Professional Documents
Culture Documents
nclp
Mc lc
Thi s - Trao i
Tr s
35 Ng Quyn
H Ni
T: 080-48486 / 48487
Fax: 080-48486
E-mail: nclp@hn.vnn.vn
Ban c vn
V Mo
TS. V c Khin
TS.Trn Ngc -ng
Trn Quc Thun
i mi- Mt k hp ma xun
Nguyn Nh- Du 5
Phin hp ca UBTVQH
Khnh Vn 7
Gim st cc hot ng t- php ca Quc hiCn nhiu cu hi
Khnh Linh 10
Nghin cu nh n-c
Quyn lc nh n-c- Thng nht v phn cng
L Quc Hng
i t-ng gim st ca Quc hi
ThS. Trn Thanh H-ng
Nh n-c- C ch bo m quyn con ng-i
ThS. T-ng Duy Kin
T chc v hot ng ca cc ban ca Hi ng nhn dn
TS. Tr-ng c Linh
14
22
28
33
Tng bin tp
Nguyn Ch Dng
Pht hnh
Ti H Ni:
T: 080-43364
Ti TP. H Ch Minh:
T: 080-83771
61
93101126
Vn phng Quc hi
35 Ng Quyn H Ni
Ti kho bc nh n-c
H Ni
In ti Nh in Bo Thanh Ho
66
71
Bn phn cng thc hin Ch-ng trnh xy dng lut, php lnh
2002-2007
Tin
Gp mt u nm vi
Cng tc vin
Ngy 24/1/2003, ti H Ni,
Tp ch Nghin cu Lp php
(NCLP) t chc bui gp
mt u nm vi cc tc gi v
cng tc vin trong sut 2 nm
qua ca Tp ch. Ti d bui
gp mt ny c ng o cc
nh nghin cu, cc lut gia,
cc nh hoch nh chnh sch,
cc nh hot ng thc tin.
Nhiu i biu cho rng Tp ch
c nhng ng gp rt tch
cc vo cng tc nghin cu l
lun v nh n-c v php lut,
Trang
Ta m Th-ng mi
ton cu v chnh sch
v-t qua ngho i
y l mt tiu im trong
ch-ng trnh hot ng ca
Chnh ph ta trong cam kt
pht trin v ng-i ngho
(Development
pro-poor).
Thc t cho thy qu trnh hi
nhp tc ng mnh n
nn kinh t Vit Nam, nh-ng
s chun b bng chnh sch
cn nhiu hn ch. Nhn bit
nhng thch thc ca th-ng
mi ton cu i vi ch
tr-ng pht trin v ng-i
ngho l nhu cu bc thit.
Trang
Ti bui ni chuyn, ng
ch Tr-ng Quang -c nghe
nhng tm s v thun li v
kh khn ca Tp ch trong
hot ng ngh nghip. l
trng trch ca Tp ch trong
vic nghin cu, cung cp
thng tin gip Quc hi v cc
c quan ca Quc hi thc hin
nhim v ca mnh; nhng kh
khn v phm vi, i t-ng tc
ng ca Tp ch v mt s kh
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Thi s - Trao i
Trang
Gp mt...
Trang
To m...
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
Trang
T2
2003
Ph ch tch
Quc hi...
i mi qUC HI
i mi
Mt k hp ma xun
Nguyn Nh- Du
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Thi s - Trao i
i hi phi -c sa i to c
s php l cho vic y mnh cng
cuc i mi.
Tr-c khi sa i Hin php
nm 1980 mt cch c bn v ton
din, do yu cu cp bch, Quc
hi kho VIII hai ln sa i, b
sung mt s vn ca Hin php.
Ti k hp th t-, ngy
22/12/1988, Quc hi thng
qua Ngh quyt v vic sa Li ni
u ca Hin php cho ph hp vi
-ng li i ngoi ca ng v
Nh n-c ta trong tnh hnh mi.
Tip , ti k hp th nm, ngy
30/6/1989, Quc hi li thng qua
Ngh quyt sa i, b sung 7 iu
ca Hin php (cc iu
115,116,118,122,123,125) nhm
to c s php l cho vic sa i,
b sung Lut t chc Hi ng
nhn dn v U ban nhn dn v
Lut bu c i biu Hi ng
nhn dn, chun b mt b-c cho
t chc v hot ng ca HND
cc cp nhim k 1989 - 1994.
Cng ti k hp th nm, Quc
hi kho VIII quyt nh thnh lp
U ban sa i Hin php. Sau gn
ba nm lm vic lin tc, khn
tr-ng, bm st quan im, -ng
li i mi ca ng v thc tin
cch mng, U ban trnh Quc
hi bn d tho Hin php sa i
Quc hi xem xt, thng qua ti
k hp th 11.
Th l, sau su nm ng khi
x-ng -ng li i mi, t n-c
ta c bn Hin php mi -c
sa i, b sung mt cch c bn
ton din, l kt qu ca s ng
gp tr tu, l biu hin ca thc
lm ch t n-c, ca tinh thn
phn u xy dng ca ton ng,
ton dn, tr-c ht l ca cc v
i biu Quc hi. Vn l phi
lm sao Hin php -c chp
hnh nghim chnh, thc s l c
s php l cho cng cuc i mi
ton din m nhn dn c n-c ta
ang tin hnh d-i s lnh o
ca ng1.
V xem xt, quyt nh mt s
vn quan trng khc
Ngoi ni dung ch yu v xem
xt, thng qua Hin php nm
1992, ti k hp th 11 vo ma
xun nm Nhm Thn, Quc hi
kho VIII tin hnh xem xt,
quyt nh mt s vn quan
trng khc.
Ti k hp th 10 Quc hi
kho VIII vo cui nm 1991,
Quc hi tin hnh tng kt
cng tc nhim k kho VIII. Cc
bo co cng tc c nhim k ca
Quc hi, Hi ng b tr-ng, To
n nhn dn ti cao, Vin kim st
nhn dn ti cao -c trnh Quc
hi xem xt nh gi kt qu,
xc nh -u im, thiu st tn ti
v t chc v hot ng ca b
my nh n-c. Trn c s nhng
bi hc kinh nghim -c rt ra t
tng kt cng tc c nhim k v
nhng quy nh ca Hin php
nm 1992, ti k hp th 11, Quc
1 T trnh v bn d tho IV sa i
Hin php 1980 - V Ch Cng, Ch
tch U ban sa i Hin php
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
K hp ma xun nm y
thc hin nhim v ht sc quan
trng. Hin php nm 1992 th
ch ho v mt nh n-c -ng li
i mi ca ng -c hoch
nh t i hi VI, to c s php
l cho vic y mnh cng cuc
xy dng v pht trin t n-c.
K hp ma xun nm y cng
kt thc nhim k i mi u tin
v t chc, hot ng ca Quc hi,
gp phn tch cc vo vic thay i
din mo t n-c, -a n-c ta
tng b-c thot khi cuc khng
hong kinh t-x hi chun b tin
vng chc cho hot ng ca
Quc hi nhng nhim k tip
theo, m ra mt thi k mi ca t
n-c, ca dn tc./.
Phin hp th 5 ca UBTVQH
Phin hp th 5 ca UBTVQH
Phin hp th 5 ca U ban th-ng v Quc hi din ra t ngy 7-10/1/2002 vi nhng ni dung chnh
sau: cho kin v d n Php lnh phng, chng t nn mi dm; v d tho Ngh nh ca Chnh ph
v chuyn i mt s doanh nghip c vn u t- n-c ngoi sang hot ng theo hnh thc cng ty c
phn; thng qua ch-ng trnh cng tc ca UBTV Quc hi; nh gi, rt kinh nghim k hp th 2 v
cho kin b-c u v vic chun b k hp th 3 ca Quc hi; thng qua Php lnh Dn s... Sau y
l mt s ni dung ca phin hp:
Khnh Vn
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Thi s - Trao i
nguyn nhn gy ra t nn ng
thi nhng bin php -a ra
ch-a thc s mnh v
nghim khc phng, chng
-c vn ny. U ban th-ng
v Quc hi ngh Ban son
tho cn nhc, hon chnh thm
v ni dung v k thut ca d
n Php lnh c th thng
qua trong thi gian ti.
nh gi kt qu k hp th 2
ca Quc hi kho XI v mt
s vn chun b cho k hp
th 3
V vn ny, U ban
th-ng v Quc hi cho rng k
hp th 2 ca Quc hi kho XI
c chuyn bin r nt, -c
tin hnh dn ch, thng thn,
nghim tc, th hin tnh thng
nht cao, cht l-ng ni dung k
hp -c nng ln so vi cc k
tr-c. Tuy nhin, bn cnh
nhng im mnh, cc kin
cn nu ln nhng thiu st, tn
ti ca k hp. l tnh trng
cht vn cn di, ch-a c cht
l-ng, nng tnh bo co; ti liu
gi chm khng thi gian cho
i biu Quc hi chun b chu
o; cn c s tham gia tch cc
hn na ca cc i biu chuyn
trch trong tho lun ch-ng
trnh xy dng
lut...
Hnh thc
Cc thnh
vin U ban
th-ng v Quc
hi cng cho
y l vn -c U ban
th-ng v Quc hi xc nh
phi lm mnh nhm nng cao
cht l-ng v hiu qu hot ng
ca Quc hi v li ch ca nhn
dn. Nhn thy cng tc ny
trong nm va qua tuy tip tc
-c y mnh nh-ng vn tn ti
tnh trng chng cho nhim v,
cc thnh vin U ban th-ng v
Quc hi cho rng cn to mt
b-c chuyn bin r nt trong
hot ng gim st vo nm ti,
lm r cc hot ng gim st
thuc phm vi, quyn hn ca
th-ng v, Hi ng dn tc v
cc U ban, trong U ban
th-ng
v
-c cc thnh
Quc hi nhn
vin U ban th-ng v Quc
mnh v hot
hi c bit ch trng trong
ng gim st
hot ng gim st l cht
ca Hi ng
vn v tr li cht vn
dn tc v cc
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Phin hp th 5 ca UBTVQH
Cn ch trng hn na ti i
biu chuyn trch
Vn i biu chuyn trch
vn l mi quan tm ln ti
phin hp ny ca U ban
th-ng v Quc hi. Cc kin
u cho rng, trong thi gian va
qua, i biu chuyn trch ch-a
thc s -c quan tm ng
mc, nht l vi cc i biu
chuyn trch lm vic ti cc a
ph-ng. pht huy -c tt
nht nng lc, trnh , tr tu
ca cc i biu, cc thnh vin
U ban th-ng v Quc hi xc
nh cn phi ch trng h-ng
dn, sp xp cng vic cho i
t-ng ny.
Bn cnh , vi mc ch
nng cao cht l-ng sinh hot
ca Quc hi, a s cc thnh
vin U ban th-ng v Quc hi
cng khng nh cn nu cao
tnh c lp ca Hi ng dn
tc v cc U ban ca Quc hi,
cao trch nhim ca Hi
ng dn tc v cc U ban
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Thi s - Trao i
c khng
bit bao nhiu hi
tho, to m,
ti nghin cu khoa
hc, kho st trong
n-c, ngoi n-c
v hot ng gim
st ca Quc hi,
nh-ng cho n nay,
vn ny d-ng
nh- vn l mt n
s, v ng-i ta vn
tranh lun vi nhau
v nhng vn vi
nhng kin nhcch y hng chc
nm. Trong khi y,
vic thng qua d
n Lut gim st
-c -a vo
ch-ng trnh k
hp Quc hi th
ba Quc hi kho
XI (thng 5 nm
2003). Trong bi
cnh y, trong cc
ngy mng 7 - 8
/1/2003, U ban
php lut ca Quc
hi t chc cuc
hi tho ti Thnh
ph Lng Sn vi
ch Nng cao
hiu qu gim st
ca Quc hi i
vi hot ng ca
cc c quan tphp gp phn
thc hin Ngh
quyt 08 ca B
Chnh tr v hon
chnh d tho Lut
hot ng gim st
ca Quc hi
10
Cn nhiu cu hi
Khnh Linh
Gim st l g?
Theo PGS TS Trn Ngc -ng v
mt s i biu khc, ch -c coi l hot
ng gim st ti cao khi l hot ng
gim st ca tp th Quc hi ti phin
hp Quc hi, cn cc hot ng gim
st ca cc c quan ca Quc hi, ca i
biu Quc hi khng phi l hot ng
gim st ti cao.
Tuy nhin, c kh nhiu kin khng
ng tnh vi quan im ny. Loi kin
ny cho rng, hot ng gim st ti cao
ca Quc hi bao gm c gim st ca
tp th Quc hi ti phin hp Quc hi,
gim st ca cc c quan ca Quc hi
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
11
tHI S - tRAO I
Ti sao cn phi
da vo dn?
12
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Trao i bn l hi tho, mt s
i biu cho rng: trong hot ng
gim st ni ring v trong nhiu
hot ng khc ca cc c quan
nh n-c ni chung d-ng nhvn cn c tm l ch-a thc s tin
vo dn nn cc c quan ny
th-ng c tnh trng khp kn
trong cc hot ng, c vn g
c v cm mt cht l b mt,
i gim st nh-ng ch yu ch l
nghe i t-ng chu s gim st
bo co kiu c-i nga xem hoa
m khng da vo tai, mt nhn
dn nn gim m chng st.
