You are on page 1of 84

tp ch ra hng thng - s 2 (25) thng 2 nm 2003

nclp

Mc lc
Thi s - Trao i

Tr s

35 Ng Quyn
H Ni
T: 080-48486 / 48487
Fax: 080-48486
E-mail: nclp@hn.vnn.vn

Ban c vn

V Mo
TS. V c Khin
TS.Trn Ngc -ng
Trn Quc Thun

i mi- Mt k hp ma xun
Nguyn Nh- Du 5
Phin hp ca UBTVQH
Khnh Vn 7
Gim st cc hot ng t- php ca Quc hiCn nhiu cu hi
Khnh Linh 10
Nghin cu nh n-c
Quyn lc nh n-c- Thng nht v phn cng
L Quc Hng
i t-ng gim st ca Quc hi
ThS. Trn Thanh H-ng
Nh n-c- C ch bo m quyn con ng-i
ThS. T-ng Duy Kin
T chc v hot ng ca cc ban ca Hi ng nhn dn
TS. Tr-ng c Linh

14
22
28
33

Tng bin tp

Nguyn Ch Dng

Pht hnh

Ti H Ni:
T: 080-43364
Ti TP. H Ch Minh:
T: 080-83771

Nghin cu php lut


Php lut v li ch x hi
TS. Nguyn Vn Luyn- PGS.TS. V Khnh Vinh 38
Php lut kim sot c quyn: i t-ng iu chnh v
c ch bo m thi hnh
ThS. Phm Hong Giang 46
Oan v sai trong t tng hnh s
TS. Nguyn Ngc Ch- CN. o Th H 54
Nghin cu chnh sch

Giy php xut bn

S 117/GP ngy 30/3/2001


ca B Vn ho - Thng tin

Gia nhp WTO- Nhng c hi v thch thc


ThS. Mai Ph-ng Hoa

61

lch s nh n-c v php lut


Ti khon

93101126
Vn phng Quc hi
35 Ng Quyn H Ni
Ti kho bc nh n-c
H Ni

H-ng -c- Mt hnh thc php lut c th ca Vit Nam


PGS.TS. Thi Vnh Thng
Thng tin nghin cu
n l v h thng to n ca n-c Anh
Nguyn Vn Nam

In ti Nh in Bo Thanh Ho

66

71

Bn phn cng thc hin Ch-ng trnh xy dng lut, php lnh
2002-2007

Tp ch Nghin cu Lp php s 2 (2/2003)

Tin

Gp mt u nm vi
Cng tc vin
Ngy 24/1/2003, ti H Ni,
Tp ch Nghin cu Lp php
(NCLP) t chc bui gp
mt u nm vi cc tc gi v
cng tc vin trong sut 2 nm
qua ca Tp ch. Ti d bui
gp mt ny c ng o cc
nh nghin cu, cc lut gia,
cc nh hoch nh chnh sch,
cc nh hot ng thc tin.
Nhiu i biu cho rng Tp ch
c nhng ng gp rt tch
cc vo cng tc nghin cu l
lun v nh n-c v php lut,
Trang

Ta m Th-ng mi
ton cu v chnh sch
v-t qua ngho i
y l mt tiu im trong
ch-ng trnh hot ng ca
Chnh ph ta trong cam kt
pht trin v ng-i ngho
(Development
pro-poor).
Thc t cho thy qu trnh hi
nhp tc ng mnh n
nn kinh t Vit Nam, nh-ng
s chun b bng chnh sch
cn nhiu hn ch. Nhn bit
nhng thch thc ca th-ng
mi ton cu i vi ch
tr-ng pht trin v ng-i
ngho l nhu cu bc thit.

Trang

Ph ch tch Quc hi Tr-ng Quang -c


n thm v lm vic vi Tp ch Nghin cu
Lp php

ng ch Tr-ng Quang -c (gia) ang lm vic vi Tp ch Nghin cu lp


php ti tr s To son

hm kim tra nm tnh


hnh hot ng ca cc
n v thuc vn phng Quc
hi, ngy 10/2/2003, ng ch
Tr-ng Quang -c, U vin
B Chnh tr- Ph ch tch
Quc hi n thm v ni
chuyn vi cn b, nhn vin
Tp ch Nghin cu Lp php Vn phng Quc hi.

Ti bui ni chuyn, ng
ch Tr-ng Quang -c nghe
nhng tm s v thun li v
kh khn ca Tp ch trong
hot ng ngh nghip. l
trng trch ca Tp ch trong
vic nghin cu, cung cp
thng tin gip Quc hi v cc
c quan ca Quc hi thc hin
nhim v ca mnh; nhng kh
khn v phm vi, i t-ng tc
ng ca Tp ch v mt s kh

khn trong cng tc cn b


ng ch Tr-ng Quang -c
hoan nghnh nhng c gng
ng khch l trong hot ng
ngh nghip m Tp ch
Nghin cu Lp php lm
-c trong hai nm non tr ca
mnh ng thi cng nu ra
mt s iu cn l-u nhm
xy dng Tp ch ngy cng
ln mnh v hon thnh tt
chc nng, nhim v -c
giao, trong nhn mnh mt
s im nh-: nh h-ng v
chc nng, nhim v; c cu t
chc v cn b bo m
chc nng, nhim v -c
giao; vn qun l ni b v
qun l thng tin ng ch
Ph ch tch khng nh, Tp
ch c nhim v gii thiu v
cung cp thng tin nghin cu
Trang

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Thi s - Trao i

Trang

Gp mt...

phc v cho hot ng ca Quc


hi v Hi ng nhn dn, ngy
cng -c nhiu tc gi c tn
tui, c hc v cao tham gia vit,
-c bn c h-ng ng nhit
tnh, c nhng bi vit gc cnh,
chng chc. Bn cnh , cc i
biu cng c nhng ng gp
nng cao hn na cht l-ng
nh-: nn quan tm kinh nghim
lp php ca nhng n-c c b-c
chuyn i gn ta, trong cn
c bit coi trng kinh nghim
ca Trung quc t kinh t n
chnh sch; Tp ch nn c nhiu
hn nhng bi vit v chnh
sch
ng Nguyn Ch Dng-Tng
bin tp Tp ch NCLP by t
s cm kch tr-c nhng li
ng vin, khch l qu bu,
nhng li gp chn thnh ca
cc cng tc vin, ng thi
cng ch r nhng mt cn tn
ti m Tp ch cn phi khc
phc trong thi gian ti. Din
n NCLP rt mong nhn -c
nhiu bi vit hn na cho cc
mng, cc ti. Cui cng, ng
Dng khng nh: Chng ti s
c gng gi gn bn sc c th
ca din n ny-l din n
ca cng chng-tc l ca mi
ng-i, t nhiu gc , vi nhng
cch tip cn khc nhau./.
NCLP

Trang

To m...

Khng th ngho thm v


hi nhp. V vy, Tp ch
Nghin cu Lp php phi
hp vi T chc phi chnh ph
OXFAM GB t chc mt cuc
ta m chnh sch v
Th-ng mi ton cu v
chnh sch v-t qua ngho
i, d kin vo ngy
21/3/2003.
Ti cuc to m ny,
chuyn gia ca Oxfam GB s
gii thiu mt s iu tra,
nghin cu, nh gi nhng
tc ng, thch thc ca vic
ton cu ho th-ng mi n
ng-i ngho Vit Nam,
nhng nghin cu da trn
cc tr-ng hp c th ca
ng-i sn xut, kinh doanh
nng thu sn Vit Nam
(nhng ng-i nui c ba sa,
c tra, nui tm; ng-i trng
la ng bng sng Cu
Long, s phn ca ng-i
trng c ph, cacao Ty
Nguyn) v mt s ngnh
kinh t khc Cc i din
ca cc ngnh kinh t ny s
cng cc chuyn gia trao i
tm ra cc gii php thch
hp v thit thc c th
bin thch thc thnh c hi
pht trin./.
NCLP

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

Trang

cho i biu Quc hi, cc c


quan ca Quc hi, v vy, phi
nh h-ng nghin cu theo
ng v st vi ch-ng trnh
lm vic ca Quc hi vic
thc hin nhim v cho c
hiu qu v thit thc, nht l
trong giai on Nh n-c ta
ang thc hin i mi v ban
hnh lut bo m thc
hin Nh n-c php quyn
XHCN ca dn, do dn,v v
dn.
Mun tng c-ng ni lc
trnh ph thuc v b ng vo
i ng cng tc vin, Tp ch
cn c nhng cy bt thc s
lm nng ct, m nhim nhng
mng quan trng. Chnh v vy,
ng ch Ph ch tch Quc hi
l-u tm n cc chnh sch
khuyn khch, i ng, s dng
cn b hp l cng nh- vic quy
hoch, o to i ng cn b
ca Tp ch trong giai on
hin nay, tr-c nhng thun li
v kh khn chung, Tp ch c
th xy dng tp th mnh tr
thnh mt c th sng sinh
ng vi ni dung v hnh thc
phong ph, bt mt v c bn
lnh hn, gp phn tch cc lm
cho lut gn vi i sng, gii
quyt nhng bc xc trong i
sng th-ng nht v phc v
nhn dn, phc v s pht trin
bn vng ca t n-c./.
NCLP

T2
2003

Ph ch tch
Quc hi...

nh: Hong Chung - TXNVV

i mi qUC HI

i mi
Mt k hp ma xun
Nguyn Nh- Du

T mt ngh quyt ca Quc


hi...
Nm 1986, i hi ln th VI
ca ng khi x-ng -ng li i
mi. Ngh quyt ca i hi ch
r: Nng cao hiu lc qun l ca
Nh n-c. Nu cao v tr v vai tr
ca Quc hi v Hi ng nhn dn
cc cp, to iu kin cho cc c
quan dn c thc hin ng chc
nng, nhim v v quyn hn theo
Hin php quy nh. Tng c-ng
php ch x hi ch ngha v qun
l x hi bng php lut.... Trn
b-c -ng trin khai thc hin ngh
quyt ca i hi, thng 4/1987, c
tri c n-c b phiu bu 496 i
biu Quc hi kho VIII, m u

nhim k u tin i mi t chc


v hot ng ca Quc hi.
Theo quy nh ca Hin php,
nhim k ca Quc hi l 5 nm.
Theo quy nh y, Quc hi kho
VIII hp k cui cng, k hp th
10, vo cui nm 1991 - th nh-ng,
cho n lc ny, d lm -c rt
nhiu vic ln cho s nghip i
mi, vn cn mt s vic h trng
ch-a th kt thc -c, c bit l
vic sa i, b sung Hin php
nm 1980 - Vn t ra l phi c
thm thi gian cn thit hon
thin nhng vic h trng y.
Ti k hp th 10, sau khi tho
lun, ngy 26/12/1991, Quc hi
kho VIII nht tr thng qua
ngh quyt v vic ko di nhim
k thm ba thng. Trn c s ,

Quc hi tin hnh thm k hp


th 11 vo ma xun nm 1992, t
ngy 23/3 n ngy 15/4, tc l vo
gia ma xun nm m lch, t
ngy 20/3 n ngy 13/3 nm
Nhm Thn.
Th l sau nhiu nm, Quc hi
c thm mt k hp c bit -c
tin hnh vo ma xun, c bit
v mc thi gian din ra k hp v
c v ni dung k hp.
... n vic thng qua Hin php
nm 1992
B-c vo thi k i mi, vi
nhng thay i quan trng v din
bin kinh t-x hi, xy dng ch
ngha x hi v bo v t n-c, ni
dung ca Hin php nm 1980 c
nhng im khng cn ph hp,

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Thi s - Trao i

i hi phi -c sa i to c
s php l cho vic y mnh cng
cuc i mi.
Tr-c khi sa i Hin php
nm 1980 mt cch c bn v ton
din, do yu cu cp bch, Quc
hi kho VIII hai ln sa i, b
sung mt s vn ca Hin php.
Ti k hp th t-, ngy
22/12/1988, Quc hi thng
qua Ngh quyt v vic sa Li ni
u ca Hin php cho ph hp vi
-ng li i ngoi ca ng v
Nh n-c ta trong tnh hnh mi.
Tip , ti k hp th nm, ngy
30/6/1989, Quc hi li thng qua
Ngh quyt sa i, b sung 7 iu
ca Hin php (cc iu
115,116,118,122,123,125) nhm
to c s php l cho vic sa i,
b sung Lut t chc Hi ng
nhn dn v U ban nhn dn v
Lut bu c i biu Hi ng
nhn dn, chun b mt b-c cho
t chc v hot ng ca HND
cc cp nhim k 1989 - 1994.
Cng ti k hp th nm, Quc
hi kho VIII quyt nh thnh lp
U ban sa i Hin php. Sau gn
ba nm lm vic lin tc, khn
tr-ng, bm st quan im, -ng
li i mi ca ng v thc tin
cch mng, U ban trnh Quc
hi bn d tho Hin php sa i
Quc hi xem xt, thng qua ti
k hp th 11.
Th l, sau su nm ng khi
x-ng -ng li i mi, t n-c
ta c bn Hin php mi -c
sa i, b sung mt cch c bn

ton din, l kt qu ca s ng
gp tr tu, l biu hin ca thc
lm ch t n-c, ca tinh thn
phn u xy dng ca ton ng,
ton dn, tr-c ht l ca cc v
i biu Quc hi. Vn l phi
lm sao Hin php -c chp
hnh nghim chnh, thc s l c
s php l cho cng cuc i mi
ton din m nhn dn c n-c ta
ang tin hnh d-i s lnh o
ca ng1.
V xem xt, quyt nh mt s
vn quan trng khc
Ngoi ni dung ch yu v xem
xt, thng qua Hin php nm
1992, ti k hp th 11 vo ma
xun nm Nhm Thn, Quc hi
kho VIII tin hnh xem xt,
quyt nh mt s vn quan
trng khc.
Ti k hp th 10 Quc hi
kho VIII vo cui nm 1991,
Quc hi tin hnh tng kt
cng tc nhim k kho VIII. Cc
bo co cng tc c nhim k ca
Quc hi, Hi ng b tr-ng, To
n nhn dn ti cao, Vin kim st
nhn dn ti cao -c trnh Quc
hi xem xt nh gi kt qu,
xc nh -u im, thiu st tn ti
v t chc v hot ng ca b
my nh n-c. Trn c s nhng
bi hc kinh nghim -c rt ra t
tng kt cng tc c nhim k v
nhng quy nh ca Hin php
nm 1992, ti k hp th 11, Quc
1 T trnh v bn d tho IV sa i
Hin php 1980 - V Ch Cng, Ch
tch U ban sa i Hin php

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

hi thng qua hai o lut quan


trng: Lut t chc Quc hi nm
1992, nh r nhim v, quyn hn
ca Quc hi, cc c quan ca
Quc hi, cc i biu Quc hi
trong thi k i mi; Lut bu c
i biu Quc hi nm 1992.
Quc hi cng cht vn v
nghe tr li cht vn, xem xt v
ch tr-ng xy dng h thng ti
in 500 KV Bc Nam, v ci
cch ch tin l-ng v gii
quyt i sng, v cc bin php
x l, vic bn ho gi nh cp 1,
cp 2, chung c-, c- x v bit th
ti TP. H Ch Minh...
*
*

K hp ma xun nm y
thc hin nhim v ht sc quan
trng. Hin php nm 1992 th
ch ho v mt nh n-c -ng li
i mi ca ng -c hoch
nh t i hi VI, to c s php
l cho vic y mnh cng cuc
xy dng v pht trin t n-c.
K hp ma xun nm y cng
kt thc nhim k i mi u tin
v t chc, hot ng ca Quc hi,
gp phn tch cc vo vic thay i
din mo t n-c, -a n-c ta
tng b-c thot khi cuc khng
hong kinh t-x hi chun b tin
vng chc cho hot ng ca
Quc hi nhng nhim k tip
theo, m ra mt thi k mi ca t
n-c, ca dn tc./.

Phin hp th 5 ca UBTVQH

Phin hp th 5 ca UBTVQH
Phin hp th 5 ca U ban th-ng v Quc hi din ra t ngy 7-10/1/2002 vi nhng ni dung chnh
sau: cho kin v d n Php lnh phng, chng t nn mi dm; v d tho Ngh nh ca Chnh ph
v chuyn i mt s doanh nghip c vn u t- n-c ngoi sang hot ng theo hnh thc cng ty c
phn; thng qua ch-ng trnh cng tc ca UBTV Quc hi; nh gi, rt kinh nghim k hp th 2 v
cho kin b-c u v vic chun b k hp th 3 ca Quc hi; thng qua Php lnh Dn s... Sau y
l mt s ni dung ca phin hp:

Khnh Vn

Thng qua Php lnh Dn s


a s kin ca cc thnh
vin trong U ban th-ng v
Quc hi nht tr thng qua Php
lnh dn s m U ban Dn s K hoch ho gia nh trnh ti
phin hp. Vn -c tho
lun nhiu nht khi xem xt,
thng qua Php lnh ny chnh l
mi quan h gia Php lnh v
d tho Ngh nh ca Chnh ph
v vn dn s sao cho ph hp
v thng nht. Nu theo T trnh
ca U ban Dn s - K hoch
ho gia nh th Php lnh Dn
s v d tho Ngh nh c mt
s im cn mu thun (iu 18
Php lnh v iu 22 ca Ngh
nh). Cc thnh vin U ban
th-ng v Quc hi sau khi cn
nhc, xem xt ngh Ban
son tho cn sa ni dung mu
thun trong Ngh nh cho ph
hp vi Php lnh nhm bo m
tnh hp l, hp php ca Php
lnh. Cc kin cng ngh
Ban son tho nn x l linh

hot, mm do hn na vic quy


nh s con -c sinh ca mt
gia nh ti Php lnh v Ngh
nh, trnh tnh trng c tr-ng
hp li dng k h ca hai vn
bn trn vi phm php lut.
Cho kin v D n php lnh
phng, chng mi dm
Sau khi nghe B Lao ng Th-ng binh v X hi trnh D
n Php lnh phng, chng t
nn mi dm v bo co thm tra
ca U ban cc vn x hi ca
Quc hi, cc thnh vin U ban
th-ng v Quc hi c nhiu
kin ng gp cho d tho
Php lnh, trong tp trung vo
nhng vn nh-: tn gi, phm
vi iu chnh, mt s vn lin
quan n vic x l vi phm
php lut v phng, chng t nn
mi dm, tho lun v mt s
cch gii thch t ng trong d
tho Php lnh
C rt nhiu kin tho lun
si ni v tn gi ca d tho
php lnh ny. Tn gi ban u
ca d tho l Php lnh
phng, chng t nn mi dm.

C kin cho rng nn gi


nguyn tn gi nh- d tho v
nh- th bao gm c phng,
chng mua - bn dm v cc hot
ng khc c lin quan n t
nn mi dm. Tuy nhin, cng
nhiu kin ngh ch nn
dng li tn gi Php lnh
phng, chng mi dm nh- bo
co thm tra ca U ban cc vn
x hi, bi v bn thn mi
dm l t nn, nht l mt s
hnh vi quy nh trong php lnh
thuc phm tr ti phm ch
khng ch dng li ngha t
nn. Qua tho lun v cn nhc,
U ban th-ng v Quc hi i
n thng nht l ly tn Php
lnh phng, chng mi dm v
ngh Ban son tho xem xt,
nghin cu.
Vn -c cc thnh vin
U ban th-ng v Quc hi quan
tm trong d tho php lnh l
mt s ni dung lin quan n
vic x l vi phm php lut v
phng, chng t nn mi dm
(iu 26, 27 D n Php lnh).
Ti cc iu ny ca D tho

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Thi s - Trao i

php lnh quy nh: nhng i


t-ng b vi phm php lut v
phng chng t nn mi dm th
thng bo cho U ban nhn dn
x, ph-ng, th trn ni ng-i
c- tr ng thi p dng bin
php gio dc ti x ph-ng.
i vi ng-i n-c ngoi nu vi
phm, D n cng quy nh bn
cnh hnh thc x pht hnh
chnh, c th c hnh thc trc
xut tu theo tnh cht, mc
vi phm Sau khi tho lun, a
s cc kin ca cc thnh vin
U ban th-ng v Quc hi cho
rng khng nn p dng bin
php gio dc ti x, ph-ng v
thng bo cho a ph-ng ni
ng-i vi phm c- tr v iu ny
nh h-ng trc tip n hnh
phc gia nh v danh d c nhn
ca ng-i vi phm. U ban
th-ng v Quc hi ngh ch
nn thng bo cho th tr-ng c
quan ni ng-i vi phm lm vic
nu l cn b, cng chc,
trong cc kin nhn mnh
vic cn cn nhc hnh thc x l
vi phm p dng cho i t-ng l
ng-i n-c ngoi.
Xc nh tm quan trng ca
Php lnh phng, chng mi
dm, U ban th-ng v Quc hi
u nht tr cao v quan im, s
cn thit ban hnh Php lnh.
Tuy nhin, a s thnh vin U
ban th-ng v Quc hi cn bn
khon v tnh hin thc v hiu
lc ca Php lnh. Php lnh
ch-a nu trng -c nhng

nguyn nhn gy ra t nn ng
thi nhng bin php -a ra
ch-a thc s mnh v
nghim khc phng, chng
-c vn ny. U ban th-ng
v Quc hi ngh Ban son
tho cn nhc, hon chnh thm
v ni dung v k thut ca d
n Php lnh c th thng
qua trong thi gian ti.
nh gi kt qu k hp th 2
ca Quc hi kho XI v mt
s vn chun b cho k hp
th 3
V vn ny, U ban
th-ng v Quc hi cho rng k
hp th 2 ca Quc hi kho XI
c chuyn bin r nt, -c
tin hnh dn ch, thng thn,
nghim tc, th hin tnh thng
nht cao, cht l-ng ni dung k
hp -c nng ln so vi cc k
tr-c. Tuy nhin, bn cnh
nhng im mnh, cc kin
cn nu ln nhng thiu st, tn
ti ca k hp. l tnh trng
cht vn cn di, ch-a c cht
l-ng, nng tnh bo co; ti liu
gi chm khng thi gian cho
i biu Quc hi chun b chu
o; cn c s tham gia tch cc
hn na ca cc i biu chuyn
trch trong tho lun ch-ng
trnh xy dng
lut...
Hnh thc
Cc thnh
vin U ban
th-ng v Quc
hi cng cho

kin v mt s ni dung chun b


cho k hp th 3 ca Quc hi
kho XI, nh-: ni dung v thi
gian tin hnh k hp, cng tc
xy dng php lut, mt s vn
lin quan khc...
Ch-ng trnh cng tc ca
UBTVQH
Nhng ni dung -c cc
thnh vin quan tm nht trong
ch-ng trnh cng tc nm 2003
ca U ban th-ng v Quc hi
l cng tc gim st, cng tc
xy dng php lut, s phi hp
iu ho gia cc U ban...
Gim st

y l vn -c U ban
th-ng v Quc hi xc nh
phi lm mnh nhm nng cao
cht l-ng v hiu qu hot ng
ca Quc hi v li ch ca nhn
dn. Nhn thy cng tc ny
trong nm va qua tuy tip tc
-c y mnh nh-ng vn tn ti
tnh trng chng cho nhim v,
cc thnh vin U ban th-ng v
Quc hi cho rng cn to mt
b-c chuyn bin r nt trong
hot ng gim st vo nm ti,
lm r cc hot ng gim st
thuc phm vi, quyn hn ca
th-ng v, Hi ng dn tc v
cc U ban, trong U ban
th-ng
v
-c cc thnh
Quc hi nhn
vin U ban th-ng v Quc
mnh v hot
hi c bit ch trng trong
ng gim st
hot ng gim st l cht
ca Hi ng
vn v tr li cht vn
dn tc v cc

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Phin hp th 5 ca UBTVQH

U ban ca Quc hi.

tr-c Quc hi.

Hnh thc -c cc thnh


vin U ban th-ng v Quc hi
c bit ch trng trong hot
ng gim st l cht vn v tr
li cht vn. Cc kin u cho
rng, cn phi nng cao cht
l-ng cht vn v tr li cht vn
ti Quc hi hn na, ng thi
U ban th-ng v Quc hi cng
-a ra mt s kin nh h-ng
cho vn ny.

Cho kin v vic chuyn i


mt s doanh nghip c vn
u t- n-c ngoi sang hnh
thc cng ty c phn

Cn ch trng hn na ti i
biu chuyn trch
Vn i biu chuyn trch
vn l mi quan tm ln ti
phin hp ny ca U ban
th-ng v Quc hi. Cc kin
u cho rng, trong thi gian va
qua, i biu chuyn trch ch-a
thc s -c quan tm ng
mc, nht l vi cc i biu
chuyn trch lm vic ti cc a
ph-ng. pht huy -c tt
nht nng lc, trnh , tr tu
ca cc i biu, cc thnh vin
U ban th-ng v Quc hi xc
nh cn phi ch trng h-ng
dn, sp xp cng vic cho i
t-ng ny.
Bn cnh , vi mc ch
nng cao cht l-ng sinh hot
ca Quc hi, a s cc thnh
vin U ban th-ng v Quc hi
cng khng nh cn nu cao
tnh c lp ca Hi ng dn
tc v cc U ban ca Quc hi,
cao trch nhim ca Hi
ng dn tc v cc U ban

Ti phin hp, U ban


th-ng v Quc hi nghe
Chnh ph trnh v vic ban hnh
Ngh nh ca Chnh ph v
chuyn i mt s doanh nghip
c vn u t- n-c ngoi sang
hot ng theo hnh thc cng ty
c phn. Xc nh y l mt vn
rt mi, to bo ang trong
giai on th im, cc kin
ca cc thnh vin U ban
th-ng v Quc hi tp trung
vo nhng vn cn ch-a nu
r trong t trnh ca Chnh ph,
nh-: nn vn bn d-i hnh
thc mt ngh nh ca Chnh
ph hay mt quyt nh ca Th
t-ng Chnh ph? L th im
nht thit phi c s l-ng cng
ty th im, thi hn thc hin v
lm r -c tnh cht th im;
Ban son tho nn cn nhc khi
la chn lut p dng cho hnh
thc ny, to s thng nht gia
cc vn bn lut...

cu, t chc mt Ban ch o


cht ch cho vn ny v c
bo co y v tnh hnh thc
hin ni dung ni trn.
Mt s ni dung quan trng
khc
Cng ti phin hp ny, U
ban th-ng v Quc hi xem
xt, ph chun danh sch u vin
Hi ng tuyn chn thm phn
To n nhn dn ti cao, thm
phn To n qun s trung -ng;
quyt nh thnh lp Hi ng
tuyn chn Kim st vin Vin
kim st nhn dn ti cao v
Vin kim st qun s trung
-ng; thng qua hai Ngh
quyt quy nh v trang phc
i vi cn b, cng chc
ngnh kim st, giy chng
minh kim st vin v quy nh
v trang phc i vi Thm
phn, cn b, cng chc ngnh
To n v i vi Hi thm,
giy chng minh Thm phn v
giy chng minh Hi thm

U ban th-ng v Quc hi


sau khi xem xt v cn nhc
quyt nh giao cho Chnh ph
v Th t-ng la chn hnh thc
vn bn ph hp nht, tuy nhin
phi th hin -c tnh h-ng
dn y ca vn bn. ng
thi, U ban th-ng v Quc hi
cng yu cu Chnh ph nghin

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Thi s - Trao i

c khng
bit bao nhiu hi
tho, to m,
ti nghin cu khoa
hc, kho st trong
n-c, ngoi n-c
v hot ng gim
st ca Quc hi,
nh-ng cho n nay,
vn ny d-ng
nh- vn l mt n
s, v ng-i ta vn
tranh lun vi nhau
v nhng vn vi
nhng kin nhcch y hng chc
nm. Trong khi y,
vic thng qua d
n Lut gim st
-c -a vo
ch-ng trnh k
hp Quc hi th
ba Quc hi kho
XI (thng 5 nm
2003). Trong bi
cnh y, trong cc
ngy mng 7 - 8
/1/2003, U ban
php lut ca Quc
hi t chc cuc
hi tho ti Thnh
ph Lng Sn vi
ch Nng cao
hiu qu gim st
ca Quc hi i
vi hot ng ca
cc c quan tphp gp phn
thc hin Ngh
quyt 08 ca B
Chnh tr v hon
chnh d tho Lut
hot ng gim st
ca Quc hi

10

gim st hot ng t- php


ca Quc hi

Cn nhiu cu hi

Chnh n TANDTC Nguyn Vn Hin v Vin tr-ng VKSNDTC H Mnh Tr c bo co ti


k hp th 2 Quc hi kho XI

Khnh Linh

v hot ng gim st ca i biu Quc


hi.

