mc lc s 6 thng 6/2002

thi s - trao i
Trn tr v hy vng
Khnh linh

Trao i v quy trnh quyt nh cc vn quan trng trong hot ng ca Quc hi

THS. Nguyn quc thng

Bin php gii quyt khi ht thi hn m cha c quyt nh x pht vi phm hnh chnh
Nguyn mnh cng

Nghin cu nh nc
Hot ng gim st ca Quc hi cc nc v nc ta
L thanh vn

tin ti chuyn nghip

Nguyn c lam

T chc v hot ng ca Hi ng nhn dn trong iu kin hin nay

TS. Phm Tun Khi

Nghin cu php lut

X l ng n mi quan h gia php lut quc t v php lut quc gia (tip theo s 5)
PGS.TS. on Nng

Cc nguyn tc trong quan h thng mi v u t quc t qua Hip nh thng mi Vit Nam Hoa K
TS. Phan huy hng

Php lut hi quan Vit Nam v vic thc thi Hip nh thng mi Vit Nam - Hoa K
TS. Nguyn Anh Sn - TS. L Th Thu thu

Ch th ti kinh doanh tri php Vit Nam

trn mnh t

Nghin cu chnh sch

Hnh ngh y t ngoi cng lp
Phng Anh

thng tin nghin cu

T chc b my nh nc Cng ho Php theo Hin php 1958
TS. Nguyn Xun T - THS. Trn th thu Dng

X l ng n mi quan h gia
php lut quc t v php lut quc gia
(Tip theo s 5/2002)
Pgs.TS. on nng*

Tm tt: Tip theo s 5/2002, trong phn cui ca bi vit, tc gi bn v vic x l mi quan h
gia php lut quc t v php lut quc gia Vit Nam t trc n nay trong hc thuyt, cng nh
trn thc t v tip tc bo v quan im c nhn mnh cc phn trc: hai h thng php lut
ny, khng c h thng no ng cao hn h thng no, c lp vi nhau v thc y nhau cng
pht trin, s tng thch khng lm phai m ranh gii gia hai h thng.

III. X l mi quan h gia php lut quc t v php lut quc gia Vit Nam
1. Trong cc cng trnh nghin cu khoa hc
T nm 1975 tr v trc, do hon cnh chin tranh ko di v do nhiu nguyn nhn khc, Vit
Nam khng c iu kin nghin cu trnh by v lp lun quan im ca Vit Nam v mi quan
h gia php lut quc t v php lut quc gia.
Bt u t nhng nm 1978, 1979, trong mt s gio trnh cng php quc t ca cc trng i hc
Vit Nam, vn quan h gia php lut quc t v php lut quc gia c cp, nhng ht sc
khi qut. l cc gio trnh Lut quc t ca Trng i hc Ngoi giao nm 19791, ca Trng
i hc tng hp H Ni nm 1993 (c ti bn nhiu ln)2, v ca Trng i hc Lut H Ni nm
1994 (ti bn nm 1997)3 v.v...
Cc tc gi ca cc gio trnh nu trn u thng nht khng nh rng: php lut quc t v php
lut quc gia l hai h thng php lut c lp, nhng c mi quan h cht ch, tc ng qua li, nh
hng i vi nhau; khng c h thng no c hiu lc cao hn hay ph thuc vo h thng no, mc
d cc quc gia c trch nhim nghim chnh thc hin cc cam kt quc t v khng c vin dn
php lut quc gia thoi thc vic thc hin cc cam kt quc t ca mnh. C th ni rng, cc
tc gi ca cc gio trnh nu trn hon ton tn thnh quan im ca cc lut gia XHCN trc khi
Lin X v cc nc XHCN ng u chm dt tn ti (nh trnh by mc II ca bi ny).
a. V tr ca iu c quc t trong php lut quc gia
T nhng nm 1996,1997, tc l t khi chun b d n sa i, b sung Php lnh v k kt v thc
hin iu c quc t ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam nm 1989, trong cc cuc hi
tho khoa hc v mt s din n khc, mt s lut gia Vit Nam bt u t vn xem xt li
quan im trnh by trong cc gio trnh nu trn. H cho rng, iu c quc t m quc gia k kt
hoc tham gia phi c coi nh mt b phn cu thnh ca php lut quc gia, c xp sau Hin php
v trc cc o lut do Quc hi ban hnh4 nhm nhn mnh trch nhim ca quc gia, trnh s ty
tin trong vic thc hin cc cam kt quc t trong cc iu c quc t m quc gia k kt hoc
tham gia. V nh vy, thc cht h coi php lut quc gia c hiu lc cao hn php lut quc t.
Cng chnh nhng lut gia nu trn li t mu thun vi chnh bn thn mnh, v mt mt h khng
nh iu c quc t m quc gia k kt hoc tham gia l mt b phn cu thnh ca php lut quc
gia, c xp sau Hin php, nhng mt khc li xp iu c quc t m quc gia k kt hoc tham

gia v tr "u th so vi php lut quc gia"5, tc l thc cht coi iu c quc t c hiu lc cao
hn ni lut m khng tnh n nhng hu qu php l ht sc nguy him l: d coi php lut quc
t c hiu lc cao hn php lut quc gia6 hay ngc li u to c s l lun php l cho cc th lc
phn ng, va bo cha cho cc hnh vi ch p c lp, ch quyn v can thip vo cng vic ni
b ca cc quc gia, va c th bt chp cc nguyn tc c bn ca php lut quc t.
V mt l lun cng nh trn thc t, chng ta khng th ph nhn nguyn tc trong qu trnh m
phn, k kt v thc hin iu c quc t, cc c quan, t chc ca nh nc phi nghim chnh chp
hnh Hin php, v php lut ca nh nc mnh, nhng tt nhin cng phi tun th cc nguyn tc
c bn ca php lut quc t hin i v thc hin nghim chnh nhng iu k kt. Ni cch
khc, chng ti cho rng, phi khng nh: cc iu c quc t m quc gia k kt hoc tham gia
va khng c tri Hin php ca quc gia, va khng c tri vi cc nguyn tc c bn ca php
lut quc t hin i. Khng nhc n cc nguyn tc c bn ca php lut quc t hin i trong trng hp ny l sai lm c bn v l lun cng nh thc tin. V nh vy, khng th ni php lut quc
gia c hiu lc cao hn php lut quc t ni chung v iu c quc t ni ring hoc ngc li.
b. Sa i, b sung, ban hnh mi php lut quc gia nhm thc hin cc cam kt quc t
Vic cho php sa i, b sung php lut quc gia, thm ch sn sng ban hnh hn nhng vn bn
mi ca php lut quc gia nhm bo m thc hin cc cam kt quc t ca mnh cng b mt s
lut gia Vit Nam vin dn lm cn c khng nh php lut quc t c hiu lc cao hn php
lut quc gia. Theo quan im ca chng ti, vic sa i, b sung php lut quc gia, thm ch vic
ban hnh vn bn php lut mi ca quc gia cng ch l bin php ca quc gia nhm bo m
thc hin cc cam kt quc t ca mnh, khng to cho iu c quc t hiu lc cao hn php lut
quc gia m c tc dng gp phn to ra s tng thch gia php lut quc gia v php lut quc t.
Cng chnh v vy, tuy khng chun xc, nhng i khi ngi ta ni php lut quc gia ph hp vi
php lut quc t hoc ngc li. Tuy nhin, nu ni php lut quc gia ph hp vi php lut quc t
hay php lut quc t ph hp vi php lut quc gia th khng c ngha l khng nh php lut
quc t c hiu lc cao hn php lut quc gia hoc ngc li m l c s tng thch gia php lut
quc gia v php lut quc t trong qu trnh pht trin v tc ng qua li, nh hng ln nhau ca
c hai h thng php lut c lp.
c. Cc iu khon ch dn
S tn ti trong php lut ca cc quc gia cc iu khon ch dn p dng quy nh ca iu c
quc t m quc gia k kt hoc tham gia trong trng hp cc quy nh ca iu c quc t khc
vi quy nh ca php lut quc gia, cng b mt s lut gia ly lm cn c khng nh iu c
quc t ni ring v php lut quc t ni chung c hiu lc cao hn php lut quc gia. V v th,
h mt ln na ri vo lp trng ca nhng ngi ng h thuyt nht nguyn lun m chng ti v
cc lut gia XHCN trc y kin quyt bc b.
Theo quan im ca chng ti, tn ti s khc nhau gia cc quy nh ca php lut quc gia v cc
quy nh ca cc iu c quc t m quc gia k kt hoc tham gia l tt yu khch quan. Bi v,
cc quy nh ca php lut quc gia do chnh quc gia t xy dng ph hp vi c im, trnh
pht trin kinh t, chnh tr - x hi, phong tc, tp qun, truyn thng lch s ca t nc mnh.
Trong khi , cc quy nh ca iu c quc t m quc gia k kt hoc tham gia l kt qu ca s
tha thun ca cc bn k kt. Trong nhng trng hp ny, quc gia c quyn t la chn bin php
bo m thc hin cc cam kt quc t ca mnh. Mt trong nhng bin php l xy dng quy
nh ch dn p dng cc quy nh ca iu c quc t m khng cn sa i, b sung hay ban hnh
mi vn bn ca php lut quc gia.
Vic tn ti trong php lut quc gia cc iu khon ch dn p dng cc quy nh ca iu c quc
t, theo quan im ca chng ti, khng c ngha l iu c quc t c hiu lc cao hn php lut
quc gia. Cng ging nh vic xy dng cc quy phm xung t hng dn chn php lut, bao gm

c vic chn p dng php lut nc ngoi iu chnh cc mi quan h dn s c yu t nc ngoi,

khng c ngha l tha nhn php lut nc ngoi c hiu lc cao hn php lut ca nc mnh, nu nh
php lut nc ngoi c chn p dng. V tt nhin, trong trng hp chn php lut ca nc
mnh p dng th cng khng c ngha l php lut nc mnh c hiu lc cao hn php lut nc
ngoi. Cc quc gia c lp, c ch quyn bnh ng vi nhau th ng nhin php lut ca cc
quc gia cng phi bnh ng vi nhau, khng th ni php lut nc ny c hiu lc cao hn php
lut ca nc kia.
d. Hiu lc trc tip ca iu c quc t
C lut gia Vit Nam cho rng, iu c quc t c hiu lc trc tip i vi cc t chc, c nhn trn
lnh th ca quc gia k kt hoc tham gia7. V bn cht, kin ny xut pht t quan im sai lm
cho rng, php lut quc t c hiu lc cao hn php lut quc gia. Theo quan im ca chng ti,
chnh vic tn ti nhng quy nh ca php lut quc gia v cc bin php bo m thc hin cc
cam kt quc t ca quc gia nh sa i, b sung hay ban hnh mi vn bn php lut ca quc gia,
xy dng quy nh ch dn p dng iu c quc t trong trng hp php lut quc gia c quy nh
khc vi iu c quc t m quc gia k kt hoc tham gia cng bc b hon ton quan im
khng nh iu c quc t c hiu lc trc tip i vi cc t chc, c nhn trn lnh th ca quc
gia k kt hoc tham gia.
Nh vy, ng nhin sau khi c quyt nh ph duyt, ph chun hay c quyt nh tham gia ca c
quan c thm quyn, iu c quc t m quc gia k kt hoc tham gia mi ch c gi tr rng buc
i vi bn thn quc gia, mi ch khng nh cam kt quc t, cc quyn v ngha v php l quc
t ca quc gia. Nu trong iu c quc t c ch cp ti quyn, ngha v chnh tr, dn s, kinh
t, vn ha, x hi ca c nhn, php nhn th phi hiu ch l ni dung cam kt ca quc gia
trong vic gii quyt vn quyn, ngha v ca c nhn, php nhn.
e. Chuyn ho cc quy phm iu c quc t
Mt s lut gia cho rng: bo m thc hin cc iu c quc t, cn chuyn ha cc quy nh
ca iu c quc t thnh cc quy phm php lut quc gia. H coi vic sa i, b sung php lut
quc gia hay ban hnh mi vn bn php lut ca quc gia v.v... bo m thc hin cc iu c
quc t l hnh vi chuyn ha cc quy nh iu c quc t thnh cc quy phm php lut quc gia8.
Theo quan im ca chng ti, t vn chuyn ha cc quy phm iu c quc t thnh cc quy
phm ca php lut quc gia l khng th chp nhn c c v mt l lun v thc tin. Khng th
chuyn ha quy phm quy nh quyn, ngha v php l quc t ca quc gia- ch th ca php lut
quc t- thnh quy phm quy nh quyn, ngha v php l ca c nhn, php nhn thuc quyn ti
phn ca chnh quc gia, bi v c nhn, php nhn khng l ch th ca php lut quc t. y
ch c vn quc gia p dng cc bin php bo m thc hin cc ni dung cam kt quc t trong
vic gii quyt vn quyn, ngha v ca cc c nhn, php nhn thuc quyn ti phn ca mnh.
V bn cht, bn thn hnh vi sa i, b sung cc vn bn php lut hin hnh, ban hnh cc vn
bn php lut mi ca quc gia iu chnh cc quyn v ngha v ca c nhn, php nhn nhm bo
m thc hin cc ni dung ca cam kt quc t ca quc gia ch khng phi l chuyn ha cc quy
phm php lut quc t thnh cc quy phm php lut quc gia.
Vic xy dng cc iu khon ch dn p dng cc quy nh ca iu c quc t khi khng cn sa
i, b sung php lut hay khng cn ban hnh vn bn php lut mi ca quc gia cng khng phi
l chuyn ha cc quy phm php lut quc t thnh cc quy phm php lut quc gia. Cng ging
nh trong lnh vc p dng php lut nc ngoi iu chnh cc mi quan h x hi c yu t nc
ngoi, xy dng quy phm xung t hng dn chn php lut p dng, nu chn php lut nc
ngoi p dng th khng c ngha l chuyn ha cc quy phm php lut nc ngoi thnh cc quy
phm php lut ca nc mnh.

Cc hnh vi ph duyt, ph chun iu c quc t, quyt nh tham gia iu c quc t l nhng

hnh vi khng nh s rng buc ca quc gia i vi cc iu c quc t, theo quan im ca
chng ti, cng khng phi l chuyn ha cc quy phm php lut quc t thnh cc quy phm php
lut quc gia9.
Tm li, vic mt s lut gia Vit Nam t vn khng nh php lut quc t c hiu lc cao hn
php lut quc gia hoc ngc li, ci n l b phn ca ci kia cng nh t vn chuyn ha cc
quy phm php lut quc t thnh quy phm php lut quc gia v ngc li, khng nh iu c
quc t c hiu lc trc tip i vi cc t chc, c nhn trn lnh th quc gia u khng c cn c
l lun v thc tin.
2. Quy nh hin hnh
Trong cc Hin php ca nh nc Vit Nam nm 1946,1959,1980 v c trong Hin php nm 1992
ang hin hnh u khng c quy nh no v gii quyt mi quan h gia iu c quc t m Vit
Nam k kt hoc tham gia vi php lut Vit Nam.
Trong Php lnh v k kt v thc hin iu c quc t ca Cng ha x hi ch ngha Vit Nam
nm 1998 (sau y gi tt l Php lnh 1998) cng khng c quy nh c th, r rng v vn ny.
Php lnh 1998 (iu 3) khng nh: k kt iu c quc t phi trn c s tn trng c lp, ch
quyn, ton vn lnh th quc gia, khng can thip vo cng vic ni b ca nhau, bnh ng v
cng c li, ph hp vi nhng nguyn tc c bn ca pht lut quc t v cc quy nh ca Hin
php Vit Nam; khng nh Cng ha x hi ch ngha Vit Nam nghim chnh tun th iu c
quc t m mnh k kt hoc tham gia, ng thi i hi cc bn k kt hoc tham gia khc cng
phi nghim chnh tun th iu c quc t k hoc cng tham gia vi Vit Nam (iu 23). Php
lnh 1998 (Khon 2 ca iu 24) giao nhim v cho cc b, ngnh trong phm vi chc nng, nhim
v v quyn hn ca mnh c trch nhim thc hin cc iu c quc t m Vit Nam k kt
hoc tham gia m khng giao nhim v cho cc t chc khc v c nhn.
Php lnh nm 1998 (Khon 5 ca iu 24) cn quy nh rng, trong trng hp vic thc hin iu c quc t i hi phi sa i, b sung hoc ban hnh vn bn php lut ca Cng ha x hi ch
ngha Vit Nam th c quan nh nc c trch nhim t mnh hoc kin ngh vi c quan nh nc c
thm quyn kp thi sa i, b sung hoc ban hnh vn bn php lut theo quy nh ca Lut
Ban hnh vn bn quy phm php lut.
Trong trng hp vic thi hnh iu c quc t khng i hi phi sa i, b sung php lut hin
hnh, khng cn phi ban hnh vn bn php lut mi, Php lnh 1998 khng c quy nh no ch
dn p dng trc tip cc quy nh ca iu c quc t, nu php lut Vit Nam c quy nh khc
vi cc quy nh ca iu c quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia. Song, nhiu lut gia
Vit Nam ngh a quy nh ch dn ny vo cc vn bn php lut chuyn ngnh. Trn thc t,
cc c quan c thm quyn ca Vit Nam ch v vn a vo mt s b lut, lut, php lnh
chuyn ngnh nhng iu khon ch dn p dng cc quy nh ca iu c quc t, nu iu c
quc t c cc quy nh khc vi cc quy nh ca cc o lut hay php lnh chuyn ngnh c th
ca Vit Nam.
V d: Khon 4 iu 15 ca B Lut Dn s Vit Nam c Quc hi thng qua ngy 28/10/1995
khng nh rng, "B Lut Dn s cng c p dng i vi cc quan h dn s c yu t nc
ngoi, tr trng hp iu c quc t m Cng ha x hi ch ngha Vit Nam k kt hoc tham gia
c quy nh khc"; Khon 2 iu 827 ca B Lut ny cn quy nh r hn: "Trong trng hp iu
c quc t m Cng ha x hi ch ngha Vit Nam k kt hoc tham gia c quy nh khc vi quy
nh ca B Lut ny, th p dng quy nh ca iu c quc t".

Khon 1 iu 4 ca Lut Hng khng dn dng Vit Nam nm 1991, Khon 2 iu 65 ca Lut
Khong sn nm 1996, v nhiu vn bn quy phm php lut khc cng c quy nh tng t nh quy
nh ti Khon 2 iu 827 ca B Lut Dn s Vit Nam.
Trong Php lnh 1998 v cc vn bn php lut khc c lin quan khng h c khi nim chuyn
ho cc quy nh ca iu c quc t thnh cc quy phm php lut ca Vit Nam, v cng khng
c quy nh no v vic tha nhn cc quy nh ca iu c quc t c hiu lc trc tip i vi cc
t chc, c nhn trn lnh th Vit Nam. Cng chnh v vy, cc c quan bo v php lut ca nc ta
t trc n nay khng trc tip p dng cc quy nh ca iu c quc t x l cc v vic, n
kin, tr khi php lut quc gia ca Vit Nam c quy nh ch dn r vic p dng ny.
Nh vy, nu cn c vo li vn v cu ch ca cc vn bn php lut nu trn ca Vit Nam th
chng ta c quyn khng nh rng, khc vi php lut ca mt s nc trn th gii, trong php lut
Vit Nam khng c quy nh no khng nh iu c quc t v php lut Vit Nam ci no c hiu
lc cao hn ci no, khng ci no ph thuc vo ci no v cng khng h coi iu c quc t m
Vit Nam k kt hoc tham gia l b phn cu thnh ca php lut quc gia. Php lut Vit Nam ch
khng nh nguyn tc k kt iu c quc t v tuyn b r vic Vit Nam nghim chnh thc hin
cc cam kt quc t nu trong cc iu c quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia. Trong trng hp vic thi hnh iu c quc t i hi th chng ta tin hnh sa i, b sung php lut hin
hnh hoc ban hnh nhng vn bn php lut mi nht nh. Trong trng hp iu c quc t m
Vit Nam k kt hoc tham gia c quy nh khc vi quy nh ca cc o lut hay php lnh
chuyn ngnh c th ca Vit Nam v khng cn sa i, b sung php lut hin hnh hoc ban
hnh nhng vn bn php lut mi bo m thi hnh iu c quc t th c p dng quy nh
ca iu c quc t. Khng c vn chuyn ho cc quy nh ca iu c quc t thnh cc quy
phm php lut ca Vit Nam cng nh vn iu c quc t c hiu lc trc tip i vi cc t
chc, c nhn trn lnh th Vit Nam.
3. Trong thc tin k kt v thc hin iu c quc t
Trong thc tin k kt v thc hin iu c quc t nc ta cng nh cc nc trn th gii, cc c
quan c thm quyn d mun hay khng cng phi ng chm v phi x l vn quan h gia
php lut quc t ni chung v iu c quc t ni ring vi php lut quc gia. Bi v, gia php
lut quc t, iu c quc t v php lut quc gia lun c s gn b cht ch, nh hng, tc ng
ln nhau c v mt ni dung ln hiu lc v hiu qu thi hnh.
a. Trong qu trnh m phn, k, ph duyt, ph chun, quyt nh tham gia iu c quc t
Thc tin m phn, k, ph duyt, ph chun, quyt nh tham gia iu c quc t ca nc ta t trc n nay khng h bn tm, thm ch khng ti vn m cc nh l lun cc nc thng
t ra nh: vn php lut quc t c hiu lc cao hn php lut quc gia hay ngc li, ci no ph
thuc hay phi phc tng ci no v.v... iu m cc c quan c thm quyn ca Vit Nam quan tm
khi m phn, k, ph duyt, ph chun hay quyt nh tham gia iu c quc t l lm th no
bo m ni dung iu c quc t m Vit Nam k hoc tham gia phi th hin mc cao nht cc
yu cu ca ng li, chnh sch i ngoi v li ch ca ng v Nh nc ta trong qu trnh va
u tranh, va hp tc vi nc ngoi v cc t chc quc t trn c s tn trng cc nguyn tc c
bn ca php lut quc t hin i. ng li, chnh sch v li ch c quy nh trong cc vn
kin ca ng, trong Hin php v cc vn bn php lut khc ca Nh nc.
Tuy nhin, khi m phn, xy dng ni dung cc d tho vn bn iu c quc t cng nh khi xem
xt vic k, ph duyt, ph chun hay quyt nh tham gia iu c quc t, cc c quan c thm
quyn trc ht v bao gi cng phi kim tra, r sot xem ni dung cc d tho do pha Vit Nam
xy dng hay do pha i tc nc ngoi xy dng hay ni dung cc iu c quc t nhiu bn cn
tham gia c tri vi vi cc quy nh ca Hin php Vit Nam v cc nguyn tc c bn ca php
lut quc t hin i hay khng. ng thi, cng phi xem xt xem trong cc quy nh c th ca

d tho iu c quc t cn k kt hay ca vn bn chnh thc ca iu c quc t nhiu bn cn

tham gia c g tri hay khc vi cc quy nh ca cc b lut, lut, php lnh chuyn ngnh v cc
vn bn php quy di lut, di php lnh ca Vit Nam cng nh vi cc quy phm mnh lnh c
tnh cht ph cp ca php lut quc t hin i v thng l quc t hay khng.
Thc tin cng cho thy, cc nc v c Vit Nam t trc n nay u khng c nhng trng hp
k, ph duyt, ph chun, tham gia cc iu c quc t c cc quy nh tri vi Hin php, song vn
thng xy ra vic k, ph duyt, ph chun, tham gia cc iu c quc t c cc quy nh tri hoc
khc vi cc vn bn php lut chuyn ngnh di Hin php. Php lnh 1998 ca nc ta cng
khng nh thc tin ny v quy nh c th rng cc c quan nh nc c thm quyn c php k
kt cc iu c quc t, trong c nhng iu khon tri hoc cha c quy nh trong cc vn bn
quy phm php lut do Quc hi, y ban Thng v Quc hi ban hnh, nhng khng c tri vi
Hin php.
b. Trong thc tin thc hin iu c quc t
Thc tin ca cc nc trn th gii cn cho chng ta thy rng, cc bin php c p dng mt cch
ph bin bo m thc hin iu c quc t, c th l thc hin cc cam kt quc t ca quc gia
nu trong iu c quc t bao gm: sa i, b sung hay ban hnh vn bn mi ca php lut quc
gia; vn dng cc quy phm ch dn p dng cc quy nh c th ca iu c quc t khi khng cn
sa i, b sung hay ban hnh vn bn mi ca php lut quc gia. Nhng bin php ny th hin
rt r nt mi quan h gia iu c quc t v php lut quc gia. Vic p dng nhng bin php
ny trn thc t v qu trnh cc quc gia va u tranh, va hp tc vi nhau trong xy dng cc
iu c quc t s gp phn to ra v thc y pht trin s tng thch v ni dung gia php lut
quc gia v php lut quc t, nhng khng xa nha ranh gii gia hai h thng php lut ny. Ni
cch khc, vic p dng cc bin php nu trn th hin s nh hng, tc ng qua li, thc y ln
nhau cng pht trin gia php lut quc t v php lut quc gia. Nh trnh by cc mc trn,
cc bin php c th no c p dng l do tng quc gia la chn.
Cc bin php nu trn cng c p dng trn thc t bo m thc hin cc cam kt quc t ca
Vit Nam nu trong iu c quc t t trc n nay. Ch c iu, Vit Nam giai on trc khi ban
hnh Php lnh 1998 th nhng bin php cha c quy nh y v c th trong cc vn bn
php lut, cho nn cc c quan, t chc khi thc hin c th khng trnh khi phn vn, lng tng,
khng thng nht, v to mi trng cho s ty tin, thiu khn trng trong vic trin khai cc bin
php bo m thc hin iu c quc t. Vic ny ng nhin lm cho hiu qu thi hnh iu c
quc t b hn ch, cha gp phn sm khc phc tnh trng quan liu, coi nh hay t ch n cng
tc thc hin iu c quc t. Vi vic ban hnh Php lnh nm 1998, chng ta c y c s
php l a vic thc hin cc bin php nu trn vo n np.
Thc tin thc hin cc iu c quc t lu nay nc ta cng cho thy cc c quan nh nc c trch
nhim thc hin cc iu c quc t khng h bn tm, thm ch khng ti vn m cc nh
l lun t ra nh: vn php lut quc t c hiu lc cao hn php lut quc gia hay ngc li, ci
no ph thuc hay phi phc tng ci no, c hay khng c vn chuyn ha cc quy phm iu c quc t thnh cc quy phm php lut quc gia nh mt s nh l lun vn thng ngh. Vn
thc tin i hi l t chc thc hin ng v c hiu qu cc quy nh ca Php lnh 1998 v m
phn, k kt, tham gia cc iu c quc t cng nh cc bin php bo m thc hin cc cam kt
quc t ghi trong cc iu c quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia.
*
*

Tm li, vn quan h gia php lut quc t v php lut quc gia l vn l lun php lchnh tr phc tp, c ni dung giai cp su sc, n cha kn o bn trong nhng mc tiu chnh

tr- php l rt su xa ca cc giai cp cm quyn cc quc gia. Gii quyt khng ng vn ny

s nh hng tiu cc trc tip n vic bo v v thi hnh nghim chnh cc nguyn tc c bn ca
php lut quc t hin i, nh hng n s pht trin tin b ca php lut quc t hin i, n
vic bo v c lp, ch quyn v li ch ca cc quc gia, c bit ca cc quc gia nh, yu, ang
pht trin nh Vit Nam.
Theo quan im ca chng ti, i vi vn phc tp ny, cch gii quyt ng n duy nht hin
nay l tip tc quan im hnh thnh trong thc tin nh trnh by cc mc nu trn. C th
l: cc quy nh ca php lut khng c khng nh iu c quc t v php lut Vit Nam ci no
c hiu lc cao hn ci no, ci no ph thuc vo ci no v cng khng c coi iu c quc t
m Vit Nam k kt hoc tham gia l b phn cu thnh ca php lut quc gia. Php lut Vit Nam
ch cn khng nh nguyn tc k kt iu c quc t v tuyn b r Vit Nam nghim chnh thc
hin cc cam kt quc t nu trong cc iu c quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia, v
trong trng hp vic thi hnh iu c quc t i hi th chng ta tin hnh sa i, b sung php
lut hin hnh hoc ban hnh nhng vn bn php lut mi nht nh; trong trng hp iu c quc
t m Vit Nam k kt hoc tham gia c quy nh khc vi quy nh ca cc o lut hay php lnh
chuyn ngnh c th ca Vit Nam v khng cn sa i, b sung php lut hin hnh hoc ban
hnh nhng vn bn php lut mi bo m thi hnh iu c quc t th c p dng quy nh
ca iu c quc t; khng nn t vn chuyn ho cc quy nh ca iu c quc t thnh cc
quy phm php lut ca Vit Nam cng nh vn iu c quc t c hiu lc trc tip i vi cc t
chc, c nhn trn lnh th Vit Nam.
Vic sa i, b sung php lut hin hnh hoc ban hnh nhng vn bn php lut mi nht nh
nu trn, cng nh vic xy dng quy nh ch dn p dng trc tip cc quy nh ca iu c quc t
trong trng hp cc quy nh ca iu c quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia c quy nh
khc vi quy nh ca cc o lut hay php lnh chuyn ngnh c th ca Vit Nam m khng cn
sa i, b sung php lut hin hnh hoc ban hnh nhng vn bn php lut mi, ch l nhng bin
php bo m thc hin cc cam kt quc t ca quc gia ghi nhn trong cc iu c quc t. V
bn cht, cc bin php ny v c cc hnh vi ph duyt, ph chun, quyt nh tham gia cc diu c
quc t khng phi l ng tc chuyn ha cc quy phm php lut quc t thnh cc quy phm
php lut quc gia.
Php lut quc t v php lut quc gia l hai h thng php lut c lp, nhng gn b cht ch, nh
hng qua li i vi nhau. Trong qu trnh pht trin, s tng thch gia hai h thng ny v cc quy
nh c th ngy cng gia tng, c bit trong bi cnh cc quc gia u tch cc v ch ng hi
nhp vi nn kinh t khu vc v th gii. S tng thch ny khng lm phai m ranh gii gia php
lut quc t v php lut quc gia./.

Hot ng lp php ca Quc hi thng 4, 5/2002

Phin hp th 51 ca UBTV Quc hi

UBTV Quc hi xem xt, thng qua Php lnh gi, cho kin v d n Php lnh x l vi
phm hnh chnh (sa i), d n Php lnh i x ti hu quc v i x quc gia trong thng mi quc t, d n Php lnh v cc bin php t v trong thng mi hng ho vi nc
ngoi, d n Php lnh bu chnh vin thng, d n Php lnh trng ti thng mi.
Phin hp th 52 ca UBTV Quc hi
Phin hp th 52 ca UBTV Quc hi hp t 22 n 24/5/2002. Theo chng trnh phin hp,
UBTV Quc hi xem xt, cho kin v d n Php lnh V sinh an ton thc phm; nghe
bo co kt qu bu c i biu Quc hi kho XI, cho kin v cng vic chun b cho k
hp th nht, Quc hi kho XI; xem xt v thng qua cc d n: d n Php lnh i x ti
hu quc v i x quc gia trong thng mi quc t, d n Php lnh v cc bin php t v
trong thng mi hng ho vi nc ngoi, d n Php lnh bu chnh vin thng.
D n Php lnh x l vi phm hnh chnh vn b "gc li"
Theo d kin ban u, UBTV Quc hi s xem xt v thng quan d n Php lnh x l vi
phm hnh chnh trong phin hp th 52. Nhng n pht cui, D n c a ra khi chng
trnh v cn nhiu vn cha c ng ng, nh: thi hn, thi hiu; phn bit gia x l hnh
chnh vi trch nhim hnh s Trong khi , Php lnh ny li c phm vi iu chnh rt
ln, lin quan n rt nhiu lnh vc v ch th trong x hi. Trc , d n Php lnh ny
cng mt vi ln c a vo chng trnh xem xt v thng qua nhng cui cng vn b "gc
li". Mt mt, l s thn trng ca UBTV Quc hi; nhng mt khc, iu cng cho
thy tnh cht phc tp ca Php lnh v s chun b cn cha tt ca cc c quan c trch
nhim./.

V trng V Php ch- B KHCN&MT

1.
2.
3.
4.

5.
6.
7.
8.

Gio trnh Lut quc t. Trng i hc Ngoi giao, H Ni, nm 1979, tr.17
Gio trnh Lut quc t. Trng i hc Tng hp H Ni, nm 1993, tr. 20-24.
Gio trnh Lut quc t. Trng i hc Lut H Ni, nm 1994, tr.23-27.
Bo co kt qu nghin cu ti "Mi quan h gia iu c quc t ca CHXHCN Vit Nam v php lut
Vit Nam". Tp ch "Thng tin khoa hc php l" ca Vin nghin cu khoa hc php l ca B T php,
chuyn v mi quan h gia iu c quc t ca CHXHCN Vit Nam v php lut Vit Nam. H Ni , nm
1996, tr.10.
Nh trn, tr.9-27.
Bo co dn, tr.18.
Bo co dn, tr. 13.
- Bo co dn, tr.11-13.

- Trn Vn Thng. Mi quan h gia lut quc t v lut quc gia trong php lut v thc tin ca cc nc. Tp
ch "Nh nc v Php lut", s 4/2002, tr.68-70.

9. on Nng. Mt s kin v mi quan h gia php lut quc t v php lut quc gia. Tp ch "Nh nc v
Php lut", s 12/1997, tr.37; on Nng. Vn quan h gia php lut quc t v php lut quc gia trong
php lut v thc tin ca Vit Nam. Tp ch "Nh nc v Php lut", s 2/1998, tr.28.