Chuyn ni thm
T pha ng-i gim st
Mt ni dung quan trng trong
lnh vc gim st t- php ca
Quc hi l tip nhn, x l n
th- khiu ni, t co trong lnh vc
t- php. Theo ng L Duy Qun,
Ph v tr-ng V php lut, - n
v -c giao gip vic cho U ban
php lut trong vic thc hin
nhim v ny th cng vic ca V
ng lun trong tnh trng qu ti.
Tuy nhin, vi c ch x l n thkhiu ni, t co nh- hin nay th,
iu chua cht nht, nh- ng Qun
ni, ch l nh bn sang ao,
nh trng b di... Thc t ny
cn -c thng thn nhn nhn v
sm tm ra bin php gii quyt.
T pha b gim st
t c chuyn pha c quan b
gim st li mong v ngh -c
gim st. Th nh-ng, li l cu
chuyn m i biu Phm c
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
13
nGHIN CU NH NC
Quyn lc nh n-c
L Quc Hng*
14
Mt khc, quyn lc nh
n-c l ch ca giai cp cm
quyn -c thc hin thng
qua Nh n-c. Vit Nam,
giai cp cng nhn l giai cp
cm quyn nh-ng lin minh
cht ch vi nng dn v tr
thc. ng Cng sn Vit
Nam l i tin phong ca
giai cp cng nhn, khng ch
i din cho quyn li giai cp
mnh m cn i din cho
quyn li ca nhn dn lao
ng, v ca c dn tc. Nhn
dn l ch th thng nht
ca quyn lc nh n-c t
d-i s lnh o ca ng
Cng sn Vit Nam. iu 4
Hin php ghi nhn: ng
Cng sn Vit Nam, i tin
phong ca giai cp cng
nhn Vit Nam, i biu
trung thnh quyn li ca
giai cp cng nhn, nhn dn
lao ng v ca c dn tc,
theo ch ngha Mc-Lnin
v t- t-ng H Ch Minh, l
lc l-ng lnh o Nh
n-c v x hi.
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Hin php
nm 1992 (sa
i) ghi nhn
nguyn tc
Quyn lc nh
n-c l thng
nht, c s phn
cng v phi
hp gia cc c
quan nh n-c
trong vic thc
hin cc quyn
lp php, hnh
php, t- php.
Vy thng nht
nh- th no, vo
u, phn cng
v phi hp thc
hin quyn lc
ra sao
lun bo m
rng quyn lc
nh n-c xut
pht t nhn
dn v thuc v
nhn dn?
nh: TTXVN
qUYN LC NH NC
quyn lc gm 3 nhnh. Ba
th quyn ny tn ti ng
thi t khi xut hin Nh
n-c. Nh n-c ban hnh
php lut, Nh n-c thc hin
php lut v Nh n-c bo v
php lut. Ba hot ng ny l
cng tn ti trong mt qu
trnh khp kn ca hot ng
Nh n-c. S d d-i ch
ch n v phong kin, ng-i
ta khng cp n ba quyn
ny v c ba quyn ny u
tp trung vo tay nh Vua.
Nh Vua thu tm ton b
quyn lc nh n-c v khng
chia s cho bt k ai. Nh
Vua ban hnh lut, nh Vua
thc hin lut v nh Vua bo
v lut. Mc ch ca thuyt
phn quyn t- sn cng ch
chng li s lm dng quyn
lc, thu tm quyn lc nh
n-c dn n tu tin. Phn
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
15
nGHIN CU NH NC
T b my Nh n-c theo
Hin php nm 1946 cho n
b my Nh n-c theo Hin
php nm 1992 hin nay u
th hin nht qun t- t-ng
tr-c sau nh- mt ca ng
ta l cao v tr, vai tr ca
c quan quyn lc nh n-c
cao nht, coi trng hnh thc
dn ch i din trong t chc
v hot ng ca b my Nh
n-c7. T.S Bi Xun c
vit: Quc hi... thng nht
mi quyn lc nh n-c ca
nhn dn (nhn dn u quyn
duy nht cho Quc hi)8.
Nh- phn tch trn,
quyn lc nh n-c thuc v
nhn dn -c khng nh
trong iu 2 ca Hin php.
Mt khc, iu 6 ca Hin
php quy nh rt c th:
Nhn dn s dng quyn lc
nh n-c thng qua Quc hi
v Hi ng nhn dn....
Vi quy nh , r rng
quyn lc nh n-c tp trung
vo Quc hi. Mc d n-c
ta tt c quyn lc thuc v
nhn dn nh-ng nhn dn
khng v kh c th thc hin
16 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
qUYN LC NH NC
T2
2003
17
nGHIN CU NH NC
18
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
qUYN LC NH NC
9 Nguyn
ng u Nh n-c, thay mt
n-c Cng ho x hi ch
ngha Vit Nam v i ni v
i ngoi, song v chc nng
v nhim v c th khng nhnguyn th quc gia cc
n-c phn quyn. Nh- trn
khng nh, quyn lc nh
n-c thng nht vo Quc
hi, v vy v nguyn tc, cc
chc nng ca Nguyn th
quc gia -c thc hin bi
chnh Quc hi v c quan
Th-ng v ca n - U ban
th-ng v Quc hi.
Th Hi, Kinh nghim t chc v hot ng ca b my nh n-c mt s n-c trn th gii, Sd, tr.193.
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
19
nGHIN CU NH NC
Chnh ph
Chnh ph do c quan i
din cao nht ca nhn dn,
c quan quyn lc nh n-c
cao nht l Quc hi lp ra.
Chnh ph chu trch nhim
v bo co cng tc tr-c
Quc hi. Nhim k ca
Chnh ph theo nhim k ca
Quc hi. Chnh ph -c
phn cng thc hin quyn
hnh php: L c quan chp
hnh ca Quc hi, l c quan
hnh chnh cao nht ca n-c
Cng ho x hi ch ngha
Vit Nam. Chnh ph c
quyn ban hnh cc vn bn
php quy trn c s thi
hnh Hin php v php lut.
Chnh ph c quyn thnh lp
v gii th cc c quan trc
thuc trong h thng ca
mnh, t chc mi hot ng
qun l v chp hnh ca c
quan d-i quyn mnh, trong
c U ban nhn dn cc
cp. Nh- vy, Chnh ph
thng nht nm gi quyn
hnh php. Chnh ph theo
Hin php nm 1992 -c
xy dng theo h-ng tp
trung vo lnh vc hnh chnh
nh n-c, qun l iu hnh
t n-c mt cch ch ng,
c lp t-ng i. Theo h-ng
ny, c nhng sa i quan
trng trong t chc v hot
ng ca Chnh ph nh-:
Chnh ph do Quc hi bu v
ch chu trch nhim tr-c
Quc hi. Ph th t-ng v
20 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
qUYN LC NH NC
Cc Ph th t-ng, B
tr-ng v thnh vin khc ca
Chnh ph cng chu trch
nhim tr-c Quc hi v Th
t-ng Chnh ph.
Trong vic bi b vn bn
sai tri
Quc hi bi b vn bn
ca Ch tch n-c, U ban
th-ng v Quc hi, Chnh
ph, Th t-ng Chnh ph,
To n nhn dn ti cao v
Vin kim st nhn dn ti
cao tri vi Hin php, lut v
Ngh quyt ca Quc hi.
U ban th-ng v Quc
hi nh ch vic thi hnh
cc vn bn ca Chnh ph,
Th t-ng Chnh ph, To n
nhn dn ti cao, Vin kim
st nhn dn ti cao tri vi
Hin php, lut, ngh quyt
ca Quc hi v trnh Quc
hi bi b; bi b cc vn
bn ca cc c quan trn tri
v php lnh, ngh quyt
ca mnh.
Th t-ng Chnh ph nh
ch vic thi hnh hoc bi b
nhng quyt nh, ch th,
thng t- ca B tr-ng, cc
thnh vin khc ca Chnh
ph tri vi Hin php, lut v
cc vn bn ca cc c quan
nh n-c cp trn./.
* Ch nhim ngnh kinh t
th-ng mi, i hc Dn
lp ng
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
21
nGHIN CU NH NC
Lut hot ng
gim st ca
Quc hi d
kin s -c
xem xt v
thng qua ti
k hp th 3
ca Quc hi
kho XI vo
u nm 2003.
Song cho n
nay vn cn
mt s vn
c kin khc
nhau, trong
c i t-ng
ca quyn
gim st ti cao
ca Quc hi.
Bi ny nu
ln mt s
kin lin quan
n vn ni
trn m xc
nh ng v
n th mi c
th bn n
vic nng cao
hiu qu ca
hot ng gim
st- mc ch
ra i ca o
lut ny
t trong nhng yu cu
ca vic xy dng Nh
n-c php quyn
XHCN Vit Nam l phi i mi t
chc v hot ng ca b my nh
n-c, trong c hon thin h
thng kim tra, gim st vic t chc
v thc hin quyn lc nh n-c.
Trong h thng kim tra, gim st
ny, s gim st ca Quc hi i
vi cc c quan nh n-c gi v tr
c bit quan trng v thng qua ,
s gim st ca nhn dn, ca x hi
i vi hot ng ca Nh n-c
-c th hin mt cch r nht, c
hiu qu nht.
1. S cn thit ca vic xc nh
i t-ng gim st
Hot ng gim st ca Quc hi
c hiu qu ch khi xc nh mt
cch r rng i t-ng thuc quyn
gim st ca Quc hi. iu 83 ca
Hin php quy nh: Quc hi
thc hin quyn gim st ti cao i
vi ton b hot ng ca Nh
n-c, v iu 84 ca Hin php
tip tc xc nh: Quc hi thc
hin quyn gim st ti cao vic tun
theo Hin php, lut v ngh quyt
1Xem:
Nguyn ng Dung, Quc hi n-c CHXHCN Vit Nam, Nxb Php l, H ni, 1992, tr.2; Nguyn Hoi
Nam, Bn v hot ng gim st ca Quc hi ti k hp, Tp ch Nh n-c v php lut, s 5/200; L Minh Thng,
Quyn gim st ti cao ca Quc hi i vi ton b hot ng ca b my nh n-c, Tp ch Nh n-c v php
lut, s 12/2002, tr8-17
2 Xem: Ai c quyn gim st v gim st ai, Bo Php lut TP. H Ch Minh, 16/12/2002
22 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
cc
n-c
cho
rng,
xy
dng
m Quc hi c
tt c mi c quan
quyn theo di, Nh n-c php quyn nht thit phi c mt h v t chc. Vic
xem xt, kim tra thng kim sot v cn bng quyn lc, trong Quc hi ch gim
v nu cn thit khng mt nhnh quyn lc no -c coi l ti cao, st mt s c quan
th nhn xt, nh ng trn cc nhnh quyn lc khc, ngha l cc nh n-c cp cao
gi v p dng ch nhnh quyn lc phi ch -c, kim sot ln nhau
nht khng c
ti php l trong
ngha l cc c
tr-ng hp c vi
quan nh n-c
quyn bi nhim, min nhim
phm ca cc ch th nhm
khc khng chu s gim st,
hay b phiu tn nhim cc
bo m cho hot ng ca cc
kim tra no m chnh l trnh
chc danh nh n-c cao cp
ch th -c tin hnh theo
-c s gim st chng cho,
Cn hot ng ca cc t chc,
ng mc ch, chc nng,
m m dn n mt hiu qu,
cc c nhn khc khng c mi
phm vi quyn hn theo quy
mt cht l-ng m li khng
lin h trc tip vi Quc hi,
nh ca php lut, chng s
quy kt -c trch nhim gim
ngha l theo php lut Quc
lm quyn ca cc ch th .
st. Thng th-ng cc nh
hi khng c nhim v, quyn
n-c cho rng, xy dng
Vic xc nh i t-ng hn quyt nh trc tip n
Nh n-c php quyn nht
gim st ca Quc hi phi da cc c nhn, c quan, t chc
thit phi c mt h thng
trn s thng nht mt s ni ny nu nh- khng phi l vic
kim sot v cn bng3 quyn
dung c bn c tnh cht nhn Quc hi to ra mt chnh sch
lc, trong khng nhnh
thc sau y:
chung th hin bng hnh thc
quyn lc no -c coi l ti
3 A
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
23
Nghin cu nh n-c
iu
ng
n-c.
-ng
hi. Quc hi hay
nhin, gim st ca ni y l phi i biu Quc hi c
Quc hi v ca coi trng mt c th t vic tm hiu
Vin kim st ch khng mt nhng vn mnh
mang hai ni dung c quan no trong quan tm bt k c
khng ging nhau b my nh n-c quan nh n-c hay t
nh-ng iu ng
chc no ly
li khng chu s
ni y l phi
thng tin, nm bt
kim
sot
ca
c
coi trng mt c
thc t, sau c th
ch khng mt quan nh n-c c nhng kt lun v
c quan no trong khc, ch khng cc chnh sch v
b my nh n-c phi mt c quan vic iu hnh v m
li khng chu s nh n-c li c ca cc c quan cao
kim sot ca c quyn gim st nht ca Nh n-c,
quan nh n-c tt c cc c quan c ngha l Quc hi
khc, ch khng nh n-c cn li gim st b my
phi mt c quan
qun l cao cp m
nh n-c li c
thi, ch khng phi
quyn gim st tt c cc c l gim st mi i t-ng c
quan nh n-c cn li.
trch nhim cung cp thng tin.