Gim st l g?
Theo PGS TS Trn Ngc -ng v
mt s i biu khc, ch -c coi l hot
ng gim st ti cao khi l hot ng
gim st ca tp th Quc hi ti phin
hp Quc hi, cn cc hot ng gim
st ca cc c quan ca Quc hi, ca i
biu Quc hi khng phi l hot ng
gim st ti cao.
Tuy nhin, c kh nhiu kin khng
ng tnh vi quan im ny. Loi kin
ny cho rng, hot ng gim st ti cao
ca Quc hi bao gm c gim st ca
tp th Quc hi ti phin hp Quc hi,
gim st ca cc c quan ca Quc hi

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Theo ng Trn Th V-ng, Ph ch


nhim U ban php lut ca Quc hi,
ng-i ch tr cuc hi tho th: Gim st
ti phin hp Quc hi mun tin hnh
-c th phi da trn hot ng gim
st ca cc c quan ca Quc hi v
ca i biu Quc hi v ng-c li. Do
vy, khng nn tuyt i ho hot ng
gim st ti cao ch l ca tp th Quc
hi ti phin hp Quc hi.
Ai lm?
Khi bn v phm vi cc ch th thc
hin quyn gim st ca Quc hi, vn
on i biu Quc hi a ph-ng

Gim st hot ng t- php

quan ny. Trong khi , theo cc


c thm quyn ny hay khng l th thc hin quyn gim st ca
ng Trn Ngc -ng, Phm Vn
vn gy nhiu tranh ci nht. Quc hi hay khng l vn rt
Hng, th phm vi gim st ca
Nhng loi kin tri ng-c nhau kh, phi Quc hi quyt nh
Quc hi ch nn dng hot
tng -c nu ln ti cc bui khi xem xt, thng qua Lut gim
ng ca cc c quan t- php
tho lun ca K hp th hai Quc st ca Quc hi ti k hp ti.
trung -ng, nh- To n nhn dn
hi kho XI v Quy ch hot ng
Lm v mc ch g?
ti cao, Vin kim st nhn dn ti
ca i biu Quc hi, on i
Theo ng Phm Vn Hng, cao... Theo cc ng ny, v iu
biu Quc hi mt ln na li
kin thc t ca Quc hi khng
-c hm nng ln ti hi tho. mc ch gim st ca Quc hi l
cho php Quc hi thc hin vic
Vn c hai loi kin: Mt loi nhm hon thin chnh sch v h
gim st ton b hot ng ca cc
kin cho rng, xt c v l lun thng php lut. kin ny -c
c quan t- php tt c cc cp.
cng nh- thc tin, on i biu mt s i biu ng tnh. Tuy
ng thi, y khng ch cn l
Quc hi khng phi l mt c nhin, PGS TS Phm Hng Hi li
chuyn liu cm
quan ca Quc hi nn
Cc c quan nh n-c ni chung d-ng nh- m gp mm, xt
khng th giao thm
v mt l lun, n
quyn gim st; nu giao vn cn c tm l ch-a thc s tin vo dn nn
cn lin quan ti
thm quyn ny cho on th-ng c tnh trng khp kn trong cc hot
nhng vn rt c
i biu Quc hi th s ng, c vn g c v cm mt cht l b
bn v quyn lc v
lm nh h-ng ti vai tr mt, i gim st nh-ng ch yu ch l nghe i
t chc quyn lc
gim st ca cc c nhn t-ng chu s gim st bo co kiu c-i nga
nh n-c.
i biu Quc hi. Loi xem hoa m khng da vo tai, mt nhn dn
kin khc cho rng, theo nn gim m chng st
Mt s i biu
quy nh hin hnh cng
cho rng, Quc hi
nh- trn thc t, on i
ch nn gim st
cho
rng
quan
im
ny
l
khng
biu Quc hi c y t- cch
vic ban hnh vn bn quy phm
ng
v
theo
ng,
gim
st
ca
ca mt ch th c lp nh-: c tr
php lut, khng nn gim st cc
s, c ti khon ring, c b my Quc hi tr-c ht nhm pht hot ng p dng php lut.
lm vic, c con du ring (thm hin sai lm, vi phm trong hot Trong khi , a s kin ti Hi
ch l du c hnh quc huy)...th ng ca cc c quan nh n-c v tho li cho rng, Quc hi cn
phi c nhim v v quyn hn x l nhng sai lm, vi phm gim st tt c cc hot ng ca
c lp, trong c thm quyn sao cho hot ng ca cc c quan cc c quan t- php, t vic ban
gim st; hn na, trong iu kin nh n-c phi tun th ng Hin hnh vn bn quy phm php lut
thc t hin nay, vic tng i biu php, php lut.
ti vic p dng php lut. Thm
Quc hi thc hin quyn gim st Lm n u?
ch, Quc hi cn phi gim st c
l rt kh khn nn cn c c ch
cc vn nm ngoi hot ng tT mc ch , theo ng
on i biu Quc hi thc
php ca cc c quan ny nh-:
Phm Hng Hi, Quc hi cn v
hin quyn gim st...
cng tc t chc b my, bin ch
phi gim st mi hot ng ca
v nhn s..., nh- kin ca ng
Trong kt lun hi tho, ng cc c quan t- php tt c cc
Phm Hng Hi.
Trn Th V-ng cho rng, vn cp, ch khng ch gii hn trong
on i biu Quc hi c l ch cc hot ng t- php ca cc c
V vn ny, ng Tin

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

11

tHI S - tRAO I

nhng v vic c th, chng ti ch


quan tm ti nhng vn v
chnh sch v m.... Tuy nhin,
ng V-ng cng cho rng, nu tip
tc xem xt cc v vic c th nhhin nay th Quc hi, cc c quan
ca Quc hi v i biu Quc hi
s gp rt nhiu kh khn, nh- thc
tin thi gian qua cho thy.

Vin kim st nhn dn ti cao


khng ngh Hi ng thm
phn To n nhn dn ti cao xt
x li? Hai ph-ng n ny u
-c nu ra vi nhng lp lun
ring nh-ng cng c kin cho
rng, nu trao cho U ban th-ng
v Quc hi thm quyn ny th e
rng kh bo m -c tnh c
lp ca to n trong
hot ng xt x.
Ngun nh: T- liu Php lut TP. HCM

Dng, U vin U ban php lut


ca Quc hi cho rng: ch-a k
cc on th, t chc x hi, mi
ng-i dn hin nay c ti 4 ng-i
(c quan) i din cho mnh l:
Quc hi, Hi ng nhn dn cp
tnh, Hi ng nhn dn cp
huyn, Hi ng nhn dn cp x.
V vy, theo ng, cn xc nh r s
phn quyn gim st cho
mi cp i din n
u. Ngha l, Quc hi
v tng cp Hi ng
nhn dn c thm quyn
gim st n u phi r,
trnh quy nh chung
chung hoc trng lp.

Ti sao cn phi
da vo dn?

Trong pht biu


ca nhiu i biu
cp n vn
ny. Nhiu i biu
Lm nh- th no?
cho rng, nu cc
y l vn -c
c quan ca Quc
tt c cc kin pht
hi, i biu Quc
biu ti hi tho cp
hi n th-ng
T v n Hunh Vn Nam, hin nay Vit Nam ang
n. C kin cho rng, tranh lun nhiu v thm quyn ca UBTV Quc hi trong c m trong hot ng
Quc hi ch nn xem vic gii quyt oan sai. Trong nh: on cng tc ca U gim st th khng th c
ban php lut, Quc hi kho X bn gi-ng bnh Hunh
xt cc bo co cng tc Vn Nam
hiu qu. Kinh nghim
ca cc c quan chu s
nhiu n-c (nh- Thu
C mt vn -c cc i
gim st v nhng vn c tnh v
in, Canaa...) cho thy, nu cc
biu dnh nhiu thi gian trao i
m (nh- kin ca cc ng Trn
c quan ca Quc hi, i biu
l: c nn giao cho U ban th-ng
Ngc -ng, Phm Vn Hng)
Quc hi da vo nhn dn, pht
v Quc hi thm quyn xem xt
nh-ng c loi kin khc cho
huy sc mnh ca cng lun, s
li cc bn n ca Hi ng thm
rng, Quc hi phi p dng nhiu
dng cng lun nh- mt v kh
phn To n nhn dn ti cao (theo
cch thc gim st, nh-: xem xt
quan trng h tr cho mnh trong
quy nh ca Hin php l cp c
bo co cng tc, xem xt vic tr
gim st th hiu qu s -c nng
thm quyn xt x cao nht) hay
li cht vn, t chc on gim st
ln r rt. Thanh tra Quc hi
khng? V, nu thy c du hiu
thc t, thm ch l vn phi tip
cc n-c ny, khi xem xt mt v
oan sai th c quan ny x l nhnhn v x l n th- khiu ni t
vic, -a ra cc kin ngh yu cu
th no? Nn c quyn yu cu
co ca cng dn... V, theo ng
i t-ng b gim st gii quyt
Hi ng thm phn To n nhn
Trn Th V-ng, Chng ta khng
m khng -c p ng th vn
dn ti cao xt x li hay nn c
th ni vi ng-i dn (khi h gi
s -c -a ra cng lun v d-ng
quyn yu cu Chnh n To n
n khiu ni, t co ti) rng:
nh- c quan, t chc v c nhn
nhn dn ti cao, Vin tr-ng
chng ti khng quan tm ti
no cng phi ngi cng lun.

12

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Gim st hot ng t- php

Trao i bn l hi tho, mt s
i biu cho rng: trong hot ng
gim st ni ring v trong nhiu
hot ng khc ca cc c quan
nh n-c ni chung d-ng nhvn cn c tm l ch-a thc s tin
vo dn nn cc c quan ny
th-ng c tnh trng khp kn
trong cc hot ng, c vn g
c v cm mt cht l b mt,
i gim st nh-ng ch yu ch l
nghe i t-ng chu s gim st
bo co kiu c-i nga xem hoa
m khng da vo tai, mt nhn
dn nn gim m chng st.
Chuyn ni thm
T pha ng-i gim st
Mt ni dung quan trng trong
lnh vc gim st t- php ca
Quc hi l tip nhn, x l n
th- khiu ni, t co trong lnh vc
t- php. Theo ng L Duy Qun,
Ph v tr-ng V php lut, - n
v -c giao gip vic cho U ban
php lut trong vic thc hin
nhim v ny th cng vic ca V
ng lun trong tnh trng qu ti.
Tuy nhin, vi c ch x l n thkhiu ni, t co nh- hin nay th,
iu chua cht nht, nh- ng Qun
ni, ch l nh bn sang ao,
nh trng b di... Thc t ny
cn -c thng thn nhn nhn v
sm tm ra bin php gii quyt.
T pha b gim st
t c chuyn pha c quan b
gim st li mong v ngh -c
gim st. Th nh-ng, li l cu
chuyn m i biu Phm c

Chn, Ph Cc tr-ng Cc qun Vin kim st nhn dn s ch bo


l tri giam, B Cng an -a ra. co tr-c Quc hi v tnh hnh
ng Chn -a ra nhng s liu u tranh chng ti phm v php
ng phi lo ngi v tnh hnh thi ch trong cc hot ng t tng?,
hnh n pht t
Liu s l-ng
(tt nhin l
i biu Quc
Vi c ch x l n thkm vi li
hi chuyn trch
khiu ni, t co nh- hin
cnh bo khng
mi tng thm
nay th ch l nh bn sang
-a tin trn bo
cc U ban ca
ao, nh trng b di...
ch) cho thy
Quc hi c th
rng, cn c s
thay th cho c
gim st ca Quc hi v thc h thng Vin kim st cc cp
trng ny nhm sm c nhng (61 tnh, thnh v trn 500 qun,
bin php chn chnh tr-c khi huyn) trong gim st vic tun
qu mun.
theo Hin php, lut trong hot
ng ban hnh vn bn quy phm
Ai lm thay Vin kim st nhn
php lut?, Liu c s thiu
dn?
nht qun trong t- duy lp php
Mc d Hin php nm 1992 ca Quc hi hay khng khi m
va qua -c sa i b chc my nm tr-c chng ta ch
nng kim st vic tun th php tr-ng hn ch s tham gia ca
lut (kim st chung) v iu Vin kim st vo nhng lnh vc
chnh mt s nhim v ca ngnh lin quan n li ch c nhn...th
kim st; Lut t chc Vin kim by gi chng ta li m rng ti
st nhn dn cng -c sa i a v buc Vin kim st phi
theo h-ng ny nh-ng d-ng nh- dn tri hot ng ca mnh vo
iu ny ch-a t -c s tm nhng lnh vc ny?...
phc khu phc ca nhiu nh
*
nghin cu cng nh- ng-i lm
cng tc thc tin. Bi gi tham
* *
lun ti hi tho ca TS Nguyn
Trn y ch l mt s trong rt,
Thi Phc, nguyn U vin U
rt nhiu kin -c nu ra trong
ban php lut ca Quc hi kho
cuc hi tho. Xin phn nh li v
X, Ph hiu tr-ng Tr-ng i
mong c nhiu kin trao i trn
hc Lut TP H Ch Minh phn
din n Nghin cu lp php v
nh tnh trng ny. Hng lot cu
nhng vn ny gip cho
hi -c nu ln m ch-a c s tr
Quc hi c thm thng tin tr-c
li: Quc hi s b p s thiu
khi thng qua d n Lut hot
ht thng tin y v tnh hnh
ng gim st ca Quc hi ti k
php ch trong phm vi c n-c
hp th 3 trong thng 5 ti./.
nh- th no, khi m Vin tr-ng

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

13

nGHIN CU NH NC

Quyn lc nh n-c

thng nht v phn cng

L Quc Hng*

S thng nht quyn lc


nh n-c
Quyn lc nh n-c l
thng nht. V vn ny cn
xem xt trn hai ph-ng din.
Thng nht nh- th no?
Mt l, v chnh tr, nn
tng ca s thng nht l
quyn lc nh n-c bt ngun
t nhn dn, ca nhn dn.
Nhn dn l ngun, l ch th
ca quyn lc nh n-c.
Nng ct ca phm tr nhn
dn l lin minh gia giai
cp cng nhn, nng dn v
i ng tr thc. iu 2
Hin php nm 1992 quy
nh: Nh n-c cng ho
x hi ch ngha Vit Nam
l Nh n-c ca nhn dn,
do nhn dn v v nhn dn.
Tt c quyn lc nh n-c
thuc v nhn dn m nn
tng l lin minh giai cp
cng nhn vi giai cp nng
dn v i ng tr thc.

14

Mt khc, quyn lc nh
n-c l ch ca giai cp cm
quyn -c thc hin thng
qua Nh n-c. Vit Nam,
giai cp cng nhn l giai cp
cm quyn nh-ng lin minh
cht ch vi nng dn v tr
thc. ng Cng sn Vit
Nam l i tin phong ca
giai cp cng nhn, khng ch
i din cho quyn li giai cp
mnh m cn i din cho
quyn li ca nhn dn lao
ng, v ca c dn tc. Nhn
dn l ch th thng nht
ca quyn lc nh n-c t
d-i s lnh o ca ng
Cng sn Vit Nam. iu 4
Hin php ghi nhn: ng
Cng sn Vit Nam, i tin
phong ca giai cp cng
nhn Vit Nam, i biu
trung thnh quyn li ca
giai cp cng nhn, nhn dn
lao ng v ca c dn tc,
theo ch ngha Mc-Lnin
v t- t-ng H Ch Minh, l
lc l-ng lnh o Nh
n-c v x hi.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Hin php
nm 1992 (sa
i) ghi nhn
nguyn tc
Quyn lc nh
n-c l thng
nht, c s phn
cng v phi
hp gia cc c
quan nh n-c
trong vic thc
hin cc quyn
lp php, hnh
php, t- php.
Vy thng nht
nh- th no, vo
u, phn cng
v phi hp thc
hin quyn lc
ra sao
lun bo m
rng quyn lc
nh n-c xut
pht t nhn
dn v thuc v
nhn dn?

Quyn lc thuc v nhn


dn -c nh t- t-ng ng-i
Php Rousseau -a ra t th
k XVIII. ng cho rng, s
tho hip ca con ng-i l c
s ca mi quyn lc, s tho
hip -c th hin bng
kh -c ca x hi. Mi
quyn lc bt ngun t ch
th, m ch th -c hnh
thnh bi ton b thnh vin
ca kh -c x hi. Nh- vy,

nh: TTXVN

qUYN LC NH NC

Nhn dn bu ra Quc hi chnh l u quyn cho Quc hi thc hin quyn


lc nh n-c. Trong nh: Bu c i biu Quc hi kho XI, n v bu c
ph-ng Trn H-ng o, H Ni

mi quyn lc thuc v nhn


dn. Ch ngha Mc Lnin
chng minh rng: Nh n-c
l sn phm ca u tranh
giai cp v Nh n-c -c
thnh lp bi ch ca giai
cp thng tr, nh-ng c s ca
x hi l nhn dn.VI.Lnin
trong cc bi vit nhiu ln
khng nh cch mng l s
nghip ca qun chng nhn
dn. Ch tch H Ch Minh
trong bi bo dn vn vit vo
gia th k XX tuyn b:
mi quyn lc u ni
dn. Nh- vy, Nh n-c l
do nhn dn thnh lp nn v
quyn lc nh n-c lun lun
thuc v nhn dn.
Hai l, v ph-ng din
php l, quyn lc nh n-c
gm 3 yu t khng th phn
chia l quyn lp php, hnh
php, t- php ging nh- cy
1

quyn lc gm 3 nhnh. Ba
th quyn ny tn ti ng
thi t khi xut hin Nh
n-c. Nh n-c ban hnh
php lut, Nh n-c thc hin
php lut v Nh n-c bo v
php lut. Ba hot ng ny l
cng tn ti trong mt qu
trnh khp kn ca hot ng
Nh n-c. S d d-i ch
ch n v phong kin, ng-i
ta khng cp n ba quyn
ny v c ba quyn ny u
tp trung vo tay nh Vua.
Nh Vua thu tm ton b
quyn lc nh n-c v khng
chia s cho bt k ai. Nh
Vua ban hnh lut, nh Vua
thc hin lut v nh Vua bo
v lut. Mc ch ca thuyt
phn quyn t- sn cng ch
chng li s lm dng quyn
lc, thu tm quyn lc nh
n-c dn n tu tin. Phn

quyn t- sn thc cht l s


phn bit cc chc nng ca
quyn lc nh n-c, s phn
b thm quyn. Ph.ng ghen
nh
gi:
S
phn
quyn...trn thc t ch l mt
s phn cng lao ng bnh
th-ng trong cng nghip,
-c vn dng vo b my
nh n-c nhm mc ch n
gin ho v kim tra1.
Vit Nam, quyn lc thuc v
nhn dn v thc hin
quyn lc nh n-c thng
nht chng ta cn xc lp
c ch thc hin quyn lc:
phn cng, phi hp cc c
quan nh n-c trong vic thc
hin quyn lp php, hnh
php v t- php.
Thng nht vo u?
Trn din n khoa hc c
hai quan im khc nhau v
vn ny:
Mt l, mt s nh lut
hc ngh cn phi hiu
quyn lc nh n-c thng
nht vo nhn dn ch khng
phi thng nht vo Quc hi.
Tin s L Minh Thng vit:
i vi nguyn tc quyn
lc nh n-c l thng nht,
nh-ng c s phn cng, phi
hp gia ba quyn i hi
phi khc phc quan nim c
v nguyn tc tp quyn, vi
t-ng ton b quyn lc nh
n-c tp trung vo Quc
hi... Nu tn ti mt nguyn

C. Mc - ng ghen ton tp, tp 5, NXB Chnh tr quc gia, H Ni 1996, tr 244.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

15

nGHIN CU NH NC

tc tp quyn th chnh l s lc nh n-c cao nht4. T


biu t ca t- t-ng: Ton , cc nh lut hc theo
b quyn lc nh n-c thuc quan im ny cho rng, cn
v nhn dn, ch khng th phi i mi nhiu quy nh
ton b quyn lc nh n-c v thm quyn v mi quan
thuc v Quc hi nh- h gia Quc hi, Chnh ph,
tng -c quan nim2. Khi To n, Vin kim st nhn
tr li cu hi quyn lc nh dn ti cao theo h-ng phn
n-c tp trung thng nht vo quyn ch cn quy nh
u, Tin s Nguyn Cu Vit Chnh ph l c quan hnh
chnh Nh n-c
khng nh ch
cao nht, khng
c th kt lun
Ch tch H Ch
cn ghi l c
rng quyn lc
Minh trong bi bo
quan chp hnh
nh n-c tp
dn vn vit vo gia
ca Quc hi...
trung
thng
th k XX tuyn
nn quy nh ch
nht vo tay
b: mi quyn lc
nh bt tn
nhn dn m
u ni dn. Nhnhim
Chnh
khng th c
vy, Nh n-c l do
5
ph .
cu tr li
nhn dn thnh lp
3
khc . c
Hai l, cc
kin xc nh nn v quyn lc nh
nh lut hc
Quc hi khng n-c lun lun thuc
khc cho rng
phi l c quan v nhn dn
quyn lc nh
quyn lc nh
n-c thng nht
n-c cao nht. Tin s V
vo Quc hi. Gio s- o
Hng Anh trong bi V c
Tr c khng nh: quyn
ch thc hin quyn lc nh
lc nh n-c khng phn chia
n-c n-c ta vit: Trong
ca nhn dn ta -c trao
c cu quyn lc nh n-c,
cho Quc hi v Hi ng
Quc hi ch c th l c
nhn dn cc cp6. PGS.TS
quan c quyn cao nht ch
Trn Ngc -ng nh gi
khng th l c quan quyn
2

T b my Nh n-c theo
Hin php nm 1946 cho n
b my Nh n-c theo Hin
php nm 1992 hin nay u
th hin nht qun t- t-ng
tr-c sau nh- mt ca ng
ta l cao v tr, vai tr ca
c quan quyn lc nh n-c
cao nht, coi trng hnh thc
dn ch i din trong t chc
v hot ng ca b my Nh
n-c7. T.S Bi Xun c
vit: Quc hi... thng nht
mi quyn lc nh n-c ca
nhn dn (nhn dn u quyn
duy nht cho Quc hi)8.
Nh- phn tch trn,
quyn lc nh n-c thuc v
nhn dn -c khng nh
trong iu 2 ca Hin php.
Mt khc, iu 6 ca Hin
php quy nh rt c th:
Nhn dn s dng quyn lc
nh n-c thng qua Quc hi
v Hi ng nhn dn....
Vi quy nh , r rng
quyn lc nh n-c tp trung
vo Quc hi. Mc d n-c
ta tt c quyn lc thuc v
nhn dn nh-ng nhn dn
khng v kh c th thc hin

L Minh Thng, Mt s vn v cc c s Hin nh ca t chc b my nh n-c n-c ta hin nay, trong


sch Mt s vn v hon thin t chc v hot ng ca b my nh n-c n-c Cng ho x hi ch ngha
Vit Nam, NXB Khoa hc x hi, H Ni 2001, tr.38.
3 Nguyn Cu Vit, Mt s vn v ci cch b my nh n-c, Sd. tr.71.
4 V Hng Anh, V c ch thc hin quyn lc nh n-c n-c ta, Sd. tr.93
5 Nguyn Cu Vit, Sd. tr.74.
6 o Tr c, Nh n-c v php lut ca chng ta trong s nghip i mi, NXB Khoa hc x hi, H Ni 1997,
tr.79.
7 Trn Ngc -ng, Tm hiu cc quan im ci cch b my nh n-c theo Vn kin i hi i biu ton quc
ng Cng sn Vit Nam ln th VIII, trong sch i hi VIII ng Cng sn Vit Nam v nhng vn cp
bch ca khoa hc v nh n-c v php lut, NXB Khoa hc x hi, H Ni 1997, tr.116.
8 Bi Xun c, Vn nhn thc v vn dng nguyn tc tp quyn x hi ch ngha trong iu kin hin nay,
Sd, tr.56.

16 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

qUYN LC NH NC

-c quyn lc nh n-c mt c quan i din quyn lc ph thng u phiu bnh


cch trc tip, nn trao thng nht . -ng nhin, ng, trc tip v b phiu kn.
quyn lc cho Quc hi bng khng phi tt c mi cng Bng mt cuc bu c dn ch
ph thng u phiu, bnh vic u dn ht vo c quan nh- vy, c 5 nm mt ln
ng, trc tip, b phiu kn. i din quyn lc, m cn c nhn dn ta trao cho Quc hi
Chng ti hiu rng, cc tc s phn cng, phi hp gia thc hin quyn lc nh n-c
gi tuyn b quyn lc nh cc c quan nh n-c trong ca mnh. V mt thc tin,
n-c thng nht vo nhn dn vic thc hin quyn lc nh Quc hi ca Vit Nam ngay
l mun vn dng mnh m n-c.V nhng l , chng t khi ra i n nay lun lun
nguyn tc phn quyn vo ti ng tnh vi quan im -c t chc theo c cu mt
qu trnh xy dng b my cho rng quyn lc nh n-c vin thng nht. Tt c cc i
nh n-c ta, theo nhn dn thng nht vo Quc hi v biu Quc hi u do nhn
thng qua s biu quyt ph ng thi chia s nhng phn dn trc tip bu ra ch khng
chun Hin php, s l ng-i tch ca cc nh lut hc phi t chc theo c cu 2 vin
duy nht c quyn
nh- Ngh vin tQuan im v quyn lc nh n-c thng nht sn trong nhn
hp php phn
cng vic thc vo nhn dn -c hiu l nhn dn thng qua dn ch bu H vin
hin ba quyn: ph chun Hin php s l ng-i duy nht c cn Th-ng vin
Quc hi, Chnh quyn hp php phn cng vic thc hin ba khng do nhn dn
ph v Ta n quyn: lp php, hnh php v t- php
bu. iu ni
nhn dn ti cao l
ln rng, Quc hi
nhng c quan cao nht ca chng minh cho quan im ca Vit Nam l c quan i
tng loi quyn lc nh n-c, ny. Nhn y, xin -c nhn din cho ton th nhn dn
v cc c quan hnh php, t- mnh thm mt s nhm thng nht, cn Ngh vin tphp c s c lp nht nh lm sng t thm quan im sn khng th l c quan i
i vi Quc hi.
thng nht quyn lc nh din cho ton th nhn dn
-c. Nhn dn t chc ra
n-c vo Quc hi.
Song, theo chng ti, phn
Quc hi c c cu mt vin
quyn l cch t chc quyn
Tr -c ht, ni quyn lc
thng nht v tt c i biu
lc ca nh n-c t- sn, nh n-c thng nht vo Quc
Quc hi u do nhn dn bu
phm tr nhn dn bao gm hi l da trn c s chnh tr,
ra thay mt nhn dn nm
nhiu giai cp, nhiu tng lp php l v thc tin. V mt
gi quyn lc nh n-c.
vi cc li ch khc nhau. chnh tr, quyn lc nh n-c
Phn quyn gip ngn chn Vit Nam l ch thng nht
Mt khc, cc Hin php
s chim ot quyn lc ca ca nhn dn lao ng -c Vit Nam u quy nh mt
th lc ny p ch th lc thc hin thng qua Nh n-c. nhim k thng nht cho cc
khc. Cn d-i ch x hi l ch chung ca nhn c quan ti cao thc hin
ch ngha, phm tr nhn dn dn t d-i s lnh o ca quyn lc nh n-c. Ti iu
gm cc giai cp lao ng c ng Cng sn. V mt php 85, iu 102, iu 113, iu
cng li ch c bn, t d-i l, Quc hi l c quan quyn 128, iu 138 ca Hin php
s lnh o ca ng Cng lc nh n-c cao nht do nhn nm 1992 quy nh nhim k
sn th cn thit phi c mt dn c n-c bu ra thng qua ca Quc hi l 5 nm v
Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

17

nGHIN CU NH NC

nhim k ca Ch tch n-c,


Chnh ph, To n nhn dn
ti cao v Vin kim st nhn
dn ti cao u theo nhim
k ca Quc hi. Nh- vy,
tnh thng nht quyn lc ca
Quc hi Vit Nam th hin
rt r ch Ch tch n-c,
Chnh Ph, To n nhn dn
ti cao v Vin kim st nhn
dn ti cao u do Quc hi
ca nhim k c ra. Khi
Quc hi ht nhim k th cc
c quan cng ht nhim
k. cc n-c t- sn phn
quyn khng c s thng nht
ny, v d iu 6 Hin php
nm 1958 ca Cng ho Php
quy nh nhim k ca Tng
thng l 7 nm do nhn dn
bu theo th thc bu c hai
vng, trong khi ti iu 56 li
quy nh nhim k Hi ng
Bo hin l 9 nm, v iu 25
quy nh Quc hi theo th
thc ci tn ton din v tng
phn ca H ngh vin v
Th-ng ngh vin (c sau hai
nm li bu li hu ht hay
mt phn H ngh s v
Th-ng ngh s ). Hay nhHin php Hp chng quc
Hoa K, ti iu 1 quy nh
nhim k H ngh vin l hai
nm, Th-ng ngh vin l 6
nm, trong khi ti iu 2
quy nh nhim k ca Tng
thng l 4 nm, ti iu 3 quy
nh nhim k ca cc thm
phn l sut i. L do ca
vic quy nh nhim k

18

khng thng nht ca cc c


quan nh n-c ti cao ch
c th -c gii thch l nhm
thc hin i trng, ch
-c ln nhau trong qu trnh
thc hin quyn lc nh n-c
theo yu cu v ni dung ca
nguyn tc tam quyn phn
lp t- sn.
Nh n-c x hi ch ngha
Vit Nam khng th t chc
theo nguyn tc phn quyn
bi v quyn lc nh n-c
thng nht l ca nhn dn
khng th phn chia cho cc
nhnh quyn lc, v nu chia
nh- th th dn n kim ch
v trit tiu nhau lm cho
quyn lc nhn dn s b phn
tn, khng bo m -c tnh
thng nht. V vy, bo
m s thng nht ca quyn
lc nh n-c th phi tp trung
vo c quan i din quyn lc
nh n-c duy nht v cao nht
do nhn dn bu ra, v trong
quan nim ca C.Mc l
Cng x, ca V.I Lnin l X
vit v trong t- t-ng ca H
Ch Minh l Quc hi c c
cu mt vin thng nht.
thc hin -c s phn
cng v phi hp gia cc c
quan nh n-c trong vic thc
hin quyn lp php, hnh
php, t- php chng ta phi
xy dng -c c ch thc
hin quyn lc nh n-c,
trong xc nh r chc
nng, nhim v, quyn hn
ca tng c quan c theo

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

h-ng phn cng, c theo


h-ng phi hp cht ch trong
vic thc hin cc quyn.
Phn cng thc hin quyn
lc nh n-c
Quc hi
C 4 bn Hin php Vit
Nam u quy nh Quc hi l
c quan i biu cao nht ca
nhn dn, c quan quyn lc
nh n-c cao nht ca n-c
Cng ho x hi ch ngha
Vit Nam, thng nht mi
quyn lc nh n-c ca nhn
dn nh-ng -c phn cng
thc hin quyn lp php. Tuy
iu 84 ca Hin php nm
1992 quy nh nhim v v
quyn hn ca Quc hi rt
rng, nh-ng theo s phn
cng, Quc hi ch yu tp
trung vo hai lnh vc:
- Mt l, thc hin quyn
lp hin v lp php. Hin
php nm 1992 quy nh
Quc hi l c quan duy nht
c quyn lp hin v lp php.
Vic khng nh c quan i
biu ca ton dn - Quc hi
c thm quyn lp php, trong
o lut c bn ca Nh n-c
cho thy quyn lc nh n-c
ca nhn dn tp trung vo
Quc hi. Cng vi vic quy
nh quyn lp hin v lp
php thuc v Quc hi, bt
u t Hin php nm 1959
ghi nhn: C quan th-ng v
ca Quc hi c quyn gii
thch Hin php, cc o lut

qUYN LC NH NC

tnh trng chin tranh, quyt


nh i x (Cn c vo Ngh
quyt ca Quc hi ), ra lnh
tng ng vin, ban b tnh
trng khn cp (Cn c vo
Ngh quyt ca U ban
Th-ng v Quc hi), ngh
U ban Th-ng v Quc hi
xem xt li Php lnh trong
- Hai l, thc hin quyn
thi hn 10 ngy k t ngy
gim st ti cao ca Quc
Php lnh -c thng qua, v
hi. Theo quy nh ca Hin
nu U ban Th-ng v Quc
php nm 1992 th: Quc
hi vn biu quyt tn thnh
hi thc hin quyn gim st
m Ch tch n-c khng nht
ti cao i vi ton b hot
tr th trnh Quc hi quyt
ng ca b my Nh n-c
nh. Ch tch n-c cn tham
(iu 83); Thc hin quyn
Hin php nm 1992 gia nht nh vo t chc v
gim st ti cao vic
hot ng cu cc c
tun theo Hin php,
quan nh n-c khc
Tuy iu 84, Hin php nm 1992 quy nh- Chnh ph, To n
Lut v Ngh quyt ca
Quc hi; xt bo co nh v nhim v v quyn hn ca Quc nhn ti cao, Vin
hot ng ca Ch tch hi rt rng, nh-ng theo s phn cng, Kim st nhn dn ti
n-c, U ban th-ng v Quc hi ch yu tp trung vo hai lnh cao.
Quc hi, Chnh ph, vc: lp hin, lp php v gim st
V tr ca Ch tch
To n nhn dn ti cao,
n-c
-c xc nh
Vin kim st nhn dn ti quy nh v tr php l ca
cao(iu 84). Qua nhng Ch tch n-c gn lin vi nh- trong Hin php hin nay
quy nh , ta thy r quyn Quc hi, cng vi Quc hi, theo ti l ph hp vi s
lc nh n-c tp trung thng U ban Th-ng v Quc hi phn cng quyn lc nh
nht vo Quc hi. i vi thc hin cc chc nng ca n-c trong c ch tp quyn.
tng c quan nh n-c, c th nguyn th quc gia: Ch tch C ng-i cho rng Nn quy
nhiu c quan, t chc -c n-c do Quc hi bu trong nh quyn hn ca Ch tch
giao thc hin hot ng s i biu Quc hi, chu n-c theo h-ng l trung tm
gim st nh-: Nhn dn, Mt trch nhim v bo co cng quyt sch, lnh o v iu
trn t quc, Quc hi, Hi tc tr-c Quc hi, cng b hnh hot ng ca Chnh
9
ng nhn dn. Nh-ng ch c Hin php, Lut, Php lnh v ph , theo ti l khng ph
Quc hi mi c quyn gim mt s Ngh quyt c tnh hp vi c ch quyn lc nh
st ti cao ton b hot ng quy phm ca Quc hi v n-c tp trung thng nht vo
ca b my nh n-c.
U ban th-ng v Quc hi, Quc hi nh- phn tch
cng b quyt nh tuyn b trn.
Ch tch n-c l ng-i

v ra php lnh. tp trung


quyn lp php vo Quc hi,
Hin php 1992 thu hp
phm vi thm quyn ban hnh
Php lnh ca U ban th-ng
v Quc hi: Ra php lnh
v nhng vn -c Quc
hi giao.