Trn tr v Hy vng
LTS: Nhn k hp th 11, k hp cui cng ca nhim k Quc hi kho X, P.V Nghin cu lp
php gp g v nghe kin ca cc v i biu Quc hi: Mai Thc Ln; ng Qun Thu;
Nguyn An Vinh; Nguyn Quc Thc; Nguyn c Hoan; C Ho Vn; Trn H Anh, Nguyn Duy
Nguyn a phn trong s h l nhng ngi c nhiu nm lm i biu Quc hi. V chc hn,
khi nhc n tn ca nhng v i biu ny, nhng ngi thng xuyn quan tm theo di hot ng
ca Quc hi u c chung mt suy ngh: y l nhng i biu Quc hi tiu biu, hot ng c
hiu qu, h thc s xng ng vi nim tin yu m nhn dn gi gm cho h. Chng ti xin lc
ghi li mt vi kin cc i biu trao i v nhim k Quc hi kho X.

V k hp Quc hi
Trao i v hot ng ca nhim k Quc hi kho X, cc i biu (B) u thng nht cho rng,
v c bn, Quc hi nhim k ny c nhiu tin b trn cc mt hot ng so vi cc kho trc.
iu m cc B tm c nht, nh B Mai Thc Ln ni l: "Hot ng ca Quc hi gim i c tnh hnh thc v vn cng khai, dn ch ngy cng tt hn". B ng Qun Thu nhn xt:
"Sinh hot dn ch ca Quc hi c nhiu tin b v c nhn dn rt hoan nghnh. Trong qu
trnh tho lun, cn nhc trc khi i n quyt nh ti Quc hi, nhiu B c pht biu kin,
ng gp c nhiu vn rt tt, nn xy dng c mt khng kh dn ch".
Cng c suy ngh nh B Mai Thc Ln, B ng Qun Thu nhng cc B Nguyn Quc Thc, L
Duy Nguyn li c mong mi sinh hot ca Quc hi phi dn ch hn na. B Nguyn Quc Thc
khi nhn xt v hot ng ca Quc hi nhn mnh: "Vn cn phi c nhng vn cn suy
ngh, l tnh dn ch". Cn, B L Duy Nguyn th ni su hn: "Phi ni ti vn dn ch
trong Quc hi. Phi to ra c mt khng kh tht dn ch v chng ta phi bit chp nhn vic c
nhng kin ng, c nhng kin sai v khng ai c th ni ng ht c. Dn ch ti din n
Quc hi th s tp trung c rt nhiu kin B ni mt cch thnh thc, mt cch trung thc
th Quc hi mi tp hp c cc kin li, mi bit c ci no sai, ci no cn phi lm. Ti
cng nh nhiu v B Quc hi c suy ngh nh th. Ti Quc hi kho X, khng kh dn ch c
m ra rt nhiu. Tuy nhin, cn phi lm nhiu hn th na.
C mt thc t m chng ta khng nn giu l: C rt nhiu B Quc hi trong k hp khng pht
biu hoc pht biu rt d dt, nhng khi ra ngoi th h trao i vi nhau, ni vi nhau (m bn
thn ti c nghe nhiu ln), th h li c kin khc vi nhng iu va pht biu ti hi trng.
Qua , c l ta nn xem li khng kh dn ch trong din n ca Quc hi.
C nhng vn dn ch khng c ai cm, cc v iu hnh phin hp cng khuyn khch cc v B
Quc hi nn pht biu thng thn. Ta th rt dn ch nhng hin tng d dt cng cn l do ca
n".
V cng tc xy dng php lut
nh gi tng qut v cng tc xy dng php lut ca Quc hi, B Nguyn An Vinh cho rng,
"mt c l Quc hi cp c nhiu vn thit thc trong cuc sng. Quy trnh lm lut
c coi trng v ni chung l tin hnh c chu o ngay t khu d tho Trong vic tho lun
v thng qua ti Hi trng, U ban thng v Quc hi, on ch tch pht huy c tnh dn ch
v ly c kin rng ri ca cc B". Nh , "Quc hi xem xt, thng qua c nhiu d n

lut trong cc lnh vc cn thit cho s pht trin kinh t - x hi ca t nc", nh nhn xt ca B
Trn H Anh.
Tuy nhin, cc B dng nh cng cng c suy ngh nh B Mai Thc Ln rng: mc d t c nhiu
kt qu tt p nhng "cng tc lp php (ca Quc hi kho X) cha p ng c yu cu ra". Cc
B nu ln mt s nhng hn ch c bn ca cng tc xy dng php lut thi gian qua nh sau:
- Cha xy dng c mt chin lc lp php lm c s cho vic xy dng v trin khai chng trnh
xy dng php lut c nhim k v hng nm;
- Vic xy dng chng trnh xy dng php lut c nhim k cng nh chng trnh xy dng php
lut hng nm cn cha "st"; "lun lun b ng"; khi trin khai th hu nh cha nm no thc hin c ng v y chng trnh ra, phi thng xuyn iu chnh;
- Vic son tho cc d n php lut thng do cc b, ngnh ca Chnh ph son tho, gii trnh v
bo v trc Quc hi nn thng c xu hng thin v bo v li ch cc b ca b, ngnh v to ra
tm l ngn cch gia B Quc hi vi c quan son tho, gy ra s cng thng khng cn thit ti
mt s phin hp;
- Vic chun b cc d n lut cng nh cng tc thm tra i vi cc d n ny nhiu khi cn s si,
k c v mt ni dung v vn k thut, nn dn n tnh trng cc phin hp thng qua d n
lut, nh B Mai Thc Ln ni l "Quc hi lm lut ti Hi trng nh l lm vn", mt rt nhiu thi
gian;
Mt trong cc gii php m cc B u nhn mnh l vic i mi quy trnh lp php ca Quc hi,
thng qua vic sm khn trng sa i Lut ban hnh vn bn quy phm php lut. Trong , B
Mai Thc Ln a ra hai gii php c th l: Th nht, Quc hi kho XI cn tin hnh sa i, b
sung Lut ban hnh vn bn quy phm php lut. Theo , Quc hi nn thng qua d n lut theo
"quy trnh hai k hp": "K hp u, Quc hi cho kin v nhng vn ln v quan im, ni
dung, b cc v nhng iu khon cn c kin khc nhau v sau giao li cho Ban son tho
chnh l. Sau khi hon chnh th a ra trnh Quc hi ti k hp ln th hai Quc hi thng
qua". ng thi, B Mai Thc Ln cho rng, Quc hi nn thnh lp mt b phn chuyn lm
nhim v r sot, chnh l v k thut cho cc d n, hon thin k cc d n trc khi a ra trnh
Quc hi th "Quc hi thng qua (d n lut) s nhanh v bo m c cht lng". Tuy nhin, khi
ni v c quan chuyn trch ca Quc hi trong lnh vc xy dng php lut, ng cng nhn mnh
rng, y ch l c quan tin hnh cc cng vic v mt k thut lp php, khng phi l c quan
son tho lut ca Quc hi v cng khng nn lm thay cho cc Ban son tho cc d n lut. Th
hai, "Cc d n phi c th, d hiu, thi hnh ngay c; khng tnh trng lut phi ch ngh
nh, thng t ri mi c thi hnh".
Nu B Mai Thc Ln cp nhiu n vn quy trnh, vn t chc hot ng lp php th B
Nguyn Quc Thc li nhn mnh yu t con ngi trong qu trnh lp php. ng ni: "Ti cho rng,
phi ch trng nng cao nng lc ca cc c quan son tho v c bit l nng lc ca cc c
quan thm tra ca Quc hi. Mun hot ng lp php c tt, cht lng cao v thi gian c rt
ngn, trong qu trnh thm tra phi c cc chuyn gia c trnh trong cc lnh vc... Va qua, c
mt s d tho lut khi trnh ra Quc hi khng c chp nhn; y l nhc im ca c quan
son tho v c quan thm tra trong qu trnh chun b...
Ti y, khi Quc hi tng s lng B chuyn trch, cng cn phi ch ti vn nng lc lp
php ca B. Tng B khng th gii ht c tt c cc lnh vc, nhng t nht, i vi mt s lnh
vc no phi c quan im ng gp vo qu trnh lp php. Mun vy, phi va c trnh
l lun, va c thc tin".

Trc tnh trng c nhng d n lut c chun b cha tt nhng vn trnh ra Quc hi, lm mt thi
gian ca Quc hi nhng vn b "gc li", B Nguyn c Hoan cho rng: "Cn xc nh v kim
im r trch nhim ca nhng c quan c trch nhim y. V, khi a mt d n chun b cha tt
ra Quc hi, nhng c quan ny gy tn km khng nh tin ca ca nhn dn".
V hot ng quyt nh nhng vn quan trng ca t nc
Khi c hi v cng tc quyt nh nhng vn quan trng ca t nc ca Quc hi trong nhim
k qua, B Nguyn Quc Thc nh gi: "Kho ny cng lm c mt s vic nhng cng cn c
nhng hn ch nh mang tnh hnh thc hay l hnh thc ho cc vn c a ra".
C l, y li l vn m B C Ho Vn bn khon nht. ng cho rng, trong thi gian qua, Quc
hi "cha thc s thc hin quyn quyt nh ca mnh m phn ln l da vo ngh ca Chnh
ph ri ng "; v, theo ng, trong khi tho lun, quyt nh v nhng vn ny th dng nh
Quc hi "cn c phn n trnh". Hu qu l: "Tt c cc cng trnh quan trng m Quc hi quyt
nh va ri u khng thc hin c, m iu c nu ln ngay ti khi tho lun ti Quc
hi ri. V d nh Chng trnh trng mi 5 triu ha rng, khi Chnh ph trnh ra Quc hi th cc B
nu ra nhng vn m theo th khng th thc hin c chng trnh ny, nh: Nu l "trng
mi" th c cn t trng mi khng? C vn trng khng? Trng mi hay l c c khoanh
nui, ti sinh?... Mc d vy, Chnh ph vn c ngh Quc hi thng qua v Quc hi cng
thng qua, nhng mi thng qua cha c mt nm th thy l khng thc hin c ri... Ti sao
lc quyt nh, Quc hi khng bc ngh ca Chnh ph? Hoc nu khng bc th ti sao khng
iu chnh xung ch l trng mi 3 hay 4 triu ha thi? Vn ngn sch cng th: Ti U ban Thng v Quc hi, ti Quc hi, B c tho lun, kin c kin nhng Chnh ph vn c gi ca
mnh v ri Quc hi vn c thng qua. Vy th a ra U ban Thng v Quc hi, a ra Quc hi
lm g?!...".
ng C Ho Vn cng bc xc: "Ti cha tn thnh cch lm Ngh quyt ca Quc hi v nhim v
hng nm, theo kiu: "Quc hi "tn thnh" vi nhng ni dung... c nu trong bo co ca
Chnh ph v ca cc c quan hu quan; ng thi "nhn mnh" mt s vn sau...". Dng
ch "Tn thnh" nh vy l Quc hi tn thnh ht bo co ca cc c quan , trong khi ti
Quc hi u phi th, vn c nhiu kin khng ng tnh vi nhiu ni dung, cn "nhn mnh"
th chng c ngha g. Ngh quyt g li th? Ngh quyt l "Ngh quyt nhn mnh" ch
khng phi l Ngh quyt v giao nhim v na ri".
Trc thc trng ny, B Nguyn An Vinh xut: "Theo ti, trc khi quyt nh nhng vn quan
trng ca t nc, Quc hi phi c nghin cu k hn, ton din hn".
Trong lnh vc gim st
Khi nh gi v hot ng gim st ca Quc hi, B Mai Thc Ln cho rng, "y l khu yu",
bi theo ng, "Cc t chc ca cc c quan ca Quc hi, B Quc hi i nhiu, c kin nhiu
nhng hiu lc v hiu qu khng cao. C mt s vic gi l "gim st" nhng thc cht ch l "kho
st"". cng tc gim st ca Quc hi trong thi gian ti c hiu lc v hiu qu hn, ng cho
rng: "Cn xc nh r gim st ci g, ch khng phi l c t chc i qu nhiu cc a phng
hoc gi qu nhiu cc b, ngnh sang bo co; vic ny ch gy phin h i vi cc a phng
cng nh vi cc b, ngnh"; "Gim st th phi t ra quyn hn, trch nhim v c ch ti th mi
bo m c hiu lc ca Quc hi trong gim st... Ti y, khi c nhiu B chuyn trch th
phi tnh ti ni dung gim st v vn g v gim st l phi i n cng, khng tnh trng c
kin ngh x l nhng cc c quan, t chc x l cng c m khng x l cng c... Trong qu trnh
gim st, cn phi c s phi kt hp gia cc c quan ca Quc hi vi nhau v s ch o ca U
ban thng v Quc hi cng phi cht ch hn".

"Gim st l phi i n cng", nh B Mai Thc Ln ni, cng l iu m B C Ho Vn nhn

mnh nhiu ln khi trao i vi chng ti. Qua thc tin kinh nghim gim st ca Hi ng dn tc
ca Quc hi (m ng lm Ch tch Hi ng trong nhim k va qua), iu m ng tm c nht,
coi l cha kho ca nhng thnh cng m Hi ng dn tc t c trong lnh vc gim st
chnh l quyt tm v hnh ng "Gim st l phi i n cng". Trong khi c nhiu c quan ca
Quc hi, nhiu B Quc hi cho rng, hiu lc v hiu qu gim st ca Quc hi hin nay cn rt
hn ch l bi do thiu c ch, thiu c s php l v thiu nhng iu kin bo m cn thit khc
th ng li rt t tin khi cho rng, vi tt c nhng g m Quc hi, cc c quan ca Quc hi v
mi B Quc hi c hin nay, u c th thc hin tt c trng trch m ng, nhn dn giao ph,
min l c quyt tm "gim st l phi i n cng". ng a ra mt lot nhng v d c sc
thuyt phc v nhng kt qu trong cng tc gim st m Hi ng dn tc t c thi gian qua nh:
Cng tc c tuyn, Chng trnh 135, Chng trnh trng rng...
"Rt bc xc i vi nhng vn ca ngi dn", B Nguyn Quc Thc ni: "Trong Quy ch B
Quc hi ti y, ti ngh quy nh: B Quc hi l i din cho c tri c nc nhng vic ca a
phng no th B Quc hi a phng cng vi chnh quyn a phng phi gii quyt... Mi v
B Quc hi phi chu trch nhim trc Quc hi v vn , v nhim v gim st c t ra i
vi B Quc hi... Nu trng hp B Quc hi, on B Quc hi khng gii quyt m ngi
dn ln trung ng khiu kin th c mt phn trch nhim ca B Quc hi v on B Quc
hi".
V hot ng ca cc c quan ca Quc hi
Trao i v hot ng ca cc c quan ca Quc hi, cc B cho rng, cc c quan ny thi gian
qua c nhiu c gng nhng vn cn tip tc c i mi nhm tng cng hn na hiu lc v hiu
qu hot ng ca mnh. B Nguyn Quc Thc, B L Duy Nguyn cho rng: cht lng thnh
vin cc c quan ny phi c coi trng, phi c nng ln, nh hin nay l cha p ng c yu
cu, nhim v.
nh gi v hot ng ca cc c quan ca Quc hi trong nhim k qua, bn cnh nhng mt t
c, B C Ho Vn cng ch thng ra rng "cn cha lm tt, cn lng tng" v ng cho rng,
nng cao cht lng v hiu qu hot ng ca cc c quan ny phi ch hai vn sau: "Th nht,
phi lm sao c c nhn thc ng v v tr, vai tr ca cc c quan ny. T , bn thn cc c
quan ca Quc hi phi lm ng chc nng, nhim v, thm quyn ca mnh v cc c quan, t
chc khc cng nh mi cng dn cng phi tn trng, thc hin nghim chnh mi quyt nh hoc
yu cu ca cc c quan ny. Th hai, phi la chn c nhng B thc s ph hp vi cng vic
ca cc c quan ny bu lm thnh vin".
Ni ring v cng tc iu hnh ca on ch tch ti cc phin hp, B Nguyn An Vinh cho rng
"cng c lc hi qu da vo cc kin (pht biu ca B Quc hi v ca c quan trnh d n)
nn khng c quan im, chnh kin ring. Nhng vn c tranh lun nhiu, khng i n thng
nht c th on ch tch nn t thi ca mnh ch khng th ch c i din Ban son tho
pht biu kin "tip thu" hay "gi nguyn". Trong nhng trng hp nh th, on ch tch, nht l
ng ch c ph trch tho lun hm phi c thi v quan im ca mnh cho cc B
xem xt, quyt nh".
Cn, khi ni v cc bo co cng tc ca cc c quan ca Quc hi, B L Duy Nguyn a ra nhn
xt: "Cc bn bo co m ti thng c nghe ging nhau v nhiu im. Trong cc bn bo co,
ngi ta u nu mt t v thnh cng v mt t khuyt im, nhng ci th khng ln nhng ngi
nghe t cu hi: ti sao li ging nhau n th? T chc khc nhau nhng bo co li ging nhau
nh th?!..."
V hot ng ca B Quc hi

L mt doanh nhn, khi c hi v vai tr ca ngi B l doanh nhn trn din n Quc hi, B
L Duy Nguyn tm s: "cc B l doanh nhn vn cn d dt v chnh v vy m ting ni ca h
i din cho gii doanh nhn vn cn hn ch... "Dn giu, nc mnh" l chng ta ni chung
chung, cn ngi c th lm cho t nc chng ta giu nhanh v vng chc chnh l cc doanh nhn.
H ging nh l nhng ngi lnh xung kch trn mt trn pht trin kinh t ca t nc... Khi ni n
pht trin kinh t l phi ni ti doanh nhn, do vy cn phi h c vai tr, c ting ni nhiu
din n Quc hi... C cu B Quc hi c l phi tng cc B l doanh nhn; phi to iu kin
cho cc B l doanh nhn lm tt nhim v B Quc hi lm cho vai tr ca doanh nhn tng
ln, c v tr xng ng".
C mt vn "t nh" v ang tn ti qua nhiu kho Quc hi va qua l tnh trng c khng t
B Quc hi hu nh rt t, thm ch c ngi l khng bao gi pht biu ti din n Quc hi, trong
khi, y l l trch nhim, l phng thc quan trng nht h thc hin trng trch B ca mnh.
V vn ny, B L Duy Nguyn ni: "C nhiu B rt t pht biu thm ch c v khng pht
biu, vy h gii thch l ni ting ni ca c tri nh th no y?". Khi c hi v vn ny, B
Trn H Anh nu ln mt s nguyn nhn v gii php. ng ni: "C tnh trng mt s B Quc
hi rt t pht biu. Tnh trng ny c th do nhiu nguyn nhn, nh:
- Mt s B c trnh cao, gi nhng cng v quan trng, c th quan nim rng, mnh ch nn
pht biu Quc hi khi tht cn thit, c bit v nhng ni dung thuc phm vi trch nim ca
mnh, ch khng cn phi tham gia vo mi vn Quc hi ang bn. y l mt thi thn
trng. Tuy nhin, vi quan nim ny th Quc hi s khng c nghe mt s kin rt c cht lng.
- Mt s B t hoc hu nh khng pht biu kin, nht l ti cc phin hp ton th l v lc u
cha vt qua c mc cm, khng hiu mnh c th ng gp c g thm bn cnh nhng kin
rt hay, rt y ca cc B khc, v lu ri thnh quen, thy khng pht biu cng chng sao...
Tnh trng tm l ny cn c cc on B Quc hi, Hi ng v cc U ban ca Quc hi ng
vin, gip , phn cng pht biu, thm ch bc u gip B chun b bi pht biu s tham
ngh ca cc B Quc hi c ng u hn, ngy cng c cht lng hn.
- Ngoi ra, c nhng vn k thut, kinh nghim m B Quc hi cn thi gian gii quyt... K
thut gi phiu xin pht biu cng l mt yu t quan trng, nu khng c kinh nghim th c th gi
phiu nhiu ln m vn khng c ghi nhn mi pht biu".
Mt nt mi ca nhim k Quc hi Kho XI l s B Quc hi lm vic theo ch chuyn trch
s tng ln. Bn cnh nhng ci "c" ca vic ny, khng khi c nhng bn khon. B Mai Thc
Ln ni: "B chuyn trch tng ln, l mt iu ng ch . Nhng vn t chc, cng tc ca
cc B chuyn trch nh th no, iu kin hot ng ca cc B chuyn trch nh th no v b
my gip vic cho B chuyn trch nh th no... phi c phi hp gii quyt ng b mi c hiu
qu. Nu tng B chuyn trch m ch thnh lp cc on i v cc a phng kho st,
nghe a phng bo co, xong, v lm bo co gi ln th khng c ngha g"; "B chuyn
trch... phi c, phi nghin cu, thm nhp thc t, tip xc c tri v tham gia mt cch thc s
vo cc hot ng ca Quc hi".
V s lnh o ca ng i vi Quc hi
Cc B u cho rng, s lnh o ca ng i vi Quc hi l mt trong nhng yu t quan trng
nht bo m cho hiu qu hot ng ca Quc hi, m nh B Nguyn Quc Thc ni th "Thng
li va qua ca Quc hi trc ht l thng li ca ng". ng cng ni thm: "Tuy nhin, vn cn
phi c nhng vn cn suy ngh, l tnh dn ch. V Quc hi c pht huy c hay khng, c
dn ch hay khng l do s lnh o ca ng".

B Mai Thc Ln ngh cn tip tc i mi s lnh o ca ng i vi Quc hi. ng ni:

"C ch trng, ng li ca ng ri th ng, B Chnh tr, Ban chp hnh trung ng phi tin tng
vo cc c quan nh nc, trong c Quc hi. bo m lm sao cc c quan nh nc hot
ng trong khun kh ng li, ch trng v chnh sch ca ng, ng phi kim tra, gim st
nu c quan nh nc lm sai, cn khi giao cho cc c quan nh nc th cc c quan ny phi c quyt nh trong phm vi nhim v, quyn hn ca mnh, k c vn nhn s. Mun lm c nh
vy, ng phi lng nghe Quc hi, lng nghe Chnh ph... C th l Trung ng ng hp v nh
hng nhng khng nn c ngh quyt v nn a ra Quc hi tho lun v quyt nh, B Quc
hi thy c nhim v ca h. Nu bo l Trung ng quyt nh ri th Quc hi ch gi tay l xong
thi, v ng lnh o, m Quc hi li hu ht l ng vin, cn mt s t l ngoi ng nhng
cng vn phc tng s lnh o ca ng.
Gi gm cng BQH kho XI
n y, chng ti mun ni thm rng, tt c nhng B Quc hi m chng ti c dp trao i
ln ny u khng tip tc ra ng c B Quc hi kho XI.
Khi c hi v nhng tm t, suy ngh trc khi chia tay vi Quc hi, dng nh cc B u c chung
mt suy ngh l: cha hi lng vi nhng cng vic mnh lm, nh B Mai Thc Ln tm s: "Ti
tham gia trung ng c hai kho v tham gia Quc hi c ba kho. Trung ng th c nhiu ngh
quyt nhng sao ngh quyt khng i vo cuc sng? Quc hi cng lm c kh nhiu lut nhng lut
li khng c tnh kh thi? Chnh ph th ban hnh ngh nh hng dn cng rt nhiu, cng bo
phi in mt thng ba k m vn khng ... Nhng Quc hi th vn bn khon l: chng tham nhng
nhng tham nhng vn tng; chng tai nn giao thng th tai nn giao thng vn tng, chng ma tu
th ma tu vn tng... V sao? V, y l iu m ti rt trn tr, lun lun ngh l mnh khng lm
trn trch nhim ca mt U vin trung ng, mt B Quc hi"; "Ti ch c mt hy vng: ln ny,
bn lnh lnh o ca ng ta c nng ln v Quc hi hot ng c hiu qu hn v tp trung
gii quyt cho c nhng tiu cc".
B ng Qun Thu cng khng nh: "Ti tin tng, vi kinh nghim tri qua 10 kho hot ng,
Quc hi nc ta s rt ra c nhng bi hc tt, s gii quyt tt c nhng i hi trong iu kin
hin nay v khc phc c nhng mt cn hn ch a Quc hi ca ta ln ngang tm vi th
gii".
Cng vi nim hy vng , B Trn H Anh "tin tng v nhit thnh chc Quc hi s hon thnh
xut sc trng trch ca mnh trong nhim k kho XI ti y, p ng lng mong i ca nhn
dn".
*
*

Cui cng, xin mn li ca B Nguyn Quc Thc lm li kt cho nhng dng ghi chp ny.
Chng ti ngh, nhng li sau y khng ch l tm s ca ring B Nguyn Quc Thc m cng l
tm s chung ca nhiu B, trong c cc v B m chng ta va gp: "Tuy khng cn trong ngh
trng na nhng d ngoi, vi trch nhim ca ngi ng vin v l ngi tng l B Quc hi,
chng ti vn s tip tc ng gp vo cng tc chung ca Quc hi".

(Khnh Linh thc hin)

hot ng gim st
ca quc hi cc nc v nc ta
L Thanh Vn*

Tm tt: D u- Bc u, Anh Quc, M mc ch hot ng gim st ca Quc hi cc nc l

ngn chn s lm dng ca cc nhnh quyn lc khc, bo v hin php, php lut, bo v quyn t
do dn ch ca nhn dn v lm c s cho hot ng lp php- chnh l nt xuyn sut trong
hot ng gim st ca Quc hi cc nc m tc gi nhn mnh ti. Tc gi cng trnh by nhng
cch thc tin hnh hot ng gim st ca Quc hi cc nc, trao i v nhng vn c bn
trong hot ng gim st ca Quc hi Vit Nam- ch th; khch th; phm vi v i tng ca gim
st ti cao.

1. Chc nng gim st ca Quc hi cc nc

Khi nghin cu hin php, cc o lut v t chc b my nh nc cc nc phng Ty v mt s
nc khc trn th gii cho thy, hu nh chc nng gim st ca Quc hi khng c th ch ho mt
cch c th.
Mc d hot ng gim st ca Quc hi khng th hin tp trung nh l mt chc nng c lp, nhng n li c th hin qua cc hnh thc, c ch c th, nhm kim sot Chnh ph v c quan t php
trong vic thi hnh php lut. Cc hot ng c tnh kim sot, kim tra ca Quc hi i vi Chnh
ph v c quan t php c hiu l: thng qua cc hnh thc, c ch c th, Quc hi s hn ch vic
Chnh ph, thnh vin Chnh ph, c quan t php vt qu nhng quyn hn do Hin php quy nh,
nhm bo v trt t php lut, bo v quyn cng dn v bo v quyn tham chnh ca cc t chc
x hi.
thc hin vai tr l c quan i din ca nhn dn, Quc hi cc nc dn ch x hi Bc u
(nh Thu in, Phn Lan, an Mch, Na Uy...) c lp ra vi mc ch l ni th hin ch ca
nhn dn, bo v quyn li ca nhn dn v thc hin nn dn ch x hi. Hot ng kim tra, kim
sot ca Quc hi i vi nhng hnh vi lm quyn dn ch ca Chnh ph, nhn vin Chnh ph v
c quan t php c nh gi rt cao. Chc nng kim sot, kim tra ca Quc hi cc nc ny c
thc hin thng qua mt s u ban quan trng, nh: U ban hin php, U ban iu tra hoc U ban
lm thi... do Quc hi bu ra. i vi cc u ban khc, Quc hi giao nhim v theo chng trnh
ngh s.
tin hnh cc hot ng kim sot, kim tra mt cch thng xuyn, Quc hi cn lp ra c quan
Thanh tra Quc hi lm thng trc m nhim chc nng ny. Theo xu hng , cc hot ng
kim sot, kim tra khng cn l mt hot ng chung chung trn din n Quc hi na (nh cc
hot ng iu trn, cht vn), m tr thnh nhim v ch yu ca c quan Thanh tra Quc hi. C
quan ny chu trch nhim v phi thng xuyn bo co trc Quc hi v cc hot ng kim tra,
kim sot ca mnh i vi Chnh ph, c quan t php trong vic thc thi php lut.
i vi mt s nc c hnh thc t chc Quc hi kiu c in (nh Anh t u th k XVIII), hot
ng ca Quc hi ch yu mang tnh cht l din n, m , cc ngh s pht biu kin ca
mnh, phn nh nguyn vng, kin ngh ca c tri, ch trch Chnh ph, biu l s tn nhim hoc bt
tn nhim i vi Chnh ph, cc thnh vin Chnh ph v cho kin v vic thc hin cc chnh
sch ca quc gia. Theo hnh thc t chc kiu c in ny, vai tr gim st ca Quc hi c th
hin ch yu thng qua hnh thc cht vn, hay cn gi l "u khu". K t u th k XVIII n

nay, hu nh Quc hi Anh vn duy tr hnh thc gim st ny. Theo , trong chng trnh ngh s
mi phin hp ca Quc hi, u c vic t gi cc ngh s cht vn Chnh ph. Vic cht vn
v tr li cht vn c din ra trong khong thi gian nht nh v h qu ca n l vic Quc hi
tuyn b s tn nhim hoc bt tn nhim ca mnh i vi Chnh ph hay mt thnh vin no
ca Chnh ph.
M- mt nh nc c t chc theo thuyt tam quyn phn lp th vic lp ra Quc hi ch yu l
thc hin quyn lp php, nhng ng thi cng thc hin s cn bng v quyn lc gia c quan
lp php vi c quan hnh php v t php. Bi vy, chc nng gim st ca Quc hi M c coi l
mt hot ng quan trng, gn lin vi chc nng lp php. Vi ngha , vic thc hin chc
nng gim st ca Quc hi l nhm mc ch bnh quyn v c hiu l quyn kim sot ca Quc
hi i vi cc hot ng ca Chnh ph, k c Tng thng, nhm trnh s lm dng quyn lc, thc
hin s cn bng trong cn cn quyn lc chnh tr gia cc ng phi v cc lc lng lnh o khc
trong x hi.
Nhn chung, hot ng gim st ca Quc hi cc nc phng Ty v cc nc theo m hnh Chu u
u c tin hnh ch yu bng mt s hnh thc nht nh, thng qua nhng phin hp ton th ca
Quc hi, hot ng ca cc ngh s, cc u ban hoc mt s c quan do Quc hi lp ra. Hu qu
php l ca hot ng gim st Quc hi nhng nc ny thng l cc quyt nh tp th nhm sa
i, hu b cc quy nh, quyt nh ca c quan hnh php hoc min nhim, bi nhim cc chc
v trong Chnh ph; nu ra cc kin ngh sa i, b sung chnh sch quc gia; a ra kin tn
nhim Chnh ph hoc thay i Chnh ph.
Tuy nhin, c ch thc hin chc nng gim st ca Quc hi mi nc c khc nhau, nhng tu
trung l nhm sa i hot ng ca c quan hnh php trn c s lng nghe kin ngh, khiu ni
ca nhn dn, bo m nguyn tc tun th php ch. Thng qua hot ng gim st, Quc hi nm
c tnh hnh kinh t, chnh tr, x hi... ca t nc, thu thp kin ca nhn dn v cc chnh sch
quan trng ca quc gia sa i, b sung hoc ban hnh cc chnh sch mi cho ph hp vi iu
kin thc t. Thc cht, kt qu ca hot ng gim st l c s tin hnh cc hot ng lp php.
phng din ny, hot ng gim st c tc dng tch cc, h tr cho hot ng lp php.
2. V cch thc tin hnh hot ng gim st ca Quc hi
Vi mc ch ngn chn s lm dng ca cc nhnh quyn lc khc, nhm bo v Hin php, php
lut, bo v quyn t do, dn ch ca nhn dn v lm c s cho hot ng lp php, hot ng
gim st ca Quc hi mt s nc c tin hnh bng mt s cch thc ch yu sau y:
a. Thng qua hot ng ca c quan Thanh tra Quc hi
C quan Thanh tra Quc hi c thnh lp Quc hi cc nc Bc u, Php, Canada v cc nc
theo m hnh Chu u. C quan ny ch yu thc hin chc nng xem xt cc khiu ni, t co c
lin quan n hot ng ca Chnh ph, cc thnh vin ca Chnh ph v c quan t php. Trn c s
xem xt nhng vn c nu trong cc n th, t co, Thanh tra Quc hi s xem xt s vic, so
snh vi cc quy nh ca php lut nh gi mc ng, sai ca cc c quan chc nng, a ra
cc kin ngh gii quyt v bo co vi Quc hi.
Trn thc t, hot ng ca c quan Thanh tra Quc hi khng trnh khi s chng cho v chc
nng vi thanh tra Chnh ph, bi phn ln ngi dn thng gi khiu ni, t co ng thi ti c hai
c quan ny. Do , Thy in v Phn Lan, Lut t chc thanh tra quy nh s phi hp cht ch
gia Thanh tra Quc hi vi Thanh tra Chnh ph. Phn Lan, nguyn tc phi hp ny c bo
m bng c ch t chc gia Thanh tra Quc hi vi Quc v khanh v t php. Hai chc nng ny
u do Quc hi bu ra, chu trch nhim trc Quc hi v phn cng tc khiu ni, t co v dn

nguyn. Theo , c quan Thanh tra Quc hi v Quc v khanh t php u cng s dng th k
chung, ngun thng tin chung t c s d liu khiu ni, t co gi n Quc hi v Chnh ph.
b. Thng qua hot ng gim st vn bn v cc bo co ti k hp Quc hi
Theo quy nh ca nhiu nc nh M, Canada, Bc u, Php, th Quc hi l c quan c thm quyn
v php in ho, h thng ho v hp nht cc vn bn php lut. Ch c Quc hi mi c quyn
quy nh c th v vic sa i, b sung hay hu b cc vn bn di lut c ni dung tri vi nhng
quy nh trong cc o lut do Quc hi ban hnh. Quc hi c thm quyn quy nh trch nhim r
sot, h thng ho, kim sot tnh thng nht ca cc vn bn di lut trong h thng php lut quc
gia.
Theo ti liu nghin cu v hot ng ca Quc hi cc nc, gim st vn bn khng c coi l hot
ng c th ca Quc hi, v chc nng ny thng c giao cho To n xem xt v a ra cc phn
quyt v tnh hp l hay khng hp l so vi cc quy nh trong h thng php lut quc gia. Tuy
nhin, trong phm vi chc nng ca c quan lp php, Quc hi cng c quyn xem xt tnh cht
php l ca cc vn bn do Chnh ph, cc c quan ca Chnh ph hay To n ti cao ban hnh. Nhng trn thc t, kt qu hot ng gim st cc vn bn do To n ban hnh thng c Chnh ph
thng qua c quan chc nng (nh B T php Canada) ngh Quc hi sa i, b sung hoc
hp php ho vic chnh l, hp nht, h thng ho cc vn bn php lut do mnh ban hnh.
c. Thng qua cc on gim st ca Quc hi
Trn c s chc nng, nhim v, quyn hn ca mnh, Quc hi c th thnh lp mt s on bao
gm cc ngh s Quc hi hoc cc on do U ban ca Quc hi lp ra th st tnh hnh thc t
cc a phng. Nu tnh hnh c nu ra trong chng trnh ngh s cc phin hp ca Quc hi,
th cc on gim st ny phi trin khai vic kim tra, gim st cc hot ng chp hnh php lut
ca Chnh ph, cc c quan ca Chnh ph hay ca c quan t php c kt qu bo co vi Quc
hi.
thc hin chc nng, nhim v, quyn hn ca mnh, c quan Thanh tra Quc hi cng c quyn
thnh lp cc on kim tra, iu tra, xem xt tnh hnh thc t, lm c s cho vic xy dng cc
thuyt trnh, bo co v a ra nhng kin ngh ca mnh. y l hnh thc ph bin c p dng hu
ht Quc hi cc nc Bc u v mt s nc t chc Quc hi theo m hnh Chu u.
d. Thng qua hot ng cht vn Chnh ph
y l hnh thc gim st theo kiu c in m qu hng ca n l Quc hi Anh, vo u th k
18. y, cc ngh s Quc hi s dng din n Quc hi nu ln nhng cu hi i vi Chnh
ph, cc thnh vin ca Chnh ph v qu trnh thi hnh php lut vi hai hnh thc l: cht vn
ming v cht vn bng vn bn.
i vi hnh thc cht vn ming: Ngh s Quc hi a ra cc cu hi trc tip vi Th tng Chnh
ph v yu cu Th tng tr li nhng vn m ngh s quan tm. Theo hnh thc ny, cc cu hi
bng ming s lin tip c a ra t pha cc ngh s Th tng tr li. gip cho Th tng tr
li c cc cu hi ca ngh s, thng l cc thnh vin ca ni cc ng sau Th tng h tr v
thng tin, ti liu khi cn thit.
Hnh thc cht vn bng vn bn c thc hin bng cch: Ngh s vit vo giy nhng vn m
mnh quan tm v gi n Chnh ph, cc c quan ca Chnh ph yu cu gii trnh. Nhn chung,
hnh thc ny thng xy ra ph bin trong thi gian Quc hi khng hp. Ni dung cc cht vn
bng vn bn thng l yu cu cung cp thng tin v khuyn ngh Chnh ph, cc c quan ca Chnh
ph ch n mt s chnh sch c th m theo ngh s l cha c thc hin nghim tc.