Hn na, thng tin i vi Quc
Vic quy nh Quc hi c
hi l cn thit khng ch phc
th yu cu bt c c quan t
v vic gim st m cn phc v
chc, c nhn no gii trnh,
cho Quc hi thc hin hai chc
bo co cng tc tr-c Quc
24 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
c th ha hn na ch nh bt
tn nhim ca Quc hi i vi
Chnh ph v y l mt ch
nh tin b, dn ch. Nu
Xc nh i t-ng gim st
Chnh ph qu xa dn, khng
ca Quc hi
lm -c iu ng-i dn mong
Xut pht t cch nhn v i
i, khng p ng, iu ha,
t-ng gim st ca Quc hi
gii quyt -c li ch ca cc
nh- nu trn, theo chng ti,
ch th trong x hibng cc
nn xc nh ph-ng h-ng
chnh sch, ch-ng trnh th
hon thin cc quy nh v i
Chnh ph mt uy tn trong nhn
t-ng gim st
dn v Quc hi
ca Quc hi
phi c nhim v
trong Lut v
n-c ta, Chnh ph do Quc hi thnh lp vi thy -c iu ,
hot ng gim s sp xp nhn s lun theo ch o ca ng- ng thay th cc chc
st ca Quc hi duy nht v l ng cm quyn, song iu ny khng danh c trch
nh- sau:
c ngha l Chnh ph khng th b p dng cc bin nhim trc tip.
Mt
l, php ch ti bt li t pha Quc hi, trong Quc hi Vit Nam
khng nn coi nghim trng nht l b phiu tn nhim, min c iu kin lm
vic ny, v vi h
Quc hi l c nhim, bi nhim cc chc danh quan trng
thng chnh tr
quan c quyn
n-c ta th khng
gim st i vi
th
xy
ra
nguy
c Quc hi b
UBTV
Quc
hi,
trong
vic
hot ng ca ton b b my
gii
tn
nh
s
ng cc nh
ban
hnh
cc
vn
bn
quy
nh n-c, cng khng nn coi
5
Quc hi c quyn gim st phm php lut, trong vic thc n-c t- sn .
mi ch th trong x hi, m hin cc ch-ng trnh pht trin
i t-ng tip theo m Quc
nn quy nh r rng Quc kinh t, x hi; thc hin d hi gim st trc tip l To n
hi ch gim st cc i t-ng n n-c ta, Chnh ph do nhn dn ti cao, Vin kim st
l cc c quan cao nht v cc Quc hi thnh lp vi s sp nhn dn ti cao cng vi
chc v cao nht trong b xp nhn s lun theo ch o nhng ng-i ng u cc c
ca ng- ng duy nht v l
my hnh php, t- php.
quan nh n-c quan trng ny.
ng cm quyn, song iu
i t-ng quan trng nht ny khng c ngha l Chnh y l cc c quan cao cp nht
thuc quyn gim st ca Quc ph khng th b p dng cc trong cc h thng To n v
hi l Chnh ph, Th t-ng bin php ch ti bt li t pha Vin kim st n-c ta. Hot
Chnh ph v cc thnh vin Quc hi, trong nghim ng ca cc c quan ny, c
ca Chnh ph. Trong bt k trng nht l b phiu tn bit l Ta n, theo nguyn tc
cch thc t chc quyn lc nhim, min nhim, bi nhim c lp ch tun theo php lut
nh n-c no ngy nay th cc chc danh quan trng. nn -ng nhin ni dung gim
hnh php cng l nhnh Tr-c mt, phi nhanh chng st ca Quc hi i vi hot
ng ca cc i t-ng ny cn
quyn lc quan trng v h
Qua cc thng tin c th Quc hi thy nhu cu iu chnh php lut hay s lc hu, thiu thc t ca cc vn
bn quy phm php lut m kp thi sa i, b sung. Hn na, c thng tin trung thc v khch quan, Quc hi
mi c th quyt nh cc vn mt cch ng n.
5 Mt s nh n-c cho rng nu c s bt ng, mu thun gia chnh quyn lp php v hnh php cao nht th
cui cng c tri lm trng ti gii quyt vn bng cch bu li Ngh vin.
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
25
Nghin cu nh n-c
Hai l, hot ng ca cc
c quan v chc danh quan
trng ca Quc hi nh- U
ban th-ng v Quc hi, cc
Hi ng v U ban ca Quc
hi, Ch tch Quc hi cng
cn s gim st song cn phn
bit rng y l vic Quc hi
gim st hot ng ca cc t
chc ca chnh mnh, gim st
trong, gim st mang tnh ni
b, khng nn ng nht vi
vic Quc hi gim st cc c
quan nh n-c khc8.
i vi cc c quan nh
n-c, cc U ban v Hi ng
ca Quc hi l cc ch th
gim st. i vi c tri, vic
Quc hi gim st c hiu qu
6
7
26 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
ng ca Quc hi ch l cc
t chc bn trong ca Quc
hi, l hnh thc hot ng m
thng qua Quc hi thc
hin c hiu qu cc chc
nng, nhim v, quyn hn ca
mnh. Hi ng Dn tc v cc
U ban ca Quc hi khng c
quyn quyt nh cc vn c
tnh php l bt buc thc hin
i vi cc c quan nh n-c, t
chc c lin quan, khng c
quyn p dng cc ch ti khi
hn c quan no, m vn l
lm sao cho vic quy nh
quyn phi theo nguyn tc
thng nht, phn cng r rng,
s dng quyn c hiu qu ca
ton b b my nh n-c v
ng bn cht nhn dn ca
quyn lc./.
* ThS, i hc Lut
Thnh ph H Ch Minh
Ni dung gim st khng phi l vn bn n bi ny. Tuy nhin, trong t-ng lai vn gim st vic ban
hnh vn bn ca U ban th-ng v Quc hi ni ring, ca cc c quan nh n-c ni chung, theo chng ti, nn
-c thc hin bi mt c ch t- php.
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
27
Nghin cu nh n-c
Nh n-c
C ch bo m quyn con ng-i
C nhiu c ch bo m quyn con ng-i, trong Nh n-c l mt c ch quan trng.
Hn th, bo m quyn con ng-i l trch nhim tr-c tin thuc v Nh n-c. Do , cn
tng c-ng hiu qu hot ng ca cc c quan trong b my nh n-c, l: Quc hi,
Chnh ph, To n nhn dn, Vin kim st nhn dn
T-ng Duy Kin*
28 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
vic tun theo Hin php, lut nhn dn trong qu trnh son tng thm mt s u ban chng
v cc ngh quyt ca Quc hi tho v thng qua php lut; hn nh-: U ban t- php nhm
c lin quan n quyn con nng cao v th, vai tr ca U gim st hot ng t- php
ng-i, quyn cng dn. Cc c ban th-ng v Quc hi, ca trong vic bt, giam, gi, xt x
quan nh n-c quan trng nht Hi ng dn tc v cc U v thi hnh n; U ban dn
nh-: Ch tch n-c, Chnh ph, ban ca Quc hi, ca on nguyn hay Thanh tra Quc
To n nhn dn ti cao, Vin i biu Quc hi v c nhn hi (Ombusdman) nhm gii
kim st nhn dn ti cao c i biu Quc hi trong sng quyt n th- khiu ni, t co
trch nhim bo co cng tc quyn lp php; gim st hot v kin ngh ca c tri hoc
ca mnh tr-c Quc hi hoc ng ca cc c quan trong b nghin cu c th thnh lp U
trong thi gian
ban nhn quyn
Quc hi khng
Cn tng thm mt s u ban chng hn nh-: trc thuc Quc
hp th bo co U ban t- php nhm gim st hot ng t- php hi gii quyt
tr-c U ban trong vic bt, giam, gi, xt x v thi hnh n; U cc vn v
th-ng v Quc ban dn nguyn hay Thanh tra Quc hi nhn quyn...
hi - c quan (Ombusdman) nhm gii quyt n th- khiu ni,
Chnh ph
th-ng trc ca t co v kin ngh ca c tri hoc nghin cu c
Chnh ph l
Quc hi gia hai th thnh lp U ban nhn quyn trc thuc Quc
c quan chp hnh
k hp. Bn cnh hi gii quyt cc vn v nhn quyn
ca Quc hi v l
, Quc hi cn
c quan hnh
thc hin quyn
quyt nh v cc vn quan my nh n-c, c bit tng chnh nh n-c cao nht. Hot
trng khc ca t n-c nh- c-ng hiu lc v hiu qu ng ca Chnh ph c ngha
chin tranh, ho bnh; tnh trong gim st hot ng t- quyt nh trc tip n vic
trng khn cp; chnh sch pht php; tng c-ng vic tip bo m thc y v pht trin
trin kinh t, x hi; chnh sch nhn, gii quyt kp thi, nhanh quyn t do dn ch ca cng
dn tc v tn gio; quyt nh chng n th- khiu ni, t co dn. Trong iu kin hin nay
cc cng trnh quan trng ca ca cng dn gi ti Quc hi. cn tip tc kin ton t chc
t n-c... y l nhng vn ng thi, cc vn quan v hot ng ca cc c quan
ln, h trng c lin quan trc trng ca t n-c, trong khi b my hnh chnh bo m
tip ti quyn con ng-i, quyn ch-a th -a ra ly kin ca tinh gn, hot ng c hiu lc
t do dn ch ca cng dn. V nhn dn hay tin ti t chc v hiu qu, m mt trong
vy, tng c-ng hiu qu hot tr-ng cu dn th i hi phi nhng yu cu t ra l b my
ng ca Quc hi trn cc thn trng, suy xt k l-ng hot ng ca Chnh ph phi
trong sch, minh bch, chng
lnh vc hot ng cng c tr-c khi thng qua.
-c quan liu, tham nhng,
ngha l gp phn rt quan
Tng c-ng c ch Quc
ca quyn, hch dch v sch
trng trong vic bo m
hi trong vic bo m quyn
nhiu nhn dn.
quyn con ng-i n-c ta hin
con ng-i hin nay t ra nhu
nay. lm iu ny, theo
Lm -c iu i hi
cu cn nghin cu kinh
chng ti cn i mi quy trnh
nghim m hnh Quc hi ca tip tc y mnh ci cch
xy dng, ban hnh lut, bo
mt s n-c trong khu vc v hnh chnh, loi b nhng th
m s tham gia nhiu hn ca
trn th gii. Nn chng, cn tc phin h trong cc khu
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
29
Nghin cu nh n-c
30 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
hn ca mnh.
Vi t- cch l c quan kim
st, Vin kim st nhn dn
thc hnh quyn cng t, truy
t ng-i vi phm ra tr-c c
quan xt x v kim st hot
ng bt, giam, gi, thi hnh
n, bo m mi hnh vi vi
phm php lut phi -c pht
hin kp thi v ti phm phi
b truy t tr-c php lut; ng
thi vic bt tm giam, tm
gi v ch giam gi phm
nhn phi ng php lut, trnh
oan sai v c bit l tn trng
nhn phm con ng-i.
To n vi t- cch l c
quan xt x ca Nh n-c c
thm quyn tuyn b mt
ng-i l c ti hay khng c
ti. V th, hot ng xt x
ca To n c lin quan trc
tip ti sinh mnh, quyn t do
ca con ng-i v cng l
ng-ng ca s c hay khng c
nhn quyn. Cn b To n
phi c l-ng tm v tnh trch
nhim, tnh o c ngh
nghip cao.
Do tnh cht v tm quan
trng ca hot ng t- php,
xy dng Nh n-c php
quyn ca dn, do dn v v
dn, i hi cp thit hin nay
l phi y mnh ci cch tphp, lm cho h thng cc c
quan t- php hot ng c hiu
qu, bo m tnh c lp,
khch quan v v t-. Tnh c
lp, khch quan v v t- phi
tr thnh nguyn tc xuyn
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
31
Nghin cu nh n-c
biu cao nht ca nhn dn, do Tm nhn ngh vin v hp tc c-ng hn na vic hoch nh
nhn dn trc tip bu ra; c v quc t tr-c thm thin nin k -ng li, ch tr-ng chnh
tr l c quan quyn lc nh th ba ca hi ngh nhng sch v nhn quyn v c lin
n-c cao nht ca c quan ng-i ng u c quan lp quan n nhn quyn, lm ch
quyn lc nh n-c. Hot ng php cc n-c hp ti tr s da vng chc v quan im
ca Quc hi l i din cho Lin hp Quc, New York, M, chnh tr th ch ho thnh
ch v nguyn vng ca nhn t ngy 30/8 - 1/9/2000 php lut. Bn cnh , tng
dn c n-c, do Quc hi l khng nh: Ngh vin - c c-ng v pht huy vai tr ca
c quan duy nht chu trch quan dn c - i din cho mi cc t chc chnh tr, x hi, t
nhim tr-c nhn dn. Chnh thnh phn x hi, c y chc x hi ngh nghip ph v To n nhn dn ti cao, quyn lc v bin php t r nhng t chc i din cho
Vin kim st nhn dn ti cao, ch ca nhn dn bng vic quyn li ca mt b phn c
mc d c tnh c lp trong thng qua cc o lut v gim nhn con ng-i cng cnh ng,
hot ng, nh-ng l c quan st lin tc hot ng ca chnh cng li ch, tin ti xy dng
x hi dn s phi
chp hnh ca Quc
l mt trong nhng
hi, do phi c
Trong hot ng, To n khng chu bt k h-ng -u tin vo
trch nhim bo co mt tc ng no t pha c quan lp php cng
nhng nm tip
cng tc tr-c Quc
nh- hnh php. m bo rng phn quyt ca theo2. Xu h-ng
hi v trong thi
To n khng ch nhn danh quyn lc nh n-c Nh n-c thu hp
gian Quc hi khng
m cn phi nhn danh cng l
dn tc khng nn
hp th bo co hot
m m tt c cc
ng tr-c U ban
th-ng v Quc hi. i biu ph l khng th thiu -c cng vic m dn dn chuyn
Quc hi c quyn cht vn nhm bo m cc quyn v t giao cho cc t chc x hi
hot ng ca Chnh ph v do ca nhn dn, duy tr ho ngh nghip theo m hnh
dch v hnh chnh cng.
