mc lc s 8 thng 8/2002

thi s - trao i
Cch nhn v chnh sch cho s pht trin
ng Khnh Vn

Th tc quan st t mt phin hp
Lm Nguyn

i mi - T nhng vic c th
Trn Ngc Vng

Mt vi suy ngh v chng tham nhng

Phan Cng Thng

Nghin cu nh nc
Xy dng Nh nc php quyn trn nn tng on kt, dn ch, nhn dn
Nguyn Thanh Bnh

Mt s quan im v i mi t chc v hot ng ca chnh quyn a phng nc ta hin nay

PGS.TS. L Minh Thng

Tng cng v i mi c ch kim tra, gim st trong x l vi phm hnh chnh

ThS. Hong Yn

Nghin cu php lut

iu chnh cnh tranh gia cc ngn hng trong cung ng vn cho nn kinh t
Ng Quc K

Phng hng sa i Lut ban hnh vn bn quy phm php lut

Nguyn Quc Vit

Nghin cu chnh sch

Hc thuyt "nn kinh t th trng x hi" v ngha i vi Vit Nam
ThS. Hong Vn Ngha

Lch s nh nc v php lut

T tng H Ch Minh v php lut v o c
TS. Hong Th Kim Qu

thc tin php l

Gii quyt tnh trng hn nhn thc t
Nguyn Xun Din

Thng tin nghin cu

Nhm p lc trong i sng chnh tr cc nc t bn
TS ng nh Tn - ng Minh Tun

Quc hi kho XI:

cch nhn v chnh sch cho s pht trin

LTS: K hp u tin ca Quc hi kho XI din ra t 19/7 n 9/8/2002. y l k hp v cng

quan trng v n trc tip tc ng ti s thnh cng ca c nhim k Quc hi. Chng ti c
cuc tr chuyn vi nhng i biu Quc hi hot ng trong nhiu lnh vc ngh nghip khc
nhau. Bn cnh nhng vn lm c, cc BQH cng bn khon bi vn cn tn ti mt s
trn tr cn c gii quyt trong nhim k ny ca Quc hi kho XI.

Bn v vai tr ca i din gii ngh nghip

Khng nh vai tr ca gii ngh nghip trong s pht trin
Cc i biu V Tuyn Hong, Nguyn Ti Lng, Nguyn ng Vang, Dng Trung Quc u
khng nh tm quan trng ca gii khoa hc trong s pht trin chung ca t nc. ng V Tuyn
Hong - BQH, Ch tch on ch tch Lin hip cc hi KHKT Vit Nam- cho bit: "Hin nay,
chng ta bc sang th k XXI, th k c th gii coi KH v CN tr thnh ng lc pht trin kinh
t, nhn loi dn dn tin n kinh t tri thc. Chnh v th chng ta phi y mnh t chc, xy
dng i ng cn b, o to v KHCN ng dng hin i KH v CN ngang tm vi vai tr ca
n l thc s tr thnh quc sch hng u". C chung suy ngh y, i biu Nguyn Ti Lng
(Ph Ch nhim kim Tng th k Lin hip cc hi KHKT H Ni) pht biu: "Vic th ch ho cc
ch th, Ngh quyt ca ng v KHCN v i ng tr thc ng thi xc nh vai tr v tr ca gii
tr thc trong khi lin minh cng - nng - tr thc trong cng cuc CNH - HH t nc l v cng
quan trng".
i biu Dng Trung Quc (Tng th k Hi khoa hc lch s Vit Nam) li nhn mnh vai tr ca
"cch nhn khoa hc" i vi cuc sng. ng ni: "Cch nhn khoa hc khch quan, bin chng
gip chng ta nhn ra bn cht vn , t a ra nhng chnh sch, gii php thch ng, trnh mt
s duy ch. Mt bi hc rt ln l chnh ci duy ch lm cho chng ta gp khng t nhng vic
khng thnh cng trong qu trnh pht trin t nc".
Cn, khi nhn nhn vai tr c bit quan trng ca gii mnh trong s pht trin ca t nc: i
biu Nguyn Th Ngha, Ch tch HQT Tng gim c Lin minh HTX thng mi H Ch
Minh cho rng: "Cc doanh nhn l ngi quyt nh s thnh bi ca doanh nghip, l linh hn ca
doanh nghip, do c vai tr rt quan trng trong vic iu hnh doanh nghip thc hin ch trng, php sch ca ng v php lut Nh nc v kinh t v x hi, tham gia vo tng trng kinh
t, gii quyt cng n vic lm"). Cng c chung suy ngh y, i biu V Quc Thng ca Long
An (Tng gim c Cng ty gch ng Tm) nhn mnh: "Doanh nhn gii, sng sut lnh o
doanh nghip mnh i n thnh cng s to ra vic lm, gp phn thc y pht trin kinh t, ng
thi y mnh CNH - HH t nc"
Xc nh c tm quan trng ca gii doanh nghip trong i sng x hi v chnh tr ca t nc,
cc i biu Quc hi l doanh nhn tin tng rng i din cho gii mnh s lm tt vai tr bi v
cht lng B Quc hi l doanh nhn trong nhim k kho XI ny "c s thay i, c cu i
din doanh nghip c s tham gia ca cc t chc cng ng doanh nghip nn ting ni s tt hn
v cc t chc ny khi pht biu kin c s tham kho kin ca mt khi doanh nghip hot
ng" (B V Tin Lc -Ph ch tch phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam). Tuy nhin, "
2

mt gc khc nhn nhn th ting ni i din cho gii doanh nhn cn "vang", cn "khe" hn
na trn din n Quc hi" (i biu Quc hi H Ni Phng Hu Vit).
Nhn nhn vai tr ca Quc hi i vi gii mnh
Khng ch nhn nhn vai tr ca gii mnh i vi s pht trin ca t nc, cc BQH cng khng
nh vai tr to ln ca Quc hi i vi vic pht trin kinh t t nc ni chung v s pht trin ca
gii khoa hc, gii doanh nhn ni ring. i biu V Quc Thng nhn nhn vai tr ca Quc hi
kho mi vi nim tin tng su sc: "Quc hi kho XI c vai tr rt to ln trong vic pht trin
kinh t t nc ni chung v s pht trin ca cc doanh nghip ni ring thng qua vic quyt nh
nhng chnh sch c bn v i ni v i ngoi, nhim v kinh t x hi, quc phng an ninh ca
t ncban hnh cc lut v thc hin cng tc gim st ti cao i vi ton b hot ng ca
Nh nc".
i biu Nguyn ng Vang li nhn nhn vai tr ca Quc hi di mt gc khc: "Khoa hc
cng ngh vi vai tr ca mnh l quc sch hng u, thc y kinh t t nc pht trin, v vy
phi c s ch trng cn thit ca ng v Nh nc. Mi quc gia c mt trnh kinh t khc
nhau, mt nng lc, cht lng cn b khc nhau nn Quc hi phi a ra nhng mi trng ph hp,
c th l a ra Lut khoa hc ph hp vi thc tin cuc sng v trnh KHCN nc ta, la chn
nhng KH -CN thch hp ".
Trn thc t, vai tr ca Quc hi c th hin mt cch r nt ti nhim k trc: "ng v Nh
nc trong thi gian qua nh gi cao v coi trng cc doanh nhn, thng qua vic khng ngng
nghin cu tm hiu ban hnh vn bn quy nh hng dn gip cc doanh nhn qun l doanh
nghip ca mnh mt cch hiu qu" (B V Quc Thng). Mc d cn c nhn xt "i biu
Quc hi l doanh nhn vn cn d dt, ting ni i din cho gii doanh nhn vn cn hn ch"
nh i biu kho X L Duy Nguyn thng thn nu ln1 nhng theo B V Quc Thng "cc
doanh nhn trong nhim k Quc hi kho X hon thnh tt nhim v ca mnh. Bng chng cho
thy Quc hi kho X ban hnh cc vn bn lut cng nh cc chnh sch v kinh t c gii doanh
nhn tn thnh, c bit l Lut Doanh nghip i vo cuc sng trong thi gian qua".
Trong nhim k hot ng ca Quc hi kho X, cc chnh sch, php lut lut c hon chnh
hn, ph hp vi nhng yu cu, i hi ca cuc sng. Do chnh sch m, "cc doanh nghip
mnh dn b vn u t, m mang thm ngnh ngh thu ht thm lao ng, to vic lm" (B
Nguyn Th Ngha). Trong vng hai nm qua (t khi c Lut Doanh nghip) cc doanh nghip t
nhn pht trin gp 4 ln, chim lnh mt t trng kinh t cao. Cng vi kinh t, KH- CN thc s c
bc pht trin vt bc. B Nguyn ng Vang nhn xt "Quc hi a ra quy nh tng tng u t
cho KH- CN t di 1% ln n 2% so vi tng ngn sch Nh nc v thc hin vn . Cho
nn, kinh ph cho cc ti nghin cu, c th l lnh vc nng nghip trong thi gian va qua tt
hn rt nhiu. Chng ta t c nhng thnh tu c bn trong nng nghip nh tc b sa tng
gp 4 ln nm trc, cht lng trong 3 nm gn y bng c 17 nm trc; sn lng la ng th hai
th gii ch sau Thi Lan".
Trao i vi chng ti, B V Tuyn Hong khng nh, nh c s quan tm mt cch c h thng
v hiu qa ca ng v Nh nc ta, khoa hc thc s i vo cuc sng v tr thnh ng lc
pht trin kinh t - x hi. l cc lnh vc bu chnh vin thng, tin hc, giao thng vn ti, xy
dng, cng ngh ch bin v "chng ta khng th ph nhn. Nc ta sau i mi, t 13 nm nay
t cp c lng thc, xut khu go ng th hai th gii sau mt thi k di phi nhp lng thc
t nc ngoi. y l thnh tu m nc ngoi rt hoan nghnh. iu ny rt him khi dn s tng
ln". Cng theo ng, t c kt qu ny l do "cc chnh sch ca ng v Nh nc cng c ch
khon 10 kt hp mt cch cht ch vi chng trnh quc gia v lng thc -thc phm".

Qua cc kin nh gi ca cc B v v tr vai tr gii khoa hc v doanh nhn, chng ta nhn

thy rng, cn phi c mt s p ng xng ng vi nhng ng gp khng nh ca hai gii ngh
nghip ny vo nhim v chung ca t nc. Tuy nhin, cn thy r mt iu, trn thc t khng
phi chng ta thc hin c mc tiu t ra y. Vic xc nh vai tr, v tr quan trng ca cc
lnh vc trn c chng ta nhiu ln bn ti nhng vn cn trao i y chnh l nhng trng
tm y c quan tm ng mc v "thc s tr thnh quc sch hng u nh ng v Nh nc
ta t ra cha", nh B V Tuyn Hong bn khon.
Khong cch gia mc tiu v hin thc
Bn cnh nhng thnh cng t c, vn bt cp trong cng tc qun l, gim st, ban hnh
lut, s dng ngun nhn lc cng t ra nhiu vn cho cc nh lp php. Hu ht cc B khi
c hi u c nhng tm s, bn khon ht sc chnh ng. Tuy ng v Nh nc ta c s quan
tm hn trong vic thc thi vai tr ca gii ngh nghip song trn thc t phng php th hin cn
nhiu vng mc, lm hn ch vai tr . T khi Lut Doanh nghip ra i, nhng tn ti trong vic
thc thi n vn l ni trn tr cho nhng nh doanh nghip lm n chnh ng. l vic h thng
vn bn php lut cha ng b v s chm tr ban hnh cc vn bn hng dn ca cc b ngnh.
Trong khi , ni dung v cch thc thc hin cc quy nh php lut chi phi trc tip n doanh
nghip v hot ng kinh doanh vn cn chng cho, c ch "xin - cho" vn tn ti lm hn ch s
t ch v sng to trong kinh doanh ca cc doanh nghip. Vn cn tnh trng lng tng trong cng
tc hu kim tra. Cc c quan qun l cha tm ra cch thc ph hp qun l nn vn cn nhiu
mu thun. Qu nhiu khu, c quan kim tra thanh tra gy cn tr vic sn xut kinh doanh ca cc
doanh nghip. B Nguyn Th Ngha trn tr: "Bn cnh nhng doanh nghip lm n chn chnh,
chp hnh nghim chnh lut php Nh nc cn rt nhiu doanh nghip lm n theo kiu chp git,
u c, li dng s h ca Nh nc trc li, bt chp quyn li ca quc gia, sc kho ca ngi
tiu dng, k c bn thn h. Chnh v vy gy bt bnh v lm nh hng n cc doanh nghip
lm n chn chnh Ti ngh rng Nh nc phi tht nghim minh trong x l cc doanh nhn vi
phm php lut lm thit hi n li ch quc gia".
Thc thi vai tr ca gii: cn "di ngn cch"
i biu Phng Hu Vit (Tng gim c Cng ty thng mi - u t - du lch Vit Phng) ni vi
chng ti rng Quc hi nc ta nhim k qua th hin c vai tr ca mnh, song "so vi yu cu
pht trin ca nn kinh t t nc v mong mun ca cc doanh nghip th vai tr cha c th
hin y . Vic gim st ca Quc hi i vi nn kinh t mc d c nhiu c gng nhng cha
thng xuyn v su st. Nhiu vn quan trng lin quan n nn kinh t quc dn, n cc
doanh nghip cha c xem xt v quyt nh kp thi".
ng tm s: " c mt thi chng ta nhn nhn phin din i vi gii doanh nhn. l sn
phm ca t duy bao cp. Ngy nay, c bit l my nm gn y, ng - Nh nc v nhn dn
ngy cng nh gi ng hn v tr, vai tr ca doanh nhn trong i sng x hi Tuy nhin, hin
nay vn c ni, c lc x hi cha nh gi ng vai tr ca gii doanh nhn. Khng t c quan hnh
chnh cn coi doanh nhn l i tng "hnh".
Nh vy, mc d c s ng gp rt ln cho s pht trin ca t nc, nhng dng nh chng ta vn cha
thc s nh gi ng mc vai tr ca cc gii ngh nghip, trong c gii khoa hc, gii doanh
nhn trong xu th pht trin chung. Hn ch xut pht t nhng cch nhn, cch t duy c ca mt
b phn nhng nh lp php. chng minh cho quan im ny, i din cho gii khoa hc, ng Dng Trung Quc bc xc "C l cha bao gi chng ta thc c vai tr ca khoa hc, ca mt s
pht trin m vai tr ca tr tu ngy cng quan trng", bi v "Bn cnh tr tu chung th ht nhn
ca n chnh l ct cch vn ho dn tc. Con ng pht trin mi quc gia dn tc, mi giai oan
lch s i hi chng ta phi nhn nhn n trong ci chung v ci ring" ng nhn mnh "By gi
ngi ta t ra rt cao vai tr ca khoa hc nhng khoa hc i vo i sng ti cho rng cn c
4

mt di ngn cch rt ln. l mt b my quan liu lm cho nhng tng, gii php, nhn thc
khoa hc chm i vo cuc sng".
H thng php lut :va "thiu", va "yu", va "cha ng b"
Thi gian qua, h thng php lut v kinh t v khoa hc cng ngh c rt nhiu chuyn bin, c
s tin b rt cn bn. V khoa hc cng ngh, Nh nc ban hnh Lut KHCN cng vi nhng
chnh sch, c ch, lut php v quyn s hu cng nghip, s hu th tu, cc c ch chnh sch
gn kt KH-CN vi GD-DT Trong lnh vc kinh t, trc y h thng lut php nc ta l h
thng php lut ca mt nn kinh t k hoch ho tp trung trong ton b cc quy nh kinh t c thc hin t Nh nc v theo h thng k hoch iu hnh nn kinh t. H thng php lut
hin nay l h thng php lut ca mt nn kinh t th trng, to khun kh cho doanh nghip hot
ng trong nn kinh t th trng. Nh vy, nhng chnh sch, php lut a ra tng i ph hp song
trn thc t, vic thc thi n li tn ti nhng vng mc khng nhng lm hn ch vai tr ca gii
m cn lm hn ch s pht trin ca quc gia.
Theo B V Tin Lc, chng ta xy dng c mt lot vn bn php lut, m nh cao l Lut
Doanh nghip, v th " to nn nhng ci cn bn trong t duy kinh t cng nh t duy ca h thng
php lut lin quan n doanh nghip hin nay". Tuy nhin, theo ng, "H thng php lut hin nay
cng ang cn nhng iu bt cp. Lut Doanh nghip ra i ch tc ng ch yu ti nhng khu
thnh lp doanh nghip, ng k doanh nghip v doanh nghip gia nhp vo th trng". Theo ng
Lc, khu yu nht chnh l khu x l vi phm v cc tranh chp ca doanh nghip trong qu trnh
kinh doanh v n lin quan n vic thc hin cc quyt nh ca to n, vic x l cc tranh
chp thng qua trng ti. Chnh v th, khi c hi, ng V Tin Lc c nhng bn khon, bc
xc m theo ng cn c s thay i ti Quc hi kho ny: " Mc d trng ti c coi l mt phng
thc x l cc tranh chp ca cc doanh nghip rt c hiu qu v cc doanh nghip rt mong
mun s dng n, nhng cho n nay Vit Nam cha c mt php lnh v trng ti c thng qua,
cha c Lut trng ti. Cho nn, doanh nghip khi c vn xy ra thng khiu kin ln c quan
hnh chnh hoc ra to. Lut Ph sn doanh nghip hin nay rt cng nhc, khng ph hp vi thc
tin v vic cc doanh nghip rt ra khi th trng rt kh khn, khng m bo quyn t do ca
h".
ng V Tin Lc cng nh gi v nhng hn ch ca vic ban hnh nhng vn bn php lut lin
quan n hot ng ca doanh nghip trong th trng. "Mt trong nhng ch nh rt cn bn trong
kinh t th trng l cnh tranh, c quyn nhng cho n nay chng ta cha c Lut v cnh tranh,
khuyn khch cnh tranh v chng c quyn (hin ang trong qu trnh son tho). Hay php lnh
v Hp ng kinh t c ban hnh t nm 1989 n nay cha c sa i lc hu vi s pht trin
ca t nc".
Khng nhng th, theo ng Lc, cht lng xy dng php lut ca chng ta vn cho thy cn tn ti
nhng im "rt bt cp ca h thng php lut hin nay":
"Lut php nu trong vn bn mang tnh nh hng, chung chung rt nhiu, khng c th. V khng
c th nn khng thc hin c. Trong trng hp nh vy, lut php c thng qua i hi phi c
mt lot cc vn bn hng dn nh Ngh nh chnh ph, thng t ca cc b ngnh. Nhng vic ban
hnh cc vn bn rt chm tr. Lut ban ra phi ch Ngh nh, thng t hng dn. C rt nhiu
vn bn chm tr thm ch ti 4- 5 nm ch khng phi ch mt vi thng, lm cho php lut chm
i vo cuc sng. V th tin trnh i mi hot ng ca doanh nghip rt kh khn" ng khng
nh: "H thng php lut cho doanh nghip khng nhng thiu m cn khng nht qun, cha ng
b. Hin nay c rt nhiu vn bn php lut u lin quan n mt lnh vc c th nhng ni dung
li khc nhau. Trong thc t, doanh nghip thc hin th no cng c, c quan Nh nc thc hin
th no cng c, thm ch khi ra to ngi ta xt x th no cng c".
5

Bn khon m B Phng Hu Vit cng nh mt s doanh nghip khc quan tm l vn tn ti cch

nhn thin lch trong s nh gi cc thnh phn kinh t. Theo ng, "vn cn s bt bnh ng gia
cc loi hnh doanh nghip" v "Nhiu o lut ban hnh vn cn xa ri thc tin, cha thc s thu
ht u t"; "Cc o lut thu cha hon thin, cha ban hnh c Lut v hp ng. Trong iu kin
nn kinh t th trng m vn thi hnh php lnh Hp ng kinh t c ban hnh trong thi k bao
cp t ra rt lc hu".
Bn cnh , nhng vn cn tng i vng mc m cc i biu nhc n l vic thi hnh php
lut lin quan n doanh nghip bo m quyn li cho doanh nghip, vn tiu chun o c
ngh nghip, vn ho kinh doanh. Nhng vn lm cho cc doanh nhn khng yn tm vo
cng vic kinh doanh ca mnh v khng yn tm l mnh s c bo v li ch khi c tranh chp
xy ra.
Bt cp trong s dng ngun lc con ngi
Cha ch trng cht xm
i biu Nguyn Ti Lng (H Ni) khi tm s vi chng ti rt bn khon v vn s dng
ngun lc con ngi: "Hin nay nn kinh t nc ta cn mc pht trin thp, trnh KHCN cng
cn thp so vi cc nc trong khu vc. Chng ta c tim nng tr thc khng nh bao gm 917 Gio
s, 4010 Ph gio s, trn 300 Tin s khoa hc, 1 vn Tin s v 1.5 vn Thc s. Trong s c
khong 60% sng v lm vic H Ni. Tr thc chng ti vn trn tr lu nay v s ng gp,
khai thc tim nng cht xm cho pht trin kinh t - x hi ca th v t nc cn rt khim
tn. Ti ni rt khim tn l so vi yu cu ca cng cuc i mi t nc, nht l khi nc ta bc
vo th k XXI vi s pht trin ca kinh t tri thc".
Cn theo i biu Nguyn ng Vang, cc vn cha lm c trong nhng nm qua c s nh
hng khng nh ti hiu qu ca khoa hc i vi cuc sng: "Hin nay c nhng lnh vc khoa hc
cha tht s c quan tm ng mc. Kinh ph u t cho nghin cu c s quan tm hn nhng vn
cn tn ti nhng vn cha ng b. Mt s nh khoa hc gii nhng lng vn thp. M lm
khoa hc tc l khng lm ngh khc c v khng c thi gian lm nhng cng vic khc. Nu h
phi lm cng vic th hai th s khng th tn tm cho cng vic nghin cu ca mnh, v khng
th tr thnh nh khoa hc gii. Chng ta ang thiu nhng cn b nghin cu say sa v ngang tm
th gii. Chnh sch v lng, thng khng cao nn khi nghin cu ra mt cng trnh cng khng
ng c bao nhiu mc d c khi cng trnh y l m hi nc mt c i ca nh khoa hc( nh gii
thng H Ch Minh c khong 40-60 triu nhng cng trnh l ca hng chc ngi). Mt vn na
l trang thit b phc v cho khoa hc hin nay. C th ni rng vn trang thit b u t cha ng
b". ng Nguyn ng Vang khng nh vn cha ng b trong trang thit b phc v cho khoa
hc nc ta l "do trang thit b nhiu tin, chng ta khng sc trang b, ch nhp phn ny nhng
li b phn kia, hoc ngi duyt khng ng ". Kt qu l "c s khp khing dn n tnh hiu
qu ca trang thit b khng khai thc c".
Cng c chung suy ngh , i biu V Tuyn Hong bc xc: "Lc lng cn b khoa hc va
qua cng c s quan tm ca ng, Nh nc v Chnh ph. Nhng quan tm ng mc hay cha
cng cn nhiu vn . Theo ti cn nhiu vn tn ti. V nu cn tn ti th cn cha ph hp
vi yu cu tnh hnh nc ta hin nay".
ni r hn v nhng bc xc ca mnh, B V Tuyn Hong nu ra nhng tn ti m ng cho
rng "cn phi c s chn chnh, ci tin sm" nu khng mun nn khoa hc nc ta ngy cng
chm pht trin hn so vi cc nc trong khu vc v trn th gii:

"Trc y khi cn khi XHCN chng ta gi i hng ngn lu hc sinh. Sau ny cng gi i hng ngn
ngi o to trn i hc. Nh vy, lc lng ny trong c thi gian va qua l lc lng ht sc ch
cht trong vic thc hin KH - CN nc ta. Th nhng, i ng ny by gi cng ln tui. Cng c
ngi ln v yu th ngh nhng cng c ngi ln tui vn cn kh nng lm vic m chng ta cha ch
. Ngi ta ni vi ti rng chng ai s dng h na v cho h v hu qu sm, sau chng giao
cng vic g v b qun lng.Trong khi nhng nh khoa hc y vn cn tha kh nng v sc kho
tip tc cng hin. Ti ngh rng, trong vn tr tu th nu cn sc kho th tr tu con ngi
khng c tui gi". V theo ng, "vn ny ang b kh nhiu ngi ku ca. Nu nh chng ta bit
kt hp tr tu ca nhng nh khoa hc lu nm c trnh v kinh nghim vi i ng khoa hc
ang cn tr th l mt iu rt tt cho nn khoa hc nc nh".
Thiu lc lng chuyn tip
Khng ch nu ra cc vn cn tn ti trong s dng cht xm, B Nguyn ng Vang cn quan
tm n lc lng tr - i ng ch cht ca khoa hc nhng nm ti : Ti cng mun ni v vn
o to i ng khoa hc tr. C mt s sinh vin khi ra trng mun lm khoa hc li khng c
tip nhn vo cc vin v chnh sch ca ta l khng c tng bin ch, thm ch ang gim bin
ch 15%. Cho nn chng ta khng chun b cho lc lng chuyn tip".
cng l nhng suy ngh, trn tr ca i biu V Tuyn Hong. ng cho rng, vn cp bch
ang t ra hin nay l "lp ngi ang ph trch cng vic phi c s b sung v tin hc, thng tin,
v nhiu mt nng cao trnh ". Khng nhng th, "vic o to lp tr hin nay cha c phng
hng c th. Chng ta cng gi i cc ni nhng khng r rng nhng hng no l trng tm, mi
nhn trong thi gian ti.. Chng ta cn phi a i s lng ng hn nhng mi nhn th mi c
chuyn gia gii trong thi gian ti", bi v "khoa hc khng ch hc xong u c bng tin s l
chng ta c trnh m phi c thc tin v sng to, c bit l xy dng mt i ng c lp,
t ch, sng to v KH-CN. Trong khi chng ta ra sc p dng cc thnh tu tin b ca nc
ngoi. Nu ch ch nc ngoi to ra cc thnh tu khoa hc v cng ngh chng ta ng dng th
c i chng ta i theo sau nhn loi v khng bao gi thc hin c li ca Bc H l "Snh vai
vi cc cng quc nm chu".
Qua kin ca cc B, c th nhn thy nhng tn ti "nhn thy mt cch r nt" ca chng ta l
vn vai tr cha c quan tm ng mc dn n lm hn ch tm quan trng ca n, l vic thc
hin cha tt cc chnh sch t ra, l cch nhn b nh hng ca t duy c cng nh s bt cp ca mt
h thng php lut cha thc s p ng c vi xu th pht trin ca t nc trong xu th pht trin
chung ca thi i.
Nhng kin xut
Vi nhng bc xc, trn tr v mt s vn cn tn ti trong vic to mt hnh lang php l v c
ch, chnh sch KH -CN v cc doanh nghip thc s tr thnh quc sch hng u, thnh nhim
v trng tm trong sut thi k tin ln CNH HH t nc, cc i biu ni ln trch nhim v
cng to ln v vinh d ca mnh cng nh nhng kin xut vi Quc hi kho ny. i biu cho
gii doanh nghip V Quc Thng khng nh "s thng xuyn tip xc, tm hiu nhng nguyn
vng ca cc doanh nghip kin ngh Quc hi a ra cc chnh sch kinh t - x hi hp l nhm
tho g nhng kh khn, bt cp cho hot ng ca cc doanh nghip".
Cc B u cho rng, cn thit phi c s n lc ca bn thn, tm hiu nhng bc xc, hn ch cn
tn ti hin nay gip cho Quc hi c ci nhn tng th, su sc nhm a ra c nhng chnh
sch, lut sa i hon chnh hn, khng tnh trng "php lut tha, tnh hp l thiu". ng v
Nh nc cn phi i su st vo doanh nghip, lng nghe tm t nguyn vng ca cc doanh nghip,
nghin cu hc tp kinh nghim t cc nc bn t ban hnh cc vn bn lut hay sa i lut
hin hnh cho ph hp vi tnh hnh thc t ca t nc. Bn cnh , mt nhim v quan trng na
7

l Quc hi nn pht huy tt vai tr gim st ca mnh. B Nguyn Th Ngha xut: "Quc hi
nn pht huy tt vai tr gim st vic thc thi php lut mang li kt qu tt, v hin nay cc lut
v cc vn bn c lin quan cha c hiu ng v lm ng khin cho cc doanh nghip cm thy
cha yn tm khi quyt nh u t, nht l chnh sch khuyn khch doanh nghip c thc hin
khng ng b cc ngnh, cc cp".
Khng nhng th, Quc hi kho ny cn phi xy dng c "mt h thng php lut hon thin,
kh thi v thc s to c s bnh ng v an ton cho doanh nghip". Bn cnh , gii doanh
nghip cng mong mun Quc hi quan tm n "cc ch u i u t, chnh sch xut nhp
khu, chnh sch thu hp l v s n gin ho cc th tc hnh chnh th hin trong cc o
lut" (B Phng Hu Vit).
i biu V Tin Lc nhn mnh n thi bnh ng trong chnh sch, php lut i vi cc
doanh nghip: "Mc d chng ta tuyn b rng cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t u
bnh ng nhng hin nay h thng php lut ca chng ta cha m bo bnh ng cho cc doanh
nghip thuc cc thnh phn kinh t v cng cha vn ti mc m bo nguyn tc i x quc gia
trong quan h quc t. Chng ta ang trong qu trnh xy dng nn kinh t th trng v hi nhp
quc t. Chng ta phi tng bc thc hin nguyn tc i x quc gia, c ngha l khng phi ch
cc doanh nghip trong nc m ngay c cc doanh nghip nc ngoi u t vo Vit Nam cng phi
c i x bnh ng nh nhau. Nguyn tc bnh ng ang l khu yu trong h thng php lut v
cn phi c xem xt, sa i".
ng khng nh: "Mt trong nhng vn quan trng hin nay l lm th no chng ta c th
xy dng c mt h thng php lut p ng c thc tin cuc sng ca doanh nghip, to mi trng thng thong, bnh ng cho doanh nghip pht trin. Khc phc c nhng nhc im l
iu gii doanh nhn trng ch Quc hi kho XI ny".
i biu Nguyn Ti Lng tip cn vn trch nhim ca bn thn theo mt hng khc: "Ngoi
vic phn nh trung thc ch v nguyn vng ca nhn dn, th ti phi ni ln tm t nguyn vng
ca gii tr thc th , nht l ca cc nh khoa hc v cng ngh trong h thng Lin hip cc
hi KHKT. ng cho rng, nng cao v th ca nc ta trong qu trnh cnh tranh v hi nhp quc
t rt cn ti s ng gp ca i ng tr thc m gii khoa hc l mt v d. V vy ng "s cng
vi cc nh khoa hc pht huy tr tu tp th xut, phn nh vi Quc hi nhng c ch, chnh
sch, lut php lin quan n pht trin KH -CN, GDDT hon thin ho lut KHCN, cc chnh
sch c ch lut php v quyn s hu cng nghip, s hu tr tu, bn quyn pht minh - sng
ch".
ng Nguyn Ti Lng cng khng nh vn o to con ngi rt quan trng trong thi k tin
ln CNH - HH t nc:"Ngoi ra, mt nhim v ln na l phi tn dng tim nng cht xm ca
gii tr thc ng gp vo vic xy dng mt nn gio dc o to c cht lng. Ti ni cht lng l
o to nhn ti, o to ngun nhn lc c tri thc, nht l bc vo th k XXI thi k pht
trin ca nn kinh t tri thc. i ng ny khng ch c kh nng tip thu v lm ch c cng ngh
mi, m cn c o to v o c v li sng, nh Bc H dy "mun xy dng CNXH phi c
con ngi XHCN". ng a ra gii php: "Ti ngh rng, mun c tr gii th phi c thy gii. Ti
ang l u vin Hi ng chc danh gio s Nh nc kim ch tch Hi ng chc danh gio s lin
ngnh sinh hc. Ti s ng gp tr lc ca mnh lm sao nng cao cht lng cc tiu chun bnh
xt, phong cc chc danh cho cc thy gio cht lng thy tt th cht lng tr mi tt... Ti
mong mun c c ch chnh sch ph hp hn na i ng cc nh khoa hc c th ng gp
nhiu hn.".
i biu Dng Trung Quc thng thn: "iu quan trng l phi t khoa hc vo ng v tr ca
n trong s ng gp vo s pht trin ca t nc". ng khng nh: "Rt nhiu nhng d n lut
8

c nu ra nu c cc nh khoa hc khng ch cc ngnh chuyn mn lin quan n n m cc

nh khoa hc ni chung hay tt c cc i biu c t duy bng phng php khoa hc, ti cho rng
iu rt quan trng, th s trnh c ci duy ch, ch quan m lu nay chng ta hay dng
nim mt th chnh tr chay".
Cc i biu V Tuyn Hong, Nguyn ng Vang, Nguyn Ti Lng, Dng Trung Quc mong
mun ng v Nh nc ta nn ch trng hn na cng tc s dng cn b khoa hc, phi c gii
php ng b cho o to cn b nh a cn b ra nc ngoi, mi chuyn gia v nc hay trong lnh
vc khoa hc nn la chn, nh hng theo th t u tin ph hp; h thng chnh sch v thu nhp,
tin lng, thng nn c s iu chnh thay i; cn y mnh ci cch hnh chnh, chng quan liu,
nn c quyn v tham nhng. ng Dng Trung Quc khng nh "Quc hi phi phn nh m
phi phn nh tp trung nht thm ch phi l mt thit ch tiu biu nht". i biu V Tuyn
Hong nhn mnh:
"Ti cho rng bo v li ch ca cc nh khoa hc cng l bo v li ch ca nhn dn ni chung.
Theo ti c my vn : Th nht, mun bo v li ch ca cc nh khoa hc phi c s nh gi v
s dng hp l i vi tng ngi, tng gii mt. Th hai, phi to nhng iu kin thun li cho cc
nh khoa hc trong cc lnh vc yu cu cp thit v phi o to gp rt nhng nh khoa hc c
ti nng, nhng lp tr k tc trong cc lnh vc m ta ang cn thiu hin nay. Nh nc cng nn
ch n ch tin lng ti chnh, gip cho nhng ngi ang lm vic c th nui c gia nh,
khng phi lo lng chy vy sang lnh vc khc. Tr thc, khoa hc cng xut thn t nhn dn m
ra".
Thay cho li kt
Khi c hi v vic tham gia gii quyt nhng vn c s khc bit, thm ch l xung t gia li
ch ca gii vi li ch chung ca quc gia hay li ch ca cc gii, cc nhm dn c khc nhau, cc
i biu cho rng khng c s khc bit gia li ch chung gia doanh nghip vi quc gia. Song,
khi ng trc nhng vn phi c s la chn gia li ch quc gia v li ch ca gii, cc i biu
u cao li ch quc gia, dn tc xut pht t nim mong mi tin tng ca c tri dnh cho mnh.
V khi ang ng trc nhim k Quc hi mi, cc i biu mong mun Quc hi kho XI s lm
tt hn na chc nng, quyn hn ca mnh, p ng c nguyn vng mong mi ca c tri thng
qua vic xem xt, gii quyt nhng nguyn vng, trn tr ca nhng B Quc hi - i din cho c
tri a phng v gii nh li B Nguyn ng Vang cht li cuc trao i vi chng ti: "Mi k
Quc hi chng ta u thy s lng v cht lng cc b lut hon chnh hn, quy nh a ra nhanh
hn, ph hp hn vi cuc sng. Cc i biu Quc hi v mt trnh cng cao hn. Chnh v th
ti tin tng rng Quc hi kho XI s ng gp tt hn cc kho trc. Ti mong mun Quc hi
kho XI s cung cp thng tin mt cch cng khai, dn ch v khc phc cc thiu st, yu km
xng ng vi t cch l c quan i din nhn dn trc trong thin nin k mi ny"./.