9 Nguyn

ng u Nh n-c, thay mt
n-c Cng ho x hi ch
ngha Vit Nam v i ni v
i ngoi, song v chc nng
v nhim v c th khng nhnguyn th quc gia cc
n-c phn quyn. Nh- trn
khng nh, quyn lc nh
n-c thng nht vo Quc
hi, v vy v nguyn tc, cc
chc nng ca Nguyn th
quc gia -c thc hin bi
chnh Quc hi v c quan
Th-ng v ca n - U ban
th-ng v Quc hi.

Th Hi, Kinh nghim t chc v hot ng ca b my nh n-c mt s n-c trn th gii, Sd, tr.193.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

19

nGHIN CU NH NC

Chnh ph
Chnh ph do c quan i
din cao nht ca nhn dn,
c quan quyn lc nh n-c
cao nht l Quc hi lp ra.
Chnh ph chu trch nhim
v bo co cng tc tr-c
Quc hi. Nhim k ca
Chnh ph theo nhim k ca
Quc hi. Chnh ph -c
phn cng thc hin quyn
hnh php: L c quan chp
hnh ca Quc hi, l c quan
hnh chnh cao nht ca n-c
Cng ho x hi ch ngha
Vit Nam. Chnh ph c
quyn ban hnh cc vn bn
php quy trn c s thi
hnh Hin php v php lut.
Chnh ph c quyn thnh lp
v gii th cc c quan trc
thuc trong h thng ca
mnh, t chc mi hot ng
qun l v chp hnh ca c
quan d-i quyn mnh, trong
c U ban nhn dn cc
cp. Nh- vy, Chnh ph
thng nht nm gi quyn
hnh php. Chnh ph theo
Hin php nm 1992 -c
xy dng theo h-ng tp
trung vo lnh vc hnh chnh
nh n-c, qun l iu hnh
t n-c mt cch ch ng,
c lp t-ng i. Theo h-ng
ny, c nhng sa i quan
trng trong t chc v hot
ng ca Chnh ph nh-:
Chnh ph do Quc hi bu v
ch chu trch nhim tr-c
Quc hi. Ph th t-ng v

cc B tr-ng khng nht thit


phi l i biu Quc hi. y
l nhng bo m quan trng
cho s tng c-ng hot ng
hnh chnh nh n-c t-ng i
c lp ca Chnh ph.
C kin cho rng, cn
tng c-ng tnh c lp ca
Chnh ph, coi Chnh ph l
c quan hnh php cao nht,
ngha l ng u quyn hnh
php - mt nhnh quyn c
lp- khng b rng buc bi
tnh cht chp hnh tr-c
Quc hi, v ngh b quy
nh ny trong iu 109
Hin php nm 1992. Chng
ti cho rng, kin ny khng
ph hp vi nguyn tc quyn
lc nh n-c thng nht vo
Quc hi nh- -c phn
tch phn trn.
C quan t- php
To n nhn dn ti cao v
Vin kim st nhn dn ti
cao -c phn cng nm gi
quyn t- php, trong To
n thc hin hot ng xt x,
cn Vin kim st thc hin
quyn cng t Nh n-c v
gim st hot ng t- php.
Phi hp thc hin quyn
lc nh n-c
Trong vic thc hin quyn
lc nh n-c thng nht ca
nhn dn th s phi hp gia
cc c quan nh n-c l yu t
khng th thiu nhm mc
ch thc hin y v ng

20 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

n cc quyn lp php, hnh


php v t- php. Hin php
nm 1992 xy dng c ch
phi hp gia cc c quan nh
n-c trn cc lnh vc lp
php; quyt nh cc vn
i ni, i ngoi; thnh lp v
min nhim cc chc v c
quan nh n-c trung -ng v
bi b cc vn bn sai tri ca
cc c quan nh n-c.
Trong lnh vc lp php
Lut do Quc hi thng
qua, song vic son tho
th-ng l do Chnh ph, U
ban th-ng v Quc hi xem
xt, cho kin tr-c khi trnh
Quc hi thng qua v cui
cng l -c Ch tch n-c
cng b. Quy trnh ny hin
ti v c bn l ph hp.
Php lnh do U ban
th-ng v Quc hi ban hnh,
song ch quy nh nhng vn
-c Quc hi giao v
-c Ch tch n-c cng b.
Ch tch n-c c quyn yu
cu U ban th-ng v Quc
hi xem xt li php lnh nu
thy cn thit (iu 103 Hin
php 1992, iu 50, 51 Lut
ban hnh vn bn quy phm
php lut). V im sau ny,
quy nh cho Ch tch n-c
quyn yu cu U ban th-ng
v Quc hi xem xt li php
lnh (v mt s ngh quyt c
tnh quy phm) do U ban
th-ng v Quc hi ban hnh
trong khi Ch tch n-c

qUYN LC NH NC

th-ng xuyn tham d cc


phin hp ca U ban th-ng
v Quc hi (iu 105 Hin
php 1992) c l l khng cn
thit, v nu c kin g khc
th Ch tch n-c nu ra ti
phin hp U ban th-ng v
Quc hi tr-c .
Ngh nh ca Chnh ph
v mt s vn ht sc cn
thit, nh-ng ch-a iu
kin ban hnh bng lut hoc
php lnh th phi -c s
ng ca U ban th-ng v
Quc hi.
Trong lnh vc quyt nh
cc vn c bn v i ni
v i ngoi ca cc c quan
nh n-c cp cao
Cc quyt nh ca Quc
hi v vn chin tranh v
ho bnh, i x; quyt nh
ca U ban th-ng v Quc
hi v tng ng vin hoc
ng vin cc b, ban b tnh
trng khn cp do Ch tch
n-c cng b, ban b hoc ra
lnh. i vi quyt nh ca
U ban th-ng v Quc hi
v vic tuyn b tnh trng
chin tranh khi n-c nh b
xm l-c (trong thi gian
gia hai k hp Quc hi) th
phi -c Ch tch n-c nht
tr v Quc hi ph chun
trong k hp gn nht hoc
Quc hi hp bt th-ng theo
yu cu ca Ch tch n-c
quyt nh. S phi hp ny
l cn thit bo m cho U

ban th-ng v Quc hi khi


gii quyt nhng nhim v
-c Quc hi giao gia hai
k hp -c chnh xc.
Trong vic thnh lp, min
nhim cc chc v cao cp
trong cc c quan nh n-c
Quc hi bu Ch tch
n-c theo ngh ca U ban
th-ng v Quc hi. iu ny
th hin s gn b gia U
ban th-ng v Quc hi v
Ch tch n-c.
Quc hi bu Th t-ng
chnh ph, Chnh n To n
nhn dn ti cao, Vin tr-ng
Vin kim st nhn dn ti
cao theo ngh ca Ch tch
n-c. y l im mi so vi
Hin php tr-c, bo m s
phi hp gia Quc hi v
Ch tch n-c trong vic
thnh lp v gim st hot
ng ca cc c quan nh
n-c khc. Ph th t-ng, B
tr-ng v cc thnh vin khc
ca Chnh ph do Th t-ng
ngh Quc hi ph chun
v Ch tch n-c b nhim.
Trong thi gian gia hai k
hp th trnh U ban th-ng
v Quc hi ph chun.
Vic min nhim, bi
nhim Ch tch n-c, Th
t-ng Chnh ph, Chnh n
To n nhn dn ti cao, Vin
tr-ng Vin kim st nhn
dn ti cao do Quc hi quyt
nh ti k hp.

Cc Ph th t-ng, B
tr-ng v thnh vin khc ca
Chnh ph cng chu trch
nhim tr-c Quc hi v Th
t-ng Chnh ph.
Trong vic bi b vn bn
sai tri
Quc hi bi b vn bn
ca Ch tch n-c, U ban
th-ng v Quc hi, Chnh
ph, Th t-ng Chnh ph,
To n nhn dn ti cao v
Vin kim st nhn dn ti
cao tri vi Hin php, lut v
Ngh quyt ca Quc hi.
U ban th-ng v Quc
hi nh ch vic thi hnh
cc vn bn ca Chnh ph,
Th t-ng Chnh ph, To n
nhn dn ti cao, Vin kim
st nhn dn ti cao tri vi
Hin php, lut, ngh quyt
ca Quc hi v trnh Quc
hi bi b; bi b cc vn
bn ca cc c quan trn tri
v php lnh, ngh quyt
ca mnh.
Th t-ng Chnh ph nh
ch vic thi hnh hoc bi b
nhng quyt nh, ch th,
thng t- ca B tr-ng, cc
thnh vin khc ca Chnh
ph tri vi Hin php, lut v
cc vn bn ca cc c quan
nh n-c cp trn./.
* Ch nhim ngnh kinh t
th-ng mi, i hc Dn
lp ng

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

21

nGHIN CU NH NC

i t-ng gim st ca Quc hi

Lut hot ng
gim st ca
Quc hi d
kin s -c
xem xt v
thng qua ti
k hp th 3
ca Quc hi
kho XI vo
u nm 2003.
Song cho n
nay vn cn
mt s vn
c kin khc
nhau, trong
c i t-ng
ca quyn
gim st ti cao
ca Quc hi.
Bi ny nu
ln mt s
kin lin quan
n vn ni
trn m xc
nh ng v
n th mi c
th bn n
vic nng cao
hiu qu ca
hot ng gim
st- mc ch
ra i ca o
lut ny

Trn Thanh H-ng*

t trong nhng yu cu
ca vic xy dng Nh
n-c php quyn
XHCN Vit Nam l phi i mi t
chc v hot ng ca b my nh
n-c, trong c hon thin h
thng kim tra, gim st vic t chc
v thc hin quyn lc nh n-c.
Trong h thng kim tra, gim st
ny, s gim st ca Quc hi i
vi cc c quan nh n-c gi v tr
c bit quan trng v thng qua ,
s gim st ca nhn dn, ca x hi
i vi hot ng ca Nh n-c
-c th hin mt cch r nht, c
hiu qu nht.

1. S cn thit ca vic xc nh
i t-ng gim st
Hot ng gim st ca Quc hi
c hiu qu ch khi xc nh mt
cch r rng i t-ng thuc quyn
gim st ca Quc hi. iu 83 ca
Hin php quy nh: Quc hi
thc hin quyn gim st ti cao i
vi ton b hot ng ca Nh
n-c, v iu 84 ca Hin php
tip tc xc nh: Quc hi thc
hin quyn gim st ti cao vic tun
theo Hin php, lut v ngh quyt

1Xem:

ca Quc hi. Tuy nhin, cc


iu khon khc ca Hin php cng
nh- Lut t chc Quc hi khng
xc nh r rng v c th i t-ng
chu s gim st ca Quc hi.
Chnh v vy m c nhng cch hiu
khc nhau v vn ny1.
Mt s ng-i cho rng, Quc hi
c quyn gim st ti cao ngha l v
mt nguyn tc Quc hi c quyn
gim st hot ng ca mi c quan,
t chc, c nhn trn lnh th n-c
CNXHCN Vit Nam nh-ng tr-c ht
v ch yu ch tp trung vo vic
gim st cc c quan nh n-c quan
trng nht nh-: Ch tch n-c, U
ban th-ng v Quc hi, Chnh ph,
To n nhn dn ti cao, Vin kim
st nhn dn ti cao.
Quan im th hai li khng nh
rng, quyn gim st ca Quc hi
bao gm quyn gim st i vi hot
ng ca c quan nh n-c cp cao
nh- Ch tch n-c, Ch tch Quc
hi, U ban th-ng v Quc hi,
Chnh ph, To n nhn dn ti cao,
Vin kim st nhn dn ti cao.
Ngoi ra, cn c nhng ng-i cho
rng, quyn gim st ti cao ca
Quc hi l gim st ton b hot
ng ca b my nh n-c2.

Nguyn ng Dung, Quc hi n-c CHXHCN Vit Nam, Nxb Php l, H ni, 1992, tr.2; Nguyn Hoi
Nam, Bn v hot ng gim st ca Quc hi ti k hp, Tp ch Nh n-c v php lut, s 5/200; L Minh Thng,
Quyn gim st ti cao ca Quc hi i vi ton b hot ng ca b my nh n-c, Tp ch Nh n-c v php
lut, s 12/2002, tr8-17
2 Xem: Ai c quyn gim st v gim st ai, Bo Php lut TP. H Ch Minh, 16/12/2002

22 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

i t-ng gim st ca Quc hi

Nh- vy, cho n nay,


n-c ta cn c nhng kin rt
khc nhau v i t-ng thuc
quyn gim st ca Quc hi.
Nu khng c s thng nht
trong vic xc nh i t-ng
gim st ca Quc hi th kh
c th gii quyt -c cc vn
quan trng nh- ch th, ni
dung, hnh thc, ch ti ca
quyn gim st ti cao ca
Quc hi, v cng khng phn
bit r -c hot ng gim st
ca Quc hi vi cc hot ng
gim st khc.
Cc nguyn tc xc nh i
t-ng gim st

Th nht, i t-ng gim


st ca Quc hi (cc c nhn,
t chc, c quan) phi l nhng
ch th c mi lin h trc tip
vi Quc hi trong cch thc
thnh lp hoc trong hot ng
Theo Hin php v Lut t
chc Quc hi, hot ng ca
Quc hi ch tc ng trc tip
n nhng i t-ng cp cao
nht nh- Ch tch n-c, Chnh
ph, To n nhn dn ti cao,
Vin kim st nhn dn ti cao,
th hin qua quyn thnh lp,
theo di hot ng ca cc c
quan nh n-c ny; quyn bi
b cc vn bn tri vi Hin
php, lut v ngh quyt ca
Quc hi, php lnh, ngh
quyt ca UBTV Quc hi;

ban hnh quy phm php lut.


Chnh v th m cn cho rng
gim st ti cao, nu nhcm t ny ch dng cho gim
st ca Quc hi, phi -c
hiu theo ngha ch yu, nu
khng mun ni l ngha duy
nht, l gim st cc thit ch
cao nht ca Nh n-c.
Th hai, i t-ng gim
st ca Quc hi phi t-ng
xng vi v tr php l cao nht
ca n v ph hp vi xu
h-ng chung ca s phn cng
nhim v, quyn hn v phn
cp r rng gia cc c quan
nh n-c

Theo chng ti, ni n i


Nn hiu gim st ti cao l
t-ng chu s gim st ca
gim st cao nht nh-ng khng
Quc hi l ni n cc c
nn hiu l gim st mang tnh
nhn hoc t chc
bao trm, gim st
Thng
th-ng

cc
n-c
cho
rng,

xy
dng
m Quc hi c
tt c mi c quan
quyn theo di, Nh n-c php quyn nht thit phi c mt h v t chc. Vic
xem xt, kim tra thng kim sot v cn bng quyn lc, trong Quc hi ch gim
v nu cn thit khng mt nhnh quyn lc no -c coi l ti cao, st mt s c quan
th nhn xt, nh ng trn cc nhnh quyn lc khc, ngha l cc nh n-c cp cao
gi v p dng ch nhnh quyn lc phi ch -c, kim sot ln nhau
nht khng c
ti php l trong
ngha l cc c
tr-ng hp c vi
quan nh n-c
quyn bi nhim, min nhim
phm ca cc ch th nhm
khc khng chu s gim st,
hay b phiu tn nhim cc
bo m cho hot ng ca cc
kim tra no m chnh l trnh
chc danh nh n-c cao cp
ch th -c tin hnh theo
-c s gim st chng cho,
Cn hot ng ca cc t chc,
ng mc ch, chc nng,
m m dn n mt hiu qu,
cc c nhn khc khng c mi
phm vi quyn hn theo quy
mt cht l-ng m li khng
lin h trc tip vi Quc hi,
nh ca php lut, chng s
quy kt -c trch nhim gim
ngha l theo php lut Quc
lm quyn ca cc ch th .
st. Thng th-ng cc nh
hi khng c nhim v, quyn
n-c cho rng, xy dng
Vic xc nh i t-ng hn quyt nh trc tip n
Nh n-c php quyn nht
gim st ca Quc hi phi da cc c nhn, c quan, t chc
thit phi c mt h thng
trn s thng nht mt s ni ny nu nh- khng phi l vic
kim sot v cn bng3 quyn
dung c bn c tnh cht nhn Quc hi to ra mt chnh sch
lc, trong khng nhnh
thc sau y:
chung th hin bng hnh thc
quyn lc no -c coi l ti
3 A

system of checks and balances

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

23

Nghin cu nh n-c

cao, ng trn cc nhnh


quyn lc khc, ngha l cc
nhnh quyn lc phi ch -c,
kim sot ln nhau. n-c ta,
c cho rng vi truyn thng
dn ch XHCN v vi bn cht
nhn dn ca Nh n-c nn
Hin php xc nh Quc hi
l c quan quyn lc nh n-c
cao nht song iu ny khng
c ngha l Quc hi c quyn
gim st i vi mi ch th
trong x hi. Cho n nay,
ngoi Quc hi th hot ng
ca bt k c quan nh n-c
no cng d-i s kim tra,
gim st ca c quan nh n-c
khc qua c ch kim tra, thanh
tra, kim st, v c s phn
cng, phn cp nht nh. V
d nh-, cc c quan nh n-c
a ph-ng chu s gim st
ca cc c quan dn c a
ph-ng, c quan nh n-c cp
trn kim tra, theo di hot
ng ca c quan nh n-c cp
d-i Quc hi khng th
kim tra, theo di hot ng
ca tng ch tch huyn hay
ch tch x v p dng cc ch
ti php l xung n cc i
t-ng ny.
Th ba, vic xc nh i
t-ng gim st ca Quc hi
phi ph hp vi i ng, lc
l-ng, ph-ng tin, kh nng,
trnh chuyn mn ca
Quc hi
V nguyn tc, khng mt
c quan nh n-c no c kh
nng gim st mi ch th
trong x hi hay gim st ton
b b my nh n-c t trung
-ng ti cp tnh, huyn v x.

Tr-c y, Vin kim st nhn hi v nhng vn lin quan


dn c hot ng kim st bao n vic thi hnh Hin php,
trm ln mt phm vi ch th lut v Ngh quyt ca Quc
rng v gim st bng c mt hi l hon ton cn thit. iu
h thng hng ngn ng-i, 98 ca Hin php xc nh:
nh-ng cc c quan cao cp i biu QH c quyn yu
nht trong b my nh n-c cu c quan nh n-c, t chc
cng phi nm ngoi h thng x hi, t chc kinh t, n v
cc i t-ng ny. Cn hin v trang tr li v nhng vn
nay, i t-ng chu s kim st m i biu quan tm.
ca Vin kim st nhn dn Ng-i ph trch ca cc c
-c thu hp li theo quy nh quan, t chc, n v ny c
ca Hin php nm 1992 ( trch nhim tr li v nhng
-c sa i, b sung) v Lut vn m i biu yu cu
t chc Vin kim st nhn dn trong thi gian lut nh. Tuy
nm 2002. C nhiu lp lun nhin, hiu ng quy nh ny
khc nhau l gii s chuyn i, l mt vic khng n gin v
ci cch trn nh-ng nhn chung n lin quan n vic phn bit
y l xu h-ng hp l v bnh i t-ng gim st v ph-ng
th-ng trong thc
thc thc hin quyn
hin quyn lc nh
gim st ca Quc

iu
ng
n-c.
-ng
hi. Quc hi hay
nhin, gim st ca ni y l phi i biu Quc hi c
Quc hi v ca coi trng mt c th t vic tm hiu
Vin kim st ch khng mt nhng vn mnh
mang hai ni dung c quan no trong quan tm bt k c
khng ging nhau b my nh n-c quan nh n-c hay t
nh-ng iu ng
chc no ly
li khng chu s
ni y l phi
thng tin, nm bt
kim
sot
ca
c
coi trng mt c
thc t, sau c th
ch khng mt quan nh n-c c nhng kt lun v
c quan no trong khc, ch khng cc chnh sch v
b my nh n-c phi mt c quan vic iu hnh v m
li khng chu s nh n-c li c ca cc c quan cao
kim sot ca c quyn gim st nht ca Nh n-c,
quan nh n-c tt c cc c quan c ngha l Quc hi
khc, ch khng nh n-c cn li gim st b my
phi mt c quan
qun l cao cp m
nh n-c li c
thi, ch khng phi
quyn gim st tt c cc c l gim st mi i t-ng c
quan nh n-c cn li.
trch nhim cung cp thng tin.
Hn na, thng tin i vi Quc
Vic quy nh Quc hi c
hi l cn thit khng ch phc
th yu cu bt c c quan t
v vic gim st m cn phc v
chc, c nhn no gii trnh,
cho Quc hi thc hin hai chc
bo co cng tc tr-c Quc

24 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

i t-ng gim st ca Quc hi

nng rt quan trng cn li l


lp php v quyt nh cc vn
quan trng ca t n-c4.

thng ny tp trung phn ln


b my cng quyn, cng
chc. Mt chnh sch hnh
php nng vi, sai lm nh
h-ng khn l-ng n c mt
h thng cc c quan, t chc,
c nhn trong x hi. Chnh
ph phi b gim st trong vic
trin khai thc hin Hin php,
lut, ngh quyt ca Quc hi,
php lnh, ngh quyt ca

c th ha hn na ch nh bt
tn nhim ca Quc hi i vi
Chnh ph v y l mt ch
nh tin b, dn ch. Nu
Xc nh i t-ng gim st
Chnh ph qu xa dn, khng
ca Quc hi
lm -c iu ng-i dn mong
Xut pht t cch nhn v i
i, khng p ng, iu ha,
t-ng gim st ca Quc hi
gii quyt -c li ch ca cc
nh- nu trn, theo chng ti,
ch th trong x hibng cc
nn xc nh ph-ng h-ng
chnh sch, ch-ng trnh th
hon thin cc quy nh v i
Chnh ph mt uy tn trong nhn
t-ng gim st
dn v Quc hi
ca Quc hi
phi c nhim v
trong Lut v
n-c ta, Chnh ph do Quc hi thnh lp vi thy -c iu ,
hot ng gim s sp xp nhn s lun theo ch o ca ng- ng thay th cc chc
st ca Quc hi duy nht v l ng cm quyn, song iu ny khng danh c trch
nh- sau:
c ngha l Chnh ph khng th b p dng cc bin nhim trc tip.
Mt
l, php ch ti bt li t pha Quc hi, trong Quc hi Vit Nam
khng nn coi nghim trng nht l b phiu tn nhim, min c iu kin lm
vic ny, v vi h
Quc hi l c nhim, bi nhim cc chc danh quan trng
thng chnh tr
quan c quyn
n-c ta th khng
gim st i vi
th
xy
ra
nguy
c Quc hi b
UBTV
Quc
hi,
trong
vic
hot ng ca ton b b my
gii
tn
nh
s
ng cc nh
ban
hnh
cc
vn
bn
quy
nh n-c, cng khng nn coi
5
Quc hi c quyn gim st phm php lut, trong vic thc n-c t- sn .
mi ch th trong x hi, m hin cc ch-ng trnh pht trin
i t-ng tip theo m Quc
nn quy nh r rng Quc kinh t, x hi; thc hin d hi gim st trc tip l To n
hi ch gim st cc i t-ng n n-c ta, Chnh ph do nhn dn ti cao, Vin kim st
l cc c quan cao nht v cc Quc hi thnh lp vi s sp nhn dn ti cao cng vi
chc v cao nht trong b xp nhn s lun theo ch o nhng ng-i ng u cc c
ca ng- ng duy nht v l
my hnh php, t- php.
quan nh n-c quan trng ny.
ng cm quyn, song iu
i t-ng quan trng nht ny khng c ngha l Chnh y l cc c quan cao cp nht
thuc quyn gim st ca Quc ph khng th b p dng cc trong cc h thng To n v
hi l Chnh ph, Th t-ng bin php ch ti bt li t pha Vin kim st n-c ta. Hot
Chnh ph v cc thnh vin Quc hi, trong nghim ng ca cc c quan ny, c
ca Chnh ph. Trong bt k trng nht l b phiu tn bit l Ta n, theo nguyn tc
cch thc t chc quyn lc nhim, min nhim, bi nhim c lp ch tun theo php lut
nh n-c no ngy nay th cc chc danh quan trng. nn -ng nhin ni dung gim
hnh php cng l nhnh Tr-c mt, phi nhanh chng st ca Quc hi i vi hot
ng ca cc i t-ng ny cn
quyn lc quan trng v h

Qua cc thng tin c th Quc hi thy nhu cu iu chnh php lut hay s lc hu, thiu thc t ca cc vn
bn quy phm php lut m kp thi sa i, b sung. Hn na, c thng tin trung thc v khch quan, Quc hi
mi c th quyt nh cc vn mt cch ng n.
5 Mt s nh n-c cho rng nu c s bt ng, mu thun gia chnh quyn lp php v hnh php cao nht th
cui cng c tri lm trng ti gii quyt vn bng cch bu li Ngh vin.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

25

Nghin cu nh n-c

gii hn trong mt chng mc


nht nh6.

thc hin quyn gim st ny


chnh l Quc hi.

Ch tch n-c l mt trong


nhng i t-ng quan trng
chu s gim st ca Quc
hi. Tuy hin ti, trong thc t
Quc hi n-c ta cn nhiu l
do (trong c c do thi
quen, tm l e ngi) m
hu nh- khng quan tm n
vic gim st i t-ng Ch
tch n-c7 nh-ng cn phi
thy rng gim st gii hn

Hai l, hot ng ca cc
c quan v chc danh quan
trng ca Quc hi nh- U
ban th-ng v Quc hi, cc
Hi ng v U ban ca Quc
hi, Ch tch Quc hi cng
cn s gim st song cn phn
bit rng y l vic Quc hi
gim st hot ng ca cc t
chc ca chnh mnh, gim st
trong, gim st mang tnh ni

hay khng phi xt trong c mt


tng th Quc hi ni chung
bao gm cc Hi ng, U ban,
cc i biu Quc hi v on
i biu Quc hi (nu coi y
l ch th gim st) v nhn dn
coi cc b phn cu thnh ny
cng chnh l Quc hi v hot
ng ca chng chnh l hot
ng ca Quc hi. i vi
Quc hi, Hi ng v cc y
ban l cng c, ph-ng tin
Quc hi gim st cc i t-ng

B tr-ng B Gio dc Nguyn Minh Hin, B tr-ng B Giao thng- Vn ti o nh


Bnh tr li cht vn ti k hp th 2 Quc hi kho XI. nh: L Hong-Nguyn Nam

quyn lc ca Ch tch n-c


l hon ton ph hp xt
gc phi c mt h thng
kim tra, gim st vic t
chc v thc hin quyn lc
nh n-c bt k l loi
quyn lc no, do ai nm gi.
Ch th thch hp nht

b, khng nn ng nht vi
vic Quc hi gim st cc c
quan nh n-c khc8.
i vi cc c quan nh
n-c, cc U ban v Hi ng
ca Quc hi l cc ch th
gim st. i vi c tri, vic
Quc hi gim st c hiu qu

6
7

khc. Gim st hot ng ca


Quc hi i vi Nh n-c,
theo chng ti, khng bao hm
gim st hot ng ca Quc
hi i vi cc c quan ca
chnh mnh. C th ni y l
vic Quc hi t chc ni b
phc v vic gim st cc c

Ni dung gim st ca Quc hi i vi cc c quan t- php li l mt vn khc khng cp bi vit ny.