e. Thng qua cc cuc iu tra, iu trn trc Quc hi

y l hnh thc gim st c p dng theo m hnh M. Quyn trin khai cc hot ng iu tra,
iu trn thng c giao cho cc U ban, cc tiu ban thng trc ca Quc hi hoc do cc u ban
c bit gii quyt tng vn c th. Trong mt s trng hp nht nh c lin quan n hot
ng ca c hai vin, th hai vin tho thun vic thnh lp mt u ban hn hp bao gm cc thnh
vin ca mi vin. Nhng cuc iu tra, iu trn c tin hnh nhm thu thp thng tin v s cn
thit i vi vic son tho cc vn bn php lut mi; thm nh tnh hiu lc ca cc vn bn c thng qua; tm hiu phm cht v kt qu hot ng ca cc thnh vin trong Chnh ph. Trong
mt s trng hp, kt qu l c s cho vic buc ti (impeachment) mt thnh vin no vi
phm php lut. Thng thng, hot ng ca nhng U ban ny ch yu da vo s h tr ca cc
chuyn gia khng phi l ngh s bi tnh chuyn su v tinh thng nghip v ca h i vi tng
vn c th.
Theo quy nh ca Hin php, cc lut v t chc b my nh nc, Quc hi, cc U ban ca Quc
hi M c ton quyn thu thp v buc cc t chc, c nhn hu quan cung cp nhng thng tin cn
thit. Trong mt s trng hp, nhng thng tin ny c php cng khai.
C th hn na, mc d khng c quy nh ca Hin php v vic Quc hi c quyn iu tra v tm
nhng chng c nhm mc ch thc hin chc nng lp php ca mnh, nhng hng lot cc quyt
nh ca To n ti cao li quy nh rng, iu tra l mt cng c quan trng ca Quc hi thc
hin chc nng lp php v coi nh l mt th quyn c ngm trao cho Quc hi, mc d, quyn
iu tra ca Quc hi vn l quyn c s dng trong quy trnh lp php. Quc hi tin hnh iu
tra khi c s lm dng quyn lc, qun l chnh sch km hiu qu hay c s tham nhng trong b
my cng quyn.
M mc d phm vi hot ng iu tra ca Quc hi kh rng, nhng khng c ngha l khng c
gii hn. To n ti cao ca M tng khuyn co rng: Quyn iu tra ca Quc hi ch nn c
thc hin trong vic h tr chc nng lp php, ch khng nn s dng nhm mc ch phi by
thng tin. Do , trn thc t, quyn iu tra ca Quc hi c nhng gii hn nht nh. V d: U
ban iu tra khng th yu cu thng tin v c nhn, nu nh khng c s ng ca h hoc ngi
i din cho h. Ngoi ra, Quc hi M cng c nhiu phng thc iu tra khc, nh quyn a ra xt
x, quyn bi min chc v, hoc s cng nhn quyn min tr ca Quc hi... l nhng hot
ng c tnh gim st kh cao.
g. Thng qua hot ng tip xc c tri
Ngoi nhng hnh thc k trn, hu ht Quc hi cc nc nh M, Cng ho lin bang c, Php,
Australia... cn tin hnh hot ng gim st thng qua cc cuc tip xc gia ngh s vi c tri
khu vc bu c. Php, hng thng, cc ngh s c cp mt s phong b v tem th gi cc kin
ngh ca c tri v Quc hi, hoc c cung cp v my bay tr v khu vc bu c tip xc, thu
thp kin, nguyn vng ca c tri. Australia, hu ht cc ngh s u c vn phng ca mnh ti
khu vc bu c thng xuyn thu thp phn nh, kin ngh ca c tri v vic ban hnh, cng nh
thc thi chnh sch, php lut ca Nh nc.
Trn c s tip xc, thu thp nhng phn nh, kin ngh ca c tri, cc ngh s Quc hi s so snh,
i chiu gia cc quy nh ca php lut v qu trnh thc thi php lut trong cuc sng. T , a
ra cc kin ngh v sa i, b sung hay ban hnh chnh sch mi, hoc khuyn ngh v l li lm
vic ca cc c quan cng quyn.
h. Thng qua hot ng gim st trong lnh vc t php

Nhn chung, quyn hn v trch nhim ca Quc hi trong lnh vc t php rt hn ch. Tuy nhin,
theo quy nh ca Hin php mt s nc, Quc hi c quyn lun ti cc quan chc cao cp nht
ca Nh nc, t b trng n Th tng hoc Tng thng. Th tc lun ti c xem nh chc nng xt
x hoc th tc n hch ca Quc hi. Th tc ny c xut x t Quc hi Anh, ri sau l Quc
hi cc nc khc nh M, Php, Italia, an Mch, Hy Lp, c, Nht,... Hot ng ny ca Quc hi
mc d mang nhiu du n ca ch dn ch, nhng, cho n nay, vn t khi c s dng n.
V d: M, t khi c Quc hi n nay, th tc ny mi ch c p dng 14 ln, ch c 4 ln Thng vin kt ti c i tng. Trong s , c 5 i Tng thng b Thng vin t chi, khng kt ti
c (nh v b bi ca Tng thng Clinton gn y vo nm 1998), 2 ln Tng thng phi t chc
(nm 1868 l Tng thng E.Dzonson v nm 1974 l Tng thng Nickson buc phi t chc sau khi
U ban php lut ca H vin t vn khi t theo th tc n hch). Cn Anh, Thng ngh
vin (cn gi l Vin i quan) l To n cao nht c chc nng xem xt cc khng ngh ca To n
ti cao v cc To n cp di. Theo , Thng ngh vin c chc nng xt x theo th tc thng
thm i vi nhng bn n c To n ti cao xt x chung thm theo ngh ca Tng cng t
(General Attorney), nu nh nhng v n c ngha v nh hng trn phm vi ton quc.
3. Mt s vn v chc nng gim st ca Quc hi Vit Nam
Vic nghin cu mt s vn v hot ng gim st ca Quc hi cc nc trn th gii cho thy
rng, d t, d nhiu, khi nim chc nng gim st ca Quc hi ni chung u c nhng im
ging nhau. l vic hn ch s lm dng quyn lc nh nc ca c quan hnh php v t php
trong qu trnh thi hnh php lut. Tuy nhin, c ch t chc thc hin cng nh phng thc tin
hnh cc hot ng gim st ca Quc hi mi nc li rt a dng, phong ph. Mt khc, chc nng
gim st ca Quc hi cc nc phng Ty, cc nc theo m hnh Chu u v mt s nc khc hu
nh khng c quy nh r trong Hin php v cc o lut v t chc Nh nc.
nc ta, theo quy nh ti iu 83, Hin php nm 1992, th Quc hi l c quan i biu cao nht
ca nhn dn, c quan quyn lc nh nc cao nht ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam.
Quc hi thc hin quyn gim st ti cao i vi ton b hot ng ca b my nh nc. Tuy
nhin, xung quanh nhng quy nh v chc nng gim st ti cao ca Quc hi cng c nhiu vn
v l lun v thc tin cn c xc nh r hn. Theo chng ti, c ba vn c bn sau y cn
phi c tip tc nghin cu.
- Th nht, v ch th ca quyn gim st ti cao
Mt s kin cho rng, quyn gim st ti cao ca Quc hi l mt b phn khng tch ri ca
quyn lc nh nc. Quc hi l c quan quyn lc nh nc cao nht, nn Quc hi nm gi quyn
gim st ti cao i vi ton b hot ng ca b my nh nc. Quan nim ny, thc cht mi ch
cp n mt mt ca vn m cha lm r mi quan h bin chng gia quyn lp hin, lp php
vi quyn gim st ti cao.
Trn phng din l lun, vic quy nh Quc hi l c quan i biu cao nht ca nhn dn, c quan
quyn lc nh nc cao nht ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam cho thy c ch t
chc thc hin quyn lc nh nc nc ta khc hn v bn cht vi Quc hi nhiu nc trn th
gii. S d Quc hi c nhng quyn hn l v: nu nh Quc hi ch dng li vic ban hnh
Hin php, cc o lut v cc ngh quyt, m khng tin hnh vic kim sot, kim tra vic tun
th cc quy nh do mnh ban hnh trong i sng, th hot ng lp hin, lp php ca Quc hi mt hot ng quyn lc nh nc c tnh ti cao- s khng phn nh ng bn cht ca Nh nc ta.
Bi vy, hot ng lp hin, lp php v hot ng gim st ti cao ca Quc hi l nhng loi hot
ng c ni dung c lp, nhng li c mi quan h bin chng, hu c vi nhau. Nu nh hot ng
lp hin, lp php t ra cc quy tc x s c bn v quan trng nht trong x hi, th gim st l
hot ng theo di, xem xt vic thc hin cc quy tc ng x trong thc tin. Chnh v vy, vic
thc hin cc hot ng lp hin, lp php v gim st ti cao ca Quc hi l phng thc th hin

quyn lc nh nc cao nht ca c quan i biu cao nht cho nhn dn. Cc quyn ch Quc hi
- vi t cch l ch th duy nht -c c.
- Th hai, khch th ca hot ng gim st ti cao.
Theo quy nh v thm quyn gim st ti cao, ton b hot ng ca c quan, t chc, c nhn c
lin quan n vic thi hnh Hin php, cc lut v ngh quyt ca Quc hi u chu s gim st ca
Quc hi. Nh vy, vn t ra l khch th- hay ni cch khc l li ch m ch th cn hng titrong hot ng gim st ti cao bao gm nhng ni dung g? y, chng ti xin nu mt s vn
thuc phm vi khch th m hot ng gim st ti cao ca Quc hi hng ti. l:
- Tnh tun th trit cc quy nh ca Hin php, cc o lut v cc ngh quyt do Quc hi ban
hnh trong cc c quan nh nc, cc t chc v mi cng dn.
- Xem xt, nh gi hiu qu thc tin ca Hin php, cc o lut, cc ngh quyt do Quc hi ban
hnh, tc ng ca chng i vi s n nh, pht trin cc lnh vc hot ng ca i sng x hi.
- Xem xt, nh gi tnh hp hin ca cc o lut, cc ngh quyt do Quc hi ban hnh; cc quy
nh ca chng c mu thun vi nhng nguyn tc hin nh khng?
- Xem xt nhng vn bn thi hnh lut; kh nng c th ho cc vn bn lut trin khai nhng t tng ch o ca vn bn lut trong cuc sng, t , Quc hi xem xt, bi b v nu c chp
nhn, th nng ln thnh lut hoc coi cc quy nh trong nhng vn bn l ngun ch yu ca
lut.
- Thu thp kin, tm t nguyn vng ca i b phn nhn dn, t nghin cu, xy dng
chnh sch, php lut.
- Xem xt, nh gi phm cht v nng lc t chc iu hnh ca cc chc danh lnh o do Quc
hi bu ra; xem xt t cch ca i biu Quc hi.
- Th ba, v phm vi v i tng chu s gim st ti cao
Hin nay, trong gii khoa hc php l nc ta cn c nhiu quan nim khc nhau v vn ny. C
kin cho rng, thc hin chc nng gim st ti cao ca mnh, Quc hi ch nn tp trung gim
st cc c quan nh nc trung ng, hay ni cch khc l cc c quan do Quc hi bu ra. kin
khc li cho rng, phm vi gim st ti cao ca Quc hi phi bao trm ln tt cc c quan nh nc,
t chc x hi v mi cng dn. Thc cht, s khc nhau ca c hai loi kin ny u xut pht t
cch tip cn. Bi l, l gim st ti cao vic thi hnh Hin php, php lut, th phi gim st vic
thc thi ca mi i tng c bn phn chp hnh Hin php, php lut. Tuy nhin, trn thc t, kh
nng v lc lng ca Quc hi khng th thc hin v cng khng cn thit phi t mnh trc tip
thc hin cc hot ng gim st i vi cc i tng ny. T , t vn v phng php, cch
thc thc hin nh th no cho va hiu qu, va thc quyn, trong khi Quc hi vn t c mc
tiu ca hot ng gim st ti cao.
Theo chng ti, bn cnh vic t mnh trc tip thc hin cc hot ng gim st nhng i tng do
mnh bu ra, Quc hi cn u quyn cho cc c quan tng ng thc hin hot ng gim st
thuc thm quyn ca Quc hi. Tuy nhin, y, cn phi phn tng v phm vi, i tng cng nh
thm quyn ca mi c quan, trnh s trng lp, chng ln, gy nn xung t v thm quyn gia
cc c quan ny.
*

Vi nhng ni dung trn y cho thy, phm vi hot ng gim st ti cao ca Quc hi l rt rng
ln, tc ng n hu ht cc qu trnh x hi. t c mc tiu ca gim st ti cao, Quc hi
cn i mi v phng thc t chc, hot ng. Theo chng ti, ngoi vic cn thnh lp mi mt s
U ban nh: U ban d tho cc d n lut, U ban cng tc dn nguyn, U ban kim ton, U ban
t chc Nh nc..., Quc hi cng nn u quyn cho mt s c quan tng ng (nh Vin kim st
nhn dn ti cao, To n nhn dn ti cao) mt s nhim v, quyn hn trong lnh vc gim st
gip Quc hi lm trn chc nng gim st ti cao ca mnh. Bn cnh , cn pht huy quyn lm
ch ca nhn dn trong lnh vc gim st bng cc hnh thc rng ri, c hiu qu, nh: cng khai
ho cc hot ng ca c quan nh nc, y mnh hot ng ca cc c quan bo ch, ban hnh
Lut trng cu dn , lm c s khch l qun chng nhn dn tham gia ng gp kin v nhng
vn quan trng ca t nc...

V Hot ng i biu- VPQH

 tin ti chuyn nghip

Nguyn c Lam*

LTS. Dng chuyn trch hay tin ti chuyn nghip? Vit Nam vn cn nhng quan im khc
nhau v vn ny. Da trn thc tin khch quan ca Quc hi kho X, nhng nhim v chung
ca Quc hi, cng nh theo xu th chung ca th gii, tinh thn ca bi vit cho thy yu cu khch
quan i vi vic chuyn nghip ho hot ng ca Quc hi, m bc i u tin lm l tng s
lng i biu chuyn trch. Vy theo tc gi cn nhng bc i tip theo no?Nhn li chng ng 5
nm ca nhim k Quc hi kho X, bi vit th i tm nhng yu t thit yu nht trn con ng
tin ti mt Quc hi chuyn nghip: xc nh ng bn cht i din nhn dn ca ngi i biu;
tnh chuyn nghip ca i biu; nhng quy trnh, th tc; thng tin v x l thng tin.

Quc hi l ni hoch nh chnh sch, cc i biu l cc nh chnh khch. chnh l ct li,

trng tm trong mi hot ng ca Quc hi. V chnh v vy, theo chng ti mt yu cu c t
ra: nng cao tnh chuyn nghip trong hot ng ca Quc hi. Vy nhng thch thc no, yu cu
no, tiu ch no trn con ng tin ti mt Quc hi chuyn nghip? Hnh trang no cho i biu
trn con ng ?
I. i din nhn dn - cn bng gia cc li ch

D chuyn nghip hay khng, i biu vn l ngi i din nhn dn. Nhng do Quc hi i din
cho nhiu li ch khc nhau, hn na nc ta i biu ng thi kim nhim lm nhng ngh khc,
bi vy, xc nh ng bn cht ca i din nhn dn lun l cu hi trng tm v l bc i cn
thit trn con ng tin ti chuyn nghip.
i din cho ai?
Quc hi l c quan i din cao nht trong mt quc gia. Tuy nhin, mt cu hi vn thng c t
ra l "i biu Quc hi i din cho ai"? Cho c tri ca mnh, cho a phng hay cho li ch quc
gia? Dung ho hai li ch ny lun l mt vn cn bn trong hc thuyt v thc tin hot ng
ca Quc hi cc nc cng nh Vit Nam. Vit Nam, trn l thuyt, i biu Quc hi c th b
c tri bi min nu khng p ng c yu cu ca c tri. Nh vy, i biu b rng buc trong li ch
ca c tri khu vc bu c (l thuyt u quyn chu lnh). Th nhng, nh ni, i biu l ngi
hoch nh chnh sch cho quc gia, bi vy trn tm c quc gia l thuyt u quyn chu lnh kh
c th thch hp.
Nhng mt khc, i biu khng ch xy dng chnh sch v li ch quc gia, m cn lm vic nh
nhng s gi i din cho a phng ca mnh. Hn na, tm l ca cc c tri mun cc i biu
quan tm nhiu n d lun khi a ra cc quyt sch hn l lm theo nhng g i biu cho l tt
nht. Ngi dn i hi cc i biu phi tip xc vi h nhiu hn, thng xuyn hn, phc v a
phng h thit thc hn... iu l d hiu. Nhng nu qu nghing v cng vic phc v c tri th
n s ly i rt nhiu thi gian qu bu dnh cho hot ng lp php.
Ti k hp th 10, Quc hi kho X, cc i biu khng thng qua mt iu khon trong D n
Lut T chc Quc hi sa i, theo hai u ban mi s c thnh lp. Ngoi mt s nguyn
nhn, bn l k hp mt i biu cho bit thm: cc i biu e ngi iu s lm gim bt quyn

li ca a phng, mc du trn nguyn tc, iu khon sa i s tng hiu qu hot ng ca

Quc hi- c ngha l c li cho quc gia.
Vy trng tm u? Cn bng cc li ch nh th no? Theo chng ti, c th khoanh vng nhng
vn g nn quyt theo suy xt ca c nhn i biu nu thy ph hp vi li ch quc gia, v
nhng vn g nn chiu theo kin c tri, d lun. Thng tin sau y c l c gi tr tham kho
cho cc i biu ta: trong cuc thm d kin ngh s H vin M nm 1977, nhng ngi c hi
cho rng cc vn c ngha quc gia nh chnh sch i ngoi hay phng th quc gia, v cc vn
c hu nh no ph thai, kim sot sng... h quyt theo suy xt c nhn; cn nhng vn kinh
t, x hi, cng trnh cng cng, chng trnh nng nghip, h chiu theo kin c tri qun mnh1.
Lp php, i din v kim nhim
Cc i biu ca chng ta phi gnh vc mt lc ba gnh nng: l nh lp php, i biu phi lm
cng vic "bin d lut thnh o lut"; l nh i din, i biu phi p ng c cc yu cu ca
c tri; v do hot ng kim nhim, i biu ng thi phi lm nhng cng vic hng ngy ca bc
s, gio vin, gim c, ch tch huyn... Vy u l trng tm? Mc du l i biu Quc hi, nhng
i a s (trong kho XI sp ti l 4/5) tham gia hot ng ti ngh trng ch trn di hai thng trong
mt nm. Thi gian dnh cho tip xc c tri cn t hn nhiu. Thi gian cn li, i biu khng cn
l i biu m ch l bc s, gio vin, gim c, ch tch huyn... Nh vy, thc trng ny tri vi
bn cht ca i biu Quc hi l nh lp php v nh i din- nhng ngi hoch nh chnh sch
quc gia. Gii php y ch c th l: trong khi lm cng vic thng ngy ca mnh, t thc tin
hng ngy , mi bc s, gio vin, gim c... l i biu Quc hi phi lun nh n hot ng
quan trng ca mnh l hot ng i biu, phc v cho hoch nh chnh sch, rt ra nhng vn
mang tm chnh sch a ra trc ngh trng trong hai k hp mi nm.
II. Chuyn nghip v tin ti chuyn nghip

Do nhng iu kin lch s trong qu kh, trc y l thuyt i biu kim nhim t ra thch hp vi
thc tin, nhng cng do nhng i hi ca thc tin cuc sng v hot ng ca Quc hi, kim
nhim hm nay li kh c th p ng c ht nhng yu cu kh khn ca cng tc lp php, gim
st v quyt nh nhng vn quan trng ca t nc. Bi vy, yu cu chuyn nghip ho i biu
tr nn cp thit. Gn y chng ta ni nhiu n khi nim chuyn trch, nhng "chuyn trch" ch
l mt bc tin ti "chuyn nghip". Vy tnh chuyn nghip l g? i biu ta chuyn nghip cha? Nu cha, lm g tin ti chuyn nghip?
Chuyn nghip
Qua kinh nghim cc nc, c th rt ra nhng im di y to nn tnh chuyn nghip ca i biu
Quc hi.
iu kin chuyn nghip
Lng v cc khon thu nhp khc
l ngh th phi c lng xng ng vi ngh. Lng v cc khon thu nhp cao nhm bo m
iu kin vt cht cho ngh s chuyn tm vo hot ng ngh trng; thu nhp cao xut pht t tnh
cht cng vic i hi nhng khon ph tn rt ln; do tm quan trng ca hot ng hoch nh
chnh sch; cui cng, ngh s chu p lc rt ln t nhiu pha, bi vy, mc lng cao cng l mt
trong nhng iu kin m bo s c lp ca ngh s.
B my gip vic

Cc tc gi ca cun "Quc hi M ngy nay" nhn mnh n thc t l "vn cng phc tp,
cng nhiu i biu cn n s tr gip ca b my gip vic, ca chuyn gia"2. Tnh cht cng vic
phc tp, khi lng cng vic khng l i hi Quc hi cc nc u c b my gip vic chung
cho cc ngh s v mi ngh s c b my gip vic ring. B my gip vic chung cho cc ngh s
nm trong Vn phng Quc hi, th vin Quc hi, cc b phn gip vic trong cc u ban.
Cc nhn vin gip vic ring ca ngh s thng gm c ba nhm: nhm th nht phn tch v son
tho cc d lut, son cc bi pht biu, chun b nhng ti liu gii trnh quan im ca ngh s v
mt vn no ; nhm th hai gi quan h ca ngh s vi ng nghip, c tri, cc nhm vn
ng hnh lang; nhm th ba ph trch quan h vi truyn thng, bo ch, son thng co bo ch,
t chc hp bo.
Nhng c quyn
Cng nh mi ngh khc, ngh s c nhng quyn c th nhm mc ch bo m s c lp ca
h. Ngoi ra, khc vi nhng ngh khc, cc c quyn ca ngh s c quy nh trc tip trong
Hin php v mt s vn bn php lut. l nhng quyn: Quyn bt kh xm phm (nhm bo v
cc ngh s khi s truy t hnh s t pha cc c quan nh nc khc np di nhng l do gi to);
Quyn "indemnitet" (quyn ca ngh s khng phi chu trch nhim php l v nhng li pht biu
ca mnh ngh trng, cc u ban, cng nh trong nhng trng hp khc, khi li pht biu mang tnh
cht cng; v vic b phiu ca mnh; v ni dung cc d lut do ngh s a ra; v cc cu hi cht
vn; cc kin ngh sa i, b sung...; Quyn la chn - b phiu (B phiu va l quyn - quyn la
chn, va l ngha v - c tri trao cho mi ngh s l phiu , quyn , bi vy ngh s phi t b
l phiu ca mnh, khng mt ng s hay nhn vin gip vic no c th lm thay vic ).
Ngoi ra, cc ngh s cn c nhng quyn khc nh quyn kin ngh sa i, b sung lut, sng
quyn lp php, quyn t chi cung cp chng c, quyn cht vn v yu cu cung cp thng tin i
vi cc b trng...
Tinh thn chuyn nghip
Trit l ngh nghip
theo ngh th tm huyt vi ngh, vi nghip. L ngi hoch nh chnh sch cho t nc, i
biu phi lun trn tr vi vn mnh ca t nc, sng cng nhp sng ca t nc. ng thi, l
ngi i din, i biu l "y t ca c tri", phc v c tri, chuyn ting ni ca c tri ti din n
Quc hi.
Ngha v ngh nghip
Hin php v php lut cc nc u quy nh nhng ngha v m i biu Quc hi phi tun th.
Cc ngha v bao gm: ngha v tham gia cc phin hp, ngha v b phiu, ngha v tun th cc
th tc lm vic ca ngh vin Ngh vin cc nc c nhng bin php x l hnh chnh khc nhau
i vi nhng vi phm ca ngh s nh tm thi trut quyn i biu, gim lng...
Ch chuyn lm ngh ngh s
Hu ht cc nc u quy nh trong nhim k ca mnh, ngh s khng c hnh ngh no khc,
khng kim nhim chc v nh nc hoc t nhn. Quy nh ny nhm bo m s c lp tng i
ca ngh s khi thc hin cc chc nng ca mnh, ngh s khng phi chu p lc bn ngoi t
chnh ph cng nh ca nhng quyn li c nhn. Ch c mt s nc theo chnh th i ngh nh Anh
cho php cc thnh vin chnh ph ng thi l ngh s.

Ngoi ra, nhiu ngh s coi vic tham gia vo ngh vin l s nghip lu di, h c th ti c nhiu
ln trong i. Ngh s cng lm vic lu nm th cng ng gp nhiu o lut, nhiu sng kin,
nhng kin ngh sa i... Thi gian lm i biu ko di y cc ngh s ti ch chuyn mn ho
cao hn: h n nh v tr ca mnh trong u ban, cng c chuyn mn
Quy tc ng x
Mi ngh u c nhng quy tc ng x trong ngh, d thnh vn hay khng thnh vn. Ngh s
cc nc cng c nhng chun mc ng x trong hot ng hng ngy nh lch thip vi cc ng
nghip, hc cch kim ch v chiu theo nhng ngi ln tui hn trong nhng nm u, nhng ngi
mi vo ngh cn c tinh thn hc hi, ngh s phi trung thnh vi Ngh vin, khng ch trch
nhng vn ring t ca ng nghip ti ngh trng...
Nng lc chuyn nghip
Giao tip
Trn cng v nh hoch nh chnh sch, ngh s Quc hi c mt din giao tip ht sc rng ln vi bo ch, c tri, m ng, ng nghip, cc nhm quyn li, khch nc ngoi... Tt c cc i tng ny u c tm quan trng nh nhau, tuy nhin tu tng thi im, tng vn m trng tm ch
nghing v mt hay vi i tng no . Trong qu trnh giao tip, s ci m, s tin cy, thn
thin, ng cm l nhng t cht quan trng. V quan trng l i vi mi i tng cn c mt
phong cch giao tip ring.
Thuyt phc
Gii trnh, lp lun l mt phn khng th tch ri ca vic ra quyt nh, chnh sch. Cc ngh s
phi miu t, gii trnh, chng minh quan im ca mnh trn din n ngh vin, cc khu vc bu
c a phng, trc m ng, trc ng knh truyn hnh... Bi vy, kh nng hng bin, thuyt phc
ngi khc ca ngh s ng vai tr ht sc then cht vn c th tr thnh chnh sch.
Thng lng
Thng lng to nn bn cht ca Quc hi, bi l chnh tr, trong c hot ng lp php l ngh
thut tho hip. Nh cc tc gi ca cun "Quc hi M hm nay" nhn xt, "c quan lp php l
mt hnh thc thng lng. iu nh, tho hip, nhng b, nh i, mc c... l nhng hnh thc
hot ng ch yu ca c quan ny... Cng vic cha bao gi n gin c. S khc bit gia cc
lung kin cng ln th vic tho mn mi nhu cu cng kh khn. X hi cng phc tp th qu
trnh cng gian nan... Ranh gii ca s dung ho tht mng manh"3.
Nm vng vn
Hu ht ngh s cc nc u c trnh hc vn cao, v nhiu nc cc ngh s l lut gia chim t
l kh ln. Tuy nhin, d vi hc vn no th hiu qu hot ng ca ngh s ph thuc rt nhiu
vo vic ng ta c nm vng vn a ra hay khng. "Quyn lc thc s bt ngun t vic lm ca
bn v vic bn bit r vn m bn ang ni ti"- Thng ngh s qu c ngi M, ng Edmund S.
Muskie tng khng nh nh vy4.
Thng tho quy trnh, th tc
c coi l mt ngh, cc ngh s i hi phi tho ngh ca mnh nh i vi mi ngh khc. Thng
tho cc quy trnh v th tc lm vic ca ngh vin c xem l mt tiu chun quan trng nh
gi s thng tho ca ngh s ngh trng.