Th t-ng Chnh ph, Chnh bnh v pht trin hi ho1.
Tc cc t chc x hi phi nh
n To n nhn dn ti cao v
Nh- vy, trong c ch bo n-c c th lm v m nhn
Vin tr-ng Vin kim st
m nhn quyn trch nhim cng vic tr-c kia thuc
nhn dn ti cao, do hot
tr-c tin thuc v Nh n-c, quyn qun l ca Nh n-c.
ng ca cc c quan ny
c th l cc c quan trong b cng chnh l c ch tt
khng phi chu trch nhim
my nh n-c, ca cn b, trong vic bo v nhn quyn
trc tip tr-c nhn dn m
cng chc nh n-c. Tuy vy, hin nay n-c ta cng nhchu trch nhim tr-c Quc
Nh n-c mi ch l mt phn trong t-ng lai./.
hi. Do vy, bo m quyn con
h trong h thng chnh tr, tt
ng-i trong c ch Quc hi, so
nhin l tr ct. n-c ta hin
vi cc c quan khc trong b
nay, c ch bo m nhn
* ThS, Hc vin chnh tr
my Nh n-c, c th ni Quc
quyn c th phi xc nh Quc gia H Ch Minh
hi c -u th v-t tri hn c.
rng hn tc l c h thng
Chnh v vy, trong Tuyn b
chnh tr. iu i hi tng
1
Tm nhn ngh vin v hp tc quc t tr-c thm thin nin k th ba, Tp ch ng-i i biu nhn dn, S 123,
thng 9/2000, tr 3.
2 Kinh nghim rt ra t hot ng bo v nhn quyn ca mt s n-c trn th gii.
32 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
cc ban ca hnd
T chc v hot ng ca cc
ban ca Hi ng nhn dn
Cc ban ca Hi ng nhn dn gi vai tr quan trng trong vic bo m hiu qu hot ng
ca Hi ng nhn dn cc cp. Tuy vy, cc quy nh ca php lut hin hnh cng nh- thc tin
t chc v hot ng ca cc ban ca Hi ng nhn dn hn ch v tr, vai tr ca cc ban ny
v do vy, cn c nhng i mi t chc v hot ng cc ban ca Hi ng nhn dn cc cp n-c
ta hin nay
Tr-ng c Linh
Khc vi ch t qun a
ph-ng ca mt s n-c, theo
quy nh ca php lut hin hnh,
chnh quyn a ph-ng n-c ta
l mt b phn hp thnh ca
chnh quyn nh n-c thng nht,
bao gm Hi ng nhn dn
(HND) cc cp - c quan quyn
lc nh n-c a ph-ng do
nhn dn a ph-ng trc tip bu
ra v cc c quan, t chc khc
-c thnh lp trn c s cc c
quan quyn lc Nh n-c ny theo
quy nh ca php lut (U ban
nhn dn (UBND), cc c quan
chuyn mn thuc UBND, Th-ng
trc HND, cc ban ca HND),
nhm qun l cc lnh vc ca i
sng x hi a ph-ng, trn c s
nguyn tc tp trung dn ch v kt
hp hi ha gia li ch ca nhn
dn a ph-ng vi li ch chung
ca c n-c.
iu 9 ca Lut t chc
HND v UBND nm 1994 hin
hnh cng quy nh r: Hiu
qu hot ng ca HND cp
Vn Khnh- TTXVN
I. t vn
tnh, cp huyn -c bo m
bng hiu qu ca cc k hp
HND, hiu qu hot ng ca
Th-ng trc HND, UBND, cc
ban ca HND v ca cc i
biu HND.
Nh- vy, xt v ph-ng din
c cu t chc, cc ban ca
HND l mt b phn cu thnh
gn b hu c trong c cu t
chc ca HND, ng thi v
ph-ng din hot ng, hiu qu
hot ng ca cc ban ca
HND l mt trong nhng yu t
gp phn quan trng bo m
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
33
nghin cu nh n-c
34 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
cc ban ca hnd
tr, t 35 n 50 i biu;
HND cp tnh t 60 n 100
i biu).
2. Tr-ng cc ban ca HND
hot ng chuyn trch v ng
thi l thnh vin ca Th-ng
trc HND cng cp
V Th-ng trc HND hin
nay ch c Ch tch v Ph Ch
tch l qu t, nu c tng thm 1
thnh vin na nh- mt s ng-i
kin ngh cng khng gii quyt
-c vn g. Vic c cu cc
Tr-ng Ban ca HND l thnh
vin ca Th-ng trc HND,
theo chng ti s tng c-ng hiu
qu hot ng ca c Th-ng
trc HND, c cc ban ca
HND, nht l hot ng gim
st ca HND. Th-ng trc
HND cn c tt c cc cp,
cn khc phc du n ca s tha
hip gia cc kin khc nhau
ca cc i biu Quc hi khi
thng qua Lut t chc HND v
UBND nm 1989 lin quan n
vic thnh lp th-ng trc
HND. Ti sao Lut t chc
HND v UBND nm 1994
quy nh HND cp x cng c
Ch tch v Ph Ch tch HND
nh- cp tnh v cp huyn, nh-ng
Ch tch, Ph Ch tch HND
cp x li khng -c gi l
Trong nhim k HND kha 14 ca huyn B Trch tnh Qung Bnh, Th-ng trc HND v cc
ban ca HND huyn tp trung gim st 15 t v tnh hnh thc hin ngh quyt HND, vic thi
hnh php lut trn a bn v 14 cuc gim st c tnh cht chuyn thuc cc lnh vc kinh t-x hi,
an ninh quc phng, -a ra 45 kin ngh i vi cc c quan, ban ngnh a ph-ng, trong c
21 kin ngh v bo m php ch, nh-ng trong s ny c 9 kin ngh ch-a -c cc c quan, ban ngnh
c lin quan xem xt, gii quyt. Tnh trng t-ng t nh- th ny l ph bin nhiu a ph-ng.
(Ngun: th-ng trc HND tnh Qung Bnh, K yu hi tho hot ng gim st ca HND cc cp tnh Qung
Bnh, Tnh Qung Bnh nm 2000, tr.126 - 129)
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
35
Nghin cu nh n-c
ca cc i biu c trnh
chuyn mn nghip v, c s am
hiu v kinh nghim v mt lnh
vc nht nh no gip cho
HND thc hin c hiu qu
chc nng quyt nh nhng ch
tr-ng, bin php nhm xy dng
v pht trin cc lnh vc kinh tx hi a ph-ng; gim st
vic thi hnh Hin php, php
36 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
cc ban ca hnd
nhn c lin quan phi phc tng, 1989 tng quy nh: cc ban
Trong tr-ng hp do tnh cht
nh-ng php lut cn quy nh r: chuyn trch ca HND c v mc vi phm ca Ch tch
khi cc ban ca HND pht hin quyn cht vn UBND, cc UBND, cc thnh vin ca
cc vn bn ca c quan chnh thnh vin ca UBND, th UBND, hoc th tr-ng c quan
quyn a ph-ng c vi phm tr-ng cc c quan chuyn mn chuyn mn thuc UBND ch-a
php lut, cc c quan, t chc thuc UBND, Ta n nhn dn n mc phi bi nhim, nh-ng
a ph-ng khng thc hin ng cng cp. Theo chng ti cn trong cc tr-ng hp php lut
ngh quyt HND, hoc c khi phc li quyn cht vn ny hin hnh li ch-a quy nh cho
nhng vic lm vi phm php cho cc ban ca HND.
HND -c quyn p dng cc
lut, s tr tr, yu km trong hot
hnh thc x l nh hn, theo
Trong tr-ng hp c vi phm
ng ca nhng c quan chnh
chng ti l mt hn ch cn phi
php lut nghim trng ca
quyn a ph-ng, cc ban ca
khc phc. c th l hnh
UBND, c quan chuyn mn
HND c quyn yu cu ng-i
thc: khin trch, cnh co, ch
thuc UBND, cc ban yu cu
ng u cc c quan, t chc
khng th ch ph bnh, nhc
xem xt, khc phc m khng
phi p dng cc bin php cn
nh, rt kinh nghim hoc khng
-c nhng c quan ny gii
thit khc phc; cn quy nh
x l g.
quyt th cc ban ca HND
c th thi gian phi
Vic quy nh r
tr li, nu khng
nhim
v v quyn
iu 28 Lut t chc HND v UBND nm 1989
thc hin yu cu ca
tng quy nh: cc ban chuyn trch ca HND hn cho cc ban ca
cc ban cng cn phi
c quyn cht vn UBND, cc thnh vin ca UBND, HND, quy nh r
gii thch r l do.
th tr-ng cc c quan chuyn mn thuc UBND, Ta trch nhim ca
Nu ng-i c n nhn dn cng cp. Cn khi phc li quyn cht UBND v cc c
trch nhim khng vn ny cho cc ban ca HND
quan chnh quyn
xem xt, thc hin
a ph-ng khc
yu cu ca cc ban, hoc thc thng qua Tr-ng ban l thnh trong vic thc hin cc yu cu
hin khng ng, khng y , vin ca Th-ng trc HND c ca cc ban ca HND, quy
cc ban c th -a vn ra k quyn yu cu triu tp k hp nh b sung cc ch ti c th
hp HND, s dng quyn cht bt th-ng, -a vn ny ra k p dng i vi cc i t-ng
vn ca cc ban, nu c quan, hp HND xem xt v quyt thuc quyn gim st ca
ng-i c trch nhim l i nh p dng cc ch ti cn thit HND chnh l biu hin tnh
t-ng thuc quyn cht vn ca thuc thm quyn ca HND quyn lc nh n-c ca HND
i biu HND. Quyn cht vn (nh-: bi b vn bn sai tri ca ni chung, cng nh- tnh quyn
ca cc ban trong tr-ng hp ny UBND, ca Ch tch UBND cng lc nh n-c ca hot ng
bt ngun t quyn cht vn ca cp; bi nhim cc thnh vin gim st do cc ban ca HND
chnh cc i biu l thnh vin UBND; yu cu Ch tch UBND tin hnh. V kim tra, gim st
ca cc ban HND, tr thnh cch chc th tr-ng c quan m khng c quyn lc ch l
quyn cht vn mang tnh tp chuyn mn thuc UBND cng cu trng rng tiu t- sn nht,
th, gn vi chc nng gim st cp, cch chc Ch tch, Ph Ch nh- L-nin tng ni./.
ca cc ban HND s c tnh tch UBND cp d-i trc tip...).
cht, ngha v hiu qu hn so y cng l mt trong nhng l
* TS, Tr-ng Khoa lut hnh
vi quyn cht vn do c nhn do chng ti kin ngh Tr-ng
i biu thc hin. iu 28 Lut cc ban ca HND l thnh vin chnh-nh n-c, Tr-ng i hc
lut TP. H Ch Minh
t chc HND v UBND nm ca Th-ng trc HND.
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
37
Php lut v li ch x hi
Nguyn Vn Luyn* - V khnh Vinh**
Cc tc gi
bn v mt vn
thc t l lm sao
php lut ph
hp vi thc tin
v -c thc tin
chp nhn, xt t
gc l lun
ca mi quan h
bin chng v tc
ng qua li gia
php lut v li
ch x hi. Php
lut ph hp v
cn bng -c
cc li ch x hi
th s c tc ng
thc y v l
nh h-ng cho
s pht trin. Cc
tc gi xut
phi c cch tip
cn phn tch tc
ng x hi ca
cc d n vn
bn quy phm
php lut v iu
tra thc tin, ly
kin chuyn gia
v nhn dn
tr-c khi ban
hnh nhng vn
bn php lut c
tc ng rng
1. Vai tr ca li ch x hi i
vi s pht trin ca php lut
Cc quy phm x hi ni chung,
cc quy phm php lut ni ring c
mi lin h hai chiu v ph thuc
vi li ch ca ng-i tham gia cc
quan h x hi. Cc quy phm php
lut phn nh cc nhu cu ca x hi,
m nhu cu ny li lin h ph thuc
nhn qu trc tip vi tnh cht v s
kt hp ca cc li ch ca cc ch
th x hi khc nhau, v mc phn
ho cc li ch . S phc tp ny
c bit th hin x hi c giai cp.
Trong x hi cng sn nguyn
thu ch c mt loi li ch l li ch
chung, v th, cc quy phm x hi
mang tnh cht thng nht, khng
phn ho. Ton b x hi u tun
th vic thc hin cc quy phm x
hi bo v li ch ca tt c mi
ng-i. Cng vi vic x hi phn
chia thnh giai cp, li ch chung b
phn ho thnh li ch ca cc giai
cp v iu -c th hin rt r
trong vic phn ho cc quy phm x
hi, trong tnh cht giai cp ca cc
quy phm . Lc ny xut hin tnh
1
cht ph thuc c th ca cc li
ch c nhn vo li ch ca giai cp
thng tr -c th hin vi t- cch
l li ch chung ca x hi. Vic
iu ho cc li ch chung v cc
li ch c nhn v vic bo v cc
li ch c s xung t ln nhau ca
nhng c nhn ring bit l chc
nng ca giai cp thng tr.