Ch-a bao gi cc i biu Quc hi cht vn Ch tch n-c k c khi c vn lin quan n hot ng ca
Ch tch n-c.
8 y l hnh thc m Quc hi t gim st hot ng ca mnh ch khng phi l th hin chnh Quc hi cng
b gim st. Thc ra, cng c nhng kin ca cc nh khoa hc, ca i biu Quc hi cng nh- ca c tri bn
n vic Quc hi c chu s gim st hay khng. Vn ny rt ln song nn hiu rng, nu bn n vic Quc
hi cng phi b gim st th l vic ca cc c quan nh n-c ngoi Quc hi gim st Quc hi, ch khng
phi nhn dn gim st Quc hi. C ch nhn dn gim st Quc hi thuc c ch chnh tr, khng phi l c ch
nh n-c.

26 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

i t-ng gim st ca Quc hi

quan khc ca Nh n-c. Mi


quan h gim st gia Quc hi
v cc cu thnh ca mnh hp
l hn l iu chnh bng cc
Ni quy hot ng ch khng
phi l -a vo iu chnh trong
Lut gim st. V tt c cc l
do nu trn, theo chng ti cn
quy nh v cc c quan, t
chc ny nh- sau:
U ban Th-ng v Quc
hi l i t-ng gim st ca
Quc hi. Tuy U ban th-ng

ng ca Quc hi ch l cc
t chc bn trong ca Quc
hi, l hnh thc hot ng m
thng qua Quc hi thc
hin c hiu qu cc chc
nng, nhim v, quyn hn ca
mnh. Hi ng Dn tc v cc
U ban ca Quc hi khng c
quyn quyt nh cc vn c
tnh php l bt buc thc hin
i vi cc c quan nh n-c, t
chc c lin quan, khng c
quyn p dng cc ch ti khi

Quc hi trong hot ng


gim st ti cao. Nu nh- quy
nh nhiu quyn cho Quc
hi m trong thc t Quc hi
khng c iu kin, kh nng
v khng thc hin ht th
quyn mang tnh hnh thc.
iu ny cng lm mt nim
tin ca nhn dn i vi c
quan i din cao nht ca
mnh. Vn khng phi l s
phn hng quyn lc, c quan
no ln quyn, nhiu quyn

B tr-ng B Th-ng mi Tr-ng nh Tuyn, Thng c Ngn hng nh


n-c L c Thu tr li cht vn ti k hp th 2 Quc hi kho XI

v Quc hi khng phi l c


quan qun l hay t chc thc
hin Hin php, lut, ngh
quyt ca Quc hi song n
thc s l mt c quan c hot
ng mang tnh quyn lc nh
n-c, quyt nh nhiu vn vi
t- cch l c quan th-ng trc
ca Quc hi, thay mt Quc hi
gia cc k hp, ban hnh ra cc
vn bn php lut9
Cc U ban khc v Hi

cc i t-ng ny khng thc


hin cc quyt nh n ph-ng
nn khng coi cc c quan
ny nh- i t-ng gim st ca
Quc hi.
Nhng xut trn y v
i t-ng gim st ca Quc
hi theo h-ng thu hp li so
vi tr-c nay nhiu ng-i vn
hiu nh-ng khng lm gim
quyn Quc hi m ng-c li
s tng tnh thc quyn ca

hn c quan no, m vn l
lm sao cho vic quy nh
quyn phi theo nguyn tc
thng nht, phn cng r rng,
s dng quyn c hiu qu ca
ton b b my nh n-c v
ng bn cht nhn dn ca
quyn lc./.
* ThS, i hc Lut
Thnh ph H Ch Minh

Ni dung gim st khng phi l vn bn n bi ny. Tuy nhin, trong t-ng lai vn gim st vic ban
hnh vn bn ca U ban th-ng v Quc hi ni ring, ca cc c quan nh n-c ni chung, theo chng ti, nn
-c thc hin bi mt c ch t- php.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

27

Nghin cu nh n-c

Nh n-c
C ch bo m quyn con ng-i
C nhiu c ch bo m quyn con ng-i, trong Nh n-c l mt c ch quan trng.
Hn th, bo m quyn con ng-i l trch nhim tr-c tin thuc v Nh n-c. Do , cn
tng c-ng hiu qu hot ng ca cc c quan trong b my nh n-c, l: Quc hi,
Chnh ph, To n nhn dn, Vin kim st nhn dn
T-ng Duy Kin*

uyn con ng-i,


quyn v ngha v
c bn ca cng
dn, n-c ta -c quy nh
trong Hin php v lut. Bo
m thc hin cc quyn hin
nh v lut nh trong iu
kin xy dng Nh n-c php
quyn ca dn, do dn v v
dn c ngha l lun v thc
tin to ln. Quyn con ng-i
-c bo m thc hin trong
thc tin cuc sng l th-c o
ca nn dn ch, vn minh, ca
t do v tin b x hi; qua
th hin r bn cht tt p ca
Nh n-c. T thc tin Vit
Nam v kinh nghim th gii
ch ra rng: bn cnh h thng
php lut tin b, i hi phi
c mt c ch phi hp rt
ng b gia tt c cc c quan
nh n-c, cc t chc x hi v
chnh c nhn, cng dn cng
phi bit t mnh bo v cc
quyn ca mnh, l c s
quyn con ng-i -c bo m
thc hin. Tuy vy, trong mt x

hi dn ch v tin b, Nh php, sa i Hin php, lm


n-c vi t- cch l c quan lut v sa i lut. Quyn con
cng quyn (thc hin quyn ng-i, quyn cng dn l mt
lc do nhn dn u quyn), nm trong nhng ni dung rt quan
trong tay b my chuyn chnh trng cu thnh Hin php v
th vic bo v quyn con ng-i, lut. Trong mi quan h ny, c
cc quyn t do
th ni xy
ca cng dn l
Vic bo v quyn dng Hin php
trch nhim tr-c con ng-i, cc quyn v lut c vai tr
tin thuc v Nh t do ca cng dn l quan
trng
n-c thng qua trch nhim tr-c tin trong vic bo
hot ng thc thuc v Nh n-c m quyn con
hin chc nng thng qua hot ng ng-i, quyn
ca cc c quan thc hin chc nng cng dn, v
trong b my nh ca cc c quan trong khng c php
n-c. iu c b my nh n-c
lut th khng
ngha l c ch
c quyn con
bo m cc
ng-i. Do vy,
quyn con ng-i n-c ta hot ng lp hin v lp php
trong giai on hin nay chnh l c s ban u, l tin php
l tng c-ng hiu lc v hiu l cho cc hot ng bo m
qu hot ng ca cc c quan quyn con ng-i tip theo ca
trong b my nh n-c.
cc c quan khc trong b my
nh n-c v ca chnh c nhn,
Quc hi
cng dn.
Quc hi ng vai tr quan
Vi t- cch l c quan
trng trong vic bo v, thc
y v pht trin quyn con quyn lc nh n-c cao nht,
ng-i. Vi chc nng lp hin Quc hi thc hin quyn gim
v lp php, Quc hi lm Hin st ti cao i vi hot ng
ca cc c quan nh n-c trong

28 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

quyn con ng-i

vic tun theo Hin php, lut nhn dn trong qu trnh son tng thm mt s u ban chng
v cc ngh quyt ca Quc hi tho v thng qua php lut; hn nh-: U ban t- php nhm
c lin quan n quyn con nng cao v th, vai tr ca U gim st hot ng t- php
ng-i, quyn cng dn. Cc c ban th-ng v Quc hi, ca trong vic bt, giam, gi, xt x
quan nh n-c quan trng nht Hi ng dn tc v cc U v thi hnh n; U ban dn
nh-: Ch tch n-c, Chnh ph, ban ca Quc hi, ca on nguyn hay Thanh tra Quc
To n nhn dn ti cao, Vin i biu Quc hi v c nhn hi (Ombusdman) nhm gii
kim st nhn dn ti cao c i biu Quc hi trong sng quyt n th- khiu ni, t co
trch nhim bo co cng tc quyn lp php; gim st hot v kin ngh ca c tri hoc
ca mnh tr-c Quc hi hoc ng ca cc c quan trong b nghin cu c th thnh lp U
trong thi gian
ban nhn quyn
Quc hi khng
Cn tng thm mt s u ban chng hn nh-: trc thuc Quc
hp th bo co U ban t- php nhm gim st hot ng t- php hi gii quyt
tr-c U ban trong vic bt, giam, gi, xt x v thi hnh n; U cc vn v
th-ng v Quc ban dn nguyn hay Thanh tra Quc hi nhn quyn...
hi - c quan (Ombusdman) nhm gii quyt n th- khiu ni,
Chnh ph
th-ng trc ca t co v kin ngh ca c tri hoc nghin cu c
Chnh ph l
Quc hi gia hai th thnh lp U ban nhn quyn trc thuc Quc
c quan chp hnh
k hp. Bn cnh hi gii quyt cc vn v nhn quyn
ca Quc hi v l
, Quc hi cn
c quan hnh
thc hin quyn
quyt nh v cc vn quan my nh n-c, c bit tng chnh nh n-c cao nht. Hot
trng khc ca t n-c nh- c-ng hiu lc v hiu qu ng ca Chnh ph c ngha
chin tranh, ho bnh; tnh trong gim st hot ng t- quyt nh trc tip n vic
trng khn cp; chnh sch pht php; tng c-ng vic tip bo m thc y v pht trin
trin kinh t, x hi; chnh sch nhn, gii quyt kp thi, nhanh quyn t do dn ch ca cng
dn tc v tn gio; quyt nh chng n th- khiu ni, t co dn. Trong iu kin hin nay
cc cng trnh quan trng ca ca cng dn gi ti Quc hi. cn tip tc kin ton t chc
t n-c... y l nhng vn ng thi, cc vn quan v hot ng ca cc c quan
ln, h trng c lin quan trc trng ca t n-c, trong khi b my hnh chnh bo m
tip ti quyn con ng-i, quyn ch-a th -a ra ly kin ca tinh gn, hot ng c hiu lc
t do dn ch ca cng dn. V nhn dn hay tin ti t chc v hiu qu, m mt trong
vy, tng c-ng hiu qu hot tr-ng cu dn th i hi phi nhng yu cu t ra l b my
ng ca Quc hi trn cc thn trng, suy xt k l-ng hot ng ca Chnh ph phi
trong sch, minh bch, chng
lnh vc hot ng cng c tr-c khi thng qua.
-c quan liu, tham nhng,
ngha l gp phn rt quan
Tng c-ng c ch Quc
ca quyn, hch dch v sch
trng trong vic bo m
hi trong vic bo m quyn
nhiu nhn dn.
quyn con ng-i n-c ta hin
con ng-i hin nay t ra nhu
nay. lm iu ny, theo
Lm -c iu i hi
cu cn nghin cu kinh
chng ti cn i mi quy trnh
nghim m hnh Quc hi ca tip tc y mnh ci cch
xy dng, ban hnh lut, bo
mt s n-c trong khu vc v hnh chnh, loi b nhng th
m s tham gia nhiu hn ca
trn th gii. Nn chng, cn tc phin h trong cc khu
Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

29

Nghin cu nh n-c

quy nh ca php lut, quan


chc nh n-c khng -c
php lm, k c nhng vic m
php lut ch-a quy nh, ng-c
li cng dn c quyn -c
lm tt c nhng g php lut
khng cm, m ra chn tri
rng ln cho quyn t do ca
nhn dn.

Nh n-c c ngha v cung cp


thng tin v hot ng ca mnh
cho cng dn. Quyn -c tip
cn thng tin cng l mt trong
nhng quyn c bn ca cng
dn. nh: Cc trang Web ca cc
c quan nh n-c

nh- xin php, cp php. Tin


ti hnh chnh nh n-c l
phc v nhn dn ch khng
phi l hnh dn, nhn dn xin
Nh n-c. y mnh v m
rng cc dch v hnh chnh
cng v gim dn vic Nh
n-c m m tt c mi vic.
Nghin cu nhng vn m
nhn dn c th t qun l -c
th chuyn giao cho nhn dn
thng qua cc t chc chnh tr
- x hi, t chc x hi - ngh
nghip m khng cn thit nh
n-c phi qun l; ng thi
mt trong nhng vn khng
km phn quan trng nu
khng ni l c tnh quyt nh
n ton b hiu lc v hiu
qu hot ng ca c quan
cng quyn l i ng cn

Xy dng trch nhim cng


v i vi cn b, cng chc
trong c quan nh n-c nhm
gim thiu nguy c xm hi
quyn t do ca nhn dn i
hi trong tt c cc hot ng
b cng chc.
ca c quan cng quyn phi
Xy dng i ng cn b, minh bch, cng khai ho (tr
cng chc hnh chnh tn tm nhng vn thuc b mt
phc v nhn dn l vn c quc gia). Trong thi im hin
ngha quyt nh i vi vn ti, thc hin tht tt Quy ch
bo v quyn con ng-i. dn ch trong hot ng ca c
Cn b cng quyn va l quan nh n-c ang t ra cp
ng-i thay mt cho Nh n-c bch hin nay. Tnh trng mu
bo v quyn t do ca nhn thun trong ni b c quan
chnh l mt dn ch, khng
dn, nh-ng trn thc
thc hin ch minh
t, trong qu trnh
Tt c cc bch, khng cng khai
thc hin cng v li
l ng-i d xm hot ng ho.
phm quyn t do ca c quan
Bo m quyn con
ca nhn dn. Do cng quyn ng-i trong hot ng
vy, mt i ng cn phi minh ca c quan hnh chnh
b c nng lc, c bch, cng nh n-c hin nay i
phm cht o c, khai ho
hi cc c quan cng
thc hin nhim v
quyn, cn b c trch
bit v dn l yu cu
nhim phi gii quyt nhanh
cp bch trong vic xy dng chng, kp thi n th- khiu
b my nh n-c trong sch, ni, t co ca cng dn. Tng
vng mnh. Mun vy, phi t c-ng hiu qu hot ng xt
ra yu cu trch nhim cng x ca To n hnh chnh trong
v. Quan chc nh n-c ch h thng To n nhn dn. To
-c lm nhng g m php n hnh chnh khng ch l
lut quy nh. Ngoi nhng

30 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

quyn con ng-i

cng c ca Nh n-c m phi


thc s l cng c ca nhn
dn. Nhn dn s dng To n
nh- l ch da tin cy nht
bo v quyn v cc li ch
hp php ca mnh. Mun vy,
To n hnh chnh phi c
lp, khch quan trong vic ra
cc phn quyt, khng chu
bt k mt tc ng no ca
c quan cng quyn hay t bt
k th lc chnh tr no.
C quan t- php
y l nhng c quan ng
vai tr quan trng trong vic
bo v quyn con ng-i. Nu
nh- Quc hi - c quan lp
php bo m quyn con ng-i
thng qua hot ng thc hin
chc nng lp hin v lp php,
tc l xc nh quyn con ng-i
phi th ch ho thnh quyn
php nh, -c php lut ho;
thc hin quyn gim st ti
cao v quyt nh cc vn
quan trng ca t n-c;
Chnh ph l c quan thc thi
php lut, qun l cc cng
vic thuc v i ni v i
ngoi ca Nh n-c; To n
nhn dn v Vin kim st
nhn dn l c quan p dng
php lut. Bo v quyn con
ng-i thng qua c ch To n
v Vin kim st ch khi c
hnh vi xm phm n quyn,
li ch ca c nhn cng dn v
li ch ca Nh n-c, ca ch
. Ngha l phi c s kin
php l, c hnh vi vi phm
php lut th cc c quan ny
mi thc thi nhim v quyn

hn ca mnh.
Vi t- cch l c quan kim
st, Vin kim st nhn dn
thc hnh quyn cng t, truy
t ng-i vi phm ra tr-c c
quan xt x v kim st hot
ng bt, giam, gi, thi hnh
n, bo m mi hnh vi vi
phm php lut phi -c pht
hin kp thi v ti phm phi
b truy t tr-c php lut; ng
thi vic bt tm giam, tm
gi v ch giam gi phm
nhn phi ng php lut, trnh
oan sai v c bit l tn trng
nhn phm con ng-i.
To n vi t- cch l c
quan xt x ca Nh n-c c
thm quyn tuyn b mt
ng-i l c ti hay khng c
ti. V th, hot ng xt x
ca To n c lin quan trc
tip ti sinh mnh, quyn t do
ca con ng-i v cng l
ng-ng ca s c hay khng c
nhn quyn. Cn b To n
phi c l-ng tm v tnh trch
nhim, tnh o c ngh
nghip cao.
Do tnh cht v tm quan
trng ca hot ng t- php,
xy dng Nh n-c php
quyn ca dn, do dn v v
dn, i hi cp thit hin nay
l phi y mnh ci cch tphp, lm cho h thng cc c
quan t- php hot ng c hiu
qu, bo m tnh c lp,
khch quan v v t-. Tnh c
lp, khch quan v v t- phi
tr thnh nguyn tc xuyn

sut, nguyn tc nn tng trong


hot ng thc hin chc nng
kim st ca Vin kim st v
xt x ca To n. Trong hot
ng, To n khng chu bt k
mt tc ng no t pha c
quan lp php cng nh- hnh
php. m bo rng phn
quyt ca To n khng ch
nhn danh quyn lc nh n-c
m cn phi nhn danh cng
l. Xt x phi ng ng-i,
ng ti, ng php lut,
khng lt ti phm v khng
lm oan ng-i dn v ti.
Mun vy, sm nghin cu
nhm xy dng c ch trch
nhim ngh nghip; c th ho
trch nhim c nhn trong hot
ng xt x v hot ng kim
st.
C ch chung
Nh- vy, c ch bo m
quyn con ng-i n-c ta hin
nay i hi phi c mt c ch
phi hp ng b gia cc c
quan trong b my nh n-c.
Bi mi c quan u c v tr,
vai tr v thc hin chc nng,
nhim v, quyn hn ring bit,
nh-ng u rt quan trng v
thng nht ch, u thc hin
quyn lc nh n-c bo
m quyn con ng-i, do
khng c s tch ri, bit lp
trong hot ng ca cc c
quan trong b my nh n-c.
Tuy vy, xut pht t trt t
hnh thnh cc c quan nh
n-c n-c ta hin nay, Quc
hi vi tnh cht l c quan i

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

31

Nghin cu nh n-c

biu cao nht ca nhn dn, do Tm nhn ngh vin v hp tc c-ng hn na vic hoch nh
nhn dn trc tip bu ra; c v quc t tr-c thm thin nin k -ng li, ch tr-ng chnh
tr l c quan quyn lc nh th ba ca hi ngh nhng sch v nhn quyn v c lin
n-c cao nht ca c quan ng-i ng u c quan lp quan n nhn quyn, lm ch
quyn lc nh n-c. Hot ng php cc n-c hp ti tr s da vng chc v quan im
ca Quc hi l i din cho Lin hp Quc, New York, M, chnh tr th ch ho thnh
ch v nguyn vng ca nhn t ngy 30/8 - 1/9/2000 php lut. Bn cnh , tng
dn c n-c, do Quc hi l khng nh: Ngh vin - c c-ng v pht huy vai tr ca
c quan duy nht chu trch quan dn c - i din cho mi cc t chc chnh tr, x hi, t
nhim tr-c nhn dn. Chnh thnh phn x hi, c y chc x hi ngh nghip ph v To n nhn dn ti cao, quyn lc v bin php t r nhng t chc i din cho
Vin kim st nhn dn ti cao, ch ca nhn dn bng vic quyn li ca mt b phn c
mc d c tnh c lp trong thng qua cc o lut v gim nhn con ng-i cng cnh ng,
hot ng, nh-ng l c quan st lin tc hot ng ca chnh cng li ch, tin ti xy dng
x hi dn s phi
chp hnh ca Quc
l mt trong nhng
hi, do phi c
Trong hot ng, To n khng chu bt k h-ng -u tin vo
trch nhim bo co mt tc ng no t pha c quan lp php cng
nhng nm tip
cng tc tr-c Quc
nh- hnh php. m bo rng phn quyt ca theo2. Xu h-ng
hi v trong thi
To n khng ch nhn danh quyn lc nh n-c Nh n-c thu hp
gian Quc hi khng
m cn phi nhn danh cng l
dn tc khng nn
hp th bo co hot
m m tt c cc
ng tr-c U ban
th-ng v Quc hi. i biu ph l khng th thiu -c cng vic m dn dn chuyn
Quc hi c quyn cht vn nhm bo m cc quyn v t giao cho cc t chc x hi
hot ng ca Chnh ph v do ca nhn dn, duy tr ho ngh nghip theo m hnh
dch v hnh chnh cng.
Th t-ng Chnh ph, Chnh bnh v pht trin hi ho1.
Tc cc t chc x hi phi nh
n To n nhn dn ti cao v
Nh- vy, trong c ch bo n-c c th lm v m nhn
Vin tr-ng Vin kim st
m nhn quyn trch nhim cng vic tr-c kia thuc
nhn dn ti cao, do hot
tr-c tin thuc v Nh n-c, quyn qun l ca Nh n-c.
ng ca cc c quan ny
c th l cc c quan trong b cng chnh l c ch tt
khng phi chu trch nhim
my nh n-c, ca cn b, trong vic bo v nhn quyn
trc tip tr-c nhn dn m
cng chc nh n-c. Tuy vy, hin nay n-c ta cng nhchu trch nhim tr-c Quc
Nh n-c mi ch l mt phn trong t-ng lai./.
hi. Do vy, bo m quyn con
h trong h thng chnh tr, tt
ng-i trong c ch Quc hi, so
nhin l tr ct. n-c ta hin
vi cc c quan khc trong b
nay, c ch bo m nhn
* ThS, Hc vin chnh tr
my Nh n-c, c th ni Quc
quyn c th phi xc nh Quc gia H Ch Minh
hi c -u th v-t tri hn c.
rng hn tc l c h thng
Chnh v vy, trong Tuyn b
chnh tr. iu i hi tng
1

Tm nhn ngh vin v hp tc quc t tr-c thm thin nin k th ba, Tp ch ng-i i biu nhn dn, S 123,
thng 9/2000, tr 3.
2 Kinh nghim rt ra t hot ng bo v nhn quyn ca mt s n-c trn th gii.

32 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

cc ban ca hnd

T chc v hot ng ca cc
ban ca Hi ng nhn dn
Cc ban ca Hi ng nhn dn gi vai tr quan trng trong vic bo m hiu qu hot ng
ca Hi ng nhn dn cc cp. Tuy vy, cc quy nh ca php lut hin hnh cng nh- thc tin
t chc v hot ng ca cc ban ca Hi ng nhn dn hn ch v tr, vai tr ca cc ban ny
v do vy, cn c nhng i mi t chc v hot ng cc ban ca Hi ng nhn dn cc cp n-c
ta hin nay

Tr-ng c Linh

Khc vi ch t qun a
ph-ng ca mt s n-c, theo
quy nh ca php lut hin hnh,
chnh quyn a ph-ng n-c ta
l mt b phn hp thnh ca
chnh quyn nh n-c thng nht,
bao gm Hi ng nhn dn
(HND) cc cp - c quan quyn
lc nh n-c a ph-ng do
nhn dn a ph-ng trc tip bu
ra v cc c quan, t chc khc
-c thnh lp trn c s cc c
quan quyn lc Nh n-c ny theo
quy nh ca php lut (U ban
nhn dn (UBND), cc c quan
chuyn mn thuc UBND, Th-ng
trc HND, cc ban ca HND),
nhm qun l cc lnh vc ca i
sng x hi a ph-ng, trn c s
nguyn tc tp trung dn ch v kt
hp hi ha gia li ch ca nhn
dn a ph-ng vi li ch chung
ca c n-c.
iu 9 ca Lut t chc
HND v UBND nm 1994 hin
hnh cng quy nh r: Hiu
qu hot ng ca HND cp

Vn Khnh- TTXVN

I. t vn

Tr s U ban nhn dn TP. H Ch Minh

tnh, cp huyn -c bo m
bng hiu qu ca cc k hp
HND, hiu qu hot ng ca
Th-ng trc HND, UBND, cc
ban ca HND v ca cc i
biu HND.
Nh- vy, xt v ph-ng din
c cu t chc, cc ban ca
HND l mt b phn cu thnh
gn b hu c trong c cu t
chc ca HND, ng thi v
ph-ng din hot ng, hiu qu
hot ng ca cc ban ca
HND l mt trong nhng yu t
gp phn quan trng bo m

hiu qu hot ng chung ca


HND cc cp.
Lut t chc HND v
UBND nm 1994 v Quy ch
hot ng ca HND cc cp
nm 1996 c nhng quy nh
v vic thnh lp cc ban ca
HND cp tnh v cp huyn;
v nhim v, quyn hn ca cc
ban; v cch thc hot ng v
cc mi quan h cng tc ca cc
ban vi HND v cc c quan, t
chc a ph-ng...
Nhng nm qua, cc ban ca
HND cc a ph-ng c

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

33

nghin cu nh n-c

nhng ng gp quan trng, gp


phn nng cao hiu qu hot ng
ca HND, nh-: gip HND
thm tra cc bo co, n trnh
ti k hp HND; gip HND
gim st cc c quan nh n-c, t
chc kinh t, t chc x hi, n
v lc l-ng v trang v cng dn
a ph-ng trong vic thi hnh
Hin php, php lut v ngh
quyt ca HND; kin ngh vi
HND v cc vn lin quan
n lnh vc hot ng ca mnh.
Tuy nhin, n-c ta hin nay
vn t chc v hot ng ca
cc ban HND vn cn nhiu
v-ng mc v mt l lun, s bt
cp ca nhng quy nh php
lut, v nht l thc tin t chc,
hot ng ca cc ban cn hn
ch. Trong phm vi bi ny,
chng ti xin nu mt s kin
v, vn i mi t chc v hot
ng cc ban ca HND n-c
ta hin nay.
II. Cc ban ca HND theo
quy nh ca php lut hin
hnh
Hin php nm 1992 ch quy
nh nhng vn c tnh
nguyn tc lin quan n vic
phn chia cc n v hnh chnhlnh th a ph-ng; v tr, tnh
cht php l, cng nh- mi quan
h gia HND vi UBND cng
cp..., cn nhng vn khc
dnh cho Lut quy nh.
Lut t chc HND v
UBND nm 1994 (sa i), Quy
ch hot ng ca HND cc
cp nm 1996 quy nh c th v
cc ban ca HND cp huyn

v cp tnh. Nghin cu cc quy


nh ca Lut v Quy ch lin
quan n cc ban ca HND,
chng ti c mt s nhn xt ch
yu sau:
Mt l, do s l-ng i biu
HND cc cp gim ng k so
vi tr-c y (c th l cp x ch
cn 15 n 25 i biu; cp
huyn: 25 n 35 i biu; cp
tnh: 45-75 i biu, ring H
Ni v Tp. H Ch Minh: 85 i
biu), nn Lut quy nh HND
cp tnh ch thnh lp 3 Ban (Ban
kinh t v ngn sch; Ban vn
ha-x hi; Ban php ch; ni
no c nhiu dn tc thnh lp
thm Ban dn tc). Cn HND
cp huyn ch thnh lp 2 ban l:
Ban kinh t-x hi v Ban php
ch. Ring HND cp x, Lut
khng quy nh cp ny c cc
Ban ca HND vi l do chnh l
cp ny qu t i biu HND.
Hai l, Lut t chc HND
v UBND nm 1994, Quy ch
hot ng ca HND cc cp
nm 1996 hin hnh mc d
c ch-ng ring quy nh v cc
ban ca HND nh-: v tn gi
ca cc ban; v nhim v, quyn
hn v trch nhim ca cc
ban..., trong c trch nhim
thm tra cc bo co, n trnh
k hp HND, gip HND
gim st hot ng UBND, cc
c quan chuyn mn thuc
UBND cng cp. Nh-ng nhng
quy nh ny vn cn chung
chung, thiu c th, v nht l
khng gn vi trch nhim ca
th tr-ng cc c quan, ban
ngnh c lin quan khi khng

34 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

thc hin cc yu cu, kin ngh


ca cc ban ca HND.
V d, khi thc hin nhim v
gip HND gim st hot ng
ca UBND v cc c quan
chuyn mn thuc UBND cng
cp, nu pht hin vic lm vi
phm php lut, s tr tr, yu
km ca cc c quan ny..., th c
Lut v Quy ch u khng c
quy nh cho cc ban c quyn
yu cu hay kin ngh ng-i
ng u cc c quan ny chm
dt vic lm vi phm php lut,
p dng cc bin php cn thit
nhm khc phc, v trong thi
hn bao nhiu ngy phi xem xt
v tr li cho cc ban.
Chnh v thiu nhng quy nh
c th ca php lut nn nhng
nm qua cc a ph-ng, cc
ban ca HND khi t chc kim
tra, kho st thc t, -a ra cc
kin ngh xc ng cho cc c
quan, t chc hu quan nh-ng
khng -c cc c quan ny xem
xt, gii quyt, v cng khng c
bin php ch ti no c th p
dng -c trong cc tr-ng hp
nh- th.
Ba l, Lut t chc HND v
UBND nm 1994 khng k
tha cc quy nh ca cc vn
bn php lut tr-c y v cc
ban ca HND nh-:
- Vic thu ht nhng ng-i c
trnh chuyn mn khng phi
l i biu HND tham gia cng
tc ca cc ban ca HND (iu
30 Lut nm 1962);
- Vic trao cho cc ban ca
HND quyn cht vn UBND v

cc ban ca hnd

cc thnh vin UBND, th tr-ng


c quan chuyn mn thuc
UBND v TAND cng cp (iu
28 Lut nm 1989).
Nhng quy nh ny, theo
chng ti l rt c ngha, cn
phi -c k tha. V vn ny
chng ti s trnh by phn sau.
III. Mt s kin ngh
Qua nghin cu s hnh thnh
v pht trin cc ban ca HND
n-c ta, cng nh- thc tin t
chc v hot ng ca cc ban
ca HND cc cp, chng ti xin
c mt s kin ngh sau:
1. Thnh lp cc ban ca
HND tt c cc cp
V cc ban ca HND l hnh
thc t chc-php l tp hp cc
i biu c quan dn c a
ph-ng c cng chuyn mn
nghip v, hoc am hiu, c kinh
nghim v mt lnh vc nht nh
no gip HND thm tra
cc d n, n trnh ti k hp
HND; gip HND kim tra,
kho st thc t vic thc hin
php lut v ngh quyt HND;
cng nh- kin ngh vi HND v
nhng vn lin quan n lnh
vc hot ng t-ng ng.
y l mt trong nhng hnh

thc t chc hot ng quan


trng ca HND, gp phn bo
m hiu qu hot ng ca
HND. iu ny xut pht t
c im, c cu thnh phn i
biu ca HND bao gm cc i
biu i din cc cc tng lp
nhn dn a ph-ng, i din
cc ngnh, cc gii khc nhau.
Vi vic tham gia vo cc ban
t-ng ng ca HND, cc i
biu s pht huy ht -c kh
nng chuyn mn nghip v,
kinh nghim v hiu bit ca
mnh i vi cc lnh vc hot
ng ca HND, bo m cho
HND thc hin c hiu qu
chc nng quyt nh v gim st
ca mnh.
V vy, theo chng ti HND
cp no cng cn thnh lp cc
ban, ch khng nn quy nh nhhin nay ch c HND cp tnh
v cp huyn c cc ban, cn
HND cp x khng thnh lp
ban no.
Nu v s l-ng i biu
HND t, theo chng ti, cn
tng s l-ng i biu HND
cc cp t nht nh- Lut bu c
nm 1989 quy nh (HND
cp x t 25 n 35 i biu;
HND cp huyn, nu vn duy

tr, t 35 n 50 i biu;
HND cp tnh t 60 n 100
i biu).
2. Tr-ng cc ban ca HND
hot ng chuyn trch v ng
thi l thnh vin ca Th-ng
trc HND cng cp
V Th-ng trc HND hin
nay ch c Ch tch v Ph Ch
tch l qu t, nu c tng thm 1
thnh vin na nh- mt s ng-i
kin ngh cng khng gii quyt
-c vn g. Vic c cu cc
Tr-ng Ban ca HND l thnh
vin ca Th-ng trc HND,
theo chng ti s tng c-ng hiu
qu hot ng ca c Th-ng
trc HND, c cc ban ca
HND, nht l hot ng gim
st ca HND. Th-ng trc
HND cn c tt c cc cp,
cn khc phc du n ca s tha
hip gia cc kin khc nhau
ca cc i biu Quc hi khi
thng qua Lut t chc HND v
UBND nm 1989 lin quan n
vic thnh lp th-ng trc
HND. Ti sao Lut t chc
HND v UBND nm 1994
quy nh HND cp x cng c
Ch tch v Ph Ch tch HND
nh- cp tnh v cp huyn, nh-ng
Ch tch, Ph Ch tch HND
cp x li khng -c gi l

Trong nhim k HND kha 14 ca huyn B Trch tnh Qung Bnh, Th-ng trc HND v cc
ban ca HND huyn tp trung gim st 15 t v tnh hnh thc hin ngh quyt HND, vic thi
hnh php lut trn a bn v 14 cuc gim st c tnh cht chuyn thuc cc lnh vc kinh t-x hi,
an ninh quc phng, -a ra 45 kin ngh i vi cc c quan, ban ngnh a ph-ng, trong c
21 kin ngh v bo m php ch, nh-ng trong s ny c 9 kin ngh ch-a -c cc c quan, ban ngnh
c lin quan xem xt, gii quyt. Tnh trng t-ng t nh- th ny l ph bin nhiu a ph-ng.
(Ngun: th-ng trc HND tnh Qung Bnh, K yu hi tho hot ng gim st ca HND cc cp tnh Qung
Bnh, Tnh Qung Bnh nm 2000, tr.126 - 129)

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

35

Nghin cu nh n-c

Th-ng trc HND?

ca cc i biu c trnh
chuyn mn nghip v, c s am
hiu v kinh nghim v mt lnh
vc nht nh no gip cho
HND thc hin c hiu qu
chc nng quyt nh nhng ch
tr-ng, bin php nhm xy dng
v pht trin cc lnh vc kinh tx hi a ph-ng; gim st
vic thi hnh Hin php, php

nh ca php lut, gim st vic


thi hnh Hin php, php lut v
ngh quyt ca HND thuc
phm vi lnh vc hot ng t-ng
ng ca cc Ban.