Xem: Trn tr v hy vng, Tp ch Nghin cu Lp php s 6/6 -2002.

Tng cng v i mi c ch kim tra, gim st

trong x l vi phm hnh chnh
Ths. Hong Yn*

Tm tt: Trc y, Vin kim st kim tra vic x l vi phm hnh chnh. Nhng theo quy nh ca
Hin php 1992 (sa i), Vin kim st khng cn thc hin chc nng ny. Nh vy, c khong
trng trong c ch ni trn. khc phc tnh trng ny, tc gi kin ngh b sung, sa i cc vn
bn lin quan n x pht hnh chnh; xc nh c ch kim tra ca th trng c quan hnh chnh;
quy nh c ch gim st c th ca cc c quan dn c; tng cng vai tr ca To hnh chnh.

X l vi phm hnh chnh l p dng cc bin php cng ch ca Nh nc i vi ngi c hnh vi vi

phm cc quy tc qun l nh nc m cha n mc truy cu trch nhim hnh s. X l vi phm
hnh chnh c thc hin theo quy nh ca Php lnh x l vi phm hnh chnh ban hnh ngy
6/7/19951 v cc ngh nh ca Chnh ph. Theo , x l vi phm hnh chnh bao gm x pht vi
phm hnh chnh (cnh co, pht tin, hnh thc x pht b sung, bin php khc phc hu qu) v
cc bin php x l hnh chnh khc gm gio dc ti x, phng, th trn, a vo trng gio dng, a vo c s gio dc, a vo c s cha bnh v qun ch hnh chnh. y l cc hnh thc, bin
php x l mang tnh cng ch, lin quan n quyn ti sn, quyn t do v nhn thn ca con ngi,
do , php lut quy nh rt cht ch v thm quyn, trnh t, th tc p dng m ngi c thm
quyn phi tun theo. Bn cnh , Php lnh x l vi phm hnh chnh nm 1995 cng quy nh
mt c ch kim tra, gim st c th ca mt h thng c quan ngoi h thng hnh chnh i vi
vic x l vi phm hnh chnh, l c ch kim st ca Vin kim st nhn dn cc cp. Theo quy
nh ny th cc quyt nh pht tin t 2 triu ng tr ln hoc cc quyt nh tch thu tang vt,
phng tin c gi tr t 5 triu ng tr ln phi c c quan x pht gi n Vin kim st nhn
dn cng cp2. Vic p dng cc bin php ngn chn nh khm ni ct giu, tang vt, phng tin vi
phm hnh chnh trong trng hp khn cp do ngi c thm quyn quyt nh song phi bo co
bng vn bn cho Vin kim st nhn dn cng cp trong thi hn 12 gi k t khi ra lnh khm.
i vi vic khm ni ct giu tang vt, phng tin vi phm hnh chnh l nh th lnh khm phi
c s ph chun ca Vin kim st nhn dn cp huyn trc khi tin hnh3. Trong vic p dng cc
bin php x l hnh chnh khc (gio dc ti x, phng, th trn, a vo trng gio dng, a vo c
s gio dc, a vo c s cha bnh, qun ch hnh chnh) th Vin kim st nhn dn c chc nng
kim st vic tun theo php lut i vi ton b qu trnh thc hin cc bin php ny, tc l t
khu lp h s, ra quyt nh v thi hnh quyt nh4. Vin kim st nhn dn cp tnh cn tham gia
trc tip cc phin hp ca Hi ng t vn khi xt duyt vic a vo trng gio dng, a vo c s
gio dc, a vo c s cha bnh v qun ch hnh chnh. Cng theo quy nh ca Php lnh x l
vi phm hnh chnh nm 1995 th Vin kim st nhn dn c quyn khng ngh i vi cc quyt
nh p dng cc bin php x l hnh chnh khc nu pht hin thy vi phm php lut v c quan,
ngi nhn c khng ngh c trch nhim tr li trong thi hn quy nh5. C ch ny trong nhng
nm qua gp phn tng cng trch nhim ca ngi c thm quyn khi ra cc quyt nh x l
hnh chnh, gim bt nhng tiu cc hoc tu tin trong x l vi phm hnh chnh, tng cng bo v
li ch cng ng, quyn v li ch hp php ca cng dn.
Vn t ra hin nay l theo quy nh ca Hin php 1992 (sa i) th Vin kim st nhn dn
cc cp khng cn thc hin chc nng kim st chung m tp trung vo thc hin quyn cng t v
kim st cc hot ng t php6. Nh vy, cc quy nh c th nu trn v chc nng kim st chung
ca Vin kim st nhn dn i vi hot ng x l vi phm hnh chnh s khng cn c s php l
thc hin. Do , s c mt khong trng trong c ch kim tra, gim st hin hnh i vi vic
10

x pht hnh chnh v p dng cc bin php hnh chnh khc. Bn cnh , theo quy nh ca php
lut hin hnh th rt nhiu chc danh thuc cc ngnh, lnh vc khc nhau c thm quyn x pht
hnh chnh v lc lng ny c xu hng ngy cng tng ln. iu ny l kt qu tt yu ca s pht
trin ca nn kinh t do ngy cng xut hin nhng lnh vc mi, pht sinh nhng vi phm hnh
chnh mi v gn vi iu ny l nhu cu qun l nh nc. Trn th gii, hu ht cc nc c h
thng php lut pht trin u gii quyt cc vi phm php lut m chng ta coi l vi phm hnh
chnh hin nay bng h thng cc To gin lc vi th tc rt gn, cn vic x pht hnh chnh ch
do c quan cnh st thc hin ch yu p dng i vi cc vi phm c tnh cht vi cnh vi hnh
thc pht cnh co hoc pht tin mc thp.
Trong thc tin Vit Nam hin nay, khi chng ta cha xy dng c b lut v x l vi phm hnh
chnh v cha ci tin c mt cch ton din thm quyn, th tc x l cc vi phm hnh chnh th
vic xy dng mt c ch gim st, kim tra ph hp v hiu qu nhm ngn chn v ngn nga
nhng tiu cc, lm dng, dung tng hoc tc trch c th xy ra trong x l vi phm hnh chnh,
bo m quyn v li ch hp php ca cng dn, t chc, li ch ca Nh nc v ca cng ng l
ht sc cn thit. Ngy 2/7/2002 va qua, U ban thng v Quc hi thng qua Php lnh x l
vi phm hnh chnh (sa i). Php lnh mi s c hiu lc t 01/10/2002. Theo tinh thn ca Hin
php (sa i), Php lnh x l vi phm hnh chnh mi b cc quy nh v vai tr kim st
chung ca Vin kim st nhn dn v b sung mt s quy nh v c ch gim st ca cc c quan
quyn lc nh nc v c ch kim tra ca c quan hnh chnh cp trn i vi cp di trong hot
ng x l vi phm hnh chnh7. l hot ng gim st ca Hi ng dn tc, cc U ban ca
Quc hi, gim st ca Hi ng nhn dn v vic kim tra ca cc B trng, th trng c quan
ngang B, c quan thuc Chnh ph, Ch tch U ban nhn dn cc cp trong hot ng x l vi
phm hnh chnh. thc hin mt cch c hiu qu cc quy nh ni trn ca Php lnh x l vi
phm hnh chnh mi, tng cng bo v li ch ca Nh nc, quyn v li ch hp php ca cng
dn trong x l vi phm hnh chnh trong iu kin c nhng thay i v chc nng, nhim v ca
Vin kim st nhn dn cc cp, chng ti c mt s kin ngh c th sau y:
1. B sung, sa i cc ngh nh ca Chnh ph v x pht vi phm hnh chnh, v p dng cc
bin php x l hnh chnh khc theo hng cao c ch t chu trch nhim ca nhng ngi c
thm quyn x l vi phm hnh chnh v a ra nhng ch ti cng rn x l trong trng hp
nhng ngi ny dung tng, bao che cho vi phm hnh chnh hoc lm quyn, tiu cc trong x l vi
phm hnh chnh. Chn chnh vic thc hin x l k lut trong ni b c quan hnh chnh nh nc,
c bit l cn c vn bn c th v qun trit trong tng ngnh, tng a phng quan im phi x
l k lut kp thi, thch ng nhng cn b, cng chc lm dng chc quyn, sch nhiu, x l sai
hoc bao che, dung tng, lm ng trc vi phm hnh chnh, ng thi pht hin v truy t trc php
lut nhng ngi c hnh vi nhn hi l, tiu cc trong x l vi phm hnh chnh.
2. Xc nh c ch kim tra thng xuyn ca th trng c quan hnh chnh i vi nhng ngi c
thm quyn x l hnh chnh thuc phm vi qun l ca mnh. Thc hin ch bo co nh k v
tnh hnh thc hin x pht hnh chnh v p dng cc bin php x l hnh chnh khc trong h
thng c quan hnh chnh nh nc v ch bo co ca c quan hnh chnh nh nc vi c quan
quyn lc nh nc (Quc hi, Hi ng nhn dn) trung ng v a phng.
3. Tng cng kim tra, gim st ca Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi, on i biu
Quc hi, Hi ng nhn dn i vi vic thi hnh cc bin php x l hnh chnh khc ti cc trng gio dng, c s gio dc, c s cha bnh v vic thc hin qun ch hnh chnh kp thi
pht hin nhng sai phm, tiu cc, vi phm quyn t do, dn ch ca cng dn v c bin php
khc phc kp thi.
4. cao trch nhim ca i biu Quc hi chuyn trch trong vic gim st, kin ngh c quan,
ngi c thm quyn gii quyt cc khiu ni, t co ca cng dn trong x l vi phm hnh chnh v
kim tra vic thc hin cc kin ngh . Quy nh c th trch nhim ca c quan, ngi c thm

11

quyn x l hnh chnh trong vic gii quyt v tr li cc kin ngh ny cho i biu Quc hi
trong thi hn quy nh.
5. Tng cng vai tr ca To hnh chnh trong vic gii quyt cc tranh chp lin quan n x l vi
phm hnh chnh. Theo quy nh ca Php lnh gii quyt cc v n hnh chnh v Lut khiu ni,
t co hin hnh th ngi b x l hnh chnh ch c th khi kin i vi cc quyt nh x l hnh
chnh sau khi ngi khiu ni n ngi c thm quyn m khng ng tnh vi quyt nh gii
quyt khiu ni hoc sau khi ht thi hn gii quyt khiu ni m ngi c thm quyn khng gii
quyt khiu ni . Do , s c nhng trng hp ngi b x l hnh chnh phi i ch mt khong
thi gian kh di mi c th khi kin c v n hnh chnh ti To n c thm quyn (theo quy
nh hin hnh th thi hn gii quyt khiu ni l trong vng 30 ngy k t ngy th l, i vi v
vic phc tp th thi hn gii quyt ti a khng qu 45 ngy v vng su, vng xa th thi hn
ni trn l khng qu 45 ngy i vi v vic thng thng v khng qu 60 ngy i vi v vic
phc tp). Trn thc t, x l hnh chnh l vn phc tp v nhy cm, ng chm n uy tn, li
ch ca ngi c thm quyn, nn ngi ra quyt nh x l hnh chnh thng c xu hng bo v
cc quyt nh ca mnh. Do , vic ng s khiu ni n chnh bn thn ngi ra quyt nh
thng khng mang li kt qu mong mun. Trong khi , cc tranh chp trong x l vi phm hnh
chnh li cn thit phi c gii quyt nhanh chng kp thi lp li trt t trong qun l hnh
chnh cng nh bo m cc quyn v li ch hp php ca ngi b x l. Do , chng ti kin ngh
tng cng vai tr ca To hnh chnh trong vic gii quyt cc tranh chp lin quan n x l hnh
chnh theo hng: i vi cc quyt nh x l hnh chnh lin quan n quyn nhn thn, quyn t
do ca con ngi nh quyt nh gio dc ti x, phng, th trn, a vo trng gio dng, a vo c s
cha bnh, a vo c s gio dc, qun ch hnh chnh v cc quyt nh pht tin c gi tr ln (c
th t 50 triu ng tr ln) th, ngi b x pht nu khng ng tnh vi vic x l ca ngi c thm
quyn c th khi kin v vic ti To hnh chnh m khng cn qua trnh t gii quyt khiu ni
trong h thng c quan hnh chnh. Quy nh ny s khng thay th quy nh v quyn khiu ni
n c quan hnh chnh c thm quyn m iu ny tu thuc vo s la chn ca ng s. y l
mt bo m, theo chng ti, c tnh tch cc trong vic gii quyt cc tranh chp hnh chnh ni
chung v cc tranh chp lin quan n x l vi phm hnh chnh ni ring./.

* B T php

1. Ngy 2/7/2002, U ban thng v Quc hi thng qua Php lnh x l vi phm hnh chnh (sa i). Php
lnh (sa i) s c hiu lc t ngy 01/10/2002.
iu 49, iu 51 Php lnh x l vi phm hnh chnh nm 1995.
iu 44. Sd.
iu 85. Sd.
iu. Sd.
Khon 23 iu 1 Ngh quyt s 51/2001/QH10 ngy 25/12/2001 v vic sa i, b sung mt s iu ca Hin
php nc CHXHCNVN nm 1992.
7. iu 5, 114, 115, 116, 117 Php lnh x l vi phm hnh chnh ngy 2/7/2002.

2.
3.
4.
5.
6.

12

tm hiu t tng H Ch Minh

v php lut v o c
TS. Hong Th Kim Qu

Tm tt: Php lut ban hnh nhiu nhng thc hin khng nghim. Ni day dt ny c bnh lun
trong bi vit qua nhn nhn v t tng H Ch Minh v quan h bin chng gia php lut v o
c. o c l Gc, php lut l Chun. o c gi vng th php nc mi nghim. C lut php
nhng khng c o c th s bt chp php lut. Kt hp c tr vi php tr l cch tip cn H
Ch Minh, nh tc gi quan nim. Ci "c" ny trong cai tr c hiu n gin l "nu dn khng
n, khng mc th ng v Chnh ph c li; th mi ng li chnh sch ca ng v Chnh
ph d c hay n my cng khng thc hin c".

Php lut v o c l gi tr v phng php tip cn qun l con ngi v x hi m cc nh t tng

ra cng tm kim, khai thc v s dng. Quan nim v php lut, v o c, cch thc s dng
chng mi thi i va c nhng im tng ng, va c nhng iu khc bit. Lch s tng
minh chng v cuc chin gay gt trong t tng v thc hnh v ng li tr nc - theo php lut hay
o c v lch s cng cho thy s tht bi thm hi nu p dng cc oan mt trong hai phng
tin .
Qua bc u tm hiu, chng ti xin nu mt s suy ngh v mi quan h gia php lut v o c
trong di sn t tng ca H Ch Minh.
I. Nhng nt c th
H Ch Minh, chng ta thy c nhng nt c th, rt c o, lm nn mt phong cch H Ch
Minh v t tng php lut v o c trong di sn qu gi ca Ngi v cch mng dn tc, v Nh
nc v php lut.
- c th v vn phong, ngn ng th hin
Khc vi nhiu nh t tng, khoa hc v chnh tr - php l cc thi i khc nhau, H Ch Minh
khng s dng li vn phong bc hc, khng a ra nhng cng thc php l hay s l gii phc tp
no. Ngi s dng mt vn phong gin d, ph thng nhng v cng khc trit, su sc, vi ti ngh
so snh c sc, cng c cng thy thm tha v ng n. Nhng tc phm, bi vit, li ni ca
Ngi v php lut v o c v vy lun lun n c vi qung i qun chng v sng mi vi
thi gian.
Liu chng ta c th s dng nhng khi nim, phm tr php l hin i vo vic nghin cu t tng
H Ch Minh v php lut v nh nc c khng? Qua nghin cu mt s tc phm ca Ngi, chng
ta thy hon ton c th lm c iu ny. H Ch Minh tuy khng nu trc tip n nhng khi
nim, phm tr l lun v nh nc v php lut, song chnh ni dung nhng t tng ca Ngi li lin
quan n nhng vn l lun ny. H thng t tng v nh nc v php lut ca H Ch Minh cha
ng cc quan im ln v vai tr, bn cht php lut, php ch, thc php lut; v hot ng xy
dng php lut v p dng php lut; v cc mi quan h gia php lut v dn ch, php lut v o
c...
- S kt hp gia l lun v thc tin
13

H Ch Minh l nh trit hc, nh lut hc, nh l lun chnh tr trong hnh ng. Nhng vn Ngi vit, ni u xut pht t qu trnh nghin cu l lun, thc tin v ch o thc tin cch mng,
thc tin xy dng nh nc, php lut nc ta. Bn thn Ngi l mt tm gng mu mc tuyt vi v
o c cch mng: "Phm cht o c trong con ngi v i ca Bc H, bt c bao gi v u,
cng to ra ht sc t nhin nh hng sen nh nhng cao qu!"1.
Tnh cch mng, tip thu c chn lc trong vic k tha t tng, kinh nghim ca ngi xa c th thy
r trong t tng o c ca Ch tch H Ch Minh th hin trc ht t cch ngi lnh o, bao gm
nm iu: "Tr, tn, nhn, dng, lim". y cng chnh l ni dung ca o c cch mng trong t tng v o c ca Ngi. Ngi s dng nhng phm tr o c nho gio, nhng c s cht lc
theo nhu cu ca thc tin Vit Nam, cho nn trt t cc gi tr o c khc vi trt t gi tr
o c nho gio l nhn, ngha, l, tr, tn. ng li tu, t, tr, bnh ca nho gio c Bc H vn
dng gio dc ngi cn b. Ngi cn dn: "phi chnh tm tu thn th mi c th tr quc, bnh
thin h c"2. Khc vi t tng o c ca Khng T, trong t tng o c ca Ngi khng c g l
tru tng, l nht thnh bt bin, vnh cu, m phi bin i theo thc t khch quan. Ngi b
sung thm vo ni dung o c cch mng: con ngi x hi ch ngha l con ngi c o c: cn,
kim, lim, chnh, ch cng, v t. y cng chnh l nhng chun mc gi tr c ni hm php l,
ph hp vi l cng bng i. Cuc cch mng trong quan nim o c ca H Ch Minh l
gt b ci ct li nht trong o c nho gio l lng trung thnh tuyt i vi ch phong kin v
ng vua phong kin, theo kiu "ngu trung".
- Php lut lun gn lin vi l tng cng bng, c lp, t do, bnh ng, dn quyn
Ngay trong bn yu sch gi Hi vn quc Paris, Ngi nu yu cu: quyn c lp ngay tc
khc ca dn tc Vit Nam v nu c c lp th Vit Nam s xp t ngay mt nn Hin php
theo nhng l tng dn quyn. Nhng t tng v nguyn tc v c lp dn tc, dn ch, t do, bnh
ng c th hin su sc trong Tuyn ngn c lp ngy 2/9/1945. Trong h thng t tng php
l ca H Ch Minh cha ng nhiu quan im v nh nc php quyn3, m php lut v o
c l mt trong nhng thnh t c bn ca nh nc . T tng ca Ngi v Hin php th hin
r nhng tng dn quyn v nhn quyn. Nhng khc vi cc nh t tng phng Ty, Ngi nu
cao yu cu c lp, t do dn tc trc ri sau mi n xy dng Hin php, coi Hin php l nn
tng php l ca quyn lc nhn dn. T tng ny tng bc c H Ch Minh vn dng trong t
chc nh nc v trong xy dng v p dng php lut, v mt nn t php cng bng, v o c v
trch nhim cng chc.
- Quan h bin chng gia o c v php lut
C s trit l ca t tng o c H Ch Minh c th hin trong mi quan h gia php lut v
o c. Php lut khng ch th hin quyn li cng dn n thun m cn nhm mc ch xy
dng mt nn o c x hi m bo cho mi ngi c cuc sng lng thin, hnh phc, k c phi
b trng pht. i vi Ngi, "gia php lut v o c c mi quan h bin chng nh mi quan h
gia hnh thc v ni dung, ni dung l o c, php lut l hnh thc"4. Ngi Vit Nam vn quan
nim v l sng, sao cho hp "l i", v phi vi "o lm ngi". Php lut cng l nhng quy
nh hp vi l phi, nhng ci thuc v quan nim l sng lun lun hng thin v tiu tr ci c.
H Ch tch ni: "Ngh cho cng, vn t php cng nh mi vn khc, trong lc ny l vn
i v lm ngi, i v lm ngi l phi thng nc, thng dn, thng nhn loi au kh, b p
bc"5.
T tng v mi quan h gia php lut v o c ca H Ch Minh c th hin trong xy dng
php lut v trong p dng php lut. Bc cn dn cn b x l cc vn phi "c l, c tnh", sao
cho cc phn quyt ca to n phi "thu tnh t l". y chnh l nhng t tng - nhng nguyn tc
c bn ca mt nn t php trong nh nc php quyn - c lp trong khun kh php lut v phi
da trn mt nn tng o c x hi. Chnh yu cu o c l yu t m bo cho to n c trch
nhim hn trong cng tc xt x, trnh khi ch quan, tu tin trc s phn ca nhng con ngi
14

trong tng v vic. Li cn dn y cht tr tu v nhn vn ca Ngi li cng c gi tr to ln trong

vic xy dng, bi dng o c thm phn nc ta hin nay. Trong qun l x hi, p dng php
lut, Ngi khng nh tm quan trng ca nguyn tc thuyt phc kt hp vi cng ch, ly
thuyt phc, gio dc lm chnh.
T tng v qun l x hi bng php lut kt hp vi o c hnh thnh t rt sm Ngi. im
thng nht ca t tng o c v php lut H Ch Minh l tt c u hng v nhn dn, m bo
quyn lc thuc v nhn dn. Nhn mnh n mi quan h gia php lut v o c, Ngi phn
tch su sc v s tc ng qua li ca chng trong qu trnh iu chnh hnh vi con ngi v cc hot
ng x hi. Con ngi c nhu cu v o c sinh tn, o c con ngi l mch sng gn kt h
li. Theo nhn xt ca mt nh khoa hc, H Ch Minh, o c l Gc, php lut l Chun6. o
c m gi vng th php nc mi nghim, k cng mi m bo. o c v php lut h tr, b
sung cho nhau hn ch ci c, hng ti ci thin. Nu thiu lut nhng con ngi ta c o c th
h s khng hoc bit km ch ti a s vi phm. C lut php iu chnh, nhng nu khng c o
c, khng c lng tm th s bt chp php lut, s xuyn tc lut, li dng lut. Lin h vo lnh
vc an ton giao thng, c th nhn nh rng: gim thiu hnh vi ua xe my tri php gy tai
nn, iu quan trng nht khng phi l tng nng hnh pht m l gio dc o c, thc tnh lng
tm ca nhng ngi vi phm trc tnh mng, sc kho ca ngi khc, mt khc nn chng cn treo
nhng bin cnh bo nhiu a im trn ng. Ngi xc nh nn kt hp thuyt phc v cng
ch, v mi con ngi u c ci thin, ci c trong lng, nn bit pht huy phn thin ca con ngi v hn ch dit tr phn c. y l li cn dn c gi tr to ln i vi chng ta hm nay trong
cng tc gio dc, cm ho nhng ngi lm l, gip h tr v vi cuc sng lng thin.
- Quan im khch quan, ton din v bn cht, vai tr x hi ca php lut
H thng nhng t tng, quan im ca Ch tch H Ch Minh v php lut c th hin tp trung
trn nhng phng din c bn sau y: quan nim v php lut, vai tr, tc dng ca php lut; quan
nim v c ch lm lut; quan nim v php ch v thc php lut.
H Ch Minh nhn thc, phn tch vai tr ca php lut mt cch khch quan, ton din, coi php
lut va vi t cch l cng c u tranh giai cp, bo v thnh qu cch mng, va vi t cch l cng
c xy dng x hi mi, cng c m bo dn ch, cng bng, bnh ng trong x hi. H Ch Minh
ch r hai phng din trong bn cht v vai tr ca php lut: tnh giai cp v tnh x hi, gi tr
x hi to ln ca php lut - theo cch th hin hin i ca l lun chung v php lut. Ngi
nhn mnh vai tr m bo t do, dn ch, ch khng cc oan nh nhng quan im ng nht
php lut vi trng pht, bo lc, tri buc con ngi. iu ny ph hp vi nhng lun im ca ch
ngha Mc - Ln nin v quan im tin b nhn loi v vai tr ca php lut nh l mt i lng ca
cng bng v t do. Ch c iu, nhng lun im ca Ngi c trnh by vi vn phong gin d,
khng i su vo l gii cc khi nim phc tp.
V mi quan h gia php lut, nh nc v dn ch, Ngi khng nh: "Nh nc no c php lut
y", v: "php lut ca ta hin nay bo v quyn li ca hng triu ngi lao ng... Php lut ca ta
l php lut thc s dn ch, v n bo v quyn t do, dn ch rng ri cho nhn dn lao ng"7.
cp vn php ch, dn ch v php lut v mi quan h gia cc phm tr chnh tr - php l
ny, Ngi nhn mnh: "phi nhn thc cho tt v chp hnh nghim chnh php lut. S bnh ng
trong x hi ni php lut. Dn ch ng n cng ni php lut"8. Php lut l quyn t do la
chn hnh vi, nhng ranh gii ca n li l li ch ca ngi khc, l kh nng hnh ng hp l, hp
php ca ngi khc9. V bn cht ca quyn t do c nhn trong ch mi, Ngi l gii: "nhn
dn ta hin nay c t do, t do trong k lut. Mi ngi c t do ca mnh nhng phi tn trng t do
ca ngi khc, ngi no s dng quyn t do ca mnh qu mc m phm n quyn t do ca ngi
khc l phm php"10. Cu ny lm cho chng ta lin tng n s ng ngha vi cu ca C. Mc v
Ph.nghen: "s pht trin t do ca mi ngi l iu kin cho s pht trin t do ca tt c mi ngi"11. y cng l mt trong nhng vn c bn ca l lun php lut - vn t do, tt yu v
15

trch nhim - nhng c s l lun khoa hc trong vic xc nh trch nhim php l, rt c ngha
thi s trong giai on hin nay.
Ni v vai tr php lut trong vic m bo cng bng, Ngi gin d ni: khng s thiu, ch s
khng cng bng.
Ngi nhn mnh n tnh nhn dn ca php lut, php lut l ch ca nhn dn, sc mnh ca
php lut bt ngun t nhn dn: "Quyn hnh v lc lng u ni dn"12. Ngi cp n mc
ch iu chnh ca php lut l phc v nhn dn. i vi cc quy nh php lut ca ch c,
Ngi c s la chn, k tha nhng ht nhn hp l, ch o cho vic s dng tm thi. Ngi vit:
"Ci g c m xu, th phi b, ci g c m khng xu, nhng phin phc th phi sa i li cho
hp l... Ci g c m tt, th phi pht trin thm Ci g mi m hay th ta phi lm..."13. Quan
im ca Ngi v tnh k tha trong php lut th hin ci nhn khch quan v cc nn php lut
khc v t ra kh nng tip thu chn lc vo iu kin c th ca t nc.
- V vn c tr v php tr
H Ch Minh xc nh nguyn tc qun l x hi bng php lut kt hp vi o c. Coi trng,
qun l bng php lut, nhng cha bao gi Ngi cp n "php tr" theo nguyn ngha c in coi php lut l cng c duy nht. Ngi xa khi ni v php tr v c tr th ch yu l t gc
nhng phng php ca ngi cm quyn dng cai tr nhn dn. Cn quan im ca H Ch Minh
v php lut v o c khng ch dng li ngha l phng php qun l con ngi v x hi m
cn l phng thc iu chnh hnh vi c nhn v cc mi quan h x hi, l nguyn tc x s ca c
nhn v t chc trong i sng thng nht.
C mt s nh nghin cu cho rng: H Ch Minh tr nc bng "c", coi trng o c, ch khng
bng "php", khng ch trng vai tr php lut. Nhn nh ny c nhiu nh nghin cu nh
gi l thiu cn c14. Nghin cu t tng H Ch Minh, chng ta thy, Ngi lun lun ch trng kt
hp c tr v php tr, xc nh ng n mi quan h gia php lut v o c. "c tr" nhm
khuyn ngi ta nhng vic nn lm, "php tr" nhm khuyn ngi ta nhng vic nn trnh. T tng
ca Ngi l: "Phn nhiu do gio dc m nn", v "khng dng x pht l khng ng", song "cht
g cng dng n x pht cng khng ng". Ngi nu ch trng qun l x hi va bng o c,
va bng php lut, c l, c tnh. Ngi lnh o thc hnh c tr bng cch dn ng cho dn
theo, tn trng dn, gip dn yn n lm n, to s ho thun trong dn, khoan dung ni dn, thng pht cng bng. l c s gc ca c tr trong t tng H Ch Minh. Ngi cch mng c o
c nh cy phi c gc "cng nh sng th c ngun mi c nc, khng c ngun th sng cn. Cy
phi c gc, khng c gc th cy ho. Ngi cch mng phi c o c, khng c o c th d ti
gii n my cng khng lnh o c nhn dn"16. Ngi c bit nhn mnh n trch nhim o
c, v s cng bng, khch quan: "Vic g cng phi cng bnh, chnh trc, khng nn v t thn, t
hu, hoc t th, t on"17.
Ngi xem xt o c mt cch ton din, i vi mi i tng, t o c cng dn, n o c
cn b, ng vin; trong mi lnh vc hot ng ca con ngi t i sng c nhn - vic t n vic
cng; t gia nh, n x hi, t quc gia n quc t.
Php tr trong quan nim ca Ch tch H Ch Minh trc ht l phi ch trng xy dng, hon thin
php lut, "sa sang php ch". Trong p dng php lut, phi tht s bnh ng. T tng ca Ngi
ch ra s thng nht gia c tr v php tr l s bnh ng, l li ch v ngha v. H thng l lun
php lut da trn quyn li ca dn tc v quyn li ca mi thnh vin trong x hi- chnh l
c s l lun to nn ci th bn vng ca t tng H Ch Minh v php lut v o c.
Phm tr o c trong t tng H Ch Minh l o c cch mng. Trong vic nghin cu t tng o
c ca Ngi, cn lm r mi quan h gia o c v li ch cng dn, gia li ch chung v li ch
16

ring18. H Ch Minh ln n ch ngha c nhn ch khng ph nhn li ch chnh ng ca c nhn.