Vi t- cch l s phn nh ca
qu trnh , trong i sng x hi
ra i mt loi quy phm x hi
c bit - l php lut. Php
lut th hin v phn nh li ch v
ch ca giai cp cm quyn,
nh-ng li c ngha bt buc thi
hnh chung i vi tt c cc giai
cp v c nhn khc. Ph. ngghen
vit: i vi ng-i t- sn, -ng
nhin php lut l thing ling, v
php lut vn l do n t ra,
-c ban b vi s ng ca n,
bo v c nhn n v li ch
ca n1. Nh-ng khng ch trong
php lut m cn c trong cc
quy phm x hi khc, li ch ca
giai cp t- sn cng -c th
hin. C. Mc v Ph. ng-ghen
Mc- Ph. ng-ghen. Ton tp. T. 2, NXB Chnh tr quc gia- S tht, HN1995, tr.610.
38 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
php lut v li ch x hi
hnh
thc
php l th
hin cc li
ch ca cc
ch th x
hi
khc
nhau; do
c th kt
lun
rng
Mt phn v khng c nhng quy nh php lut khng
th
thch hp nn nhiu cn h cc khu chung cnghin cu
mi xy khng n -c tay ng-i ngho
hnh
thc
php
l
ch r: Php lut, o c, (php lut) mt cch c lp
tn gio u b ng-i v sn v xem th-ng cc li ch x
coi l nhng thnh kin t- hi. Chnh v cc li ch x hi
sn, che giu nhng li ch to thnh c s khch quan
t- sn2.
hnh thnh php lut.
Trong x hi chng ta, tuy
Trong qu trnh pht trin
khng c mu thun i ca mnh, php lut khng th
khng v li ch, nh-ng vn cao hn trnh pht trin cc
cn tn ti s khc bit giai li ch x hi t -c
cp v x hi, do vy cc quy giai on pht trin . iu
phm php lut vn mang tnh ni ln s tc ng ca
phn ho. Trong iu kin nh- nhn t khch quan - li ch
- vy, php lut va phi th x hi i vi nhn t ch
hin li ch v ch chung ca quan ( mt ngha nht nh)
ton th nhn dn lao ng, - php lut. Cch tip cn ny
ca ton th x hi v ng gip trnh nhng yu t phiu
thi phi lm nhim v iu l-u, ch quan duy ch, s tin
ho, phi hp cc li ch x t-ng v cn c vo sc
hi khc nhau.
mnh vn nng ca php
Da vo lun im cho
rng th-ng tng php l - nh
n-c- suy cho cng -c
quyt nh bi c s h tng
kinh t, v cc b phn hp
thnh ca php lut l cc
2
s tc ng ln nhau ca hai
hin t-ng x hi khng ng
hng, bi v cc li ch x hi
trong xu th lun thay i suy
cho cng li quyt nh hnh
thc php l, cn hnh thc
php l iu chnh cc li ch
x hi li c xu h-ng lc hu
so vi ni dung ca cc li ch
x hi. iu to ra nhng
mu thun nht nh gia hai
yu t trn.
C. Mc v Ph. ng-ghen
pht hin nguyn nhn ca
nhng thay i ca cc o
lut chnh l do s thay i
ca cc li ch -c th
hin trong php lut hoc
trong s xut hin cc li ch
giai cp mi. Cc ng vit:
Ngy mai t ch ca c
nhn liu c cm thy hay
khng cm thy b p bc bi
o lut m hm qua n
gip xy dng nn - iu
tu thuc ch trong thi gian
, nhng tnh hung mi c
xut hin hay khng, nhng li
ch c thay i hay khng,
thay i n mc m o lut
ca ngy hm qua khng cn
ph hp vi nhng li ch
thay i y na. Nu nhnhng tnh hung mi
ng chm n nhng li ch
ca ton b giai cp thng
tr th giai cp s sa i
Mc- Ph. ng-ghen. Ton tp. T. 4, NXB Chnh tr quc gia- S tht, HN1995 tr. 611.
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
39
o lut, cn nu chng ch
ng chm n vi c nhn
th tt nhin l a s s
khng ch n s phn
khng bn trong ca h3.
Lun im Mc xt c
ngha l lun v thc tin rt
quan trng i vi vic thc
hin nhim v hon thin h
thng php lut hin nay
n-c ta.
Cc loi li ch x hi
ang tn ti trong x hi ta
lun trong s pht trin
bin chng. Quy phm php
lut, lc u phn nh cc
li ch t-ng ng, tip sau
lc hu v xung t vi cc
li ch khch quan mi xut
hin. Do vy, phi thay i
kp thi cc quy phm php
lut khng cn p ng -c
cc li ch ca x hi v ca
c nhn, khng cn ph hp
3 C.
vi cc i hi ca giai on
pht trin hin nay. l
mt trong nhng nhim v
c bit quan trng ca cc
c quan xy dng php lut
n-c ta hin nay. Vic thc
hin nhim v gn lin
vi vic son tho cc quy
phm php lut -c lp
lun v mt khoa hc vi
mc ch lm cho cc quy
phm ph hp vi cc li
ch ca x hi, ca Nh n-c
v ca c nhn trong giai
on mi.
Li ch, th hin qua cc
hnh thc nh-: li ch tinh
thn, chnh tr, kinh t v
kha cnh quan im ng-i
mang cc li ch phi
lun lun -c cp ti
trong mi lin quan vi s
hnh thnh v pht trin ca
Mc- ng-ghen. Ton tp. T. 3. NXB S tht, HN, 1986, tr. 456 - 457
40 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
php lut v li ch x hi
T2
2003
41
ch x hi th cc li ch x
hi ng vai tr quyt
nh. Nh-ng n l-t
mnh, php lut, cc quy
phm php lut t mnh
cng c nh h-ng tch cc
n s hnh thnh v pht
trin cc li ch x hi. iu
th hin tnh c lp
t-ng i ca cc hin
t-ng php lut.
n.
4 C. Mc-Ph. ng-ghen. Ton tp, T. 12, C. Mc-Ph. ng-ghen. Ton tp, T. 12, NXB Chnh tr quc gia- S tht,
HN1993, tr. 41.
42 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
php lut v li ch x hi
th x hi khc v
bo m vic cn
nhc, kt hp hi ho cc li
ch trong cc hnh vi c th
ca h. iu ny th hin s
tn trng thc hin php lut
mt cch t gic. Nh n-c,
thng qua cng c php lut
v cc c quan bo v v thc
hin php lut gi vai tr iu
ho cc li ch x hi v gii
quyt cc mu thun. Chng
hn, Hin php nm 1992 ca
n-c ta ghi nhn nhng li
ch c bn nh- sau: Nh n-c
pht trin nn kinh t hng
ho nhiu thnh phn theo c
ch th tr-ng c s qun l
ca Nh n-c, theo nh
Mc, Ph. ng-ghen. Ton tp. T. 37, NXB Chnh tr quc gia- S tht, HN1997, tr. 679.
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
43
44 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
php lut v li ch x hi
tr-ng hp, d- lun x hi lut th hin vi t- cch l tip cn nghin cu, iu tra,
ng vai tr bo v trc tip mt trong nhng yu t c tng kt thc tin, phn tch
li ch ca nhm cng ng bn cho php c nhn trong tc ng x hi ca cc chnh
ny hay nhm cng ng tnh hung c th la chn sch php lut tr-c v sau
khc, cn trong nhng tr-ng -c ph-ng h-ng ca hnh khi ban hnh, d liu cc tnh
hp khc, Nh n-c li ng vi php l - x hi ph hp hung trn c s cc thng tin
vai tr . V c th c c s vi li ch ca cng ng, v phn tch d bo tin cy,
kt hp gia d- lun x hi v nhm x hi m c nhn l khch quan v khoa hc
Nh n-c. Nh n-c v cng thnh vin. V cui cng, khi thit k h thng vn bn
ng dn c- khng ch th th hin l tiu chun ca s php lut ca Nh n-c ta
hin vai tr ca ng-i bo v nh gi hnh vi, cc quy ph hp v h tr cho s pht
cc li ch chung trc tip m phm php lut cho php Nh trin kinh t, x hi ca n-c
cn c li ch ca c
nh. V mt t chc
nhn, nu nh- li ch
thc hin cc nghin
Nh
n-c,
thng
qua
cng
c
php
c nhn b c
cu cng phu trn y,
lut
v
cc
c
quan
bo
v
v
thc
hin
nhn khc hoc cc
chng ti mong rng cn
php lut gi vai tr iu ho cc li ch
c quan nh n-c hay
thc hin c ch ly
x hi v gii quyt cc mu thun
cc t chc x hi
kin chuyn gia, cc nh
xm phm.
khoa hc v ly kin
n-c cn c vo mc v thm d rng ri nhn dn
Nh- vy, khi l ph-ng
tnh cht ca s vi phm cc i vi nhng vn bn php
tin bo v cc li ch ca x
li ch m c bin php tc lut lin quan ti quyn v li
hi, cc quy phm php lut
ng t-ng ng n ng-i vi ch ca nhiu ng-i, nhiu
thc hin chc nng khng
phm, phng nga v ngn nhm trong x hi./.
ch mt m l nhiu mc
chn s lch chun cc quy
khc nhau. Vi t- cch l
phm trong hnh vi ca con
mt yu t ca thc x hi,
* TS, Hiu tr-ng Tr-ng
ng-i. Bng cch , php
php lut phn nh s kt hp
lut l ph-ng tin iu chnh i hc Lut thnh ph H
bin chng ca cc li ch x
hnh vi ca con ng-i trong Ch Minh
hi, cc li ch nhm v cc
x hi.
** PGS.TS, Ph Vin
li ch c nhn; cc quy phm
php lut to iu kin cho x
Thay li kt cho bi vit tr-ng Vin Nghin cu Nh
hi, Nh n-c, giai cp ghi ny, chng ti mong mun n-c v Php lut
nhn cc iu kin kt hp
-c cc li ch khc nhau
trong cc quy tc x s t-ng
ng ca c nhn, cng ng
v cc thit ch, t chc x
hi. Khi -c phn nh trong
thc php lut ca mi
ng-i, cc quy phm php
T2
2003
45
hng nm va qua,
s pht trin mnh
m ca nn kinh t
hng ho nhiu thnh phn
n-c ta lm pht sinh nhiu
quan h kinh t a dng, phc
tp, trong c quan h cnh
tranh. Vic tha nhn quyn
t do kinh doanh theo quy
nh ca Hin php (iu 57)
v php lut, to c s php
l khuyn khch t do cnh
tranh gia cc ch th kinh
doanh.
46 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Nh n-c
ang nm
c
quyn
trong
mt s
lnh vc
kinh t,
nh-ng
vn ch-a
c mt
h thng
php
lut
hon
chnh v
kim
sot c
quyn
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
47
hp l vo hot ng kinh
doanh ca doanh nghip khc
m khng c l do chnh
ng;
5. Phn chia ton b hay
mt b phn ca th tr-ng
hay ngun cung ng theo khu
vc sn phm, theo dch v
hay theo nhm khch hng.
B coi l hnh vi lm dng
-u th ni tri v b nghim
cm theo php lut v kim
sot c quyn khi cc hnh vi
ny phi tho mn hai iu
kin sau:
Th nht, hnh vi -c
thc hin bi doanh nghip c
sc mnh chi phi th tr-ng,
v ng thi doanh nghip
lm dng v tr -u th ca
mnh ngn cn cnh tranh trn
th tr-ng. Nh- vy, nu cc
hnh vi trn m thc hin bi
doanh nghip c v tr -u th
ni tri m khng c mc
ch lm dng v tr ca mnh
nhm ngn cn cnh tranh th
cng khng -c coi l hnh
vi lm dng v tr -u th ni
tri trn th tr-ng (v d: do
khng hong kinh t m
doanh nghip c v tr -u th
phi h gi sn phm d-i
mc chi ph sn xut bo
m s tn ti ca mnh).
Th hai, phi c mi quan
h nhn qu gia hnh vi lm
dng sc mnh chi phi th
tr-ng ca doanh nghip vi
48 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
hu qu lm ngn cn t do
cnh tranh trn th tr-ng. C
ngha l hu qu ngn cn t
do cnh tranh, lm sai lch
quy lut cnh tranh trn th
tr-ng phi bt ngun t vic
s dng quyn lc chi phi th
tr-ng ca doanh nghip c v
tr -u th ni tri v -c thc
hin bi doanh nghip ny.
Nh- vy, s khng phi l
hnh vi lm dng -u th trn
th tr-ng khi m hu qu lm
nh h-ng xu n cc iu
kin hot ng ca th tr-ng,
lm ngn cn cnh tranh trn
th tr-ng l do bt ngun t
mt cuc cch mng pht
trin kinh t, tin b khoa hc
k thut, cng ngh hoc s
thay i s thch ca cng
chng... thm ch l hu qu
ca s pht trin k thut,
cng ngh thc hin bi
doanh nghip c v tr -u th
ni tri, nu nh- doanh
nghip ny khng c mc
ch cn tr cnh tranh.
1.1.2. Hnh vi lm dng v tr
-u th khai thc qu ng tnh
trng l thuc v kinh t ca
doanh nghip khch hng (gi
tt l hnh vi khai thc qu
ng tnh trng l thuc v
kinh t)
Tnh trng l thuc v kinh
t l tnh trng trong mt quan
h kinh t m mt trong cc
i tc ca quan h ny khng
c kh nng la chn no
khc nu t chi k kt hp
ng, thc hin giao dch kinh
doanh vi nhng iu kin m
bn kia, vi t- cch l khch
hng hoc nh cung cp -a
ra cho mnh (v d: s l thuc
ca nh sn xut i v cc
trung tm th-ng mi ln
mang li phn ln doanh thu
cho nh sn xut, nu ct t
quan h cung cp th rt kh
tm -c mt i tc khc
tiu th hng ho... v ng-c
li).
