhroque.
Nousavonsunefableoleregistrepiquedisparaitauprofitduregistrecomique.Cependant,onreconnaitparfaitement
l'anecdotegrceunemtaphorefiledelaguerredeTroiequiestdveloppeauxvers212.Eneffet,onvoitbien
commentlecombatdes2coqsestsystmatiquementassimillaguerredeTroie.
ComparComparant
Rivalitentre2coqsVers2guerre
LabassecourVers3Troie
Lecombatentre2coqsVers4querelleenvenime
Onpeutsupposerqu'ilyaunruisseauVers5Xanthe
UnepouleauxbeauxplumagesVers9Hlne
Hlneauxbeauxplumages:tournuresimilaire:Achilleauxpiedslgers.C'est2uvresregorgelammepithte
L'Auroreauxdoigtsderose.Ici,c'estauxplumages.Onappelleceladespithteshomriques:quirappellentla
caractristiqueprincipaledupersonnage.
Uneimitationparodiquedustyled'Homre.Cettemtaphorefileestprolongedanslasuitedelafableparl'emploi
persistantappartenantauchamplexicaldelaguerre:s'armaitv18,vainqueurv19,victoirev20,gloirev22,
bataille.ToutcelanousconfirmequedanscettefableuncombatdepoulaillerestassimillaguerredeTroie,quise
terminaparladestructiondeTroie.Enralit,ils'agitdesemoquerdesprtentionshroquesdes2coqs.Elleest
renforceparunefiguredestyle:AmourtuperdisTroie.Ils'adressel'Amourenlepersonnifiant,etlefaitd'utiliser
la2emepersonnedusingulierpermetdeparlerd'uneallgorie:Unefiguredestylequiconsistepersonnifieruneentit
abstraite.Ils'adressedoncauDieudel'amourquiestresponsabledelaquerelle.Or,cettequerelleestsitudansun
contextedelabassecourcequilarendcomique.Lescoqspeuventilsaimer?Levers5faitrfrencel'Iliade,lesdieux
del'Olympesontpartagsentre2camps:Athnaaveclesgrecs,NeptuneaveclesTroyens.Nonseulementleshommeset
mmelesdieuxsesontbattusTroie.Donc,onalafiguredestylehyperbole:avecl'emploidemmevers5.Ilya
galementlesangdesdieux.Donc,onesttoujoursdanslaparodie.Auvers10:Futleprixduvainqueur;levaincu
disparutonaunchiasme,ilestrenforcparlejeuphontique,unesorted'quivalenceentrevainqueuretvaincu.On
peutdirequetousceslmentspermettentdeparlerd'uneparodie.Lespersonnagessontprisd'unemanirecaricature.
Onadoncunregistreburlesque:formedeparodieconsistanttraiterunsujetnobledansunregistrefamilierouvulgaire
afindelecaricaturer.Unrcitburlesquequinousinvitevaluerleregistredominantici,c'estdireleregistrecomique.
1.2Leregistrecomique:
C'estunprocdquinaitd'undcalagedelanorme humour.D'ailleurs,onatouteunesriehumoristiquedanslafable.
Onnoteundcalageentre,d'uncotlaralittrivialedupoulailleretlabassecour,etd'autrepartlemtanoble.Onnote
auvers8l'emploidumotspectaclequiestuneuphmismepourdsignerlecombat.Onaencoredel'humourentrele
choixdumotspectacleetcombat.Lagentquiportecrtepeuplevientdulatin.Aupremierniveau,cela
dsignelesanimauxdupoulailler.Mais,ilyaunepolysmiedumotcrtequipermetdecrerunjeudemot;crte
(excroissancecharme),c'estl'ornementquisetrouvesurlapartiesuprieured'uncasqueguerriergrec.Onaunerfrence
directelaformedescasquesdesguerriersdel'Iliade.Ilyadoncnouveaududcalageentreleridiculeetl'hrosmedu
guerrier.Cedcalagequipermetdeparlerdel'humour.Vers26:fairelecoquetonauncoqquifaitlecoquetet
effectivementtiologiquementlemotvientdumotpetitcoq.AuXVIIesicle,uncoquetc'estquelqu'unquicherche
plaireaupersonnedesexeoppos:fairesacourunefemme.Cecoqn'estqu'unpetitcoq.Enoutrenecoquetrime
aveccaquetgloussementdelapoulecarellependjeuphontique:coq,coquet,coquet.Ilestassimilunepoule.
C'estlavritsucoqsducteur.Onaussiuncomiquedegesteetdecaractreauxvers1112,c'estlaractionducoqaprs
sagloire:secacher,pleurac'estenfantinetdonccomique,etcelanousrvlelecaractrepleurnichardducoq.