Trong h thng nhng quan im v o c ca H Ch Minh th hin mi quan h gia ngha
v v quyn li - li ch, cch gii quyt hi ha gia li ch c nhn v x hi, li ch chung v li
ch ring. Khc vi cc nh nho thu trc, H Ch Minh coi ngha v v quyn li l hai mt gn b
nhau, lm tin v iu kin cho nhau, tc ng ln nhau. Quan im ca Ngi cng khc c vi
quan nim o c c ch quan tm n h ho ngha v m qun i quyn li. Ngi xc nh
trch nhim ca nh nc l phi thng xuyn chm lo n quyn li chnh ng ca nhn dn: nu
dn i, rt, m, khng n, khng mc th ng v Chnh ph c li; th mi ng li chnh
sch ca ng v Chnh ph d c hay n my cng khng thc hin c19.
II. Vic vn dng t tng H Ch Minh v php lut v o c trong qun l x hi nc ta
hin nay
T tng ca H Ch Minh v php lut v o c, mi quan h gia chng c ngha to ln v l
lun v thc tin trong s nghip i mi hin nay ca nc ta. C th ni, cha bao gi vn php
lut v o c li c t ra mt cch bc xc nh hin nay, trong thi k i mi, hi nhp, m
ca, pht trin nn kinh t th trng. o c l mt ni dung ln ca chin lc pht trin kinh t -x
hi, hng vo mc tiu xy dng x hi cng bng vn minh.
Php lut ca Nh nc ta c xu hng ngy cng ghi nhn nhiu hn nhng quan im, nguyn tc,
chun mc o c. Yu cu tun th php lut v ph hp vi o c x hi l mt trong nhng
nguyn tc c bn ca B lut Dn s. Hng lot cc vn bn php lut khc cng tng bc c th
ho nguyn tc qun l x hi bng php lut kt hp vi o c. Nng cao o c ngh nghip
tr thnh ngha v php l v o c ca mi ngi.
Thc tin nhng nm qua cho ta nhiu bi hc kinh nghim cay ng v qun l, gio dc phm
cht o c i vi cn b, ng vin nh v bun lu ma ty trong v n V Xun Trng; tham ,
lng ph Cng ty dt Nam nh; bun lu v hi l trong v n Tn Trng Sanh v.v... Thc t l
ting chung cnh tnh trong qu trnh pht trin kinh t, t chc qun l x hi v gio dc t tng
o c i vi cn b, ng vin trong giai on hin nay. Vn dng li dy ca H Ch Minh v
mi quan h gia php lut v o c, vn t ra l thng xuyn tin hnh xy dng thc v
li sng tun theo php lut kt hp vi gio dc li sng ph hp o c x hi trong giai on
hin nay.
Trong tnh hnh hin nay, xy dng v nng cao o c ngh nghip, c bit l o c t php l
v cng cp bch. y l mt trong nhng mi quan tm ln ca d lun x hi, l mt trong nhng
yu t m bo cho mt nn t php dn ch, nn t php phc v nhn dn. Trong iu kin kinh t
th trng, hi nhp, m ca, cn hn ch tc ng xu - nhng mt tri ca kinh t th trng n o
c cng chc, mun vy, phi xy dng nn tng o c cng chc bn vng. H Ch Minh
tng ch r mi quan h gia nng lc v tnh cch: c ti phi c c v tm quan trng ca gio
dc, rn luyn o c. Nhn cch con ngi cng c bc l trong hot ng ca h: "Ng th ai
cng nh lng thin. Tnh dy phn ra k d, hin". V "Hin d u phi l tnh sn. Phn nhiu do
gio dc m nn". Nhng t tng ca Ngi v o c v gio dc o c c ngha v cng to ln
trong cng cuc xy dng t nc, bi dng, pht huy ngun lc con ngi.
Trc nhng thay i ln lao ca i sng x hi, nhng bin i v thang bng gi tr o c, tnh
trng o c xung cp, php lut ngy cng c vai tr quan trng h tr cho qu trnh bin i
ny. cho nhng yu t o c c m bo, x hi phi cn n s bo v, h tr c lc, hu
hiu ca php lut thng qua hot ng ca Nh nc. Php lut ca Nh nc ta l mt trong nhng
hnh thc bo v, pht huy o c. Php lut khng to ra bn thn cc gi tr o c, php lut
ch c th tc ng, em li nhng iu kin thun li cho s hnh thnh nhng quan nim mi,
nhng chun mc o c mi tin b, loi b dn nhng quan nim o c c, phn tin b.

17

c php lut ghi nhn, h tr, cc quan nim, chun mc o c tin b s dn dn n su vo

thc ca cc thnh vin trong x hi, c ton x hi chp nhn, thnh nhng thi quen ng x. o
c l c s, l mi trng thun li tip thu, cm nhn v thc hin php lut. o c l yu t
khng th thiu c trong mi con ngi. Thiu o c con ngi s mt i nhn tnh, trong lnh vc
php lut, thiu o c s lm cho ngi ta x pht ngi ngay, tha bng k phm ti. Con ngi
khng hiu bit v cc chun mc o c th cng d dng vi phm php lut. Ngc li, s vi phm
php lut, php lut khng nghim li l tin lm ri lon k cng o c x hi. Trong qun l
x hi, mun cho php lut c mi ngi dn tn trng, t gic thc hin th php lut phi c bo
v, phi th hin c nhng gi tr o c, c nhn dn chp nhn, ng h, ng tnh./.

Khoa lut - i hc Quc gia H Ni

1. - V Nguyn Gip, H Ch tch, nh chin lc thin ti, ngi cha thn yu ca cc lc lng v trang nhn dn
Vit Nam, NXB S tht, H Ni, 1970, tr. 32, 33.
2. H Ch Minh, ton tp, t7, NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, 1996, tr. 82.
3. Xem, o Tr c, Tp ch Nh nc v php lut, Vin nghin cu nh nc v php lut, s thng 5/2000, tr. 4.
4. - Thnh Duy, T tng o c H Ch Minh v mi quan h gia php lut v o c, o c v li ch cng
dn, Tp ch Nh nc v php lut- Vin nghin cu nh nc v php lut, s 3/1995, tr. 4.
5. - H Ch Minh, Nh nc v php lut, t3, NXB Lao ng, 1971, tr. 138.
6. V nh Ho, Php quyn nhn ngha H Ch Minh, NXB Vn ho thng tin Trung tm vn ho ng Ty, H
Ni 2001, tr 334.
7. - H Ch Minh, Nh nc v php lut, NXB Php l, H Ni, 1985, tr. 187.
8. - H Ch Minh, ton tp, tp 5, NXB S tht, H Ni, 1985, tr. 299, 393, 418.
9. o Tr c, Di sn t tng ca ch tch H Ch Minh v nh nc v php lut, Tp ch Nh nc v php lut,
s 5/2000.
10. H Ch Minh, Nh nc v php lut, tp 3, tr. 138.
11. - C. Mc v Ph. nghen, tuyn tp, tp 1, NXB S tht, H Ni, 1980, tr. 569.
12. - H Ch Minh, Ton tp, NXB S tht, H ni, 1985, tr. 299.
13. - Xem, H Ch Minh, Ton tp, tp 4, NXB S tht, H ni, 1984, tr. 323, 439-530.
14. - o Tr c, Tp ch nh nc v php lut, Vin nghin cu nh nc v php lut, s 2/1995, tr. 18; Nghin
cu t tng H Ch Minh, ti khoa hc cp nh nc KX- 02-13, sd, tr. 171.
16. - H Ch Minh, ton tp, tp 4, NXB S tht, H Ni 1994, tr.467.
17. - H Ch Minh, Ton tp, tp 4, sd, tr. 337.
18. - Thnh Duy, Tp ch Nh nc v php lut, Vin nghin cu nh nc v php lut, s 3/1995, tr. 5.
19. - H Ch Minh, ton tp, tp 7, NXB Chnh tr Quc gia, H Ni, tr. 572.

18

Hc thuyt "kinh t th trng x hi"

v ngha i vi Vit Nam

ThS. Hong Vn Ngha*

Tm tt: Hc thuyt "kinh t th trng x hi" l nh th no? Tiu ch nh gi? "Th trng" v
"x hi" kt hp vi nhau nh th no trong nn kinh t th trng x hi? Vai tr ca nh nc trong
nn kinh t ? "Kinh t th trng x hi" v "kinh t th trng nh hng x hi ch ngha" c im
g tng ng v khc bit? ngha ca hc thuyt i vi Vit Nam hin nay? Tm hiu nhng vn
ny c ngha l lun v thc tin nht nh trong giai on xy dng nn kinh t th trng nh
hng x hi ch ngha hin nay.

1. L thuyt v "nn kinh t th trng x hi"

Trng phi Phrng Phuc (Cng ho Lin bang c) l trng phi l lun c trng cho ch ngha t
do kinh t mi c s dng t cui nhng nm 40 c, sau pht trin nhiu nc khc. Cc
i biu xut sc l W.Euskeus, W.Ropke, Muller v Armark; trong , l thuyt ca MullerArmark l ni bt nht.
Nhng tiu ch ca nn kinh t th trng x hi
Quan im c bn ca l thuyt v nn kinh t th trng x hi cho rng, nn kinh t th trng x hi
l nn kinh t da trn c s kt hp cht ch gia nguyn tc t do v nguyn tc cng bng x hi,
trn c s nn kinh t th trng hng vo mc tiu khuyn khch, ng vin mi sng to ca c
nhn bo m li ch chung ca x hi, ng thi loi b lm pht, tht nghip v ngho i.
Tiu ch xc nh mt nn kinh t l "kinh t th trng x hi" l:
1- Quyn t do c nhn. Trn gc kinh t, t do c nhn l c s to lp nhng n v kinh t
hot ng t do v to iu kin th trng hot ng tri chy v mnh m.
2- Cng bng x hi. Quy lut ca th trng l quy lut ca s lnh lng v tn nhn, vn khng tng thch vi khi nim o c v nhn o, n ch l "s trao i ngang gi gia cc ch th s
hu". V mt x hi, n to ra mt i ng ng o nhng ngi cn c gip l ngi gi, tr
em, ngi tht nghip, Do , nh nc phi thng qua chnh sch ti chnh, chnh sch x hi
phn phi li v gip nhng ngi ny.
3- Khc phc cc khng hong chu k. Nn kinh t th trng t do thng lm vo khng hong chu
k m hu qu ca n l sn xut b nh tr v nng lc sn xut khng c khai thc ht. Do ,
nh nc cn c cc chnh sch khc phc hu qu xu, lm nh cc khng hong chu k, c bit l
chnh sch iu chnh mt cn i c cu kinh t.
4- Chnh sch tng trng kinh t. thc y tng trng kinh t, nh nc cn to ra cc hnh lang
php l cn thit gip cc doanh nghip hot ng li nhun; ng thi, phi xy dng mt h thng
kt cu h tng vt cht, k thut ng b v khuyn khch cc doanh nghip hin i ho nng lc
sn xut.
5- Chnh sch c cu. Trong qu trnh hoch nh chnh sch, Nh nc cn phi c quan im chin
lc v cc c cu kinh t, cn a ra nhng d bo v s pht trin ca nn kinh t m s xut
19

hin nhng nhn t phi sinh tc ng c th tch cc hoc tiu cc n nn kinh t. iu ny nhn
mnh rng, nh nc cn phi tnh n nhng yu t tch cc hoc tiu cc c th c trong mi
quyt sch kinh t. y l nhng vn c tnh chin lc, lu di. Khi nn kinh t gp phi cc vn
nh vy th Nh nc phi thc hin mt chnh sch c cu thch hp un nn v khc phc.
l chnh sch kinh t tc ng iu tit v m nn kinh t ca Nh nc nhm to ra mt c cu kinh
t hp l cho s tng trng, s pht trin bn vng v n nh. Chnh sch c cu ch ra vai tr c
bit quan trng ca Nh nc trong vic xem s bin i ca cc c cu kinh t l i tng cn phi
iu chnh.
6- Bo m tnh tng hp ca th trng. Thc cht, y l mi quan h tng hp gia cc chnh sch
kinh t ca nh nc vi t do cnh tranh ca cc ch th th trng. Cc chnh sch kinh t phi m
bo cho cnh tranh cng bng; ng thi, ngn nga s hn ch hoc ph v cnh tranh v nhng
hot ng cnh tranh qu mc.
Cc tiu ch trn tc ng qua li ln nhau v to nn c trng ca nn kinh t th trng x hi.
Cnh tranh
Cnh tranh c hiu qu l yu t trung tm ca nn kinh t th trng x hi. Mun cnh tranh c
hiu qu, i hi phi c s bo h v h tr ca nh nc, cn phi tn trng quyn t do ca cc
doanh nghip. Trong cnh tranh, cc doanh nghip u c nhng c hi thnh cng v nhng ri ro
bt trc.
Cnh tranh trong nn kinh t th trng x hi c cc chc nng c bn nh:
- S dng cc ngun ti nguyn ti u, kch thch tin b k thut. V li nhun ti a, nhng ngi s
hu cc ngun ti nguyn s s dng chng vi nng sut cao nht. Khng c mt c ch k hoch
ho tp trung no thay th c chc nng ny ca cnh tranh trong vic ra cc quyt nh u t.
Ngoi ra, cnh tranh cn kch thch cc doanh nghip pht huy sng kin ci tin k thut sn xut,
lm cho sc sn xut pht trin.
- Thc y ngi sn xut tng cng tho mn nhu cu a dng v ngy cng cao ca ngi tiu dng;
ng thi, n cung cp mt s phn phi thu nhp ln u cho nn kinh t.
- To ra tnh linh hot iu chnh hot ng ca nn kinh t, v n gip khng ch phn phi s dng
cc ngun lc ti u, thc y tin b k thut sn xut, m cn pht ra cc tn hiu gip nh nc
nhn bit tnh ng n hay sai lch ca chnh sch kinh t.
- To ra quyn t do ti a cho s la chn v hot ng ca doanh nghip tham gia vo cc qu
trnh kinh t.
Tuy vy, trong nn kinh t th trng x hi lun tn ti nhng nguy c e do i vi cnh tranh c
hiu qu. Mt l, nguy c do nh nc gy ra. Khi nh nc hot ng vi t cch l ch th qun l x
hi bng cc chnh sch c th lm suy yu cc qu trnh cnh tranh, c bit l khi cc chnh sch
ti chnh v cc chnh sch tin t ca nh nc phc v cho mc tiu chnh tr. Ngoi ra, khi nh nc
tn ti nh mt ch th kinh t c sc cnh tranh th n d dng bp mo cc hot ng cnh tranh,
nht l trong lnh vc thng mi. Hai l, hot ng ca cc t chc kinh t t nhn to ra nhng
hn ch cnh tranh theo chiu dc v chiu ngang, hnh thnh cc tp on c quyn tho thun
vi nhau v mt vn kinh t no , s tho thun gia ngi sn xut v ngi tiu dng hng ho
trong vic nh gi thng nht v cht lng, gi c hng ho cho ngi tiu dng. Hai loi tho thun
ny u lm hn ch rt ln sc cnh tranh. Cui cng, s hp nht v thu tm ln nhau gia cc
i th cnh tranh s dn n loi tr s cnh tranh gia h.
Vai tr ca nh nc trong nn kinh t th trng
20

Nn kinh t th trng x hi c xy dng da trn c s sng kin ca cc c nhn v s cnh tranh

c hiu qu. Do , nh nc ch can thip vo nhng ni m qu trnh kinh t khng c hiu qu v
thc hin chc nng duy tr, bo v, nh hng cho cc hot ng cnh tranh c hiu qu ti u. Tuy
nhin, s can thip ca nh nc y phi tun theo 2 nguyn tc: nguyn tc h tr v nguyn tc
to ra s hi ho, tc l nguyn tc tng hp gia cc chc nng nh nc v cc chc nng th trng.
Theo nguyn tc h tr, nh nc phi khi dy v bo v cc nhn t ca th trng nh: kch thch s
pht trin cc doanh nghip t nhn, bo m cho h mt hnh lang php l chc chn h t sn
xut, kinh doanh c lp v thc hin mt chnh sch th trng m. Quan trng hn, nh nc phi c
trch nhim n nh h thng ti chnh-tin t, duy tr ch s hu t nhn v gn gi trt t an ninh
v cng bng x hi.
Nguyn tc tng hp chnh l nguyn tc lm c s nh nc hoch nh cc chnh sch kinh t
ph hp vi s vn ng ca nn kinh t th trng; ng thi, phi bo m c cc mc tiu kinh
t-x hi ca mnh. Trong , bao gm cc chnh sch: chnh sch tn dng nhn lc, chnh sch
tng trng, chnh sch chng khng hong chu k, chnh sch thng mi v chnh sch i vi cc
ngnh, cc vng lnh th.
+ Chnh sch tn dng nhn lc: thc hin chnh sch ny, Chnh ph c h tr cho mt chng trnh vng-ni c li th v ti nguyn v nhn lc trong vic sn xut mt loi sn phm no
quyt nh n vic tng trng GNP (tng sn phm quc ni).
+ Chnh sch chng khng hong chu k: trong cc chu k sn xut b nh tr, chnh ph c thc
hin cc chnh sch bao mua rng ri gii phng t bn.
+ Chnh sch thng mi: da trn nguyn tc tng hp vi th trng trong lnh vc thng mi bng
cch trnh hoc hn ch n mc thp nht cc bin php bo h mu dch, nht l trong lnh vc
cng nghip.
Nhng chnh sch kinh t thc tin trn ca Chnh ph c khng ch th hin r nguyn tc tng
hp gia cc hot ng kinh t ca Nh nc vi th trng, m cn l cc chnh sch c bn thc
hin mc tiu tng trng v n nh nn kinh t c.
Nhn t x hi trong nn kinh t th trng
L thuyt kinh t th trng x hi cho rng: trong nn kinh t th trng t do, cc nhn t th trng
chim u th v pht huy tc dng, bt chp cc h qu xu m n mang li cho x hi; song, trong
nn kinh t th trng x hi, yu t x hi vn phi chim v tr quan trng.
Trong nn kinh t th trng thun tu, cc yu t th trng c xu hng mang li kt qu ti u cho cc
hot ng kinh t, mang li li ch kinh t ti a cho c nhn hoc nhng nhm ngi nht nh ch
khng mang li li ch kinh t ti u v su rng cho ton x hi, khng phn nh c ch v ng
c li ch kinh t ca tt c nhng ch th tham gia vo qu trnh th trng y.
Trong nn kinh t th trng x hi, yu t x hi c ngha cc k quan trng. N biu hin ch:
1) Nng cao mc sng ca cc nhm dn c c mc thu nhp thp nht; 2) Bo v tt c cc thnh
vin ca x hi chng li nhng kh khn v kinh t v au kh v mt x hi do nhng ri ro ca
cuc sng gy nn; 3) Nh nc quan tm c bit n quyn v li ch ca nhng nhm ngi lao
ng- tng lp ng o nht trong x hi, trc ht l quyn c vic lm, quyn c hng tr cp
tht nghip, quyn c hng cc dch v v phc li x hi mt cch ti thiu;...
thc hin c nhng mc tiu nh nu trn ca nn kinh t th trng x hi, cn c cc cng
c sau:
21

Mt l, s tng trng kinh t. V, tng trng kinh t to nn thu nhp cao hn v lm gim t l tht
nghip; cho nn, bn thn s tng trng kinh t bao hm mt yu t x hi quan trng.
Hai l, phn phi thu nhp cng bng. Trc ht, iu ny c lin quan n quy m v tc tng
tin lng so vi tng li nhun. Th hai, c cu ca h thng c nh hng ng k i vi s phn
phi v i vi hnh phc ca cc tng lp ngho kh nht trong x hi. Th ba, vic n nh gi c
gp phn vo vic bo m cng bng x hi. V d, lm pht c xu hng a n s phn phi li
thu nhp ngoi mong mun, bin tin lng v tin hu tr ca ngi gi thnh li nhun v chuyn cc
khon tin tit kim ca mi ngi sang cho nhng ngi nm gi ti sn bng hin vt.
Ba l, bo him x hi. Bo him x hi bo m an ton cho cc thnh vin trong x hi, chng li
nhng ri ro, tht nghip, s au kh ca tui gi, bnh tt v tai nn gy nn. c, c truyn
thng lu i v bo him x hi. Bo him x hi c t nhng nm 80 ca th k XIX, cho n
nay gm c:
+ Bo him tht nghip: Khi tht nghip, ngi cng nhn s c nhn mt khon tin tr cp tht
nghip tu theo mc lng hoc tin cng ca h v s con ci. Nu cha c con th nhn c mt
khon bng 63% tin lng, 68% khi c mt con tr ln. Thi gian nhn bo him tht nghip tu
thuc vo di thi gian lm vic trc . i vi nhng ngi di 44 tui l 12 thng, cn trn 54
tui l 24 thng. Sau , ht hn c hng bo him tht nghip trong khong thi gian ti a l 1
nm (bng 56% nu khng c con, 58% nu c con so vi tng thu nhp trc ). Khon ny do
ngn sch lin bang i th.
+ Bo him tui gi: H thng tr cp tui gi ca Nh nc c p dng i vi tt c cng nhn,
vin chc v mt s tng lp x hi khc ( tui v hu: nam : 63 tui, n : 60 tui). Hng nm, tin
hu tr c nng ln b vo nhng thit thi do lm pht v cc yu t khc gy ra. Qu hu tr do
ch x nghip, cng nhn v Chnh ph ng gp.
+ Bo him sc kho: bo him sc kho c cp cho c cc ch x nghip v cng nhn (v nhiu
tng lp x hi khc nh sinh vin, nng dn, ngi v hu, ngi tht nghip,) l nhng ngi c thu
nhp hng thng thp hn mc quy nh. H thng bo him ny do ch x nghip v cng nhn
ng gp t l 50:50.
+ Bo him tai nn : loi bo him ny c s tham gia ca tt c cng nhn vin, chc v cc tng
lp x hi khc. Mc tr cp tnh theo mc nghim trng ca thng tt v thu nhp trc ca
nn nhn. Tin ng gp ny do ch x nghip chu.
Bn l, phc li x hi. Phc li x hi bao gm cc khon tr cp ca Nh nc cho nhng ngi
khng c thu nhp hoc c thu nhp qu thp. Hai b phn quan trng ca phc li x hi l: a)
Tr cp x hi: c thc hin trc tip bng tin cho nhng ngi thiu thn khng c ai gip .
Trong nhng nm 90 ca th k trc, mc tr cp ny l 350 mc; b) Tr cp v nh : nhng gia
nh hoc ngi c thn c thu nhp qu thp u c Chnh ph tr cp mt khon tin tr tin
thu nh.
Nm l, cc bin php chnh sch x hi khc: Khon ny c tr cp nui con l quan trng nht,
do Chnh ph lin bang tr cp: mc quy nh c th: 50 mc i vi con th nht, 70 (hoc 100
mc) i vi con th hai, 120-200 mc i vi con th ba v 140 n 240 mc i vi mi con sinh
thm.
2. ngha i vi Vit Nam
1. Pht trin nn kinh t th trng l s la chn hon ton ng n v hp vi quy lut khch quan
ca s pht trin x hi v nht l ca thc tin x hi Vit Nam trong thi k qu i ln ch
22

ngha x hi. Bi v, ch c xy dng nn kinh t th trng mi to tin vt cht cho pht trin x
hi v bo m cho mi ngi c iu kin thc hin c li ch ca mnh. Nhng quy lut kinh t c
bn ca n (chng hn nh cnh tranh, cung-cu, tin t, lu thng,...) s thc y tng trng kinh t,
ci tin k thut, to cng n vic lm cho hng lot ngi lao ng, gp phn xo i gim ngho...
y l iu kin cn ca vic bo m v hin thc ho cc quyn con ngi.
2. Pht trin nn kinh t th trng cn phi c s qun l ca Nh nc. Chng ta khng th la chn
m hnh kinh t th trng t do thun tu. Bi l, th trng t do thun tu s dn n mt nn kinh
t t do-v chnh ph v quy lut ca th trng cng lun l s ph sn, s lm pht, khng hong
chu k, suy thoi kinh t, nh tr nn kinh t, cnh tranh khng lnh mnh, sn xut ch chy theo
li nhun m ch p ln li ch ca ngi tiu dng, bt chp lut php v o c kinh doanh. S
u t v tp trung t bn ch xut pht v v li nhun ca nh t bn, ca ngi s hu v sn xut dn
n s pht trin khng ng u v hp l gia cc ngnh, lnh vc kinh t, gia cc vng min v
a l tt yu dn n c cu kinh t khng hp l. V nht l, nu khng c s iu tit ca Nh nc th khng th c nh t bn hay nh u t no dm u t vo c s h tng- tin cc k quan
trng cho nn sn xut,... Nh vy, Nh nc y khng ch n thun ng vai tr l "ngi gc
m" cho nn kinh t, m thc s cn ng vai tr quan trng trong vic iu tit nn kinh t. Thm
ch, i khi Nh nc chnh l "v cu tinh" cho nn kinh t trnh c nguy c lm pht, suy thoi v
nh tr. Trong thi i ngy nay, khng th c mt m hnh kinh t th trng t do thun tu theo l
thuyt "bn tay v hnh" ca Adam Smith.
3. Pht trin kinh t th trng c s qun l ca Nh nc phi nh hng vo mc tiu to ra c hi
bnh ng cho tt c mi ngi trong vic tham gia vo qu trnh sn xut, c bit l trong vic hng
quyn v li ch. iu c ngha l xy dng v pht trin nn kinh t th trng c s qun l ca
Nh nc nh hng x hi ch ngha. Quy lut ca kinh t th trng, nu khng c s iu tit ca
Nh nc th bn cnh nhng u im cng cha ng nhc im c th dn ti nhng hu qu kh lng khng ch v mt kinh t, m cn v mt x hi. l: tht nghip gia tng, phn ho x hi
su sc do s gia tng mnh m khong cch gia ngi giu v ngi ngho, gia thnh th v nng
thn, gia ngi c vic lm v khng c vic lm, gia ngi c kh nng lao ng (ngi bnh thng)
v nhng ngi khng c kh nng lao ng (ngi tn tt, tr em, ngi gi,...). Chnh v th, nu
khng c s iu tit ca Nh nc v khng c s nh hng vo cc mc tiu x hi ca nh nc
trong vic qun l v thc y nn kinh t th li ch ca ton x hi, do x hi to ra li ch tp
trung phn ln vo trong tay mt s ngi nm gi t liu sn xut ( l cc ng trm t bn), hay
thnh qu ca qu trnh sn xut x hi to ra s chng bao gi ti c ng o cc tng lp ngi
trong x hi, nht l cc i tng c bit cn c quan tm.
4. V bn cht, m hnh nn kinh t th trng x hi c hay gn y nhiu nc khc, trong
c coi l thnh cng v ng k nht l cc nc Bc u nh Thu in, an Mch, Phn Lan, Aix-len, c nhiu im tng ng vi m hnh kinh t th trng nh hng x hi ch ngha m chng
ta la chn. Nu c s khc bit th c l ch l bn cht v hnh thc ca Nh nc vi t cch l
ch th tham gia vo iu tit nn kinh t. Bn cht ca nh nc c (hay mt s nc Bc u cng
vy) l nh nc t sn, xt n cng ch l nh nc i din cho li ch ca giai cp t sn, ca nhng
ng trm t bn v nhng ngi c ca. Trong khi , bn cht ca Nh nc ta l nh nc ca dn, do
dn v v dn, l nh nc i din cho li ch ca ton th x hi, l nh nc XHCN. Tuy nhin,
nhng ni dung kinh t m nh nc t sn ang thc hin theo m hnh kinh t th trng nh hng x
hi kiu c v Bc u l hon ton ph hp vi iu kin pht trin ca x hi chng ta hin nay.
L lun v "nn kinh t th trng x hi" cha ng nhng yu t hp l v cn thit cho vic la
chn m hnh kinh t va nhm to ra tng trng kinh t mnh m ng thi li nhm bo m cng
bng x hi. Do , chng ta c th hc tp nhng kinh nghim ca cc nc theo m hnh ny
xy dng mt m hnh hon thin v nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, hay ni cch
khc, xy dng mt nn kinh t th trng nh hng x hi theo con ng x hi ch ngha.

23

6. Tuy nhin, xt n cng, m hnh kinh t th trng x hi m c v cc nc Bc u ang tin

hnh thnh cng trn thc t cng khng th khc phc c nhng khuyt tt ca ch ngha t bn
to ra i vi x hi. Nn kinh t y t bn thn n cha nhng vn bt n, nh nc khng th
theo kp v p ng c nhng i hi ngy cng tng bi s pht trin v cng mnh m ca lc lng sn xut. Nhng chnh sch x hi nhm bo m ton din li ch cho nhng ngi lao nglc lng ng o nht ca x hi v mi tng lp x hi khc suy cho cng lun lun b gii hn
bi li ch hp hi ca giai cp thng tr ca x hi y- giai cp t sn. Hn na, suy cho cng, nhng
chnh sch x hi tt p y, c hoch nh bi nh nc t sn, ch gip gii phng v bo m c
li ch cho nhng ngi c ca, nhng ngi tng lp trung lu trong x hi tr ln, cn i b phn
nhng ngi thuc tng lp di vn chu cnh ngho kh, bn cng v bt bnh ng khi cuc sng
ca h qu ph thuc vo nhng ngi ang "nh git" hay "b th" t nhng khon li nhun kch
s ca nh t bn thng qua chnh sch x hi c coi l "tt p" y.
7. L thuyt nn kinh t th trng x hi, theo quan im c nhn ca chng ti, v thc cht l s
pht trin l lun ca Mc v xy dng mt x hi quan tm v bo m li ch cho tt c mi ngi,
mi c nhn u c pht trin t do v cc quyn con ngi c hin thc ho. C th ni, l thuyt
nn kinh t th trng x hi v nn kinh t th trng nh hng XHCN m chng ta ang xy dng c
nhng nt tng ng. Chng hn, c hai m hnh ny u ly mc tiu, hay hng vo mc tiu "x
hi". Tuy nhin, im khc cn bn ca hc thuyt Mc so vi hc thuyt ca trng phi Phrng
Phuc l ci "x hi" m Mc xc nh bao cha hm ngha rng nht ca t ny l "tng ho"
ca nhng c nhn khng phi ch tn ti vi tnh cch l thnh vin ca mt giai cp, mt dn tc
c th no , m hn th, l c nhn-x hi, c nhn-nhn loi, c nhn c gii phng ton
din v mi mt (chnh tr, kinh t, x hi,...). Theo ngha y, "x hi" i vi cc nh kinh in
mc-xt, cng nh i vi ch ngha x hi hin thc khng ch b hn nh bi lp trng giai cp hp
hi ca giai cp t sn, m chnh l x hi x hi ch ngha. Nn kinh t th trng nh hng x
hi m cc nh nc phng Ty ang theo ui rt cc cng ch mang tnh "x hi" na vi, khng
ton din v trit . Bi l, thnh t quan trng v c ngha quyt nh nht n mt m hnh
kinh t tng trng, bo m cng bng x hi v gii phng con ngi thc s, chnh l nh nc
th li khng c "x hi ho", tc khng phi l thit ch i din cho li ch ca ton x hi, bo
m li ch ca cc tng lp ngi trong x hi, m thc cht n vn ch l quyn lc ca thiu s ngi nm gi ca ci v t liu sn xut trong x hi-giai cp t sn thng tr. Trong khi , nn kinh t
th trng nh hng x hi ch ngha m chng ta la chn l mt thc th c x hi ho thc s, l
mt m hnh ng n nhm to ra nhng tin vt cht to ln cho vic xy dng mt nn kinh t
tng trng bn vng v bo m hiu qu cng bng x hi, t do, dn ch, gii phng con ngi v
hin thc ho quyn con ngi. ng thi, y chnh l m hnh ng gip cho vic xy dng thnh
cng x hi thi k qu tin ln ch ngha x hi b qua ch t bn ch ngha./.

Trung tm Nghin cu Quyn con ngi, Hc vin CTQG H Ch Minh

Ti liu tham kho

1. Hc vin CTQG H Ch Minh-Khoa Kinh t Chnh tr: "Gio trnh Lch s cc Hc thuyt kinh
t", NXB CTQG., H.2000.
2. i hc Kinh t Quc dn, Mai Ngc Cng (ch bin): "Cc Hc thuyt kinh t", NXB Thng k,
H., 1998.
3. Maurice Basle, Francoise Benhamon,..: "Lch s t tng kinh t- cc nh sng lp-tp 1", NXB
KHXH., H., 1996.

24

K hp th nht, Quc hi kho XI:

Th tc Quan st t mt phin hp

K hp th nht, Quc hi kho XI bu nhng chc danh cao nht ca t nc: Ch tch nc,
Ch tch Quc hi, Th tng Chnh ph, cc Thnh vin ca U ban thng v Quc hi, Chnh n
To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao. Trong cc phin hp Hi trng, th tc lm vic ca Quc hi vn li l chuyn ng ch . Sau y l quan st ca chng ti
v mt trong cc phin hp nhn t gc th tc.