-c coi l tnh trng l
thuc v kinh t th phi c
iu kin l i tc kinh t
trong quan h vi t- cch
l khch hng hay nh cung
cp khng c s la chn
t-ng xng v mang tnh cnh
tranh no khc. Tc l h
khng c kh nng tm -c
i tc khc thay th i
tc trong quan h kinh t
vi cc iu kin t-ng t
-c -a ra bi i tc ny.
V bn cht, hnh vi khai
thc qu ng tnh trng l
thuc v kinh t th-ng th
hin qua cc hnh vi c th
sau:
1. T chi bn hng; bn
hng km;
2. Bn hng theo nhng
iu kin phn bit i x: to
ra cc iu kin khng cng
bng bng cch rng buc
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
49
gia cc nh bn l vi nhau
hn ch sn l-ng, nng
gi c quyn....).
1. Trn c s p dng mt
vn bn lut c lin quan.
Yu cu y l vn bn c
gi tr nh- mt o lut, bi
v ch c c quan lp php
cao nht mi c th quy nh
cc tr-ng hp ngoi l i
vi cnh tranh (quyn phi
sinh t quyn t do kinh
doanh -c Hin php v
php lut bo v).
Cc hnh vi b cm
1. Hn ch cc doanh
nghip khc tham gia th
tr-ng hoc t do tham gia
cnh tranh;
2. Cn tr vic hnh thnh
gi trn th tr-ng thng qua
vic hn ch s l-ng hng
ho, dch v, can thip lm
tng hoc gim gi.
3. Hn ch hoc kim sot
mc sn xut, u ra ca sn
phm dch v, mc u thoc mc ci tin k thut;
4. Phn chia th tr-ng
hoc ngun cung ng, tiu th
sn phm, dch v;
5. Lp ra nhng iu kin
mt bn c th thng thu
trong u thu;
6. Gim cht l-ng hng
ho, dch v xung thp hn
cht l-ng thc sn xut
tr-c bng cch bn hng
50 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
ny mc gi c hoc mc
gi cao hn...
Cc hnh vi ny -c coi l
tho thun chng li cnh
tranh phi c hai iu kin sau:
Th nht, v mc ch,
hu qu i vi cnh tranh:
cc hnh vi ny phi c mc
ch ngn cn, hn ch cnh
tranh hoc c hu qu lm sai
lch quy lut cnh tranh trn
th tr-ng.
Th hai, s thng ng
tho thun ny phi l s th
hin ch chung ca cc bn
trong tho thun. ch ny c
th -c th hin ra bn ngoi
hoc hiu ngm vi nhau:
hnh thc tho thun khng
quan trng.
Cc tr-ng hp ngoi l
Khng phi mi tho thun
u c hi, m c nhng tho
thun tuy c hn ch t do
cnh tranh nh-ng li c li
cho s pht trin kinh t x
hi, tin b k thut, c li
cho ng-i tiu dng,.. Do ,
cn phi xem xt bo v cc
tho thun ny. Hn na,
bo m thc hin ch
ch-ng ca Nh n-c ta trong
vic Xy dng mt s tp
on doanh nghip ln i u
trong cnh tranh v hin i
ho, nng cao sc cnh tranh
ca cc doanh nghip trong
nn kinh t c bit l cc
ca
b kinh t,
php lut
mang li cho ng-i s dng
phi chng minh -c rng v cnh tranh, hnh vi ny li
mt phn li ch hp l, v
cc tho thun trc tip c th dn n v tr -u th
khng to cho cc doanh
em li nhng kt qu tch lm ngn cn, hn ch cnh
nghip c lin quan loi b
cc cho tin b pht trin kinh tranh trn th tr-ng.
cnh tranh i vi phn ln th
t m khng to ra kh nng
tr-ng sn phm, c bit l:
Do , php lut cnh
cc doanh nghip lin quan
- Hp l ho ngnh, thc loi b cnh tranh i vi tranh cn phi c cc quy nh
nhm kim sot hnh vi ny
y vic c cu ho ngnh;
phn ln th tr-ng sn phm,
d-i gc cnh tranh. Mc
- y mnh s pht trin dch v lin quan, v cc tho ch ca vic kim sot hnh
thun ny phi l gii php
nghin cu v cng ngh;
vi tp trung kinh t khng phi
cui cng m khng cn bin
- V-t qua suy thi v kinh php no khc t n tin l ngn cm hnh vi ny,
cng khng phi khuyn
t;
b kinh t .
khch n, m l nhm
- Cng c sc cnh tranh 1.3. Hnh vi tp trung kinh
ngn chn hu qu lm nh
ca doanh nghip va v nh; t c nguy c dn n c
h-ng n tnh hnh cnh
quyn
- Cng nghin cu pht
tranh do hnh vi tp trung
trin hng ho hoc th tr-ng
Theo B lut dn s v kinh t c nguy c gy ra cho
nhm nng cao k thut, ci Lut doanh nghip, hnh vi th tr-ng, bo v v khuyn
tin cht l-ng, gim chi ph tp trung kinh t thng qua khch cnh tranh.
v tng hiu qu, to ra nhng hnh thc sp nhp, hp nht,
Php lut v cnh tranh
li ch t vic h gi hng ho, mua bn, cho thu doanh
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
51
. Quyt nh ny c th b
khng co. Ng-c li, nu
hnh vi tp trung kinh t
khng c kh nng gy ra hu
qu i vi cnh tranh th c
quan c thm quyn c th
cho php thc hin hnh vi tp
trung kinh t , c bit
trong tr-ng hp vic tp
trung kinh t em li li ch
cho nn kinh t, ng-i tiu
dng v cc doanh nghip
Hu qu ca hnh vi tp
Khc vi hnh vi cnh
trung kinh t i vi cnh
tranh khng lnh mnh, c
tranh th hin ch n c kh
quyn khng ch xm hi ti
nng nh h-ng ti cnh tranh
li ch ca doanh nghip khc
trn th tr-ng, c bit l
trn th tr-ng,
trong tr-ng hp
ca ng-i tiu
to ra hoc cng
c quyn khng ch xm hi ti li ch ca doanh dng, m hu
c v tr -u th nghip khc trn th tr-ng, ca ng-i tiu dng, m qu
nghim
nhm ngn cn, hu qu nghim trng hn ca n l xm hi trc trng hn ca n
hn ch v lu tip n s iu tit cng nh- s hot ng bnh l xm hi trc
di cnh tranh th-ng ca th tr-ng; hn ch, ngn cn cnh tranh, tip n s iu
trn th tr-ng. lm sai lch quy lut cnh tranh trn th tr-ng
tit cng nh- s
kim tra hu
hot ng bnh
qu , c quan
th-ng ca th
c thm quyn c th kim tra lin quan, tng sc cnh tr-ng; hn ch, ngn cn
vic tp trung kinh t c tranh trn th tr-ng quc cnh tranh, lm sai lch quy
ko theo vic tng gi hay t... C quan c thm quyn lut cnh tranh trn th
gim cht l-ng hng ho gy cng c th -a ra cc iu tr-ng. Vn gii quyt hu
thit hai cho ng-i tiu dng kin cho vic thc hin d n, qu y khng ch l bi
khng..., c dn n nh yu cu sa i d n nhm th-ng thit hi m quan
h-ng tiu cc cho cnh tranh bo m mc ng gp trng hn l yu cu khi
cng nh- cc hu qu tiu cc ca d n cho vic thc y phc li t do cnh tranh, s
khc cho nn kinh t - x hi tin b kinh t b tr hot ng bnh th-ng ca th
nhng nh h-ng, tc ng
khng...
ca d n n tnh hnh cnh tr-ng. y khng ch l vn
Trong tr-ng hp m hnh tranh trn th tr-ng.
mang tnh php l thun
vi tp trung kinh t c kh
tu, m n cn cha ng c
Trong tr-ng hp cc yu t kinh t, th tr-ng...
nng gy nh h-ng n cnh
tranh, th c quan c thm doanh nghip lin quan n Vn xc nh ni dung,
quyn c quyn ra quyt nh, hnh vi tp trung kinh t c bn cht v hu qu ca c
c nu r l do, yu cu chm hnh vi lm dng v tr -u th quyn gy ra cho cnh tranh
dt hnh vi tp trung kinh t trn th tr-ng hoc tho v nn kinh t, m c th l
hoc yu cu sa i d n thun nhm chng li cnh ca hnh vi lm dng v tr -u
tranh th s b x l theo quy
52 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
T2
2003
53
Vn lm oan
ng-i v ti,
b lt ti phm
v minh oan
trong t tng
hnh s v
ang l mi quan
tm ca ton x
hi, c bit l
ca cc c quan
nh n-c c
thm quyn trong
qu trnh gii
quyt v n hnh
s. Bi vit
cp mt s kha
cnh l lun ca
vn oan, sai
trong qu trnh
gii quyt v n
hnh s
1. Khi nim
Oan khng phi l mt
khi nim phc tp. Ngha
thng th-ng ca t ny l
b quy ti khng ng, phi
chu s trng pht mt cch
sai tri, v l1. Trn c s
ny, khi nim oan trong
t tng hnh s (TTHS) gm
nhng ni dung sau: Th
nht, cng dn b khi t,
tm giam, tm gi nh-ng sau
c quan tin hnh t tng
(CQTHTT) ra quyt nh
1
2
nh ch iu tra v n, tr t
do v ht thi hn tm giam,
tm gi m khng chng
minh -c ng-i thc
hin hnh vi phm ti, hoc
ng-i ch-a n tui chu
trch nhim hnh s hoc
chng minh -c hnh vi
ca ng-i khng cu
thnh ti phm (CTTP). Th
hai, cng dn b truy t ra
To n xt x nh-ng To
n tuyn b b co khng c
ti hoc bn n kt ti ca
To n cp d-i b To n
cp trn hu, tuyn b co
khng c ti. Th ba, cng
dn b truy t, xt x, kt n
theo mt ti danh nng hn
so vi ti danh trn thc t
phm v bn n -c
To n cp trn sa theo
h-ng nh hn.
Php lut cc quc gia
trn th gii u tip cn v
mt chng mc nht nh
quy nh cc ni dung oan
trong TTHS. Ti Trung
Quc, cc tr-ng hp sau
-c coi l oan: 1) Ng-i b
tnh nghi phm ti b bt gi
nh-ng ch-a c du hiu thc
t hoc ch-a c nhng chng
c thc t l phm ti. 2)
Ng-i ch-a thc s phm ti
nh-ng b giam gi. 3)
Ng-i chp hnh hnh
pht m To n tuyn
nh-ng sau -c xt x li
theo trnh t kim tra, gim
st xt x l v ti2.
Theo B lut Hnh s
Cng ho Lin bang Nga, th
cc tr-ng hp sau -c coi
l oan: 1) Mt ng-i r rng
l khng c ti nh-ng b
ng-i c thm quyn truy
cu trch nhim hnh s. 2)
Mt ng-i b tnh nghi phm
ti hoc b t co l thc
Nguyn Nh- (ch bin), i t in Ting Vit, Nxb Vn ho thng tin, H Ni, nm 1998, tr. 1269.
Lut Nh n-c bi th-ng thit hi ca n-c CHND Trung Hoa, iu 15.
54 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
55
Hu qu ca vic lm
oan ng-i v ti cng
nghim trng nh- b lt ti
phm, chnh v vy m i
vi To n vic x pht mt
ng-i khng c ti cng
khng ng tha th v cng
nguy him nh- b lt mt k
phm ti3.
TNHS d c iu kin
theo lut nh hoc nhng
tr-ng hp hnh chnh ho,
dn s ho cc v n hnh s.
lt ti phm l mt trong
nhng nguyn nhn lm gia
tng tnh hnh ti phm
n4 m cc CQTHTT
gy nn.
lt ti phm l hin
Hin t-ng lm oan ng-i
t-ng ti phm tuy -c v ti cng nh- b lt ti
Cn c php l xc nh
thc hin nh-ng CQTHTT phm u li nhng hu
mt cng dn b oan trong
khng x l ng-i c qu v cng nng n i vi
TTHS l cc quyt nh
hnh vi phm ti
mang tnh g ti,
hoc khng x l
Nhn chung, php lut ca hu ht cc minh oan cho b
mt hay mt s
can, b co, ng-i b
hnh vi phm ti quc gia trn th gii u khng -a ra mt
kt n. Vic xc
trong tr-ng hp khi nim chung v oan trong TTHS, ch
nh cn c ny c
mt ng-i thc nu cc tr-ng hp c th -c coi l oan
ngha rt to ln, n
hin nhiu hnh vi
va biu hin cho
phm ti mc d theo quy ng-i b oan v i vi ton
kt qu ca hnh trnh
nh ca php lut th ng-i x hi. Ng-i b oan phi
minh oan (d ch-a phi l
phi chu trch nhim v chu tn tht khn l-ng v
kt qu cui cng), va l c
hnh vi phm ti ca mnh. vt cht v tinh thn, cn k
s php l cc CQTHTT
Khi ti phm xy ra, ng-i c hnh vi phm ti nh-ng
khi phc li nhng thit hi
khng c hnh vi phm ti -c b lt th sau ln
m ng-i b oan phi
m li b truy cu TNHS th phm ti th nht trt lt,
gnh chu.
k phm ti thc s s thot s c nim tin th on
Nhn chung, cc n-c u
khi s trng tr ca php -c p dng v s tip tc
lut. Nh- vy, lm oan ng-i thc hin cc hnh vi phm quy nh cn c xc nh
v ti c th dn n b lt ti v nh- vy c x hi li mt cng dn b oan l mt
ti phm. Tuy nhin, c b e do bi s nguy him phn quyt ca To n. y
nhng tr-ng hp b lt ti ca hnh vi phm ti dng c th l mt phn quyt s
thm hoc phc thm. Tuy
phm khng gn lin vi tim n.
nhin, mt s n-c li ch
vic lm oan ng-i v ti,
Nh- vy, lm oan ng-i
nhn mnh vic bi th-ng
l tr-ng hp ti phm do
v ti c th gy ra hu qu
thit hi cho ng-i b oan
nhiu ng-i thc hin nh-ng
l lt ti phm v ng-c
khi To phc thm tuyn v
c ng-i khng b truy cu
3
Va- l-ri Xa- vt- sky: Php ch v s bo m bt kh xm phm quyn con ng-i - Tp san To n nhn dn, s
3, nm 1980.