Nhng ngh s am hiu v quy trnh v th tc lm vic ca Ngh vin c kh nng to ra nhng nh
hng i vi quyt nh ca ngh vin, v c kh nng dn dt chng theo mc ch ring ca mnh.
Nhng ngi ny d tr thnh nhng nhn vt quan trng trong vic nh hoc thng qua mt gii
php lp php.
Ngc li, nhng ngh s hiu mt cch l m v quy trnh s gp rt nhiu kh khn trong cng vic
ngh trng. Vic khng thng tho v quy trnh v th tc s lm cho ngh s b hn ch kh nng v
nh hng ca mnh vo quy trnh lp php...5
Tin ti chuyn nghip
R rng l, nu cn c vo cc tiu chun trn y th i biu ca chng ta cn phi cn nhiu iu
kin na tin ti chuyn nghip. Sau y, chng ti mun nhn mnh n mt s iu kin.
a. Nh thy, "chuyn trch" lm i biu cc nc cng ch mi l mt trong nhng ni hm ca
tnh chuyn nghip. chun b bc sang chuyn nghip, nh ni phn I, i biu Quc hi c
th b p thi gian kim nhim bng cch nhn nhn, nh gi, rt ra nhng vn tm chnh
sch trong khi lm cng vic chuyn mn. Mt khc, iu quan trng l coi trng kinh nghim ca
nhng ngi c ti c c, nhng ngi c "thm nin" cao, khuyn khch, vn ng nhng i biu u t ti c.
b. Ni v tin lng, i biu Quc hi Vit Nam kh c th so snh vi ngh s cc nc (khng u
xa, ngay ngh s ca Campuchia cng c nhn 2000 $/thng). Nhng Vit Nam liu d lun c
chp nhn thu nhp i biu 2000 $/thng, trong khi mt vin chc bnh thng ch nhn c s tin
bng vi chc la? Tuy nhin, theo chng ti, iu c th lm c l "khon gn" v tng cc
khon chu cp khc cho i biu dng vo i li, tip xc c tri, s dng cc phng tin thng tin
lin lc, thu nh , thu chuyn gia...
c. Trong phin hp Quc hi ngy 20/3/2002, nhiu i biu than phin v tnh trng c nhng vn
chuyn su, i biu nm khng vng lm sao m quyt v nhn mnh n vai tr ca i ng
chuyn gia trong tt c cc hot ng6. "Thi gian l vng bc". Trong iu kin a s i biu ta
kim nhim nh hin nay, i ng chuyn gia khng ch san s gnh nng chuyn mn, m cn b
p rt nhiu cho s khng hong thiu thi gian ca i biu v tit kim rt nhiu thi gian cho
i biu. Bi vy, y u t vo i ng chuyn gia, gip vic l mt s u t t tn km. Nu trc
mt, mi i biu cha th c b phn gip vic ring, iu hon ton c th lm c l ch trng
nng cao trnh ca i ng chuyn vin trong Vn phng Quc hi, th k ca cc on i biu
Quc hi; ch trng kin chuyn gia ngoi; tuyn chn thm nhng ngi va c nng lc, va
c tm huyt vi ngh, vi nghip.
d. Mc d cc k nng i biu u quan trng nhng chng ti mun nhn mnh n k nng thng
lng. S thng lng bao gi cng em li gii php dung ho nht v do hp l, c lng nht,
bo m s thng nht, tnh n nh cho cuc sng x hi. Hn na, vi nhng c im, truyn
thng ca mnh, x hi Vit Nam l mt mi trng thch hp cho hnh thc thng lng, c bit thng lng trong hot ng ca Quc hi nhm t c mc ch cao nht - s phn thnh cho ton x
hi v cho tng thnh vin: "dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh".
e. Quy trnh, th tc trong hot ng ca Quc hi Vit Nam va thiu, va yu, c l do chng ta
cha nhn thc ht tm quan trng ca n. Bi vy, i biu khng c iu kin thng tho quy
trnh, th tc- mt yu cu nh gi tnh tho ngh, cng c ngha l tnh chuyn nghip. Nhng
mt khc, i biu cn nhn thc cho c ngha, tm quan trng ca quy trnh, th tc, trc ht i
vi hot ng ca chnh bn thn mnh.
III. Quy trnh, th tc v xy dng quy trnh, th tc

Tnh chuyn nghip ca i biu i song song vi tnh chuyn nghip trong tng hot ng ca ton
th Quc hi. Quy trnh, th tc nhm bo m cho tnh chuyn nghip .
V quy trnh ni chung
Quc hi vi t cch l c quan i din cha trong mnh nhiu li ch khc nhau. Do , c quan lp
php no cng tim n xung t quyn li. Chnh v vy, hn mi c quan nh nc khc, i vi
Quc hi, cc quy trnh, th tc do chnh mnh lp ra v c mi thnh vin tham gia tun th c
ngha rt quan trng. Cc quy trnh, th tc c tm quan trng cn v c tc dng phn tn, phi tp
trung ho quyn lc v v hiu ho ch ca s ng khi s ng thiu thin ch.
Thomas Jefferson, mt trong nhng v Tng thng ni ting nht ca M nhn mnh n tm
quan trng ca mt h thng cc nguyn tc cn tun th: "iu quan trng trc ht l phi c cc
quy tc thc hin theo... Da vo y tin trnh cng vic c th c tin hnh u n m khng
ph thuc vo tnh tht thng ca ngi iu khin phin hp hoc s ngy bin ca cc Ngh s.
Mt iu rt quan trng l trnh t, l nghi v s quy c cn phi c bo m trong mt c quan
hng u ca t nc"7.
Hn na, qu trnh hoch nh chnh sch ca Quc hi i hi phi c nhng bc i tun t, t s
kin n vn v cui cng l chnh sch. Trong qu trnh , tt yu phi c nhng quy tc iu
chnh tng cng on mt v lin kt cc cng on vi nhau- phn tch chnh sch, xy dng chnh
sch, thng qua chnh sch v thc thi chnh sch. c bit, quan trng l cn nhn thc c im
xut pht cho mi quy trnh l phn tch chnh sch.
Quc hi cc nc u c rt nhiu quy trnh, th tc cho mi hot ng ca mnh, cho d l nh
nht- quy trnh lp php, quy trnh ngn sch, quy trnh gim st, th tc b phiu, cht vn...8
Quy trnh nc ta
nc ta, quy trnh, th tc cha c ch trng trong hot ng ca Quc hi; rt nhiu quy trnh, th
tc cn cha c; nhng quy trnh, th tc c th cn nhiu im bt cp.
Quy trnh lp php
C ngi v quy trnh lp php hin nay nh ng ray Bc - Nam c k, lc hu, v vy m d c gim
thi gian chy xung 30 ting th vn khng th so vi tc ca tu cao tc cc nc. Do , o ng ray c, xy hn ng ray mi chnh ra l mt gii php an ton v tit kim hn. C ngha l
xc nh mt quy trnh lp php mi, bt u quy trnh lp php khng phi t vic xy dng chng
trnh php lut, m cn bt u t phn tch chnh sch lp php - trc khi cho ra i mt d lut,
cn gii p c nhng cu hi nh: Lut cn cho ai? Ai s chu thit? Nhng vn lin quan,
chu tc ng ca lut? Trin vng ca lut nh th no...9 Ch sau khi phn tch c chnh sch, mi
n cng on th hin chnh sch trong d lut (cng vic ca nhng ch th sng quyn lp php).
Tip l cng on thm nh, thm tra nhng d lut no tiu chun xt trn phng din chnh
sch a ra Quc hi (theo quan im ca c quan thm nh, thm tra); xem xt, nghin cu,
tho lun, thng qua v ra chnh sch (cng on ca i biu, ca Quc hi). Nh vy, Quc hi lc
s l Quc hi lp php thc s: ging nh ngi canh cng, Quc hi ch "cho qua" nhng d lut
no p ng c yu cu v chnh sch10.
Quy trnh gim st
Gim st- "khu yu, c th ni vn l khu yu nht". Cu ni ny ca i biu Vi Vn Mn trong
phin hp ngy 20/3/2002 cng l nh gi chung v cng tc gim st ca Quc hi nhim k qua.
Mt trong nhng nguyn nhn, theo chng ti l cha c quy trnh cho tng hot ng gim st-

gim st ngn sch, cht vn, gim st theo on Tt c nhng vng mc trong gim st mt phn
u do cha c quy trnh: tnh hnh thc, thiu c ch phi hp, thiu ch ti x l, cc quyt lun
gim st khng c hiu lc php l, kh quy trch nhim Bi vy, nhiu i biu Quc hi kho
X rt bc xc vi thc trng ny v nhn mnh yu cu cp thit xy dng Lut gim st quy
nh r quy trnh gim st11.
Th tc lm vic
Thc tin cc k hp ca Quc hi Kho X cho thy nhiu cu chuyn xung quanh th tc lm vic
ca Quc hi ta. Chng hn nh trong phin hp tho lun, thng quan Ngh quyt sa i mt s
iu ca Hin php ngy 11 v 12/12/2001, s i biu c mt t hn kh nhiu so vi s phiu hin
trn bng in t12. Chuyn ng tic nh vy s khng xy ra nu c quy nh r rng v th tc lm
vic. y ch l mt trong nhiu v d minh chng cho thy thc trng th tc lm vic ca Quc
hi ta cn thiu nhiu v thiu nht qun - t th tc b phiu, biu quyt, th tc iu hnh ca
Ch to cho n th tc lm vic ca U ban thng v Quc hi, ca cc u ban, cc on i
biu
IV. Thng tin v x l thng tin

Con ngi trong thi i ngy nay nhiu lc cm thy ngp trc bin thng tin mnh mng v d b
ngp trong bin . i biu Quc hi cng c th gp phi tnh trng nh th. Cc i biu ta thng
than phin v mt nghch l: khi k hp n, mi i biu phi "m" hng nghn trang ti liu v thng l khng c ht, nhng ng thi vn thiu thng tin. Vy xem xt mi quan h thng tin- i
biu- hoch nh chnh sch nh th no?
Cc ngun thng tin
i biu Quc hi nhiu nc trc khi biu quyt hay quyt nh mt vn nhn c mt khi lng thng tin phong ph t nhiu ngun khc nhau. Tng hp li, l nhng ngun sau: Thng tin
ca cc ng nghip; thng tin t cc u ban; t cc b phn gip vic chuyn mn ca Quc hi;
thng tin t c tri; thng tin t cc c quan nh nc khc; thng tin ca b phn gip vic ring ca
i biu, t vn bn ngoi; thng tin t cc phng tin thng tin i chng; thng tin ca cc nhm
quyn li, vn ng hnh lang; thng tin ca chnh ng.
i biu ta thiu thng tin
So snh vi nhng ngun thng tin trn y, r rng l i biu ca chng ta thiu nhiu ngun
thng tin nh thng tin ca cc nhm quyn li, vn ng hnh lang, ca b my gip vic chuyn
nghip ca tng i biu.
Cc i biu khng ch thiu ngun thng tin, m cn thiu v dung lng v ni dung, thiu thng
tin lin quan n tt c cc chc nng hot ng ca Quc hi l lp php, gim st v quyt nh
nhng vn quan trng. Bn cnh , nhng thng tin n tay i biu khng phi lc no cng
kp thi13.
Thiu thng tin dn n tnh trng l cc i biu nhiu lc biu quyt "liu"14, mt cch cm tnh
v hnh thc, khng nh gi ht vn t gc chnh sch. Bi vy, bn cnh vic tng cng hot
ng cung cp thng tin ca nhng ngun c (Vn phng Quc hi, cc u ban, tip xc c
tri...), c th thay th nhng ngun cha c bng nhng ngun khc (i ng chuyn vin, thu
chuyn gia, Mt trn T quc, cc t chc x hi...).
Tha m thiu- x l thng tin

Thng tin va l ngun to nn quyn lc nhng nhiu lc va l mt s phin toi. Cc i biu

Quc hi hn ai ht "ngp" trong ng ti liu, trong tng chng bo co, d lut v n th ca c
tri... Bi vy, cc i biu buc phi la chn: Cn c ci g? Cn bit bao nhiu l va trc khi
quyt nh hoc biu quyt? Nghe ai? Nghe nhng g...
Do thi gian c hn, i biu cn n nhng thng tin ng tin cy nht, ng thi thng tin
cng i hi t cng sc nht nm vng ni dung ca n. Khi cc i biu than phin v nhng
vn thng tin, iu khng ch c ngha l thiu thng tin. iu m i biu mun ni n l s
khan him thng tin c x l ch khng phi ch cc d liu, dung lng thng tin.
Theo kinh nghim nc ngoi, gii php y l to ra mt quy trnh x l thng tin va p ng
nhng nhu cu thng tin ca i biu trong thi gian ngn nht, va lm sao ting ni ca c tri
c lng nghe. "Do nhng vn cn x l va tm chnh sch, va c tnh cht s vic, ngun
thng tin ti u cn kt hp nhng yu t sau: nhng kha cnh c th ca chnh sch (cn lm nhng
g?), nhng h qu ca n (ai s c li, ai s chu thit) v vin cnh thc hin chnh sch (nhng
c hi no?). i vi nhng lnh vc khng chuyn, cc i biu cn n loi thng tin kt hp c
c s nh gi tm quan trng ca vn , c ni dung ca n, phm vi ph bin v mi quan h
vi nhng vn khc"15. "Kin thc tit kim thi gian, cng sc cho i biu l loi kin thc tr
li trc tip vo cu hi "c" hay "khng" khi biu quyt"16.
Vy th ai s sng lc, x l thng tin cho i biu? D nhin, trc ht i biu t x l qua kinh
nghim, kin thc, d cm ca bn thn, ng t gc , tm nhn ca mt nh hoch nh chnh
sch. Th hai, vai tr ca nhng chuyn gia gip vic ring, nhng ngi thn cn ca i biu y
rt quan trng. nc ta, i biu cha c b my gip vic ring nn gnh nng dn ln cc b
phn chuyn mn trong Vn phng Quc hi. Tuy nhin, bn thn i biu vn l ngi la chn
thng tin cui cng.
*
*

Trong qu trnh hot ng, i biu Quc hi mang theo mnh hnh trang thit yu nht. Con ng
tin ti chuyn nghip thc s cn di v y kh khn, nhiu nhng vic cn lm. Mong rng, vi
hnh trang ca mnh cc i biu Quc hi kho XI s lm c nhiu vic trn con ng v hon
thnh tt vai tr hoch nh chnh sch v i din nhn dn ca mnh./.

Tp ch Nghin cu Lp php

1. Roger H. Davison, Walter J. Oleszek. Quc hi v cc thnh vin, bn dch ting Vit. Nh xut bn Chnh tr
Quc gia. H Ni. 2002. Tr. 222.
Edward V. Schneir, Bertram Gross. Congess Today. St. Martins Press. N.Y. 1993, P.294
Edward V. Schneir, Bertram Gross. Congess Today. St. Martins Press. N.Y. 1993, P.17
Roger H. Davison, Walter J. Oleszek. Quc hi v cc thnh vin, tr. 412.
ti nghin cu khoa hc- "M hnh t chc v hot ng ca Quc hi cc nc trn th gii", Ch nhim
t:i TS. Nguyn S Dng, Vn phng Quc hi, 2000-2002.
6. Xem "5 nm, ci nhn ca nhng ngi trong cuc", Nghin cu Lp php, s 4/2002.
7. Edward V. Schneir, Bertram Gross. Congess Today. St. Martins Press. N.Y. 1993, p.199.
8. Xem thm ti nghin cu khoa hc, tld

2.
3.
4.
5.

9. V tm quan trng ca cng on phn tch chnh sch, xem thm bi vit ca Tin s Nguyn S Dng "Phn
tch chnh sch trong hot ng lp php", Nghin cu Lp php s 4/2000.
10. Xem thm cc bi vit v quy trnh lp php trn Nghin cu Lp php tham kho.
11. Mt nguyn nhn khc, ct yu hn ca thc trng gim st l chng ta cha xc nh ng quan im v bn
cht, mc ch ca gim st. Nhng li l vn khc, xin khng bn n y.
12. Xem "Quc hi tho lun v sa i Hin php", Nghin cu Lp php, s 11/2001 v ghi m pht biu ca
i biu ti k hp th 11, Quc hi kho X. (Trung tm TT TV&NCKH- VPQH).
13. Xem thm ghi m pht biu ca i biu Quc hi ngy 20/3/2002.
14. "Liu" l t ca mt i biu dng trong phin hp ngy 20/3/2002. Xem thm ghi m pht biu ca i biu.
15. Edward V. Schneir, Bertram Gross. Congess Today. St. Martins Press. N.Y. 1993, p.294.
16. Nh trn, p.295.

Trao i v d tho Php lnh x l vi phm hnh chnh (sa i)

Bin php gii quyt khi ht thi hn
m cha c quyt nh x pht vi phm hnh chnh

Nguyn Mnh Cng*

Tm tt: Lm th no va bo m c tnh nghim minh ca php lut, bo v trt t qun l

hnh chnh, li ch ca cng ng v ton x hi, ng thi cng bo v c quyn, li ch hp
php ca ngi c hnh vi vi phm hnh chnh trong mt quy nh nh v x l vi phm hnh chnh?
Tc gi c i li trao i v vn ny qua khu phn tch mt quy nh trong D tho Php lnh
x l vi phm hnh chnh (sa i).

Php lnh x l vi phm hnh chnh c ban hnh nm 1995. Sau hn 5 nm thc hin, Php lnh
gp phn tch cc vo vic u tranh chng v phng nga vi phm php lut, gi gn trt t, k cng trong cc lnh vc qun l Nh nc, nng cao thc php lut trong nhn dn. Tuy nhin, cho
n nay, mt s quy nh ca Php lnh nh: cc quy nh v thm quyn x pht, mc x pht, vic
p dng cc bin php hnh chnh khng cn ph hp vi thc tin, cn c sa i, b sung. V
vy, d n Php lnh x l vi phm hnh chnh (sa i) c Chnh ph trnh U ban thng v
Quc hi xem xt cho kin theo Chng trnh xy dng lut, php lnh nm 2002 c Quc hi
thng qua.
Trong cc ni dung sa i, b sung ca d n Php lnh, xin c cp, trao i v mt vn sau
y: Nn gii quyt th no trong trng hp ht thi hn ra quyt nh x pht vi phm hnh chnh
nhng c quan c thm quyn x pht cha ra quyt nh x pht.
iu 48 Php lnh x l vi phm hnh chnh hin hnh quy nh: trong thi hn 15 ngy, k t ngy
lp bin bn v vi phm hnh chnh, ngi c thm quyn phi ra quyt nh x pht; nu c nhiu
tnh tit phc tp, th thi hn trn c th c ko di nhng khng c qu 30 ngy. Qua thc t thc
hin quy nh ny, ni ln mt s hn ch nh sau: th nht, i vi cc v vi phm hnh chnh n
gin, r rng th thi hn 15 ngy ra quyt nh x pht l qu di; ngc li, i vi cc v vic
phc tp trong lnh vc hi quan, thng mi, mi trng th thi hn 30 ngy xc minh h s, ra
quyt nh x pht trong mt s trng hp li l qu ngn; th hai, Php lnh cha quy nh r trng
hp nu qu thi hn trn m ngi c thm quyn x pht khng ra quyt nh x pht th s khng
c x pht na hay vn c tip tc x pht? khc phc tnh trng ny, iu 55 D tho Php
lnh sa i quy nh theo hng: rt ngn thi hn ra quyt nh x pht ni chung cn 10 ngy; i
vi nhng v vic c nhiu tnh tit phc tp, cn xc minh thm th thi hn trn c th ko di nhng khng c qu 45 ngy. Qu thi hn ni trn, ngi c thm quyn x pht khng c ra quyt
nh x pht nhng vn c th p dng cc bin php khc phc hu qu do vi phm hnh chnh gy
ra.
Nh vy, ngoi vic sa i quy nh v thi hn th D tho quy nh mt vn mi: ht thi
hn 10 ngy hoc thi hn 45 ngy (i vi tng trng hp nu trn), k t ngy lp bin bn v vi
phm hnh chnh, ngi c thm quyn khng c ra quyt nh x pht vi phm hnh chnh. Chng
ti cho rng, y l mt vn cn cn nhc v ht sc thn trng.
Trc ht, phi nhn thy rng: vic d tho quy nh qu thi hn ni trn, ngi c thm quyn x
pht khng c ra quyt nh x pht l nhm bo v quyn, li ch hp php ca c nhn, t chc

b x pht. H c quyn yu cu v vic vi phm ca h phi c gii quyt theo ng thi hn do

php lut quy nh. ng thi, quy nh ny cng gp phn cao trch nhim ca ngi c thm
quyn phi xem xt, x l v vi phm trong thi hn quy nh. y cng l nhng l do nhiu
ngi tn thnh vi quy nh ny ca D tho.
Tuy nhin, theo quy nh ti iu 9 Php lnh x l vi phm hnh chnh (cng l iu 9 D tho),
th thi hiu x l vi phm hnh chnh l 1 nm, k t ngy vi phm hnh chnh c thc hin; i
vi vi phm hnh chnh trong kh nhiu lnh vc (nh ti chnh, xy dng, mi trng, bun lu, sn
xut, bn hng gi, xut nhp cnh) th thi hiu ny c quy nh l 2 nm. Nh vy, bng quy
nh ca D tho v vic khng x pht nu qu thi hn nh nu trn, chng ta rt ngn thi
hiu x l vi phm hnh chnh trong cc trng hp ny t 1 n 2 nm xung cn 10 hoc 45 ngy.
Chng ti cho rng, vic quy nh thi hiu x l vi phm hnh chnh l 1 hoc 2 nm l c s
cn nhc, tnh ton nhm bo m thc hin nguyn tc mi vi phm hnh chnh phi c x l
nhanh chng, kp thi. ng thi, quy nh ny cng xem xt n vic phi tri qua mt thi
gian nht nh th tnh cht nguy hi ca hnh vi vi phm cng nh bn thn ngi vi phm mi khng
cn nguy hi cho trt t qun l hnh chnh v cho x hi. Do , khng th v li ca ngi c thm
quyn (ra quyt nh x l chm) m li rt ngn thi hiu x l vi phm, v t , mt ngi c
hnh vi vi phm li khng b x pht.
Theo lp lun ca Ban son tho th quy nh nh trong D tho nhm bo v quyn, li ch hp php
ca ngi c hnh vi vi phm hnh chnh. Theo chng ti, lp lun ny ch ng mt phn. Nhim v
ca php lut v x l vi phm hnh chnh l khng ch bo v quyn, li ch hp php ca ngi c
hnh vi vi phm hnh chnh m ci quan trng hn c l n phi bo v c trt t qun l hnh
chnh, bo v c li ch ca ton x hi, quyn, li ch ca ng o qun chng nhn dn l
nhng ngi c quyn li ch b xm hi do hnh vi vi phm hnh chnh gy ra. Mi vi phm hnh
chnh phi c pht hin kp thi v phi c x l nghim minh (tt nhin cng phi c x l
nhanh chng) th mi gi vng c an ninh, trt t, an ton x hi, tng cng php ch x hi ch
ngha, nng cao hiu lc qun l nh nc. Do , chng ti cho rng, khng nn v l do bo v
quyn, li ch ca ngi c hnh vi vi phm hnh chnh m li coi nh li ch ca Nh nc, ca x
hi.
y, chng ti mun so snh gia trch nhim hnh chnh vi trch nhim hnh s. Tt nhin, c
s khc bit ln gia hai loi trch nhim ny, nhng cn phi thy rng, gia chng c s gip ranh
vi nhau: cc bin php x l vi phm hnh chnh c p dng i vi cc hnh vi vi phm cc quy
tc qun l nh nc, vi phm php lut v an ninh, trt t, an ton x hi nhng cha n mc truy cu
trch nhim hnh s. Trong hnh s, chng ta c quy nh v mt lot cc loi thi hn bt buc cc
c quan t tng phi tun theo nh: thi hn a v n ra xt x, thi hn hon phin to, thi hn giao
bn sao bn n cho b co Tuy nhin, trong trng hp cc c quan t tng c vi phm cc thi hn
ny th chng ta khng th min trch nhim hnh s cho ngi phm ti c. Trong nhng trng hp
ny th ngi c thm quyn phi b x l tu theo mc vi phm ca mnh; nu b co b thit hi
do cc hnh vi vi phm php lut ca ngi c thm quyn th h s c bi thng (cng phi ni
thm rng, nhng vi phm ca ngi c thm quyn trong t tng hnh s c th gy ra nhng hu
qu xu ln hn nhiu so vi trong hnh chnh). Vy, trong lnh vc hnh chnh, c nn quy nh do
li ca mt ngi c thm quyn no chm ra quyt nh x pht (hoc cng c th do nhng
nguyn nhn khch quan nh v vic qu phc tp, cn nhiu thi gian iu tra xc minh) m chng
ta li thi khng truy cu trch nhim hnh chnh ca ngi c hnh vi vi phm hnh chnh?
Mt kha cnh na cng cn phi cp l: quy nh nh D tho cng d to k h cho tiu cc, cho
vic b lt vic x l hnh vi vi phm. V mt chnh tr, nhn dn kh c th ng tnh trc vic
nhng c nhn vi phm php lut li khng b x l.
Vi nhng lp lun nh trn, chng ti cho rng, D tho cn quy nh theo hng: qu thi hn nu
trn, ngi c thm quyn x pht, vn c th quyt nh x pht nu cn thi hiu x pht i vi vi
phm hnh chnh (tu tng loi vi phm m thi hiu ny l mt nm hoc hai nm). Mt khc, cn

c quy nh v bin php x l i vi ngi c thm quyn trong trng hp h c li trong vic
chm ra quyt nh x pht vi phm hnh chnh. ng thi, cng cn c quy nh v vic c quan
nh nc bi thng cho ngi c hnh vi vi phm hnh chnh trong trng hp do vic chm ra quyt
nh x pht vi phm hnh chnh m gy thit hi cho ngi vi phm. Bng nhng quy nh nh vy,
chng ta s va bo m c tnh nghim minh ca php lut, bo v c trt t qun l hnh chnh,
li ch ca cng ng v ton x hi ng thi cng bo v c quyn, li ch hp php ca ngi c
hnh vi vi phm hnh chnh./.

* Th k Ph Ch tch Quc hi

Trao i v Quy trnh quyt nh cc vn quan trng

trong hot ng ca Quc hi

Ths. Nguyn quc thng*

Tm tt: Lu nay, trn cc din n, chc nng quyt nh nhng vn quan trng ca Quc hi
t c cp n, nht l quy trnh ra quyt nh. Bi vit bc u trao i v mt s im cn cha
hon chnh trong quy trnh v nu ln nhng hng chnh hon thin quy trnh.

T nhiu nm nay, chng ta c nhng nghin cu hon thin quy trnh lp php ni chung. Tuy
nhin, vic hon thin quy trnh xem xt, quyt nh cc vn quan trng ca t nc trong hot
ng ca Quc hi cha c nghin cu mt cch y , ton din. C th ni y l vn vn cn
b ng.
cp ti quy trnh l cp ti trnh t, th tc, cc bc phi tin hnh i ti quyt nh cui
cng, m y l vic Quc hi quyt nh cc vn quan trng ca t nc bng ngh quyt.
Vy, quy trnh ny c quy nh nh th no? V qu trnh thc hin cc quy nh bc l nhng
tn ti g?
Theo iu 20, Khon 2 Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut th vn quan trng ca t nc c Quc hi quyt nh bng ngh quyt l: "k hoch pht trin kinh t- x hi, chnh sch ti
chnh, tin t quc gia, chnh sch dn tc, tn gio, i ngoi, quc phng, an ninh, d ton ngn
sch nh nc v phn b ngn sch nh nc, ph chun iu c quc t, quyt nh ch lm vic
ca Quc hi, U ban thng v Quc hi, Hi ng dn tc v cc u ban ca Quc hi, i biu
Quc hi v cc vn thuc thm quyn ca Quc hi".
thc hin nhim v ny, Quc hi, cc c quan ca Quc hi, i biu Quc hi v cc c quan
hu quan phi tun th cc bc nht nh c quy nh c th trong cc vn bn php lut, nh: Lut
t chc Quc hi, Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut, Quy ch hot ng ca i biu
Quc hi v cc Quy ch hot ng ca cc c quan ca Quc hi, Ni quy k hp Quc hi v mt
s ngh quyt, cc quy nh lin quan cc o lut khc... Cc quy nh ny c hnh thnh v
hon thin sau Hin php nm 1992 v ti nay vn cn hiu lc thi hnh.
Nhng tn ti trong quy trnh
T gc thc hin quy trnh xem xt, quyt nh cc vn quan trng ca t nc trong hot
ng ca Quc hi cho thy nhng tn ti, vng mc lm gim hiu lc, hiu qu hot ng ca
Quc hi.
Tn ti u tin cn cp l cha c s phn bit cc lnh vc cn ra ngh quyt vi cc ni dung,
hnh thc th hin trong ngh quyt xy dng quy trnh xem xt ph hp. Th d: trnh t xem
xt, ph chun nhn s khc xa vi trnh t quyt nh nhim v kinh t- x hi hng nm hoc trnh
t thng qua d ton ngn sch nh nc.
Quy nh thi gian cho cc khu chun b cha c r rng, khng ph hp vi tng loi vn m
Quc hi bn bc quyt nh. Th d: thi gian gi d tho ngh quyt Hi ng dn tc v cc
U ban ca Quc hi tin hnh thm tra chm nht l 30 ngy trc ngy khai mc k hp, nhng
trong thc t rt t d tho c chun b theo ng quy nh ny. D tho ngh quyt bc vo k hp

mi c chun b v nh vy khng cn thi gian cc c quan hu quan ca Quc hi tin hnh

thm tra.
Cha phn bit v quy nh r rng trch nhim ca c quan ch tr son tho v c quan phi hp
son tho, chnh l d tho ngh quyt. Lng tng, b ng trong vic phi hp hoc c s n y
trch nhim, "min cng" tham gia. Hu ht cc ngh quyt v cc vn quan trng ca t nc thng ch do on th k k hp son tho, chnh l v xin kin cc c quan hu quan. Trong khi ,
c nhng ngh quyt quan trng nh ngh quyt v nhim v kinh t- x hi hng nm vi nhng ch
tiu, gii php l ra phi do B K hoch v u t ng ra ch tr d tho trc ri gi cho cc c
quan ca Quc hi tin hnh thm tra trc khi trnh Quc hi quyt nh.
Ngh quyt l vn bn quy phm php lut nhng trn thc t hu nh cc ngh quyt khng cha ng
cc quy phm php lut, ch yu th hin thi chung ca Quc hi l ng tnh hay khng ng
tnh vic lm hoc d kin lm ca cc c quan nh nc, c khi l li ku gi, l khu hiu, mc
tiu phn u. Mt s ngh quyt c ch tiu c th, c cha cc quy phm php lut li t c Quc
hi xem xt, nh gi v vic trin khai thc hin nn c t tng xem nh tnh rng buc php l ca
ngh quyt ni chung v quy trnh xem xt thng qua ngh quyt.
Nhn tng th, chng ta cha c c mt quy trnh y , cht ch, ph hp vi thc tin t chc v
hot ng ca Quc hi, ph hp vi yu cu nng cao v tr, vai tr ca Quc hi trong vic quyt
nh cc vn quan trng ca t nc. Cc quy nh ca quy trnh cn tn mn, thiu thng nht
v thiu c th dn n vic p dng rt lng tng v cha hnh thnh mt n np quy c, r rng, c
th, khoa hc gip cho vic Quc hi xem xt, quyt nh cc vn quan trng ca t nc mt
cch thc cht.
Hon thin quy trnh
tip tc nng cao hiu lc, hiu qu hot ng ca Quc hi th vic hon thin quy trnh l mt
nhim v cp thit. Hon thin quy trnh l mt vn ht sc phc tp, i hi phi c nhn thc
ng, y , ton din v cc cng vic c tin hnh v s phi tin hnh. y cn l mt qu
trnh va lm, va rt kinh nghim, khng th nng vi lm theo kin ch quan. thi im hin
nay, vic hon thin quy trnh hng vo vic nghin cu sa i Lut Ban hnh vn bn quy phm
php lut, cc Quy ch hot ng ca i biu Quc hi, cc c quan ca Quc hi, Ni quy k hp
Quc hi v cc ngh quyt, o lut lin quan. Cn tp trung vo cc gii php c th sau:
Trc tin, cn h thng ho cc quy nh v quy trnh cn tn mn trong cc vn bn php lut
khc nhau. Vic h thng ho tp trung thu ht cc quy nh c v b sung cc quy nh mi
nhm xy dng quy trnh khung y trong Lut Ban hnh vn bn php lut. Quy trnh ny phi
gm cc bc t giai on chun b trc k hp, giai on Quc hi xem xt, quyt nh trong k hp
v giai on sau k hp. Vic h thng ho theo hng ny mt mt to khung php lut thng nht,
n nh v quy trnh. Mt khc, to c s cho vic c th ho cc bc trong ni quy, quy ch... nhm
rng buc trch nhim r rng ca cc c quan tham gia quy trnh... ng thi, c th sa i, b
sung cc bc vn bn c th khi cn thit.
Th hai, nng cao nhn thc v vai tr v tm quan trng vic tun th cc bc ca quy trnh. Lm
r trch nhim ca mi ch th khi tham gia quy trnh. Vn ny ph thuc rt nhiu vo Hi
ng dn tc, cc u ban ca Quc hi, ph thuc vo Vn phng Quc hi, on th k k hp l
nhng c quan tham mu, gip vic cho Quc hi c nhim v kim sot vic thc hin quy trnh v
ng vai tr phi hp i vi cc c quan hu quan khi tham gia quy trnh. c bit, U ban thng
v Quc hi- c quan thng trc gia hai k hp Quc hi c nhim v ch o, iu ho, phi hp
cc c quan hu quan trong vic chun b cc ni dung ca k hp cn tng cng kim sot cht ch
hn vic thc hin quy trnh ny.

Th ba, nghin cu i mi hnh thc th hin cc quy nh ca Quc hi bng ngh quyt. Cn xy
dng ngh quyt theo hng quy phm ho, lng ho cc quyt nh ca Quc hi, loi b cch th
hin ngh quyt theo cch nu ch trng, khu hiu hay ch th hin thi chung chung ca Quc
hi. ng thi, da trn c s phn nhm cc vn quan trng ca t nc xy dng cc mu
ngh quyt tng ng. Quy nh mu ny buc c quan ch tr d tho ngh quyt phi tun th trong
qu trnh chun b. Nh vy, bo m s thng nht v hnh thc v to iu kin thun li cho vic
thm tra v thng qua, cng nh trong trin khai thc hin.
Quy trnh xem xt, quyt nh cc vn quan trng ca t nc trong hot ng ca Quc hi l
mt mt khng th tch ri trong mi quan h bin chng gia cch thc i n quyt nh v cc
ni dung c Quc hi quyt nh. Xt trong mi quan h vi ni dung, quy trnh tuy l mt hnh
thc nhng li c vai tr ht sc quan trng trong vic bo m cho cc quyt nh ca Quc hi c
a ra ng n, ph hp vi thc tin khch quan. V vy, cng vi qu trnh i mi t chc v
hot ng ca Quc hi th vic hon thin quy trnh xem xt, quyt nh cc vn quan trng ca
t nc trong hot ng ca Quc hi ang l mt i hi ht sc bc xc./.

Ph Tng Bin tp, Bo Ngi i biu nhn dn

T chc v hot ng ca Hi ng nhn dn

trong iu kin hin nay
TS. Phm Tun Khi*

Tm tt: Khng nh li Hi ng nhn dn (HND) l c quan quyn lc nh nc a phng,

phn tch bi cnh i hi i mi t chc, hot ng ca HND (nn kinh t th trng, phn cp
cho a phng, ci cch hnh chnh), tc gi trao i v mt s ni dung i mi t chc, hot
ng ca c quan ny nh: c nn b HND cp huyn? Ch trng HND cp x, xc nh li
nhim v, quyn hn ca HND cc cp theo hng "mi nhim v, quyn hn phi tng xng v
gii quyt dt im tng cp" Theo tc gi, cn tng cng quyn lc v kh nng thc thi quyn
lc cho cc c quan ny i din cho ch, nguyn vng ca nhn dn.

Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX ca ng ch r nhim v ca ng v Nh nc

ta l "Thc hin ci cch th ch v phng hng hot ng ca Nh nc"1, trong c ni dung i
mi t chc v hot ng ca Hi ng nhn dn (HND) v U ban nhn dn (UBND) trn c s
"Phn cng, phn cp, nng cao tnh ch ng ca chnh quyn a phng, kt hp cht ch qun l
ngnh v qun l lnh th, thc hin ng nguyn tc tp trung dn ch; t chc hp l HND;
kin ton cc c quan chuyn mn ca UBND..."2.
Thc hin nhim v mang tnh thi s- chnh tr trn, cc cp, cc ngnh ang tin hnh trin khai
i mi t chc b my ca ngnh, a phng mnh mt cch khn trng. ng gp thm mt s
vn mang tnh l lun v vn ny, bi vit xin cp n vic i mi t chc v hot ng
ca HND.
1. a v php l ca Hi ng nhn dn
a. Hi ng nhn dn l thit ch thc hin quyn lc ca nhn dn a phng, hay ni cch khc,
trong ch dn ch, quyn lc ca nhn dn a phng c tp trung trong mt c quan i din
cho h trong vic gii quyt tt c cc vn quan trng ca i sng x hi a phng. Nh vy,
ch c HND mi thc s l c quan i din cho ch, nguyn vng ca nhn dn a phng m
khng phi l mt c quan no khc. Hin php nm 1992 (sa i) quy nh: "HND l c quan
quyn lc nh nc a phng, i din cho ch, nguyn vng v quyn lm ch ca nhn dn, do
nhn dn a phng bu ra, chu trch nhim trc nhn dn a phng v c quan nh nc cp
trn" (iu 119).
Trch nhim ca c quan thc hin quyn lc ca nhn dn l nhm lm cho ch, nguyn vng ca
nhn dn c thc hin. Cc c quan nh nc u do Quc hi hoc HND bu ra, trong c
UBND cc cp l c quan hnh chnh (chp hnh quyn lc ca nhn dn v chu s gim st ca
HND). Hay ni cch khc, khi quyn lc nhn dn l ti cao th mi c quan (cho d l dn bu
trc tip nh HND hoc dn bu gin tip nh UBND) phi c trch nhim trc nhn dn, khng v
quyn lc c giao m lm quyn. Mt khc, cc c quan nh nc cp trn (Quc hi, Chnh ph)
phi to iu kin cc c quan thc hin c quyn lc ca nhn dn.
b. T cch hiu v tr ca c quan quyn lc a phng- HND, cn xc nh nhim v, quyn hn
cho loi c quan ny thc s l c quan i din cho ch, nguyn vng ca nhn dn a phng:

- Quyt nh ton b nhng vn v ch trng v bin php quan trng pht huy tim nng ca
a phng, xy dng v pht trin a phng v kinh t- x hi, cng c quc phng, an ninh, khng
ngng ci thin i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn, lm trn ngha v ca a phng i vi
c nc.
- Ban hnh cc vn bn quy phm php lut thuc thm quyn, hoc nu ban hnh cc vn bn php
lut khc thuc quyn ph chun ca cp trn th trc khi thi hnh phi c cp trn ph chun.
- Gim st hot ng ca cc c quan nh nc, t chc kinh t, t chc x hi, n v v trang nhn
dn trn a bn.
- T qun mt s lnh vc m cc c quan nh nc trung ng khng th thc hin c v chu
trch nhim trc nhn dn a phng, trc c quan cp trn v cc vn t qun . y cng l
phng chm thc hin quyn lc ca tt c cc nc trn th gii c xu hng dn ch ho mnh m
cc hot ng ca b my nh nc. nc ta, y cng th hin quan im "hng v c s", pht huy
dn ch c s, lm cho HND cc cp thc s l t chc ng ra gnh vc nhng nhim v ca
a phng. Tuy nhin, hot ng t qun c hiu qu, cn phi nghin cu mt cch khoa hc
trn c s phn loi cc loi hnh a phng (vng, min; nng thn, th...) "nhm phn cng,
phn cp, nng cao tnh ch ng ca chnh quyn a phng" m i hi ng ln th IX ra.
- Thc hin mt s bin php mang tnh ch ti mnh m i vi c quan, t chc, cng chc, vin
chc nh nc do nhn dn bu ra (trc tip hoc gin tip); c hnh thc b phiu tn nhim i vi
tp th UBND, c nhn Ch tch UBND (trong trng hp UBND hoc Ch tch c HND bu);
kin ngh ngi c thm quyn cp trn p dng cc bin php cng ch, k lut i vi c nhn Ch
tch UBND hoc ngi ng u cc c quan nh nc a phng.
2. Phng hng i mi t chc v hot ng ca Hi ng nhn dn cc cp
Bi cnh i hi i mi t chc v hot ng ca HND
a. S i mi phng thc lnh o ca ng i vi b my nh nc ni chung v vi HND ni
ring
Trong iu kin mi, ng Cng sn Vit Nam thc hin phng thc lnh o ca mnh nhm
pht huy nhng nhn t tch cc, pht huy sc mnh ton dn tc, tip tc i mi, y mnh cng
nghip ho, hin i ho t nc. i vi cc c quan nh nc, ng lnh o ton din v ch trng, chnh sch, v cng tc cn b, kim tra hot ng ca c quan, cn b, cng chc trong cc c
quan . Tuy nhin, phng thc lnh o ca ng nc ta c i mi theo hng "y mnh
ci cch t chc v hot ng ca Nh nc... xy dng, chnh n ng; kin ton t chc v cn
b nhng c quan, n v; cng c v nng cao cht lng hot ng ca cc c quan kim tra
ng, thanh tra nh nc v thanh tra nhn dn; tip tc i mi cng tc cn b...; kin ton h
thng t chc ng gn vi ci cch, i mi t chc, b my ca cc c quan nh nc v cc on
th chnh tr- x hi..."3.
Vi s i mi phng thc lnh o v hot ng trn, t chc v hot ng ca HND cng c
i mi theo hng thc quyn, tinh gn, c hiu qu (hin nay c trn 60% cc tnh Ph B th tnh
u, thnh u l Ch tch HND).
b. S chuyn i nn kinh t t c ch tp trung quan liu bao cp sang c ch th trng nh hng
x hi ch ngha
Vic chuyn i ny ang t ra nhng nhn thc mi v c ch kinh t, cu trc quy hoch, phn
vng kinh t, chnh sch v m v qun l ti chnh, gi c, u t trong nc v nc ngoi... n th

ch hnh chnh, b my nh nc (trong c HND cc cp), th tc hnh chnh, cng tc bi dng, o to cn b, cng chc (trong c i biu HND cc cp).
Trc y, qun l tp trung, cn c h thng c quan nh nc s, c cu phc tp t trung ng
n a phng trong khi khng phn nh c cc cng vic mang tm v m tng ng vi chc
nng ca cc c quan trung ng vi cc cng vic "vi m" do cc a phng, c s thc hin. Thc
trng ny dn n quan nim HND ch l ngi "ch u nh y"; i biu HND do "c cu",
hot ng mang tnh hnh thc khng phn nh c bn cht quyn lc v s phn cng, phn cp
ca trung ng vi a phng. V cng t , t tng " li trung ng", "n y"; c ch "ban n"
cng xut hin lm cho c mt h thng chnh quyn a phng lun b ng, trit tiu tnh sng to.
C ch mi i hi HND v UBND phi ch ng trong mi hon cnh mi gnh vc c nhim
v ca a phng, trch nhim r rng hn gia trung ng vi a phng.
c. Ch trng phn cp mnh cho a phng qun l, iu hnh mt s lnh vc thit yu
T chc v hot ng ca HND ph thuc rt nhiu vo quy m, mc ca vic phn cp gia
trung ng vi a phng. Nh nc ta l Nh nc c t chc theo nguyn tc tp quyn x hi ch
ngha nhng khng phi mi vic u c quyt nh "bi trung ng". Chnh quyn a phng ni
chung v HND ni ring c tnh c lp tng i. Do , phn cp y vn cn c hiu theo 2
ngha: mt l, trao hn mt s quyn hn cho HND, UBND bn cnh quyn t qun ca h; hai l,
u quyn cho chnh quyn a phng thc hin mt s quyn hn thuc thm quyn ca Chnh ph,
Th tng Chnh ph. thc hin c i hi ny, khi phn cp cn phi phn loi thm quyn ca
cc c quan theo hng:
- Loi thm quyn no thuc Chnh ph, Th tng Chnh ph v cc b trng;
- Loi thm quyn chnh, ch yu no ca a phng;
- Loi thm quyn no trung ng cn phi trao cho a phng (hin nay vn ngn sch, ti chnh,
bin ch, o to cng chc, i mi doanh nghip v chuyn dch c cu kinh t cn c trao ngay
cho a phng).
- Loi thm quyn no cn kt hp thc hin bi c trung ng v a phng.
Vn ny xem ra rt kh, nhng li rt logic khi chng ta quan tm n li ch chung ca c nc m
vn gi c quan h thng nht, bin chng ca cc kha cnh tp trung v dn ch trong nguyn tc
tp trung dn ch. y cng l vic kt hp gia ch tp trung quyn lc vo trung ng v ch
t qun a phng nhm khc phc trit hin tng cc b, duy ch ca cc b, ngnh v a phng.
d. Ci cch hnh chnh theo hng hin i, phn bit r hnh chnh cng vi dch v hnh chnh
mang tnh s nghip ang tc ng n i mi t chc v hot ng ca HND
Nn hnh chnh ang c nh hng i mi c nhng c trng l phc v s i mi v kinh t, coi
trng th trng, cao "x hi dn s"(trong nhn dn l i tng qun l, ng thi l khch
hng c bit) nhm cung ng cc dch v cng thit yu v cng ngh hnh chnh pht trin hin
i. i hi ny t ra s cn thit phi xy dng HND gn nh, thng nht cao, vn hnh nhanh
nhy, gn dn v c hiu lc, hiu qu.
e. Ni dung qun l nh nc trong thi k mi c s thay i i hi t chc v hot ng ca
HND phi p ng c quyn hn v nhim v t ra

Hin nay, chng ta ang tin hnh phn nh r hn chc nng, nhim v ca cc c quan trong b
my nh nc; phn loi c cu vng, min, tnh cht ca th, nng thn; ngnh v lnh th; tnh,
huyn, x. Gn vi vic phn cng, phn cp ny l phn nh li a gii hnh chnh, c cu kinh
t, lnh th, dn c; trong , ch trng cc quan h tp tc, truyn thng, tn gio, dng tc, huyt
thng... Do vy, cc ch nh php l cng cn c quan tm nhm chun ho cc hot ng trn
(cc lut c sa i; cc quy phm x hi iu chnh quan h x hi hp, mang tnh truyn thng
nh hng c, tp qun phi c cao). Cc yu t ny nh hng trc tip n ni dung v c im
ca qun l nh nc trong giai on hin nay, ng thi cng nh hng n quy m t chc chnh
quyn a phng nh: cp no cn c HND, cp no cn tng cng Thng trc v cc Ban HND,
cp no cn tng thm i biu HND...
Phng hng i mi t chc v hot ng ca HND
a. V t chc HND
- V HND cp huyn
Hin nay, theo iu 118 ca Hin php nm 1992 (sa i) th cc n v hnh chnh a phng
Vit Nam chia lm 3 cp; tng ng l 3 cp HND: HND cp tnh, cp huyn v cp x. C
kin cho rng, ch cn 2 cp HND: tnh v x. kin ny c xut pht im l HND cp huyn
trn thc t ch l "cnh tay ni di" ca tnh v x, hiu qu hot ng thi gian qua cn yu; mt
khc, trong iu kin pht trin kinh t th trng, cn cao cp trc tip gn lin vi dn (cp x)
v trong iu kin tinh gin b my, cn b HND cp huyn... Theo chng ti, kin gim bt
cp trung gian trong iu kin ci cch l hon ton ph hp nhng lp lun nh trn cha c sc thuyt
phc. Chng ta cha tm ra cn nguyn ca s yu km ca HND cp huyn hoc nu c, ch mang
tnh cc b, duy ch, cha c c s khoa hc. Mt nn hnh chnh thng nht, mnh m khng cho
php mt cp no yu km cng nh mt thn th kho mnh khng th ct b b phn no khi n
cha b "lo ho hoc ung nht". Vn t ra l, cn tc ng kp thi cc bin php lm cho ton
b c th, b my c tng cng mt cch ng b. Mt chnh quyn mnh m l chnh quyn thc
thi quyn lc thng nht, mang tnh i din cao ca tt c cc cp HND. Theo chng ti, trong
iu kin hin nay cn cn nhc tht k khi t vn c cu li cc cp theo hng "ct b" HND
cp huyn. Vn ny cn xem xt trong tng th cc mt ci cch, c bit l phi gi n nh
chnh tr trong iu kin chuyn i. Tuy nhin, cn lu rng, c nht thit huyn, qun no cng
cn phi c HND? Theo chng ti, tu theo tng a bn, s dn, tnh hnh pht trin kinh t m
t vn c HND cp huyn hay khng. Hay ni cch khc, cn c tiu ch tht s khoa hc v
HND cp huyn.
- V HND cp x
Tng cng hn na cp c s theo hng cng c, kin ton HND cp x. y l cp gn dn,
thng qua , quyn dn ch ca nhn dn c thc hin. Thc t cho thy cp x nc ta cn
nhiu im bt cp, trong HND x cng cn nhiu im mang tnh hnh thc, trnh i biu
thp, hiu qu u t cho cp ny cha cao. Do , phng chm "hng v c s" cn phi qun trit
su sc hn na tnh i din ca tp th HND cp x, cng nh i biu ca HND cp c s. Nu
HND cp x mnh, sc m nhim chc nng l c quan quyn lc th cng l c s chng
ta xem xt, cu trc li HND cp huyn.
- V Thng trc HND cc cp
Theo lut hin hnh, ch c cp tnh, cp huyn c Thng trc HND; cp x, Ch tch, Ph Ch
tch HND lm nhim v ny. Trong thi gian ti, thit ngh chng ta ang tng cng cp x,
khng l do g HND cp x khng c b phn ny. Nu v l do bin ch, tinh gin n mc
cn thit th liu c nn quay tr li quy nh nh Lut T chc HND v UBND nm 1981, theo
UBND cc cp kim lun nhim v ca Thng trc HND?

- V cc Ban ca HN
S lng cc Ban c th gi nguyn nh hin nay nhng cn tng cng thm s i biu chuyn trch l
thnh vin cc Ban ca HND. Theo chng ti, cn tu theo tnh hnh ca tng a phng tng cng hoc duy tr cc thnh vin ca cc Ban HND. Ring cp x, tuy khng c cc Ban nhng cn
c i biu chuyn trch cc lnh vc m cc Ban ca HND cp tnh, huyn c.
- V s lng i biu HND
S lng i biu HND khng ch lin quan n cht lng hot ng ca HND m cn th hin
tnh dn ch i din ca HND. Thc t, hin nay, s lng i biu HND hot ng kim nhim
cha phi tht s l "dn biu". Do , mt mt, cn tng cng s lng i biu HND; mt khc,
cn ch n hot ng ca s cn b ny. Khi tng s lng i biu HND cn phi tnh n
nhiu yu t, trong yu t quan trng l trnh pht trin kinh t-x hi chung ca t nc
(ngn sch a phng, s khc bit kinh t- x hi gia cc vng, min; c cu thnh phn i biu
trong ng v ngoi ng; trnh dn tr v.v...). nng cao hn na tnh chuyn nghip v trch
nhim ca i biu HND, cn thit phi p dng ch lng hoc ph cp "c bit" cho i tng
ny.
b. V hot ng ca HND
Hot ng ca HND th hin quyn hn, nhim v v phng thc hot ng ca HND. Cn
xc nh li nhim v, quyn hn ca HND cc cp theo hng "mi nhim v, quyn hn phi tng xng v cn gii quyt dt im tng cp". thc hin c iu , theo chng ti:
Mt l, cn phn cp rnh mch trch nhim v thm quyn gia trung ng v a phng, gia cc
cp tnh, huyn, x nhm to iu kin HND tng cp pht huy tnh ch ng, khai thc mi
tim nng ti ch pht trin kinh t- x hi trn a bn a phng. Cn b sung h thng nhim
v, quyn hn ca HND theo hng: mi cp phi chu trch nhim mt phm vi nht nh, v d:
trong lnh vc qun l giao thng ng b th cp tnh qun l loi ng no, cp huyn qun l loi
ng no v.v...? Tng t, cc lnh vc khc cng cn c s phn cp nh vy. Vic lm ny s khc
phc c ch "xin-cho" tn ti nhiu nm nay.
Hai l, ni dung quyn hn v trch nhim ca cc cp HND mi loi a hnh phi r rng (
th- nng thn; ng bng- min ni) phi phn nh y "trch nhim tham gia ca chnh quyn
cp trn thc hin qun l nh nc i vi t chc theo ngnh dc trn a bn lnh th"4.
Ngay trong loi hnh th cng cn phi phn bit r th loi no xc nh thm quyn cho
r rng. V d, trong lnh vc trt t th th nhiu phng nn chng ch c mt n cng an, hoc
trong lnh vc mi trng, mt s phng ch cn c mt t chc mi trng v.v... Kinh nghim mt
s nc trong khu vc cho thy, vic quy nh nh vy s tng thm trch nhim cho cc cm dn c,
tp trung c u mi kim tra ca cp qun i vi c s v tt nhin, chi ph ti chnh cng gim
so vi tnh trng phng no cng t chc b my cng knh trong cc lnh vc nh hin nay5.
Ba l, tng cng quyn lc thc t cho HND cc cp theo hng lm r trch nhim tp th HND
v ca c nhn ngi ng u HND cc cp; xc nh r nguyn tc lm vic; c ch vn hnh v
cc quy ch phi hp trn cc lnh vc: ra ngh quyt; cht vn; gim st hot ng ca cc c quan
nh nc, t chc trn a bn... Trong , ch n quyn gii tn HND cp di, quyn nh ch,
bi b hoc yu cu bi b, sa i nhng vn bn tri php lut nh hng n li ch a phng,
quyn v li ch hp php ca cng dn; v.v...
Bn l, cn tng cng mi quan h gia HND cc cp, c bit l cp x vi trng thn, trng p,
trng bn, trng cm dn c nhm pht huy tnh t qun, to ra cu ni gia HND cp x vi nhn

dn a phng. Bn cnh , trong khi sa i Lut t chc HND ti y, cn quy nh cc chc

danh t qun ny. Thn, p, bn, cm dn c khng phi l cp hnh chnh, nhng c thc hin mt
s quyn hn thng qua trng thn, trng bn, trng p, t trng cm dn c trong vic iu hnh khi
c nhng s c nht nh. Thc t Thi Bnh va qua cho thy, khi c bin c xy ra th HND v
UBND hu nh khng hot ng, cc yu cu thng nht ca nhn dn c thc hin thng qua cc
trng thn, vi cc hng c, quy c, tp qun ca lng, thn.
Nghin cu vn i mi t chc v hot ng ca HND trong iu kin mi c th tip cn
nhiu gc khc nhau, tu theo phng php, cch thc tip cn. Vi t cch l ngi lm cng tc l
lun, chng ti xin cp cc vn trn di gc quyn lc- php l ca t chc i din cho
ch, nguyn vng ca nhn dn. nng cao hn na hiu qu t chc, hot ng ca b my nh
nc ni chung, ca cc c quan i din ni ring, theo chng ti cn qun trit quan im tng cng quyn lc v kh nng thc thi quyn lc ca cc c quan ny. Cc c quan nh nc (trong
c HND) nu khng quyn lc hoc c quyn lc m khng bit thc thi, nng lc yu m li
khng trong sch th khng th ni n hiu lc, hiu qu ca b my, thm ch c khi t lit"6./.

* Ph V trng V Php ch, Vn phng Chnh ph

1.

2.
3.
4.
5.
6.

Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni 2001, tr.48.
Tld, tr.133.
Tld. t tr.133-145.
Vn kin Hi ngh ln th 3 Ban Chp hnh TW kho VIII. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni 1997, tr.54.
T chc t qun Malaixia. NXB Nhn dn Kulolampur 1996 (ting Anh), tr.123.
Vn kin Hi ngh ln th 7 Ban Chp hnh TW kho VIII. NXB Chnh tr Quc gia, H Ni 1999, tr.52

Cc nguyn TC TRONG QUAN H THNG MI V U T QUC T qua

HIP NH THNG MI VIT nam-Hoa k

TS. Phan Huy Hng*

Tm tt: Tuy l mt hip nh song phng, nhng Hip nh thng mi Vit-M cha ng nhng
nguyn tc cn bn trong quan h thng mi v u t quc t. Bi vit phn tch ni hm, mi quan
h v gii thch nhng nguyn tc ny trong thc tin thng mi v u t quc t. Bi vit cng
cp ti c ch tc ng v nh hng ca nhng nguyn tc trong HTMVM ti quan h thng mi
v u t quc t a phng. HTMVM vi nhng nguyn tc c ghi nhn trong , cng nh nhng
vin dn ti cc hip nh khc trong khun kh WTO l c hi Vit Nam ci cch h thng
php lut ca mnh; mt khc, i hi chng ta phi thc thi cc cam kt trong l trnh gia nhp
WTO.

I. t vn
1. T hn mt thp k nay, cc khi nim nh "ton cu ha", "xu th hi nhp kinh t th gii" v
"T chc thng mi th gii" tr nn quen thuc trong i sng chnh tr, kinh t v vn ha-x
hi ca nc ta. c bit, t khi Hip nh thng mi Vit-M1 (HTMVM) c k kt th "c hi
v thch thc" khng cn l mt khi nim tru tng na m tr thnh mt thc t, i hi nhng
"chng trnh hnh ng" ca Chnh ph2 v s n lc ca ton x hi.
2. Trong tin trnh hi nhp , tuy HTMVM khng phi l mc u tin, nhng l mt mc quan
trng mang tnh t ph m chng ta t c. Rt n gin, bi v y l mt hip nh thng mi
song phng tng i ton din3 ca Vit Nam4 vi quc gia c tim lc kinh t v th trng rng ln
s mt th gii v hiu qu ca vic thc thi n l yu t quyt nh cho vic Hoa K v cc quc
gia thuc T chc hp tc kinh t v pht trin (OECD) c ng h cc c gng gia nhp T chc thng mi th gii (WTO) ca Vit Nam hay khng5. Hoa K l quc gia- hn bt k quc gia no
khc- sn sng p dng cc bin php chnh tr, kinh t, thm ch c qun s bo v cho quyn li
ca cng dn v cng ty ca mnh6. y cng l nhng iu c th l gii ti sao HTMVM c
cp mt cch ton din nh vy, trong khi cc hip nh thng mi song phng hoc hip nh bo h
u t m Vit Nam k kt trc vi cc quc gia khc li dng nh ch thu ht s quan tm ca
mt s ngi c trch nhim.
3. HTMVM trc ht l nhm vo quan h song phng Vit Nam - Hoa K. Nhng vi h thng vin
dn ti cc hip nh ca WTO buc Vit Nam ngay t by gi phi chp nhn v thc thi
mt s nguyn tc ca t chc ny7. Tng t nh vy l nhng cam kt rng buc Vit Nam phi thc
thi mt s ni dung ca/v tham gia vo mt s iu c quc t khc8. Mt khc, cc nguyn tc cn
bn v mang tnh ph bin c quy nh trong cc hip nh thng mi song phng, hip nh song
phng v bo h v khuyn khch u t9 cng nh trong cc hip nh hp tc hu ngh, thng mi v
i li10, lin kt nhng cam kt trong cc hip nh ring r ny thnh mt mng li cc ngha v
trong php lut quc t. iu ny to ra s tc ng qua li gia nhng cam kt trong mt hip
nh song phng ny vi s cam kt trong mt hip nh song phng khc v trong vic thc thi
chng, dn dn to nn nhng nguyn tc v chun mc mang tnh ton cu11. Ni mt cch khc l:
nhng quc gia hoc s k kt vi Vit Nam hip nh thng mi song phng hoc hip nh
song phng v bo h v khuyn khch u t c th thng qua nhng nguyn tc tng t yu cu
Vit Nam i x vi cng dn v cng ty ca mnh cng nh cc u t ca cc i tng ny nh i
vi cng dn v cng ty ca Hoa K v cc u t ca h theo nh cc cam kt trong HTMVM.

Bn cnh , HTMVM cn cha ng ni dung ca "l thuyt kim sot" l mt l lun ph bin
trong php lut cng ty quc t trong h thng lut Anh-M. Nhng quy nh cha ng ni dung
ca l lun ny trc tip m rng khi nim "cng ty ca Hoa K" v qua m rng phm vi p
dng ca hip nh ny so vi phm vi p dng ca hip nh song phng vi cc quc gia khng
tun theo l lun ny12.
4. Cc tc gi Vit Nam khi cp n HTMVM mi ch yu tp trung vo quan h song phng
Vit Nam - Hoa K. Chnh iu to nn ng c cho bi vit ny nhm phn tch ni dung ca
nhng nguyn tc v chun mc c bn v i x c ghi nhn trong bn hip nh ny v c ch
tc ng qua li gia chng trong quan h thng mi v u t Vit Nam - Hoa K v ng thi v c
ch tc ng ca chng vi cc nguyn tc, chun mc tng t c cam kt trong cc hip nh song
phng khc. iu cui cng cn t c l mt nhn thc rng: HTMVM khng ch l mt "c
hi v thch thc" i vi Vit Nam trong quan h vi Hoa K m cn trong quan h vi cc i tc
thng mi v u t quan trng khc. V, chnh iu th hin HTMVM l mt ci mc quan
trng ca Vit Nam trn con ng dn ti WTO.
II. Ni dung ca nhng nguyn tc v chun mc i x cn bn trong HTMVM
Cc phn tch sau y tp trung vo nhng nguyn tc cn bn, tuy mang tnh ph bin nhng khng
hon ton ng nhin13, trong quan h thng mi v u t quc t nh nguyn tc i x quc gia
(National Treatment), i x ti hu quc (Most Favored Nation) v nguyn tc p dng quy nh
thun li hn hay cn gi l bo lu cc quyn (Preservation of Rights) cng nh tiu chun i x
khng km thun li hn yu cu ca tp qun quc t. Tuy bn cnh cn c nhiu nguyn tc v
chun mc c th cho tng lnh vc, nhng trong khun kh bi vit ny, tc gi ch gii hn vo
nhng nguyn tc chi phi ton b hip nh nu trn.
1. Nguyn tc i x quc gia
1.1. Khng ph thuc vo mt i tng iu chnh c th, nguyn tc i x quc gia c hiu
chung l mi bn k kt hip nh dnh cho i tng iu chnh trong hip nh ca bn kia s i
x khng km thun li hn s i x i vi cc i tng tng ng ca chnh mnh. Nh vy, cam
kt ny ng thi cha ng, nhng khng ng ngha vi nguyn tc cm phn bit i x14. Trong
bn lnh vc m hip nh iu chnh (l thng mi hng ha, bo h s hu tr tu, thng mi dch
v v quan h u t), nguyn tc ny u c cam kt v c th ha ph hp vi c th ca tng
i tng iu chnh15.
1.2. Vi ni dung , nguyn tc ny ch nhm mc ch t c s i x khng km thun li hn
ch khng tr li cu hi i x nh th no. Ngha l, n ch cha ng cng thc ch khng bao
gm ni dung i x. Bi vy, n c b sung bi nhng chun mc mang tnh ni dung. Di gc
ny, ni bt l cc tiu chun chung v i x nu ti iu 3 Chng IV p dng cho quan h u
t. Theo , trong mi trng hp, s i x khng c km thun li hn s i x theo yu cu ca
cc quy tc p dng ca "php lut tp qun quc t". Tuy nhin, trong vn tc quyn s hu v
bi thng thit hi, cho n nay cha c s ng thun hon ton trong php lut quc t v bo h
u t16. c bit, nhiu nc Chu M-Latinh chu nh hng ca l lun Calvo (Calvo-doctrine) quan
nim rng, nguyn tc i x quc gia ng ngha vi vic dnh cho ngi ngoi quc s bo h ti
a bng s bo h i vi cng dn, cng ty ca mnh v nhng u t ca h. Trong khi , quan
im p o trong php lut quc t v bo h u t li cho rng, a) nguyn tc i x quc gia vt
ra ngoi vic cm phn bit i x, v b) trong vn tc quyn s hu, nu n bao gm trch
nhim bi thng thit hi, mc , phng thc bi thng cho cng dn, cng ty nc ngoi nh i vi
cng dn v cng ty ca nc tin hnh bin php tc quyn s hu th mi ch l s bo h ti thiu.
Trn quan im ny, mt cng thc bi thng thit hi gi l "Cng thc Hull" (Hull-Formula)
c xy dng17. Theo , s bi thng phi tng ng vi tr gi ca u t b tc quyn s hu trc
thi im cng b hoc cng chng (ngi th ba) c bit v s tc quyn s hu, quc hu ha hay
cc bin php tng t thc t xy ra hoc e da s xy ra. S bi thng phi c thc hin kp thi,

bao gm c li sut ngn hng thng thng cho n thi im thanh ton. V s bi thng ny trn
thc t phi chuyn nhng c, c t do chuyn i v chuyn ra nc ngoi. Do khng c s ng
thun hon ton v quan im trong vn ny nn cc hip nh thng mi song phng v hip
nh song phng v bo h v khuyn khch u t k kt gia cc quc gia pht trin v cc quc
gia ang pht trin (trong chng mc h chp nhn quan im ny) u ghi nhn cc chun mc c c th ha nh trn18 m khng ch n thun vin dn mt cch chung chung vo "php lut tp
qun quc t".
1.3. Tuy nhin, trong quan h thng mi v u t song phng gia mt quc gia pht trin v mt
quc gia ang pht trin th s i x bnh ng ngay lp tc v trong mi lnh vc l khng th c.
Bi vy, mi tng quan ny chi phi mc tiu m phn ca mi bn: mt bn mun t c ti a
cc ngoi l, v ngc li bn kia mun hn ch ti a cc ngoi l. Kt qu t c thng thng th
hin s nhng b ca c hai bn. Nhng vn khng th t c trong khun kh hip nh ny c
th c loi tr ra khi phm vi iu chnh. Trong mt s trng hp, thm ch, c hip nh song phng loi b hn nguyn tc ny, v hoc c hai bn u t s bo h sn xut trong nc ln trn,
hoc mt bn quyt nh nh vy cn bn kia buc phi p tr trn c s nguyn tc c i c li19.
1.4. Trong quan h u t quc t, nguyn tc i x quc gia khng p dng cho vn cp php
u t20, tr phi trong mt hip nh song hoc a phng no trong khi quy nh v ch cp
php u t c tha thun r rng dnh cho nh u t nc ngoi s i x quc gia21. Bi vy, trong
cc hip nh v khuyn khch v bo h u t song phng thng bt gp tha thun rng: mi bn
trn lnh th ca mnh, ty theo kh nng c th ca mnh khuyn khch cc u t ca cng dn v
cng ty ca bn kia v ph hp vi lut php quc gia cp php cho cc u t nh vy22. Tng t nh
vy, trong HTMVM, ch cp php u t c cp ring trong th trao i l mt b phn ca
hip nh. Nh vy, ch sau khi c cp php u t, cc u t v nh u t nc ngoi mi lt vo
phm vi p dng ca quy ch i x quc gia. Tuy nhin, trong HTMVM, c nhng ngoi l ng
k v nhng cam kt v tin trnh loi b chng c ghi nhn trong Ph lc H.
2. Quy ch ti hu quc23
Nguyn tc i x quc gia, nh phn tch trn, trong mt s lnh vc khng hon ton t c
s ng thun v trong mt s trng hp cn b loi b. Ni mt cch khc, trong quan h thng
mi v u t song phng, nguyn tc ny c nhiu ngoi l. Cn, quy ch ti hu quc gn nh c tiu chun ho v c mt v tr khng th loi b trong cc hip nh k trn. Nhng iu quan
trng hn l vi c ch tc ng ca n, cam kt v quy ch ny lun vt ra khi phm vi p dng
trong quan h song phng v tr thnh - vi mt s ngoi l xut pht t nguyn tc c i, c limt cng c hu hiu xc nh chun mc i x trong quan h thng mi v u t gia mt
quc gia vi nhiu quc gia v ngc li. Vn ny s c phn tch phn sau, by gi trc ht
chng ta xem xt ni dung ca n.
2.1. Khng ph thuc vo i tng iu chnh c th nh thng mi hng ha, s hu tr tu, thng
mi dch v, quan h u t hay tip cn th trng, nguyn tc ny c hiu chung l s cam kt i
x vi cc i tng c hip nh iu chnh ca bn kia khng km thun li hn s i x vi cc
i tng tng ng ca bt k nc th ba no khc. Tng t nh nguyn tc i x quc gia, quy ch
ny c p dng xuyn sut tt c cc lnh vc c hip nh iu chnh24.
2.2. Quy ch ti hu quc cm s phn bit i x (hiu theo ngha cm i x bt li hn) i vi
cng dn v cng ty ca bn kia v hng ha, dch v, s hu tr tu v u t ca h (sau y gi
chung l "cng dn v cng ty") thng qua cc quy nh sau ny nhm u i cng dn v cng ty
ca (nhng) nc th ba. Tuy nhin, s "cm" ny khng c ngha tuyt i. Theo quan im ph
bin trong php lut thng mi v u t quc t25 th iu ny c ngha l cc u i m mt bn sau
ny dnh cho cc cng dn v cng ty ca (cc) nc th ba thng qua mt hip nh song phng s
to nn mt chun mc i x mi v chun mc mi ny phi tr thnh ni dung ca hip nh ban
u gia hai bn26.