Lin quan n cc ban ca


HND, theo chng ti cn hn
ch s thnh vin ca cc ban
HND l cc i biu HND
gi c-ng v lnh o cc c
- Kin ngh vi HND v
quan chuyn mn thuc UBND,
nhng vn lin quan n phm
vi lnh vc hot ng ca mnh.
ca Ta n v Vin kim st cng
cp, cng nh- nhng i biu l
cc ban HND thc hin
thnh vin UBND cp d-i. V
c hiu qu cc chc
nhng cn b, cng
nng ni trn, theo
chc - i biu ny
HND cp no cng cn thnh lp cc ban, chng ti cn gii
nm trong c ch
ch khng nn quy nh nh- hin nay ch c quyt mt s vn
quyn lc nh n-c, l
HND cp tnh v cp huyn c cc ban, cn sau y:
i t-ng hot ng
Mt l, cn quy
gim st ca cc ban, HND cp x khng thnh lp ban no
nh
cho cc ban ca
v iu quan trng l
HND c quyn mi
h khng c thi gian v tm
lut v ngh quyt ca HND nhng ng-i khng l i biu
tr dnh cho hot ng ca i
trn a bn thuc thm quyn HND, nh-ng h l cc chuyn
biu, cho cc ban ca HND.
ca HND.
gia, hoc c kinh nghim, am
Nhng i biu - cn b, cng
chc kim nhim ny cc a
thc hin vai tr ny, cc hiu su sc nhng vn lin
ph-ng hin nay chim khong ban ca HND c cc chc nng quan n lnh vc hot ng ca
cc ban vi t- cch cng tc vin
40% tng s i biu HND l ch yu sau y:
ca cc ban. Nhng ng-i nhrt bt hp l.
- Gip HND thm tra cc
th ny cc a ph-ng khng
3. V tr php l v thm quyn n, d n v cc bo co -c
phi l t. Vn ny Lut t chc
ca cc ban ca HND
trnh ra ti cc k hp HND.
HND v U ban hnh chnh cc
iu ny gip cho cc i biu
Trong khoa hc php l v
cp nm 1962 cng quy nh,
HND khng am hiu lm v
thc tin cc quy nh ca php
thit ngh chng ta nn k tha.
nhng vn lin quan n cc
lut hin hnh n-c ta, cc ban
Cng cn c ch v vt cht v
n, d n, bo co sau khi
ca HND -c xc nh l cc
tinh thn, cng nh- quy nh trch
nghe bo co thm tra do cc i
t chc ni ti ca cc c quan
nhim c th i vi cc cng tc
biu am hiu, c chuyn mn
dn c a ph-ng, khng c
vin ny ca cc Ban.
nghip v l thnh vin ca ban
thm quyn mang tnh quyn lc
Hai l, hot ng gim st
t-ng ng nhn xt, phn bin v
nh n-c v khng c quyn n
ca
cc ban ca HND c hiu
n, bo co s c cn c, c s
ph-ng quyt nh c tnh bt
hn tp trung tho lun v qu cn quy nh c th hn v i
buc thi hnh i vi cc c
biu quyt thng qua cc n, t-ng, ni dung, hnh thc hot
quan, t chc v cc c nhn c
ng gim st ca cc ban ca
bo co ny.
lin quan a ph-ng.
HND.
- Gip HND gim st hot
Cc ban ca HND -c
Tuy cc ban HND khng c
ng ca cc c quan v nhng
thnh lp tp hp cc i biu
ng-i l i t-ng thuc quyn quyn n ph-ng quyt nh,
HND, pht huy s ng gp
gim st ca HND theo quy buc cc c quan, t chc v c

36 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

cc ban ca hnd

nhn c lin quan phi phc tng, 1989 tng quy nh: cc ban
Trong tr-ng hp do tnh cht
nh-ng php lut cn quy nh r: chuyn trch ca HND c v mc vi phm ca Ch tch
khi cc ban ca HND pht hin quyn cht vn UBND, cc UBND, cc thnh vin ca
cc vn bn ca c quan chnh thnh vin ca UBND, th UBND, hoc th tr-ng c quan
quyn a ph-ng c vi phm tr-ng cc c quan chuyn mn chuyn mn thuc UBND ch-a
php lut, cc c quan, t chc thuc UBND, Ta n nhn dn n mc phi bi nhim, nh-ng
a ph-ng khng thc hin ng cng cp. Theo chng ti cn trong cc tr-ng hp php lut
ngh quyt HND, hoc c khi phc li quyn cht vn ny hin hnh li ch-a quy nh cho
nhng vic lm vi phm php cho cc ban ca HND.
HND -c quyn p dng cc
lut, s tr tr, yu km trong hot
hnh thc x l nh hn, theo
Trong tr-ng hp c vi phm
ng ca nhng c quan chnh
chng ti l mt hn ch cn phi
php lut nghim trng ca
quyn a ph-ng, cc ban ca
khc phc. c th l hnh
UBND, c quan chuyn mn
HND c quyn yu cu ng-i
thc: khin trch, cnh co, ch
thuc UBND, cc ban yu cu
ng u cc c quan, t chc
khng th ch ph bnh, nhc
xem xt, khc phc m khng
phi p dng cc bin php cn
nh, rt kinh nghim hoc khng
-c nhng c quan ny gii
thit khc phc; cn quy nh
x l g.
quyt th cc ban ca HND
c th thi gian phi
Vic quy nh r
tr li, nu khng
nhim
v v quyn
iu 28 Lut t chc HND v UBND nm 1989
thc hin yu cu ca
tng quy nh: cc ban chuyn trch ca HND hn cho cc ban ca
cc ban cng cn phi
c quyn cht vn UBND, cc thnh vin ca UBND, HND, quy nh r
gii thch r l do.
th tr-ng cc c quan chuyn mn thuc UBND, Ta trch nhim ca
Nu ng-i c n nhn dn cng cp. Cn khi phc li quyn cht UBND v cc c
trch nhim khng vn ny cho cc ban ca HND
quan chnh quyn
xem xt, thc hin
a ph-ng khc
yu cu ca cc ban, hoc thc thng qua Tr-ng ban l thnh trong vic thc hin cc yu cu
hin khng ng, khng y , vin ca Th-ng trc HND c ca cc ban ca HND, quy
cc ban c th -a vn ra k quyn yu cu triu tp k hp nh b sung cc ch ti c th
hp HND, s dng quyn cht bt th-ng, -a vn ny ra k p dng i vi cc i t-ng
vn ca cc ban, nu c quan, hp HND xem xt v quyt thuc quyn gim st ca
ng-i c trch nhim l i nh p dng cc ch ti cn thit HND chnh l biu hin tnh
t-ng thuc quyn cht vn ca thuc thm quyn ca HND quyn lc nh n-c ca HND
i biu HND. Quyn cht vn (nh-: bi b vn bn sai tri ca ni chung, cng nh- tnh quyn
ca cc ban trong tr-ng hp ny UBND, ca Ch tch UBND cng lc nh n-c ca hot ng
bt ngun t quyn cht vn ca cp; bi nhim cc thnh vin gim st do cc ban ca HND
chnh cc i biu l thnh vin UBND; yu cu Ch tch UBND tin hnh. V kim tra, gim st
ca cc ban HND, tr thnh cch chc th tr-ng c quan m khng c quyn lc ch l
quyn cht vn mang tnh tp chuyn mn thuc UBND cng cu trng rng tiu t- sn nht,
th, gn vi chc nng gim st cp, cch chc Ch tch, Ph Ch nh- L-nin tng ni./.
ca cc ban HND s c tnh tch UBND cp d-i trc tip...).
cht, ngha v hiu qu hn so y cng l mt trong nhng l
* TS, Tr-ng Khoa lut hnh
vi quyn cht vn do c nhn do chng ti kin ngh Tr-ng
i biu thc hin. iu 28 Lut cc ban ca HND l thnh vin chnh-nh n-c, Tr-ng i hc
lut TP. H Ch Minh
t chc HND v UBND nm ca Th-ng trc HND.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

37

Nghin cu php lut

Php lut v li ch x hi
Nguyn Vn Luyn* - V khnh Vinh**

Cc tc gi
bn v mt vn
thc t l lm sao
php lut ph
hp vi thc tin
v -c thc tin
chp nhn, xt t
gc l lun
ca mi quan h
bin chng v tc
ng qua li gia
php lut v li
ch x hi. Php
lut ph hp v
cn bng -c
cc li ch x hi
th s c tc ng
thc y v l
nh h-ng cho
s pht trin. Cc
tc gi xut
phi c cch tip
cn phn tch tc
ng x hi ca
cc d n vn
bn quy phm
php lut v iu
tra thc tin, ly
kin chuyn gia
v nhn dn
tr-c khi ban
hnh nhng vn
bn php lut c
tc ng rng

1. Vai tr ca li ch x hi i
vi s pht trin ca php lut
Cc quy phm x hi ni chung,
cc quy phm php lut ni ring c
mi lin h hai chiu v ph thuc
vi li ch ca ng-i tham gia cc
quan h x hi. Cc quy phm php
lut phn nh cc nhu cu ca x hi,
m nhu cu ny li lin h ph thuc
nhn qu trc tip vi tnh cht v s
kt hp ca cc li ch ca cc ch
th x hi khc nhau, v mc phn
ho cc li ch . S phc tp ny
c bit th hin x hi c giai cp.
Trong x hi cng sn nguyn
thu ch c mt loi li ch l li ch
chung, v th, cc quy phm x hi
mang tnh cht thng nht, khng
phn ho. Ton b x hi u tun
th vic thc hin cc quy phm x
hi bo v li ch ca tt c mi
ng-i. Cng vi vic x hi phn
chia thnh giai cp, li ch chung b
phn ho thnh li ch ca cc giai
cp v iu -c th hin rt r
trong vic phn ho cc quy phm x
hi, trong tnh cht giai cp ca cc
quy phm . Lc ny xut hin tnh
1

cht ph thuc c th ca cc li
ch c nhn vo li ch ca giai cp
thng tr -c th hin vi t- cch
l li ch chung ca x hi. Vic
iu ho cc li ch chung v cc
li ch c nhn v vic bo v cc
li ch c s xung t ln nhau ca
nhng c nhn ring bit l chc
nng ca giai cp thng tr.
Vi t- cch l s phn nh ca
qu trnh , trong i sng x hi
ra i mt loi quy phm x hi
c bit - l php lut. Php
lut th hin v phn nh li ch v
ch ca giai cp cm quyn,
nh-ng li c ngha bt buc thi
hnh chung i vi tt c cc giai
cp v c nhn khc. Ph. ngghen
vit: i vi ng-i t- sn, -ng
nhin php lut l thing ling, v
php lut vn l do n t ra,
-c ban b vi s ng ca n,
bo v c nhn n v li ch
ca n1. Nh-ng khng ch trong
php lut m cn c trong cc
quy phm x hi khc, li ch ca
giai cp t- sn cng -c th
hin. C. Mc v Ph. ng-ghen

Mc- Ph. ng-ghen. Ton tp. T. 2, NXB Chnh tr quc gia- S tht, HN1995, tr.610.

38 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

php lut v li ch x hi

hnh
thc
php l th
hin cc li
ch ca cc
ch th x
hi
khc
nhau; do
c th kt
lun
rng
Mt phn v khng c nhng quy nh php lut khng
th
thch hp nn nhiu cn h cc khu chung cnghin cu
mi xy khng n -c tay ng-i ngho
hnh
thc
php
l
ch r: Php lut, o c, (php lut) mt cch c lp
tn gio u b ng-i v sn v xem th-ng cc li ch x
coi l nhng thnh kin t- hi. Chnh v cc li ch x hi
sn, che giu nhng li ch to thnh c s khch quan
t- sn2.
hnh thnh php lut.
Trong x hi chng ta, tuy
Trong qu trnh pht trin
khng c mu thun i ca mnh, php lut khng th
khng v li ch, nh-ng vn cao hn trnh pht trin cc
cn tn ti s khc bit giai li ch x hi t -c
cp v x hi, do vy cc quy giai on pht trin . iu
phm php lut vn mang tnh ni ln s tc ng ca
phn ho. Trong iu kin nh- nhn t khch quan - li ch
- vy, php lut va phi th x hi i vi nhn t ch
hin li ch v ch chung ca quan ( mt ngha nht nh)
ton th nhn dn lao ng, - php lut. Cch tip cn ny
ca ton th x hi v ng gip trnh nhng yu t phiu
thi phi lm nhim v iu l-u, ch quan duy ch, s tin
ho, phi hp cc li ch x t-ng v cn c vo sc
hi khc nhau.
mnh vn nng ca php
Da vo lun im cho
rng th-ng tng php l - nh
n-c- suy cho cng -c
quyt nh bi c s h tng
kinh t, v cc b phn hp
thnh ca php lut l cc
2

lut, trnh -c vic ban hnh


nhng quyt nh php lut
khng -c lp lun v mt
khoa hc, xa thc t.
Mi quan h qua li gia
php lut v cc li ch x hi l

s tc ng ln nhau ca hai
hin t-ng x hi khng ng
hng, bi v cc li ch x hi
trong xu th lun thay i suy
cho cng li quyt nh hnh
thc php l, cn hnh thc
php l iu chnh cc li ch
x hi li c xu h-ng lc hu
so vi ni dung ca cc li ch
x hi. iu to ra nhng
mu thun nht nh gia hai
yu t trn.
C. Mc v Ph. ng-ghen
pht hin nguyn nhn ca
nhng thay i ca cc o
lut chnh l do s thay i
ca cc li ch -c th
hin trong php lut hoc
trong s xut hin cc li ch
giai cp mi. Cc ng vit:
Ngy mai t ch ca c
nhn liu c cm thy hay
khng cm thy b p bc bi
o lut m hm qua n
gip xy dng nn - iu
tu thuc ch trong thi gian
, nhng tnh hung mi c
xut hin hay khng, nhng li
ch c thay i hay khng,
thay i n mc m o lut
ca ngy hm qua khng cn
ph hp vi nhng li ch
thay i y na. Nu nhnhng tnh hung mi
ng chm n nhng li ch
ca ton b giai cp thng
tr th giai cp s sa i

Mc- Ph. ng-ghen. Ton tp. T. 4, NXB Chnh tr quc gia- S tht, HN1995 tr. 611.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

39

Ngun nh: Bo Php lut

Nghin cu php lut

Vn ch-a c mt hnh lang php l cho th tr-ng nh t. Nhng li ch


lin quan v th m ch-a -c bo v y

o lut, cn nu chng ch
ng chm n vi c nhn
th tt nhin l a s s
khng ch n s phn
khng bn trong ca h3.
Lun im Mc xt c
ngha l lun v thc tin rt
quan trng i vi vic thc
hin nhim v hon thin h
thng php lut hin nay
n-c ta.
Cc loi li ch x hi
ang tn ti trong x hi ta
lun trong s pht trin
bin chng. Quy phm php
lut, lc u phn nh cc
li ch t-ng ng, tip sau
lc hu v xung t vi cc
li ch khch quan mi xut
hin. Do vy, phi thay i
kp thi cc quy phm php
lut khng cn p ng -c
cc li ch ca x hi v ca
c nhn, khng cn ph hp
3 C.

vi cc i hi ca giai on
pht trin hin nay. l
mt trong nhng nhim v
c bit quan trng ca cc
c quan xy dng php lut
n-c ta hin nay. Vic thc
hin nhim v gn lin
vi vic son tho cc quy
phm php lut -c lp
lun v mt khoa hc vi
mc ch lm cho cc quy
phm ph hp vi cc li
ch ca x hi, ca Nh n-c
v ca c nhn trong giai
on mi.
Li ch, th hin qua cc
hnh thc nh-: li ch tinh
thn, chnh tr, kinh t v
kha cnh quan im ng-i
mang cc li ch phi
lun lun -c cp ti
trong mi lin quan vi s
hnh thnh v pht trin ca

Mc- ng-ghen. Ton tp. T. 3. NXB S tht, HN, 1986, tr. 456 - 457

40 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

php lut. Chng hn, trong


i sng x hi cc nhu cu
v li ch mi xut hin hoc
ang c s thay i, th lun
i hi phi c cc hnh thc
t chc mi lm tho mn
cc nhu cu v li ch v
thng th-ng chng cn phi
-c ghi nhn d-i hnh
thc php l. Vic tip tc
phn ho ngy cng cao cc
nhu cu v li ch ca con
ng-i lm thay i h thng
cc t chc x hi. iu
-c th hin rt r n-c ta
trong thi gian i mi va
qua. C nhiu loi hnh t
chc x hi, t chc ngh
nghip, hip hi ra i, tham
gia vo qun l x hi. iu
lm cho ch th php lut
tr nn phong ph hn.
S thay i th-ng xuyn
ca cc li ch x hi ang
tn ti v s xut hin cc li
ch mi tr-c y ch-a c
cn phi -c tha nhn v
mt php l lm cho h
thng php lut n-c ta
mang tnh cht nng ng.
Bn cnh , cng phi tha
nhn phi c s n nh ca
h thng php lut, n
nh vic iu chnh x hi,
trnh nhng thay i tu tin
do cc mong mun ch quan
duy ch -a li. Ch nhng
thay i (sa i, b sung)

php lut v li ch x hi

xut pht t cc nhu cu v bn cnh cc quan h x hi n vic hon thin h thng


li ch bc thit ca s pht v cc loi li ch c bn php lut v coi l mt
trin x hi mi coi l c cn -c xc nh v tn ti, th trong nhng nhim v c
c v hp l. Do vy, phi c cc quan h x hi mi, cc bit quan trng. Mt trong
quan im khch quan v li ch mi hoc s thay i nhng yu cu t ti s
nng ng khi l gii bo trong mt s loi li ch s hon thin php lut, l
m s n nh t-ng i xut hin. Nhim v ca nh php lut phi ph hp vi
ca h thng vn bn php lm lut l phi bit pht trng thi cc li ch hin
lut trong mi quan h bin hin, d bo quy lut hnh nay ca x hi, ca Nh
chng vi s thay i v thnh, thay i v pht trin n-c, ca tp th v ca c
pht trin cn thit ca h ca cc quan h x hi v nhn. iu i hi phi
thng php lut ni chung, cc li ch t lm c s t chc thc hin mang
c bit l h thng
tnh khoa hc.
vn bn quy phm
Cc quy phm php lut phn nh cc nhu
T sau i hi
php lut ni ring cu ca x hi, m nhu cu ny li lin h ph
VI ca ng - i
theo cng nhp vi thuc nhn qu trc tip vi tnh cht v s
hi i mi t
s pht trin ca cc kt hp ca cc li ch ca cc ch th x hi
n-c n nay, Nh
quan h x hi v khc nhau, v mc phn ho cc li ch
n-c ta xy
cc li ch x hi.
dng v ban hnh
Hai trng thi nng ng c s cho vic hon thin h
h thng vn bn quy phm
v n nh cn phi -c thng php lut n-c ta.
php lut mi. c bit,
th-ng xuyn cn nhc trong
Trong iu kin hin nay Hin php nm 1992 nh
khi nghin cu php lut ni
n-c ta, php lut, h du mt b-c pht trin mi
chung v h thng cc vn
thng vn bn quy phm ca h thng php lut n-c
bn quy phm php lut ni
php lut mang tnh nng ta. Hin php nm 1992 v
ring. Tu thuc vo tnh
ng ln, bi l Nh n-c ta mt php l ghi nhn
cht ca i sng kinh t - x
v th-ng tng php l ca trnh , trng thi mi ca
hi v chnh tr trong tng x
x hi ta ang ng tr-c s pht trin cc loi li ch
hi c th hoc trong tng
nhng thay i quan trng; x hi trong x hi, lm c
giai on pht trin c th
cc quan h x hi ngy s cho s nh h-ng pht
ca mt x hi nht nh m
cng pht trin theo h-ng trin chung ca cc loi li
hoc l ci n nh hoc l
i vo chiu su v ngy ch .
ci nng ng chim -u th
cng phc tp hn. T y
2. Vai tr ca php lut
trong php lut. iu
cho thy mc nng ng
i vi s hnh thnh, pht
cng c ngha to ln i
cao, s thay i c cn c l
trin v thc hin cc li
vi n-c ta trong giai on
tt yu.
ch x hi
hin nay - giai on chuyn
Trong thi gian gn y,
sang nn kinh t th tr-ng
Nh- chng ti ni
ng
v
Nh
n-c
ta
ngy
nh h-ng x hi ch
trn, trong mi quan h qua
ngha. Trong giai on ny, cng quan tm nhiu hn li gia php lut v cc li
Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

41

Nghin cu php lut

ch x hi th cc li ch x
hi ng vai tr quyt
nh. Nh-ng n l-t
mnh, php lut, cc quy
phm php lut t mnh
cng c nh h-ng tch cc
n s hnh thnh v pht
trin cc li ch x hi. iu
th hin tnh c lp
t-ng i ca cc hin
t-ng php lut.

n.

t-ng ng hoc l pht trin


lc hu hoc l v-t tr-c so
S tc ng tch cc i
vi cc li ch x hi. Trong
vi s hnh thnh v pht
x hi chng ta, cc li ch
trin cc li ch mi c
x hi vi s biu hin phc
ngha v mt x hi l c
tp ca chng hon ton c
im mang tnh nguyn tc
th -c th hin t-ng ng
ca php lut x hi ch
trong php lut, nu kho t
ngha. Khi iu chnh cc
chc nhn bit, d bo, nh
quan h trong lnh vc kinh
gi v cn nhc nhng iu
t, chnh tr, vn ho, li
kin mi pht sinh v
ra h-ng sa i,
Khi xem xt cc
Cc li ch x hi trong xu th lun thay
b sung php lut kp
thit ch php lut - i suy cho cng li quyt nh hnh thc
thi. Thng th-ng,
nh n-c vi t- cch php l, cn hnh thc php l iu chnh
php lut th hin s
l cc b phn ca cc li ch x hi li c xu h-ng lc hu so
mong mun phn nh
th-ng tng trn c s vi ni dung ca cc li ch x hi
y hn cc li ch
h tng kinh t, ch
x hi. Nh-ng iu
ngha Mc ng thi cng sng, mt mt, php lut
khng phi bao gi cng
ch ra vai tr tch cc ca n-c ta to iu kin m
t -c. C. Mc l-u rng
thit ch th-ng tng i vi rng cc kh nng khch
t- duy ca con ng-i khng
s pht trin kinh t, x hi. quan cng dn v cc tp
theo kp tin trnh ca cc s
Php lut tc ng tch cc th lao ng tho mn cc
kin4. Php lut phn nh
n cc li ch x hi, to nhu cu v li ch khc
cc li ch x hi tt nhin l
iu kin cho cc li ch nhau, mt khc, to ra
sau khi c s thay i ca
pht trin hoc hn ch s nhng ro cn v tm l v
cc iu kin kinh t - x
pht trin ca cc li ch t chc i vi vic thc
hi, v nht l phi sau
mu thun vi cc nhu cu hin cc li ch chng i x
mt khong thi gian nht
khch quan ca x hi. Php hi, to iu kin khc phc
nh nhn thc, o
lut khng to ra cc li ch cc nguyn nhn v iu
l-ng v cn nhc cc iu
x hi mi t ci h- v, kin dn ti vi phm php
kin thay i . di ca
nh-ng to iu kin cho s lut.
khong thi gian c th
hnh thnh cc li ch. iu
Mt trong nhng biu khc nhau, tu thuc vo
c ngha rng php lut
hin ca s tc ng ln tnh cht ca cc quan h x
khng ch ghi nhn cc li
nhau ca php lut v cc hi, vo mi quan h v s
ch -c hnh thnh m
li ch x hi th hin ch mong mun ca cc giai cp
cn to iu kin hnh thnh
cc quan im, l lun php v vo mt s nhn t khc
cc li ch x hi m nh
lut v cc t chc, thit ch
lm lut c thc h-ng

4 C. Mc-Ph. ng-ghen. Ton tp, T. 12, C. Mc-Ph. ng-ghen. Ton tp, T. 12, NXB Chnh tr quc gia- S tht,
HN1993, tr. 41.

42 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

php lut v li ch x hi

nh- t- t-ng v l lun php hi n-c ta hin nay xc lc hu .


lut tin tin, khuynh h-ng nh tnh cht sng to tch
Nh- ni trn, php
pht trin chung ca Nh cc ca s tc ng ca php
lut l mt trong nhng phn-c v php lut i vi vic lut n cc li ch x hi. Ph.
-ng tin c hiu qu thc
to ra cc iu kin thun li ng-ghen vit: lnh vc php
hin v cn bng cc loi li
nht cho s pht trin cc li lut tuy ni chung ph thuc
ch x hi khc nhau. Cc li
ch x hi v.v... Hon ton c vo nn sn xut v th-ng
ch x hi do -c ghi nhn
th nhn thy tr-c s pht mi nh-ng vn c kh nng
v phn nh trong cc vn bn
trin ca cc li ch chung c bit tc ng ng-c tr
quy phm php lut, nn bn
trong chnh sch php lut, li n cc lnh vc y5. Khi
thn s ghi nhn v phn nh
trong h t- t-ng php lut. hnh thc php l ph hp vi
ny mang ngha gio dc
Kh nng d bo l mt trong cc nhu cu v li ch c bn,
thc v s tn trng cc li
nhng thuc tnh quan trng quan trng ca s pht trin
ch x hi, gip cho cc ch
ca h t- t-ng chnh tr - x hi th lc hnh thc
th x hi nhn
php l.
thc -c mt
Hai
trng
thi
nng
ng
v
n
nh
cn
i hi VI, VII,
cch ng n c
phi
-c
th-ng
xuyn
cn
nhc
trong
khi
cc li ch ring
VIII, IX ca ng
nghin
cu
php
lut
ni
chung
v
h
thng
cc
ca mnh ln cc
Cng sn Vit Nam
vn
bn
quy
phm
php
lut
ni
ring
u nhn mnh
li ch ca cc ch
rng, cn phi xem
xt cc hin t-ng
ca i sng x hi trong s
vn ng ca chng v -a
ra nhng nguyn tc mang
tnh nh h-ng cho s hon
thin cc ngnh php lut c
th. l nhng lun im
quan trng lm c s cho vic
gii quyt nhng vn l
lun quan trng v php lut.
Do vy, php lut khng
ch c kh nng theo sau v
phn nh s vn ng ca cc
li ch x hi m cn c tc
ng ng-c li i vi cc li
ch . S hin c cc loi
hnh s hu khc nhau v vic
gii quyt cc mu thun x
5

php l kch thch v thc y


s pht trin cc nhu cu v
li ch . Ng-c li, nu
hnh thc php l lc hu so
vi cc nhu cu v li ch c
bn ca x hi th khi hnh
thc php l km hm s pht
trin cc nhu cu v li ch
. Trong x hi chng ta vai
tr tin b mang tnh lch s
ca php lut -c quyt nh
bi kiu v tnh cht ca cc
quan h sn xut ang tn ti.
Tuy vy, iu khng c
ngha rng php lut khng b
thch thc bi s lc hu. Nh
lm lut c trch nhim pht
hin v cn phi khc phc s

th x hi khc v
bo m vic cn
nhc, kt hp hi ho cc li
ch trong cc hnh vi c th
ca h. iu ny th hin s
tn trng thc hin php lut
mt cch t gic. Nh n-c,
thng qua cng c php lut
v cc c quan bo v v thc
hin php lut gi vai tr iu
ho cc li ch x hi v gii
quyt cc mu thun. Chng
hn, Hin php nm 1992 ca
n-c ta ghi nhn nhng li
ch c bn nh- sau: Nh n-c
pht trin nn kinh t hng
ho nhiu thnh phn theo c
ch th tr-ng c s qun l
ca Nh n-c, theo nh