4 o Tr c: Ti phm hc, Lut hnh s v Lut t tng hnh s Vit Nam, Nxb Chnh tr Quc gia, nm 1995.
56 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
quyt nh ca c quan c
thm quyn xc nh mt
ng-i b tm gi, tm giam
oan qu 24 gi hoc quyt
nh ca To n tuyn v ti.
Khc vi php lut ca
mt s n-c trn th gii,
php lut Vit Nam tha
nhn mt ng-i b oan trong
mi giai on TTHS. y l
im -u vit ca php lut
n-c ta, c nh- vy th
quyn v li ch hp php
ca ng-i b oan mi -c
bo v mt cch trit .
Quyt nh mang tnh
minh oan l quyt nh t
tng c th ca cc
CQTHTT, nhng quyt nh
chng t ni oan khut ca
mt ng-i -c lm sng
t. Tu thuc vo cc giai
on t tng, cc CQTHTT
c th ra mt trong cc quyt
nh nh-: quyt nh nh
ch iu tra; quyt nh nh
ch v n v l do hnh vi ca
h khng cu thnh ti phm
hoc h khng c hnh vi
Cn c xc nh mt ng-i b oan
Theo quy nh ca cc vn bn php lut Vit Nam hin hnh th cn c php l xc nh mt
cng dn b oan vn ch-a -c quy nh mt cch trc tip. Tuy nhin, xut pht t cc tr-ng hp
-c coi l oan trong TTHS, ta c th thy cn c php l xc nh mt ng-i b oan l mt trong
cc quyt nh sau: Quyt nh nh ch iu tra ca c quan iu tra; Quyt nh nh ch v n ca
Vin kim st nhn dn; Bn n, Quyt nh ca To n tuyn b co, ng-i b kt n khng c ti
theo trnh t s thm, phc thm, gim c thm, ti thm hoc quyt nh ca To n gim nh hnh
pht mt cch ng k hay p dng iu khon v ti danh nh hn.
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
57
hp trn u -c coi l
quyt nh mang tnh minh
oan, ch coi l quyt nh
mang tnh minh oan khi c
quan iu tra ban hnh quyt
nh trong hai tr-ng hp
sau:
58 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
gim c thm, Hi ng ti
thm phi ng thi tuyn
b ng-i b kt n v ti nu
c cn c -c quy nh ti
cc im 1,2 iu 89- BLTTHS. Vn ny cn -c
xem xt, b sung khi ban
hnh B lut TTHS mi.
Quyt nh ca To n
gim nh hnh pht mt
cch ng k hoc p dng
iu khon v ti danh nh
hn
T2
2003
59
Vic xc nh th no l
ti danh nh hn khng phi
l d dng. Thng t- lin
tch s 10/TTLT-TANDTCVKSNDTC-BNV
ngy
2/1/1998; im 5, Khon II,
Mc B quy nh: Ti danh
nng hn l ti danh c mc
Oan, sai l hin t-ng tiu
hnh pht cao nht cao hn. cc trong qu trnh gii
Trong tr-ng hp ti danh quyt v n hnh s, khng
c mc hnh pht cao nht nhng n gy hu qu nng
bng nhau th ti danh nng n, trc tip i vi ng-i b
hn l ti danh c mc hnh oan, sai m cn dn n vic
pht khi im cao hn. b lt ti phm, gy tc hi
Tuy nhin, trong
n ton x hi,
thc tin xc
Tr-c
mt, c bit lm gim
nh d-c ti cn c quy nh lng tin ca nhn
danh nh hn, r rng, c th dn i vi h
nng hn th ta trong B lut t thng t- php ca
phi da vo nm tng hnh s sp Nh n-c. Khc
cn c theo th t -c sa i v phc oan, sai
-u tin sau y: 1) ni dung, cn c trong TTHS ang
Cn c vo loi cc tr-ng hp l i hi cp
hnh pht i vi -c coi l oan, bch ca x hi
mi ti phm sai, cng nh- m cng cuc ci
xem xt v ti nhng quy nh cch t- php phi
phm -a ra phn v quyt nh t -c nh- tinh
bit c cng hay minh oan trong thn Ngh quyt
khc loi. 2) Nu t tng hnh s 08 ca B Chnh
cc ti c cng ca cc c quan tr ra. Tuy
loi hnh pht th tin hnh t tng nhin, khc phc
xem xt mc ti
tnh trng oan, sai
a ca khung hnh
trong
TTHS
pht nng nht. 3) Nu cc khng phi l vic d dng
ti phm c cng loi hnh v cng khng th lm mt
pht, c mc ti a bng sm, mt chiu m l mt
nhau th phi xt mc ti qu trnh lu di i hi s
thiu ca khung hnh pht n lc khng ch ca ring
nh nht. 4) Nu cc ti cc c quan t- php m ca
60 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
* Ph Ch nhim Khoa
lut, i hc quc gia H Ni
** Khoa lut, i hc
quc gia H Ni
TO l t chc
th-ng
mi
quc t ln nht
th gii hin nay, gi vai tr
quan trng trong th-ng mi
quc t. Hin nay, WTO ang
kim sot trn 90% tng khi
l-ng th-ng mi quc t.
Chnh v vy, WTO cng ngy
cng thu ht nhiu quc gia
trn th gii, c bit l cc
quc gia ang pht trin.
Ngoi ra, hin nay xu h-ng
hi nhp kinh t quc t
y mnh nn kinh t quc gia
l mt mc tiu m nhiu
quc gia theo ui. Vit Nam
cng khng nm ngoi xu
h-ng . Do , chng ta
v ang xc tin tr thnh
mt b phn cu thnh ca t
chc ny. Vit Nam chnh
thc np n xin gia nhp
WTO t ngy12/1/1995 v
cho n nay tin hnh
nhiu phin hp vi Nhm
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
61
Theo T chc th-ng mi th gii (WTO), B ngoi giao - V hp tc kinh t a ph-ng, tr. 459.
62 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
vin phi nng cao tnh minh bch trong chnh nh- mt cng c hiu qu gii quyt tranh
sch th-ng mi ca mnh. Do , y va l chp vi cc n-c pht trin nh- c th yu
mt c hi nh-ng cng l mt thch thc ln cu Tng Gim c WTO ng ra lm trung
i vi Vit Nam. Mt mt, chng ta s to gian, ho gii, c th yu cu Ban th- k WTO
-c mt khung php l v kinh t, th-ng tr gip php l khi c tranh chp, yu cu cc
mi n nh, gp phn to s yn tm i vi n-c pht trin phi c thi kim ch khi p
cc nh u t- n-c ngoi, tranh th -c s dng cc bin php tr a i vi bn thua
h tr v ti chnh ca cc t chc ti chnh kin l n-c ang pht trin
quc t nh- Qu tin t quc t (IMF), Ngn
Nhng thch thc
hng th gii (WB), Ngn hng pht trin
Bn cnh nhng thun li to ln nh- k
Chu (ADB)... Mt khc, vic ny s gp
phn thc y nn kinh t pht trin, pht huy trn, gia nhp WTO khng phi l khng c
ti a ni lc, to c ch thng thong cho cc nhng thch thc nht nh i vi Vit Nam.
doanh nghip trong n-c hot ng. Tuy
Th nht, khi m phn gia nhp WTO,
nhin, vic sa i h
c th i ly quyn
thng php lut trong
T trng ca Vit Nam trong th-ng mi -c h-ng cc li
n-c cho ph hp vi quc t chim rt t, v vy kh nng tr a ch ca t do ho
nhng quy nh ca ca chng ta trong tr-ng hp xy ra tranh th-ng mi gia cc
WTO khng phi chp th-ng mi vi mt n-c pht trin ln n-c thnh vin ca
ngy mt ngy hai l hn ch
WTO, chng ta phi
m tin hnh ngay
tun th cc lut l
-c, chng ta cng
ca WTO tc l phi m ca th tr-ng, chu
s mt mt khong thi gian khng nh hon cc nh-ng b v thu, v cam kt tr cp
tt. Chng ta vn cn thiu mt i ng chuyn nng nghip v th-ng mi dch v v cc
gia php l gii v th-ng mi quc t hoch nh-ng b khc. Tt nhin, nhng nh-ng b
nh nhng chnh sch sao cho va ph hp vi ny s -c m phn theo nguyn tc c i c
php lut v thng l quc t, va ph hp vi li v cng c li. Tuy nhin, Vit Nam l mt
hon cnh kinh t - x hi ca n-c ta. Ngoi ra, n-c ang pht trin, nn kinh t ca n-c ta
mt s lnh vc nh- thu, qun l v kim sot nhn chung cn ngho nn lc hu, vic hi
gi c, th-ng mi dch v s chu tc ng nhp kinh t vi cc n-c lng ging v khu
trc tip ca cng tc ny.
vc cn gp nhiu kh khn (v d nh- vic
Th t-, nu l thnh vin ca WTO, chng
ta c th tranh th -c c ch gii quyt tranh
chp th-ng mi a bin gii quyt mt
cch cng bng hn cc vn ny sinh trong
quan h kinh t th-ng mi vi cc n-c khc,
c bit l vi cc c-ng quc th-ng mi.
Trong Tho thun v c ch gii quyt tranh
chp WTO c nhiu quy nh m cc n-c
ang pht trin nh- Vit Nam c th s dng
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
63
nh- kinh nghim ca Trung Quc sau mt bin php tr a trong th-ng mi th cng
nm gia nhp WTO, Trung Quc phi i mt khng em li hiu qu v khng t -c mt
vi mt thch thc ln v mt x hi l qu nh h-ng tch cc n cch c- x ca n-c
trnh pht trin khng ng u to ra h m chng ta tranh chp.
ngn cch su gia thnh th v nng thn, dn
Th ba, chng ta s b WTO yu cu phi
n vic di dn t t nng thn ra thnh th,
c nhng cam kt rt c th v doanh nghip
ng thi qu trnh ci cch kinh t lm cho
nh n-c. Khng phi ch c Vit Nam m
hng chc triu ng-i mt vic lm2. Do ,
mt s n-c
nu khng c b-c i
hoc ang tin
v l trnh thch hp,
WTO khng cm s hot ng ca cc hnh m phn
Vit Nam cng s phi doanh nghip nh n-c, nh-ng cc n-c
gia nhp WTO
-ng u vi nhng thnh vin phi bo m nguyn tc cng
nh- Trung Quc,
thch thc hin nay khai, khng phn bit i x gia cc doanh
Nga,
Bungary
nh- ca Trung Quc v nghip nh n-c v cc cng ty t- nhn, gia
cng b WTO yu
kh nng nn kinh t cng ty trong n-c v cng ty n-c ngoi
cu cam kt v
trong n-c b-c u trong hot ng kinh doanh
vn ny. V
sau khi gia nhp WTO
mt chnh sch,
b suy gim l khng
WTO khng cm
th trnh khi.
s hot ng ca cc doanh nghip nh n-c,
Th hai, khi xy ra tranh chp vi cc n-c nh-ng cc n-c thnh vin phi bo m
thnh vin ca WTO, nht l cc n-c pht nguyn tc cng khai, khng phn bit i x
trin, nhn chung chng ta v tr yu th hn. gia cc doanh nghip nh n-c v cc cng ty
V chng ta ch-a c i ng chuyn gia t- nhn, gia cng ty trong n-c v cng ty
php l c chuyn mn v kinh nghim x n-c ngoi trong hot ng kinh doanh. ng
l cc tranh chp th-ng mi quc t. V d thi WTO cng s yu cu chng ta y nhanh
trong v kin c tra, c ba sa gia Vit Nam v hn na qu trnh t- nhn ho cc doanh
Hoa K, ngoi i ng chuyn gia php l ca nghip nh n-c v ban hnh nhng lut l cho
Vit Nam, chng ta cn phi mi thm cc ph hp vi quy nh ca WTO. C th, chng
chuyn gia n-c ngoi c kinh nghim ta s phi chun b danh mc cc lnh vc kinh
tham gia gii quyt v vic v phi chi ph ti doanh m cc doanh nghip nh n-c nm vai
chnh khng nh cho cc chuyn gia ny. Hn tr ch o, ng thi cng b cng khai thi
na, t trng ca Vit Nam trong th-ng mi gian v mc -u i dnh cho doanh nghip
quc t chim rt t, v vy kh nng tr a nh n-c theo h-ng gim dn.
ca chng ta trong tr-ng hp xy ra tranh
n-c ta hin nay, doanh nghip nh
chp th-ng mi vi mt n-c pht trin ln l
n-c chi phi cc ngnh, lnh vc then
hn ch3. Trong mt s tr-ng hp, sau khi cn
cht v sn phm thit yu ca nn kinh
nhc mi kha cnh v kinh t, chnh tr, x hi
t, chim t trng ln trong tng sn
th cho d chng ta c thng kin v p t
2 Trung Quc sau mt nm gia nhp WTO, Thi bo kinh t Vit Nam, S 155, Th su ngy 27/12/2002.
3 Trin vng v thch thc i vi cc n-c ang pht trin pht sinh t Vng Doha trong m phn WTO,
64 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Jurgen
Hi nhp m ra
nhng th tr-ng
mi cho ngnh dt
may ni ring v c
nn kinh t ni
chung, nh-ng cng
t ra nhiu tiu
chun mi v nhn
cng, cht l-ng,
gi c...