"La chn" hay "b phiu tn nhim"?

Trong phin tho lun ti Hi trng ngy 23/7/2002, chuyn c nhiu i biu lu n l danh
sch ng c vin vo U ban thng v Quc hi. Ngoi danh sch m U ban thng v Quc hi
kho X gii thiu gm 13 ngi, cc i biu c th gii thiu thm ng c vin khc vo danh sch
. on i biu Long An gii thiu ng Nguyn Ngc Trn; b Tn N Th Ninh gii thiu b
Trng Th Mai, nhng c hai v ny u t rt khi danh sch. ng Trn gii thch: "l ng vin ti
chp hnh ni quy ca ng, v vy ti khng ng c khi khng c s gii thiu ca ng on
Quc hi". Tuy nhin, ng Nguyn c Dng, i biu tnh Kon Tum cho rng, "tt yu cc i
biu c c thm s xin rt, bi khng i biu no, khi khng c chun b, li mun a vo
danh sch bu c, cho nn tt nht l xin rt". V vic xin rt, ch ta phin hp, ng Nguyn
Vn An ni: "y cng l quyn m chng ta cn phi tn trng ngang nh quyn gii thiu".
bu 13 thnh vin U ban thng v Quc hi, cui cng ch c danh sch 13 ng c vin.
Trc tnh hung , ng Nguyn c Dng lin h vi thc t l trong vic c vo cc chc danh
lnh o ca cc c quan ng, Nh nc v cc on th x hi, chng ta u tin hnh theo cch
thc dn ch v iu c th hin qua s lng ng c vin vo cc chc danh bu bao gi
cng nhiu hn s lng c bu. Trong khi , Quc hi li l mt thit ch dn ch, tng trng cho
dn ch, "cho nn - ng Dng bn khon- nu chng ta ch a ra mt danh sch chnh thc 13 v
bu vo 13 chc danh, trn mt gc no nhn dn nhn vo v chnh cc i biu chng ta
cng thy cha tht s l dn ch. V v hnh trung s lm cho Quc hi chng ta c biu quyt th
cng mang tnh hnh thc".
i biu Nguyn Ngc Trn nhn xt: "Chng ta tin hnh b phiu nhng ht sc m mm, cha cho
i biu Quc hi c mt ci nhn tng th, nh vy l hn ch dn ch".
i biu Dng Trung Quc, on i biu ng Nai chia s ni bn khon ny: "D chng ta mun
ni nh th no th vic a ra mt danh sch 13 ngi chn ng 13 ngi vn l c c, khng to
c hi la chn. Thc cht l b phiu tn nhim ch khng phi l bu c". V ng, nh s
hc Dng Trung Quc nhc li lch s Quc hi: "Nu c li bin bn ca phin hp Quc hi
u tin ngy 2/3/1946, chng ta thy khng kh bu c ht sc dn ch, m vn bu ra c nhng
ngi rt tiu biu, mc du lc iu kin chnh tr ht sc phc tp, c nhiu ng phi tham gia,
trong bi cnh cch mng mi thnh cng".
i biu Trn Th Kim Cc, tnh Tin Giang "cha tht an tm" khi s chn la ch gi gn trong
phm vi danh sch nh vy.
Gii p nhng bn khon ca i biu, ch to phin hp Nguyn Vn An lp lun rng, ng l
theo iu 14 ca Ni quy k hp, "ngoi danh sch do c quan hoc ngi c quyn gii thiu, nu
25

i biu Quc hi cn gii thiu thm hoc t ng c th U ban thng v Quc hi s trnh Quc
hi quyt nh", nhng do cc ng c vin c cc i biu gii thiu thm u t rt lui nn cui
cng ch cn mt danh sch do U ban thng v Quc hi a ra. Nh vy, c chuyn bu 13 ng c
vin vo 13 chc danh, "d hay khng d" l do cc i biu t quyt nh, v "qu trnh lm va ri
theo ng lut, theo ng Ni quy", v theo lut, U ban thng v Quc hi c quyn gii thiu
danh sch. ng Nguyn Vn Anh cng cho rng "dn ch khng phi ch d hay khng. Nhiu lc
d nhng vn khng dn ch, v c khi khng d nhng vn dn ch". Theo ng, dn ch chnh l ch
cn lng nghe kin ca cc bn.
Tuy nhin, mt khc, theo ng Dng Trung Quc, vn c th trnh tnh hung mi chc danh ch c
mt ng c vin. ng t cu hi: "Ti sao chng ta c thi gian, c iu kin chun b tt
hn, m ng khng gii thiu mt danh sch ng o hn, cho i biu Quc hi c quyn la
chn". Cn bo m s an ton chnh tr cn thit, nhng t nht cn c s la chn- ng Dng Trung
Quc nhn mnh.
"La chn" cng l iu m ng Trng Ngon, i biu tnh Bc Giang mun ni n khi cho
rng danh sch ng c vin phi "gip i biu Quc hi so snh". Cn ng Nguyn c Dng
cng nhn mnh: "Vic chun b nhn s phi c hng chun b cho vic bu c dn ch hn,
i biu c th c iu kin la chn tt hn. Ch cn nu a ra mi chc danh mt ng c vin th
r rng chng ta khng th la chn c".
Nh vy, trn tinh thn cc li pht biu ca i biu c th hiu rng, y c hai quy nh v th
tc lm vic ca Quc hi c th lm cho tin trnh bu nhn s ti Quc hi tr nn "dn ch hn",
l: 1) gii thiu mt danh sch ng c vin nhiu hn s lng cc chc danh cn bu; 2) vic gii
thiu thm cc ng c vin khc cn c hon tt trc ngy bu nhn s mt khong thi gian nht
nh ng c vin c gii thiu c thi gian chun b.
Khng ch l chng trnh hnh ng
Ni v khc phc tnh hnh thc trong vic bu nhn s, ng Nguyn c Dng cho bit: i biu
cc a phng cn bit rt t v ng c vin, thm ch bn l lch cng rt s lc. Bi vy, theo ng,
mt cch kim chng nng lc ca ng c vin l vic trnh by chng trnh hnh ng. Cc i
biu L Hng Phng, tnh ng Nai v Trng Ngon, tnh Bc Giang cng cng chung kin
nh vy. Theo th tc lm vic ca Quc hi nhiu nc, ng c vin vo cc chc danh nh Ch tch
Quc hi, cc ph Ch tch Quc hi c pht biu trong qu trnh tho lun v ng c vin, tr li
cc cu hi ca i biu. Ngoi ra, Quc hi cn nghe nhng ngi gii thiu ng c vin pht
biu ng h ng c vin hoc phn i ng c vin khc. Qu trnh giao tip nh vy, s tranh
lun, lng nghe kin nhiu chiu s gip cc i biu nhn r hn v ng c vin. C l y cng
l ca i biu Tn N Th Ninh, tnh B Ra - Vng Tu mun ni n khi B cho rng, nu ch
tho lun (v cc ng c vin) on i biu, ra Hi trng ch b l phiu m khng th by t c nhng l l ca tng i biu Quc hi, ca tng on i vi cch thc xy dng thnh phn
trong U ban thng v Quc hi th "nh th cha pht huy y tr tu tp th m cng cha tn
dng c kh nng c nhng trao i dn ch trc khi i n bin php cui cng l b
phiu". Nh trn ni, chnh ch to Nguyn Vn An cng cho rng dn ch l "phi lng nghe
kin ca ngi khc, ta th nh vy nhng ca ngi khc th nh th no?". Nh vy, cu chuyn v th
tc y l cn to iu kin ng c vin c pht biu trn din n Quc hi, ng thi cng
l cc i biu nhn r hn v ng c vin.
Li chuyn "bm h"?
Trong phin hp sng ngy 22/7 ti Hi trng, Quc hi biu quyt 3 ln th bng in t cho 3 con
s khc nhau v cc i biu c mt l 487, 488 v 489. Ch to phin hp cho rng "c th l c s
bm h". ng ngh cc i biu Quc hi dt khot khng bm h, nu khng ho ra "chnh cc
26

i biu cng coi thng nhng con s , m trc s theo di ca c tri th khng th tu tin c".
Nhng ngy hm sau, tnh trng li lp li: khi biu quyt v danh sch c do U ban thng v
Quc hi kho X trnh, bng in t bo s i biu Quc hi c mt l 492, nhng khi biu quyt
danh sch Ban kim phiu, con s li l 481; v khi biu quyt bng l phiu cc chc danh, con
s i biu c mt theo s lng phiu m Ban kim phiu m c l 494. Vy th con s no l con
s thc? Nh nhc n trong cc bi vit lin quan trn Nghin cu Lp php, nhng con s ny
ni ln kh nhiu iu. C l cng khng cn phi bnh lun g thm y.
*
*

Khng phi ngu nhin m ngi ta ni th tc c th gp phn lm cho Quc hi thnh mt thit
ch thc s dn ch. "Dn ch" l t m cc i biu Quc hi nhc n kh nhiu trong cc phin
hp Quc hi bn v nhn s cp cao ca Nh nc. Trong k hp cui cng ca kho X va qua,
dn ch cng l mong mun v hy vng ca cc v cu i biu c tm huyt. Ch v thiu nhng
th tc cn thit m qu trnh bu nhn s ln ny li nhng bn khon no trong cc i biu
mi. Ch tch Quc hi Nguyn Vn An cm thng vi cc i biu khi ni "nhng mong mun,
bn khon l chnh ng" v ng ha chng s c a ra tho lun khi bn v quy ch, ni quy
sp ti. Nhiu ngi chng kin cc phin hp u c chung nhn xt: nhiu v i biu mi nhng
khng t ra "tn binh" trn ngh trng. Hy vng iu s c th hin tip trong cc phin hp ti,
c bit trong cc phin bn v th tc lm vic ca Quc hi./.

27

Mt s quan im v i mi t chc v hot ng

ca chnh quyn a phng nc ta hin nay
PGS.TS. L Minh Thng*

Tm tt: Phn tch mi quan h gia chnh quyn trung ng v chnh quyn a phng hin nay;
c im ca chnh quyn a phng theo tng cp hnh chnh, lnh th v theo tng a bn; tnh
cht ca Hi ng nhn dn; quan h gia Hi ng nhn dn v U ban nhn dn, tc gi cho
rng: cn tng cng yu t tp trung i vi cc c quan hnh chnh nh nc v yu t dn ch i
vi Hi ng nhn dn cc cp; Hi ng nhn dn l c quan t qun v i din a phng;
nn b bt Hi ng nhn dn cp huyn; quan h gia Hi ng nhn dn v U ban nhn dn s
l mi quan h hp tc, phi hp v kim sot ln nhau. Theo tc gi, cn a dng ho cc m hnh
t chc cho ph hp vi tng cp chnh quyn, v i theo l xy dng, ban hnh cc vn bn
php lut ring cho t chc v hot ng ca tng cp, tng n v hnh chnh lnh th.

Cng cuc i mi b my nh nc theo phng hng xy dng Nh nc php quyn XHCN trong
iu kin c ch kinh t x hi i mi Vit Nam ang i hi phi c trin khai ng b khng
ch cp b my nh nc trung ng m cn cc cp chnh quyn a phng. S pht trin l
lun v thc tin t chc hot ng ca b my nh nc ta hin nay cho thy: cc vn bc xc v
t chc v hot ng ca cc thit ch Nh nc trung ng ng thi cng l cc vn bc xc
i vi b my chnh quyn cc cp a phng. Do vy, trin khai nghin cu nhu cu v m
hnh i mi t chc v hot ng ca Hi ng nhn dn (HND ) v U ban nhn dn (UBND)
cc cp, cn thit phi lm sng t mt lot vn c tnh l lun ang ny sinh t thc tin hot
ng hin nay ca cc cp chnh quyn a phng nc ta.
I. Quan h gia chnh quyn trung ng v chnh quyn a phng
nc ta, cc n v hnh chnh- lnh th t tnh xung ti x l nhng cu trc l thuc theo nguyn
tc cp di phc tng cp trn, a phng phc tng trung ng, ch quyn quc gia l duy nht m
i din l cc thit ch quyn lc nh nc cp trung ng, cc cu trc hnh chnh lnh th a phng ch thun tu mang tnh hnh chnh, khng bao hm ngha mt cu trc lnh th c tnh ch
quyn. Tuy nhin, tnh trc thuc ca cc cp chnh quyn a phng khng mang tnh cht tuyt
i. Bi l, cc cp chnh quyn a phng cn c Hin php, cc o lut v t chc b my nh
nc xc nh cc thm quyn, chc nng, nhim v c th vi mt mc v kh nng t ch nht
nh. Do vy, trn thc t, t chc v hot ng ca cc cp chnh quyn a phng vn khng trnh
khi xung t gia s trc thuc cp trn v tnh ch ng, t ch ca bn thn a phng. Vn
t ra y l: mi quan h gia chnh quyn trung ng v chnh quyn a phng da trn nguyn
tc ch o no? Nguyn tc tp trung dn ch hay phi tp trung? Cc nh khoa hc php l
khng t ln trao i, tho lun vn c tnh l lun ny. C l, phng n d c chp nhn nht v
mt hnh thc l: mi quan h ny phi da trn nguyn tc tp trung dn ch, vn c xem l
nguyn tc ch o trong t chc v hot ng ca c b my nh nc ta t trung ng n a phng
c Hin php quy nh.
Tuy nhin, cho n nay, s nhn din ni dung php l ca nguyn tc ny vn cha c xc nh.
Do vy, trong thc tin hot ng ca cc c quan nh nc khng trnh khi lc th qu tp trung
dn n quan liu, lc th qu dn ch dn n v k lut. Vy tp trung n u, dn ch n u,
tp trung i vi ai, dn ch i vi ai, di nhng hnh thc v phng php no? Mt trong nhng
phng thc gii m mi quan h ny c p dng trn thc t l phn cp. Phn cp qun l i
vi chnh quyn a phng l s chuyn giao thm quyn, nhim v, trch nhim t c quan qun l
28

cp trn xung c quan qun l cp di. Xu hng ngy nay l a quyn lc xung di nhiu hn.
Tuy nhin, y gp phi mt vn thc tin l nguyn tc kt hp qun l nh nc theo ngnh v
qun l nh nc theo lnh th cn phi c xc nh nh th no ph hp vi yu cu, bo m s
qun l thng nht ca trung ng v quyn t ch ca a phng. Php lnh v nhim v, quyn hn
c th ca HND v UBND cc cp, c U ban thng v Quc hi thng qua ngy 25/6/1996 l
mt bc c th ho quan trng trn phng din php l i vi ch trng phn cp. Tuy nhin, Php
lnh ny cng mi dng li vic xc nh cc quyn hn, nhim v c th ca tng cp chnh
quyn m cha gii quyt c cn bn mi quan h quyn lc gia trung ng v a phng.
Quan h gia Quc hi v Hi ng nhn dn
Xem xt cu trc b my nh nc trung ng, ta thy c hai thit ch quan trng nm trong mi
quan h trc tip vi chnh quyn a phng l Quc hi v Chnh ph. Tng ng vi hai thit ch
ny l HND v UBND cc cp. Vn t ra y l: HND cc cp c phi l c quan cp di
trc thuc Quc hi? Cu tr li v phng din l thuyt ch c th l khng. Bi l, tnh cht thm
quyn ca hai thit ch ny khc nhau. Quc hi vi chc nng quan trng nht l lm lut, HND
vi chc nng ch yu l t qun v thi hnh php lut. V trn thc t, khng th tn ti mt h
thng dc c quan quyn lc v i din.
Quan h gia Chnh ph v U ban nhn dn
Quan h gia Chnh ph v UBND cc cp li mang mt tnh cht khc vi quan h gia Quc hi
v HND cc cp. S tng ng v tnh cht hot ng, nhim v, thm quyn gia Chnh ph v
UBND cc cp thng qua chc nng thc hin quyn hnh php ch ra rng, k c trn phng din l
lun v thc tin php l, UBND cc cp l c quan cp di ca Chnh ph theo mt quan h hnh
chnh th bc trc thuc cht ch da trn ch : quyn uy v phc tng. V vy trn thc t, Chnh
ph v UBND cc cp hnh thnh mt h thng cc c quan hnh chnh nh nc theo quan h dc t
trung ng n a phng.
Vi cch quy nh ca php lut hin nay v mi quan h gia chnh quyn trung ng v a phng
d dn n cc kh nng trn thc t:
1. S lnh o thng nht v kim sot ca chnh quyn trung ng i vi hot ng ca chnh
quyn a phng kh c bo m, mt khi c cu t chc chnh quyn ca a phng c xy dng
v hot ng nh mt nh nc thu nh, c quyn hn trong tt c cc lnh vc hot ng ca a phng. Mc d HND khng c quyn ra lut, nhng chnh quyn cp tnh li c quyn lp quy v c
quyn hn kh ln trong cc lnh vc, c bit l lnh vc t ch ngn sch, ti chnh s d dng dn
n nguy c cc b a phng, vt ra ngoi tm lnh o v kim sot ca chnh quyn trung ng.
c bit, i vi cc a phng c nhiu u th pht trin kinh t- x hi, nguy c xa ri s lnh o,
kim sot ca trung ng khng phi l khng c th xy ra trong thc tin hot ng.
2. S l thuc th ng ca chnh quyn a phng i vi s lnh o, ch o ca chnh quyn
trung ng dn n vic thit lp ch lnh o tp trung mnh m (thm ch tp trung quan liu)
lm v hiu quyn t ch v kh nng sng to ca cc cp chnh quyn a phng. y, s lnh
o tp trung ca cc c quan trung ng i vi cc vn ca a phng kh trnh khi nguy c
ca bnh hnh thc, tng chng nh cc vn c t trong tm kim sot cht ch ca cc c quan
trung ng, nhng trn thc t chng li vt ra ngoi tm kim sot y, lm suy yu tnh t chc v k
lut nh nc, nui dng bnh quan liu v thi v trch nhim trong cc hot ng thc tin
cc a phng.
khc phc cc kh nng nu trn, cn thit phi xc nh r rng hn nguyn tc tp trung dn
ch trong mi quan h gia chnh quyn trung ng v chnh quyn a phng theo hai phng din:
tng cng yu t tp trung i vi cc c quan hnh chnh nh nc v tng cng yu t dn ch i
vi HND cc cp.
29

II. Tnh cht ca Hi ng nhn dn

K t Hin php nm 1959 n Hin php nm 1992, HND lun c xc nh l "c quan quyn
lc nh nc a phng, i din cho ch, nguyn vng v quyn lm ch ca nhn dn..." (iu
119, Hin php nm 1992). Nh vy, HND th hin hai tnh cht: tnh cht quyn lc v tnh cht
i din. Nhng thc tin cho thy, gia thm quyn v kh nng thc thi ca HND ng vi ngha
l mt c quan quyn lc nh nc a phng vn cn mt khong cch kh ln.
Trong khoa hc php l v k c trong thc tin t chc v hot ng ca HND cc cp, vn v
tr, tnh cht v vai tr ca HND ang ni ln nh l mt vn l lun v thc tin bc xc. Hin
ang tn ti hai loi kin khc nhau v tnh cht ca HND cc cp. Mi loi kin u c nhng
lp lun bo v ca mnh. Loi kin th nht ngh gi quy nh hin hnh v v tr ca HND
v UBND. Loi kin th hai cho rng, nn xc nh HND l c quan i din cho ch, nguyn
vng v quyn lm ch ca nhn dn, khng nn xc nh l c quan quyn lc nh nc a phng1.
iu cn nhn mnh y l: cn thit phi vt ln cch tip cn v mt quan nim nng v tnh
hnh thc i vi tnh cht quyn lc ca HND nhn r c s khc bit gia "quyn lc" v
"thc quyn". Thc tin hot ng ca HND cho thy, mt mc no y, HND l mt c
quan quyn lc nh nc theo quy nh ca php lut, li khng th hin c quyn lc y trn thc
t v i khi tr nn c quan khng thc quyn. V sao li tn ti tnh trng khng thc quyn y i
vi HND? C th c nhiu cch l gii khc nhau v tnh trng ny.
Mt l, HND l c quan quyn lc nh nc a phng khng c quyn lm lut m c ngha v
thi hnh lut, bng vic thng qua cc ngh quyt ti cc k hp. Nhng ngha v thi hnh php lut
li do UBND trc tip m nhn, vi tnh cch l c quan hnh chnh nh nc a phng. V vy,
khng phi ngu nhin m trong khoa hc php l v thc tin t chc quyn lc nh nc a phng, khi nim "chnh quyn" thng c dng ch c quan hnh php cc cp (tc l dng
ch UBND).
Hai l, b my lm vic ca HND cha c xc nh c th, do vy cha to ra kh nng thc t cho
bn thn HND t mnh t chc cc hot ng ca mnh. Trn thc t, b my hot ng ca
HND ch bao gm thng trc HND v cc ban ca HND cp tnh v cp huyn, Ch tch,
Ph Ch tch HND cp x (iu 5- Lut t chc HND v UBND nm 1994). Vi mt c cu
b my nh vy, HND khng th t mnh trin khai cc hot ng nhm thc hin cc thm quyn
v nhim v ca mnh nu khng thng qua b my ca UBND. Chnh v th, trn thc t vai tr ca
HND ch c xc lp trong cc k hp v danh sch cc ngh quyt c thng qua.
Ba l, HND tuy l c quan quyt nh d ton v ph chun quyt ton ngn sch a phng, nhng
li khng trc tip nm ngn sch a phng. Do vy, cc hot ng ca bn thn HND c lin
quan n ti chnh li l thuc vo UBND, t vic trang thit b vt cht k thut n cc hot ng
trin khai nhim v khc. Thc t cho thy mt khi HND khng kim sot cht ch c cc ngun
thu, cc ngun chi, quyt nh cc ngun thu v ngun chi ca ngn sch a phng trn c s Lut
ngn sch nh nc m ch dng li vic ph chun nhng quyt ton ngn sch theo bo co ca
UBND, th khng tnh khi cn bnh hnh thc ca s ph chun y trc mt vic " ri".
Thc tin xy dng Nh nc php quyn nc ta i hi phi xy dng, t chc HND l mt c
quan thc quyn, kh nng gii quyt cc vn ca a phng, ng thi bo m tnh thng
nht, ton vn ca quyn lc nh nc trn ton b lnh th. Nn chng, cn i mi cch nhn nhn
v tnh cht, vai tr ca HND theo hng: HND l c quan t qun a phng, i din cho
ch, nguyn vng v quyn lm ch ca nhn dn, do nhn dn a phng bu ra, chu trch nhim
trc nhn dn a phng v c quan nh nc cp trn. T qun l mt dng hnh thc dn ch ang
pht trin mnh m nhiu nc trn th gii. Nu tnh cht t qun ca HND c xc nh vi
30

nhng quy nh cht ch ca lut php v phm vi t qun, phng thc t qun, cc iu kin php
l, t chc vt cht cho hot ng t qun, HND s c c hi tr thnh mt c quan thc quyn
(d rng quyn t qun c th t i so vi thm quyn hin nay, nhng s l nhng thc quyn c
bo m).
III. T chc Hi ng nhn dn theo cc cp
i mi quan nim v v tr, tnh cht ca HND gi li cho chng ta suy ngh tip tc v mt vn
cng tng c nu ra tho lun trc y: liu c cn t chc HND tt c cc cp hnh
chnh lnh th? Nhng gii p cu hi ny, c l cng cn lm r thm c im ca chnh quyn
a phng trn tng cp hnh chnh lnh th v trn tng a bn.
Chnh quyn a phng lu nay c s dng trong khoa hc php l nh mt khi nim tng qut bao
gm cc cp chnh quyn t cp tnh, thnh ph trc thuc trung ng, cp huyn (qun), x (phng).
y l mt h thng phc tp khng ch bi tnh phc tp trong cc cu trc hnh chnh lnh th m
cn bi tnh cht hot ng rt khc nhau trong cc iu kin lch s, phm vi v gii hn thm
quyn khc nhau. S khc nhau ny c th c th hin trn cc yu t sau
a. S khc nhau gia cc cp hnh chnh- lnh th, nh cp tnh, cp huyn, cp x
Cp tnh c xem l cp cao nht trong h thng c cu chnh quyn a phng, l khu trc tip
quan h v chu s ch o ca chnh quyn trung ng. Do vy, cp tnh c xem l mt cp chnh
quyn c a v php l quan trng vi cc thm quyn v nhim v to ln, bao qut mt a bn dn
c rng ln vi cc c im lch s kinh t, vn ho- x hi v chnh tr phc tp. Chnh tm quan
trng v tnh cht ca cp tnh i hi phi c mt m hnh t chc thch hp vi y thm quyn
v kh nng qun l, iu hnh, nhm gip trung ng qun l tt c cc mt ca i sng x hi,
bo m thi hnh lut php v k cng, ng thi bo m tn trng ch, nguyn vng v li ch
ca cc cng ng dn c trong mt phm vi lnh th rng ln.
Khc vi cp tnh, cp huyn v thc cht l mt cp trung gian, l cu ni gia cp chnh quyn
tnh v cp chnh quyn c s x. Do vy m hnh t chc v thm quyn, nhim v, chc nng ca
cp chnh quyn cp huyn cn c t chc thch ng vi tnh cht trung gian ca n.
Cp x c xem l cp chnh quyn c s, gn b mt thit vi nhn dn, i din trc tip cho
ch, nguyn vng v li ch ca nhn dn, ng thi l ni trc tip t chc cc hot ng qun l,
iu hnh cc cng vic hnh chnh c s, trc tip t chc vic thi hnh php lut.
Nh vy, s khc nhau trong v tr, vai tr, tnh cht ca cc cp chnh quyn phi c th hin trong
cc m hnh t chc b my v c ch hot ng tng ng. iu ny cho thy, mt o lut chung
cho t chc v hot ng ca ton b h thng chnh quyn a phng (mc d trong o lut ny
c cc ch nh ring cho tng cp chnh quyn) l khng cn thch hp. Vn t ra trong qu
trnh i mi t chc v hot ng ca tng cp chnh quyn a phng nc ta trong giai on pht
trin tip theo l phi xy dng v ban hnh cc o lut ring bit cho tng cp chnh quyn. C nh
vy mi to ra cc c s php l thch hp cho cc t chc v hot ng cho tng cp, t cp tnh,
cp huyn n cp x.
b. S khc bit ca chnh quyn th
Mt khc, trong h thng chnh quyn a phng nc ta, php lut cha a ra c s phn nh r
rng v thch ng trong a v php l gia chnh quyn th v chnh quyn nng thn.
Thc tin cho thy rng, nhu cu qun l v iu hnh cc mt ca i sng th rt khc vi nhu
cu qun l v iu hnh cuc sng ti cc vng nng thn. S pht trin kinh t, chnh tr, vn ho,
x hi ti cc th cng rt khc nhau. Do vy, cn thit phi tm kim m hnh t chc v c ch
31

vn hnh thch hp cho chnh quyn a phng ti cc th. iu cn nhn mnh l, s khc bit
v tnh cht ca s pht trin v vn ng ca cc quan h x hi trong mi trng th so vi mi
trng nng thn ngy cng rng ln v phc tp. Do vy, m hnh t chc chnh quyn th vn l
phin bn ca m hnh chnh quyn tnh, huyn, x theo kiu 3 cp truyn thng rt kh pht huy
tc dng v km hiu qu. S pht trin th trn cc mt chnh tr, kinh t, vn ho- x hi, s
giao lu khu vc ang i hi chnh quyn thnh ph phi c t chc theo mt m hnh va gn
nh, va thin v tp trung iu hnh thng nht trn ton a bn. C nh vy mi iu hnh thng
sut c cc hot ng kinh t, vn ho, x hi vn lin quan mt thit vi nhau, vt qua mi gii
hn v phng din hnh chnh, lnh th. Cc vn pht trin kinh t- x hi trong a bn thnh
ph vn cng lin thng vi nhau v khng ch gii quyt trong phm vi chnh quyn qun, li cng
khng th gii quyt trong phm vi ca mt phng. V th, n lc cn nghin cu xy dng
chnh quyn th theo m hnh chnh quyn hai cp: chnh quyn thnh ph v chnh quyn cp x
(ngoi thnh).
M hnh t chc chnh quyn th nn c thit k xy dng vi hai cp, tt yu phi thay i cc
quy nh ca Lut t chc HND v UBND. iu ny c ngha l mt o lut v t chc chnh
quyn th cn c xc tin nghin cu, son tho to ra mt c s php l thch hp cho t
chc v hot ng ca chnh quyn thnh ph.
Xung quanh m hnh t chc HND cc cp hin vn ang tn ti nhiu kin khc nhau:
+ Loi kin th nht ngh gi m hnh t chc HND 3 cp (tnh, huyn, x) nh hin nay.
+ Loi kin th hai ngh ch t chc HND hai cp l cp tnh v cp x.
+ C mt s kin ngh gi m hnh t chc HND ba cp tnh, huyn, x, nhng khng t
chc HND cc qun, phng thuc thnh ph trc thuc trung ng; cc phng thuc th x, thnh
ph thuc tnh.
Ngoi ra, kt hp cc l l ca loi kin th hai v loi kin th ba, cng c kin ngh ch t
chc HND 2 cp l cp tnh v cp x; ring i vi cc thnh ph trc thuc trung ng th ch t
chc HND mt cp l cp thnh ph. Nhng loi kin trn y u c l l, lp lun bo v
ca mnh2.
1. Nu tha nhn tnh t qun ca HND v s c lp ca c quan hnh php a phng i vi c
quan t qun a phng, ng thi tnh n nhng im khc bit ca chnh quyn a phng cc
cp v a bn nh phn tch trn y, th vn khng cn thit phi c HND tt c cc cp
hnh chnh lnh th li c th t ra nh mt gii php hp l.
Trong lch s xy dng chnh quyn nc ta, c mt thi k, HND khng c t chc tt c
cc cp. Hin php nm 1946 - Hin php do Bc H trc tip ch o xy dng xc nh: "
b v huyn, ch c U ban hnh chnh " (iu 58 Hin php nm 1946).
Nh vy, chng ta thy rng, khng nht thit l tt c cc cp hnh chnh lnh th u cn c
HND. Ty tng iu kin lch s c th ca s pht trin kinh t x hi m thit lp mt cu trc
cc c quan nh nc a phng cho ph hp v mang li hiu qu thc tin, trnh bnh hnh thc
lm cho b my nh nc va cng knh, va tn km m li khng tht s hiu qu.
2. Vic b HND cp ny hay cp khc khng phi l hin tng mi m trong thc tin t chc v
hot ng ca Nh nc ta. Tuy nhin, hin nay kh nng ny cn c t ra nghin cu. C s l
lun v thc tin ca vn ny chnh l tnh cht t qun v i din ca HND mt khi cc tnh
cht ny c tha nhn v xc lp v mt php l. Vy, nhng cp no cn phi c t chc HND
v cp no c th b qua?
32