2.3. S "i x khng km thun li hn" ch c p dng cho nhng trng hp tng t, ngha l di
nhng iu kin tng ng. Bi vy, cng dn hoc cng ty ca mt bn khng th lp tc khiu ni
b i x bt bnh ng khi vin dn vo mt tha thun gia mt c quan nh nc ca bn kia vi
(mt) cng dn hoc cng ty ca mt nc th ba, m trong c quan nh nc ny dnh cho cng
dn hoc cng ty nc ngoi mt s u i c bit i li nhng nhng b ca ngi i vi
nc ch nh.
2.4. Cng c mt s ngoi l quan trng i vi quy ch ti hu quc. Ngoi l ph bin nht l vic
khng p dng i x ti hu quc i vi nhng c quyn m mt bn c c cng nh dnh cho
cc quc gia khc trong phm vi vai tr thnh vin ca mt lin minh kinh t27 hoc lin minh hi
quan, mt khi th trng chung, mt khu vc mu dch t do28 hay trong phm vi cc hip nh v
thng mi bin gii29. Tuy nhin, HTMVM li cha ng mt ngoi l ca ngoi l ny30. Theo
, mt bn s dnh cho cc sn phm c xut x ti lnh th bn kia s i x ti hu quc trong
vic gim thu do cc m phn a phng di s bo tr ca WTO mang li, vi iu kin l bn
cng dnh li ch cho tt c cc thnh vin WTO. Thc cht, y l cam kt i vi Vit Nam
ca Hoa K, mt thnh vin ca WTO v vi t cch , Hoa K s phi i x nh vy vi cc thnh
vin khc ca WTO. Ngoi ra, s i x ti hu quc cng khng c p dng i vi nhng u i
m mt bn dnh cho cng dn hoc cng ty ca nc th ba trn c s mt hip nh v trnh nh
thu hai ln hoc cc tha thun khc v vn thu31.
2.5. Thng thng, cc hip nh thng mi v u t song phng gia mt quc gia pht trin vi mt
quc gia ang pht trin ch gii hn vo cc ngoi l nu trn. Nhng mt s hip nh trong cc
lnh vc trn gia cc nc ang pht trin li p dng nhng ngoi l rng ln hn. Chng hn, theo
hip nh v khuyn khch v bo h u t gia Vit Nam v Thi Lan th u i ti hu quc cng
khng p dng i vi nhng u i m php lut ca mt bn dnh cho mt cng dn hoc cng ty
ca mt nc th ba, m cng dn hoc cng ty ny c hng quy ch "promoted person" (nng cp
u i). Thm ch, theo hip nh ni trn v hip nh khuyn khch, bo h u t gia Vit Nam vi
Malaysia th i x ti hu quc cng khng p dng i vi nhng u i m mt bn dnh cho
cng dn hoc cng ty ca nc th ba trn c s "bt k mt hip nh, tho thun quc t hoc bt
k quy nh ni lut no lin quan ton b hoc ch yu ti thu quan"32. Theo cc quy nh ny th
khng nhng cc quy nh ca mt hip nh trnh nh thu hai ln hoc cc tha thun quc t v
vn thu m c cc quy nh ca lut php quc gia khng nhm thc hin cc ngha v quc t
v thu cng b loi tr ra khi quy ch i x ti hu quc. l mt quy nh tri ngc vi chnh
sch thu ht u t nc ngoi v khng cn ch ng trong iu kin thng mi, u t quc t hin
nay.
2.6. Tng t nh nguyn tc i x quc gia, c quy ch i x ti hu quc cng khng p dng cho
vn cp php u t. Nu nh mt bn, trn c s mt hip nh song phng vi mt quc gia th
ba, m cam kt trch nhim cp php u t cho cng dn hoc cng ty ca nc , th cam kt ny
khng v quy ch i x ti hu quc m to nn trch nhim cp php u t ca mt bn cho cng
dn v cng ty ca bn kia.
3. Nguyn tc p dng quy nh thun li hn
3.1. Bi v c nguyn tc i x quc gia ln quy ch ti hu quc u khng tr li cu hi i x
nh th no, nn trong thc tin c th s i x quc gia trong mt s lnh vc hoc vn li thun
li hn so vi p dng quy ch ti hu quc, v ngc li, s p dng quy ch ti hu quc trong mt
s lnh vc hoc vn li c th thun li hn i x quc gia. Mt khc, mi tng quan gia i
x quc gia v quy ch ti hu quc trong mt lnh vc hoc vn no cng c th thay i
theo tng thi k, tu theo chnh sch kinh t ca mt quc gia. Chng hn, cn cn ca chnh sch
u i c th chuyn dch t u t trong nc sang u t nc ngoi hoc ngc li, ty theo tng thi k
v c cu ca nn kinh t quc dn.

3.2. Trong khi cc quc gia pht trin thng thng c chnh sch kinh t khng phn bit u t trong
nc hay u t nc ngoi, th cc quc gia ang pht trin lun phi ng trc mt mu thun pht
sinh t nhu cu thu ht vn nc ngoi, bo h v pht trin sn xut, dch v t ngun vn trong nc. y l c s hai chnh sch khc nhau tn ti. Bi vy, trong m phn i n k kt mt
hip nh thng mi v u t song phng, quc gia pht trin lun tm n vic t c cam kt
ca bn kia dnh s i x thun li nht cho cng dn v cng ty, hng ha, dch v v u t ca
h. Trong quan h Vit Nam - Hoa K, cam kt ny trong lnh vc u t c th hin quy nh
rng: mi bn dnh cho bn kia s i x khng km thun li hn s i x dnh cho cng dn
hoc cng ty ca mnh trn lnh th nc mnh hoc s i x khng km thun li hn s i x
dnh cho cng dn hoc cng ty ca nc th ba trn lnh th nc mnh, ty thuc vo s i x no
thun li nht33.
3.3. Tuy nhin, cng c ngoi l i vi nguyn tc ny. Chng hn, nguyn tc ny khng ngn cn
mt bn quy nh cc th tc ring lin quan n cc khon u t theo hip nh, nh yu cu cc
khon u t phi c thnh lp hp php theo cc lut v quy nh ca bn 34. Nh vy, t gc
Vit Nam, chng no cha c mt lut p dng chung cho cch doanh nghip c vn u t trong
nc v doanh nghip c vn u t nc ngoi th nh u t nc ngoi vn phi tin hnh thnh lp
doanh nghip theo nhng iu kin v th tc ring.
4. Nguyn tc bo lu cc quyn (Preservation of Rights) v "iu khon che chn" (shield
clause)
4.1. Nguyn tc bo lu cc quyn nhm bo m cho nh u t nc ngoi c hng thun li xut
pht t lut php, cc quyt nh hnh chnh hoc t php ca quc gia ch nh, t cc ngha v php
l quc t hoc cc ngha v do quc gia m nhn v c ghi nhn trong tha thun hoc chp
thun u t, nu nh s i x trn cc c s thun li hn s i x c quy nh trong hip nh.
Nh vy, quyn ny cng l mt kha cnh ca nguyn tc p dng quy nh thun li hn cp
trn. Theo nguyn tc ny, trong nhng hon cnh tng t, nc ch nh khng th vin dn vo
nhng quy nh ca hip nh t chi dnh cho nh u t nhng thun li ln hn xut pht t
cc cn c php l nu trn.
4.2. iu khon che chn l mt cng c c dng ph bin (nhng khng ng nhin) trong cc
hip nh song phng v khuyn khch v bo h u t36 v trong quan h Vit Nam - Hoa K c
th hin ti cc quy nh v quan h u t37. iu khon ny nhm bo m rng, nc ch nh phi
thc hin nhng cam kt ca mnh (chng hn dnh cho nh u t nc ngoi nhng u i nht nh)
vi nh u t nc ngoi trong cc chp thun u t (investment authorization) hoc trong cc tha
thun u t38 (investment agreement).
Mc d trong cc tha thun u t, mt cng c thng c dng l iu khon n nh (stabilization
clause) vi mc ch ngn cn quc gia ch nh trn c s ch quyn (lp php v hnh php) ca
mnh sau ny ban hnh hoc sa i cc lut l c tc dng tc b hoc v hiu ha cc cam kt ca
mnh i vi nh u t trong tha thun u t . Tuy nhin, trong cc tranh lun quc t, ngi ta
khng thng nht c quan im rng: tha thun u t gia quc gia ch nh (chnh ph, c quan
chnh ph hay chnh quyn a phng) vi nh u t nc ngoi c c xem - hay di iu kin no
th c th c xem - l mt vn bn ca php lut quc t v cc cam kt ca quc gia ch nh c
xem l cam kt quc t hay khng39. Trng hp xem y ch l cam kt mang tnh cht t lut (vi
lp lun ch yu rng nh u t nc ngoi khng phi l ch th ca cng php quc t), th quc
gia ch nh ca u t nc ngoi s khng chp nhn gii quyt tranh chp trc mt ta n nh nc
ca nc ngoi. Ngc li, nu xem y l mt cam kt quc t th chnh ph ca nh u t nc ngoi
c th s dng cc phng tin ph hp vi cng php quc t bo v cng dn v cng ty ca
mnh v u t ca h. Trong bi cnh , Cng c ICSID40 l mt thnh qu, cng nh l gii php
a nhng tranh chp loi ny ra gii quyt trc trng ti nhm t c nhng phn quyt cng
bng m khng lm tn thng n ch quyn ca quc gia ch nh ca u t.

Trong tnh th php l ni trn, iu khon che chn vi yu cu cc bn k kt hip nh phi thc
hin cc cam kt ca mnh vi nh u t ca bn kia trong tha thun u t- bao gm c iu khon
n nh- to ra mt trch nhim quc t song song vi trch nhim trn c s ca tha thun u
t v nh vy tng kh nng (phng tin) cng ch i vi cc cam kt ny.
III. C ch tc ng ca cc nguyn tc v chun mc i x trong HTMVM v nh hng
ca chng ti quan h thng mi v u t quc t a phng
Cc phn tch v ni dung ca cc nguyn tc v chun mc i x c ghi nhn trong HTMVM
phn no phn nh c ch tc ng ca chng. Bi vy, nhng phn tch tip theo y mt mt
khng tch ri vi nhng trnh by trn, mt khc nhn nhn chng trong mt th thng nht v c
xem xt n bi cnh thng mi v u t trong tin trnh hi nhp vi kinh t th gii.
1. Bn thn nguyn tc i x quc gia ch yu cu s i x vi cng dn v cng ty ca bn kia
ti thiu phi c nh i vi cng dn v cng ty ca mnh, ch khng t ra chun mc i x ti
thiu. Bi vy, trong nhiu lnh vc hoc vn , HTMVM phi vin dn ti cc chun mc
trong cc hip nh a bin khc, yu cu cc bn thc hin trc tip cc chun mc hoc bng
cch tham gia vo cc hip nh ny41, hoc ghi nhn trong bn thn hip nh ny nhng chun
mc m cc bn phi tun theo. Ni bt trong mi quan h ny l cc chun mc trong vn bo
h v thc thi quyn s hu tr tu v vn tc quyn s hu, quc hu ho v bi thng thit hi.
Khng ch cc cng dn v cng ty ca bn kia l nhng ngi hng li t vic thc thi cc cam kt
v cc chun mc i x m vic ny cn c tc dng nng chun mc i x ni chung ln mt
tm mi, v ngi hng li cn chnh l cc cng dn v cng ty ca bn . V cui cng, khng
ch c cng dn, cng ty ca hai bn k kt hip nh hng li t iu ny, m c cng dn v cng
ty ca cc nc th ba cng c hng li khi cc nc cng k nhng hip nh tng t nh vy vi
Vit Nam.
2. Khc vi nguyn tc i x quc gia, quy ch ti hu quc nhm vo vic loi b s phn bit i
x gia cng dn v cng ty ca bn kia vi cng dn v cng ty ca cc nc th ba. Nh vy, quy
ch ny s tc ng ti vic hnh thnh nhng chun mc i x chung trong quan h thng mi v
u t quc t. iu ny s gp phn thc y cnh tranh, chng hn ngay trong nhm cc nh u t
vo Vit Nam, trn c s s i x bnh ng ca nc ch nh i vi h.
3. Cng khc vi quy tc i x quc gia, phm vi tc ng ca quy ch ti hu quc vt ra khi
phm vi mt hip nh song phng. iu ny th hin ch, nu Vit Nam k kt cc hip nh thng mi song phng vi cc nc th ba, th Hoa K s c hng cc u i m Vit Nam tha thun
c trong cc hip nh ny. Tng t nh vy, cc quc gia khc k kt hip nh vi Vit Nam, m
trong cc hip nh c cam kt i x ti hu quc, th cc quc gia - thng qua quy ch nys c hng nhng li ch m Vit Nam dnh cho Hoa K trn c s HTMVM42.
4. Cng cn ch rng, vn cp php u t khng nm trong phm vi p dng ca quy ch ti
hu quc. iu c ngha l, cc quc gia th ba khng c hng nhng nhng b ca Vit Nam
i vi Hoa K trong vn cp php u t thng qua quy ch ti hu quc. Tuy nhin, trong qu
trnh hi nhp v m phn gia nhp WTO, Vit Nam s cn phi k kt mt s hip nh thng
mi song phng quan trng, c bit l vi Lin minh Chu u (EU) v cc i tc ny s khng th
khng i hi nhng nhng b khng km thun li hn nhng nhng b m Vit Nam dnh cho
Hoa K.
5. Nguyn tc p dng quy nh thun li hn lun dnh cho cng dn v cng ty ca bn kia s i
x thun li nht trong nhng lnh vc v vn m hip nh ch ch danh. iu ny em n h
qu l trong nhng lnh vc v vn , chnh cng dn Vit Nam c th b chnh nh nc mnh
i x km thun li hn.

6. iu khon n nh trong cc tho thun u t v iu khon che chn trong HTMVM v cc

hip nh thng mi hoc hip nh u t song phng m Vit Nam hoc s k kt vi cc quc
gia khc to nn trch nhim quc t ca Vit Nam i vi cc cam kt trong tha thun u t. iu
ny lm tng kh nng cng ch ca cc cam kt ny v i hi Vit Nam s thc thi nghim tc
cc cam kt .
IV. Thay li kt
V nguyn tc, nhng cam kt trong mt hip nh thng mi song phng khng lm tn hi n
ch quyn quc gia, m quan trng y l ch quyn lp php v hnh php trn lnh th ca
mnh. Xut pht t ch quyn , Vit Nam tip tc c th duy tr hoc ban hnh nhng lut v quy
nh, m nhng lut v quy nh c th mu thun vi nhng cam kt trong cc hip nh. S
mu thun ny khng lm tn hi n hiu lc ca cc lut hoc quy nh ny. V trong qu kh,
trn thc t chng ta vn c nhng quy nh hoc chnh sch tri vi hoc cn tr vic thc thi c
hiu qu cc cam kt quc t. Nhng mt khi Vit Nam ngy cng m rng quan h thng mi v
u t, c bit vi vic k kt cc hip nh vi cc i tc thng mi quan trng nh l iu kin
gia nhp WTO trong mt tng lai khng xa v s tng trng kinh k ngy cng ph thuc nhiu hn
vo nng lc xut khu v kh nng khai thc th trng quc t, th vic thc hin cc cam kt quc
t khng ch cn l vn danh d. Kh nng b cng ch bng cc bin php chnh tr v kinh t
i vi cc vi phm ngy cng ln hn. Trong , vn xm phm s hu tr tu s l mt ti c cp n nhiu.
HTMVM vi nhng nguyn tc v chun mc i x ghi nhn trong , cng nh cc vin dn
cho ti cc hip nh a bin v cc hip nh khc trong khun kh WTO cng phi c xem l c
hi Vit Nam kin ton, hay ni mt cch khc l ci cch mt cch c h thng php lut ca
mnh. Tuy nhin, iu kin gia nhp WTO khng ch l vic cam kt v cam kt thm, m ph
thuc cn bn vic thc thi mt cch c hiu qu cc cam kt . Nhn qua l trnh cam kt trong
cc ph lc, c bit cc cam kt v bo h v thc thi cc quyn s hu tr tu, cc cam kt v ct
gim thu, cam kt v cp php u t, chng ta thy thi gian chng ta chun b thc hin khng
cn di./.

Khoa Lut thng mi, Trng i hc Lut TP. H Ch Minh

1. Hip nh ny vi tn y l "Hip nh gia Cng ha x hi ch ngha Vit Nam v Hp chng quc Hoa
2.

3.

4.
5.

K v quan h thng mi" c k kt vo ngy 13/07/2000 v c hiu lc k t ngy 10/12/2001.

Tham kho "Quyt nh s 35/2002/Q-TTg ngy 12.3.2002 ca Th tng Chnh ph v Chng trnh hnh
ng ca Chnh ph thc hin Hip nh thng mi Vit Nam- Hoa K", Tin nhanh vn bn php lut, cun
19/T. 3.2002, tr.1 tr i; "Quyt nh s 37/2002/Q-TTg ngy 14.3.2002 ca Th tng Chnh ph v Chng
trnh hnh ng ca Chnh ph thc hin Ngh quyt s 07 NQ/TW ngy 27.11.2001 ca B chnh tr v hi
nhp kinh t quc t", Tin nhanh vn bn php lut, cun 20/T. 3.2002, tr.1 tr i.
V i tng iu chnh v tnh chi tit ca cc cam kt, HTMVM vt xa cc hip nh thng mi song phng
ca Hoa K vi cc nc b p dng "o lut Jackson-Vanik". Tham kho Mark E. Manyin: Hip nh thng
mi song phng Vit Nam - Hoa k (ti liu do Phng nghin cu lp php, Trung tm thng tin, th vin v
nghin cu khoa hc, Vn phng Quc hi cung cp cho Hi ngh gii thiu mt s ni dung c bn ca
HTMVM t ngy 01/11- 02/11/2001 ti Tp. H Ch Minh.
Trc khi HTMVM c hiu lc, Vit Nam l mt trong su quc gia cn li m Hoa K khng c quan h thng mi bnh thng (normal trade relations). Xem website ca B thng mi Hoa K (www.ustr.gov):
Background on the U.S-Vietnam Bilateral Trade Agreement
So snh David A.Gantz: Hip nh thng mi song phng Vit Nam- Hoa k nm 2000, mc A.11 (c chun
b cho B T php Vit Nam theo D n hp tc VIE/98/001 gia Chnh ph Vit Nam v UNDP "Tng cng
Nng lc Php lut Vit Nam - Giai on II"

6. V nhng kinh nghim ca cc nc chu M-Latinh v s can thip ca Chnh ph Hoa K bo v quyn li
cho cng dn v cng ty ca Hoa K tham kho Friedrich Oschmann: Calvo-Doktrin und Calvo-Klauseln:
wechselnde Realitten im internationalen Wirtschaftsrecht Lateinamerikas, Heidelberg 1993, tr. 26 tr i, tr.
134, 143.
7. Chng hn nh cc quy nh ti Khon 5, 6 iu 2 Chng I HTMVM v thng mi hng ha.
8. Chng hn nh cc cam kt ti Khon 3 iu 1 Chng II HTMVM v bo h s hu tr tu.
9. Ton b cc hip nh song phng v bo h v khuyn khch u t trn th gii c cng b ti: ICSID,
Investment Promotion and Protection Treaties, Oceana Publications Inc., Dobbs Ferry/New York.
10. y l loi hip nh ton din c trng m Hoa K p dng k kt vi (cho n nay) trn 60 quc gia khc.
Tham kho David A. Gantz, nh dn, mc F.1.
11. Tham kho s phn tch c ch tc ng ny: Phan Huy Hng, Das Recht der auslndisch-vietnamesischen
Joint ventures und die Rechtsverfolgung in Vietnam, Regensburg 2001, tr. 39 tr i; Joachim Karl: Neue
Entwicklungen beim internationalen Investitionsschutz, Recht der internationalen Wirtschaft 1994, tr. 809 tr
i.
12. Vn ny s c cp ti mt cch c th trong mt bi vit khc.
13. Khng phi hip nh thng mi song phng hay hip nh song phng v bo h v khuyn khch u t no
cng c cam kt v i x quc gia. Xem ch thch 19.
14. Lu rng trong tiu ca iu 1 Chng I bn ting Anh khng c cm t "v khng phn bit i x".
15. So snh iu 2 Chng I, iu 3 Chng II, iu 7 Chng III, iu 2 Chng IV v iu 1 Chng VII.
16. V vn ny v nhng trnh by tip theo y tham kho Phan Huy Hng, sch dn, trang 44 tr i.
17. V s p dng "Cng thc Hull" v cc chun mc khc v iu kin tc quyn s hu trong thc th tham
kho Khalil, ICSID Review/Foreign Investment Law Journal 7 (1992), tr. 339 tr i (c bit tr. 362-377)
18. So snh iu 10 Chng IV HTMVM, iu 4 Hip nh v bo h v khuyn khch u t gia CHXHCN Vit
Nam v CHLB c ngy 03.04.1993.
19. Chng hn nh cc hip nh v bo h v khuyn khch u t gia Vit Nam vi Italia ngy 15.5.1990, vi
Belgium v Luxembourg ngy 24.1.1991, vi Malaysia ngy 21.1.1992, vi Philippines ngy 27.02.1992, vi
Singapore ngy 29.10.1992 v vi Trung Quc ngy 02.12.1992 u khng c cam kt i x quc gia.
20. iu cng th hin ch khi Lut doanh nghip 1999 chuyn t c ch cp php thnh lp doanh nghip
sang c ch ng k kinh doanh th cc nh u t nc ngoi vn tip tc chu p dng c ch cp php u t
theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam.
21. Nh trng hp North American Free Trade Area (NAFTA); so snh cc iu 1102, 1103.
22. V d Khon 1 iu 2 Hip nh bo h v khuyn khch u t gia CHXHCN Vit Nam v CHLB c.
23. Mt o lut nm 1998 ca Hoa K quy nh thay th khi nim u i "ti hu quc" trong cc vn bn
hin hnh v v sau bng khi nim "quan h thng mi bnh thng"(Normal Trade Relations). Xem Mark E.
Manyin, nh dn, mc I, ch thch 1. Tuy nhin, khi nim u i ti hu quc vn tip tc c s dng ph
bin trong quan h thng mi quc t, bi vy trong HTMVM hai khi nim ny c ng thi s dng vi
cng ni dung. Xem ch thch cho tiu ca iu 1 Chng I.
24. Mc d quy ch ny khng c trc tip ghi nhn trong phn quy nh v bo h s hu tr tu.
25. Tham kho Carsten Thomas Ebenroth: Code of Conduct - Anstze zur vertraglichen Gestaltung internationaler
Investitionen, Konstanz 1987, l mc 776.
26. Tuy nhin tc gi bi vit ny tng nu ra quan im rng quy ch ti hu quc ch nhm cm cc bn k
kt hip nh khng c ban hnh mt quy nh (lut php quc gia) p dng ring nhm ch u i cng dn v
cng ty ca mt nc th ba no m khng nm trong khun kh thc thi mt ngha v theo php lut quc t
vi nc ny. Xem Phan Huy Hng, sch dn, tr. 49-50.
27. V d nh EU.
28. V d nh Asian Free Trade Area (AFTA) hay NAFTA.
29. Trong quan h Vit Nam - Hoa K cc ngoi l (khng ch) c quy nh ti Khon 3 iu 1 Chng I,
Khon 2, 3 iu 2, iu 3 Chng III, Khon 2 iu 2 Chng IV HTMVM.
30. So snh cu 2 Khon 2 iu 1 Chng I HTMVM.
31. Chng hn xem quy inh ti Khon 4, 5 iu 3 Hip nh v khuyn khch v bo h u t gia CHXHCN Vit
Nam v CHLB c.
32. So snh iu 5 Hip nh khuyn khch v bo h u t Vit Nam - Thailand, iu 4 Hip nh khuyn khch
v bo h u t Vit Nam - Malaysia.
33. So snh Khon 1 iu 2 Chng IV HTMVM cn quy nh nguyn tc ny ti iu 9 Chng IV, iu 2 Chng
V, iu 1 Chng VII.
34. So snh iu 6 Chng IV HTMVM.

36. V vn ny tham kho Phan Huy Hng, sch dn, tr. 51 tr i.

37. Nh ch thch 32.
38. Theo php lut Vit Nam, Chnh ph Vit Nam khng k kt tha thun u t theo ngha y vi nh u t nc ngoi. Mt tha thun nh vy ch c k kt gia "c quan nh nc c thm quyn" (di cp Chnh ph) vi
nh u t nc ngoi trong phm vi phng thc u t BOT, BTO v BT; So snh cc khon 11, 12, 13 iu 1
Lut u t nc ngoi ti Vit Nam.
39. V vn ny tham kho nghin cu ton din ca Erich Schanze, Investment agreements in international
commercial law, Frankfurt 1986
40. Cng c v gii quyt tranh chp u t gia nh nc v cng dn ca nh nc khc, lm ti Waschington ngy
18.03.1965 (Ngun: United Nations Treaty Series, quyn 847, tr. 231 tr i).
41. Chng hn nh cc cam kt trong Khon 3 iu I Chng II HTMVM.
42. Nhn nh tng t nh vy: David A. Gantz, nh dn, mc A.12, B.2. Tuy nhin trong mc B.2 Gantz ch
cp n nhng hip nh m sau ny (sau HTMVM) Vit Nam k kt vi quc gia khc. Tri li, cc quc gia
khc k kt vi Vit Nam (trc HTMVM) cng c hng li t cc cam kt ca Vit Nam trong
HTMVM.

hnh ngh y t ngoi cng lp

Phng anh

Tm tt: Xut pht t quan im: d l y t cng lp hay ngoi cng lp cng u nhm mc tiu
chm sc sc kho nhn dn l trn ht, tc gi bn v mt s vn lin quan n Php lnh hnh
ngh y dc ngoi cng lp cn c lm r nh: "cng ra cng, t ra t", khng c bn cng trong hnh
ngh y dc; bo m cng bng trong khm cha bnh; khng th ly dc nui y; bo him y t

Sau hn 8 nm thc hin Php lnh hnh ngh y dc t nhn nm 1993 n nay, c nc c hng
chc nghn c s hnh ngh y, dc t nhn. Lc lng ny v ang gp phn ng k vo vic chm
lo sc kho nhn dn, nht l cc th, ni phn ng dn c c thu nhp kh.
Song, tnh hnh t chc qun l y t trn lnh vc khm cha bnh v kinh doanh thuc men ca c
t chc y t nh nc v ngoi nh nc ang c nhiu vn bt cp c v quan im, chnh sch, t
chc, hot ng. Nht l gia cc quy nh ca c quan qun l v thc t c mt khong cch kh
xa. Ch , chnh sch mang tnh ch quan p t, duy ch, c quyn v khng qun l c, v
khi ra cc ch ny ngi ta hay ng v pha qun l hnh chnh m khng xut pht t nguyn
vng v li ch ca nhn dn.
lp li k cng trong lnh vc hnh ngh y, dc ngoi cng lp, c l trc ht cn phi i t
nhng vn gc ca n, m ci gc c bn nht l cc ng li, quan im ca ng, Nh nc v
cc chnh sch x hi. V trong ch ta, d l y t cng lp hay ngoi cng lp cng phi nhm
mc tiu chm sc sc kho nhn dn l trn ht.
Mt l, hot ng y t trong c ch th trng c nh hng XHCN l g? C ch th trng xo b
bao cp trn lan; nhng c ch th trng c s phn ho giu, ngho khng nh nn cc chnh sch y
t phi nhm bo v li ch cho ngi ngho, vng ngho v phi c gng thc hin cng bng x hi
trong khm cha bnh. V vy, vic ban hnh Php lnh hnh ngh y dc ngoi cng lp l ht sc
cn thit p ng c nhu cu khm cha bnh ca mi tng lp nhn dn, nhng khng th
cc t chc cng lp v ngoi cng lp li dng bc lt ngi bnh, lm mt i hnh nh tt p
ca nn y t XHCN trong c ch th trng. Php lnh c hiu lc thit thc phc v sc kho
nhn dn, c my vn cn c lm r:
+ X hi ho, a dng ho cng tc chm sc sc kho nhn dn ni chung v khm cha bnh ni
ring. X hi ho cng phi theo nh hng XHCN, ngha l phi c s qun l ca nh nc, mt
mt phi xo b c ch "xin- cho", c quyn, c li; mt khc, phi m rng nhiu hnh thc t
chc khm cha bnh cho nhn dn. Nhng phi phn nh r mi loi hnh t chc khm cha bnh:
cng l cng, t l t, khng th c bn cng v c bn cng th bn t y l ai? Hay y ch l mt
hnh thc tr hnh ly "cng" lm "t" cho tp th? ng ra, y l hnh thc lin doanh nn phi
theo Lut Doanh nghip, nhng phn cng khng th ly c s vt cht k thut ca Nh nc em ra
lin doanh c, m phi gp vn ngoi ngn sch u t ca Nh nc cho c s khm cha bnh. V
d, c s khm cha bnh ca Nh nc c vay vn ngn hng lin doanh vi t nhn theo Lut
Doanh nghip. Cng nh vy, y t "dn lp" thc cht cng l vn gp ca c nhn hay ca tp th,
l cng ty c phn do dn lp, lm t nn cng phi theo Lut Doanh nghip, v h khm cha
bnh theo hnh thc kinh doanh.
Nh vy, ngoi y t nh nc cn c cc hnh thc y t t nhn, lin doanh, c phn v cn mt loi
hnh na cn c khuyn khch pht trin, l y t ca cc ngnh, cc c s. y l hnh thc y t

tp th. Cc c s y t ny khng c Nh nc cp ngn sch nh hin nay m kinh ph y t c ly

t vn t c hoc phc li tp th ca cc ngnh, hoc cc c s t t chc ly cc c s khm cha
bnh, k c t chc bnh vin nu iu kin phc v cho cn b, cng nhn vin ca h.
Bo m cng bng trong khm cha bnh (KCB). bo m cng bng trong KCB trong c ch
th trng c nh hng XHCN, y t nh nc phi m nhim vai tr ca mnh iu tit ngn sch
cho khu vc m Nh nc c kh nng iu tit, c ngha l cc c s KCB ca Nh nc s ng vai
tr ch o thc hin cc chnh sch x hi ca Nh nc.
- Nh nc s u tin huy ng nhiu ngun lc khc nhau u t cho y t c s (y t thn bn vng
su, vng xa, y t cm dn c theo hp tc x hoc x, cm x...) phc v nhn dn nng thn c
v nhn lc v c s vt cht k thut tng ng, c v c ch chnh sch, c v quy trnh hot ng
ca y t c s.
- Nh nc u t ban u tho ng cho cc c s KCB cng v bnh vin cng, i tng phc v ca
y t cng l phc v mi i tng v thu vin ph duy tr hot ng. Cc c s KCB khng cn
bit bnh nhn l i tng c th no, m ch bit cha bnh theo bnh tt khng phn bit, i x
gia cc bnh nhn nh hin nay, s gim tiu cc v nhng nhiu khng ng c cc c s KCB.
Bnh vin thu vin ph vi gi tnh chi ph duy tr vn hnh ca cc c s KCB, k c lng, thng... cn chi ph khu hao c bn (xy dng, trang thit b y t, sa cha ln...) th Nh nc
khng tnh vo gi vin ph, chnh l phn phc li m nh nc bao cp chung cho ton x hi,
hng nm s cp ngn sch ny cho cc c s KCB.
- i vi nhng i tng thuc din c hng cc ch i ng, u i do Nh nc c trch nhim
chm sc, k c ngi ngho, Nh nc s chi ngn sch mua BHYT cho h.
- i vi cc i tng c bo him y t, bo him nhn th... t chc bo him phi chi tr vin ph
cho h.
- i vi cc i tng khc, t h tr vin ph cho bnh vin nu khng tham gia mt loi hnh bo
him no bo m h tr cho mnh khi m au.
- i vi mt s i tng thuc din cu t x hi, bnh vin cng s c ngn sch nh nc h tr
ngn sch lm t thin.
Hai l, nhanh chng m rng v a dng ho th trng BHYT t nguyn. Ngoi BHYT bt
buc, cn nhanh chng pht trin BHYT t nguyn vi nhiu hnh thc thch hp cho mi i tng
x hi. (nh cc qu on kt, tng t KCB, qu BHYT nng dn, qu BHYT cho nhng ngi lao
ng t do, qu BHYT cho cc hp tc x tiu th cng nghip, ng nghip, nng nghip v.v...) m
c nc lm rt c hiu qu, k c cc hnh thc BH nhn th.
Ba l, b quan im thu mt phn vin ph "t m" v thu vin ph cao ngi giu b cho
ngi bnh ngho v min gim vin ph. Vic thu mt phn vin ph nh hin nay khng nhng
khng tun th quy lut gi tr v gi c trong c ch th trng, m cn lm sai lch cc tiu ch
trong vic tnh gi, lm phc tp cho vic p gi mi c s KCB, mt k thut nh nhau, c chi ph
nh nhau nhng li tnh gi theo tuyn hnh chnh l khng ph hp... Vic thu vin ph cao ngi
giu b chi ph cho ngi ngho l khng cng bng v khng thc t. N hon ton theo suy
on ch quan, khng c c s ni ai giu hn ai trong KCB, ngi giu m mc bnh nan y th
chi ph khc xa vi chi ph ngi ngho mc bnh thng thng. Vic min gim vin ph phn ln
cng l xt on ch quan thng qua c ch hnh chnh hoc thn quen, khng c c s hp tnh
hp l nn cng to s thiu cng bng trong s dng phc li x hi.
Bn l, khng tha nhn quan im "ly dc nui y". Ngnh dc l mt ngnh kinh t k thut,
sn xut, kinh doanh, hot ng theo Lut Doanh nghip v np thu cho Nh nc, li nhun v

phc li l ca ngnh dc, vy khng th c chuyn "ly dc nui y". Sn xut, kinh doanh ca
ngnh dc khng ph thuc vo qun l hnh chnh s nghip ca y t. Nu khng c sn xut,
kinh doanh hon ton c lp theo Lut Doanh nghip, ngnh dc s b chi phi theo cch qun l
ca c ch hnh chnh quan liu. Bi l, nu ngnh dc nm trong B Y t, thuc sn xut, kinh
doanh tha, thiu, cht lng ra sao u c c quan qun l cng ngnh iu chnh ni b; v thnh
tch hoc v li nhun, thuc khng cht lng vn c bn ra th trng, nht l th trng trong ni
b ngnh, khng qua c ch iu tit v cnh tranh lnh mnh ca th trng nn trit tiu tnh nng
ng, pht trin ca ngnh dc v ngc li, ngnh y cng khng tnh ton c nhu cu st thc s
dng thuc ca x hi. Do , cng tc qun l dc, nht l dc ngoi cng lp ang c nhiu bt
cp. C l, n lc cn phi a ngnh dc ra khi s qun l hnh chnh ca ngnh y t.
Vic a hot ng "kinh doanh thuc sng" (dc liu cha bo ch) vo iu chnh Php lnh hnh
ngh y dc ngoi cng lp l khng thc t v cng khng th qun l c. V dc liu di dng cy
l phi kh, sy, bm nh; cc con vt phi kh, ngm ru, hay cy l ti lm cc bi thuc dn
gian nh m l xng chng hn th cha phi l thuc. C khng t cy l, qu kh c khi l thc phm
hoc ch bin thnh thc phm, ch khng phi ch lm thuc nh nhn kh, sen kh, v.v...
Nu coi l thuc c th khng ng, nn khng th a vo Php lnh c. Cng nh vy, i vi
trang thit b y t, ci g l trang thit b y t c nh hng trc tip n sc kho nhn dn th mi
nn qun l theo Php lnh. Nh vy, cn phi c mt danh mc cc trang thit b , nu khng d
b li dng v nhm ln. V d nh sn xut, kinh doanh cc dng c thu tinh, g, ging, chiu,
bn gh, v.v... khi dng trong y t.
Nm l, cn lm r iu kin hnh ngh y dc ngoi cng lp v chng ch hnh ngh thc cht
cng ch l mt, v ai khng iu kin th ng nhin khng th cp chng ch hnh ngh v ngc
li. Bi vy, t chc v c nhn hnh ngh y, dc ngoi cng lp ch cn c iu kin hnh ngh
l , nu khng li ra giy php con thuc c ch "xin- cho".
Mt khc, i vi iu kin hnh ngh y, dc ngoi cng lp, Php lnh da trn c s no quy
nh ngi mun iu kin hnh ngh y, dc ngoi cng lp phi qua 2-5 nm thc hnh c s
"KCB hp php" l c s no? Hin nay, c nhiu ngi tt nghip i hc nhng cha c c s
KCB cng lp no nhn vo lm vic, nhng li c nhn vo lm vic cc c s ngoi cng lp,
vy sau 2 nm h c iu kin hnh ngh y, dc ngoi cng lp khng? Nu quy nh qu cht
ch th gii quyt cng vic lm cho cc bc s mi ra trng nh th no, trong khi chng trnh hc
ca ngnh y ko di ti 6 nm, trong c tnh c thi gian thc hnh ri.
Su l, vic BHYT c k hp ng vi cc c s KCB hay khng, khng nn a vo Php lnh
hnh ngh y dc ngoi cng lp v y ch l mt phng thc chi tr ca BHYT, phng thc ny c
th thay i trong qu trnh hon thin v pht trin BHYT, nu a vo Php lnh th s kh thay i
theo yu cu ca qu trnh ci tin c ch chi tr BHYT, s nh hng n hot ng ca BHYT; hn
na, hin nay BHYT khng cn nm trong B y t na, do cng khng nn a vo Php lnh.
***
Trn y l nhng vn chng ti mun trao i cc c quan hoch nh chnh sch c th
tham kho, nhm i n quyt nh mt chnh sch ht sc quan trng ny./.

php LUT hi quan Vit Nam V

vic thc thi HIP NH THNG MI Vit Nam-hoa k

TS. Nguyn Anh Sn*

TS. L Th Thu Thu* *

Tm tt: Hip nh thng mi Vit-M c nh hng su rng n h thng php lut Vit Nam, v
php lut hi quan khng phi l ngoi l. Tc gi i chiu mt s im cha tng thch gia php
lut hi quan Vit Nam vi nhng yu cu ca Hip nh trn cc phng din: th tc hi quan;
thu quan; bo h quyn s hu cng nghip, ng thi s b nu mt vi kin ngh cn lm thc
thi Hip nh trong lnh vc hi quan.