Mc, Ph. ng-ghen. Ton tp. T. 37, NXB Chnh tr quc gia- S tht, HN1997, tr. 679.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

43

Nghin cu php lut

h-ng x hi ch ngha... x s ca c nhn tuy rng s


Chc nng x hi ca quy
(iu 15). Mc ch chnh ph hp vi quy phm, nh-ng phm php lut vi t- cch l
sch kinh t ca Nh n-c ta v khch quan s khng t mt trong nhng ph-ng tin
l lm cho dn giu, n-c mc ch phi hp -c cc c hiu qu nht iu chnh
mnh, p ng ngy cng tt li ch ca c nhn v x hi. hnh vi ca c nhn -c biu
hn nhu cu vt cht v tinh V d ny cho thy vai tr hin trong vic xc nh s
thn ca nhn dn trn c s nh h-ng x s c nhn ca nh gi nh- vy. Nh-ng Nh
gii phng mi nng lc sn php lut h-ng ti s cn i n-c khng ch dng li
xut, pht huy mi tim nng v hi ho gia li ch c vic -a ra s nh gi x hi
ca cc thnh phn kinh t nhn vi li ch x hi.
i vi hnh vi ca c nhn t
(iu 16). Nhng tuyn ngn
quan im v s phi hp cc
Trong qu trnh phi hp
ni trn cho thy rng tng
li ch x hi m cn phi
cc li ch c nhn v x hi
thnh phn kinh t (ch th x
khc phc, x l cc vi phm.
quy phm php lut th hin
hi) cng ng gp ln cho s
Mc phn ng t pha x
nh- mt m hnh l t-ng ca
phn vinh ca ci x hi th
hi i vi hnh vi vi phm
ch th thc
ca c nhn tu
hin tch cc
Cc li ch x hi vi s biu hin phc tp ca thuc trc tip
hn s kim tra, chng hon ton c th -c th hin t-ng ng trong vo mc vi
kim sot i php lut, nu kho t chc nhn bit, d bo, nh phm cc li
vi vic s dng gi v cn nhc nhng iu kin mi pht sinh v ch x hi. Bin
v phn phi ca ra h-ng sa i, b sung php lut kp thi
php ngn chn
ci x hi v lc
-c p dng
cc iu kin
li tu thuc
s t-ng quan ca cc li ch
cho s pht trin hi ho ca
vo loi vi phm php lut.
c nhn v x hi. i vi c
con ng-i cng -c hon
Trong mt s tr-ng hp, cc
nhn thc hin php lut, th
thin hn. l li ch chung
bin php c th l s ln
m hnh (quy phm php
ca x hi. Tuy nhin, phi
n ca d- lun x hi v trong
lut) cho php anh ta cn nhc
chp nhn mt thc trng
mt s tr-ng hp khc c
la chn ph-ng n hnh vi
rng khng phi bao gi hnh
th l cc ch ti php l. Tt
ca mnh; nu ph-ng n la
vi c nhn, cho d da trn
c cc bin php u mang
chn kt hp -c cc li ch
nhng quy phm nht nh,
tnh cht phn ho, c bit
c nhn vi cc li ch ca x
trong mi tr-ng hp u c
cc bin php mang tnh phn
hi, th quy phm php lut
th bo m s kt hp cc li
ho cao nht l cc ch ti
t ti mc l mt trong nhng
ch ca c nhn v x hi.
php l hnh s. Cc ch ti
tiu chun nh gi mc
Mt trong nhng nguyn
xc nh gii hn, phm vi
phi hp cc li ch x hi v
nhn, l do chnh quy
tc ng rt r rng i vi
cc li ch c nhn. Nu khng
phm php lut phn nh
ng-i vi phm cc li ch x
th chn -c mt ph-ng n
khng ng n s kt hp v
hi so vi cc ch ti hnh
kt hp, th hoc l c s c
cn bng gia cc li ch
chnh, dn s, lao ng, kinh
vi phm php lut hoc m
trong x hi. Nh- vy, hnh vi
t... Nh- vy, trong mt s
hnh khng thc t.

44 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

php lut v li ch x hi

tr-ng hp, d- lun x hi lut th hin vi t- cch l tip cn nghin cu, iu tra,
ng vai tr bo v trc tip mt trong nhng yu t c tng kt thc tin, phn tch
li ch ca nhm cng ng bn cho php c nhn trong tc ng x hi ca cc chnh
ny hay nhm cng ng tnh hung c th la chn sch php lut tr-c v sau
khc, cn trong nhng tr-ng -c ph-ng h-ng ca hnh khi ban hnh, d liu cc tnh
hp khc, Nh n-c li ng vi php l - x hi ph hp hung trn c s cc thng tin
vai tr . V c th c c s vi li ch ca cng ng, v phn tch d bo tin cy,
kt hp gia d- lun x hi v nhm x hi m c nhn l khch quan v khoa hc
Nh n-c. Nh n-c v cng thnh vin. V cui cng, khi thit k h thng vn bn
ng dn c- khng ch th th hin l tiu chun ca s php lut ca Nh n-c ta
hin vai tr ca ng-i bo v nh gi hnh vi, cc quy ph hp v h tr cho s pht
cc li ch chung trc tip m phm php lut cho php Nh trin kinh t, x hi ca n-c
cn c li ch ca c
nh. V mt t chc
nhn, nu nh- li ch
thc hin cc nghin
Nh
n-c,
thng
qua
cng
c
php
c nhn b c
cu cng phu trn y,
lut
v
cc
c
quan
bo
v
v
thc
hin
nhn khc hoc cc
chng ti mong rng cn
php lut gi vai tr iu ho cc li ch
c quan nh n-c hay
thc hin c ch ly
x hi v gii quyt cc mu thun
cc t chc x hi
kin chuyn gia, cc nh
xm phm.
khoa hc v ly kin
n-c cn c vo mc v thm d rng ri nhn dn
Nh- vy, khi l ph-ng
tnh cht ca s vi phm cc i vi nhng vn bn php
tin bo v cc li ch ca x
li ch m c bin php tc lut lin quan ti quyn v li
hi, cc quy phm php lut
ng t-ng ng n ng-i vi ch ca nhiu ng-i, nhiu
thc hin chc nng khng
phm, phng nga v ngn nhm trong x hi./.
ch mt m l nhiu mc
chn s lch chun cc quy
khc nhau. Vi t- cch l
phm trong hnh vi ca con
mt yu t ca thc x hi,
* TS, Hiu tr-ng Tr-ng
ng-i. Bng cch , php
php lut phn nh s kt hp
lut l ph-ng tin iu chnh i hc Lut thnh ph H
bin chng ca cc li ch x
hnh vi ca con ng-i trong Ch Minh
hi, cc li ch nhm v cc
x hi.
** PGS.TS, Ph Vin
li ch c nhn; cc quy phm
php lut to iu kin cho x
Thay li kt cho bi vit tr-ng Vin Nghin cu Nh
hi, Nh n-c, giai cp ghi ny, chng ti mong mun n-c v Php lut
nhn cc iu kin kt hp
-c cc li ch khc nhau
trong cc quy tc x s t-ng
ng ca c nhn, cng ng
v cc thit ch, t chc x
hi. Khi -c phn nh trong
thc php lut ca mi
ng-i, cc quy phm php

xut vi cc c quan, c nhn


c quyn sng kin php lut,
cc c quan son tho php
lut v cc c quan, c nhn
c thm quyn thng qua vn
bn quy phm php lut v
gim st vic thc hin cc
vn bn php lut cn c cch
Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

45

Nghin cu php lut

php lut kim sot c quyn - i t-ng


iu chnh v c ch bo m thi hnh
Cnh tranh l mt yu t ca kinh t th tr-ng nh-ng xu h-ng pht trin ca cnh tranh th-ng
dn ti c quyn; v n l-t mnh, c quyn s lm trit tiu cnh tranh. Mun bo m t do cnh
tranh lnh mnh gia cc ch th kinh doanh th cn thit phi xy dng php lut kim sot c
quyn, trong cn ch trng c bit vn i t-ng iu chnh v c ch bo m thi hnh

Phm Hong Giang*

hng nm va qua,
s pht trin mnh
m ca nn kinh t
hng ho nhiu thnh phn
n-c ta lm pht sinh nhiu
quan h kinh t a dng, phc
tp, trong c quan h cnh
tranh. Vic tha nhn quyn
t do kinh doanh theo quy
nh ca Hin php (iu 57)
v php lut, to c s php
l khuyn khch t do cnh
tranh gia cc ch th kinh
doanh.

Tuy nhin, xu h-ng pht


trin ca cnh tranh th-ng
dn ti c quyn. xt v bn
cht ca cnh tranh, nu
khng c s nh h-ng v
iu chnh, s pht trin theo
qu trnh sau: t cnh tranh
lnh mnh sang cnh tranh
khng lnh mnh, i ti cnh
tranh mang tnh c quyn,
cui cng l xut hin c
quyn lm trit tiu cnh

tranh trn th tr-ng v gy ra


nhng hu qu tiu cc cho
nn kinh t v i sng x hi
nh-: hn ch, kim sot mc
sn xut, mc u t- ci tin
k thut, nng gi thu li
nhun c quyn... iu
i hi khi xy dng php lut
v cnh tranh n-c ta cn
phi xy dng cc quy nh v
kim sot c quyn.
1. i t-ng iu chnh ca
php lut kim sot c
quyn
hn ch nhng hu qu
ca c quyn gy ra cho nn
kinh t v x hi, Php lut v
kim sot c quyn phi
nhm chng li cc hnh vi
sau:
- Lm dng v tr -u th
(hay v tr c quyn) trn th
tr-ng.
- Thng ng, tho thun
ngm nhm ngn cn, hn ch
cnh tranh trn th tr-ng.
- Tp trung kinh t lm hn

46 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

ch, nh h-ng n cnh tranh


trn th tr-ng (lin kt, sp
nhp doanh nghip mua bn
doanh nghip, chuyn nh-ng
quyn s dng ti sn doanh
nghip... chim v tr c
quyn).
1.2. Hnh vi lm dng v tr
-u th
Php lut khng chng li
cc doanh nghip c v tr -u
th trn th tr-ng, nh-ng
chng li cc hnh vi lm
dng v tr -u th (v tr c
quyn) ca doanh nghip
hn ch, ngn cn cnh tranh
hoc c hu qu lm sai lch
quy lut cnh tranh trn th
tr-ng (v d: hnh vi lm
dng v tr c quyn ngn
cn mt cch bt hp l vic
thm nhp vo th tr-ng ca
doanh nghip khc; hoc
hn ch mc sn xut, tng
gi thu li nhun c
quyn...). Hnh vi lm dng
ny c th -c th hin d-i
dng: hnh vi lm dng v tr

Php lut kim sot c quyn

-u th ni tri trn th tr-ng;


hoc hnh vi lm dng v tr
-u th ca mnh i vi
doanh nghip khch hng
khai thc tnh trng l thuc
v kinh t i vi mnh ca
doanh nghip ny.
1.1.1. Hnh vi lm dng v tr
-u th ni tri trn th tr-ng
V tr -u th ni tri trn
th tr-ng -c xc nh trn
c s v tr -u th ca doanh
nghip, c bit l tiu ch v
th phn ca doanh nghip
hay nhm doanh nghip .
Tu thuc vo iu kin hon
cnh nn kinh t, cng nhmc tiu chnh sch ca Nh
n-c m mc th phn i
vi mt doanh nghip chim
t 30%, 35% hay 40%... tr
ln, hoc nhm doanh nghip
(tu theo s l-ng doanh
nghip l 2,3,4...) l 50%,
60%, hay 70% tr ln c kh
nng chi phi th tr-ng do
c v tr -u th ny. Nu nh-

v-t qu gii hn th phn


ny c th xem l doanh
nghip hay nhm
doanh nghip c v
tr -u th ni tri trn th
tr-ng. Bi v, trn thc t
cho thy: Vi v tr ny,
doanh nghip c kh
nng gy ra nhng nh
h-ng n cnh tranh trn
th tr-ng, ngn cn hoc
hn ch cnh tranh ng
k; hoc thot khi s
cnh tranh trn th tr-ng
thng qua cc hnh vi gy
nh h-ng n gi c, s
l-ng, cht l-ng... ca hng
ho, cng nh- gy ra nhng
hu qu tiu cc cho ng-i
tiu dng v x hi. V d
nh-: tr-ng hp khi doanh
nghip ny nng gi hay gim
cht l-ng sn phm, hng
ho, dch v ca mnh, ng-i
tiu dng khng c s la
chn no khc hoc vn buc
phi mua sn phm m
khng chuyn sang dng sn

Nh n-c
ang nm
c
quyn
trong
mt s
lnh vc
kinh t,
nh-ng
vn ch-a
c mt
h thng
php
lut
hon
chnh v
kim
sot c
quyn

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

47

Nghin cu php lut

phm cng loi ca doanh


nghip khc, th c th xc
nh doanh nghip ny
thot khi cnh tranh trn th
tr-ng.
Do , bo m v
khuyn khch cnh tranh lnh
mnh, chng li cc hu qu
do doanh nghip c v tr -u
th ni tri trn th tr-ng c
th gy ra cho cnh tranh,
php lut v kim sot c
quyn cn nghim cm cc
hnh vi lm dng v tr -u th
ni tri nhm ngn cn, hn
ch cnh tranh hoc c hu
qu lm sai lch tnh hnh
cnh tranh trn th tr-ng,
nht l cc hnh vi sau:
1. nh gi hoc tm thi
gim gi d-i mc chi ph sn
xut vi mc ch bo m
hay duy tr v tr -u th ca
mnh, ph hoi cnh tranh hay
loi b i th cnh tranh,
gy thit hi cho ng-i tiu
dng;
2. Ngn cn mt cch bt
hp l vic thm nhp vo th
tr-ng ca mt doanh nghip
khc;
3. Hn ch hoc kim sot
mc sn xut, u ra ca sn
phm dch v, mc u t-,
mc ci tin k thut gy thit
hi cho ng-i tiu dng v
nn kinh t;
4. Can thip mt cch bt

hp l vo hot ng kinh
doanh ca doanh nghip khc
m khng c l do chnh
ng;
5. Phn chia ton b hay
mt b phn ca th tr-ng
hay ngun cung ng theo khu
vc sn phm, theo dch v
hay theo nhm khch hng.
B coi l hnh vi lm dng
-u th ni tri v b nghim
cm theo php lut v kim
sot c quyn khi cc hnh vi
ny phi tho mn hai iu
kin sau:
Th nht, hnh vi -c
thc hin bi doanh nghip c
sc mnh chi phi th tr-ng,
v ng thi doanh nghip
lm dng v tr -u th ca
mnh ngn cn cnh tranh trn
th tr-ng. Nh- vy, nu cc
hnh vi trn m thc hin bi
doanh nghip c v tr -u th
ni tri m khng c mc
ch lm dng v tr ca mnh
nhm ngn cn cnh tranh th
cng khng -c coi l hnh
vi lm dng v tr -u th ni
tri trn th tr-ng (v d: do
khng hong kinh t m
doanh nghip c v tr -u th
phi h gi sn phm d-i
mc chi ph sn xut bo
m s tn ti ca mnh).
Th hai, phi c mi quan
h nhn qu gia hnh vi lm
dng sc mnh chi phi th
tr-ng ca doanh nghip vi

48 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

hu qu lm ngn cn t do
cnh tranh trn th tr-ng. C
ngha l hu qu ngn cn t
do cnh tranh, lm sai lch
quy lut cnh tranh trn th
tr-ng phi bt ngun t vic
s dng quyn lc chi phi th
tr-ng ca doanh nghip c v
tr -u th ni tri v -c thc
hin bi doanh nghip ny.
Nh- vy, s khng phi l
hnh vi lm dng -u th trn
th tr-ng khi m hu qu lm
nh h-ng xu n cc iu
kin hot ng ca th tr-ng,
lm ngn cn cnh tranh trn
th tr-ng l do bt ngun t
mt cuc cch mng pht
trin kinh t, tin b khoa hc
k thut, cng ngh hoc s
thay i s thch ca cng
chng... thm ch l hu qu
ca s pht trin k thut,
cng ngh thc hin bi
doanh nghip c v tr -u th
ni tri, nu nh- doanh
nghip ny khng c mc
ch cn tr cnh tranh.
1.1.2. Hnh vi lm dng v tr
-u th khai thc qu ng tnh
trng l thuc v kinh t ca
doanh nghip khch hng (gi
tt l hnh vi khai thc qu
ng tnh trng l thuc v
kinh t)
Tnh trng l thuc v kinh
t l tnh trng trong mt quan
h kinh t m mt trong cc
i tc ca quan h ny khng

Php lut kim sot c quyn

c kh nng la chn no
khc nu t chi k kt hp
ng, thc hin giao dch kinh
doanh vi nhng iu kin m
bn kia, vi t- cch l khch
hng hoc nh cung cp -a
ra cho mnh (v d: s l thuc
ca nh sn xut i v cc
trung tm th-ng mi ln
mang li phn ln doanh thu
cho nh sn xut, nu ct t
quan h cung cp th rt kh
tm -c mt i tc khc
tiu th hng ho... v ng-c
li).
-c coi l tnh trng l
thuc v kinh t th phi c
iu kin l i tc kinh t
trong quan h vi t- cch
l khch hng hay nh cung
cp khng c s la chn
t-ng xng v mang tnh cnh
tranh no khc. Tc l h
khng c kh nng tm -c
i tc khc thay th i
tc trong quan h kinh t
vi cc iu kin t-ng t
-c -a ra bi i tc ny.
V bn cht, hnh vi khai
thc qu ng tnh trng l
thuc v kinh t th-ng th
hin qua cc hnh vi c th
sau:
1. T chi bn hng; bn
hng km;
2. Bn hng theo nhng
iu kin phn bit i x: to
ra cc iu kin khng cng
bng bng cch rng buc

trc tip hoc gin tip i tc


b l thuc v kinh t trong
quan h vi mnh, hn ch
cung cp dch v, sn xut,
mua bn hng ho, hoc hn
ch c hi mua bn hng ho,
dch v...;
3. Ct t quan h th-ng
mi vi l do doanh nghip
khch hng khng tun theo
nhng iu kin do mnh t
ra;
4. t iu kin trong hp
ng buc bn kia thc hin
thm cc ngha v m theo
thng l kinh doanh khng c
lin quan n i t-ng ca
hp ng.
y l nhng hnh vi
khng nhng xm phm n
li ch ca i tc kinh doanh
m cn xm phm n trt t
kinh doanh cng bng, lnh
mnh; lm hn ch t do cnh
tranh trn th tr-ng. Bi v n
y doanh nghip b l
thuc vo mt th bt li trong
cnh tranh v khai thc khng
chnh ng quan h kinh t
ny (mang tnh bc lt). Cng
ging nh- hnh vi lm dng
-u th ni tri trn th tr-ng,
ch b coi l hnh vi khai thc
qu ng tnh trng l thuc
v kinh t v b php lut v
kim sot c quyn nghim
cm khi doanh nghip c v tr
-u th thc hin cc hnh vi
ny c mc ch ngn cn,

hn ch cnh tranh hoc c


hu qu lm sai lch tnh hnh
cnh tranh trn th tr-ng.
Nh- vy, trong tr-ng hp
cc hnh vi ny khng c mc
ch hay hu qu ngn cn
ng k t do cnh tranh trn
th tr-ng th s khng b x
l theo quy nh ca php lut
v kim sot c quyn. l
cc tr-ng hp ngoi l ca
hnh vi lm dng v tr -u th
trn th tr-ng m php lut
cnh tranh cn quy nh.
1.1.3. Cc tr-ng hp ngoi l
i vi hnh vi lm dng v tr
-u th
Mt doanh nghip hon
ton c th c v tr -u th, tuy
nhin vic lm dng -u th
ca doanh nghip c th
khng b coi l vi phm php
lut (v d: cc ngn hng
th-ng mi ln c quyn t
chi cho vay hoc t ra cc
iu kin nht nh i vi
khch hng theo quy nh ca
lut cc t chc tn dng v
cc vn bn h-ng dn; cc
doanh nghip kinh doanh bo
him c quyn t chi k hp
ng bo him hoc -a ra
cc iu kin ph hp vi cc
quy nh ca lut kinh doanh
bo him...). Do , php lut
v kim sot c quyn cn
quy nh nhng tr-ng hp
ngoi l i vi cc hnh vi
lm dng v tr -u th. bo

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

49

Nghin cu php lut

v cnh tranh minh bch, lnh


mnh v hp php, cc tr-ng
hp ngoi l ny phi tho
mn cc iu kin sau:

gia cc nh bn l vi nhau
hn ch sn l-ng, nng
gi c quyn....).

1. Trn c s p dng mt
vn bn lut c lin quan.
Yu cu y l vn bn c
gi tr nh- mt o lut, bi
v ch c c quan lp php
cao nht mi c th quy nh
cc tr-ng hp ngoi l i
vi cnh tranh (quyn phi
sinh t quyn t do kinh
doanh -c Hin php v
php lut bo v).

Theo php lut v cnh


tranh, cc tho thun b cm l
cc tho thun c mc ch
thc hin c quyn, chim v
tr -u th ni tri trn th
tr-ng, ngn cn, hn ch
hoc lm sai lch quy lut
cnh tranh, nht l trong cc
hnh vi tho thun nhm mc
ch sau:

2. Vic thc hin hnh vi


l v li ch ca doanh
nghip v khng to ra cho
cc doanh nghip loi b cnh
tranh i vi phn ln th
tr-ng sn phm lin quan.
1.2. Cc tho thun chng
li cnh tranh (hnh vi hn
ch, ngn cn cnh tranh)
Tho thun nhm chng li
cnh tranh -c hiu l tho
thun gia nhng ng-i sn
xut, kinh doanh, cung cp
dch v vi nhau hoc gia
ng-i sn xut kinh doanh,
cung cp dch v vi cc bn
c lin quan nhm ngn cn,
hn ch cnh tranh trn th
tr-ng. Cc tho thun ny c
th theo chiu dc (v d: gia
nh sn xut vi cc nh bun
bn l), hoc cng c th theo
chiu ngang (v d: gia cc
nh sn xut vi nhau hoc

Cc hnh vi b cm

1. Hn ch cc doanh
nghip khc tham gia th
tr-ng hoc t do tham gia
cnh tranh;
2. Cn tr vic hnh thnh
gi trn th tr-ng thng qua
vic hn ch s l-ng hng
ho, dch v, can thip lm
tng hoc gim gi.
3. Hn ch hoc kim sot
mc sn xut, u ra ca sn
phm dch v, mc u thoc mc ci tin k thut;
4. Phn chia th tr-ng
hoc ngun cung ng, tiu th
sn phm, dch v;
5. Lp ra nhng iu kin
mt bn c th thng thu
trong u thu;
6. Gim cht l-ng hng
ho, dch v xung thp hn
cht l-ng thc sn xut
tr-c bng cch bn hng

50 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

ny mc gi c hoc mc
gi cao hn...
Cc hnh vi ny -c coi l
tho thun chng li cnh
tranh phi c hai iu kin sau:
Th nht, v mc ch,
hu qu i vi cnh tranh:
cc hnh vi ny phi c mc
ch ngn cn, hn ch cnh
tranh hoc c hu qu lm sai
lch quy lut cnh tranh trn
th tr-ng.
Th hai, s thng ng
tho thun ny phi l s th
hin ch chung ca cc bn
trong tho thun. ch ny c
th -c th hin ra bn ngoi
hoc hiu ngm vi nhau:
hnh thc tho thun khng
quan trng.
Cc tr-ng hp ngoi l
Khng phi mi tho thun
u c hi, m c nhng tho
thun tuy c hn ch t do
cnh tranh nh-ng li c li
cho s pht trin kinh t x
hi, tin b k thut, c li
cho ng-i tiu dng,.. Do ,
cn phi xem xt bo v cc
tho thun ny. Hn na,
bo m thc hin ch
ch-ng ca Nh n-c ta trong
vic Xy dng mt s tp
on doanh nghip ln i u
trong cnh tranh v hin i
ho, nng cao sc cnh tranh
ca cc doanh nghip trong
nn kinh t c bit l cc

Php lut kim sot c quyn

doanh nghip va v nh khi


chng ta tin hnh pht trin
nn kinh t th tr-ng v hi
nhp quc t. Vic quy nh
nhng tr-ng hp ngoi l i
vi cc tho thun c li cho
nn kinh t quc dn, cho
ng-i tiu dng v cho cc
doanh nghip l ht sc cn
thit.

dch v trong thi gian di


khng nhm mc ch ngn
cn, hn ch cnh tranh hoc
c hu qu lm sai lch quy
lut cnh tranh trn th tr-ng;

nghip... -c cho php.


Thm ch hnh vi ny cn
-c khuyn khch bi cc
chnh sch ca ng v Nh
n-c trong vic thnh lp cc
- Bo m xut khu hoc tp on kinh doanh ln nhm
p ng yu cu cnh tranh
xc tin xut khu.
quc t, cng c c cu
-c c quan nh n-c ngnh, c bit l cc ngnh
cho php tin hnh cc tho cng nghip nh- du kh,
thun trn, cc bn lin quan than, -ng st, c kh, luyn
Cc iu
kim, ho
kin xem
Mc ch ca vic kim sot hnh vi tp trung kinh t cht, vt
xt cho php
cc
tho khng phi l ngn cm hnh vi ny, cng khng phi liu xy
thun ny l: khuyn khch n, m l nhm ngn chn hu qu lm nh d n g . . .
hiu
qu h-ng n tnh hnh cnh tranh do hnh vi tp trung kinh t Tuy nhin,
c nguy c gy ra cho th tr-ng, bo v v khuyn khch cnh d-i gc
thc y tin

ca
b kinh t,
php lut
mang li cho ng-i s dng
phi chng minh -c rng v cnh tranh, hnh vi ny li
mt phn li ch hp l, v
cc tho thun trc tip c th dn n v tr -u th
khng to cho cc doanh
em li nhng kt qu tch lm ngn cn, hn ch cnh
nghip c lin quan loi b
cc cho tin b pht trin kinh tranh trn th tr-ng.
cnh tranh i vi phn ln th
t m khng to ra kh nng
tr-ng sn phm, c bit l:
Do , php lut cnh
cc doanh nghip lin quan
- Hp l ho ngnh, thc loi b cnh tranh i vi tranh cn phi c cc quy nh
nhm kim sot hnh vi ny
y vic c cu ho ngnh;
phn ln th tr-ng sn phm,
d-i gc cnh tranh. Mc
- y mnh s pht trin dch v lin quan, v cc tho ch ca vic kim sot hnh
thun ny phi l gii php
nghin cu v cng ngh;
vi tp trung kinh t khng phi
cui cng m khng cn bin
- V-t qua suy thi v kinh php no khc t n tin l ngn cm hnh vi ny,
cng khng phi khuyn
t;
b kinh t .
khch n, m l nhm
- Cng c sc cnh tranh 1.3. Hnh vi tp trung kinh
ngn chn hu qu lm nh
ca doanh nghip va v nh; t c nguy c dn n c
h-ng n tnh hnh cnh
quyn
- Cng nghin cu pht
tranh do hnh vi tp trung
trin hng ho hoc th tr-ng
Theo B lut dn s v kinh t c nguy c gy ra cho
nhm nng cao k thut, ci Lut doanh nghip, hnh vi th tr-ng, bo v v khuyn
tin cht l-ng, gim chi ph tp trung kinh t thng qua khch cnh tranh.
v tng hiu qu, to ra nhng hnh thc sp nhp, hp nht,
Php lut v cnh tranh
li ch t vic h gi hng ho, mua bn, cho thu doanh
Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

51

Nghin cu php lut

khng kim sot mi hnh vi


tp trung kinh t m ch kim
sot nhng hnh vi c nguy c
dn n c quyn, c hu
qu lm hn ch, nh h-ng
n tnh hnh cnh tranh trn
th tr-ng.