Trong 3 cp hnh chnh lnh th c gi l a phng, nu tnh l ca ng u tin ni trung ng vi

a phng, l s bt u cho quyn t qun ca mt cu trc dn c trong mt cu trc hnh chnh
nh nc rng ln, th x l im cui cng ca h thng quyn lc nh nc, l ni qun chng nhn
dn trc tip thc thi quyn t qun ca mnh trong mi quan h vi Nh nc. Chnh v vy, vic t
chc v cng c HND tnh l mt tt yu. Nng cao nng lc, hiu qu hot ng ca HND x l
i hi ca mi thi k pht trin t nc.
Trong khi , cp huyn l mt cp trung gian, va xa trung ng va xa dn v kh xc nh phm
vi v mc ca quyn t qun. Trong bi cnh kinh t- x hi ngy nay, nhng vn t qun ln
lao, cn c quyt nh tm rng ln v cn i din cho mt a phng ln trong quan h vi
chnh quyn trung ng c xc nh v gii quyt tm HND tnh. Ngc li, nhng vn c
th c s, gn lin vi tng ngi dn, tng gia nh, tng cng ng dn c c th c t ra
ngay ti HND x. Hay ni mt cch khc, quyn t qun v quyn i din cho mt a phng
c HND tnh, quyn t qun v i din trc tip cho ngi dn ti c s c HND x. V vy,
i vi cp huyn vi tnh cht l mt cp trung gian, vic thit lp c quan hnh chnh nh nc l
cn thit nhng li khng tht s cn thit phi t chc HND cp huyn.
B bt HND cp huyn, tp trung quyn t qun cho cp c s, nng cao trch nhim t qun ca
HND tnh, khng ch lm gn nh t chc t qun a phng m cn l mt trong nhng iu
kin gn Nh nc vi dn, lm cho bn cht Nh nc ta l Nh nc ca dn, do dn, v dn tr nn
hin thc hn.
IV. Quan h gia Hi ng nhn dn v U ban nhn dn
Vic nhn li mi quan h gia chnh quyn Trung ng v a phng trong quan h quyn lc theo
chiu dc khng ch ch ra yu cu nhn nhn li vai tr v tnh cht ca HND m cn cn xt li
mi quan h gia HND v UBND.
1. Hin nay, UBND l c quan nm trong quan h song trng trc thuc- va l c quan chp hnh
ca HND cng cp, va l c quan hnh chnh nh nc trc thuc c quan hnh chnh nh nc cp
trn. Quy nh nh vy bo m cho quyn kim tra, gim st ca HND v ca c quan hnh chnh
cp trn nhng li khng loi b c bt cp trong hot ng iu hnh v qun l. V c bn, UBND
dng nh gii quyt hu ht cc vn ca a phng. Trn thc t, trng tm hot ng ca chnh
quyn a phng nm ngay trong bn thn hot ng ca UBND. V vy, hot ng ca UBND lm
cho v tr, vai tr ca HND tr nn m nht v khng trnh khi cn bnh hnh thc ca tnh trng
"quyn lc m khng thc quyn". Hn na, vi tnh cch l c quan hnh chnh nh nc a phng, chu s lnh o tp trung v thng nht ca Chnh ph, UBND c nhiu thm quyn ring,
khng l thuc vo thm quyn ca HND cng cp. Do vy, trong quan h vi HND, UBND d
dng dng sc p vi HND, thm ch vt ra ngoi s kim tra, gim st ca HND. Tnh trng
ny lm cho hot ng ca HND hnh thc cng tr nn hnh thc.
2. Mt khc, do quan nim UBND l c quan chp hnh ca HND, chu trch nhim trc HND,
nn trong quan h vi cc c quan hnh chnh nh nc cp trn, khng phi lc no quan h quyn
uy v phc tng cng c qun trit y . c bit, trong trng hp khng c s ng thun gia
li ch quc gia v li ch cc b ca a phng. Khi xy ra xung t gia li ch, UBND d dng
vin vo kin ca HND tr hon hay khng thc hin cc quyt nh ca cp trn.
Mi quan h gia HND v UBND v thc cht lin quan rt ln n phng thc thnh lp UBND.
p ng yu cu qun l, iu hnh cng vic ca a phng, to iu kin thun li cho vic b
tr, iu ng cn b khi c yu cu bc xc t ra, quan im Ch tch UBND khng nht thit
phi l i biu HND v c bn c xc nh v c s nht tr gia cc nh thit k m hnh t
chc chnh quyn a phng.
33

Tuy nhin, v hnh thc bu hay b nhim Ch tch UBND vn c cc kin khc nhau, c th l:
- Loi kin th nht, ngh UBND (bao gm Ch tch UBND v cc thnh vin khc ca UBND)
do Th tng hoc Ch tch UBND cp trn trc tip b nhim. Nhng trc khi b nhim, cn ly
phiu tn nhim ca HND cng cp (trong trng hp vn c t chc HND cng cp).
- Loi kin th hai, ngh UBND do HND cng cp bu v Ch tch UBND phi l i biu
HND
- Loi kin th ba, ngh UBND cp tnh do Th tng b nhim. UBND cp huyn do Ch tch
UBND cp tnh b nhim; ring UBND cp x do HND bu.
- Loi kin th t, ngh UBND do HND cng cp bu, nhng Ch tch UBND th khng nht
thit phi l i biu HND; ring Ch tch UBND cp x th do nhn dn trc tip bu.
D vic thnh lp UBND c la chn theo m hnh no, iu quan trng l vn phi bo m cc
yu cu sau:
- Bo m tnh thng nht v thng sut ca nn hnh chnh t Trung ng n a phng. y, cc
quan h hnh chnh nh nc xut hin trong cc qu trnh qun l nh nc phi c bo m vn
hnh mt cch nht qun. Cc quyt nh qun l ca cp trung ng phi c truyn t v thc thi
y , ng n v nht qun i vi mi cp hnh chnh nh nc. bo m c yu cu ny,
php lut phi kin quyt loi b cc hin tng cc b a phng, v li ch cc b a phng m cn
tr vic thi hnh cc quyt nh ca cc c quan hnh chnh nh nc trung ng hay cc c quan
qun l nh nc cp trn. S thng sut ca hot ng hnh chnh nh nc l iu kin tin quyt
bo m tnh hiu qu ca cc hot ng qun l nh nc.
- m bo quyn iu hnh tp trung thng nht ca Trung ng v quyn ch ng sng to ca cc
cp hnh chnh nh nc a phng. gii quyt tt mi quan h gia quyn qun l tp trung v
thng nht ca trung ng trn a bn ton quc, v phng din t chc b my, cn nghin cu to
c s l lun v thc tin cho quan nim v tnh h thng ca cc c quan hnh chnh nh nc. Mi
mt c quan hnh chnh nh nc, mi mt cp hnh chnh nh nc u l mt b phn hu c ca
b my hnh chnh nh nc thng nht.
- mt kha cnh khc, Chnh ph, cc b, cc ngnh Trung ng phi c bo m v mt php
l trong quyt nh v phng din t chc v nhn s i vi cc cp hnh chnh nh nc tnh v
thnh ph trc thuc Trung ng trn c s tho thun vi cc t chc lin quan cp hnh chnh
lnh th ny. y, vai tr ca Chnh ph trong vic b nhim, thuyn chuyn hay cch chc ngi
dng u c quan hnh chnh nh nc cp tnh, thnh ph trc thuc Trung ng cn c nghin cu,
quy nh c th khng ch trong lut v t chc Chnh ph m c trong lut v t chc chnh quyn
tnh (thnh ph trc thuc Trung ng).
- Mt khc, s lnh o thng nht, tp trung ca Chnh ph i vi h thng cc c quan hnh
chnh nh nc khng th trit tiu quyn ch ng, t chu trch nhim ca cc cp hnh chnh nh
nc a phng. Nhu cu xy dng v thc hin mt nn hnh chnh dn ch v pht trin hin nay
nc ta i hi phi tng cng quyn ch ng cho cc cp chnh quyn a phng.
Trong mi quan h ny, cn thit phi nghin cu phn nh quyn qun l hnh chnh nh nc
v quyn t qun a phng. Nu mt mc no , cc phng din ca ch t qun c p
dng tng bc trong thc tin t chc cc c cu chnh quyn a phng, khi nim v chnh quyn
a phng dn dn c quy v khi nim c quan hnh chnh nh nc a phng. Nu quan nim
v ch t qun c p dng trong tng lai, th vn quan h gia cc cp hnh chnh nh nc
a phng vi Trung ng cn c gii m qua bi ton phn cp qun l. Thc hin phn cp thm
34

quyn hp l gia Trung ng v a phng bo m quyn kim sot quyn lc ca Chnh ph i

vi cc a phng, ng thi m rng tnh t ch v trch nhim ca chnh quyn a phng. Vi
ngha ny, vic i mi php lut v t chc cc c quan hnh chnh nh nc a phng cn hng
trng tm vo vic xc nh tnh cht, mc v phm vi ca s phn cp.
Vn t ra y l cn nhn nhn li v tr, tnh cht ca UBND. Nn chng, cn t chc li
UBND theo hng l c quan hnh chnh nh nc a phng (c quan hnh php a phng, i
din cho chnh quyn Trung ng ti a phng vi nhim v thc thi Hin php, Lut v cc vn bn
ca c quan nh nc cp trn theo nguyn tc tp trung vi quan h quyn uy v phc tng). Trong
mi quan h vi HND, c quan ny cn c quan h phi hp, kim sot ln nhau. Nu v tr, vai
tr ca c quan hnh chnh nh nc a phng c xc nh theo quan nim ny, th chc nng
chp hnh cc quyt nh, ngh quyt ca HND cn c giao cho b my ca HND, v b my
ch chu trch nhim trc HND m thi. Vi cch t vn nh vy, c quan hnh chnh nh nc a phng s c tch khi c quan t qun v i din a phng, thc thi quyn lp quy trn
lnh th a phng di s lnh o tp trung, thng nht ca chnh quyn Trung ng thng qua cc
cp hnh chnh lnh th. V, mi quan h vi HND a phng s l mi quan h hp tc, phi hp
v kim sot ln nhau. Tng t nh vy, HND tr nn c quan t qun a phng, i din cho nhn
dn a phng t gii quyt cc vn ca a phng trong phm vi thm quyn ca ch t qun.
*
*

i mi t chc v hot ng ca cc cp chnh quyn a phng l mt phn quan trng, gn b

hu c vi ton b chin lc v chng trnh ci cch b my nh nc nc ta hin nay. Cc quan
im v gii php i mi t chc chnh quyn a phng u phi xut pht t nh hng chung v
ci cch b my nh nc, ng thi cn c c th ho cho tng m hnh t chc b my tng cp
chnh quyn, tng mi trng hot ng. Do vy, php lut v t chc b my chnh quyn a phng
cn phi c c th ho cho tng m hnh t chc. Mt o lut chung cho t chc v hot ng ca
ton b h thng chnh quyn a phng khng th p ng c nhu cu hot ng ca cc cp
chnh quyn vn rt a dng v phc tp trong cc mi trng khc nhau. c th xy dng c
mt chnh quyn mnh m v sng sut ca nhn dn trong cc n v hnh chnh lnh th, cc m
hnh cn c a dng ho cho ph hp vi mi cp chnh quyn. Tng ng vi s a dng ho m
hnh t chc l vic xy dng, ban hnh cc o lut ring cho t chc v hot ng ca tng cp,
cho tng n v hnh chnh lnh th. Nu c nh vy, s i mi php lut v t chc chnh quyn
a phng s tht s l mt bc tin ln i vi s pht trin v trng thnh ca b my chnh quyn
a phng nc ta./.

Ph Vin trng Vin Nghin cu nh nc v php lut

1. Xem: T trnh s 310/UBTVQH10 v nhng vn cn sa i, b sung mt s iu ca Hin php 1992 v t

chc b my nh nc - H Ni 5/2001.
2. Xem: T trnh s 310/UBTVQH10 v nhng vn cn sa i, b sung mt s iu ca Hin php 1992 v t
chc b my nh nc, H Ni 5/2001.

35

Iu chnh cnh tranh gia cc ngn hng

trong Cung ng vn cho nn kinh t
Ng Quc K*

Tm tt: Phn tch nhng c im ca thc trng cnh tranh gia cc ngn hng thng mi trong
vic cung ng vn cho nn kinh t, nhng biu hin cnh tranh thiu lnh mnh ca n, tc gi nu
ln nhng nguyn nhn cn phi iu chnh php lut cnh tranh trong lnh vc ny, xut nhng
vic cn lm hon thin hot ng cung ng vn ca cc ngn hng thng mi.

I. Hot ng cung ng vn cho nn kinh t ca cc ngn hng thng mi

1. Vai tr ca ngn hng thng mi trong vic cung ng vn cho nn kinh t
Tin t, cng vi n l ngn hng t lu c cc nh kinh t v php lut quan nim nh l t chc
ng vai tr m u, tham gia v quyt nh i vi mi qu trnh sn xut. Lch s ra i v pht
trin ca ngn hng trn th gii chng minh nhn nh ny. Vit Nam, vai tr to ln ca ngn
hng thng mi (NHTM) trong nn kinh t th trng nh hng XHCN c th hin qua mt s im
sau y:
Mt l, NHTM ng vai tr l ng lc thc y nn kinh t hng ho pht trin. Vi t cch l t
chc trung gian tn dng, ngn hng va l ngi huy ng vn c trch nhim hon tr vn vay cho
ngi gi tin, va l ngi mi gii gia ngi u t v ngi cn vn vay trn th trng thng qua vic
cho vay.
Vi chc nng phn phi li ti nguyn, tn dng ngn hng tin hnh vic phn phi vn (ti
nguyn) t ngi c vn tm thi cha s dng sang ngui thiu vn hot ng kinh doanh. Bng
vic to ra ngun vn cho qu trnh sn xut kinh doanh v u t, tn dng, ngn hng thc y lu
thng hng ho v pht trin sn xut. Vi chc nng ny, NHTM ng vai tr ht sc quan trng
trong lu thng hng ho, thc hin tch cc vic phn phi vn, y mnh pht trin sn xut, p
ng c lc cho nhu cu vn ca nn kinh t, l cng c ti tr cho cc ngnh kinh t pht trin.
Trong giai on u ca tin trnh thc hin cng nghip ho, hin i ho t nc, nhu cu vn ca
nn kinh t rt ln. Do vy, vai tr ca NHTM trong vic huy ng v cung ng vn cho nn kinh t
cng rt to ln.
Hai l, vi t cch trung gian thanh ton, NHTM l t chc cung ng dch v thanh ton vn cho nn
kinh t, cung cp cc dch v ti chnh v dch v ngn hng khc.
Ba l, trong khi thc hin chc nng ch yu trn th trng tin t, cc NHTM cn c vai tr to ln
trong vic hnh thnh v pht trin th trng vn (th trng chng khon) Vit Nam thng qua s
tham gia trn c th trng chng khon s cp ln th trng chng khon th cp.
Ngoi ra, NHTM cn gp phn thu ht vn, m rng u t trong v ngoi nc, ti tr ngoi thng,
to iu kin pht trin cc quan h kinh t i ngoi, gp phn c lc thc hin vic hi nhp kinh
t khu vc v quc t, gp phn thc hin thnh cng s nghip cng nghip ho, hin i ho t nc.
2. Thc trng cnh tranh trong hot ng cung ng vn cho nn kinh t
36

a) Bi cnh
nc ta, cng vi vic thc hin chnh sch kinh t th trng, h thng ngn hng cng chuyn t h
thng ngn hng mt cp sang thnh h thng ngn hng hai cp vi vic phn nh r chc nng
qun l nh nc ca NHNN v chc nng kinh doanh ca cc NHTM. Cng vi qu trnh xy dng
php lut v hot ng ngn hng, s ra i v pht trin ca cc NHTM c phn v vic cho php
s c mt ca NH lin doanh v Chi nhnh ngn hng nuc ngoi ti Vit Nam chm dt c v
mt php l v trn thc t tnh trng c quyn tuyt i ca cc NHTM quc doanh trong mt thi
gian di1.
Hot ng ngn hng trong vic cung ng vn cho nn kinh t ngy cng tr nn phong ph, si
ng v quyt lit. Cnh tranh khng ch din ra gia cc ngn hng thng mi nh nc vi nhau m
cn gia cc ngn hng thng mi nh nc vi cc ngn hng thng mi c phn, gia cc ngn
hng thng mi Vit Nam vi cc TCTD nc ngoi (ngn hng lin doanh v chi nhnh ngn hng
nc ngoi). Cnh tranh khng ch gia cc ngn hng thng mi vi nhau m cn gia cc ngn
hng thng mi vi cc t chc tn dng phi ngn hng (nh cc cng ty bo him, cng ty dch v
tit kim bu in, Qu h tr pht trin...).
Thi gian qua, hin tng suy thoi kinh t trn th gii v nn kinh t M, cng nh tc ng tiu cc
ca s kin 11.9.2001 ko theo vic Cc d tr Lin bang M lin tc ct gim li sut (USD) ti 11
ln - t mc 6,5% xung ch cn 1,75% trong vng 1 nm qua tc ng khng nh ti hot ng
huy ng vn, c bit l vn ngoi t. thc hin chnh sch chng " la ho nn kinh t",
Ngn hng Nh nc quy nh tng t l d tr bt buc mc cao (ln n 15% vo thng 5 nm
2001). Vic lm ny gp phn thu hp thm chnh lch gi vn gia u vo (li sut huy ng vn
ngoi t trong nc) v u ra (li sut tin gi ngoi t ti nc ngoi), tng sc p cho nhu cu v
hot ng huy ng vn ca cc ngn hng thng mi c th mnh v vn ngoi t. Mt khc, do th
trng vng v bt ng sn c nhng bin ng bt thng nn ti mt thi im nht nh, vic dn
c t n cc ngn hng rt ngoi t u t vo nh t, mua vng hoc chuyn sang ng Vit
Nam nh hng ti c cu v t trng huy ng vn trung v di hn ca cc ngn hng thng mi.
Nhu cu vn u t cho nn kinh t ngy cng tng ln, trong khi kh nng huy ng vn ca cc
ngn hng thng mi ngy cng b phn tn v gim xung do vic xut hin ngy cng nhiu cc
knh huy ng vn (bo him, tit kim bu in, Qu h tr pht trin, Kho bc Nh nc, cc cng
ty c phn pht hnh c phiu ra cng chng gi vn...). Cc knh u t khc (nh tch tr vng,
mua nh t...) mang li hiu qu kinh t v li nhun hn so vi vic gi tin vo ngn hng nh
nu trn cng ang lm cho hot ng huy ng vn ca cc ngn hng thng mi tng tnh cht
phc tp, kch tnh, bin ng v y yu t cnh tranh. C th ni, hot ng cnh tranh ca cc
NHTM trn th trng tin t ngy cng tr nn gay gt v quyt lit trn c hai phung din ch yu
l: cnh tranh li sut v cnh tranh v trnh cng ngh, cht lng dch v m ngn hng cung cp
cho khch hng. Tnh cht gay gt v quyt lit ny ca cuc cnh tranh c nguy c lm cho mt s
NHTM kh khn, dn ti thua l, thm ch b ph sn.
b) Nhng biu hin cnh tranh khng lnh mnh
y, c th nu ln mt vi biu hin ca vic cnh tranh thiu tch cc, lnh mnh trong hot
ng ngn hng.
- Th nht, hin tng c quyn nhm (Oligopoly) mt s NHTM ln, c bit l cc NHTM
nh nc trong vic thng nht li sut.
Mc du tnh trng c quyn (Monopoly) trong hot ng ngn hng b chm dt v mt php
l k t khi c Php lnh ngn hng nm 1990, song trn thc t, h thng ngn hng nc ta vn b
chi phi bi cc NHTM nh nc vi t l th phn trn 75% (c v huy ng vn v cho vay). Chnh
iu ny dn ti vic cc NHTM nh nc c th lin kt vi nhau khng ch vic nh gi,
chng hn khng ch v li sut. Mt v d sinh ng nht l vic cui nm 1999, trc tnh trng d
37

tha v vn (huy ng v cho vay), bn NHTM nh nc cam kt khng cho vay thp hn mc li
sut c cc bn n nh. Cc bn thng nht trn li sut huy ng tin gi cho mi k hn. Trn
thc t, y l mt tho thun khng ch gi hay l tho thun hn ch cnh tranh m theo php lut
mt s nc, hnh vi ny cn c iu chnh bi php lut cnh tranh. iu ng ni thm l, nu
mt trong s cc NHTM nh nc ni trn vi phm cam kt ny khi t h li sut tho thun th
s li c li nhiu hn.
Tnh hung trn y c th s khng xy ra, nu chng ta c cc quy nh php l r rng,
iu chnh cc hnh vi tng t.
- Th hai, hin tng li ko khch hng bng cch nng li sut tin gi, h li sut cho vay. Mc
du sc p cnh tranh trong hot ng cung ng vn t trc cc ngn hng thng mi mt bi
ton kh: trong khi chnh lch gi vn gia u vo v u ra ngy cng b thu hp (hin ch cn
xp x khong 2%), cc NHTM va phi khng c gim li sut huy ng thu ht ngi gi tin
li va phi khng c tng li sut cho vay gi khch hng. Nhng mt s ngn hng vn va
nng li sut tin gi li va h li sut cho vay theo kiu "bn ph gi" nhm li ko khch hng
vay chim lnh th phn, bt chp hiu qu tn dng. Chng hn, li sut c bn Vit Nam ng
hin nay, theo cng b ca NHNN l 0,6%/thng - cng vi bin 0,3% i vi cho vay ngn hn,
v l 0,6%/thng - cng vi bin 0,5 i vi vic cho vay trung di hn. Tuy nhin, trn thc t
th vi mc ch li ko khch hng, c NHTM cho khch hng vay vi li sut 0,45%/ thng,
tc l di c mc li sut c bn ca NHNN cng b. Cn i vi cc ngn hng lin doanh, chi
nhnh ngn hng nc ngoi th h cng sn sng cho vay ngn hn vi li sut khong 0,55%/thng
(di mc li sut c bn ca NHNN nh nu trn) thng qua cc hot ng ti tr xut nhp khu
m mc ch d nhn thy cng ch l ginh git khch hng (cn lu l li sut u i ny s b
"bn km" vi mt s dch v khc vi gi cao hn thng thng m khch hng buc phi "mua
km" nhng khng phi bao gi cng nhanh chng nhn ra).
- Th ba, mt s ngn hng sn sng b qua v bt chp cc iu kin cho vay, ni lng cc iu
kin bo m tin vay, coi nh quy trnh thm nh vay vn, h thp tiu chun nh gi tn dng
ginh git khch hng. Tnh trng ny dn ti trng hp, c tng cng ty c quan h tn dng
vi 26 n v ngn hng thng mi trn phm vi c nc, cn tnh trung bnh th mt Tng cng ty
cng quan h tn dng vi 8 n 10 n v ngn hng thng mi2. iu ng lo ngi l, nhiu doanh
nghip nh nc vay cng mt lc nhiu ngn hng thng mi nhng li khng thc hin theo quy ch
cho vay (cho mt hoc nhiu d n ng ti tr) c Thng c NHNN ban hnh km theo
Quyt nh 154/Q -NHNN nm 1998. S khng kh khn g nhn ra nh hng tiu cc v cc
hu qu xu t cc hnh vi cnh tranh kiu nh vy.
- Th t, c mt s NHTM c phn khuyn mi vic huy ng tit kim thng qua vic quay x s
m thng cho nhng ngi trng thng theo s s tit kim. y cng l mt biu hin ca hnh vi
cnh tranh bt hp php c Lut cc T chc Tn dng cm on.
3. c im ca cnh tranh hin nay trong hot ng cung ng vn cho nn kinh t
Thc trng cnh tranh trong hot ng ngn hng ang bc l mt s mt tn ti, nh hng tiu cc
ti hot ng lnh mnh ca ngn hng.
Trc ht, cc quy nh gii hn v vn php nh, thi gian v phm vi hot ng (huy ng tin gi
VN), v bo m tin vay ca cc ngn hng lin doanh v chi nhnh ngn hng nc ngoi hn
ch cnh tranh gia cc TCTD Vit Nam v nc ngoi hot ng ti Vit Nam.
Mt khc, do quy m v tnh cht s hu vn nn cc NHTM c vn iu l v kh nng ti chnh
kh chnh lch. Chnh s khc bit v vn v tim lc ti chnh to ra tnh trng chn p, bt bnh
ng trong vic cung cp li sut cng nh cc u i nhm li ko khch hng.
38

Ngoi ra, do ch mi tp trung vo li ch cc b trc mt l m rng th phn, thu ht khch hng

nn cc NHTM cha coi trng hp tc hn ch cc nhc im ca cnh tranh. Do vy, hot ng
cnh tranh cn tu tin, t pht.
Cng cn ni thm rng, bn thn cc c ch chnh sch v php lut hin hnh cng cha thc s to
mi trng cnh tranh lnh mnh trong hot ng ngn hng. Cc th ch h tr th trng i vi hot
ng ca cc t chc tn dng cha c tng cng. Cc t chc lin quan n hot ng tn dng nh
Bo him tin gi Vit Nam, Hip hi Ngn hng, Trung tm thng tin tn dng (CIC) cha pht huy
v thc s ng vai tr tch cc trong vic h tr hot ng cung ng vn ca cc ngn hng thng
mi.
II- iu chnh php lut i vi hot ng cnh tranh trong lnh vc ngn hng
1. S cn thit
Khi nim "cnh tranh" c th c hiu l s ganh ua ca mt t chc, c nhn nhm p ng v
chng li cc i th cnh tranh trong vic cung cp sn phm hay dch v trn th trng nhm li
ko v pha mnh ngy cng nhiu khch hng, th trng v li nhun.
Trong nn kinh t th trng, cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t c quyn t do kinh
doanh v cnh tranh trong khun kh ca php lut. Nn kinh t th trng v h thng php lut mt
nc c th to ra mi iu kin cc doanh nghip pht huy ti a nng lc sn xut kinh doanh
ca mnh. ng thi, th trng cng buc cc doanh nghip hot ng trong iu kin bn trong c
ng lc (li nhun) v bn ngoi c p lc (ph sn). Chnh ng lc v p lc ny buc cc doanh
nghip phi tnh ton lm n c hiu qu, sc cnh tranh trong mt th trng si ng, y
thch thc.
Trong lnh vc ngn hng, mc du l mt loi hnh doanh nghip c nhng c th trong hot ng
- l kinh doanh tin t - nhng cc ngn hng cng khng nm ngoi quy lut cnh tranh. Qu
trnh pht trin ca th trng tin t cho thy hot ng cnh tranh ny ngy cng gay gt v nghit
ng.
S cnh tranh trong hot ng ngn hng cn phi c php lut iu chnh, trc ht l do mt s
nguyn nhn ch yu sau y:
Th nht, do tnh cht c th ca hot ng ngn hng chi phi. Tnh cht c th ny th hin
ngay trong lnh vc hot ng ngn hng, l kinh doanh tin t, tn dng m cng c, phng tin
ca hot ng kinh doanh ny l tin- mt loi nguyn liu c tnh nhy cm rt cao i vi i
sng x hi. Nu mt doanh nghip cnh tranh vi mt doanh nghip khc bng vic h gi bn
hng ho hay sn phm dch v trong cng mt ngnh/ lnh vc kinh t khc th th trng vn cn
thm mt thi gian kim chng cht lng v thay th sn phm . Cn, nu iu ny xy ra
trong lnh vc hot ng ngn hng, chng hn, mt ngn hng h li sut cho vay li ko khch
hng, m rng th trng, th khch hng c th chuyn qua ngn hng ny ngay lp tc. Trong trng
hp ny, gi vn ca "hng ho" - tc tin t -l li sut gim xung s khng ch lm gim li
nhun ca ngn hng m cn nh hng n hot ng lnh mnh ca ngn hng. iu cn ch l,
nhn b ngoi, cnh tranh v li sut s to iu kin c li cho khch hng vay vn, nhng n li
cng to ra tm l li, trng ch vo li sut thp, lm gim hiu qu s dng vn. V pha ngn
hng, vic h li sut khng ch to ra tnh trng bt bnh ng trong kinh doanh m cn lm ny
sinh nhiu tiu cc, l mt trong nhng nguyn nhn lm cho th trng tin t d b bin ng theo
chiu hng xu, lm suy yu tim lc v sc cnh tranh trong ton b h thng ngn hng. Thc t
chng minh rng, nu cc ngn hng tip tc cnh tranh vi nhau bng cch thi nhau h li sut
cho vay (v nng li sut tin gi) th y l con ng dn cc ngn hng ti ch t hu dit
chnh mnh. Thc t hot ng ngn hng nc ta v cc nc trn th gii cng chng minh
rng, kh nng cnh tranh v s thnh cng ca mt ngn hng khng phi t c bng cch h li
39

sut m chnh trnh cng ngh v cht lng dch v, kh nng sinh li, nng cao nng sut, kh
nng to ra cc sn phm dch v a nng, ph... mi l cch thc cnh tranh lnh mnh nht gip
cc ngn hng cng nhau pht trin bn vng.
Th hai, do yu cu ca qu trnh c cu li h thng ngn hng thng mi nc ta. Trong hn 10
nm qua, thc hin chnh sch i mi, m thc cht l qu trnh chuyn h thng ngn hng mt
cp thnh ngn hng hai cp - h thng ngn hng thng mi nc ta khng ngng c cng c
v pht trin. Hot ng ca ngn hng c nhng ng gp to ln vo s pht trin kinh t ca
t nc. Bn cnh , hot ng ca h thng ngn hng thng mi nc ta cng bc l nhiu bt
cp v tn ti. Nhn chung, nng lc ti chnh ca nhiu NHTM c phn yu, vn t c rt nh, n
qu hn cao, nng lc qun tr v iu hnh cn nhiu hn ch, hot ng ngn hng c nhiu biu
hin thiu lnh mnh. Sc cnh tranh gia cc nhm ngn hng (nhm NHTM nh nc, nhm
NHTM c phn, nhm NH lin doanh/ chi nhnh NH nc ngoi) biu hin qu chnh lch do s
chnh lch vn t c v trnh qun l, iu hnh, trnh cng ngh...
C cu li h thng ngn hng l yu cu khch quan nhng cng t ra nhng vn v chnh sch
cnh tranh, yu cu v iu chnh php lut i vi hot ng cnh tranh ca ngn hng v s hot
ng lnh mnh ca chnh cc ngn hng ni ring v s lnh mnh, an ton ca nn kinh t ni
chung.
Th ba, do sc p v yu cu ca qu trnh hi nhp khu vc v quc t trong hot ng ngn hng.
Trong bi cnh quc t ho nn kinh t mt nc vi tc nhanh chng v trn quy m ton cu nh
hin nay, chnh sch m ca v hot ng ngn hng tt yu dn ti vic t do hot ng ngn hng
ca mt quc gia so vi quc t. i vi nc ta, yu cu hi nhp khu vc v quc t v hot ng
ngn hng cn xut pht t nhng cam kt quc t thng qua cc Hip nh hai bn nh Hip nh thng mi Vit- M, hoc Hip nh nhiu bn nh AFTA (m ta tham gia) hoc WTO (trong tng
lai). Vic xy dng v ban hnh php lut cnh tranh s gip cc NHTM Vit Nam tng bc ch
ng, tch cc chun b cc iu kin cn thit thch ng vi qu trnh hi nhp trong hot
ng ngn hng.
Vic ch ra mt s l do trn y cho they: gi y, vic xy dng php lut iu chnh hot ng
cnh tranh trong lnh vc ngn hng tr nn bc thit.
2. Php lut v cnh tranh trong lnh vc ngn hng
Nh ni trn, cnh tranh trong lnh vc ngn hng ngy cng thc s tr nn quyt lit hn.
Mc d vy, cho n nay, cc quy nh php l v cnh tranh trong lnh vc ngn hng mi ch
dng li mc s khai, chung chung, thiu c th. Lut cc T chc Tn dng nm 1997 ch duy
nht c mt iu (iu 16) cp n vn cnh tranh trong hot ng ngn hng.
Box: iu 16, Lut cc t chc tn dng
1. Cc T chc hot ng ngn hng c hp tc v cnh tranh hp php.
2. Nghim cm cc hnh vi cnh tranh bt hp php, gy tn hi n vic thc hin chnh sch tin t quc gia, an ton
h thng cc T chc tn dng v li ch hp php khc ca cc bn.
3. Hnh vi cnh tranh bt hp php gm:
a. Khuyn mi bt hp php.
b. Thng tin sai s tht lm tn hi li ch ca T chc tn dng khc v ca khch hng.
c. u c lng on th trng tin t, vng, ngoi t.