1. V th tc hi quan
Nguyn tc ti hu quc v th tc xut nhp khu
Theo nguyn tc i x ti hu quc (nguyn tc MFN) c quy nh trong Hip nh thng mi
Vit Nam-Hoa K1 th Vit Nam v Hoa K s "dnh ngay lp tc v v iu kin cho hng ho c
xut x ti hoc c xut khu t lnh th ca Bn kia s i x khng km thun li hn s i x
dnh cho hng ho tng t c xut x ti hoc c xut khu t lnh th ca bt c nc th ba no
khc trong tt c cc vn lin quan ti: nhng quy nh v th tc lin quan n xut nhp
khu, k c nhng quy nh v hon tt th tc hi quan, qu cnh, lu kho v chuyn ti"2.
Hin nay, Lut Hi quan cng nh cc vn bn hng dn thi hnh ca Vit Nam p ng nguyn
tc MFN nu trn. Tuy nhin trn thc t, th tc hi quan i khi cng c nhng u i vt ln trn
mc thng thng3 i vi hng ho nhp khu t cc nc ASEAN trong khun kh chng trnh
Khu vc t do thng mi ASEAN (AFTA) hoc theo cc tho thun nhm to thun li cho giao lu
bin gii vi Trung Quc, Lo v Campuchia. Tng t, v pha Hoa K cng c cc cam kt trong
khun kh Khu vc t do thng mi Bc M (NAFTA) cng nh cc cam kt ca Hoa K i vi
Canada, Mxic c nhng u i vt ln trn mc thng thng. iu ny hon ton ph hp vi
ni dung ca Hip nh v Hip nh GATT4- tha nhn vic p dng cc quy nh v th tc thun
li hn cho cc thnh vin ca lin minh thu quan hoc khu vc mu dch t do m Bn l thnh
vin y v nhng thun li dnh cho nc th ba nhm to thun li cho giao lu bin gii.
Cng ngh thng tin v th tc hi quan
Trn thc t, s tng trng ca thng mi th gii v pht trin cc h thng thng mi t ng dn
n vic rt nhiu cc t chc hi quan, trong c Hi quan Hoa K tin hnh thng quan t ng,
cho php khai bo hng ho bng cch vo s in t (bao gm c bng cch fax), vi phng chm:
s dng cng ngh thng tin v thng mi in t mc cao nht c th c ci tin th tc hi
quan. iu ny p ng c yu cu lm th tc hi quan nhanh gn, gim thiu tiu cc, sch
nhiu, phin h t cn b, cng chc hi quan v hon ton ph hp vi quy nh ca Cng c
KYOTO nm 19995.
Trong khi , Vit Nam hin nay, mc d c nhiu vn bn6 l c s tin hnh p dng cng
ngh thng tin vo cng tc qun l nh nc v hi quan (th tc hi quan, kim tra sau thng
quan...) cng nh cho php ngi khai hi quan c s dng hnh thc khai hi quan in t7. Tuy
nhin, cho n thi im hin ti, Vit Nam cha c mt vn bn quy phm php lut no quy nh

c th h thng tiu chun k thut cng nh trch nhim v quyn hn ca cc bn lin quan trong
vic trao i s liu in t, gi tr php l cc chng t in t ni chung v trong hot ng xut
khu, nhp khu, xut cnh, nhp cnh ni ring8. Do vy, mc d Th tng Chnh ph giao Tng
cc Hi quan la chn a im thch hp, xy dng phng n th im thc hin vic khai hi
quan in t, trnh Th tng Chnh ph xem xt, quyt nh9, nhng n thi im hin ti, Tng cc
Hi quan vn cha trin khai c.
2. Thu i vi hng ho nhp khu
Theo quy nh ti im 1A, iu 1, Chng I ca Hip nh th Vit Nam v Hoa K "dnh ngay lp
tc v v iu kin cho hng ho c xut x ti hoc c xut khu t lnh th ca Bn kia s i
x khng km thun li hn s i x dnh cho hng ho tng t c xut x ti hoc c xut khu
t lnh th ca bt c nc th ba no khc trong tt c cc vn lin quan ti: mi loi thu
quan v ph nh vo hoc c lin quan n vic nhp khu hay xut khu, bao gm c cc phng
php tnh cc loi thu quan v ph ". Trn thc t, vic xc nh v thu thu, ph chu nh hng
ca cc yu t sau10:
Xc nh tr gi hng ho nhp khu
Theo quy nh ti Hip nh th: "Trong vng hai (02) nm k t khi Hip nh ny c hiu lc, cc
Bn p dng h thng nh gi hi quan da trn gi tr giao dch ca hng nhp khu tnh thu
hoc ca hng ho tng t, ch khng da vo gi tr ca hng ho theo nc xut x, hoc gi tr c xc nh mt cch v on hay khng c c s, vi gi tr giao dch l gi thc t thanh ton
hoc phi thanh ton cho hng ho khi c bn xut khu sang nc nhp khu ph hp vi
nhng tiu chun c thit lp trong Hip nh v vic thi hnh iu VII ca GATT 1994"11.
Cc quy nh hin nay ca php lut Vit Nam v xc nh tr gi i vi hng ho nhp khu qu
phc tp, bt cp v mang tnh p t, bi ngoi quy nh xc nh tr gi hi quan i vi hng
nhp khu ti Lut Thu xut khu, thu nhp khu nm 1991 th Chnh ph, B Ti chnh v Tng
cc Hi quan cn ban hnh mt s vn bn quy nh v vic xc nh tr gi hi quan v Bng gi
ti thiu i vi hng ho nhp khu13. Cc quy nh ny khng nhng khng cn ph hp vi quy
nh ca Hip nh m cn khng ph hp c vi cc quy nh v quyn c t do kinh doanh trong
Lut Doanh nghip nm 1999, Lut Hi quan nm 2001, khng p ng c yu cu ca cc t
chc kinh t th gii v khu vc (ASEAN, APEC, WTO,...) m Vit Nam v s tham gia.
Phn loi hng ho xut nhp khu
Hin nay, Vit Nam tham gia Cng c quc t v H thng hi ho v M v M t hng ho
(gi tt l Cng c HS) v iu ny hon ton ph hp vi ni dung yu cu ti Khon 8 iu 5 Chng I Hip nh. Nhng thc t Vit Nam hin nay song song tn ti hai Danh mc hng ho xut
nhp khu c xy dng trn c s Danh mc HS su ch s14, l Biu thu nhp khu (do B Ti
chnh ban hnh) v Danh mc hng ho xut nhp khu Vit Nam (do Tng cc Thng k ban
hnh). Tuy nhin, cc Danh mc ny cha bo m hon ton tun th v cp nht Danh mc HS.
y l mt trong nhng nguyn nhn chnh ca thc trng: Danh mc Biu thu cha hon thin, kh
p dng, dn n nhiu trng hp mt mt hng c th p vo nhiu m s khc nhau c mc thu
chnh lch ln, d gy tht thu cho ngn sch nh nc, to s bt bnh ng gia cc doanh nghip,
k h cho gian thng trn thu, cng chc hi quan gy phin h, sch nhiu.
V nguyn tc, lut quc t ni chung v cc quy nh trong Hip nh Thng mi v vic thi hnh
iu VII ca GATT 1994 cng nh Cng c HS ni ring khng c hiu lc trc tip trn lnh th
Vit Nam- quc gia c lp, c ch quyn: v th, mun cho lut quc t c thc hin Vit Nam
th cn phi ni lut ho cc quy phm ca lut quc t. Trong thc t, Vit Nam tng chuyn
ho cc quy phm ca lut quc t vo php lut Vit Nam. Do vy:

- Trong khi Vit Nam cha sa i ni dung xc nh tr gi tnh thu i vi hng ho nhp khu
trong Lut Thu xut khu, thu nhp khu v cc vn bn hng dn thi hnh th vic Chnh ph
sm ban hnh ngh nh xc nh tr gi tnh thu i vi hng ho nhp khu theo nguyn tc ca
Hip nh ny v Hip nh chung v thu quan v thng mi l mt yu cu cp thit15, ng thi
cng l ngha v ca Vit Nam khi tham gia hi nhp.
- Vic Chnh ph sm ban hnh ngh nh quy nh vic phn loi hng ho xut khu, nhp khu
c th ho trch nhim ca cc b, ngnh bo m vic thc hin ni dung quy nh ca Hip
nh v iu 72 Lut Hi quan l vic lm ht sc cn thit. B Ti chnh, Tng cc Hi quan, Tng
cc Thng k cn phi hp cht ch tin hnh r sot, cp nht v chun ho Danh mc Biu thu
cp su ch s v cc ch gii ph hp vi Cng c HS. Khng nhng th, ring i vi
ngnh Hi quan cn phi khn trng tin hnh o to cn b cp nht v ni dung ny.
Chnh sch thu i vi thng mi in t
Theo quy nh ca Chng III Hip nh- "Thng mi dch v" th vic Vit Nam cam kt cho cc
doanh nghip Hoa K cung cp dch v khng cn hin din thng mi trong iu kin pht trin
ca thng mi in t hin nay, th vic cung cp cc dch v t vn thu cng nh cc dch v khc t
nc ngoi vo Vit Nam s tng ln rt nhanh chng. Nhng quy nh v nh thu theo cc nguyn
tc truyn thng hin nay s khng ph hp cho vic iu chnh nhng hot ng kinh doanh trong
mi trng thng mi in t. V nh vy, cc nh cung cp dch v nc ngoi, trong c Hoa K,
cng c li th cnh tranh hn so vi cc nh cung cp dch v trong nc. Trong bi cnh Vit
Nam hin nay ang cn thiu c s php l iu chnh thng mi in t ( cp phn trn ca
bi vit) th vic nghin cu chnh sch thu i vi thng mi in t quy nh mc s
khai, c tnh nguyn tc trong Php lnh Thng mi in t l cng vic m cc nh lp php v cc
nh kinh t cn phi quan tm.
3. Bo v quyn s hu tr tu i vi hng ho nhp khu ti bin gii
Hin nay, vn v bo h quyn s hu tr tu c quy nh trong nhiu vn bn quy phm php
lut ca Vit Nam nhng c bit phi k n cc quy nh trong Hin php nm 1992 (sa i), B
lut Dn s nm 1995, B lut Hnh s nm 1999, Php lnh X l vi phm hnh chnh, Ngh nh
s 63/1996/N-CP nm 1996, Ngh nh s 12/1999/N-CP nm 1999, Ngh nh s 76/1996/NCP nm 1996. V ni chung, cc quy nh ny p ng c yu cu c bn ca Cng c KYOTO
nm 1999 cng nh ni dung Chng II Hip nh- "Mt Bn c th thc hin vic bo h v thc thi
quyn s hu tr tu theo php lut quc gia ca mnh mc rng hn so vi yu cu ti Chng
ny, vi iu kin l vic bo h v thc thi khng mu thun vi Chng ny"16.
iu c bit quan trng trong ni dung bo h quyn s hu tr tu c quy nh trong Hip nh l
ni dung iu 15 Chng II: "Thc thi quyn s hu tr tu ti bin gii". iu ny ca Hip nh
quy nh v trnh t, th tc yu cu tm dng vic thng quan hng ho nhp khu khi c nghi ng
vi phm quyn s hu tr tu cng nh trch nhim, quyn hn ca cc bn trong vic thng quan
hng ho. Cc vn ny c ni lut ho ti php lut hi quan Vit Nam (ngoi tr im 11C,
iu 15, Chng II), c th l cc iu 57-59 Lut Hi quan, iu 14 Ngh nh s 101/2001/N-CP
nm 2001. Nhng vic bo v quyn s hu tr tu i vi hng ho nhp khu t nc ngoi vo Vit
Nam ni chung v t Hoa K ni ring khng v th m c bin chuyn tt v t c kt qu nh
mong i, do cc nguyn nhn ch yu sau:
- Nguyn nhn ch quan: mt mt, php lut v bo h quyn s hu tr tu ca Vit Nam cha c
quy nh min trch nhim cho c quan hi quan v cng chc hi quan trong trng hp Nh nc
yu cu h ch ng hnh ng v nh ch thng quan hng ho khi h c c cc chng c r
rng v vic quyn s hu tr tu b xm phm, tr khi hnh vi vi phm c thc hin hoc d nh
thc hin vi khng trung thc. Mt khc, theo quy nh ti Khon 2, iu 79 ca Lut Hi
quan, B lut Dn s, Php lnh Cn b, cng chc, Ngh nh s 47/1997/N-CP, Ngh nh s

97/1998/N-CP th c quan hi quan, cng chc hi quan phi bi thng thit hi do mnh gy ra.
iu ny dn n tnh trng c quan hi quan cng nh cng chc hi quan khng tch cc trong vic
nh ch thng quan hng ho khi c vi phm quyn s hu tr tu (ni dung ny cn cha tng thch
vi im 11C, iu 15, Chng II Hip nh);
- Nguyn nhn khch quan: lnh vc v s hu tr tu l mt lnh vc mi v kh, cho nn nhiu cn
b, cng chc hi quan cng nh doanh nghip cn cha hiu thu o v tip cn c, do vy vn cha
bit c quyn v trch nhim ca mnh n u.
phn no khc phc c tnh trng nu trn, mt mt ch s hu quyn s hu tr tu cn nm r
hn na quyn v trch nhim yu cu cc c quan chc nng thc hin vic bo v quyn s hu tr
tu ca mnh khi quyn b xm phm. Mt khc, cc b, ngnh cn tch cc hn na trong vic
tuyn truyn, ph bin php lut cc ch th kinh t hiu bit v thc hin theo php lut v lnh
vc s hu tr tu, ng thi Tng cc Hi quan cn phi hp cht ch vi B Vn ho- Thng tin v
B Khoa hc, Cng ngh & Mi trng xy dng vn bn hng dn trn c s Lut Hi quan, Ngh
nh 76/CP nm 1996 hng dn thi hnh mt s quy nh v quyn tc gi trong B lut Dn s,
Ngh nh s 63/CP nm 1996 v Ngh nh s 06/2001/N-CP nm 2001 quy nh chi tit v s
hu cng nghip theo nguyn tc Tng cc Hi quan phi hp vi cc b, ngnh hu quan tin hnh
thc thi bo h quyn s hu tr tu ti bin gii c thi hn theo ng k ca ch s hu tr tu nh
l mt dch v hnh chnh cng.
4. Cc quy nh lin quan n tnh minh bch, cng khai v quyn khiu kin
Theo nhng cam kt c quy nh ti Chng VI Hip nh, Vit Nam phi tin hnh cc bin php
tin ti minh bch ho thng tin v tt c cc lut, quy ch v th tc hnh chnh khc lin quan n
mi vn do Hip nh thng mi iu chnh; cng b tt c cc lut v quy ch; thng bo cng
khai thi gian c hiu lc cng nh cc im lin h ca Chnh ph c th hin trong Lut Ban
hnh vn bn quy phm php lut, Ngh nh ca Chnh ph v Cng bo, Quy ch lm vic ca
Chnh ph Tuy nhin, Cng bo hin nay vn cha ng ti y v kp thi cc vn bn quy
phm php lut do c quan c thm quyn ca nh nc ban hnh.
V vn khiu kin, trong Lut Hi quan, Lut Khiu ni, t co, Php lnh Th tc gii quyt cc
v n hnh chnh... c cc quy nh khng nhng p ng c cc yu cu ca Hip nh m cn
p ng c cc yu cu kht khe hn ca Cng c Kyoto nm 1999- "Lut php quc gia phi quy
nh quyn c khiu ni v cc vn hi quan v quyn khiu ni ban u n c quan Hi quan.
Nu khiu ni n c quan Hi quan b bi b, ngi khiu ni phi c quyn c khiu ni n mt
c quan c thm quyn khc c lp vi c quan Hi quan. Ngi khiu ni c quyn khiu ni n
to n. Nu khiu ni b bc b, c quan hi quan phi nu r cc l do bng vn bn v gii thch
cho ngi khiu ni v quyn ca ngi c tip tc khiu ni n mt c quan hnh chnh hay c
lp khc v v thi hn tin hnh vic khiu ni "17.
Tuy nhin, php lut v khiu ni, t co, php lut v thu xut khu, thu nhp khu, Lut Hi
quan v cc vn bn hng dn thi hnh cn cha ng ni dung cha tng thch vi quy nh: "Nu
nh quyn khiu kin ban u l quyn khiu ni ln mt c quan hnh chnh th phi c c hi
khiu ni quyt nh ca c quan hnh chnh ln mt c quan t php"18. Theo quy nh hin hnh
ca php lut Vit Nam, trong trng hp ngi khiu ni ln hai khng ng vi quyt nh ca c
quan hi quan, cng chc hi quan th ngi ch c quyn chn mt trong hai phng n sau: a)
Khiu ni tip ln c quan hnh php cp trn; b) Khiu kin ra To hnh chnh. Do vy, php lut
v khiu ni, t co ca Vit Nam cn phi c nhng sa i, b sung to v th bnh ng gia
ngi khiu ni ln hai vi c quan cng quyn ca Nh nc, va khng nh tnh php ch, va pht
huy tnh dn ch trong x hi ta v nh gi ng vai tr ca To n trong vic gii quyt khiu ni.
Nhn chung, tinh thn v ni dung ca Hip nh th hin s bnh ng ca hai Bn trn c s nhng
quy nh v chun mc ca php lut thng mi quc t m nn tng l GATT/WTO. Tuy nhin, c

th thy rng, Vit Nam s l Bn phi iu chnh nhiu cc vn bn quy phm php lut hin hnh
cho ph hp vi Hip nh. iu ny c th hiu c, v php lut thng mi quc t v nht l
GATT/WTO chu nh hng rt nhiu ca php lut thng mi Hoa K trong vng 50 nm qua. Do
, vic t chc thnh cng Hip nh s to cho Vit Nam mt v th thun li trong quan h thng
mi quc t ni chung. Vi nhng hiu bit v kinh nghim thu c, chc chn s gip Vit Nam
vng vng hn khi tham gia WTO./.

Tng cc Hi quan

**

Khoa lut- i hc Quc gia H Ni

1. Xem: Cng bo s 7&8, nm 2002.

2. Trch im 1C, iu 1, Chng 1 Hip nh.
3. Vit Nam thc hin vic dnh ring lung u tin lm th tc hi quan cho hng ho ASEAN, min kim tra
i vi hng ho thuc loi ny.

4. Khon 3, iu 1, Chng I Hip nh; iu 24 Hip nh GATT nm 1947.

5. Khon 3.18, 3.21, 6.9 v 7.1 Ph lc Tng qut Cng c KYOTO nm 1999.
6. Ch th s 58-CT/TW "V y mnh ng dng v pht trin cng ngh thng tin phc v s nghip cng nghip
ho, hin i ho t nc"; cc iu 8, 29, 30, 32, 65 v 73 Lut Hi quan; Quyt nh ca Chnh ph v/v k
Hip nh khung E-ASEAN; Quyt nh ca Th tng Chnh ph s 55/Q-TTg ngy 23/4/2002 "V thc hin
th im ci cch th tc hnh chnh ti cc cng bin khu vc thnh ph H Ch Minh; Chng trnh ci cch
hnh chnh nh nc giai on 2001- 2010 v xy dng v a vo vn hnh mng in t- tin hc thng nht
ca Chnh ph
7. iu 20 Lut Hi quan
8. Php lnh Thng mi in t theo d kin s c UBTV Quc hi thng qua vo cui nm 2002- u nm
2003.
9. Vn bn s 1009/VPCP-KTTH ngy 27/02/2002.
10. L trnh c th vic ct gim, d b hng hng ro thu quan, ph, ph thu c quy nh c th ti cc Ph
lc ca Hip nh, do vy tc gi s khng cp trong bi vit.
11. Khon 4 v 5 iu 3 Chng I Hip nh.
12. Ngh nh s 54/CP ngy 28/03/1993 hng dn gi tnh thu i vi hng ho xut nhp khu; Thng t s
82/1997/TT-BTC ca B Ti chnh ngy 11/11/1997; Thng t s 172/1998/TT-BTC ca B Ti chnh ngy
22/12/1998; Thng t s 92/1999/TT-BTC ca B Ti chnh ngy 24/7/1999; Quyt nh s 177/2001/QTCHQ ngy 14/03/2001.
13. Quyt nh ca Ch tch nc s 49/Q-CTN ngy 06/03/1998.
14. Danh mc m s ca cc mt hng xut nhp khu c quy nh chung cho tt c cc nc trn th gii.
15. Vit Nam p dng tr gi GATT i vi tt c hng ho ASEAN t thng 01/01/2001, hng ho theo CEPT t
01/07/2001.
16. Khon 4 iu 1 Chng II Hip nh.
17. Khon 10.1, 10.4, 10.5, 10.6 v 10.11 Ph lc Tng qut Cng c KYOTO nm 1999.
18. Trch iu 7 Chng VI Hip nh.

T CHC B MY NH NC
CNG HA PHP theo HIN PHP 1958
TS. Nguyn Xun T
Ths.Trn Th Thy Dng

Tm tt: Trc khi Hin php nm 1958 ra i, Cng ho Php c lch s lp hin nh th no? T
chc b my Nh nc php quyn theo Hin php nm 1958 c nhng nt chung g c trng? Tng
thng Php c nhng thm quyn g, c bu ln nh th no? Tc gi s cp n nhng vn
ny trong cc phn c ng ti di y ca bi vit.

I. Lch s lp hin ca Cng ha Php

Cng ha Php l mt trong nhng nc c lch s lp hin phong ph nht th gii. Lch s ny bt
u t cuc Cch mng 1789, tri qua 12 ch chnh tr vi 16 bn hin php khc nhau trc khi
t ti ch chnh tr n nh t nm 1958 vi nn Cng ha th nm hin nay. Trc nm 1789, nc Php sng di ch qun ch chuyn ch, m nh cao l triu i ca nh vua Louis XIV, ngi
c cu ni thng c lch s nhc li: "Nh nc l ta". Cuc Cch mng 1789 chm dt nhng
ngy en ti tng nh khng c li ra v thit lp ch cng ha vi nhng nguyn tc bt h: "T
do, Bnh ng, Bc i". Bn Hin php u tin ra i (1791), tip l cc bn Hin php 1793 v
1795 u xc nh ch quyn thuc v nhn dn; ch i din thng qua bu c; cc quyn t
nhin v khng th tc ot c ca con ngi: t do, bnh ng v s hu. Nguyn tc tam quyn
phn lp cng c nu r ngay t Hin php 1791.
Sau thi k Cch mng Php 1789-1799, nc Php chuyn qua ch chp chnh (1799- 1804), tip
l thi k ch th nht (1804- 1815) vi vai tr ch o ca Napolon Bonaparte. Ba Hin
php tip tc ra i trong thi k ny: Hin php 1799, 1802 v 1804, vi c trng l phn lp tng i gia quyn hnh php v lp php, nhng sau vai tr c nhn Bonaparte ni tri, ln t
quyn lp php. n thi k Vng chnh phc hng (1814- 1830) v thi k Qun ch thng By
(1830- 1848), nh vua li tr li nm quyn, l th lnh ti cao ca Nh nc v c quyn rt ln i
vi Ngh vin. Tuy nhin, chnh trong hon cnh ny ny sinh mm mng ca ch ngh vin,
ch phn bit r hnh php vi lp php, tuy gia hai quyn ny c s thng ngh vi nhau.
Di ch Cng ha th hai (1848- 1851), Hin php nm 1848 phn nh r t chc v chc
nng ca hnh php v lp php.
Hin php thng 1 nm 1852, cc Hin php sa i thng 11 nm 1852 v thng 5 nm 1870 di
ch ch th hai (1851-1870) thit lp tr li cc iu khon chnh ca Hin php thi
Napolon nht, a Louis Napolon Bonaparte ln ngi Hong . ng ta nm tp trung mi
quyn hnh trong tay, cc c quan lp php v hnh php u trc thuc ch.
Di nn Cng ha th ba, Quc hi thng qua ba o lut Hin php v t chc thng ngh vin,
chnh quyn v quan h gia cc c quan chnh quyn. Cc vn bn lut ny xc nh quyn ca
Tng thng c m rng hn v vai tr i trng ca Thng ngh vin i vi H ngh vin. Ngoi
ra, cn t hai nh ch c bn ca mu hnh th ch theo ch ngh vin (quyn gii tn H ngh
vin ca Tng thng vi s tha thun ca Thng ngh vin v Chnh ph; trch nhim ca Chnh
ph trong vic thc hin chnh sch). Thi k ny cng chng kin s ra i ca cc ng phi
chnh tr khc nhau, vi cc chnh kin i lp. Chnh s tn ti ca qu nhiu ng phi trong i

sng chnh tr Php dn n phn ha su sc cc ngh vin v kh t c s thng nht

chung. y cng l mt trong nhng nguyn nhn c bn dn n tnh trng khng n nh ca
Chnh ph trong ch Cng ha th ba v th t.
Sau khi k Hip nh nh chin u hng pht xt c, Thng ch Ptain ra o lut Hin php
ngy 10/7/1940, xc lp ch c ti ca quc trng. Ptain nm mi quyn hnh php, lp php
v t php, thay i nhng nguyn tc bt h ca nn Cng ha t cuc Cch mng 1789 "T do,
Bnh ng, Bc i" bng khu hiu: "Cn lao- Gia nh- T quc".
Sau khi t nc c gii phng, Chnh ph lm thi Cng ha Php a ra Hin php mi ban
hnh ngy 27/10/1946. Hin php ny gim bt quyn lc ca Tng thng, ng thi tng cng
thm quyn ca Quc hi v Chnh ph. Vic Quc hi kim sot hot ng ca Chnh ph gy
kh khn cho c quan hnh php. Ngoi ra, vi ch bu c theo t l i din trong bi cnh c
nhiu ng phi th vic thnh lp mt Chnh ph lin hip c thanh th trong i sng chnh tr hu
nh khng t c.
Tnh hnh trn dn ti s bt n nh nghim trng ca chnh quyn. Trong 12 nm, di nn
Cng ha th t Php thay i lin tc 24 Chnh ph khc nhau.
Nhng b tc chnh tr ny c gii quyt sau khi tng Charles De Gaulle ln nm chnh quyn.
S ra i ca Hin php mi ngy 4/10/1958 a nc Php chuyn sang ch Cng ha th nm.
Vi nhng th ch chnh tr quy nh theo Hin php 1958, nc Php bc vo thi k n nh. Hiu
qu ca cc th ch ny khng ngng c cng c v vai tr ca n c pht huy cho ti tn ngy
nay.
II. Nhng nt c trng ca b my Nh nc Php theo quy nh ca Hin php 1958
1. Kt hp c trng ca ch ngh vin v ch tng thng
Cc th ch ca nn Cng ha th nm Php c thit lp v hot ng trn c s kt hp gia ch
ngh vin v ch tng thng.
Ch ngh vin
Ch ngh vin th hin qua quyn kim sot Chnh ph, thm ch c th gii tn Chnh ph qua
vic b phiu bt tn nhim ca Ngh vin. V vy, trn thc t, Th tng v cc thnh vin Chnh
ph phi c a s Quc hi ng h mi c th hot ng c. Thng ngh vin ng gp tch cc
vo vic thng qua o lut v thng thng mi o lut thng qua u l kt qu ca s tha hip
gia Thng ngh vin v Quc hi.
Tuy nhin, so vi cc Hin php trc y, Hin php 1958 hn ch bt vai tr ca Ngh vin. Mt
mt, ch lng vin (Thng ngh vin v Quc hi) c t ra nhm hn ch quyn lc ca Quc
hi (Thng ngh vin vn c coi l ch da ca Tng thng). Mt khc, mt s quy nh v thm
quyn ca Quc hi cng nhm gii hn nh hng qu ln ca n trong hot ng th ch. V im
ny, trong mc "Gii hn trong lnh vc lut l" trong cun "Lut Hin php v Khoa hc chnh
tr", Gio s Bernard Chantebout ging dy trng i hc Ren-Descartes (Paris V) c vit: "Trong
cc iu khon 34 v 37, Hin php 1958 o ln nguyn tc truyn thng: iu 34 xc nh lnh
vc trong nh lp php c th tham gia; iu 37 thit nh l tt c nhng g khng r rng
thuc v lnh vc l thuc phm vi ca iu l". V ng nhn mnh: "Vy l thm quyn ca
Chnh ph tr thnh quy tc v thm quyn ca Ngh vin l ngoi l".
iu 39 ca Hin php cn quy nh: "C Th tng v thnh vin Chnh ph c sng quyn lp
php. D tho lut c biu quyt ti Hi ng B trng sau khi hi kin Tham chnh vin v

trnh vn phng ca mt trong 2 Vin". Ngoi ra, Chnh ph cn c th tham gia tho lun vn
bn lut v b phiu thng qua lut.
Ch tng thng
Ch tng thng c th hin trc ht tnh cht chn chnh ca v Tng thng. Trc y, Tng
thng do ngh vin bu ra. Ti 1958, Tng thng vn do i c tri bu (81.000 ngi). T nm 1962,
theo quy nh ca o lut ngy 06/11/1962, Tng thng c bu qua ph thng u phiu. Tng
thng c th s dng nhng quyn lc c bit trong thi k t nc gp khng hong trm trng;
c trch nhim bo m cho hot ng ca chnh quyn c thng sut; chia s quyn lc vi Chnh
ph (c bit, Tng thng chu trch nhim v ngoi giao, quc phng), v ni chung l c s ng
h ca a s ti Quc hi; c quyn gii tn Quc hi; b nhim Th tng. Vi Hin php 1958,
Tng thng tht s c vai tr hng u trong qu trnh iu hnh v hot ng ca b my nh nc.
2. Nh nc Php l mt nh nc thng nht nhng c phn quyn
iu 2 Hin php 1958 ghi r: "Nc Php l mt chnh th cng ha khng phn chia v tn
gio, dn ch v x hi".
Trc ht, nh nc Php l mt nh nc ch quyn v thng nht, khng chp nhn hnh thc tiu
bang, cng khng chia nh thnh cc thc th t tr theo kiu c hay Thy S. Nguyn tc
thng nht v quyn lc v lut php c khng nh r rng. Tuy nhin, nh nc thc hin phn
chia quyn lc thng qua h thng n v hnh chnh: vng, tnh v x, p ng nguyn vng ca
cng dn mun t mnh qun l cc cng vic ca a phng. Chnh sch phn quyn c nu
thnh vn bn lut ring, thng qua ngy 2/3/1982. Mi n v hnh chnh (gi l cng ng lnh
th) tng cp (vng, tnh v x) l mt php nhn v u c quy ch nh nhau, c cc c quan lnh
o nh hi ng v c quan hnh php do nhn dn bu ra. Nh nc bo m cho vic phn quyn
c thc hin v kim tra cc cng ng lnh th bo v quyn li ca cng ng quc gia cng
nh ca nhn dn chng li nhng lm dng ca chnh quyn a phng.
3. Nh nc Php l mt nh nc php quyn
L mt nh nc php quyn, Nh nc Php hot ng trong khun kh php lut nh, tn trng
quyn t do ca cng dn v nhng hn ch v quyn lc ca mnh theo lut nh.
Quyt nh ca Nh nc khng mang tnh c on. Nhng nh lnh o c trch nhim ca b
my nh nc phi tun th theo php lut v ch c th ra nhng quyt nh trn c s thm quyn
php l ca mnh, theo nhng hnh thc lut nh. Quy phm do cp di nh ra phi tun th nhng
chun mc ca quy phm cp trn (quyt nh ca Tnh trng phi tn trng php lut, php lut
phi ph hp vi Hin php). Ngoi ra, cc nh chc trch ca Nh nc phi bo m tnh cng
khai trong hot ng cng dn c bit.
Cui cng, ch xy dng mt Nh nc php quyn cng c th hin r trong Hin php. Hin
php a ra nhng bin php bt buc nh nc phi tun th php lut. Theo iu 56, Hi ng
Hin php c thnh lp nhm kim tra tnh ph hp vi Hin php ca cc vn bn lut, nu khng
ph hp, vn bn lut hoc nhng quyt nh ca chnh quyn s khng c thc hin hoc b bi
b. Ngoi ra, cn c cc ta n hnh chnh c thm quyn xt x cc quyt nh hnh chnh tri vi
php lut v cc cng chc nh nc lm dng quyn lc.
4. Nh nc Php l nh nc dn ch t sn
Theo iu 2 Hin php 1958, Nh nc Php l Nh nc "ca dn, do dn v v dn" (gouvernement
du peuple, par le peuple et pour le peuple). iu 3 ca Hin php nu r ch quyn quc gia thuc
v nhn dn.