. Quyt nh ny c th b
khng co. Ng-c li, nu
hnh vi tp trung kinh t
khng c kh nng gy ra hu
qu i vi cnh tranh th c
quan c thm quyn c th
cho php thc hin hnh vi tp
trung kinh t , c bit
trong tr-ng hp vic tp
trung kinh t em li li ch
cho nn kinh t, ng-i tiu
dng v cc doanh nghip

nh ca php lut v kim


sot c quyn i vi nhng
hnh vi ny bi c quan c
thm quyn.
2. Xy dng c ch bo m
thi hnh php lut cnh
tranh

Hu qu ca hnh vi tp
Khc vi hnh vi cnh
trung kinh t i vi cnh
tranh khng lnh mnh, c
tranh th hin ch n c kh
quyn khng ch xm hi ti
nng nh h-ng ti cnh tranh
li ch ca doanh nghip khc
trn th tr-ng, c bit l
trn th tr-ng,
trong tr-ng hp
ca ng-i tiu
to ra hoc cng
c quyn khng ch xm hi ti li ch ca doanh dng, m hu
c v tr -u th nghip khc trn th tr-ng, ca ng-i tiu dng, m qu
nghim
nhm ngn cn, hu qu nghim trng hn ca n l xm hi trc trng hn ca n
hn ch v lu tip n s iu tit cng nh- s hot ng bnh l xm hi trc
di cnh tranh th-ng ca th tr-ng; hn ch, ngn cn cnh tranh, tip n s iu
trn th tr-ng. lm sai lch quy lut cnh tranh trn th tr-ng
tit cng nh- s
kim tra hu
hot ng bnh
qu , c quan
th-ng ca th
c thm quyn c th kim tra lin quan, tng sc cnh tr-ng; hn ch, ngn cn
vic tp trung kinh t c tranh trn th tr-ng quc cnh tranh, lm sai lch quy
ko theo vic tng gi hay t... C quan c thm quyn lut cnh tranh trn th
gim cht l-ng hng ho gy cng c th -a ra cc iu tr-ng. Vn gii quyt hu
thit hai cho ng-i tiu dng kin cho vic thc hin d n, qu y khng ch l bi
khng..., c dn n nh yu cu sa i d n nhm th-ng thit hi m quan
h-ng tiu cc cho cnh tranh bo m mc ng gp trng hn l yu cu khi
cng nh- cc hu qu tiu cc ca d n cho vic thc y phc li t do cnh tranh, s
khc cho nn kinh t - x hi tin b kinh t b tr hot ng bnh th-ng ca th
nhng nh h-ng, tc ng
khng...
ca d n n tnh hnh cnh tr-ng. y khng ch l vn
Trong tr-ng hp m hnh tranh trn th tr-ng.
mang tnh php l thun
vi tp trung kinh t c kh
tu, m n cn cha ng c
Trong tr-ng hp cc yu t kinh t, th tr-ng...
nng gy nh h-ng n cnh
tranh, th c quan c thm doanh nghip lin quan n Vn xc nh ni dung,
quyn c quyn ra quyt nh, hnh vi tp trung kinh t c bn cht v hu qu ca c
c nu r l do, yu cu chm hnh vi lm dng v tr -u th quyn gy ra cho cnh tranh
dt hnh vi tp trung kinh t trn th tr-ng hoc tho v nn kinh t, m c th l
hoc yu cu sa i d n thun nhm chng li cnh ca hnh vi lm dng v tr -u
tranh th s b x l theo quy

52 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Php lut kim sot c quyn

th v cc tho thun chng dng -u th trn th tr-ng, iu khon ca hp ng v


li cnh tranh, i hi khng tho thun chng li cnh cc hnh vi lm dng v tr -u
ch c kin thc php l m tranh v hnh vi tp trung kinh th, tho thun chng li cnh
cn phi c kin thc v kinh t lm hn ch, ngn cn cnh tranh u b v hiu do c ni
nghim thc tin v kinh t, tranh, php lut v cnh tranh dung tri php lut; ng-i sn
th tr-ng, nht l phi tnh cn quy nh cho c quan ny xut kinh doanh c hnh vi vi
n yu t cnh tranh trn th thm quyn x l cc hnh vi phm buc phi chm dt
tr-ng. y thc s l cng trn. bo m cho n hot hnh vi vi phm, nu gy thit
vic nm ngoi kh nng ca ng c hiu qu v trnh hi phi bi th-ng theo quy
cc c quan qun l hnh chng cho vi chc nng xt nh ca php lut dn s;
chnh Nh
buc
khi
n-c v To
phc li tnh
Thm quyn ca U ban cnh tranh cn -c gii hn trng
n. Do ,
cnh
trong
vic
xc
nh
c
hay
khng
c
hnh
vi
lm
dng
v
tr
theo chng
tranh
ban
-u
th,
tho
thun
chng
li
cnh
tranh
v
hnh
vi
tp
ti cn phi
u; phi p
trung
kinh
t
c
nguy
c
dn
n
c
quyn
lm
nh
h-ng
thnh lp mt
dng cc iu
ti cnh tranh trn th tr-ng, v xc nh cc tr-ng hp
c
quan
kin
nht
-c min tr theo quy nh ca php lut cnh tranh
chuyn trch
nh duy
c chc nng
tr mc cnh
iu tit cnh tranh, kim sot x ca To n, thm quyn tranh cn thit trn th tr-ng;
c quyn v x l vi phm ca U ban cnh tranh cn chia, tch doanh nghip c v
(tm gi l U ban cnh -c gii hn trong vic xc tr c quyn... Ngoi ra,
tranh).
nh c hay khng c hnh vi ng-i sn xut kinh doanh
U ban cnh tranh phi c lm dng v tr -u th, tho cn b x pht vi phm hnh
c cu thnh phn a dng, thun chng li cnh tranh v chnh mc nghim khc
bao gm cc chuyn gia trong hnh vi tp trung kinh t c bo m tnh rn e, phng
lnh vc chuyn mn khc nguy c dn n c quyn nga hnh vi vi phm; c nhn
nhau: php l, kinh t, th lm nh h-ng ti cnh tranh tham gia tch cc vo hnh vi
tr-ng, nh kinh doanh... trn th tr-ng, v xc nh lm dng v tr -u th, tho
ng thi phi c tnh c lp cc tr-ng hp -c min tr thun chng li cnh tranh,
nht nh khng ch v mt t theo quy nh ca php lut tu theo tnh cht mc vi
chc m cn c trong qu cnh tranh (cc tr-ng hp phm cn c th b truy cu
trch nhim hnh s. Trong
trnh hot ng, v -c php ngoi l).
tr-ng hp c du hiu ti
lut cnh tranh trao cho nhng
Trong tr-ng hp c hnh
phm, th phi chuyn sang
quyn hn c bit.
vi vi phm, U ban cnh tranh
To n xt x theo quy nh
Vi nhim v bo v php c quyn p dng cc ch ti ca php lut./.
lut cnh tranh, chng li cc x l hnh chnh ph hp theo
hnh vi cnh tranh bt hp quy nh ca php lut v
* ThS, on Lut s- tnh
php, nht l hnh vi lm cnh tranh, c th: Tt c cc Qung Ninh
giao dch, cc tho thun, cc
Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

53

Nghin cu php lut

Vn lm oan
ng-i v ti,
b lt ti phm
v minh oan
trong t tng
hnh s v
ang l mi quan
tm ca ton x
hi, c bit l
ca cc c quan
nh n-c c
thm quyn trong
qu trnh gii
quyt v n hnh
s. Bi vit
cp mt s kha
cnh l lun ca
vn oan, sai
trong qu trnh
gii quyt v n
hnh s

1. Khi nim
Oan khng phi l mt
khi nim phc tp. Ngha
thng th-ng ca t ny l
b quy ti khng ng, phi
chu s trng pht mt cch
sai tri, v l1. Trn c s
ny, khi nim oan trong
t tng hnh s (TTHS) gm
nhng ni dung sau: Th
nht, cng dn b khi t,
tm giam, tm gi nh-ng sau
c quan tin hnh t tng
(CQTHTT) ra quyt nh
1
2

Oan v sai trong


t tng hnh s

Nguyn ngc Ch* - o th h**

nh ch iu tra v n, tr t
do v ht thi hn tm giam,
tm gi m khng chng
minh -c ng-i thc
hin hnh vi phm ti, hoc
ng-i ch-a n tui chu
trch nhim hnh s hoc
chng minh -c hnh vi
ca ng-i khng cu
thnh ti phm (CTTP). Th
hai, cng dn b truy t ra
To n xt x nh-ng To
n tuyn b b co khng c
ti hoc bn n kt ti ca
To n cp d-i b To n
cp trn hu, tuyn b co
khng c ti. Th ba, cng
dn b truy t, xt x, kt n
theo mt ti danh nng hn
so vi ti danh trn thc t
phm v bn n -c
To n cp trn sa theo
h-ng nh hn.
Php lut cc quc gia
trn th gii u tip cn v

mt chng mc nht nh
quy nh cc ni dung oan
trong TTHS. Ti Trung
Quc, cc tr-ng hp sau
-c coi l oan: 1) Ng-i b
tnh nghi phm ti b bt gi
nh-ng ch-a c du hiu thc
t hoc ch-a c nhng chng
c thc t l phm ti. 2)
Ng-i ch-a thc s phm ti
nh-ng b giam gi. 3)
Ng-i chp hnh hnh
pht m To n tuyn
nh-ng sau -c xt x li
theo trnh t kim tra, gim
st xt x l v ti2.
Theo B lut Hnh s
Cng ho Lin bang Nga, th
cc tr-ng hp sau -c coi
l oan: 1) Mt ng-i r rng
l khng c ti nh-ng b
ng-i c thm quyn truy
cu trch nhim hnh s. 2)
Mt ng-i b tnh nghi phm
ti hoc b t co l thc

Nguyn Nh- (ch bin), i t in Ting Vit, Nxb Vn ho thng tin, H Ni, nm 1998, tr. 1269.
Lut Nh n-c bi th-ng thit hi ca n-c CHND Trung Hoa, iu 15.

54 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

oan v sai trong TTHS

Nhn chung, php lut


ca hu ht cc quc gia trn
th gii u khng -a ra
mt khi nim chung v
oan trong TTHS, ch nu
cc tr-ng hp c th -c
coi l oan. Thit ngh y l
mt cch tip cn hp l. V
vic tha nhn tr-ng hp
no -c coi l oan lin
quan n c vn bi
th-ng thit hi, nn tu
thuc vo iu kin kinh t,
chnh tr, vn ho, x hi
ca mi n-c, mi thi k
nht nh m php lut quy
nh c th cc tr-ng hp
-c coi l oan, t -a
ra mt c ch minh oan
mang tnh kh thi.
Theo t in ting Vit
th t sai -c hiu l
khng ph hp vi ci hoc
iu c tht, m c khc i.
Trong TTHS, vic gii quyt
v n sai l tr-ng hp cc
CQTHTT gii quyt v n
-c giao mt cch khng
khch quan, tri vi nhng
quy nh ca php lut.
Oan v sai trong TTHS l
hai hin t-ng hon ton
khc nhau, nh-ng c mi
quan h vi nhau: vic lm

nh T- liu Php lut TP. HCM

hin hnh vi phm ti b


kim st vin hoc ng-i
tin hnh iu tra s b truy
cu trch nhim hnh s tri
php lut. 3) Mt ng-i b
bt gi tri php lut.

T t Hunh Vn Nam khng lm n xin n gim v


mt mc cho rng mnh khng c ti. Trong nh:
Hunh Vn Nam ang k vo bin bn li khai trn
gi-ng bnh khi on gim st ca U ban php lut,
QH kho X n lm vic.

oan ng-i v ti lun lun l


h qu ca hnh vi tri (sai)
php lut, cn sai -c hiu
l tnh cht ca hot ng
hoc cht l-ng gii quyt
v n hnh s ca CQTHTT.
Tuy nhin, cng c nhiu
tr-ng hp hnh vi sai php
lut ca CQTHTT khng
dn n vic lm oan ng-i
v ti. Chng hn: Trong qu
trnh iu tra, iu tra vin
hi cung b can khng
ng quy nh ca lut
TTHS (hi cung ban m...)
hoc do thiu trch nhim
trong vic nh gi chng c
ca v n, Thm phn p
dng iu lut quy nh ti
phm ca B lut hnh s
khng ph hp vi tnh cht,
mc phm ti ca b co.
Nhng tr-ng hp sai ny
khng thuc ni hm khi
nim oan. Do vy, oan v

sai khng -c ng nht


vi nhau. Ta khng nn dng
cm t oan sai m ch s
dng cm t oan, sai hoc
oan, sai c lp trong nhng
tnh hung thch hp. S
nhm ln trn mc d ch l
v mt ngn ng, nh-ng
trong khoa hc php l th
ngn ng php l phi -c
s dng mt cch chnh xc.
c bit, CQTHTT v ng-i
tin hnh t tng khng
-c php ng nht hai khi
nim ny vi nhau, v h l
nhng ch th tiu biu mang
trong mnh yu t vn ho
php l ca mt quc gia.
2. Oan v lt ti phm
trong TTHS
Khng lm oan ng-i v
ti v khng lt ti phm l
hai mc ch c bn nht ca
Lut TTHS Vit Nam, -c
quy nh ti iu 1-BLTTHS.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

55

Nghin cu php lut

Hu qu ca vic lm
oan ng-i v ti cng
nghim trng nh- b lt ti
phm, chnh v vy m i
vi To n vic x pht mt
ng-i khng c ti cng
khng ng tha th v cng
nguy him nh- b lt mt k
phm ti3.

TNHS d c iu kin
theo lut nh hoc nhng
tr-ng hp hnh chnh ho,
dn s ho cc v n hnh s.
lt ti phm l mt trong
nhng nguyn nhn lm gia
tng tnh hnh ti phm
n4 m cc CQTHTT
gy nn.

li. Do , mun khc phc


c hai hin t-ng trn th cc
CQTHTT tr-c ht phi thc
hin tt cng tc tip nhn,
qun l v x l tin bo ti
phm khng b lt ti
phm v hn ch lm oan
ng-i v ti.
3. Cn c php l xc nh
mt cng dn b oan

lt ti phm l hin
Hin t-ng lm oan ng-i
t-ng ti phm tuy -c v ti cng nh- b lt ti
Cn c php l xc nh
thc hin nh-ng CQTHTT phm u li nhng hu
mt cng dn b oan trong
khng x l ng-i c qu v cng nng n i vi
TTHS l cc quyt nh
hnh vi phm ti
mang tnh g ti,
hoc khng x l
Nhn chung, php lut ca hu ht cc minh oan cho b
mt hay mt s
can, b co, ng-i b
hnh vi phm ti quc gia trn th gii u khng -a ra mt
kt n. Vic xc
trong tr-ng hp khi nim chung v oan trong TTHS, ch
nh cn c ny c
mt ng-i thc nu cc tr-ng hp c th -c coi l oan
ngha rt to ln, n
hin nhiu hnh vi
va biu hin cho
phm ti mc d theo quy ng-i b oan v i vi ton
kt qu ca hnh trnh
nh ca php lut th ng-i x hi. Ng-i b oan phi
minh oan (d ch-a phi l
phi chu trch nhim v chu tn tht khn l-ng v
kt qu cui cng), va l c
hnh vi phm ti ca mnh. vt cht v tinh thn, cn k
s php l cc CQTHTT
Khi ti phm xy ra, ng-i c hnh vi phm ti nh-ng
khi phc li nhng thit hi
khng c hnh vi phm ti -c b lt th sau ln
m ng-i b oan phi
m li b truy cu TNHS th phm ti th nht trt lt,
gnh chu.
k phm ti thc s s thot s c nim tin th on
Nhn chung, cc n-c u
khi s trng tr ca php -c p dng v s tip tc
lut. Nh- vy, lm oan ng-i thc hin cc hnh vi phm quy nh cn c xc nh
v ti c th dn n b lt ti v nh- vy c x hi li mt cng dn b oan l mt
ti phm. Tuy nhin, c b e do bi s nguy him phn quyt ca To n. y
nhng tr-ng hp b lt ti ca hnh vi phm ti dng c th l mt phn quyt s
thm hoc phc thm. Tuy
phm khng gn lin vi tim n.
nhin, mt s n-c li ch
vic lm oan ng-i v ti,
Nh- vy, lm oan ng-i
nhn mnh vic bi th-ng
l tr-ng hp ti phm do
v ti c th gy ra hu qu
thit hi cho ng-i b oan
nhiu ng-i thc hin nh-ng
l lt ti phm v ng-c
khi To phc thm tuyn v
c ng-i khng b truy cu
3

Va- l-ri Xa- vt- sky: Php ch v s bo m bt kh xm phm quyn con ng-i - Tp san To n nhn dn, s
3, nm 1980.
4 o Tr c: Ti phm hc, Lut hnh s v Lut t tng hnh s Vit Nam, Nxb Chnh tr Quc gia, nm 1995.

56 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

oan v sai trong TTHS

ti (hy bn n kt ti). Theo


quy nh ca php lut Cng
ho Php th mt ng-i -c
coi l oan khi c tuyn b
ca To Ph n rng ng-i
v ti (Phng hnh s To
Ph n xt x li bn n v
bn n -c -a ra xt x
-c To Ph n ra quyt
nh hu b v xc nh s
v ti). Ti Trung Quc, theo
quy nh ca cc iu 21,
iu 22 Lut Nh n-c bi
th-ng thit hi v Khon 3
trong gii thch ca To n
nhn dn ti cao v vic To
n nhn dn thc hin Lut
Nh n-c bi th-ng thit
hi th cn c xc nh oan
chnh l phn quyt ca To
n tuyn b co v ti. Theo
quy nh ca php lut Nht
Bn th cn c php l xc
nh mt ng-i b oan l
quyt nh ca To n tuyn
v ti theo th tc s thm,
phc thm hoc th tc
khng n c bit. Ti Thu
in, cn c php l xc
nh mt ng-i b oan l

quyt nh ca c quan c
thm quyn xc nh mt
ng-i b tm gi, tm giam
oan qu 24 gi hoc quyt
nh ca To n tuyn v ti.
Khc vi php lut ca
mt s n-c trn th gii,
php lut Vit Nam tha
nhn mt ng-i b oan trong
mi giai on TTHS. y l
im -u vit ca php lut
n-c ta, c nh- vy th
quyn v li ch hp php
ca ng-i b oan mi -c
bo v mt cch trit .
Quyt nh mang tnh
minh oan l quyt nh t
tng c th ca cc
CQTHTT, nhng quyt nh
chng t ni oan khut ca
mt ng-i -c lm sng
t. Tu thuc vo cc giai
on t tng, cc CQTHTT
c th ra mt trong cc quyt
nh nh-: quyt nh nh
ch iu tra; quyt nh nh
ch v n v l do hnh vi ca
h khng cu thnh ti phm
hoc h khng c hnh vi

phm ti; quyt nh ca To


n xc nh b co, ng-i b
kt n khng c ti; quyt
nh ca To n gim nh
hnh pht mt cch ng k
hoc p dng iu khon v
ti danh nh hn.
Quyt nh nh ch iu
tra
nh ch iu tra l vic
c quan iu tra chm dt
ton b hot ng iu tra
i vi v n cng nh- i
vi b can khi c nhng cn
c m Lut TTHS quy nh.
Khon 1, iu 139 ca B
lut t tng hnh s quy
nh: C quan iu tra ra
quyt nh nh ch iu tra
trong nhng tr-ng hp sau:
c) C mt trong nhng
cn c quy nh ti iu 89
B lut ny.
d) ht thi hn iu
tra m khng chng minh
-c b can thc hin ti
phm. Tuy nhin, khng
phi quyt nh nh ch
iu tra trong mi tr-ng

Cn c xc nh mt ng-i b oan
Theo quy nh ca cc vn bn php lut Vit Nam hin hnh th cn c php l xc nh mt
cng dn b oan vn ch-a -c quy nh mt cch trc tip. Tuy nhin, xut pht t cc tr-ng hp
-c coi l oan trong TTHS, ta c th thy cn c php l xc nh mt ng-i b oan l mt trong
cc quyt nh sau: Quyt nh nh ch iu tra ca c quan iu tra; Quyt nh nh ch v n ca
Vin kim st nhn dn; Bn n, Quyt nh ca To n tuyn b co, ng-i b kt n khng c ti
theo trnh t s thm, phc thm, gim c thm, ti thm hoc quyt nh ca To n gim nh hnh
pht mt cch ng k hay p dng iu khon v ti danh nh hn.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

57

Nghin cu php lut

hp trn u -c coi l
quyt nh mang tnh minh
oan, ch coi l quyt nh
mang tnh minh oan khi c
quan iu tra ban hnh quyt
nh trong hai tr-ng hp
sau:

oan, v trong tr-ng hp


hnh vi ca b can c
yu t cu thnh ti phm,
nh-ng v l do nhn o
hoc nhng l do khc m
c quan iu tra phi ra
quyt nh nh ch iu tra.

-c ban hnh v l do hnh


vi khng cu thnh ti phm
mi -c coi l quyt nh
mang tnh minh oan. Cn
tr-ng hp ng-i b buc ti
khng thc hin hnh vi
phm ti, Vin kim st c
-c ra quyt nh nh ch
Th nht, hnh vi khng Quyt nh nh ch v n
v n hay khng th cc iu
cu thnh ti phm (Khon
(V l do hnh vi ca 89, 142, 143b ca BLTTHS
2, iu 89): l hnh vi
ng-i b buc ti khng cu khng quy nh r. Khon 1,
khng cc du hiu trong
thnh ti phm hoc ng-i iu 89 quy nh Vin kim
cu thnh ti phm, nh-: c
b buc ti khng thc hin st c quyn ra quyt nh
hnh vi nguy him nh-ng
hnh vi phm ti). y l nh ch v n nu khng c
hnh vi khng -c quy
quyt nh mang tnh minh s vic phm ti- tc l
nh trong B lut hnh s
oan do Vin kim st ban khng c hnh vi nguy him
hoc hnh vi nguy him
hnh giai on truy t. cho x hi -c thc hin.
l hnh vi khng c li, hnh
Theo quy nh ca iu Trong thc tin v khoa hc
vi c nhng tnh tit loi tr
143b ca BLTTHS th Vin php l th khng c s vic
tnh cht nguy him cho x
kim st ra quyt nh nh phm ti v ng-i b buc
hi ca hnh vi (phng v
ch v n khi c mt trong ti khng thc hin hnh vi
chnh ng, tnh
phm ti l hai
th cp thit, do
oan v sai khng -c ng nht vi khi nim hon
ng-i khng c
ton khc nhau,
nng lc TNHS nhau. Ta khng nn dng cm t oan sai m
ch s dng cm t oan, sai hoc oan, sai c v c tr-ng hp
thc hin...).
k phm ti
lp trong nhng tnh hung thch hp
Th hai, ht
-c CQTHTT
thi hn iu tra
b lt v thay vo
theo lut nh m
l ng-i khng thc hin
khng chng minh -c b nhng cn c ti iu 89- hnh vi phm ti li b truy
can thc hin ti phm. y BLTTHS, ti iu 19 ca cu TNHS. V nh- vy,
l tr-ng hp khng chng BLHS (t na chng chm trong tr-ng hp ny Vin
minh -c b can thc hin dt vic phm ti), iu 25 kim st nhn dn s x l
hnh vi phm ti.
ca BLHS min trch nhim nh- th no i vi ng-i
hnh s) v iu 69 ca khng c hnh vi phm ti?
Quyt nh nh ch -c
BLHS (min trch nhim nh ch v n th khng th
ban hnh trong cc tr-ng
hnh s i vi ng-i ch-a -c v c s vic phm
hp khc ( ht thi hiu
thnh nin).
ti, c l hp l nht l Vin
truy cu trch nhim hnh
s, ti phm -c i
Vn theo phn tch phn kim st t mnh hoc yu
x) khng -c coi l trn, th quyt nh nh ch cu c quan iu tra hu b
quyt nh mang tnh minh v n ca Vin kim st bin php ngn chn i vi

58 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

oan v sai trong TTHS

b can v coi quyt nh hu


b bin php ngn chn l
quyt nh mang tnh minh
oan.
Bn n ca To n xc
nh b co, ng-i b kt n
khng c ti
B co l ng-i b To
n quyt nh -a ra xt x.
Ng-i b kt n l ng-i
b xt x v b To n
c thm quyn tuyn bn n
c hiu lc php lut. Ch
To n mi c quyn phn
quyt mt ng-i c ti hay
khng c ti.

mt trong nhng cn c quy


nh ti cc im 1,2 iu
89 (khng c s vic phm
ti, hnh vi khng cu thnh
ti phm) To n cp phc
thm hu bn n s thm,
tuyn b co khng phm ti
v nh ch v n. Nh- vy,
iu cn bn y l, cng
vi vic hu bn n hoc
quyt nh b khng ngh v
nh ch v n khi c cn c
quy nh ti im 1,2 iu
89 th Hi ng gim c
thm, Hi ng ti thm c
ng thi tuyn ng-i b kt
n v ti hay khng? Vn
ny php lut TTHS ch-a
quy nh r rng. iu 255
ca BLTTHS quy nh: Hi
ng gim c thm hu bn
n hoc quyt nh c
hiu lc php lut v nh
ch v n nu c mt trong

gim c thm, Hi ng ti
thm phi ng thi tuyn
b ng-i b kt n v ti nu
c cn c -c quy nh ti
cc im 1,2 iu 89- BLTTHS. Vn ny cn -c
xem xt, b sung khi ban
hnh B lut TTHS mi.
Quyt nh ca To n
gim nh hnh pht mt
cch ng k hoc p dng
iu khon v ti danh nh
hn

Hnh pht l bin php


c-ng ch nghim khc nht
nhm t-c b hoc hn ch
quyn, li ch ca ng-i
Vic xt x ca To n c
phm ti. Vic xc nh
th phi tri qua nhiu giai
khung, loi hnh pht, loi
on khc nhau. Thng
ti danh c ngha rt ln
th-ng, mt v n hnh s
trong vic p dng bin php
-c -a ra xt x s thm
ngn chn. Theo quy nh
l bt buc cn xt x phc
ca BLTTHS th vic p
thm, gim c
dng hay khng p
thm, ti thm th
dng bin php ngn
Khc
vi
php
lut
ca
mt
s
n-c
trn
tu thuc vo cc
chn, p dng bin
khng co, khng th gii, php lut Vit Nam tha nhn mt php ngn chn no
ngh theo thm ng-i b oan trong mi giai on TTHS
ph thuc tr-c ht
quyn lut nh.
vo loi ti danh v
Theo Khon 3, iu 198 ca nhng cn c quy nh ti loi hnh pht. V th, vic
BLTTHS th nu c chng iu 89 B lut ny v xc nh sai ti danh, sai
c xc nh b co khng iu 268 ca BLTTHS quy khung, loi hnh pht c th
phm ti th To n phi ghi nh: Hi ng ti thm c dn n hu qu l p dng
r trong bn n nhng chng quyn hu bn n hoc sai bin php ngn chn v
c xc nh b co v ti v quyt nh b khng ngh v nh- vy lm oan ng-i v
phi gii quyt vic khi nh ch v n. Theo chng ti. V l m quyt nh
phc danh d, quyn li, ti, -c coi l quyt nh ca To n gim nh hnh
ngha v ca h. Khon 4, mang tnh minh oan th khi pht hoc p dng iu,
iu 220 v iu 223 ca ra quyt nh hu bn n v khon v ti danh nh hn
BLTTHS quy nh khi c nh ch v n Hi ng cng phi -c coi l quyt
Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

59

Nghin cu php lut

nh mang tnh minh oan.

phm u c hnh pht chnh


nng nht nh- nhau th phi
xem xt hnh pht chnh
khc nh hn. 5) Nu hnh
pht chnh v mc hnh pht
nh- nhau, th phi xem xt
quy nh v hnh pht b
sung.

Vic xc nh th no l
ti danh nh hn khng phi
l d dng. Thng t- lin
tch s 10/TTLT-TANDTCVKSNDTC-BNV
ngy
2/1/1998; im 5, Khon II,
Mc B quy nh: Ti danh
nng hn l ti danh c mc
Oan, sai l hin t-ng tiu
hnh pht cao nht cao hn. cc trong qu trnh gii
Trong tr-ng hp ti danh quyt v n hnh s, khng
c mc hnh pht cao nht nhng n gy hu qu nng
bng nhau th ti danh nng n, trc tip i vi ng-i b
hn l ti danh c mc hnh oan, sai m cn dn n vic
pht khi im cao hn. b lt ti phm, gy tc hi
Tuy nhin, trong
n ton x hi,
thc tin xc
Tr-c
mt, c bit lm gim
nh d-c ti cn c quy nh lng tin ca nhn
danh nh hn, r rng, c th dn i vi h
nng hn th ta trong B lut t thng t- php ca
phi da vo nm tng hnh s sp Nh n-c. Khc
cn c theo th t -c sa i v phc oan, sai
-u tin sau y: 1) ni dung, cn c trong TTHS ang
Cn c vo loi cc tr-ng hp l i hi cp
hnh pht i vi -c coi l oan, bch ca x hi
mi ti phm sai, cng nh- m cng cuc ci
xem xt v ti nhng quy nh cch t- php phi
phm -a ra phn v quyt nh t -c nh- tinh
bit c cng hay minh oan trong thn Ngh quyt
khc loi. 2) Nu t tng hnh s 08 ca B Chnh
cc ti c cng ca cc c quan tr ra. Tuy
loi hnh pht th tin hnh t tng nhin, khc phc
xem xt mc ti
tnh trng oan, sai
a ca khung hnh
trong
TTHS
pht nng nht. 3) Nu cc khng phi l vic d dng
ti phm c cng loi hnh v cng khng th lm mt
pht, c mc ti a bng sm, mt chiu m l mt
nhau th phi xt mc ti qu trnh lu di i hi s
thiu ca khung hnh pht n lc khng ch ca ring
nh nht. 4) Nu cc ti cc c quan t- php m ca

60 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

ton x hi. Trong qu trnh


, phi c gii php ng
b, t vic hon thin php
lut n p dng php lut,
t nhn thc n hnh ng
ca mi ng-i, c bit l
ca nhng ng-i tin hnh t
tng. Tr-c mt, cn c quy
nh r rng, c th trong B
lut t tng hnh s sp -c
sa i v ni dung, cn c
cc tr-ng hp -c coi l
oan, sai, cng nh- nhng
quy nh v quyt nh minh
oan trong t tng hnh s ca
cc CQTHTT. Khc phc
oan, sai trong TTHS cn cn
c mt B lut t tng hnh
s vi c ch gim st trn
c s phn cng trch nhim
c th, r rng gia cc
CQTHTT, ng-i tin hnh t
tng trong qu trnh gii
quyt v n hnh s./.