40

d. Cc hnh vi cnh tranh bt hp php khc.

ng ni y l iu lut nu trn cha quy nh bao qut ht c cc hnh vi cnh tranh bt hp

php trong hot ng ngn hng. iu ny lm cho cc c quan c thm quyn thiu c s php l
cn thit trong vic x l cc hnh vi vi phm, tc l cc hnh vi cnh tranh bt hp php. Mt khc,
mc d theo Lut cc t chc tn dng, Chnh ph "quy nh chi tit v hng dn thi hnh lut ny"
nhng cho n nay vn cha c Ngh nh no hng dn iu 16 ni trn trong Lut cc T chc tn
dng. Trong khi (v cng chnh v vy), Ngh nh s 20/2000/N-CP nm 2000 v x pht hnh
chnh trong lnh vc tin t v hot ng ngn hng cng ch c mt iu duy nht v x pht hnh
vi cnh tranh bt hp php vi quy nh "pht tin t 200.000 ng n 500.000 ng i vi hnh
vi thng tin sai s tht lm tn hi li ch ca T chc tn dng v li ch hp php khc ca t
chc, c nhn khc" (iu 38). Nh vy, y ta thy ch ti i vi hnh vi cnh tranh bt hp
php (theo Ngh nh s 20/2000/N-CP) b thu hp li ch cn l "thng tin sai s tht". Cn
cc hnh vi cnh tranh bt hp php khc, nh iu 16 khon 3 im a, c, d (tr im b ni trn) u
khng c cp v c th ho lm lm c s php l cho vic x pht.
Ch th s 13/2000/CT-NHNN14 nm 2000 ca Thng c NHNN v vic tng cung cht lng v
an ton tn dng trong hot ng ca cc t chc tn dng, trong khi cnh bo nhng du hiu khng
lnh mnh c th a n nhng ri ro tim tng cho cc T chc tn dng th cng ch dng li
vic nhc li iu 16 Lut cc T chc Tn dng nu.
Thc trng php lut v cnh tranh trong hot ng ngn hng nh cp trn y cng t ra yu
cu cp thit v vic xy dng Lut cnh tranh nhm gp phn to c s php l vng chc cho hot
ng ngn hng.
Php lut cnh tranh l mt trong nhng mng yu nht ca php lut kinh t ni chung v php lut
v hot ng ngn hng ni ring hin nay. Cho n nay, cc quy nh ca Nh nc v c quyn v
bo h ch mi quan tm n li ch, lnh vc, ngnh ngh m Nh nc bo v, ch Nh nc cha c
nhng quy nh kch thch cnh tranh, thc y cnh tranh. Gi y, phi coi "cnh tranh khng
nhng l mi trng v ng lc ca s pht trin ni chung, thc y sn xut kinh doanh pht trin
v tng nng sut lao ng, hiu qu ca cc doanh nghip ni ring m cn l yu t quan trng
lm lnh mnh ho cc quan h x hi"3. S chuyn bin t nn kinh t tp trung quan liu bao cp
sang nn kinh t th trng ni chung ang lm cho cc hot ng cnh tranh ngy cng phong ph,
phc tp v gay gt. Vic xy dng v ban hnh Lut cnh tranh l yu cu cp bch gp phn
xy dng h thng php lut ng b cho nn kinh t th trng ni chung cng nh cc TCTD ni
ring vn hnh v pht trin lnh mnh.
3. Mt s vn php l lin quan ti hot ng cung ng vn
Theo ngha rng, th trng ti chnh ca mt nc bao gm th trng tin t (th trng vn ngn hn)
v th trng vn trung di hn. Cho n nay, do th trng ti chnh ca Vit Nam cn mi dng s
khai, cc cng c ti chnh li cha pht trin y nn th trng ti chnh Vit Nam vn mi ch
yu ch l th trng tin t thng qua hot ng ca cc TCTD. Mt khc, do tn dng ngn hng vn
l hot ng mang li li nhun ch yu cho cc NHTM (thng thng t 75-80% trn tng s li
nhun ngn hng) nn hot ng cung ng vn cho nn kinh t thng qua hot ng cp tn dng vn c coi l hot ng trng tm hin nay ca cc NHTM. Trong iu kin , vic huy ng vn
v cho vay ca ngn hng c v tr c bit quan trng trong hot ng ngn hng. Cc cng c ca
th trng tin t v cc hnh thc huy ng vn vn tip tc c cc NHTM quan tm c bit. Thc
trng ny v ang t ra mt s vn i vi php lut v hot ng cung ng vn cho nn kinh
t ca cc NHTM. l:
Mt l, cn sm hon thin khun kh php l i vi hot ng ca th trng tin t m cc b
phn cu thnh c bn ca n bao gm: a) cc ch th (t chc) tham gia th trng tin t; b) cc
cng c ca th trng tin t v c) cc c quan gim st hot ng ca th trng tin t.
41

Lin quan n cc ch th (t chc) tham gia th trng tin t, cn sm y mnh qu trnh ti c

cu h thng ngn hng Vit Nam, c bit l ti c cu h thng NHTM, mnh dn sp xp li c
h thng cc NHTM nh nc ln cc NHTM c phn. Tng vn iu l cho cc NHTM nh nc, dt
khot yu cu cc NHTM c phn phi p ng c mc vn php nh theo Ngh nh s
82/1998/N-CP ca Chnh ph. y l yu cu v cng quan trng, lm tin cho hot ng huy
ng vn ca cc ngn hng v vn php nh/ vn iu l l cn c tnh ton cc t l bo m
an ton, phn nh thc lc, quy m v phm vi hot ng ca ngn hng, l c s huy ng nn cc
ngun vn khc...Mt khc, mnh dn gii th, sp nhp cc NHTM c phn yu km, lm n thua
l.
Trn c s Php lnh Thng phiu, NHNN cn sm xy dng Thng t hng dn thi hnh cc
cng c ch yu ca th trng tin t nh hi phiu, lnh phiu... sm i vo hot ng. ng thi,
vic th ch ho t chc v hot ng ca cc t chc cung ng dch v thanh ton cng cn sm c quan tm, gp phn lm cho cc ngun vn ca nn kinh t c vn hnh, lu thng thng sut.
Hai l, v phng din v m, Nh nc cn c nhng gii php i mi hot ng huy ng vn
thng qua vic tip tc a dng ho cc ngun vn, khai thng v m rng cc knh huy ng vn,
m rng cc cng c huy ng vn, tng cng cc bin php khuyn khch hot ng lun
chuyn vn trong nn kinh t, to ra c ch php l bo m vn huy ng l vn "sch"; khc phc
s n iu v m hnh t chc, phng thc huy ng v s dng vn; i mi, nng cao v s dng
c hiu qu vic phn b cc ngun vn vay nc ngoi. ng thi, tip tc nng cao vai tr ca
NHNN trong vic ch o v iu hnh chnh sch tin t nhm bo m an ton h thng cc
TCTD, m rng cc ngun vn tn dng, ng thi vn bo m kh nng thanh ton ca cc
NHTM thng qua vic s dng linh hot v hiu qu cc cng c iu tit v m nh d tr bt buc,
ti cp vn, nghip v th trng m, nghip v hon i ngoi t... bn cnh vic iu hnh li sut
v t gi linh hot, phn nh ng cc tn hiu v nhu cu ca th trng tin t.
Ba l, y mnh vic xy dng v hon thin php lut v huy ng vn thng qua mt s cc quy
ch v huy ng tin gi tit kim (di nhiu hnh thc, th loi, k hn v li sut khc nhau), quy
ch v vn u thc u t, quy ch ng ti tr, bo lnh.
Bn l, tip tc hon thin cc quy ch cho vay v bo m tin vay, c bit l ch nh x l ti
sn bo m tin vay nhm to ra cc gii php tch cc trong vic gii phng mt ngun vn kh
ln ca cc NHTM hin vn ang "ng bng" do cc quy nh hin hnh cn nhiu vng mc, bt
cp.
Nm l, tng cng v nng cao vai tr ca cc th ch h tr th trng tin t, k c cc th ch h
tr trc tip (nh Trung tm thng tin tn dng CIC, Bo him tin gi, Hip hi ngn hng...), cng
nh cc th ch h tr gin tip (nh cc c quan bo v php lut: Cng an, Vin kim st, To n...);
gn vic ci cch hnh chnh vi ci cch h thng DNNN... nhm p ng mc tiu an ton v hiu
qu ca NHTM trong hot ng cung ng vn cho nn kinh t.
i vi cc NHTM, cc hot ng nh m rng mng li huy ng vn, vic a dng ho cc dch v
v tin ch ngn hng, vic a dng ho cc hnh thc v cng c huy ng vn (tit kim, k phiu,
tri phiu, chng ch tin gi...), vic a dng ho cc nghip v nhm tng vn kh dng cho ngn
hng, bo m kh nng thanh ton, i mi cng ngh ngn hng, tng nng lc qun tr v iu
hnh... l nhng vn c ngha sng cn trong vic huy ng vn v cho vay, gp phn bo m
kh nng cung ng vn cho nn kinh t, p ng yu cu cnh tranh ngy cng gay gt v y thch
thc ca th trng.

Trng phng Php ch - Ngn hng Ngoi thng Vit Nam

42

1. Tnh n nay c nc ta c 6 NHTM (k c Ngn hng phc v ngi ngho v Ngn hng pht trin nh
ng bng sng Cu Long), 31 chi nhnh ca 26 ngn hng nc ngoi, 4 ngn hng lin doanh, 47 Ngn hng
thung mi c phn, 959 Qu tn dng nhn dn v 8 cng ty cho thu ti chnh.
2. (Tp ch "Th trng ti chnh tin t" s 14(92) 15/7/2001).
3. Chng trnh nghin cu Vit Nam - H Lan, cc gii php kim sot c quyn v chng cnh tranh khng
lnh mnh trong qu trnh chuyn i nn kinh t ca Vit Nam, H Ni, 1996, trang12.

43

phng hng sa i Lut ban hnh vn bn quy phm php lut

Nguyn Quc Vit*

Tm tt: Hin nay, Lut ban hnh vn bn quy phm php lut ang c sa i. Tc gi tp trung
trao i v nhng ni dung chnh cn sa i trong quy trnh xy dng cc vn bn php lut.
Ngoi ra, tnh minh bch, cng khai ca php lut; s ph hp ca vn bn php lut vi iu c
quc t cng l nhng vn c cp ti trong bi vit.

I. t vn
Lut ban hnh vn bn quy phm php lut c Quc hi thng qua ngy 12/11/1996 nhm "i
mi quy trnh lp php, lp quy", p ng c yu cu bc xc v xy dng v hon thin h thng
php lut trong thi k i mi theo ng ng li, quan im ca ng. Lut c ban hnh trc
tip gp phn xc lp trt t, k cng trong chnh hot ng lp php, lp quy, a cng tc xy dng
vn bn quy phm php lut ni chung v cng tc lp php ni ring vo n np. Nh , trong thi
gian qua, cc c quan nh nc ban hnh c mt s lng ln cc vn bn quy phm php lut,
cht lng cc vn bn ngy cng cao, ni dung cc vn bn ngy cng phong ph, a dng, bao qut
c hu ht cc lnh vc c bn, quan trng ca i sng x hi.
Tuy nhin, trong qu trnh thc hin, Lut bc l mt s hn ch, thiu st cn c khc phc,
c bit l cc quy nh lin quan n quy trnh xy dng cc d tho vn bn quy phm php lut
ni ring v quy trnh lp php ni chung. V vn ny, Bo co chnh tr ca Ban chp hnh
Trung ng ng ti i hi ng ln th IX nhn mnh: cn tip tc i mi cng tc lp php
ca Quc hi, trong c vn i mi quy trnh lp php. i mi quy trnh xy dng lut, php
lnh nhm y nhanh tin son tho v thng qua cc d n lut, php lnh c cht lng tt, bo
m tnh kh thi, pht huy hiu lc trong i sng x hi, phc v cng cuc xy dng nh nc
php quyn nc ta.
Vic nghin cu sa i, b sung Lut thm quyn ban hnh vn bn quy phm php lut nhm
nng cao hiu qu hot ng ban hnh vn bn quy phm php lut, bo m tin v cht lng
cc d n, d tho vn bn quy phm php lut kp thi, p ng yu cu bo m cho t nc c
lut trong iu kin pht huy ni lc, ch ng hi nhp kinh t quc t.
II. Nhng phng hng c bn ca vic sa i
Vic sa i Lut ban hnh vn bn quy phm php lut, theo chng ti cn tin hnh theo nhng
phng hng c bn sau y:
1. i mi quy trnh xy dng lut, php lnh v cc vn bn quy phm php lut khc
Mc ch ca vic i mi quy trnh xy dng lut, php lnh l nhm y nhanh tin xy dng
lut, php lnh trong thi gian ti m vn bo m cht lng v lm sao trong khong thi gian
mi mi lm nm na, chng ta c c y mt khung php lut iu chnh mi mt ca i
sng x hi, thc hin tt ch trng xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam.
i mi khu lp Chng trnh xy dng lut, php lnh

44

Theo Lut hin hnh th c quan, t chuc, i biu Quc hi c quyn trnh d n lut gi ngh
xy dng lut, php lnh n U ban thng v Quc hi v ng thi gi n Chnh ph, trong
phi nu r s cn thit ban hnh vn bn, xc nh i tng v phm vi iu chnh ca vn bn, cc
iu kin cn thit cho vic son tho. bo m tnh kh thi, thc t ca Chng trnh xy dng
lut, php lnh, ng thi tng cng trch nhim ca ch th c quyn trnh d n lut, php lnh,
chng ti ngh: khi cc ch th ni trn c ngh xy dng mt d n lut, php lnh th khng
ch nu s cn thit, phm vi, i tng iu chnh, m cn phi c d bo v vic d n lut, php
lnh khi ra i s tc ng g v mt kinh t-x hi cng nh tc ng g n mi trng sng, c bit
l ni r bo m cho lut hay php lnh thi hnh c trong cuc sng th cn c ngun kinh
ph l bao nhiu. cc nc trn th gii, khi a ni dung ca lut, cc ngh s rt ch n vn
kinh ph bo m cho lut c thc hin. Nu c quan trnh d n ngh phi c mt khon tin l
bng ny th o lut mi thc hin c m Quc hi xt thy ngn sch quc gia khng bo
m c th cha nn thng qua o lut .
i mi quy trnh son tho d n lut, php lnh
Vic son tho d n lut, php lnh do Ban son tho tin hnh. Vic ghi nhn trong Lut mt cch
y , r rng v Ban son tho, c bit v cch thc thnh lp, tnh cht ca Ban son tho v
quy ch lm vic ca Ban son tho c ngha quan trng bo m cho d n lut, php lnh c
iu kin c quan tm son tho tt ngay t u.
Quy nh hin nay v Ban son tho mi dng li vic lit k cc ch th thnh lp Ban son tho,
cha c quy nh v t chc v hot ng ca Ban son tho. Chng ti cho rng, cn quy nh th
hin r tnh cht lin ngnh ca Ban son tho c s tham gia ca i din b, ngnh lin quan, v
d l mt d n lut hay php lnh chuyn ngnh no cng c quan h n nhiu lnh vc khc nhau
(ch khng phi ch lin quan n mt lnh vc nht nh). Trng Ban son tho phi l ngi ng
u c quan ch tr son tho hoc i din c quan trnh d n (mt ph Th tng Chnh ph, mt
ph Ch tch Quc hi). Cc thnh vin Ban son tho phi l i din c thm quyn ca cc b,
ngnh hu quan. Cc thnh vin ny phi tham gia thng xuyn cc phin hp ca Ban son tho.
Vic thay i thnh vin ch t ra trong trng hp hn hu. C nh vy mi bo m tnh lin tc
ca hot ng Ban son tho. kin bng vn bn ca c quan, t chc c thnh vin trong Ban
son tho nht thit phi do ngi ng u c quan, t chc k trnh tnh trng kin ca ngi ng u c quan, t chc c thnh vin tham gia Ban son tho khc vi kin ca thnh vin
Ban son tho.
Mt vn cng rt quan trng l xc nh ng nhim v ca Ban son tho. Cc nhim v m
Lut hin hnh (iu 26) quy nh v c bn l tt, bo m cho d n lut hoc php lnh c cht
lng. Song, khc phc tnh trng khi vn bn mi ra i khng ch r nhng vn bn no ht hiu
lc m ch ghi mt cng thc chung chung l "Nhng quy nh tri vi lut (hoc php lnh) ny
th bi b", gy khng t kh khn cho vic p dng php lut. Chng ti ngh quy nh thm cho
Ban son tho nhim v lp danh mc cc vn bn, cc iu khon ca vn bn quy phm php lut
c ni dung tri vi quy nh ca d n lut, php lnh. ng thi, cng cn xc nh thm mt
nhim v na ca Ban son tho l nghin cu, bo m sao cho d n lut, php lnh khi c ban
hnh khng c tri vi cc iu c quc t m nc ta k kt hoc gia nhp. y l th hin vic
thc hin nhng cam kt ca Nh nc ta vi nc ngoi trn tinh thn ch ng hi nhp, m rng
quan h vi cc nc trn th gii.
Trong vic son tho d n lut, php lnh, ngoi hot ng ca Ban son tho, c quan ch tr son
tho c vai tr rt quan trng trong vic bo m tin v cht lng ca d n. C th ni, mt
trong nhng nguyn nhn lm cho cng tc son tho d n lut, php lnh cn chm v cht lng
cha c cao trong thi gian qua l do cc b, c quan ngang b cha thy ht trch nhim ca mnh
vi tnh cch l c quan ch tr trong vic gip Chnh ph xy dng d n lut, php lnh, m thng
l "khon trng" cho Ban son tho v T bin tp. Hng nm, cn c vo chng trnh xy dng
lut, php lnh c Quc hi thng qua, U ban thng v Quc hi ra ngh quyt phn cng c quan
45

ch tr son tho, c quan phi hp son tho v.v Thc t cho thy, c quan ch tr son tho c
vai tr rt quan trng trong vic lp k hoch son tho, bo m tin son tho cng nh cht lng d n lut, php lnh. Thng thng, th trng c quan ch tr son tho l Trng Ban son tho,
c trch nhim chm lo vic son tho, song cng c khng t trng hp Trng Ban son tho khng
phi l th trng c quan ch tr son tho. D c l Trng Ban son tho hay khng th th trng c
quan ch tr son tho cng vn phi l ngi chu trch nhim chnh trc c quan trnh d n v ni
dung, cht lng ca d n v tin son tho. lm c vic ny, theo chng ti, c quan ch tr
son tho, trc ht phi bo m cc iu kin hot ng cho Ban son tho. Tnh cht ca Ban son
tho thng l lin ngnh, do , s phi hp cht ch, nhp nhng gia cc thnh vin Ban son tho
c ngha c bit quan trng bo m hiu qu hot ng ca Ban son tho.
Mt vic lm cng ht sc quan trng m c quan ch tr son tho d n lut, php lnh cn tin
hnh l ch tr phi hp vi cc c quan, t chc hu quan chun b cc vn bn hng dn hoc quy
nh chi tit thi hnh. Nh chng ta bit, Ban son tho d n lut, php lnh s t gii tn sau khi
Quc hi, U ban thng v Quc hi thng qua d n lut, php lnh. Vy, c quan no s xy dng
cc vn bn quy nh chi tit hng dn thi hnh lut, php lnh ? Thc t cho thy, khng c c
quan no khc ngoi c quan ch tr vic son tho hoc c quan, t chc l thnh vin ca Ban
son tho trc y. Song, c s tp trung v bo m tin son tho vn bn cn tp trung vo
mt u mi, cn c mt c quan ng ra ch tr, phi hp vi cc c quan, t chc hu quan tin
hnh son tho. Theo chng ti, c quan lm vic ny hp l hn c chnh l c quan ch tr vic
son tho d n lut, php lnh. V vy, cn quy nh: c quan ch tr vic son tho d n lut,
php lnh phi tip tc gi vai tr ch tr son tho cc vn bn hng dn thi hnh.
cao trch nhim ca Chnh ph, cc c quan ca Chnh ph v B T php trong vic bo m
tin v cht lng cc d n lut, php lnh.
V trch nhim ca Chnh ph, Lut ban hnh vn bn quy phm php lut (iu 29) quy nh r:
"Chnh ph c trch nhim xem xt, tho lun tp th nhng d n lut, d n php lnh do Chnh
ph trnh, biu quyt theo a s quyt nh vic trnh d n lut ra Quc hi, trnh d n php
lnh ra U ban thng v Quc hi. i vi nhng d n lut, d n php lnh do c quan khc, t
chc, i biu Quc hi trnh th Chnh ph c trch nhim tham gia kin bng vn bn". V pha
cc b, c quan ngang b, c quan thuc Chnh ph c trch nhim tham gia kin bng vn bn v
d n lut, d n php lnh m ni dung ca d n lin quan trc tip n chc nng, nhim v qun
l ngnh, lnh vc mnh. Ring B T php, Lut giao cho trch nhim thm nh cc d n lut,
php lnh Chnh ph xem xt trc khi quyt nh trnh Quc hi, U ban thng v Quc hi hoc
Chnh ph tham gia kin i vi nhng d n do c quan khc, t chc, i biu Quc hi trnh
Quc hi, U ban thng v Quc hi.
bo m cht lng ca cc d n lut, php lnh do Chnh ph trnh Quc hi, U ban thng v
Quc hi thng qua, trc ht cn cao trch nhim ca cc B, ngnh trong vic bo m cht lng ca cc d n c Chnh ph phn cng son tho. lm c vic ny, thit ngh cn ch
trng cng c t chc php ch ca cc B, ngnh, t chc ny thc s l ni thm nh cc d
n do cc n v khc son tho trc khi trnh lnh o.
Tip n, trch nhim thm nh cc d n Chnh ph xem xt trc khi quyt nh trnh Quc
hi, U ban thng v Quc hi, cng cn c lm r ni dung thm nh gi tr php l ca vn
bn thm nh i vi c quan ch tr son tho, cng nh trch nhim ca c quan thm nh i vi
ni dung thm nh. Theo chng ti, ni dung thm nh, ngoi nhng ni dung nh s cn thit ban
hnh vn bn, i tng, phm vi iu chnh ca vn bn, s ph hp ng li, ch trng, chnh sch
ca ng, tnh hp hin, hp php nh lu nay vn tin hnh, cn a thm mt ni dung s ph
hp ca d n vi cc iu c quc t m Nh nc ta k kt hoc gia nhp. t ra thm ni dung
ny i hi c quan thm nh (B T php) khi tin hnh thm nh d n do c quan son tho gi
n phi nghin cu, tm hiu cc iu c quc t a phng hoc song phng c lin quan n ni
46

dung ca d n i chiu vi cc quy nh ca d n, m bo cc quy nh ca d n khng tri

vi cc iu c, to iu kin thun li Nh nc ta thc hin tt nhng cam kt quc t.
V gi tr php l ca vn bn thm nh, hay ni khc i, vn c quan ch tr son tho d n c
nht thit phi tip thu kin thm nh l vn cn tranh ci. C kin cho rng, bo m
cht lng ca d n trc khi trnh Chnh ph xem xt, th kin thm nh ca B T php phi c
gi tr bt buc i vi c quan ch tr son tho. Trong trng hp c kin khc th bo co trc
phin hp Chnh ph. kin khc cho rng, kin thm nh ca B T php ch c ngha tham
kho i vi c quan ch tr son tho, v d sao th B T php cng ch nm vng vn php lut,
thm nh vn bn ch yu mt php l ca vn , cn gc chuyn mn ca vn th khng
th bng cc b, ngnh; do , nu c nht nht theo vn bn thm nh th khng khi e ngi v
tnh xc thc v kh thi ca vn bn. Chng ti thy rng, n lc cn cao vai tr ca khu
thm nh trong quy trnh xy dng lut, php lnh sao cho d n mt khi qua thm nh l bo
m c khng nhng tnh hp hin, hp php, tnh thng nht ca h thng php lut m c tnh
kh thi ca vn bn, cng nh bo m v mt k thut lp php. Vi tinh thn , chng ti ngh
cn b sung vo Lut ban hnh vn bn quy phm php lut quy nh v tnh bt buc ca kin
thm nh i vi vic tip thu, chnh l vn bn ca c quan ch tr son tho. ng nhin, trong
qu trnh tip thu, chnh l, nu c vn g cn cha nht tr vi kin thm nh th c quan ch tr
son tho vn c th bo co ti phin hp ca Chnh ph. Quy nh nh vy th c quan thm nh
cng thy trch nhim ca mnh trc Chnh ph v ni dung thm nh.
Vai tr ca Vn phng Chnh ph trong vic xem xt d n lut, php lnh trc khi trnh Chnh ph
l rt quan trng nhm bo m cho d n khi trnh ra Chnh ph l tun th ng th tc v trnh
t son tho, cng nh ni dung d n m bo cht lng. Trn tinh thn , chng ti ngh b
sung vo Lut ban hnh vn bn quy phm php lut quy nh v vic Vn phng Chnh ph kim
tra cc th tc, ni dung d n khi nhn c t trnh, d n lut, php lnh v vn bn thm nh.
Trong trng hp thy ni dung d n c vn g cn trao i thm th Vn phng Chnh ph ch
tr, phi hp vi B T php v c quan ch tr son tho x l trc khi gi vn bn n cc thnh
vin Chnh ph.
Thc t, cng tc chun b cho phin hp ca Chnh ph cho thy, Vn phng Chnh ph thng gi
d n lut, php lnh n cc thnh vin Chnh ph tham gia kin trc. Khi thu li nhng kin
, nu thy d n cn c kin khc nhau th Vn phng Chnh ph xin kin Th tng Chnh
ph v t chc cuc hp vi c quan ch tr son tho, B T php, cc b, ngnh hu quan x l
v xut cc vn a ra Chnh ph tho lun, quyt nh. Theo chng ti, y l cch lm tt,
cn c ghi nhn trong Lut ban hnh vn bn quy phm php lut sa i ln ny.
V vic trnh d n lut, php lnh ra Quc hi, U ban thng v Quc hi. Hin nay, cc b, ngnh
ch tr son tho d n tha u quyn Th tng Chnh ph trnh v bo co trc Quc hi, U ban
thng v Quc hi. Ring i vi c quan thuc Chnh ph, theo Hin php nm 1992 (sa i),
Lut T chc Chnh ph nm 2001 th c quan ny khng c quyn ban hnh vn bn quy phm
php lut. Do , i vi nhng d n lut, php lnh c Chnh ph giao son tho th vic trnh d
n ra Quc hi, U ban thng v Quc hi s do Ph Th tng Chnh ph k t trnh. Chng ti
cho rng thc tin ny l hp l v do cn c quy nh trong Lut ban hnh vn bn quy phm
php lut (sa i).
i mi cch thc thng qua d n lut
i mi cch thc tho lun v thng qua d n lut ti k hp Quc hi l mt trong nhng gii
php quan trng nhm gp phn nng cao cht lng cng nh y nhanh tc ban hnh lut. Tinh
thn ca s i mi l: D n lut s c thng qua ti mt hoc nhiu k hp ca Quc hi vi
trnh t, th tc d kin nh sau:
- Trong trng hp d n lut c xem xt, thng qua ti mt k hp ca Quc:
47

+ i din c quan trnh d n thuyt trnh v d n.

+ i din c quan thm tra c bo co thm tra.
+ Quc hi tho lun d n ti phin hp ton th. Vic tho lun c th tin hnh theo tng vn ,
tng chng hoc ton b d n. Trc khi tho lun phin hp ton th, d n lut c th c trao
i on hoc T i biu Quc hi.
+ U ban thng v Quc hi ch o c quan ch tr thm tra, c quan trnh d n phi hp vi U
ban php lut v B T php tip th kin ca i biu Quc hi, chnh l d tho lut. Trong trng
hp c kin khc nhau th c quan ch tr thm tra bo co U ban thng v Quc hi xem xt,
quyt nh.
C quan ch tr thm tra bo co Quc hi v vic tip th, chnh l d n lut, Quc hi tho lun
d n lut c chnh l.
+ Quc hi xem xt, thng qua D n lut sau khi nghe c ton vn d tho lut c hon
chnh.
- Trong trng hp d n c thng qua ti nhiu k hp ca Quc hi:
+ Ti k hp th nht, sau khi nghe c quan trnh d n thuyt trnh v d n, i din c quan thm
tra c bo co thm tra, Quc hi tho lun v nhng ni dung c bn ca d n lut (phm vi, i
tng iu chnh, quan im ch o, chnh sch php l, nhng vn ln m Chnh ph xin kin
ca Quc hi...). Trong thi gian gia hai k hp ca Quc hi, U ban thng v Quc hi ch o
cc c quan ca Quc hi, c quan trnh, B T php tip th kin ca i biu Quc hi, chnh l
d tho.
+ Ti phin hp sau, sau khi nghe bo co kt qu tip thu, chnh l d tho lut gia hai k hp,
Quc hi tho lun v thng qua d n lut.
2. Bo m tnh minh bch, cng khai ca php lut
Tnh minh bch, cng khai ca php lut l mt trong nhng thuc tnh ca Nh nc php quyn, l
iu kin quan trng php lut c thc thi trong i sng x hi. Xt trn phng din hi nhp
quc t, th vic bo m tnh minh bch, cng khai ca php lut l mt i hi ca vic k kt
iu c quc t v l iu kin thc hin nhng cam kt quc t ca Nh nc ta. i vi vic sa i
Lut ban hnh vn bn quy phm php lut th tnh minh bch v cng khai ca php lut c bo
m bng vic to iu kin i tng thi hnh php lut tham gia gp kin xy dng vn bn
quy phm php lut, vic quy nh thi im c hiu lc ca vn bn quy phm php lut v vic a
vn bn quy phm php lut n cng chng.
Quy nh nhim v ca c quan son tho trong vic t chc ly kin ca c quan, t chc v c
nhn c trch nhim thi hnh vn bn
Lut hin hnh ch quy nh: c quan, t chc son tho vn bn cn c vo tnh cht, ni dung ca
d n to iu kin cc c quan, t chc, c nhn ng gp kin xy dng vn bn. Quy nh
ny cha xc nh r trch nhim ca c quan, t chc son tho vn bn phi t chc ly kin ca
nhng i tng c trch nhim thi hnh vn bn (chng hn, i vi Lut doanh nghip phi t chc
ly kin ca cc doanh nghip). Vic t chc ly kin nh vy s gip c quan son tho thy c
thc t nhng vng mc, kh khn cng nh tm t, nguyn vng ca i tng m php lut s iu
chnh. ng thi y l dp tt i tng c iu kin tm hiu php lut, l iu kin tt bo m
tnh kh thi ca vn bn khi chng c ban hnh. V nhng l , theo chng ti, cn b sung vo
Lut quy nh: i vi c quan, t chc, c nhn c trch nhim thi hnh vn bn quy phm php
48

lut th tu theo mc lin quan ca h ti cc quy nh ca vn bn, c quan son tho vn bn

phi t chc ly kin ca h.
Quy nh thi im c hiu lc ca vn bn
Lut hin hnh quy nh hiu lc ca vn bn quy phm php lut k t ngy c cng b (i vi
lut, php lnh), sau 15 ngy k t ngy k hoc ngay sau ngy k (i vi cc vn bn khc). Quy
nh ny trn thc t kh bo m vic tuyn truyn, ph bin vn bn php lut n ngi dn, cng
nh khng thi gian cho vic chun b cc iu kin thi hnh vn bn. Tinh thn ca vic sa i
Lut sp ti l ko di khong thi gian t khi vn bn c ban hnh cho n thi im c hiu lc
v quy nh cch tnh thi im c hiu lc ca vn bn trong hai trng hp:
- Trng hp vn bn khng quy nh r thi im c hiu lc (i vi lut, php lnh l sau 30 ngy
k t ngy ng cng bo)
- Trng hp vn bn khng quy nh r ngy thi im c hiu lc (cng phi bo m mt khong
thi gian nh trng hp khng quy nh r ni trn. i vi vn bn cn c thm nhiu thi gian
tuyn truyn, ph bin rng ri trong cc tng lp nhn dn hoc t chc tp hun cho lc lng thi
hnh vn bn th thi im c hiu lc c quy nh mun hn).
ng cng bo, yt th, a tin v vn bn
Hin nay, Lut mi quy nh vn bn quy phm php lut ca cc c quan nh nc trung ng phi
c ng cng bo (tr trng hp vn bn c ni dung b mt Nh nc). Cn vn bn ca c quan
nh nc a phng th phi c yt th, a tin. Tinh thn sa i ti y l cao k lut ng
cng bo, c bit l vn bn ca b, c quan ngang b ban hnh. i vi vn bn ca c quan nh
nc a phng th trc mt phi ng cng bo tt c vn bn quy phm php lut ca Hi ng
nhn dn v U ban nhn dn cp tnh nhn dn trong tnh c iu kin tip cn vn bn, tng
hiu qu ca vn bn ti a phng.
3. Bo m s ph hp ca vn bn quy phm php lut vi cc iu c quc t
Lu nay, trong vn bn lut, php lnh ca chng ta thng c quy nh "Trong trng hp iu c
quc t m Cng ho x hi ch ngha Vit Nam k kt hoc gia nhp c quy nh khc th p dng
quy nh ca iu c quc t". Bng quy nh c tnh nguyn tc ny, Nh nc ta chnh thc biu
th thi i vi cc cam kt quc t. Chp hnh nghim chnh cc cam kt quc t cng l thc
hin ngha v quc t m Nh nc ta t nhn v mnh v li ch quc gia trong hi nhp quc t.
Tinh thn sa i Lut ln ny l b sung mt quy nh c tnh khi qut, nng ln thnh quy nh
chung cho hot ng xy dng php lut, l: Vn bn quy phm php lut c ban hnh bo m
ph hp vi iu c quc t c lin quan m Cng ho x hi ch ngha Vit Nam k kt hoc
gia nhp trong mc cam kt./.

V trng V Php lut Hnh s - Hnh chnh, B T php

49

xy dng Nh nc php quyn

trn nn tng on kt, dn ch, nhn dn
Nguyn Thanh Bnh*

Tm tt: Phn tch cc phm tr on kt, dn ch, nhn dn trong Nh nc php quyn, tc gi
kt lun: xy dng Nh nc php quyn cn da trn nn tng on kt, dn ch, nhn dn; v ngc li, xy dng Nh nc php quyn cng s to iu kin th hin v thc hin nhng t tng
on kt, dn ch, nhn dn.