Ngun nh: Bo Tui tr Ch nht
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
65
H-ng -c
Mt hnh thc php lut c th ca Vit Nam
c cc bn h-ng -c c ca Vit Nam ng-i ta th-ng thy c cu mo u: tng nghe, n-c
c chnh lnh, dn c t- -c. Nh- vy, t thi xa x-a ng-i Vit Nam c quan nim tch bch
php lut thnh hai b phn, mt b phn do nh n-c lm ra v mt b phn khc do dn c- lng
- x lm ra iu chnh cc quan h x hi lng x
1. H-ng -c - sn phm
ca ch lng x t tr
H-ng -c gn lin vi
ch lng x t tr. Ch
t tr ny mnh m n mc
m hnh thnh nn cu ni
ca ming, cu chm ngn
ph bin php vua thua l
lng.
Vy, bn c th t cu
hi, ch lng x t tr
Vit Nam l g? N th hin
nhng thit ch no?
Ch lng x t tr Vit
Nam hnh thnh t lu i.
Ch lng x t tr c cc c
im c bn sau y:
- Cc x c ban qun tr bit
lp vi nh chc trch cp trn.
- Cc x c ti sn ring v c
quyn t do qun tr v s dng
ti sn .
- Cc x c c quan t- php
ring xt x cc tranh chp
dn s c gi tr nh, khng phc
tp v cc v n c tnh cht hnh
s nh khng cn thit phi xt
x To n.
- Cc x c phong tc tp
qun ring, c h-ng -c ring.
- Cc x c c quan tun
phng ring bo v an ninh
trong x.
ng sau
nhng
cnh
cng lng
th ny,
ngoi
php lut
do Nh
n-c ban
hnh cn
c h-ng
-c- Mt
hnh thc
php l
c th
ca lng
qu Vit
Nam
66 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
- Cc x c n th thn thnh
hong ring.
Ban qun tr x
H-ng -c
x mt on -ng gch
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
67
2. Cc c im c bn ca
H-ng -c
V hnh thc
Cc h-ng -c cc lng
x Vit Nam c ni dung
phong ph v c th rt khc
nhau. Tuy nhin nhn mt
Phn ln cc bn h-ng
V ni dung
68 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
H-ng -c
- V Hi ng k mc; tiu
chun -c vo Hi ng k
mc, thm quyn ca tin ch,
th ch;
Cc quy -c v vic bo m
ngha v i vi Nh n-c
- V x tr-ng (l tr-ng):
tiu chun c th tr thnh x
tr-ng, chc nng nhim v,
quyn hn x tr-ng;
- Quy -c v vic Hi
ng k mc v x tr-ng
hng thng, hng qu hoc
hng nm phi dy lun l
c-ng th-ng cho dn nghe
(Tam c-ng - Qun thn, ph
t, phu th, ng th-ng nhn, l, ngha, tr, tn)5;
- Quy -c v hn nhn nh-: l
Bn cnh cc quy -c iu
chnh cc quan h trong lng
x, h-ng -c cn quy nh
cc ngha v ca dn lng i
vi Nh n-c. Tr-c ht,
l ngha v s-u thu. S-u
thu bao gm hai loi: Thu
inh (cn gi l s-u) l thu
nh vo nam gii t 18 tui
n 60 tui; thu in (thu
rung t).
Thng th-ng, h-ng -c
lng x u c quy nh hnh
pht i vi nhng ng-i
khng thc hin ngha v s-u
thu. V d, H-ng -c x
Yn S quy nh ai khng
np thu s b lng thu li
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
69
lng. V d, nu bt -c k
gian th -c php khao vng
vo hi ngi chiu trn,
nu l dn ng c- th -c
cng nhn l dn chnh c-.
Ngoi ra, hnh thc khen
th-ng cng c th l -c
gim cc ngha v i vi
lng x.
V vic x pht, h-ng -c
quy nh ng-i vi phm l
lng c th b pht tin hoc
pht bng hin vt (tru, b,
ln, g, go np, r-u).
Ng-i vi phm l lng cng
c th b trng pht bng roi,
gy hoc h tr ngi th trong
lng. Hnh thc x pht
nghim khc nht theo h-ng
-c l ui khi lng.
3. Gi tr x hi ca H-ng
-c
H-ng -c l mt trong
nhng gi tr vn ho Vit
Nam. N l php lut do cng
ng lng x lm ra. H-ng
-c iu chnh cc quan h
x hi trong cng ng lng
x Vit Nam rt c hiu lc
v hiu qu. S d, n c hiu
lc v hiu qu cao l bi n
rt ph hp vi iu kin
kinh t - x hi ca lng x
Vit Nam. Hn na, cch
thc xy dng h-ng -c rt
dn ch, th hin ch ca
70 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
* PGS.T.S, i hc Lut H Ni
n l
n l v h t h n g To n
ca n-c Anh
Th-ng vin Anh- C quan cao nht trong h thng to n Anh quc
N-c Anh -c cc nh
nghin cu lut hc bit n
nh- l ci ni sinh ra thng
lut (Common law) v cng
ng thi c mt h thng to
n n nh tn ti v hnh
thnh t nhng nguyn tc
v cc truyn thng rt c
tr-ng. n l l mt ngun
lut quan trng v ch yu
trong php lut Anh. Vy
thng lut -c hnh thnh
t bao gi v ti sao chng ta
phi cn nghin cu n ng
thi vi h thng to n Anh?
1 Thng
Nguyn Vn Nam *
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
71
Midhands v lut Nordic ti pha bc v pha -c s dng nh- l c s cho vic gii quyt
ng2. Nh vua b nhiu cng sc vo xy cc v vic trong t-ng lai. c im c
dng ch qun l tp trung trn ton t tr-ng c bn ca thng lut l chnh To n to
n-c v qun l v duy tr sc mnh quyn ra lut ch khng phi c quan khc. Do vy,
lc, nh vua thit lp To n hong gia ti vic hnh thnh ra n l v cc cp bc ca n
Westminster (nay l mt khu vc ca London) l gn b mt thit vi t chc v hot ng
xt x mt s vn t ai v thu, ti phm ca To n Anh.
hnh s nghim trng. Trong khi , cc To
n l l ngun quan trng trong h thng
n a ph-ng vn cho php duy tr vic p
php lut Anh4 v n -c hnh thnh t cc
dng cc tp qun v lut trong vng. Dn dn,
bn n ca cc To n c thm quyn nh-
To n Hong gia m rng v thay th cc to
nu trn. Vy mt cu hi t ra l hnh thc
truyn thng tr-c y m nguyn nhn l To
th hin ca thng lut nhn hong gia hin i,
Nguyn tc n l phi -c th no cc lut s-, cc
hiu qu v -c cc bn
thm phn v cc nh
-a chung hn. Thm tn trng (Stare decisis) ngy nay
nghin cu tip cn v s
phn hong gia tr thnh vn -c coi l x-ng sng ca
dng n.
nhng thm phn l-u php lut anh
Theo truyn thng trong
ng, h i khp t n-c
php lut Anh, nhng
xt x v lm quen vi
cc tp qun khc nhau. Hng nm, cc thm quyt nh quan trng ca To n vi t- cch
phn v London trao i kinh nghim, tho l n l -c bt buc in trong cc cun bo
lun v ch ra nhng im hay, im hn ch co lut (Law reports), -c xut bn nhiu k
trong p dng tp qun v lut cc vng. C trong nm bi U ban bo co php lut -c
nh- vy, dn dn cc thm phn Hong gia thnh lp t nm 1856. Cc n l ca cc to
ngy cng th-ng xuyn xt x cc v vic u -c ng ti trong cc bo co ring, c
ging nhau theo nguyn tc php lut chung cc k hiu quy nh. Cc bn n trong cc tp
Law report -c xut bn thnh tp, khng
trn khp t n-c v th l thng lut ra i.
-c nh s lin tc m theo nm xut bn,
n l
vic tra cu cc n l -a vo cc k hiu v
Thng lut khng phi -c to ra bng cc s trang trong cc law report. V d, mt n l
vn bn php lut m bng vic To n s dng trong tp law report -c c k hiu Sharif v.
cc quyt nh ca To n nh- nhng tin n A zad, /1967/ 1Q.B. 605(C.A) th c ngha l
l3. Trong thng lut, ngun ca lut khc vi v n mang tn Sharif kin A zad, nm xut
ngun truyn thng trong dn lut lc a bn l 1967, k hiu C.A l n ca To phc
ch n da vo cc n l (Precedent). n l l thm phn quyt i vi bn n -c khng
cc phn quyt ca To n, thng th-ng -c co t to N hong (.Q.B.). Ngy nay, cc
ghi li trong cc tp san n l (Law reports) Hi ng xut bn bo co lut ca Anh cn
2 Micheal Bogdan, Comparative law, Kluwer Norstedts Juridik Tano, 1994.
3 Micheal Bogdan, Comparative law, Kluwer Norstedts Juridik Tano, 1994 Tr 103.
4 Trong h thng php lut ca n-c Anh khng ch c cc n l m cc o lut thnh
72 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
n l
1999, p 248)
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
73
9 Peter de Cruz, Comparative law in the changing world, The glass house London 1999, Tr192).
10 Peter de Cruz, Comparative law in the changing world, The glass house London 1999, tr196.
74 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
n l
cc tp n l v c gi tr bt buc i vi to
cp d-i v ngay c i vi To phc thm.
Trong ngnh To n n-c Anh, c mt
nguyn tc khng thnh vn l To phc thm
th-ng khng i chch cc quyt nh tr-c
y ca mnh, min l cc bn n ny khng
b bc b bi To n ti cao v cc o lut.
Khi nghin cu v h thng To n ca
n-c Anh, c mt s khc bit rt him
thy cc nh n-c khc l: C quan cao
nht trong h thng To n ca Anh quc
li l Th-ng ngh vin (House of Lord).
Thc t ny v ang tn ti trong sut
my th k qua v s t chc v hot ng
ca n -c tn trng bi quy tc khng
thnh vn ca ca hin php n-c Anh.
Th-ng ngh vin gi vai tr nh- To n
ti cao trong ngch c quan To n, nh-ng
khng phi tt c nhng thnh vin ca
Th-ng vin u tham gia vo tho lun
khi Th-ng vin xt x. V tr quan trng
trong xt x -c dnh cho cc qu tc tphp. l cc lut gia c uy tn, nhng
ng-i -c h-ng l-ng khi thc hin
cng vic ny, h -c Th-ng vin Anh
tn phong thc hin hot ng xt x
ti Th-ng ngh vin. Th-ng ngh vin,
cp xt x cao nht, trn thc t hot ng
ging nh- mt to th-ng thm. Th-ng
ngh vin Anh t gii hn quyn trong
vic hu b hoc gi nguyn cc quyt
nh ca To phc thm m khng thay
th bng cc quyt nh do Th-ng ngh
vin -a ra. Cc phn quyt -c -a ra
khi xt x ca th-ng ngh vin l cc n
l c gi tr bt buc i vi cc to cp
d-i, ng thi n cng c gi tr bt
buc vi Th-ng ngh vin. Tuy nhin,
11
nu vy th cc nguyn tc ny c th l
vt cn i vi s pht trin ca thng
lut, n ng ngha vi vic n l ca Th-ng
ngh vin ch c th b bc b bng con -ng
lp php. Song t nm 1966 c n l do
Th-ng ngh vin -a ra tuyn b khi c l do
cn thit, Th-ng ngh vin c quyn -a ra
quyt nh trong xt x khc vi quyt nh
tr-c y11.
Bn cnh h thng To n ca n-c
Anh nh- trnh by trn y cn c Hi
ng c mt (Privy Council) - c quan tvn chnh thc cho nh vua. Thnh phn
ca Hi ng c mt gm c cc lut gia
lo luyn c o c tt ca n-c Anh v
c khi thnh v-ng chung (British
Common Wealth). Cc quyt nh ca
Hi ng c mt khng c tnh bt buc
nh- nhng n l. Tuy nhin, tuyn b v
cc nhn nh ca c quan ny c gi tr
thuyt phc (Persuasive authority) v
lun lun -c tn trng.
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
75
76 Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Tn bi
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
77
Tn mc
78
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Tn bi
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
79
Tn mc
80
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Tn bi
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
81
Tn mc
82
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
Tn bi
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003
83
Tn mc
84
Tp ch Nghin cu Lp php s 2
T2
2003