Nhn dn thc hin quyn lc ca mnh trc ht thng qua vic tham gia bu c. Cc cuc bu c
Php c t chc nh k, ty thuc vo nhim k ca cc c quan c bu. C su cuc bu c
theo ch ph thng u phiu (bu Tng thng, Quc hi, ngh vin Chu u, hi ng vng, hi
ng tnh, hi ng x) v mt cuc bu c ph thng gin tip (bu thng ngh s, vi i c tri l
cc ngh s Quc hi, y vin cc hi ng vng, tnh v x). Theo quy nh t nm 1974, c tri l
mi cng dn Php t 18 tui tr ln, c hng quyn dn s v chnh tr.
Ngoi hnh thc bu c, cng dn cn thc hin ch quyn ca mnh bng cch b phiu thng qua
Hin php hoc nhng sa i Hin php, c kin quyt nh trong cuc trng cu dn v nhng
vn th ch (iu 11 ca Hin php), v cc o lut lin quan n t chc b my nh nc, ph
chun hoc thng qua cc hip nh quan trng (iu 11 Hin php). T nm 1958 n nay, Php
t chc nhiu cuc trng cu dn trong ton quc v cc a phng c vn v lnh th.
III. T chc b my Nh nc Cng ha Php
1. C quan hnh php
Theo ch ngh vin, c quan hnh php c lnh o ng thi bi nguyn th quc gia (Tng
thng) v v ng u Chnh ph (Th tng).
a. Tng thng
Bu c Tng thng v nhim k ca Tng thng
Tng thng c vai tr c bit quan trng trong i sng chnh tr Php. Tng thng l ngi c
ton dn bu ra qua ph thng u phiu trc tip. Mi cng dn Php ang tha hng quyn dn s
v chnh tr, t 23 tui tr ln, hon thnh ngha v qun s v c t nht 500 dn biu ti t nht
30 tnh, lnh th hi ngoi bo lnh gii thiu u c th ra ng c. Hi ng Hin php xem xt
cc iu kin v lp ra danh sch ng c vin. Vic bu c c tin hnh theo hai vng, ng c vin
no t a s phiu bu s trng c.
Theo quy nh t nn Cng ha th ba, nhim k ca Tng thng l by nm, c th ti c. Ni nh
Charles de Gaulle, nhim k tng i di ny gip cho Tng thng c thi gian thc hin nhng
chnh sch ln phc v dn tc, bo m s hot ng lin tc ca c quan cng quyn v trnh cho
Tng thng khi nh hng ca nhng mu thun gia cc ng phi.
Tuy nhin, t nm 1972, c nhng kin cho rng nhim k ca Tng thng nn c rt ngn.
c bit, nhng nm gn y, c nhiu nhn vt quan trng ln ting ng h vic gim nhim k
ca Tng thng xung cn 5 nm nh: Balladur, Bayrou, Chevnement, Chirac, Fabius, Giscard
D'estang, Jospin, Hue, Jupp, Madelin
i lp vi nhng quan im trn, vn c nhng ngi ng h vic gi nguyn nhim k 7 nm ca
Tng thng vi cc l do khc nhau
Hin nay, a s nghing v kin cho rng, nhim k 7 nm ca Tng thng l qu lu v vic
gim nhim k ny xung cn 5 nm tr thnh hin thc. Ngy 5/5/2002 va qua, Tng thng
Php Jacques Chirac ti c c v thc hin nhim k Tng thng 5 nm u tin.
Chc nng v thm quyn ca Tng thng
Theo iu 5 Hin php 1958, Tng thng l ngi bo v Hin php. Tng thng cng l ngi bo
m c lp dn tc, ton vn lnh th v s tn trng cc iu c quc t do Php k kt. Ngoi ra,

bng vic thc hin vai tr trng ti ca mnh, Tng thng bo m hot ng bnh thng ca cc c
quan cng quyn v s vn hnh lin tc ca Nh nc.
thc hin chc nng ca mnh, Tng thng c giao cc thm quyn sau:
- Thm quyn v nhn s: Tng thng c quyn b nhim Th tng (iu 8 Hin php) cng nh 1/3
thnh vin ca Hi ng Hin php. Theo ngh ca Th tng v cc B trng lin quan, Tng
thng b nhim cc nhn vin Nh nc khc (cc thnh vin ca Chnh ph, mt thnh vin ca Hi
ng thm phn ti cao, cc nhn vin qun s v dn s ca Nh nc).
- Tng thng ch tr mt s c quan nh: Hi ng B trng, Hi ng thm phn ti cao, cc Hi
ng v U ban quc phng ti cao
- Thm quyn trong lnh vc quc phng v i ngoi: Tng thng l Tng ch huy qun i, l Ch
tch Hi ng v y ban quc phng ti cao. Vi s ng ca Quc hi, Tng thng c th gi
qun i i tham chin nc ngoi, nh trng hp Php gi qun tham gia chin tranh vng Vnh trc y. Tng thng cng c quyn b nhim cc i s (iu 14), chp nhn i s nc khc trn nc Php, thng lng v k kt cc iu c quc t (iu 52 v 53).
- Thm quyn trong vic k cc vn bn php lut cng nh ban hnh mt s lut sau khi Quc hi
thng qua: cc quyn ny c quy nh ti iu 10 v 13 ca Hin php.
- Tng thng ng vai tr trng ti gia cc c quan nh nc: Vi t cch l ngi ng u Nh nc
do dn bu ra, Tng thng thc hin chc nng i din v ng vai tr trng ti trong cc cng vic
nh nc. Theo Gio s Bernard Chantebout, t "trng ti" l mt trong nhng t c ngha m h
nht trong ngn ng Php, cc b trng Php th coi n nh mt quyn lc trung lp v khng thin
v, trong khi i vi tng De Gaulle, "trng ti" phi lm ni r iu ng ta nh gi l li ch ti
thng ca t nc. Cng v trng ti ca Tng thng gip Tng thng bo m s phn chia quyn
lc gia c quan hnh php v lp php v iu ha mi quan h gia Chnh ph v Ngh vin.
thc hin vai tr ny, Tng thng c th s dng nhng quyn lc sau:
- Quyn yu cu Quc hi tho lun li mt s iu trong o lut hay ton b o lut (iu 10
Hin php).
- Hi kin Hi ng Hin php v mt o lut hoc iu c quc t b cho l vi hin.
- a mt s vn ra trng cu dn .
- Tng thng c th gi thng ip ti cc vin (iu 18) v cc vin khng th khng tho lun
thng ip . Hn na, Tng thng c quyn gii tn H ngh vin (iu 12), sau khi tham kho
kin ca Th tng v Ch tch 2 Vin. Sau t nht l 20 ngy v nhiu nht l 40 ngy, k t khi
H ngh vin b gii tn, phi t chc bu c H ngh vin mi. Trong nm tip theo sau cuc bu c
ny, Tng thng khng c quyn gii tn H ngh vin.
- Thm quyn v t php: Tng thng chu trch nhim bo m tnh c lp ca cc c quan ta n
(iu 64), b nhim cc thm phn. Theo iu 17 Hin php, Tng thng cng c th s dng
quyn ban n x.
- Thm quyn trong trng hp c bit: iu 16 Hin php d tr "khi no nhng nh ch ca nn
Cng ha, s c lp ca quc gia, s ton vn t ai hay s thi hnh hip c quc t b e da
trm trng v khn cp", v "nu s hot ng iu ha ca cc c quan cng quyn Hin php b
ngng tr", "Tng thng c th p dng nhng bin php c bit vi tnh trng sau khi tham kho

kin ca Th tng, Ch tch 2 Vin v Ch tch Hi ng Bo hin v phi bo co cho quc dn

bit nhng gii php ng quyt nh". Trong khi s dng quyn khn cp, Tng thng khng th
gii tn hay hon phin hp Quc hi. Hin php d tr "Cc bin php trn phi cn c vo ch
bo m cho cc c quan Hin php phng tin thi hnh s mnh trong thi gian ngn".
Trong thc t, iu 16 ch c thc hin mt ln vo thng 4 nm 1961, do vic bn tng Php
Algrie ni dy, Tng thng phi s dng quyn ny. Nhng bin php Tng thng a ra nhm
hn ch quyn t do cng cng, ko di thi gian tm gi, bi min cc thm phn, cc cng chc
v thnh lp ta n qun s. iu 16 Hin php b ph phn mnh m v cho Tng thng qu
nhiu quyn hnh, nhng iu ny vn khng b b i, v thc t, n t c dng n.
Cc c quan gip vic cho Tng thng
kt thc phn ni v Tng thng, mun cho c y hn, chng ti xin ni thm i li v
nhng c quan gip vic cho Tng thng bao gm:
1. Ban tng th k l nhm cng tc vin quan trng nht ca Tng thng c quyn hnh chung trong
cc lnh vc hot ng ca Chnh ph v Tng thng (tng ng vi vn phng ca Th tng). Ban
tng th k c 3 ngi.
2. Vn phng ca Tng thng c trch nhim v chng trnh hot ng, lch ca Tng thng, c lin
quan n i sng ring cng nh cng vic cng ca Tng thng. Vn phng chun b cho Tng
thng cc chuyn i ra nc ngoi, xut hin trc cng chng hoc chun b cc bi pht biu,
ngh vi Th tng thng bo ni dung m Tng thng yu cu.
3. Ban tham mu chu trch nhim c vn cho Tng thng trong lnh vc quc phng. Ban ny do
mt tng ch huy qun i ph trch, c cc tng ch huy cc binh chng khc nhau gip vic.
4. Cc ban c bit c lp ra v tn ti bn cnh Tng thng trong mt thi gian ngn v hon ton
l thuc vo Tng thng.
Khi Tng thng khng c bu li trong cuc bu c tip theo, nhng ngi gip vic ring cho Tng
thng cng phi ri b cng vic. H c th ri b chc v ca mnh tr thnh cng tc vin ca
Tng thng mi v khng c g ngn tr h gi li mt chc v no do dn bu vi iu kin
khng chim nhiu thi gian./.
(Cn na- Xin xem tip s sau)

, i hc Lut TP. H Ch Minh

Ch th ti kinh doanh tri php Vit nam

trn mnh t*

Tm tt: Tc gi phn tch nhng quy nh trong B lut Hnh s nm 1999 v nhng vn bn lin
quan khc v ch th ti kinh doanh tri php trn cc phng din sau: tui ca ch th; nng lc
trch nhim hnh s ca ch th; nhn thn ca ch th; php nhn- ch th; ch th l ngi nc
ngoi hoc ngi Vit Nam phm ti nc ngoi. Qua , th nht, lm r trong nhng trng hp
no c th xt x cc ch th theo B lut Hnh s v trong nhng trng hp no- theo nhng
quy nh khc ca php lut; th hai, trnh tnh trng x l qu nh s khng t c mc ch hnh
pht v ngc li, x oan hoc qu nng s km hm vic kinh doanh.

B lut Hnh s nm 1999, c Quc hi kho X, k hp th 6, thng qua ngy 21/12/1999 v c

hiu lc t ngy 1/7/2000. Nhm gp phn thc hin nghim chnh B lut Hnh s nm 1999,
khuyn khch cc hot ng kinh doanh hp php pht trin, bo m quyn qun l kinh doanh ca
Nh nc, bo m li ch v s cng bng trong hot ng sn xut, bun bn v dch v cng nh
gp phn u tranh phng chng c hiu qu i vi ti phm trong iu kin kinh t th trng hin
nay nc ta, bi vit ny s cp vn "Ch th ca ti kinh doanh tri php theo B lut Hnh
s nm 1999"1.
Cu thnh ti phm l mt khi nim php l, l hnh thc quy nh ti phm trong lut, gm bn
yu t: khch th, ch th, mt khch quan, mt ch quan. Cn ti phm li l mt hin tng x hi,
tn ti khch quan. Do , mi lin h gia cu thnh ti phm v ti phm l mi lin h gia khi
nim v hin tng. Chnh v vy, khi nghin cu v ch th ca ti kinh doanh tri php, y, ch
c ngha c lp trn phng din l thuyt; cn v thc t, n lun lun tn ti vi t cch l mt b
phn cu thnh trong mt th thng nht l ti phm.
1. Tui chu trch nhim hnh s
Theo Lut hnh s Vit Nam, ch th ca ti kinh doanh tri php cng nh ch th ca cc ti phm
khc l mt con ngi c th, c nng lc trch nhim hnh s v t tui chu trch nhim hnh
s.
Quy nh v tui chu trch nhim hnh s
Cn c vo thc tin u tranh phng, chng ti phm v trn c s kt qu ca cc cng trnh
nghin cu, kho st v tm l cng nh cn c vo chnh sch hnh s ca mnh m mi quc gia
quy nh tui bt u c nng lc trch nhim hnh s v tui c nng lc trch nhim hnh s y
. Chnh v vy m tui chu trch nhim hnh s mi quc gia v ngay trong mt quc gia vi
nhng giai on lch s khc nhau cng c th khc nhau.
Singapore v Nigeria quy nh tui bt u chu trch nhim hnh s l 7 tui; Anh quy nh l 10
tui; Canaa quy nh l 12 tui; Italia, Nht quy nh l 14 tui; CuBa, Argentina li quy nh tui
bt u chu trch nhim hnh s l 16 tui2. nc ta, xc nh trong B lut Hnh s 14 l tui
bt u c nng lc trch nhim hnh s v 16 l tui c nng lc trch nhim hnh s y (iu
12, B lut Hnh s nm 1999).

Khc vi quy nh trc y trong B lut Hnh s nm 19853, ti kinh doanh tri php c quy nh
ti B lut Hnh s nm 1999 thuc ti phm t nghim trng nn ngi c hnh vi kinh doanh tri
php ch c th tr thnh ch th ca ti phm ny khi h t 16 tui tr ln. Vic nng tui chu
trch nhim hnh s khng ch ring vi ch th ti kinh doanh tri php m cn vi ch th ca
nhiu ti xm phm trt t qun l kinh t khc trong B lut Hnh s nm 1999 l th hin chnh
sch hnh s ca chng ta trong tnh hnh hin nay. Trong iu kin pht trin nn kinh t th trng,
quyn t do kinh doanh ca cng dn c Hin php quy nh, nhm bo m s pht trin ca
nn kinh t quc dn th Nh nc c nhiu bin php, nh cc bin php v qun l, cc bin php v
x l hnh chnh cn x l v mt hnh s ch t ra trong nhng trng hp tht cn thit. Vic
quy nh tui chu trch nhim hnh s ca ti kinh doanh tri php t 16 tui tr ln l ph hp.
Nhng vn ny sinh
Tuy nhin, khi nghin cu nhng quy nh ca B lut Hnh s nm 1999 v cc vn bn php lut
c lin quan th tui ca ch th ti kinh doanh tri php li c nhng vn t ra.
Th nht, b x pht hnh chnh m cn vi phm
Hnh vi kinh doanh tri php l mt vi phm hnh chnh c . Do , ngi c hnh vi ny s b cc
c quan nh nc c thm quyn p dng cc bin php x pht hnh chnh khi h t 14 tui
(iu 5, Php lnh x l vi phm hnh chnh nm 1995). Nh vy, nu li c hnh vi ti phm v
kinh doanh tri php v vn trong thi hn cha c coi l cha b x l vi phm hnh chnh (ngha l
cha qu 1 nm, k t ngy thi hnh xong quyt nh x pht hoc t ngy ht hiu lc thi hnh
quyt nh x pht- iu 10, Php lnh x l vi phm hnh chnh nm 1995) th h c th s b truy
t v ti kinh doanh tri php (do tho mn cc du hiu thuc mt khch quan)? y, xy ra
hai kh nng: kh nng th nht, hnh vi ti phm (kinh doanh tri php) c thc hin trc khi t
16 tui v kh nng th hai, hnh vi ti phm (kinh doanh tri php) c thc hin sau khi t
16 tui. Theo chng ti, c hai trng hp ny u khng th x l v mt hnh s i vi hnh vi
kinh doanh tri php m h thc hin. Hnh vi kinh doanh tri php " b x pht hnh chnh
m cn vi phm" ch c th b truy t v ti kinh doanh tri php (theo B lut Hnh s nm 1999)
khi c hai hnh vi ny (hnh vi trc v hnh vi ti phm) u c thc hin sau khi ngi vi phm
t 16 tui.
Th hai, kinh doanh khng ng vi ni dung ng k
y, ngi vi phm tin hnh ng k mt ngnh, ngh nht nh, hay ni cch khc vi ngnh,
ngh c ng k kinh doanh h tho mn cc yu cu v ch th. Theo Lut Doanh nghip nm
1999 (iu 9), Ngh nh s 02/2000/N-CP ngy 03/02/2000 ca Chnh ph v ng k kinh
doanh (iu 18) th mi c nhn t 18 tui (c nng lc hnh vi dn s y ) th u c quyn
ng k kinh doanh v thnh lp, qun l doanh nghip theo nhng hnh thc ph hp nh h kinh
doanh c th (do mt c nhn hoc h gia nh lm ch) hoc cc hnh thc doanh nghip nh cng
ty trch nhim hu hn (mt thnh vin hoc hai thnh vin tr ln), cng ty c phn, cng ty hp
danh, doanh nghip t nhn. Do , i vi cc ch th ny khi c hnh vi "kinh doanh khng ng
vi ni dung ng k" th vn tui ca ch th, di gc hnh s khng cn t ra.
Th ba, b kt n v mt s ti, cha c xo n tch m cn kinh doanh tri php
Trng hp b kt n v mt s ti4 ca B lut Hnh s nm 1999, cha c xa n tch m cn
kinh doanh tri php th vn ch th ca ti kinh doanh tri php c cn t ra khi ch th ca
cc ti phm ny tho mn cc yu cu cn v m B lut Hnh s nm 1999 quy nh v
tui v nng lc trch nhim hnh s? Theo chng ti, ch th ca mt s ti phm ny, c th s t
14 tui n di 16 tui bi h thc hin ti phm rt nghim trng do c hoc ti phm c
bit nghim trng (iu 12, B lut Hnh s nm 1999) nh i vi cc ti bun lu (iu 153); ti

vn chuyn tri php hng ho, tin t qua bin gii (iu 154); ti sn xut, tng tr, vn chuyn,
bun bn hng cm (iu 155); ti sn xut, bun bn hng gi (iu 156) y, ngi t 14
tui n di 16 tui c th tham gia thc hin ti phm vi t cch l ngi thc hnh hoc ngi ng
phm. Nh vy, trong cc trng hp ny, ch th ca ti kinh doanh tri php c th s khng phi t
16 tui tr ln m l t 14 tui? iu ny khng ch xy ra ring i vi ti kinh doanh tri
php m cn xy ra vi mt s ti xm phm trt t qun l kinh t c quy nh trong B lut Hnh
s nm 1999 nh vi ti trn thu (iu 161) v trong cu thnh c bn ca mt s ti phm khc.
y l mt kh khn i vi cc c quan nh Cng an, Kim st, Ta n khi p dng iu 159, B
lut Hnh s nm 1999 cng nh vi cc ti xm phm trt t qun l kinh t khc c quy nh tng
t.
Th t, kinh doanh tri php c hng phm php c gi tr trn 100 triu ng
Trng hp c hnh vi kinh doanh tri php (kinh doanh khng c ng k, kinh doanh khng ng
vi ni dung ng k, kinh doanh khng c giy php ring trong trng hp php lut quy nh)
m hng phm php c gi tr trn 100 triu ng th ch c th tr thnh ch th ca ti kinh doanh
tri php theo iu 159, B lut Hnh s nm 1999 khi hnh vi kinh doanh tri php ny c thc
hin i vi ngi t 16 tui tr ln, cn di 16 tui s x l bng cc bin php khc.
Th nm, trng hp b kt n v ti kinh doanh tri php cha c xa n tch m cn ti phm
Vn ch th cng khng cn t ra bi l cc ch th y ng nhin tho mn cc yu cu ca
ti kinh doanh tri php quy nh ti iu 159, B lut Hnh s nm 1999.
2. Nng lc trch nhim hnh s
Ngi thc hin hnh vi kinh doanh tri php d t tui theo quy nh ca B lut Hnh s nhng ch tr thnh ch th ca ti phm ny khi h c nng lc trch nhim hnh s. t tui nht
nh v c nng lc trch nhim hnh s l hai iu kin cn v mt ngi thc hin hnh vi
nguy him cho x hi tri php lut hnh s c li, tr thnh ch th ca ti phm. Hai iu kin
ny l nhng du hiu php l bt buc i vi ch th ca mi ti phm. Theo Lut hnh s Vit
Nam, nng lc trch nhim hnh s l nng lc nhn thc c ngha x hi ca hnh vi thc hin
v nng lc iu khin c hnh vi theo nhng i hi tt yu ca x hi.
"Nhn thc c" l du hiu thuc v l tr, cn "iu khin c" l du hiu thuc v ch ca li.
Hai ni dung ny lin quan cht ch vi nhau, thng thng khi khng nhn thc c tnh nguy him
cho x hi ca hnh vi th cng khng iu khin c hnh vi ca mnh. Thiu mt trong hai ci
th mt ngi d thc hin hnh vi kinh doanh tri php nguy him cho x hi n mc no chng
na, cho d h t tui chu trch nhim hnh s th h vn khng tr thnh ch th ca ti
kinh doanh tri php, ngha l h khng phi chu trch nhim hnh s v h khng c nng lc trch
nhim hnh s.
Xut pht t mi quan h gia nng lc trch nhim hnh s v tui, Lut hnh s Vit Nam
khng trc tip quy nh nh th no l c nng lc trch nhim hnh s m ch quy nh tui phi
chu trch nhim hnh s v quy nh trng hp khng c nng lc trch nhim hnh s. Nh vy,
Lut hnh s nc ta mc nhin tha nhn nhng ngi t tui chu trch nhim hnh s ni
chung l c nng lc trch nhim hnh s. Do , trong thc tin p dng, cc c quan c thm
quyn khng i hi phi nh gi tng trng hp c th c nng lc trch nhim hnh s hay khng
m ch phi xc nh tui. Trng hp c bit khi c nghi ng mi cn kim tra c hay khng c
nng lc trch nhim hnh s.
Vic nh gi kh nng nhn thc, kh nng iu khin hnh vi kinh doanh tri php ca mt ngi
c th yu cu phi xem xt chnh hnh vi ca h. Khi c nghi ng v cc kh nng ny th cc c
quan iu tra, truy t, xt x phi kim tra bng cch trng cu gim nh tm thn.

3. Php nhn- ch th ca ti phm?

Theo Lut hnh s Vit Nam, ch th ca ti phm ni chung, ch th ti kinh doanh tri php ni
ring l con ngi c th, khng phi l php nhn, khc vi Lut hnh s cc nc nh Php, M, c,
Hng Kng, Singapore, Trung Quc5. Lut hnh s ca cc nc ny quy nh ch th ca ti phm
va l c nhn (th nhn), va l php nhn (cc t chc, c quan, n v). Cn theo Lut hnh s
Vit Nam, php nhn phm ti kinh doanh tri php th i din ca h s l ch th ca ti kinh
doanh tri php v phi chu trch nhim hnh s (nh gim c doanh nghip, ch nhim hp tc
x...).
Hin nay, vn php nhn c phi l ch th ca ti phm trong Lut hnh s Vit Nam hay khng
cn c cc kin khc nhau. Nhiu kin cho rng, y l vn mi i vi hot ng t php nc
ta, m thc tin t php cc nc cng khc nhau, cho nn cn phi c thi gian tip tc nghin
cu. kin khc li cho rng: trong trng hp hnh vi phm ti nhm mu li cho cc c quan, t
chc, n v m ch truy cu trch nhim hnh s i vi mt s c nhn c th l i din ca t
chc, c quan, n v l cha tho ng, thm ch lm nh vy cn khuyn khch cc t chc, c
quan, n v tip tc thu li nhun bt chnh. Theo chng ti, quan nim truyn thng v ch th ca
ti phm ni chung, ca ti kinh doanh tri php ni ring phi l mt con ngi c th ph hp
vi nguyn tc c li, nguyn tc trch nhim c nhn, mi t c mc ch gio dc, ci to khi
p dng cc bin php php l hnh s. Tuy nhin, trong iu kin hin nay, vn ch th ca ti
phm khng ch l c nhn m vn php nhn cng t ra xem xt. c bit, trong nhng nm
gn y, di tc ng ca kinh t th trng, nng cao hiu qu ca cng tc u tranh phng
chng ti phm nht l cc ti phm kinh t, trong c ti kinh doanh tri php, th vn trch
nhim hnh s ca php nhn cng cn c nghin cu k c th quy nh vo trong B lut Hnh
s l cn thit.
4. Nhn thn ca ngi phm ti
Bn cnh tui v nng lc trch nhim hnh s, ch th ca ti phm cn c nhng c im
thuc v tm l, v x hi, v sinh hot. Nhng c im ny khng phi u nm trong ni dung
khi nim ch th ca ti phm m thuc ni dung khi nim nhn thn ngi phm ti. Khi nim
ch th ca ti phm v nhn thn ngi phm ti tuy khng ng nht nhng c lin quan cht ch
vi nhau. Theo Lut hnh s Vit Nam, nhn thn ngi phm ti c hiu l tng hp nhng c
im ring bit ca ngi phm ti c ngha i vi vic gii quyt ng n vn trch nhim
hnh s ca h6. Nhng c im ring bit c th l hon cnh sng, ngh nghip, thi chnh
tr, tin n, tin s... ca ngi phm ti. Chnh v vy m khi nghin cu v ch th th vn nhn
thn ca ngi phm ti kinh doanh tri php cng cn c xem xt. Qua nghin cu thc tin xt x
gn 100 v n kinh doanh tri php trong mt s nm gn y cho thy, nhng ngi phm ti ny
ch yu khng c ngh nghip, chim ti 76%. Nhng ngi c ngh nghip ch chim 24%. Nhn
chung, trnh vn ho ca h thp, phn ln mi hc ht cp I, chim 40%, cp II chim 33%. Ngi phm ti kinh doanh tri php c tin n, tin s cng chim t l khng nh, ti 23%. iu
t ra vn : hn ch dn, tin ti xo b loi ti phm ny l mt cng vic lu di, kh
khn, phc tp khng ch ca cc c quan bo v php lut m ca ton x hi. Cc bin php a ra
cn phi a dng, ng b, cn c tin hnh thng xuyn, ng thi vi s pht trin ca nn kinh
t v cn phi da vo cc thnh qu ca cng vic i mi, cng cuc pht trin kinh t-x hi ca
t nc.
5. Ch th l ngi nc ngoi hoc ngi Vit Nam phm ti nc ngoi
Ch th ca ti kinh doanh tri php c th l cng dn Vit Nam, ngi nc ngoi, ngi khng quc
tch. Theo Lut quc tch Vit Nam, cng dn Vit Nam l ngi mang quc tch Vit Nam (iu 4);
Ngi nc ngoi l ngi c quc tch nc ngoi v ngi khng c quc tch l ngi khng mang quc
tch ca bt c quc gia no (iu 2). Trng hp ngi phm ti kinh doanh tri php trn lnh th nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l ngi nc ngoi th theo nguyn tc lnh th, h phi chu

trch nhim hnh s v ti kinh doanh tri php; nhng nu h thuc i tng c hng cc quyn
ngoi giao hoc quyn u i v min tr v lnh s theo php lut Vit Nam, theo cc hip nh
quc t m nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam k kt hay cng nhn hoc theo tc l quc
t th vn trch nhim hnh s ca h c gii quyt bng con ng ngoi giao (iu 5, B lut
Hnh s nm 1999). Trng hp cng dn Vit Nam phm ti kinh doanh tri php ngoi lnh th
nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam th theo nguyn tc quc tch h c th phi chu trch
nhim hnh s v ti kinh doanh tri php.
Qua nghin cu lut hnh s mt s nc trn th gii cho thy, trng hp cng dn ca h phm ti
ngoi lnh th, B lut Hnh s ca Lin bang Nga nm 1995 v ca Cng ho nhn dn Trung
Hoa nm 1997 c nhng quy nh rt ng ch . Theo B lut Hnh s ca cc nc ny, khi cng
dn ca h phm ti ngoi lnh th khng phi mi ti phm u b truy cu trch nhim hnh s.
Trong nhng trng hp nh vy, B lut Hnh s ca Cng ho nhn dn Trung Hoa quy nh nhng
ti theo "o lut ny (B lut Hnh s) b pht t t 3 nm tr xung c th khng b truy cu
trch nhim hnh s" (iu 7). Cn B lut Hnh s ca Lin bang Nga quy nh "cng dn Lin
bang Nga th phi chu trch nhim hnh s theo B lut ny" nhng li quy nh thm: "nu php
lut ca nc ni xy ra ti phm cng coi hnh vi m h thc hin l ti phm v nu h cha b
nc ngoi kt n. Khi kt n nhng ngi ny, hnh pht khng th vt qu mc cao nht ca ch ti
do lut ca nc ni xy ra ti phm quy nh" (iu 12).
Theo php lut hnh s nc ta, v nguyn tc th mi hnh vi b coi l ti phm, d mc nguy
him no (ln hoc khng ln), vi hnh pht g (cnh co hay t hnh) m cng dn Vit Nam thc
hin nc ngoi u c th b To n Vit Nam a ra xt x, cho d lut hnh s nc c quy nh
hnh vi m cng dn ny thc hin c phi l ti phm hay khng. Vic B lut Hnh s ca
Cng ha nhn dn Trung Hoa v B lut Hnh s ca Lin bang Nga quy nh v vn cng dn
ca h phm ti ngoi lnh th cn c nghin cu, cn nhc trnh tnh trng "quy nh m
quy nh" va lm mt tnh nghim minh ca php lut, va lm cho B lut ca chng ta nng n
bi nhng quy nh chung chung kh p dng, khng kh thi v thm ch do nhng quy nh ny
cn c th dn n vic p dng tu tin.
Ti kinh doanh tri php trong giai on hin nay c xu hng pht trin, vic x l ng ngi, ng
ti, ng php lut s c tc dng tch cc trong cuc u tranh phng chng loi ti phm ny cng
nh s khuyn khch, ng vin nhn dn cng tham gia u tranh, lm cho ngi kinh doanh nhn
thc r cn phi kinh doanh theo php lut. Nu x l qu nh s khng t c mc ch ca hnh
pht; ngc li, x l oan hoc qu nng s km hm vic kinh doanh, tri vi thc t cuc sng, vi t
tng ch o ca cc i hi ng ln th VI, VII, VIII, IX l nhm pht huy mi nng lc sn xut
hin c, m rng hot ng kinh doanh khng ngng nng cao i sng ca nhn dn, lm giu
cho t nc. Do , cc c quan nh nc c thm quyn cn sm xy dng vn bn hng dn thi
hnh rt c th i vi quy nh v ti phm ny cng nh vi cc ti xm phm trt t qun l kinh
t khc trong B lut Hnh s nm 1999./.

B T php
1. Ti kinh doanh tri php c quy nh ti iu 159 ca B lut Hnh s nm 1999.
2. Chuyn v t php hnh s so snh, thng tin khoa hc php l, Vin NCKHPL, B T php, H Ni, 1999,
tr.278.

3. Ngi phm ti kinh doanh tri php theo Khon 2, iu 168, B lut Hnh s nm 1985, thuc trng hp ti
phm nghim trng (ti 7 nm t) nn tui chu trch nhim hnh s l t 14 tui tr ln.
4. Quy nh ti cc iu 153, 154 , 155 , 156, 157, 158, 160, 161, 164, 193, 194, 195, 196, 230, 232, 233, 236 v
238.
5. S chuyn v Lut hnh s ca mt s nc trn th gii, Tp ch Dn ch Php lut, H Ni, 1998, Tr.2325.
6. Gio trnh Lut hnh s (Phn Chung), i hc Lut, NXB Gio dc, H Ni, 1997, Tr.112.