C th khi qut t tng thng nht v thm nhun trong ton b tinh thn v li vn ca tt c cc
vn kin ca i hi i biu ton quc ln th IX ca ng l T tng on kt, Dn ch, Nhn
dn v mc tiu cao nht l dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. ng thi,
th hin v thc hin t tng , i hi nhn mnh: xy dng Nh nc php quyn ca dn, do
dn, v dn l ni dung quan trng ca cng cuc xy dng v pht trin t nc ta trong thi k ti.
Tip thu v pht trin cc t tng cng nh kinh nghim thc tin tin b ca th gii v Nh nc php
quyn, Nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn Vit Nam phi l tng ho nhng du hiu
c trng: c h thng php lut th hin c ch, nguyn vng v li ch ca ton th nhn dn;
bo m quyn lc nh nc thuc v nhn dn thng qua dn ch i din v dn ch trc tip; qun
l x hi theo php lut, bo m thc hin v bo v c cc quyn t do v li ch chnh ng, hp
php ca cng dn, chu trch nhim trc cng dn v mi hot ng ca mnh; c s phn cng,
phi hp v gim st ln nhau gia cc c quan nh nc, nhm hn ch s lng quyn, lm quyn,
xm hi ti li ch hp php ca cng dn t pha Nh nc1. Ch trn c s bo m c nhng yu
cu trn y, Nh nc php quyn mi thc s tr thnh Nh nc ca dn, do dn, v dn.
Theo cch t vn nh vy th Nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn phi t trn t tng nn
tng l: on kt, dn ch, nhn dn.
on kt
C th ni, on kt l phm tr trung tm trong Nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn. Nu
nh ng lc ca on kt ton dn trong cch mng gii phng dn tc l mc tiu chung c lp, t
do cho t nc, th ngy nay l s phn vinh, giu mnh ca T quc cng nh ca mi cng ng v
c nhn, l lng t ho dn tc ca ngi Vit Nam trc th gii, l quyt tm vt qua "ni nhc ca
s ngho nn v lc hu" snh vai vi cc nc trong mi lnh vc kinh t, khoa hc - cng ngh,
vn hc - ngh thut, th dc - th thao v cc lnh vc vn ha - x hi khc...
C trn phm vi quc gia v th gii, c s khoa hc ca on kt ton dn, on kt dn tc, on
kt x hi v on kt quc t trong thi i ngy nay trc ht nm trong bn cht kinh t th trng
da trn s phn cng v hp tc lao ng ngy cng tng. Trong nn kinh t th trng, nh lnh
o, ngi qun l, nh khoa hc, cng nhn, doanh nhn, nng dn, in ch, ngi lm thu, ngi
ch... khng th thiu mt ai, tu thuc v chi phi ln nhau do nhu cu chung v s phn cng lao
ng bo m s vn hnh thng sut ca gung my ti sn xut x hi khng l v tinh vi vi t
cch mt chnh th... Ch tch H Ch Minh tng dy: "khng nn coi t sn dn tc l i tng cch
mng, m nn coi h l ng minh"2; "cng, t u c chiu c, ch v th u c li"3 v "lc lng
ca chng ta l ch on kt, on kt ton dn, on kt n ng, on kt n b, on kt ngi lm rung, lm th, lm bun, khng phi on kt nht thi m on kt mi mi". Theo tinh
50

thn , r rng vic xy dng v pht trin nn kinh t quc gia cao v quan trng hn l vic xy
dng v pht trin mt khu vc kinh t... vic xy dng v pht trin mt x hi, mt quc gia dn
giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh cao v quan trng hn tt c.
Nh vy, trong nn kinh t th trng hin i, lun hin hu v tim tng nhu cu v kh nng mt s
on kt x hi hu c da trn s phn cng v hp tc lao ng, on kt va l quyn va l
ngha v ca mi cng dn v t chc trong x hi. Mi hot ng ca t chc, c nhn phi ph
hp vi tiu chun on kt x hi. Nh nc php quyn, cc quy phm php lut chnh l phi bt
ngun t thc t v quay tr li cng c v bo m cho s on kt x hi .
Dn ch
Ch tch H Ch Minh tng ni: "mun on kt thc s, phi c dn ch thc s"5. V vy, c
th ni, dn ch l phm tr then cht trong Nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn. Hay ni
cch khc, Nh nc php quyn l cha kho gii quyt vn dn ch, xy dng Nh nc php
quyn m "cnh ca" dn ch.
Pht trin l lun ca ng v ng li xy dng v pht trin t nc trong thi k mi, Ngh quyt
i hi IX ca ng b sung ni dung "dn ch" vo mc tiu chin lc ca cch mng Vit Nam
thnh "x hi cng bng, dn ch, vn minh". S khng nh mc tiu chin lc ny th hin s
trng thnh trong nhn thc ca ng ta v dn ch v mi quan h gia thc hin dn ch vi vic
thc hin cc ni dung khc ca mc tiu chin lc.
Cn nhn mnh rng, mc tiu chin lc ca ng v xy dng mt x hi dn ch c ngha ht
sc rng ln trong iu kin xy dng Nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn. iu ny c
ngha khng ch l dn ch t pha c quan nh nc vi t cch dn ch i din, m cn l dn ch
t pha x hi, dn ch trong i sng x hi vi t cch l dn ch trc tip, dn ch tham gia ca
nhn dn.
Dn ch trong Nh nc php quyn gn lin vi vic xy dng x hi cng dn, mt x hi t hot
ng da trn quyn v ngha v ca cng dn do php lut quy nh, tc l mt x hi dn ch, t
do v bnh ng, trong Nh nc "ch l mt yu t ca s tn ti ca nhn dn". Trong x hi y
khng mt c quan, t chc no, khng mt c nhn no ng trn php lut. C th ni, trong Nh
nc php quyn ca dn, do dn, v dn, c quan nh nc v cng dn l bnh ng vi nhau trc
php lut.
Hn na, trong Nh nc php quyn, c quan quyn lc nh nc khng ch l i din ca nhn dn,
m cn l iu kin m bo cho dn tham gia vo qu trnh qun l nh nc, bo m s gn kt
gia Nh nc php quyn vi x hi cng dn. S gn kt v ho hp gia x hi cng dn vi Nh
nc php quyn vn l nguyn tc u tin ca mi Nh nc php quyn ta nh hai cc bc - nam
ca mt thanh nam chm vy. Thiu mt cc th s khng cn l mt thanh nam chm na. Thnh
th, Nh nc php quyn trc ht v i hi phi c mt s lng thch ng i biu cc tng lp x
hi, cc giai cp v cc thnh phn kinh t... tham gia trong c quan quyn lc nh nc. Khi v ch
khi , Nh nc php quyn v nn kinh t th trng nc ta mi thc s gp phn a "Vit Nam
snh vai vi cc cng quc nm chu" nh mong mun ca Bc H v ca mi chng ta.
Nhn dn
Dn bao gi cng l gc ca nc. Nc bao gi cng l ca mi ngi dn. Ch quyn ca nhn dn l
hnh thc th hin cao nht ca dn ch. V vy, nhn dn l phm tr tuyt i trong Nh nc php
quyn ca dn, do dn, v dn.

51

Ch tch H Ch Minh khng nh: a v cao nht l dn. Ngi ni: "nc ta l nc dn ch, a
v cao nht l dn, v dn l ch"6. Cng v th, "bao nhiu li ch l v dn, bao nhiu quyn hn
u l ca dn, chnh quyn t x n Chnh ph Trung ng u do dn c ra"7 v "quyn hnh v
lc lng u ni dn". Do vy, "t Ch tch nc n giao thng vin cng vy, nu khng lm vic
c cho dn, th dn khng cn n na" v "nu chnh ph lm hi dn th dn c quyn ui
chnh ph". T Ngi kt lun, mun vy "chng ta phi c mt Hin php dn ch"8, ngha l
Hin php ca nhn dn bo m a v cao nht ca nhn dn.
R rng l, trong t tng ca H Ch Minh, ch quyn ca nhn dn bao gi cng cao hn ch quyn
ca Nh nc trong mt Nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn. Nh nc ch l cng c thc
hin v bo v Hin php, php lut ca nhn dn. Do , nhng ngi c u thc nm quyn hnh
khng phi l "ng ch" ca nhn dn, m ch l nhng cng chc phc v li ch cng cng ca x
hi. Nhn dn c th cch chc hay bi min h. Vic Quc hi kho X, k hp th 9 khi sa i
Hin php nm 1992 b sung vn b phiu tn nhim i vi nhng ngi gi cc chc v do
Quc hi bu hoc ph chun l mt bc quan trng thc hin quyn lc ca nhn dn trong Nh
nc php quyn. Hi ng nhn cc cp tin ti cng phi c quyn tng t nh vy.
Nhn dn l ton th mi ngi thuc cc giai cp, cc tng lp x hi, cc dn tc, cc tn gio...
ca mt nc, l ngi dn Vit Nam d h l cng nhn, nng dn, tr thc, doanh nhn, in ch,
ngi dn tc thiu s, nh tu hnh, hay ngi theo o... d ang sinh sng v lm vic trong nc
hay nc ngoi. Do , ch chung ca ton th nhn dn phi l s tp hp v phn nh c
nguyn ca tt c- ca mi ngi dn, ca mi mt tng lp, thnh phn, giai cp x hi... Chnh t
y, ch quyn ti cao ca nhn dn, x hi cng dn, cc quy phm php lut, v Nh nc php
quyn ca dn, do dn, v dn mi c th ra i v c sc mnh tht s.
nhn dn c kh nng lm ch vn mnh ca mnh th phi xy dng c ch, thc v nng cao
trnh dn tr. Ni v iu kin nhn dn tham gia vo qun l x hi, J.J. Rousseau cho rng,
phi c mt trnh khai ho nh th no th dn chng mt nc mi c th vn ti xy dng php
ch cng ho. ng cng ni, mun xy dng mt dn tc, phi c hai iu kin quyt nh, l:
con ngi phi c hng ho bnh v phn vinh9.
Vi ngha , mc tiu m ng ta xc nh trong Ngh quyt i hi IX l: "dn giu, nc
mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh" cng chnh l xy dng nn tng dn tr cho Nh nc
php quyn. X hi ca Nh nc php quyn phi l mt x hi vn minh. Nhn dn phi t thc
c mnh, thc c a v lm ch ca mnh i vi Nh nc, r b c ci tm l mc cm truyn
kip i vi quyn lc cng nh "s tha ho ca quyn lc" vn l sn phm trong ch ngi bc
lt ngi. Trong thi i ngy nay, th gii ang i n phn vinh, thnh vng v giu c thng qua
con ng ca nn kinh t th trng ton cu ho m. V vy, mi quc gia cn phi trn trng, tn
vinh v pht trin tng lp doanh nhn dn tc v to iu kin cho h sc cnh tranh trn th trng th gii. H cn c xp vo b phn nhn dn ch lc ca quc gia.
Mt khc, do ch ca nhn dn l ti cao, Nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn phi c
nhng o lut nhn dn th hin v thc hin ch , c bit l trong vic quyt nh cc vn
quan trng ca quc gia. Do vy, trong nh hng hon thin h thng lut ca nc ta, cn xy
dng Lut trng cu dn; cng cn chun b v xy dng Lut v ch t qun ca ngi dn
hnh thnh x hi cng dn, tng bc "phi Nh nc ho" hot ng qun l, mi hot ng ca ngi
dn ch cn c vo php lut. Trong vic sa i, b sung Hin php nm 1992, vic b sung thm
cm t "m php lut khng cm" vo iu 21 l ht sc quan trng, th hin t tng Nh nc php
quyn theo hng xy dng x hi cng dn t do v bnh ng, trong cng dn c php lm tt
c nhng g m php lut khng cm, c quan nh nc v cng chc ch c lm nhng g m php
lut quy nh.
*
52

Ch tch H Ch Minh tng khng nh: "Trm iu phi c thn linh php quyn". Nh nc ca
on kt, Nh nc ca dn ch, Nh nc ca nhn dn ch c th c m bo bng php lut.
Trong Nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn, nhn dn thi hnh php lut phi l ngi c
bit v tham gia vo vic lm ra lut. Lut php phi th hin c c bn v thng nht ton b ch
v quyn li ca ton th nhn dn. iu bo m tnh kh thi ca php lut.
Bo m Nh nc ca on kt l bo m c Nh nc ca dn ch, cng tc l bo m c Nh
nc ca nhn dn v ngc li. Ba phm tr ny quan h gn kt cht ch vi nhau, khng th thiu
c phm tr no v hp thnh mt phm tr ln, bao trm v thng nht: on kt - dn ch nhn dn, c s nn tng xy dng v pht trin Nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn.
l nt c th v con ng ring trong hon cnh Vit Nam tin ti Nh nc php quyn.

Ban Dn ch - Php lut, U ban Trung ng Mt trn T quc Vit Nam

1. Tm hiu mt s khi nim trong vn kin i hi IX ca ng. Ch bin V Hu Ngon, NXB CTQG, 2001,
tr 64- 67.

2. Dn theo "T tng H Ch Minh v i on kt v Mt trn on kt dn tc". Nguyn Bch Hnh - Nguyn
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Vn Khoan. NXB Lao ng, 2001, tr 83.

Sd, tr 81.
Sd, tr 83.
Dn theo Tp ch Cng sn s 17 (9-2001), tr 26.
H Ch Minh ton tp, T.5, NXB. ST, 1985, tr 299.
. Sd, tr 6.
Sd, tr 40.
Xem Bn v kh c x hi, NXB. TP. HCM, 1992.

53

gii quyt tnh trng hn nhn thc t

Nguyn Xun Din*

Tm tt: Theo quy nh ca php lut, sau ngy 1/1/2003 tnh trng hn nhn thc t phi c
chm dt hon ton. Phn tch thc trng hn nhn thc t, nhng kh khn khi trin khai thc hin
quy nh ni trn, bi vit xut nhm gii php gii quyt tnh trng ny, mc du theo tc
gi, chm dt hon ton iu trc 1/1/2003 "e l cha th".

Hn nhn thc t- thc trng

Do hon cnh, iu kin t nc tri qua nhiu nm chin tranh, li xut pht im t mt nn kinh
t lc hu, lm n nh; c s vt cht ngho nn; s chia ct gia hai min kh lu, l tc phong kin
lc hu cn nh hng; cng tc tuyn truyn, ph bin gio dc php lut cng nh cng tc qun l
h tch c s by lu nay cn li lng, thiu s quan tm ca chnh quyn a phng v Nh nc
nn cn xy ra kh nhiu trng hp vi phm Lut hn nhn v gia nh. Trong , hn nhn thc t
l mt dng vi phm, tr thnh ni bc xc ca ton x hi. Khi quan h "hn nhn" ny v, gy
rt nhiu phc tp cho chnh quyn a phng v cc c quan php lut trong qu trnh gii quyt;
dn n nhng hu qu xu, ph v s bnh yn ca gia nh, khin cho ph n v con tr phi gch
chu nhng thit thi v mt mt c v sc kho, nhn phm, quyn li.
Cuc iu tra x hi hc i vi 50 trng hp hn nhn thc t t trc ngy 3/1/1987 v 50 trng
hp hn nhn thc t t sau ngy 3/1/1987 cho n by gi vn cha ng k kt hn tnh H Ty
cho thy:
Trong 50 trng hp trc 3/1/1987, l do cha ng k kt hn v:
- 35 i cho rng, v Nh nc khuyn khch ch khng bt buc ng k kt hn nn gi cao
tui, cuc sng gia nh vn yn m nn thy khng cn thit phi i ng k kt hn;
- 6 i thuc nhng trng hp mt ng 2 b hoc "r r cp li", ly hn nay li v sng nh v
chng;
- 9 i cn li b tr ngi do tt bnh, l tc lc hu hoc c nh th lm l cng nhn.
Trong 50 trng hp sau 3/1/1987, cha i ng k kt hn l v:
- 18 i lc "ci chui" cha n tui kt hn nn i ng k s s b pht v.v;
- 20 i thuc dng bt chp php lut, mc k, "c i t u m s" nn chnh quyn n vn ng,
x pht h vn "l" cha chu i ng k kt hn;
- 12 i cn li do cc yu t tt bnh, do l tc lc hu hoc c nh th lm l cng nhn
v.v;
Trong s hng trm i hin cn vng mc c s, cp huyn v cp tnh ang bn khon cha bit
tm cch g tho g ng k kt hn cho h. Khi h bit Nh nc ang thc hin tuyn truyn,
vn ng t chc ng k kt hn cho nhng trng hp cn tn ti, nhiu i t gic n UBND x,
phng, th trn xin ng k. C nhng n xin ng k kt hn di vi t giy, h nu c nhng
54

thnh tch chin u, lao ng mun minh chng vi chnh quyn rng h l nhng ngi tt, v
l gii vic h khng i ng k kt hn l do cha nm vng php lut, chnh quyn khng nhc nh
ngn chn; do lng bn qu xa tr s UBND; do hon cnh nhim v hoc v hiu n gin, lng
qun.
gii quyt dt im nhng trng hp hn nhn thc t qu l khng n gin cht no. Va qua
Quc hi ban hnh Ngh quyt s 35/2000/QH10 quy nh "Trng hp quan h v chng c xc
lp trc ngy 3/1/1987, ngy Lut hn nhn v gia nh nm 1986 c hiu lc m cha ng k kt
hn th c khuyn khch ng k kt hn Trng hp nam n chung sng vi nhau nh v chng
t ngy 3/1/1987 n ngy 01/1/2001 m c iu kin kt hn theo lut nh th c ngha v
ng k kt hn trong thi hn 2 nm, k t ngy lut ny c hiu lc cho n ht ngy 1/1/2003
T sau ngy 01/1/2003 m h khng ng k ht hn th php lut khng cng nhn h l v
chng".
Ngay sau khi Quc hi c Ngh quyt s 35, Chnh ph ra Ngh nh s 77/2001/N-CP hng dn
thi hnh, B T php ch o cc a phng thc hin. Cho n ht thng 12/2001, qua kim tra, tng
hp 61 tnh, thnh, s trng hp hn nhn thc t ln ti con s hng vn. Do c s tuyn truyn
vn ng v h tr v th tc giy t, c bin php t chc ng k kt hn linh hot ph hp, nht
l i vi vng su vng xa, vng ng bng sng Cu Long, Ty Nguyn v min ni nn t
chc ng k, trao giy chng nhn kt hn cho a s cc cp hn nhn thc t. Mi y, Chnh ph
c Ngh nh s 32/2002/N-CP hng dn v vic hn nhn gia nh i vi ng bo dn tc t ngi, gii to c phn no nhng vng mc v ng k kt hn cho cc trng hp hn nhn thc t
cc a phng c ng bo dn tc t ngi sinh sng. S cn li ri vo nhng bit l, tnh hung
rt kh p dng php lut hin hnh gii quyt, cn phi c hng dn, quy nh b sung thm.
Nhng kh khn
Theo Ngh quyt s 35/2000/QH10 ca Quc hi v Ngh nh s 77/2001/N-CP ca Chnh ph,
sau ngy 01/1/2003 tnh trng hn nhn thc t phi c chm dt hon ton. Ngi no vi phm s
b x pht hnh chnh hoc cao hn l x l bng bin php hnh s. Cc quy nh ca Quc hi v
Chnh ph ra l ht sc ng n v cn thit. Nhng khi iu kin v kinh t x hi, c s h tng
cha pht trin; vic tuyn truyn php lut su rng trong dn lm cha tt; cng tc ng k qun l
h tch, nht l c s cha c cc cp, cc ngnh quan tm to iu kin v kinh ph v c s vt
cht; khi m nhn thc php lut v dn tr cn mc thp, vn cn kh nhiu l tc khng ph
hp php nc ang ln khut sau lu tre lng cc bn lng, phum, sc xa xi th kh bo m
chm dt hon ton tnh trng ny sau 01/1/2003. Hn na, vic nam n chung sng vi nhau nh v
chng ngoi li ch quan ca h cn c nhng yu t khch quan tc ng, l: iu kin hon
cnh x hi, thc cng ng, trch nhim ca gia nh S gii quyt th no h tip tc hoc
khng tip tc quan h nh v chng m vn c trch nhim vi nhau, vi con ci, vi nhng ngi
thn thit trong gia nh? nh rng, mc ch ca Nh nc ta l cng quyt khng c trng hp
hn nhn tn ti ngoi vng php lut. Nhng lm th no chng ta pht hin v phn bit r
nhng trng hp nam n chung sng, quan h vi nhau nh v chng ri xp h vo mt trong
nhng trng hp quy nh ti iu 2 ca Ngh nh s 77/2001/N-CP l: "khuyn khch ng k
kt hn" hoc "c ngha v ng k kt hn"? V vy, phi xc nh r khi nim: th no l "quan
h v chng" v th no l "chung sng vi nhau nh v chng"? Thot nghe c v n gin; song, i
vo tm hiu th thy c rt nhiu vn cn phi bn nh: quan h v chng khc quan h nam n
khc ch no? Ging ch no? Cc iu kin, yu t "cn" v "" bao gm nhng g? Trong
qu trnh xt x, To n ti cao cng c hng dn gii quyt cc vic v hn nhn thc t. Nhng
khi nim hn nhn thc t li cha c th, cha r.
c s, ni chung cn b h tch ch da vo li khai t gic ca h v bo co ca trng thn
nhn bit mc quan h nh v chng ca h ri a (hoc khng a) vo cc dng hn nhn thc
t, lm cc th tc cho ng k kt hn.
55

Gii php
Theo chng ti, mun gii quyt trit thc trng cc trng hp hn nhn thc t, trc ht phi lm
r cc khi nim: "quan h v chng" v "chung sng vi nhau nh v chng" ng thi b sung
thm vo iu 8 ca Lut hn nhn v gia nh nm 2000 gii thch t ng i vi cc cm t trn.
T , c cn c khng nh chnh xc cc quan h nam n nm trong ch hn nhn. Mt
khc, Chnh ph cng cn c nhng quy nh hng dn b sung gii quyt nhng trng hp hn
nhn thc t bit l
Hai l, nng cao nhn thc ca nhn dn v lut ni chung v v Lut hn nhn v gia nh ni
ring, i i vi vic u t kinh ph pht trin kinh t, xy dng c s h tng, trang b cc phng
tin nghe, nhn th Chnh ph v cc cp, cc ngnh cn phi dnh mt khon kinh ph nht nh cho
cng tc tuyn truyn, ph bin php lut; y mnh cng tc tr gip php l v hn nhn v gia
nh i vi vng su, vng xa, nht l ni c ng bo dn tc thiu s sinh sng; c nhiu hnh
thc tuyn truyn php lut hn nhn v gia nh sinh ng, d hiu, bng c ting dn tc.
Ba l, phi a b mn gio dc php lut thnh b mn chnh kho trong cc trng ph thng, trng
dy ngh, trng cao ng, i hc Bi nhng ngi trong tui i hc chim t l ln v dn s
c nc. H li l ch nhn tng lai ca t nc. iu 12 ca Hin php ghi "Nh nc qun l x hi
bng php lut, khng ngng tng cng php ch XHCN". Nu nhng ngi ch tng lai ca t nc
li khng c kin thc php lut, khng nm v hiu c php lut ca Nh nc mnh th trong tng
lai h s cai qun x hi, a t nc ta, dn tc ta n b bn no?
Bn l, i i vi vic kim tra, x l i vi nhng trng hp vi phm cc quy nh v ch hn
nhn th Nh nc cng nn c quy nh v vic chnh quyn v on th gip t chc kt hn,
tng qu lu nim cho nam n trong ngy ci nhm khuyn khch ng vin v gia nh chp hnh
nghim cc quy nh v ch hn nhn. Mt khc, to iu kin cho nhng ni vng su, vng
xa, ni c ng bo dn tc t ngi sinh sng, nam n thun tin trong vic ng k kt hn, chnh
quyn c s nn b tr cc im ng k kt hn lu ng v c lch thi gian c th.
Nm l, trong khi thc hin ci cch t php, nng cao cht lng ca cc c quan t php, cn b lm
cng tc t php a phng, Nh nc cn nng cao ph cp i ng cho trng thn, bn, xm, khu
ph v.v (gi l trng thn), gn trch nhim thm cho trng thn vic ghi chp, theo di s bin
ng, thay i v h tch (khai sinh, khai t, kt hn) Bi, trng thn l ngi hn ai ht c iu
kin gn gi, nm bt c c th v cc vic ny./.

* Chnh vn phng - S T php H Ty

56

Mt vi suy ngh v chng tham nhng

phan cng thng*

Tm tt: Nhng nguyn nhn ca tham nhng v gii php chng tham nhng c trnh by trong
bi vit di y c ngha nh l nhng trn tr, hy vng ca mt ngi dn gi n cc c quan c
thm quyn trong vic tm kim gii php y li nn tham nhng.

Khng ch ring Vit Nam m hu ht cc nc trn th gii u xem tham nhng l mt trong
nhng quc nn. Thi gian qua, Vit Nam ta thc hin nhiu bin php tch cc nhm mc ch
y li vn nn ny. Th nhng, hiu qu trn thc t chng ta t c cha cao, nn tham nhng vn
c xu hng gia tng. S d c tnh trng ny l do chng ta ang dng li nhng gii php tnh th,
cha dit c nhng ci gc lm pht sinh nn tham nhng. Nhng nguyn nhn v gii php c
trnh by di y c ngha nh l nhng trn tr, hy vng ca mt ngi dn gi n cc c quan c
thm quyn trong vic tm kim gii php y li nn tham nhng.
Nguyn nhn
Mt l, do nhu cu ca tnh th trong qu trnh xy dng v cng c nn hnh chnh, Nh nc ta
da trn khung nhn s l nhng cn b giu nhit tnh cch mng, c nhiu thnh tch, kinh
nghim trong chin u chuyn ho thnh nhng cng chc hnh chnh, khng qua o to mt
cch c h thng v chnh quy. B phn cng chc ny c mt s im hn ch nht nh v chuyn
mn, b nhiu l hng kin thc v qun l v php lut. c bit, h cn thiu tc phong ca mt
"con ngi hnh chnh". V vy, khi iu hnh nhng cng vic Nh nc, h thng gii quyt vic
cng nng tnh gia trng, mnh lnh c nhn, nghing v li ch- tnh cm trc mt, c tm l c
n... hn l tun th nhng nguyn tc qun l nh nc v li ch lu di. Mt khc, trong qu trnh
bt, b nhim cn b, chng ta thng quan tm nhiu n yu t l lch m cha ch ng mc
n nng lc thc t ca c nhn c bt- b nhim . y l nguyn nhn khch quan, c
ngun gc lch s, to c s vng chc cho tham nhng tn ti v l ro cn lm gim tc dng ca
nhiu bin php chng tham nhng trong thi gian qua.
Hai l, h thng vn bn php lut v chnh sch ca Nh nc ta tri qua nhiu thi k c nhiu
im khc nhau, cn thiu ng b, c nhiu quy nh chng cho v mu thun vi nhau. Hin
nay, vn cn tnh trng cng iu chnh mt quan h x hi nhng li c nhng quy nh khc nhau
hoc c mt quy nh iu chnh mt vn v qun l nh nc nhng li c nhiu cch hiu v
vn dng khc nhau. C th ni, y l hn ch ni ti ca h thng php lut ca chng ta, l mt
trong nhng nguyn nhn hnh thnh tm l nghi ng tnh khch quan v cng minh ca php lut
t pha ngi dn v l "k h" tham nhng c iu kin tn ti v pht trin.
Ba l, th tc hnh chnh ca chng ta mc d c nhng bc t ph quan trng nhng nu nh
gi khch quan th vn cn nhiu vn cn c cha gii quyt c. Nu mt khi th tc hnh chnh
cn rm r, cn thiu thng thong th lc tham nhng vn c c hi tn ti v pht trin.
Bn l, trong mt thi gian di chng ta mc nhin tha nhn c ch "lm th", "lm th im", "sai
u sa " rt kinh nghim. iu ny a n h qu l mt b phn khng nh cn b cng
chc ca chng ta c tm l gii quyt cng vic thiu nhng gii php trit , khng c quyt tm
thc hin m hnh, gii php ra trc mt cch ton din, n cng. Hu qu l sau nhiu nm
c u t nghin cu, trin khai thc hin nhiu m hnh, gii php qun l nh nc, chng ta li th-

57

ng quay v vi im xut pht ban u. y thc s l mt s lng ph rt ln v l mt trong

nhng thun li tham nhng c iu kin tn ti.
Nm l, cng tc tuyn truyn v ph bin php lut ca chng ta trong thi gian qua tuy t c
nhng kt qu kh quan nhng chng ta vn cn khng t tn ti cn khc phc nh: lm hnh thc,
thiu ng b v cha su rng, cha ch ng mc n trnh , nhu cu thc t ca cc i tng
cn tuyn truyn... Mt khi ngi dn hiu bit khng y hoc khng nm vng v php lut th
khi y tham nhng c ch tn ti v pht trin. Lc ny, vai tr l ngi kim tra, gim st ca
nhn dn b lu m.
Su l, tm l chung ca ngi dn khi c vic lin quan n php lut, d cha bit ng sai th no
nhng h thng hay ngh n vic "chy" hoc "nh v". Bn cnh , ngi dn c thi quen hay "bi
dng" cho nhng cn b cng chc khi h cn vic m t c ngi nhn thc rng: chnh l trch
nhim v ngha v ca cng chc trong cng tc phc v nhn dn. y l mt trong nhng nguyn
nhn quan trng khin cng tc chng tham nhng trong thi gian qua gp phi nhng kh khn
nht nh.
Gii php
T nhng nguyn nhn trnh by trn, ti xin nu ra mt s gii php chng tham nhng sau y:
1. Cn thit phi thay th nhng cn b, cng chc km nng lc chuyn mn, khng c kh nng
thch ng vi yu cu nhim v, chuyn mn trong tnh hnh mi. Nhanh chng tuyn dng v c k
hoch o to nhng con ngi hnh chnh mt cch c h thng, chnh quy, c trang b nhng kin
thc v k nng nghip v, php lut, cung cch phc v nhn dn... thng qua thi tuyn cng chc
mt cch khch quan, dn ch v cng bng. Vic o to phi i lin vi thc hnh nhiu trong
thc t, trnh hc l thuyt sung v my mc.
2. Trong cng tc quy hoch- bt cn b cng chc, chng ta cn ch hn na n phm cht
o c v nng lc thc t lm vic ca c nhn con ngi, trnh quan trng ho qu mc yu t l
lch m lng ph nhiu nhn ti. Bi, con ngi c nhiu s la chn nhng khng th la chn cho
mnh nn sinh ra trong mt gia nh no . Cn nhn thc rng, thc hin thnh cng mc tiu
pht trin t nc v chng tham nhng c hiu qu th bng mi cch chng ta phi pht huy cho
c sc mnh ca mi ngi dn. V k th nguy him v ng s nht hin nay khng phi l cc
th lc ngoi bang v lc lng quan chc ngu quyn c na m l "bnh c nhn ch ngha" trong
chnh con ngi chng ta.
3. Tng bc tp hp ho, tin hnh sa i, b sung cc vn bn php lut, tin ti php in ho,
ban hnh cc vn bn chung, thng nht iu chnh cc quan h ca i sng x hi. Cng tc
lp php ca chng ta phi c nhng bc t ph quan trng: php lut phi st, ph hp vi thc t
i sng v c kh nng tin liu c nhiu tnh hung thc t v cc quan h x hi s pht sinh
trong tng lai. thc hin c iu ny th Quc hi chng ta phi l mt c quan lp php chuyn
nghip.
4. Lp ra cc bng m t chi tit cc yu cu cng vic phi lm, cng khai hn na cc trnh t, th
tc gii quyt cng vic cc c quan cng quyn. Khi nghin cu, lm th im mt gii php, mt
m hnh qun l no , chng ta phi c s phi bin, tnh ton, cn nhc k lng trc khi la
chn. Mt khi chng ta thng nht th phi quyt tm lm n cng theo ng tin v k
hoch d tnh. Sau , tng kt, rt kinh nghim v cho kt lun cui cng.
5. Nhanh chng ci cch ch tin lng theo hng nng cao dn thu nhp cho cn b, cng chc.
Vic ci cch ch tin lng, ngoi vic tin t ho, a mt s chi ph vo lng nh hin nay, chng
ta cn tnh thm n cc khon nh: phng tin i li, tin hc hnh ca con ci, cc yu t sinh hotgiao tip x hi, iu kin lao ng, hc tp nng cao trnh chuyn mn... Tin lng cao th cc
58

c quan Nh nc, c quan ng, on th khng phi lo rng khng c cn b gii v khi y tham
nhng s tng bc c y li. Mt khc, chng ta cng cn xy dng ch dng lim, ch
khen thng xng ng bng vt cht i vi nhng cn b cng chc trong sch, tn tm, tn lc
phc v nhn dn, c nhiu thnh tch trong cng tc.
6. Thc hin su rng hn na cng tc tuyn truyn ph bin php lut. Cn ch trng n nhu cu
v trnh ca cc i tng cn tuyn truyn cng nh tnh hiu qu ca cng tc ny. Kt qu v tc
dng cui cng ca cng tc tuyn truyn l lm cho ngi dn hiu r v tun th theo nhng quy
nh ca php lut trong thc t. V vy, bng mi cch, cng tc ny phi tng bc to cho ngi
dn c tm l v thi quen sng- lm vic theo nhng quy nh ca php lut v cc nguyn tc
qun l hnh chnh nh nc./.

* Cng ty Hong Long, Bin Ho, tnh ng Nai

59

nhm p lc - nhn t quan trng

trong i sng chnh tr cc nc t bn
TS ng nh Tn*
ng Minh Tun* *

Tm tt: "Nhm p lc" l khi nim cn t c bit n Vit Nam. Trong bi vit, cc tc gi
gp phn tm hiu v nhm p lc, vai tr ca n trong i sng chnh tr cc nc t bn, cc phng
thc hot ng, s kim sot ca Nh nc i vi cc nhm p lc.