Ensuite,auxvers1617ilaiguisaitsonbec.L'emploidutermeaiguiserquiappartientauchamlexicalde
l'entrainement:ilbattait,ils'armaits'exerant:peutnousfairepenserqu'ilestcombatif,maiscontrel'aire
vers16,etcontreleventvers17.Ildevienttotalementridicule.Lecomiquedesituation:cequiperturbelasituation
initialec'estlaprsencede2coqspourunepoule,cequiesttotalementuncomiqueclassique untrioinfernalavectoutes
lespossibilitsdecoquillage.ThtredeBoulevard.Unvainqueurunesituationquiaudpartestprsentecomme
glorieuse.Or,parlasuiteonauneffetdetournementdesituationquis'apparenteungag.

Onvoitbienqu'iljouetouslesressortscomiquespourrendresafableamusante,pourqu'ellesoitplaisanteauxyeuxdu
lecteur.Ilafaitappellalecturedulecteurpourprsenterunescnedivertissante.Onestdanslecastigatridendomores
parl'anecdoteamusante,lefabulisteveutpasserunmessagemoral.
IILasatiremorale:
2.1Lasatireduvainqueur:
Lecoqestcaractrisparsonorgueil:toutfier,toutcetorgueilprit.Onaunerptitiondumottoutquimet
l'emphasesurcetorgueil.Surlestoitsonauncoqpleindesavictoirequiveutsefaireconnaitrelafacedumonde.
Onnotelaprsencedel'ironie,carlecoqnevolepas,ilneselvequesuruntoit.Lamortestlaconsquencedeson
orgueil.L'cho:Adieulesamoursetlagloire,auvers12Pleurasagloireetsesamours.Onnotequelevers22
reprendenchiasmeetenmettantaucentrelesamours.Iln'yapaslieud'trevaniteux.Pourformulersathsedanscette
morale,cettemoralemetengardecontrel'insolenceetinvitelamodestieetlaprudence.Ils'adressenousles
hommes.Mais,onpeutgalementreprerd'autresaspectsdelamorale.
2.2Rivalitetdomination:
Ellecommenceparl'vocationdelapaixquidurependantunhmistiche.Ellesemblecourteetfragilecarlasimple
prsenced'unepouleapermisdedclencherlaguerre.Cettesoudainetduchangementestmarqueparunchangementde
temps,onpassedel'imparfaitaupasssimple.Changementderythme.Onpassed'unalexandrinunoctosyllabe,d'un
versmajestueuxunverspluscourtetquiexprimel'arrivedelazizanie.Ilmarquelaruptureavecl'lmentperturbateur.
L'emploiduprsentatifvoilprsentelaguerrecommelersultat,onauneellipse.Donc,onassistel'irruption
brutaleetquiestd'unerapiditsurprenante.Or,l'universclosdelabassesymbolisealorslavieensocit.Lapaix,la
concorde,l'harmoniergnerarement.Ilsuffitdetrspeutdechosespourmettrelaguerre.Mais,lafablesouligne
l'inconstancedelafortune.
2.3L'inconstancedelafortune:
Lamorale2932constatelaperteduvainqueur,quiestvictimedesavanit.Ellesuggre2causes.Toutvainqueur
insolentc'estdireparsavanittravaillersapropreperte.Ilestresponsabledesonpropremalheur.Ilestincarnpar
levautour.Ilyavaitpunepasavoirdevautours.Lesortfrappedemanirealatoire.Cemotfortuneavecunf
majuscule,elleestpersonnifieetdivinise.Larouedelafortunesymbolisel'inconstancedelasituationdestres
humains.Levainqueurd'aujourd'huiseraleperdantdemain.Lecoqvainqueurasubilamort,lecoqvaincupassedes
larmeslagloire.Mmelapouleasubilechangement.Onal'imaged'unmondeenchangement.Ontrouvecetteide
dveloppechezCorneilleouLaRouchFoucault.
Conclusion:
Lafableatparticulirementrussie.Lefabulistemmeavecsuccstouslestypesdecomiqueetalternelestraits
humainsetironiques.L'amusantetlasduction.Pourlaboreruneargumentationmoinsexplicite.Ilnousprsentel'image
d'unmondeenperptuelmouvement.Unmondediscordantdominparl'inconstance.Cetteinconstancequijustifiela
thsedveloppeparlamoraleSoyonsmodestes.Lamodestieestunefaond'treserinlorsqu'onestconfrontenvers
lafortune.Ontrouvel'picurisme.LaFontaineinvitesonlecteursavoirsesuffiredecequel'occasiondonne

You might also like