Mt c trng ni bt trong i sng chnh tr cc nc t bn l c ch kim ch, i trng quyn lc.

C ch ny khng ch th hin trong c cu t chc, th ch hot ng ca cc c quan quyn lc
nh nc, m cn th hin vi tt c cc nhn t cu thnh ca h thng chnh tr, c bit l i
trng gia ng chnh tr i lp vi ng chnh tr cm quyn v gia cc nhm p lc vi cc c
quan quyn lc cng.
Nhm p lc l mt b phn quan trng trong cc nhn t cu thnh h thng chnh tr cc nc t
bn, ng vai tr kim ch, i trng vi cc c quan quyn lc nh nc trong vic hoch nh cc
chnh sch cng, nhm t ti nhng mc tiu li ch nht nh. Trong bi vit ny, chng ti mun
gp phn tm hiu vai tr ca chng trong i sng chnh tr cc nc t bn.
1. Nhm p lc - Nguyn nhn hnh thnh, tn ti v vai tr ca n trong i sng chnh tr
cc nc t bn
Khi nim
Cn c nhiu quan im khc nhau, cha thng nht v ni dung phm tr "nhm p lc"1. Tuy
nhin, t nhng tiu ch c bn, vn c th nhn din nhng t chc no l nhng nhm p lc.
Theo chng ti, nhm p lc l nhng t chc m hot ng ca chng l nhng n lc (thng
xuyn, lin tc) hng ti cc mc tiu chnh tr gy nh hng, tm cch i hi li ch ca mnh i
vi chnh quyn. Nhm p lc c im tng ng vi cc ng chnh tr ch: chng u tc ng
n chnh quyn trong qu trnh hoch nh chnh sch, nhng nhm p lc li c im khc bit rt
cn bn vi cc ng chnh tr ch: n khng c mc tiu hng ti ginh quyn lc (nh: Quyn
kim sot chnh ph), cng khng c mc tiu a ra danh sch cc ng c vin trong cc cuc tranh
c vo cc c quan quyn lc cng. Nhm p lc cng khc cn bn vi cc t chc x hi-ngh
nghip ch hot ng ca cc t chc x hi-ngh nghip khng nhm vo cc mc tiu chnh tr,
hay ni cch khc, hot ng ca cc t chc x hi-ngh nghip l nhng hot ng phi chnh tr,
khng c lin quan ti chnh ph (nh cc cu lc b th thao, cc hi ph huynh hc sinh, cc t
chc t thin...). S phn bit gia cc nhm p lc v cc nhm khc chnh l xut pht t cng
ca s tc ng qua li gia n vi nhng th ch nh nc. iu cn cho thy rng, mt nhm t
c lin h n chnh tr c th tr thnh mt nhm p lc khi n t huy ng c nhng li th
nh hng n chnh quyn. V phn mnh, mt nhm p lc cng c th tr thnh mt ng khi n
khng ch gii hn hot ng ca mnh vic nh hng n chnh quyn m cn m rng ra vic
ginh chnh quyn v iu hnh n.
Nguyn nhn ra i
60

S hnh thnh cc nhm l hin tng chung, mang tnh t nhin ca tt c cc x hi. "T nhm gia
nh t nhiu m rng thnh b lc hay nhm sc tc, t nhm khng thnh hnh n t chc c cu
trc mnh m, tnh a dng v khc nhau ca cc phng thc tp hp v tc ng qua li ca c
cc nhn l rt nhiu"2. c bit, trong cc nc t bn pht trin, do khoa hc cng ngh v phn
cng lao ng trnh cao, theo hng chuyn mn ho ngy cng su, nhiu nhm li ch hnh
thnh trong x hi. Trong khi , vai tr ca nh nc trong i sng x hi cng ngy cng ln; nh
nc can thip tch cc vo tt c cc lnh vc ca i sng x hi thng qua cc chnh sch cng. Do
nh nc t sn i din cho li ch ca thiu s, v do s can thip tch cc ca nh nc l nhn t
kch thch pht trin mt ny nhng ng thi li km hm s pht trin trn cc mt khc nn dn
n hnh thnh cc nhm p lc khc nhau nhm gy s nh hng i vi nh nc to iu kin
c li cho mnh.
Trong cc nn chnh tr dn ch t sn, s tn ti v hot ng ca cc nhm p lc trong khun kh
lut php c coi nh mt hnh thc th hin ca nn dn ch. Cc thit ch, th ch nh nc to c
hi cho cc nhm p lc gy nh hng ti cc c quan quyn lc cng trong qu trnh hoch nh
chnh sch c lin quan n li ch ca cc nhm. M, cc nhm p lc c coi l mt yu t c
bn ca nn dn ch a nguyn. cc nc Chu u th khc, d c nhng lc b ph phn kch lit,
d s tn ti ca cc nhm chuyn i t quan im tp on x hi sang ch ngha tp on
mi, cc nhm p lc khng biu hin nhiu kha cnh ch ngha a nguyn, m n ch l "nhng
bnh xe ca nh nc", tc n l "s i din nhng li ch c t chc" b sung cho s i din
chnh tr truyn thng da trn ph thng u phiu (s i din ca Ngh vin)3. Do vy, ngy nay
cc nhm p lc cng vn l ph bin cc nc Chu u.
Tt c cc t chc trong h thng quyn lc cng, t cc c quan lp php, hnh php n t php, t
cc c quan nh nc trung ng n cc c quan nh nc a phng v cc quan chc c vai tr c
bit quan trng lin quan ti vic quyt nh cc chnh sch cng, cng phi da vo cc nhm li
ch no mi c th t mc tiu ginh quyn lc. Chng hn, vic tranh c vo ngh vin hay cc
hi ng dn biu a phng. iu cng to nhiu c hi cc nhm p lc tip cn gy p lc
nhm t cc mc tiu li ch ca nhm.
Vai tr ca cc nhm p lc trong i sng chnh tr cc nc t bn
- L b phn ca cc t chc chnh tr, l lc lng b sung cho h thng cc ng chnh tr trong vai
tr kim ch, i trng vi chnh ph, cc nhm p lc khng cho php chnh ph hon ton t do
trong hoch nh cc chnh sch. Do , n l mt trong nhng cu ni, l knh lin lc gia cc
nhm cng chng m n i din vi chnh quyn. Vi vai tr , nhm p lc l b phn ca b ba
quyn lc: ng chnh tr, cc quan chc v nhm p lc m thng c gi l Tam gic quyn lc.
Chnh v th, Tam gic quyn lc ny c vai tr nh mt Nh nc, mt "Nh nc trong Nh nc"4,
chng lin kt vi nhau chi phi mi mt ca i sng x hi.
- Cc nhm p lc l nhng t chc chnh tr i biu cho li ch ca cc nhm cng chng khc
nhau, trong quan h gy p lc vi cc c quan quyn lc cng, thng qua vic a ra cc kin ngh,
cc xut trc khi cc c quan ny i n quyt nh chnh thc, nn chng ng mt vai tr rt
tch cc trong vic hoch nh cc chnh sch cng. Nhng nhm p lc cng c th lc kinh t ln
th nh hng ca n cng cng ln.
- Bn cnh nhng mt tch cc, s hin din ca cc nhm p lc cng cha ng nhng mt tri
trong i sng chnh tr. l tnh cc b, a phng. Do da trn nn kinh t th trng pht trin
cao, do nn kinh t a s hu nhng s hu t nhn, t bn l nn tng ca ch chnh tr- x hi t
bn, v do hnh thnh qu nhiu cc nhm li ch ring m cc nhm mc tiu c li ch an xen
chng cht, thm ch mu thun vi nhau, bt chp nhng li ch cng. Do , n c th gy ra
nhng thit hi, hay cn tr chnh ph trong qu trnh thc hin cc li ch cng cng. Mt khc, n
cn l mi trng cho tham nhng, hi l sau hu trng chnh tr. Trong nhng trng hp no ,
61

hot ng ca nhm p lc c th b y ti vic s dng bo lc, dn ti ri lon chnh tr, cn tr

s pht trin bnh thng ca x hi.
Phn loi cc nhm p lc
a) Cch phn loi th nht, cn c vo tnh cht t chc ca cc nhm p lc, c th phn thnh cc
nhm p lc sau:
- Cc nhm p lc c tnh th ch. y l nhng nhm p lc hoc thuc cc t chc ca chnh cc
c quan hnh chnh nh nc, hoc ca cc quan chc nh nc (cc t chc cung cp dch v cng,
ng thi nhn cc dch v cng), c nh hng chnh tr rt mnh ti chnh sch nh nc. Chng hn
nh: Hi cc th trng thnh ph ln Php, Hi ca nhng quan chc th Anh, Hi cc thnh
ph c, Hi cc vng Italia...
- Cc nhm hp tc. y l nhng nhm cng chung sc gy p lc vi nh nc thc hin cc
mc tiu li ch chung, phn tn trong c cng ng, chng hn nh i gii quyt cc vn v vic
lm, li ch ngi tiu dng, bo v mi trng, chng v kh ht nhn...
b) Cch phn loi th hai, da vo cc ch th l thnh vin ca cc nhm, c nhiu nhm p lc
khc nhau bao gm:
- Nhng t chc ca gii ch, l nhng t chc p lc i din cho nhiu nh sn xut- thng mi
ln, c p lc rt mnh ti nh nc do n nm mt phn ln ca ci ca x hi. Th d, c c
Hip hi nhng ngi thu cng nhn, Lin on cc phng thng mi, Lin on k ngh...
- Cc t chc cng on, l cc t chc gy p lc khng ch vi chnh ph, m cn gy p lc vi
gii ch v vi nhau.
Theo cch phn loi ny cn c th k tn nhiu loi nhm p lc khc: cc nhm p lc ca ph
n, cc nhm p lc i din cho gii lut gia, cc nhm ch trang tri...
c) Cch phn loi th ba, cn c vo mc tiu ca cc nhm p lc, c th phn cc nhm p lc
thnh hai loi c bn: Cc nhm li ch v cc nhm khuych trng5.
- Cc nhm li ch l cc nhm p lc m mc tiu ca n quan tm trc ht n li ch ca chnh
cc thnh vin trong nhm. Vi c trng , cc nhm li ch v kinh t c th lc rt ln v c vai
tr c bit quan trng trong vic gy nh hng ti cc c quan quyn lc nh nc. Trong cc nc t
bn, cc nhm li ch tn ti ph bin di hnh thc cc Hip hi trong tt cc cc lnh vc sn xut
cng nghip, nng nghip, thng mi, lao ng, y t, gii lut s, ngi v hu. Nhiu nhm li ch c
quy m rt ln vi hng nghn, thm ch hng triu thnh vin. Th d M c: Hip hi cc nh
ch to Quc gia (NAM), c ti 13.500 thnh vin tham gia, sn xut 3/4 sn lng cng nghip quc
gia; Phng thng mi M l nhm pht ngn i din cho 18.000 nh kinh doanh, trong c nhiu
thnh vin l nhng tp on thng mi ln nht. Ngoi ra cn c Lin on lao ng M, cc hip
hi y t, nng tri, lut s...
- Cc nhm khuych trng l cc nhm p lc m trong mc tiu ca n l hng ti cc mc tiu li
ch chnh tr ca c cng ng x hi hn l li ch chnh tr ca chnh cc thnh vin tham gia ca
nhm. Chng hn, cc mc tiu chnh tr ch yu ca cc nhm p lc ny l: Ci cch h thng
qun l nh nc, ci cch th ch bu c, bo v li ch ngi tiu dng, bo v sc kho, bo v cc
quyn tr em... Hnh thc t chc ca cc nhm p lc ny l cc Lin on, Lin minh, cc Tp
on, cc Hip hi. Mi t chc y cng c rt nhiu thnh vin tham gia.
2. Phng php hot ng ca cc nhm p lc
62

ng vai tr kim ch, i trng vi cc c quan nh nc trong vic thc hin cc mc tiu li ch
ca n, cc nhm p lc c th thc hin thng qua nhiu phng php khc nhau. Vic p dng phng php hnh ng no l tu thuc vo rt nhiu yu t, nh: Mc ch ca nhm p lc ang theo
ui; a v ca nhm do quy m ca nhm quyt nh; kh nng ti chnh, nng lc ca cc nh
lnh o nhm p lc cng nh mi quan h ca n vi chnh quyn trong cc nh nc khc nhau
quyt nh.
C th k ra cc phng php hnh ng gy p lc ch yu sau y:
Tip cn vi chnh quyn
y l hnh thc hot ng c bn nht ca cc nhm p lc. Mt trong nhng cch thc tip cn
ch yu v quan trng nht l thng qua "vn ng hnh lang". Vn ng hnh lang l bin php
gy p lc thng qua ng o cc nh vn ng chuyn nghip v nghip d trong cc t chc ca
chnh ph v t chc t nhn a ra cc kin ngh vi chnh ph. Nhng bin php ny c nh nc
cho php. T chc vn ng hnh lang tp trung vo cc mc tiu cu ni chuyn n cc c quan
quyn lc (hay quan chc) no nhng kin ngh, nhng thng tin c sc thuyt phc ca nhm
p lc v vn ng, thuyt phc chnh ph thc hin; gy nh hng thay i, sa i chnh sch;
nm bt thng tin; cung cp thng tin cho cc nh hoch nh chnh sch.
Vn ng hnh lang khng ch l bin php ring ca cc nhm p lc, m cn l bin php quan
trng ca cc t chc nc ngoi, ca cc c quan hnh php trong quan h vi ngh vin, ca cc c
quan quyn lc a phng trong quan h vi cc c quan quyn lc trung ng. Nhng t chc, c
quan thng c i din thng xuyn nm cnh cc trung tm quyn lc theo di vic thc hin
cc li ch ca h. Vic hng ti cc mc tiu li ch thng qua vn ng hnh lang tu thuc rt
ln vo kh nng ca cc t chc v nh vn ng hnh lang, trc ht l mc am hiu tng tn c
ch vn hnh ca h thng chnh tr, c bit i vi c ch xy dng cc quyt sch trong cc c
quan quyn lc nh nc, v th hai l kh nng thc hin cc mi lin h ca cc nh vn ng hnh
lang vi cc nh hoch nh chnh sch. Nh th, nhng nh vn ng hnh lang c nng lc nht thng l nhng quan chc lm vic lu nm trong cc t chc cng quyn, c nhiu kin thc, c kinh
nghim. Cng v yu t ny, c nc, nh M quy nh: ch c nhng quan chc thi lm vic nhim
s ca nh nc mi c thc hin cc vic vn ng hnh lang.
Ni chung, s tip cn ca cc nhm li ch l d dng nu nhng nhm li ch ny l nhng nhm
c tnh th ch, nhng nhm c th lc. Nhng nhm nh b gt ra ngoi l s gp kh khn, ch cn
cch hoc l phc tng nhng i hi ca chnh quyn, hoc l thc hin nhng phng php b ln
n (nh ph cng s, biu tnh...). S tip cn ny cn ph thuc vo cc chnh quyn khc nhau cng
nh nhng i hi ca cc nhm li ch.
S dng ti chnh gy nh hng n chnh quyn
y l mt trong nhng phng php hnh ng rt quan trng hin nay ca cc nhm p lc. Ni
ln trong cc hnh ng l vic s dng ti chnh vn ng tranh c. Bi v, h u hiu rt r
rng, nu trong cc c quan dn c c nhng ngi ng ch hng vi h, c cng chung nh hng
li ch vi h th s rt c li trong vic thc hin cc mc tiu li ch ca nhm. Chnh v th, mc
d cc nhm p lc khng gii thiu ngi ra tranh c, nhng h li rt quan tm n vic khuych trng thanh th, uy tn ca cc nh chnh tr thn thin, gp phn nh bi cc nh chnh tr c t tng
i lp v li ch trong tranh c thc hin cc li ch ca nhm. Trong mt s nc t bn, ngoi s
tin c cp t ngn sch, s tin ng h (ti tr) ca cc nhm p lc cho cc ng c vin thn
thin tranh c vo cc c quan quyn lc dn c nhiu khi l rt ln v thng c thc hin thng
qua mt s t chc chnh tr m nhim, nh cc U ban hnh ng chnh tr (PAC). Nm 1991,
M c ti 4.094 PAC m trch vic quyn gp ng h ti chnh cho cc ng c vin v nm 1990,
cc PAC chi 149,7 triu USD cho cc ng c vin trong cuc tranh ua vo Quc hi v Nh
trng, trong khi , nm 1980 ch tn c 55,2 triu USD6. S tin c s dng cho vic tuyn
63

truyn, vn ng, v k c vic "mua bn c tri". hn ch s tc yu, tc qui ca ng tin t

cc nhm p lc trong vn ng tranh c, mt s nc phi a ra lut gii hn cc ng gp trc tip
t cc nhm p lc.
Nhng bin php ti tr vn ng tranh c h tr rt hu hiu, to p lc mnh, gp phn cho thc
hin mc tiu tranh c cng nh cc mc tiu nh hng khc. Tuy nhin, y cng l ngun gc ca
nhiu tiu cc. Nhiu nhm p lc li dng ng tin lung lc, hi l cc c quan trung ng v
nhng nhn vt ni ting. Thng qua ti tr vn ng tranh c, cc c quan quyn lc cng, t lp
php n hnh php v thm ch c t php tr thnh ming t b nhiu nhm p lc, nhm li ch
kim sot, chi phi.
S dng cng c to n
Ni chung, cc nhm p lc thng qua nhiu hnh thc gy nh hng n ton b th ch nh nc, t lp php, hnh php cho n t php. Trong cc lnh vc , nhiu nc ngy nay (nh M) rt
quan tm n to n v coi nh l mt cng c gy p lc. To n khng c kh nng quyt
nh hu b hay sa i chnh sch, cng nh khng c kh nng loi tr mt lc lng chnh tr no
ra khi c quan lp php hay hnh php, nhng kt lun ca to n li c nh hng nht nh n
chnh sch, n mt quyt nh no ca nh nc. Chng hn, nu To n Hin php phn quyt
mt quyt nh no ca c quan nh nc l khng hp hin, khng hp php th c quan ban
hnh vn bn khng th khng xem xt li, iu chnh hoc sa i li cho ph hp. iu ny
cng bt ngun t mt l do, l mi c quan quyn lc, mi c nhn trong b my quyn lc,
mt mt mun a ra nhng ci cch, nhng mt khc li khng mun v nhng ci cch y m li b
ch trch hoc mt quyn, v do , tt nht l a ra mt quyt nh c tnh dung ho cc li ch, tc
l xu hng mun duy tr hin trng. Trong iu kin kinh t th trng pht trin vi v vn cc quan
h li ch kinh t a dng chng cho, rt d b thn tnh, th vai tr ca to n trong vic bo v li
ch cho ng s l rt cn thit. V vy M, cc nhm p lc u coi s dng to n l mt chin lc hng ti t cc li ch kinh t, v h thy cn thit phi c ngi i din cho li ch ca h ti
phin to.
Cc bin php gy p lc khc
Bn cnh nhng bin php quan trng gy p lc trn y, cc nhm p lc cn s dng cc bin
php khc nu thy cn thit, nh:
+ Trng cu dn;
+ Tin hnh cc cuc biu tnh, khiu kin theo khun kh php lut cho php;
+ Gy p lc thng qua vic nm bt thng tin, s dng cc phng tin thng tin i chng;
+ Lin kt, hp tc vi mt hay mt s ng chnh tr, y l mt bin php rt c quan tm.
+ Nu cn, c th s dng bo lc, gy ri lon buc cc trung tm quyn lc phi xung thang p
ng yu cu ca h.
S kim sot ca nh nc i vi cc nhm p lc
Mc d trong cc nn chnh tr t sn c rt nhiu c hi cho vic tn ti cng nh cc nhm p lc
pht huy vai tr ca n, song, nh nc cng c nhiu bin php nhm kim sot, ngn cn, iu
chnh hoc lm gim cc p lc ca cc nhm ny, th hin thng qua cc bin php sau:
Nh nc n nh cc quy tc x s cho cc nhm p lc
64

 hn ch nhng v li dng v nhng tiu cc khc trong hot ng ca cc nhm p lc, cc nc

thng phi a ra nhng quy nh cho cc t chc ny. Cng ho Lin bang c, o lut ngy
21/09/1972 quy nh cc nhm li ch phi ng k vi Ch tch Quc hi lin bang ni r l do x
hi, c cu ca mnh, tn ca nhng ngi lnh o v i din. i li, nhng i din ca nhm c
th n Ngh vin, c nhng tip xc cn thit v c mi khi cn tham gia cc cuc ni chuyn ca
cc U ban ca Quc hi. M, sau nhng v b bi trong nhng cuc "vn ng hnh lang", nm
1935, Quc hi thng qua o lut s dng ti sn cng cng quy nh buc nhng "ngi vn
ng hnh lang" i din cho nhng cng ty c phn phi ng k trc Quc hi. n nm 1946,
o lut v vic t chc lp php ra i, trong c iu III quy nh tng qut v quy trnh "vn
ng hnh lang"7.
Nht th ho cc nhm li ch
Ngoi vic kim sot gin tip thng qua nhng quy nh i vi cc nhm p lc, cc nh nc t sn
cn trc tip iu chnh hay lm gim bt p lc ca cc nhm bng cch nht th ho cc quyt
nh v nht th ho v t chc.
Nht th ho cc quyt nh c hiu l chnh quyn khi quyt nh mt vn no u hi
kin cc nhm p lc to nn mt s thng nht gia chnh quyn v nhm p lc. V d M,
trong cc cuc iu trn, cc U ban ca ngh vin c th lng nghe nhng nhm li ch b mt d
lut lm cho tn hi. Php, c, Italia, vic hi kin thng qua cc U ban, cuc tip xc, hi
ngh cng din ra ph bin. Italia, rt nhiu cc U ban chuyn gia c lp ra gip cho cc
c quan hnh chnh trung ng v a phng.
Nht th ho v t chc th hin thng qua cc hnh thc sau: Nhng ngi i din cho cc nhm p
lc tham gia vo trong chnh quyn. Tip theo l s ra i ca cc u ban i din l cc nhm li
ch, nh U ban kinh t Italia v Php gp cho Chnh ph v cc vn kinh t. Sau ny, cc
c quan t nhn ca cc nhm t cho mnh nhng c quyn cng cng nh Cng on nng nghip
nhng nm 70 c quyn qun l nhng c quan bo tr x hi cho nhng ngi lao ng tht
nghip. Mt trng hp rt c bit l gii thy thuc hay lut s Php, c c nhim v bo v s
tn trng nhng tiu chun v vic tuyn cng nhn v iu kin lao ng8./.

Vin khoa hc chnh tr, Hc vin chnh tr Quc gia HCM

**

Khoa lut, i hc Quc gia H Ni

1. PGS, TS Lc Dip, Ch bin, Hoa K - Tin trnh vn ho chnh tr. Chng VI. Hot ng chnh tr ca cc
nhm p lc. NXB KHXH, H Ni 1999. Tr 427.

2. YVES MENY, Chnh tr hc so snh - (V cc nn dn ch M, Php, Anh, Italy). Chng III- Nhng nhm li
ch. NXB Montchrestien - 1991, Bn dch ting Vit ca Chng trnh KH-CN: KX-05, 1995. Tr.35.

3. Sd.
4. Ti liu ging dy Chnh tr hc, bi T chc h thng chnh tr cc nc t bn pht trin ch yu ngy nay.
Mc 4. Cc t chc (cc nhm) li ch v s hnh thnh Tam gic quyn lc. Vin khoa hc chnh tr, Hc vin
chnh tr quc gia H Ch Minh. NXB CTQG, 1999, Tr 368-369.
5. PGS, TS Lc Dip, Ch bin, Hoa K - Tin trnh vn ho chnh tr. Chng VI. Hot ng chnh tr ca cc
nhm p lc. NXB KHXH, H Ni 1999. Tr 427, 430.
6. PGS, TS Lc Dip, Ch bin, Hoa K - Tin trnh vn ho chnh tr. Chng VI. Hot ng chnh tr ca cc
nhm p lc. NXB KHXH, H Ni 1999. Tr 435.

65

7. YVES MENY, Chnh tr hc so snh - (V cc nn dn ch M, Php, Anh, Italy). Chng III- Nhng nhm li
ch. NXB Montchrestien - 1991, Bn dch ting Vit ca Chng trnh KH-CN: KX-05, 1995. Tr.59-60.
8. YVES MENY, Chnh tr hc so snh - (V cc nn dn ch M, Php, Anh, Italy). Chng III- Nhng nhm li
ch. NXB Montchrestien - 1991, Bn dch ting Vit ca Chng trnh KH-CN: KX-05, 1995. Tr.61.

66

i mi - t nhng vic c th

trn ngc vng

LTS: Mi kho Quc hi c thm nhng bc i mi. Nhng i mi ny l s k tc thnh qu v

bi hc t nhng kho trc. Theo ngh ca mt s bn c, gip bn c theo di qu trnh
i mi trong hot ng ca Quc hi, Tp ch NCLP xin gii thiu mt s bi vit ca cc v
tng cng tc ti Quc hi, phc v hoc quan tm ti hot ng ca Quc hi v nhng bi
hc, nhng vic c th c th tuy nh nhng gip n c tri tn, gi ln nhng suy ngh tip tc i
mi, Quc hi thc s l c quan lp php, c quan i din cao nht ca t nc. Mong bn
c tham gia v ng gp thm kin.

i mi s lnh o ca ng i vi t chc v hot ng ca Quc hi l mt yu cu, mt ni

dung quan trng c ghi trong Ngh quyt i hi ng ton quc ln th IX. thc hin yu cu
ny, ngay t khi bt u cng cuc i mi, Quc hi kho VIII, IX, X v hin nay l Quc hi
kho XI ang tng bc i mi v t duy, v phong cch lm vic, v c cu t chc v hot ng,
tng bc khng nh chc nng v nhim v ca mnh theo quy nh ca Hin php.
Nhn li cc kho Quc hi trc, trong qu trnh i mi cn c nhiu cu chuyn, nhiu s kin m
nu k li, c th gip chng ta thc y hn v mt qu trnh i ln, hng ti hon thin t
chc v hot ng ca Quc hi v s lnh o ca ng i vi Quc hi.
Chuyn i tin
ng tin l mt trong s cc biu tng ca quc gia, l phng tin cc k quan trng ca mt nn
kinh t v ca i sng x hi. Mi s thay i, tri st ca ng tin c th lm nh hng ln n
i sng x hi, thm ch lm chao o c an ninh quc gia v ch quyn dn tc. Quc hi l c
quan quyt nh nhng vn quan trng nht ca t nc. Nhng, trong lch s, c nhng ln i
tin m Quc hi khng c bn, thm ch lnh o Quc hi cn khng c bit. l ln i tin
nm 1985.
Vo khong cui thng 5/1985, d lun nhn dn bt u xn xao v mt cuc i tin ton din. C
nc, nht l cc trung tm kinh t, thng mi ln nh H Ni, Tp. H Ch Minh xut hin nhng s
ht hong, thm ch no lon nh. m trc ngy i tin, ti v mt anh bn hc t Mt-xc-va v
nc i lang thang dc b H Gm v cc ph Hng o, Hng Ngang. C H Ni nh ang hp mt
phin ch m khng l. Gi hng ho tng chng mt. Ngi c nhiu tin th vn chuyn sut m
chia nh cho ngi t tin, nh i h. Hng ho c gi tr ln c mua o o. Mt bt ph ph
Hng Khoai tng gi gp i. Anh bn ti lc u, phn: "Khng bao gi c chuyn k l th ny ti
th mt nc x hi ch ngha. Chc l n by". Cc s n by ny thnh hin thc vo sng
hm sau, khi hng on xe ca, xe but ch sinh vin cng cc nhm cng tc trin khai cng vic
i tin. Loa no lon. V s ht hong ngy cng tng khi ngi ta bit, mt t tin c ch i c
mt t tin mi vi mnh gi nh hn mi ln. Ln i tin ny, cng vi ch trng b gi vo lng
trc , nh gc c mt nn kinh t vn ang ri vo khng hong.
Sau ny, chng ti mi c bit, ch trng i tin khng c trnh ra Quc hi- c quan c quyn
quyt nh nhng vn quan trng ca t nc.
ng ch Phm Vn Uyn, nguyn Th k ca Ch tch Quc hi Nguyn Hu Th (kho VII) k
li: "Vo cui gi chiu, c in thoi t Ph Th tng yu cu mi Ch tch Quc hi Nguyn Hu
67

Th ln Ph Ch tch d mt cuc hp mt, khn cp, nhng khng cho bit ni dung cuc hp. Vo
hp mi c "bo co" rng, ngy mai s din ra cuc i tin trong ton quc. Ch tch Quc hi
sng s. Khi ra v, Ch tch ni vi ti: "Ai quyt nh vic ny? Hin php v php lut u?".
Vn theo ng ch Phm Vn Uyn, Ph Ch tch nc Nguyn Th nh cn ph bnh li xe ca
mnh l "ch nghe tin ch" v ch li xe dm on l hp v i tin. Mt vic m c nc bit,
nhn nho c tun, cc ch li xe cho th trng cn bit, nhng cc v Ch tch Quc hi, Ph Ch
tch nc li khng c bit!
Cho n nay, nhng vn lin quan n quc k dn sinh, d cha ln nh chuyn i tin, cng
c a ra bn bc thu o ti Quc hi trc khi quyt nh, nh vic tng gim thu sut, vic u t
xy dng mt nh my quan trng hay mt chng trnh ca Chnh ph... C l, s khng cn c
nhng s kin nh chuyn i tin trong i sng chnh tr, kinh t, x hi ca t nc.
Chuyn ci cch ch vit
Cuc ci cch gio dc nhng nm u thp k 80 ci cch lun c cch vit ch truyn thng,
thay i mu t. Cng nh ng tin quc gia, ch vit cng l mt biu tng quc gia. N khng
nh ngn ng quc gia. Mi s thay i biu tng quc gia c coi l nhng vn quan trng, ch
c Quc hi mi c th quyt nh. Nhng thc t, cuc ci cch gio dc lc ch c B Gio dc
khi xng v thc hin. Vi mu ch ci cch, ch vit ca hc sinh tr nn kh cng v xu. ng
ch Trng Chinh, lc l Ch tch Hi ng Nh nc c ln pht biu khng tn thnh cch vit
sa i do B Gio dc ra. Nu B xut cch vit gin tin th phi c Quc hi thng qua
mi c ph bin, s dng.
Hai mi nm qua, vi rt nhiu n lc, cc nh khoa hc ngn ng mi khi phc li c mu ch
vit truyn thng. Thm ch, c ngi cn b k lut trong n lc ny. Vic a li mu ch vit truyn
thng vo nh trng t nm hc 2002-2003 l mt s kin khi phc li ci p, ci vn ho. iu
ng ni l, tuy cha a ra Quc hi, nhng nhng n lc to ln ca U ban Vn ho- gio dc- thanh
thiu nin v nhi ng ca Quc hi kho X trong vic bo v ch vit truyn thng, a li mu ch
ny vo nh trng, gp phn quan trng vo cuc "ci cch li ci cch" ch vit ny.
"Xin li Quc hi"
Trong nhim k Quc hi kho VIII (1987-1992), mt ni dung quan trng c nu ra l vn
phn nh li ranh gii hnh chnh cc tnh, thnh ph, gi tt l "tch tnh". Vic tch cc tnh sau
khi st nhp trc l mt vic rt phc tp v c lm nhiu t. C mt t, khi Quc hi cha
hp, cha bn, cha c ngh quyt th c vn bn cho php tch mt s tnh. Vn bn ny c trin
khai ngay. Mt s tnh c con du, c tr s, bu nhn s. Khi Quc hi hp, nhiu i biu
Quc hi cht vn gay gt vic lm tri Hin php ny; ng thi cho rng, nu Quc hi k ny
ra Ngh quyt phn nh li ranh gii hnh chnh cc a phng th ch l hp thc ho cho mt vic
ri, nh vy li tip tc lm sai. ng ch V Ch Cng, lc l Ch tch Hi ng Nh nc- c
quan hot ng thng xuyn ca Quc hi, Ch tch tp th ca t nc- phi ng ra gii thch
thm v quyt nh tch tnh trc ca Hi ng B trng (Chnh ph). Cng do nhim k Quc
hi kho VIII cha c ng on Quc hi, nn ng ch V Ch Cng c B Chnh tr phn cng
ph trch cng tc Quc hi v Hi ng Nh nc. Sau khi gii thch cho cc Trng on i biu
Quc hi ti mt phin hp ring v vn ny, Ch tch V Ch Cng nghim khc ni: "Ti thay
mt B Chnh tr, Ban chp hnh Trung ng ng xin li Quc hi v vic chia tch tnh va qua".
Nh vy, B Chnh tr, Ban chp hnh Trung ng ng v Hi ng B trng nhn li v pha
mnh. T n nay thm ba nhim k Quc hi na, cha thy B Chnh tr, Ban chp hnh
Trung ng ng v Chnh ph phi "xin li Quc hi" mt ln no na, thy s i mi cng tc
lnh o ca ng i vi Quc hi l hin thc./.

68