* Ph Ch nhim Khoa
lut, i hc quc gia H Ni
** Khoa lut, i hc
quc gia H Ni

Gia nhp wto

gia nhp WTO


Nhng c hi v thch thc
Vit Nam ang trn l trnh gia nhp WTO. Vic gia nhp WTO s t ra rt nhiu c hi v
thch thc khng nh i vi n-c ta. Thy tr-c v nhn nhn mt cch ng n -c nhng
c hi v thch thc s gip chng ta chun b tt hn khi m phn gia nhp t chc ny

th-ng mi song ph-ng vi


Hoa K nhm khai thng mt
trong nhng th tr-ng ln
nht trn th gii. Tuy nhin,
vic xin gia nhp WTO l mt
vn khng n gin, nht
l i vi cc n-c ang pht
trin c nn kinh t th tr-ng
cn ang trong qu trnh
chuyn i nh- Vit Nam.
Nhng c hi

Mai ph-ng hoa*

TO l t chc
th-ng
mi
quc t ln nht
th gii hin nay, gi vai tr
quan trng trong th-ng mi
quc t. Hin nay, WTO ang
kim sot trn 90% tng khi
l-ng th-ng mi quc t.
Chnh v vy, WTO cng ngy
cng thu ht nhiu quc gia
trn th gii, c bit l cc
quc gia ang pht trin.
Ngoi ra, hin nay xu h-ng
hi nhp kinh t quc t
y mnh nn kinh t quc gia
l mt mc tiu m nhiu
quc gia theo ui. Vit Nam
cng khng nm ngoi xu
h-ng . Do , chng ta
v ang xc tin tr thnh
mt b phn cu thnh ca t
chc ny. Vit Nam chnh
thc np n xin gia nhp
WTO t ngy12/1/1995 v
cho n nay tin hnh
nhiu phin hp vi Nhm

nh: Thanh Phn- TTXVN

Con c ba sa Vit Nam b kin


M. Nhng thch thc nh- th s
cn phi gp nhiu trn -ng hi
nhp kinh t buc chng ta phi
chp nhn v v-t qua.
Trong nh: Nhn vin Cng ty thu
sn NAVICO thu hoch c ba sa.
Liu h cn gi -c tm trng ny
sau phn quyt s b mi y ca
B Th-ng mi M?

cng tc ca WTO chun


b cho cc cuc m phn c
th gia nhp t chc ny.
Mt thun li cho qu trnh
m phn ny l, chng ta
k kt thnh cng Hip nh

Nhn v tng th, Vit Nam


tham gia WTO s ginh -c
rt nhiu c hi thun li c
v tr-c mt v lu di. Vit
Nam s c nhng c hi ch
yu sau y:
Th nht, nu gia nhp
WTO, Vit Nam s -c
h-ng ch ti hu quc
(MFN) v nhng i ng quc
gia khc (NT) nu nh- chng
-c p dng t tt c cc
thnh vin ca WTO. Trong
khi , nu ch-a phi l thnh
vin ca WTO th hng ho
nhp khu v mt s dch v

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

61

Nghin cu chnh sch

t Vit Nam s b nh thu mc ph thng, c ngha tch cc i vi nn kinh t th


th-ng cao hn nhiu so vi mc MFN m cc tr-ng ca Vit Nam. Mt trong nhng mc
thnh vin dnh cho nhau. Nh- vy, khi Vit tiu ca WTO l to ra s hp tc gia cc
Nam tr thnh thnh vin ca WTO th s thnh vin kim sot th-ng mi quc t
-c h-ng -u i MFN lu di ca tt c cc theo nhng tiu chun v lut l -c thng
n-c thnh vin khc, khng b phn bit i qua nhm to thun li cho vic tip cn th
x trong th-ng mi quc t,
tr-ng ca nhau v tr gip cho
Nu
l
thnh
vin
nh s tng -c kh nng
s pht trin bn trong ca tng
cnh tranh ca hng ho xut ca WTO, chng ta c nn kinh t thnh vin1. Ti
khu, ng thi gp phn xo b th tranh th -c c Vng m phn uruguay, cc
l do cc c-ng quc th-ng ch gii quyt tranh n-c nht tr gim cc hng
mi p dng bin php phn bit chp th-ng mi a ro quan thu v phi quan thu
i x trong vic n nh cc bin gii quyt mt cho hng ho -c l-u
bin php chng bn ph gi v cch cng bng hn chuyn gia cc n-c thnh vin
cc vn ny sinh mt cch thun li. Nu Vit
bin php t v.
trong quan h kinh t Nam l thnh vin ca WTO th
Hip nh th-ng mi Vit
th-ng mi vi cc s -c h-ng quy ch ny
Nam - Hoa K cng c quy nh
n-c khc, c bit l m rng th tr-ng xut khu
l hai bn s dnh cho nhau ch
vi cc c-ng quc hng ho ca mnh, to ra mi
ti hu quc v i ng quc
th-ng mi
quan h kinh t rng m vi th
gia, y l mt thun li rt ln
gii, c thm c hi thu ht vn
cho chng ta khi m phn gia
u t- n-c ngoi v gim thiu
nhp WTO, v Hoa K l n-c c nh h-ng
nhng ri ro trong th-ng mi quc t. Tuy
ln nht v kinh t trong WTO, c -c ch
nhin, s n nh th tr-ng xut khu ny ch
ti hu quc v i ng quc gia ny, hng ho
c th -c bo m trong iu kin chng ta
ca Vit Nam nhp vo Hoa K s khng cn
phi khng ngng t nng cao kh nng cnh
phi chu thu sut cao nh- tr-c, do kh
tranh ca cc doanh nghip trong n-c v kh
nng cnh tranh ca cc doanh nghip Vit
nng cnh tranh quc gia, ng thi ci tin
Nam s -c tng ln.
dn tng b-c h thng php lut v th-ng
Tuy nhin, trong qu trnh m phn gia mi cho ph hp vi php lut v thng l
nhp WTO cng nh- thc hin quy ch thnh quc t.
vin, cc nguyn tc ny ch -c thc hin
Th ba, gia nhp WTO, chng ta s y
khi cc n-c c tnh n s a dng ca cc
nhanh hn na vic xy dng, iu chnh v
quan h kinh t - th-ng mi ca mnh vi
tng c-ng chnh sch v c ch qun l, iu
tng n-c v tun theo nguyn tc c i c li.
hnh nn kinh t ca mnh cho ph hp vi
Vit Nam c -c h-ng ch MFN v NT
lut php v thng l quc t. WTO l mt
nhiu hay t cn ph thuc vo cc yu t ny.
sn chi vi nhng quy nh v lut chi
Th hai, gia nhp WTO s dn tng b-c cht ch kim sot th-ng mi ton cu.
n nh -c th tr-ng xut khu. iu ny WTO khng ngng i hi cc quc gia thnh
1

Theo T chc th-ng mi th gii (WTO), B ngoi giao - V hp tc kinh t a ph-ng, tr. 459.

62 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Gia nhp wto

vin phi nng cao tnh minh bch trong chnh nh- mt cng c hiu qu gii quyt tranh
sch th-ng mi ca mnh. Do , y va l chp vi cc n-c pht trin nh- c th yu
mt c hi nh-ng cng l mt thch thc ln cu Tng Gim c WTO ng ra lm trung
i vi Vit Nam. Mt mt, chng ta s to gian, ho gii, c th yu cu Ban th- k WTO
-c mt khung php l v kinh t, th-ng tr gip php l khi c tranh chp, yu cu cc
mi n nh, gp phn to s yn tm i vi n-c pht trin phi c thi kim ch khi p
cc nh u t- n-c ngoi, tranh th -c s dng cc bin php tr a i vi bn thua
h tr v ti chnh ca cc t chc ti chnh kin l n-c ang pht trin
quc t nh- Qu tin t quc t (IMF), Ngn
Nhng thch thc
hng th gii (WB), Ngn hng pht trin
Bn cnh nhng thun li to ln nh- k
Chu (ADB)... Mt khc, vic ny s gp
phn thc y nn kinh t pht trin, pht huy trn, gia nhp WTO khng phi l khng c
ti a ni lc, to c ch thng thong cho cc nhng thch thc nht nh i vi Vit Nam.
doanh nghip trong n-c hot ng. Tuy
Th nht, khi m phn gia nhp WTO,
nhin, vic sa i h
c th i ly quyn
thng php lut trong
T trng ca Vit Nam trong th-ng mi -c h-ng cc li
n-c cho ph hp vi quc t chim rt t, v vy kh nng tr a ch ca t do ho
nhng quy nh ca ca chng ta trong tr-ng hp xy ra tranh th-ng mi gia cc
WTO khng phi chp th-ng mi vi mt n-c pht trin ln n-c thnh vin ca
ngy mt ngy hai l hn ch
WTO, chng ta phi
m tin hnh ngay
tun th cc lut l
-c, chng ta cng
ca WTO tc l phi m ca th tr-ng, chu
s mt mt khong thi gian khng nh hon cc nh-ng b v thu, v cam kt tr cp
tt. Chng ta vn cn thiu mt i ng chuyn nng nghip v th-ng mi dch v v cc
gia php l gii v th-ng mi quc t hoch nh-ng b khc. Tt nhin, nhng nh-ng b
nh nhng chnh sch sao cho va ph hp vi ny s -c m phn theo nguyn tc c i c
php lut v thng l quc t, va ph hp vi li v cng c li. Tuy nhin, Vit Nam l mt
hon cnh kinh t - x hi ca n-c ta. Ngoi ra, n-c ang pht trin, nn kinh t ca n-c ta
mt s lnh vc nh- thu, qun l v kim sot nhn chung cn ngho nn lc hu, vic hi
gi c, th-ng mi dch v s chu tc ng nhp kinh t vi cc n-c lng ging v khu
trc tip ca cng tc ny.
vc cn gp nhiu kh khn (v d nh- vic
Th t-, nu l thnh vin ca WTO, chng
ta c th tranh th -c c ch gii quyt tranh
chp th-ng mi a bin gii quyt mt
cch cng bng hn cc vn ny sinh trong
quan h kinh t th-ng mi vi cc n-c khc,
c bit l vi cc c-ng quc th-ng mi.
Trong Tho thun v c ch gii quyt tranh
chp WTO c nhiu quy nh m cc n-c
ang pht trin nh- Vit Nam c th s dng

thc hin khu vc mu dch t do ASEAN


(AFTA)), ch ch-a ni n vic hi nhp kinh
t vi cc n-c trn th gii trong khun kh
WTO. Vic phi -ng u vi vic m ca
th tr-ng v ct gim thu quan s lm cho
cc doanh nghip trong n-c vi kh nng
cnh tranh hn ch mt i phn no s bo h
ca Nh n-c, dn n cc mt hng sn xut
trong n-c phi chu sc p rt ln t hng ho
n t cc n-c thnh vin WTO. Ngoi ra,

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

63

Nghin cu chnh sch

nh- kinh nghim ca Trung Quc sau mt bin php tr a trong th-ng mi th cng
nm gia nhp WTO, Trung Quc phi i mt khng em li hiu qu v khng t -c mt
vi mt thch thc ln v mt x hi l qu nh h-ng tch cc n cch c- x ca n-c
trnh pht trin khng ng u to ra h m chng ta tranh chp.
ngn cch su gia thnh th v nng thn, dn
Th ba, chng ta s b WTO yu cu phi
n vic di dn t t nng thn ra thnh th,
c nhng cam kt rt c th v doanh nghip
ng thi qu trnh ci cch kinh t lm cho
nh n-c. Khng phi ch c Vit Nam m
hng chc triu ng-i mt vic lm2. Do ,
mt s n-c
nu khng c b-c i
hoc ang tin
v l trnh thch hp,
WTO khng cm s hot ng ca cc hnh m phn
Vit Nam cng s phi doanh nghip nh n-c, nh-ng cc n-c
gia nhp WTO
-ng u vi nhng thnh vin phi bo m nguyn tc cng
nh- Trung Quc,
thch thc hin nay khai, khng phn bit i x gia cc doanh
Nga,
Bungary
nh- ca Trung Quc v nghip nh n-c v cc cng ty t- nhn, gia
cng b WTO yu
kh nng nn kinh t cng ty trong n-c v cng ty n-c ngoi
cu cam kt v
trong n-c b-c u trong hot ng kinh doanh
vn ny. V
sau khi gia nhp WTO
mt chnh sch,
b suy gim l khng
WTO khng cm
th trnh khi.
s hot ng ca cc doanh nghip nh n-c,
Th hai, khi xy ra tranh chp vi cc n-c nh-ng cc n-c thnh vin phi bo m
thnh vin ca WTO, nht l cc n-c pht nguyn tc cng khai, khng phn bit i x
trin, nhn chung chng ta v tr yu th hn. gia cc doanh nghip nh n-c v cc cng ty
V chng ta ch-a c i ng chuyn gia t- nhn, gia cng ty trong n-c v cng ty
php l c chuyn mn v kinh nghim x n-c ngoi trong hot ng kinh doanh. ng
l cc tranh chp th-ng mi quc t. V d thi WTO cng s yu cu chng ta y nhanh
trong v kin c tra, c ba sa gia Vit Nam v hn na qu trnh t- nhn ho cc doanh
Hoa K, ngoi i ng chuyn gia php l ca nghip nh n-c v ban hnh nhng lut l cho
Vit Nam, chng ta cn phi mi thm cc ph hp vi quy nh ca WTO. C th, chng
chuyn gia n-c ngoi c kinh nghim ta s phi chun b danh mc cc lnh vc kinh
tham gia gii quyt v vic v phi chi ph ti doanh m cc doanh nghip nh n-c nm vai
chnh khng nh cho cc chuyn gia ny. Hn tr ch o, ng thi cng b cng khai thi
na, t trng ca Vit Nam trong th-ng mi gian v mc -u i dnh cho doanh nghip
quc t chim rt t, v vy kh nng tr a nh n-c theo h-ng gim dn.
ca chng ta trong tr-ng hp xy ra tranh
n-c ta hin nay, doanh nghip nh
chp th-ng mi vi mt n-c pht trin ln l
n-c chi phi cc ngnh, lnh vc then
hn ch3. Trong mt s tr-ng hp, sau khi cn
cht v sn phm thit yu ca nn kinh
nhc mi kha cnh v kinh t, chnh tr, x hi
t, chim t trng ln trong tng sn
th cho d chng ta c thng kin v p t
2 Trung Quc sau mt nm gia nhp WTO, Thi bo kinh t Vit Nam, S 155, Th su ngy 27/12/2002.
3 Trin vng v thch thc i vi cc n-c ang pht trin pht sinh t Vng Doha trong m phn WTO,

Wiemann, Ph Gim c Vin pht trin c.

64 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Jurgen

Gia nhp wto

Hi nhp m ra
nhng th tr-ng
mi cho ngnh dt
may ni ring v c
nn kinh t ni
chung, nh-ng cng
t ra nhiu tiu
chun mi v nhn
cng, cht l-ng,
gi c...
Ngun nh: Bo Tui tr Ch nht

phm trong n-c, trong tng thu ngn


sch v kim ngch xut khu. Tuy nhin,
doanh nghip nh n-c cn c nhng
mt hn ch yu km nh- quy m nh,
c cu cn nhiu bt hp l, kt qu sn
xut kinh doanh cn ch-a t-ng xng
vi cc ngun lc c v s h tr u
t- ca Nh n-c, hiu qu v sc cnh
tranh cn thp 4 Chnh v vy, hin nay,
chng ta ang tip tc y mnh c phn
ho mt s doanh nghip nh n-c v
chuyn i tng cng ty nh n-c sang
hot ng theo m hnh cng ty m cng ty con, ng thi chng ta cng ang
d kin sa i, b sung mt s vn bn
php lut lin quan nhm bo m cho
cc doanh nghip nh n-c va gi v tr
then cht trong nn kinh t quc dn,
va p ng -c yu cu hi nhp kinh
t quc t. V th, c th sm gia
nhp WTO, chng ta cn phi y nhanh
qu trnh sp xp, i mi, pht trin v

nng cao hiu qu doanh nghip nh


n-c. Cho d vy, y vn l vn
ln thch thc chng ta.
*
*

Vi d nh gia nhp WTO vo nm


2006, Vit Nam nhn thc -c
rng, ton cu ho l xu th tt yu
khch quan m tt c cc quc gia u
phi tham gia v s pht trin ca chnh
mnh. Vn quan trng l chng ta
phi bit tn dng cc c hi, v-t qua
cc th thch xc nh ng b-c i
v -a ra l trnh thch hp cho vic
hi nhp kinh t quc t./.

* ThS, V Php lut Vn phng


Quc hi

4 Ngh quyt Hi ngh ln th ba Ban chp hnh Trung


-ng ng kho IX.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

65

Lch s nh n-c v php lut

H-ng -c
Mt hnh thc php lut c th ca Vit Nam
c cc bn h-ng -c c ca Vit Nam ng-i ta th-ng thy c cu mo u: tng nghe, n-c
c chnh lnh, dn c t- -c. Nh- vy, t thi xa x-a ng-i Vit Nam c quan nim tch bch
php lut thnh hai b phn, mt b phn do nh n-c lm ra v mt b phn khc do dn c- lng
- x lm ra iu chnh cc quan h x hi lng x

Thi Vnh Thng*

1. H-ng -c - sn phm
ca ch lng x t tr
H-ng -c gn lin vi
ch lng x t tr. Ch
t tr ny mnh m n mc
m hnh thnh nn cu ni
ca ming, cu chm ngn
ph bin php vua thua l
lng.
Vy, bn c th t cu
hi, ch lng x t tr
Vit Nam l g? N th hin
nhng thit ch no?
Ch lng x t tr Vit
Nam hnh thnh t lu i.
Ch lng x t tr c cc c
im c bn sau y:
- Cc x c ban qun tr bit
lp vi nh chc trch cp trn.
- Cc x c ti sn ring v c
quyn t do qun tr v s dng
ti sn .

- Cc x c c quan t- php
ring xt x cc tranh chp
dn s c gi tr nh, khng phc
tp v cc v n c tnh cht hnh
s nh khng cn thit phi xt
x To n.

- Cc x c phong tc tp
qun ring, c h-ng -c ring.

- Cc x c c quan tun
phng ring bo v an ninh
trong x.

- Ban qun tr hu nhmang tnh cht t tr v h


khng -c h-ng l-ng t

ng sau
nhng
cnh
cng lng
th ny,
ngoi
php lut
do Nh
n-c ban
hnh cn
c h-ng
-c- Mt
hnh thc
php l
c th
ca lng
qu Vit
Nam

66 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

- Cc x c n th thn thnh
hong ring.
Ban qun tr x

H-ng -c

ngn sch Nh n-c. Theo


Cn l-u rng, mi lng
V Quc Thng1, tr-c nm x Vit Nam c quan qun tr
1467 x tr-ng l mt vin bao gm 2 b phn: c quan
chc do triu nh b nhim quyt ngh v c quan chp
v iu ng trc tip h-ng hnh. X tr-ng l ng-i
l-ng t ngn sch nh n-c ng u c quan chp hnh.
cn t nm 1467 tr v sau, Bn cnh c quan chp hnh
x tr-ng l ng-i i din c c quan quyt ngh gi l
cho dn chng
Hi ng k mc
Php
vua
thua
l
ton x, c quyn
(Hi ng lng lng
khng
ch
l
thay mt dn
x). Hi ng k
cu ni ca ming
trong x giao
mc bao gm
m tr thnh nguyn
thip vi cc nh
nhng k ho
tc, ph-ng chm
chc trch hnh gii quyt cc cng (ng-i c v th
chnh cp trn. vic t- php lng cao nht trong
Cc x tr-ng do x Vit Nam trong lng x). Thng
dn chng trong sut thi k tn ti th-ng, Hi ng
x trc tip bu, ch phong kin v k mc bao gm
chnh quyn cp n cn nh h-ng nhng ng-i
trn ch c quyn n t- duy php l thi c t nhph chun chc ca cn b lng x t ti, c nhn,
Vit Nam ngy nay
v ny. iu
hoc l quan li
quan trng hn,
v h-u hoc
sau nm 1467 cc x tr-ng -ng chc, hoc nhng
khng cn l cng chc nh ng-i c phm hm do nh
n-c na v khng cn -c vua ban cho, ng-i c nhiu
Nh n-c cp l-ng. K t rung t hoc giu c. C
y, cc x tr-ng do dn quan quyt ngh ca lng - x
lng - x nui bng cch cp khc vi c quan chp hnh
rung tt cho h h c khng phi l c quan do bu
th cho thu ly hoa li, c thnh lp ra. Thnh vin
hoc ng gp thc go cho Hi ng k mc th-ng l
x tr-ng sau khi thu hoch do h-ng -c quy nh. Nu
ma mng.
hi cc iu kin quy
nh trong h-ng -c, mun
1 V Quc Thng -Php ch s - Si Gn 1973, tr.163
2 Np cheo l khon tin hoc hin vt cng np cho lng

tr thnh thnh vin chnh


thc ca Hi ng k mc,
cc ng vin cng cn phi
lm l np vng v khao
dn. Np vng l sm l vt
t thn thnh hong ca
lng x, cn khao dn l lm
ba tic mi nhn dn trong
x n d. Np vng v
khao dn l cc th tc
khng th b qua, v th
ng-i ta th-ng ni: V
vng bt thnh quan.
S c lp trong qun l ti
sn
Cc lng x Vit Nam
trong qu trnh hnh thnh,
pht trin to nn ti sn
ring, c lp ca mnh. Ti
sn ca lng x bao gm bt
ng sn nh- rung t, nh
lng, nh x v cc ng sn
nh- tin bc v cc vt dng
bi tr vo mc ch t t
trong nh lng, nh x, tin
np cheo2, tin pht v v cc
khon tin khc do dn lng
ng gp theo quy nh ca
h-ng -c. Rung t ca
lng x c th -c hnh
thnh bng nhiu con -ng
khc nhau nh- do lng x khai
ph t hoang ho; do lng x
b tin ra mua; do cc t- nhn

x khi c-i chng, c-i v; cng c th l xy cho lng

x mt on -ng gch

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

67

Lch s nh n-c v php lut

tng li cho lng x; do rung


t t- khng c ng-i tha
k C th ni rung t l
ti sn ch yu v quan trng
nht ca lng x.
T chc t- php lng x t tr
Mt yu t quan trng to
nn ch t tr lng x
Vit Nam l cc lng x c c
quan t- php ca ring mnh
gii quyt hu ht cc
tranh chp dn s trong lng
x v x l c vi phm hnh
s thuc loi tiu hnh nhtrm cp, nh nhau gy
th-ng tch nh, hoc thm
ch c cc v n hnh s nhhip dm, ti lon lun khi
lng x mun x l ni b
khi nh h-ng n uy tn
ca lng x nu -a s vic ra
gii quyt To n.
Theo V Quc Thng3,
tr-c nm 1802 thm quyn
t- php x thuc v x
tr-ng, sau nm 1802 quyn
t- php x thuc v tin ch
(ng-i ng u Hi ng k
mc). Tin ch gii quyt
phn ln cc tranh chp dn
s lng x ng thi c
quyn trng tr cc ti phm
nh nh- trm cp, nh nhau
ch-a gy th-ng tch nng v

mt s ti phm tuy khng


phi l nh nh-ng xt v
ph-ng din o c c th
nh h-ng n lng x, lng
x cng s t gii quyt nhti hip dm hoc lon lun.
iu ng l-u l, khi gii
quyt cc tranh chp dn s
hoc ti phm hnh s, cc x
tr-ng (tr-c y), cc tin
ch (sau ny) c quyn khng
cn c vo php lut ca Nh
n-c m ch cn cn c vo l
lng hoc l cng bng theo
nguyn tc hp tnh, hp
l. Vi cch gii quyt nhvy, c quan t- php lng x
un nn php lut ca Nh
n-c theo h-ng -c, l lng.
V d nhin, php vua thua
l lng khng ch l cu ni
ca ming m tr thnh
nguyn tc, ph-ng chm
gii quyt cc cng vic tphp lng x Vit Nam
trong sut thi k tn ti ch
phong kin v n cn nh
h-ng n t- duy php l ca
cn b lng x Vit Nam
ngy nay.

-c u -c vit trn giy,


tuy nhin cng c bn h-ng
-c khc trn vn g (nh-
lng Th Trai - Bc Ninh).
Cng c lng khc trn l
ng, nh- sch ng lng
ng Lo - H Ty. C lng
khc trn bia 4. H-ng -c
c th c cc tn gi khc
nhau nh- h-ng l, h-ng
khon, h-ng bin, khon
-c, iu l Cc bn h-ng
-c do cc nh s hc s-u
tm -c bin son vo cc
thi gian khc nhau nhH-ng -c lng M Trch
1665, lng D-ng Liu 1666
- 1691, lng La C 1752, lng
ng L- 1735, Mu L-ng
1826, lng La Tnh 1879,
lng Ph Cc 1687, x Yn
S 1914; Tam Sn 1911 So
vi cc b lut phong kin,
h-ng -c th-ng c cu trc
n gin v gn nh. Mt bn
h-ng -c th-ng ch c
khong 10 n 30 iu. Thm
ch, c bn h-ng -c ch c
khong 5 - 7 iu.

2. Cc c im c bn ca
H-ng -c
V hnh thc

Cc h-ng -c cc lng
x Vit Nam c ni dung
phong ph v c th rt khc
nhau. Tuy nhin nhn mt

Phn ln cc bn h-ng

3 V Quc Thng - Php ch s Si Gn 1973, tr.167


4 Xem Bi Xun nh - H-ng -c v qun l lng x.

V ni dung

Nxb Khoa hc x hi 1998, tr.24.

68 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

H-ng -c

cch tng qut, mt bn tc hoc c th kt hp cc tiu


th-ng quy nh cc vn ch c mt tiu ch tng hp.
c bn sau y: quy -c v
Quy -c v bo v an ninh lng
cc thit ch lng x; quy -c
x bao gm cc ni dung:
v bo v an ninh lng x;
- Quy -c v vic cm
quy -c v l nghi v tn
gio tn ng-ng; quy -c v nh bc;
vic bo m ngha v i
- Quy nh v vic cm quan
vi Nh n-c v i vi lng h bt chnh gia nam n;
x; quy -c v khen
th-ng v x pht.
H-ng -c x D-ng Liu quy nh
Quy -c v cc ai ly tin thu lm ca ring hay tiu
lm tin thu phi tr li v b pht
thit ch lng x bao
np thm 10 quan
gm cc ni dung:

n hi, l c-i, l np cheo;

- V Hi ng k mc; tiu
chun -c vo Hi ng k
mc, thm quyn ca tin ch,
th ch;

- Quy nh cc hnh pht i


vi trm cp ti sn ban ngy, ban
m;

Cc quy -c v vic bo m
ngha v i vi Nh n-c

- V x tr-ng (l tr-ng):
tiu chun c th tr thnh x
tr-ng, chc nng nhim v,
quyn hn x tr-ng;

- Quy -c v t chc canh


phng bo v lng x. Ngha v
ca dn lng ng gp qu cho
hot ng canh phng.

- V t chc gip, quyn hn,


nhim v ca gip tr-ng;

Quy -c v l nghi, tn gio


v tn ng-ng bao gm cc
ni dung:

- V ph-ng, hi, h (phn


ny c th khng c);
- V quan h th bc: quyn
v ngha v ca tr-ng h, tr-ng
tc, nam quyn, lo quyn, v
ngi th ngi nh lng. Vic
phn nh ngi th c th xp
theo cc tiu ch khc nhau: theo
bng cp t, theo phm hm
chc t-c, theo ti sn, theo tui
5

- Quy -c v vic Hi
ng k mc v x tr-ng
hng thng, hng qu hoc
hng nm phi dy lun l
c-ng th-ng cho dn nghe
(Tam c-ng - Qun thn, ph
t, phu th, ng th-ng nhn, l, ngha, tr, tn)5;
- Quy -c v hn nhn nh-: l

- Quy -c v ma chay nh-:


l cng 3 ngy, 49 ngy, gi
u (1 nm sau khi mt) gi
ht kh (3 nm sau khi mt),
gi hng nm;
- Quy -c cc nghi l lin
quan n sn xut nng
nghip nh- l gieo m, l
xung ng (hay l h in
m u v cy), l ln ng
(tc l th-ng in khi cy
xong), l cm mi (khi la
ngoi ng bt u chn)

Bn cnh cc quy -c iu
chnh cc quan h trong lng
x, h-ng -c cn quy nh
cc ngha v ca dn lng i
vi Nh n-c. Tr-c ht,
l ngha v s-u thu. S-u
thu bao gm hai loi: Thu
inh (cn gi l s-u) l thu
nh vo nam gii t 18 tui
n 60 tui; thu in (thu
rung t).
Thng th-ng, h-ng -c
lng x u c quy nh hnh
pht i vi nhng ng-i
khng thc hin ngha v s-u
thu. V d, H-ng -c x
Yn S quy nh ai khng
np thu s b lng thu li

V d: h-ng -c lng Thi Ph Nh, Ph M c, Qung Ngi 1938, Khon 3, Mc 7.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

69

lch s nh n-c v php lut

phn rung t cng -c


chia v c hoa mu trng trn
. H-ng -c x D-ng
Liu quy nh ai ly tin thu
lm ca ring hay tiu lm
tin thu phi tr li v b
pht np thm 10 quan.
Ngoi ngha v s-u thu,
h-ng -c cn quy nh vic
bo m thc hin ngha v
i lnh. H-ng -c quy nh
cc hnh pht i vi ng-i
trn trnh ngha v i lnh.
Ngoi ra ng vin ng-i
i lnh, h-ng -c cn quy
nh nhng ng-i i lnh
-c lng x dnh cho mt
s rung t cng (gi l
binh in) nhiu hay t tu
theo tng lng x. vng
Bc B ng-i i lnh c th
-c cp t 1 n 3 mu
rung. Ng-c li, nhng
ng-i trn trnh ngha v i
lnh s b lng x tch thu
rung t cng -c chia.
Quy -c v khen th-ng v
x pht
Cc H-ng -c th-ng rt
ch trng cc bin php khen
th-ng. Hnh thc khen
th-ng dnh cho nhng
ng-i c cng vi lng x.
Khen th-ng c th bng
tin, hoc hin vt; khen
th-ng cng c th bng hnh
thc tng v tr ngi th trong

lng. V d, nu bt -c k
gian th -c php khao vng
vo hi ngi chiu trn,
nu l dn ng c- th -c
cng nhn l dn chnh c-.
Ngoi ra, hnh thc khen
th-ng cng c th l -c
gim cc ngha v i vi
lng x.
V vic x pht, h-ng -c
quy nh ng-i vi phm l
lng c th b pht tin hoc
pht bng hin vt (tru, b,
ln, g, go np, r-u).
Ng-i vi phm l lng cng
c th b trng pht bng roi,
gy hoc h tr ngi th trong
lng. Hnh thc x pht
nghim khc nht theo h-ng
-c l ui khi lng.
3. Gi tr x hi ca H-ng
-c
H-ng -c l mt trong
nhng gi tr vn ho Vit
Nam. N l php lut do cng
ng lng x lm ra. H-ng
-c iu chnh cc quan h
x hi trong cng ng lng
x Vit Nam rt c hiu lc
v hiu qu. S d, n c hiu
lc v hiu qu cao l bi n
rt ph hp vi iu kin
kinh t - x hi ca lng x
Vit Nam. Hn na, cch
thc xy dng h-ng -c rt
dn ch, th hin ch ca

70 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

mi ng-i dn trong lng x.


Nh c quy nh nhn dn
trc tip bu c x tr-ng nn
x tr-ng, ch th p dng
php lut quan trng nht
trong lng x th-ng l ng-i
i din cho ch ca nhn
dn lng x. Nh vy m
thng qua h-ng -c, cng
ng lng x thc hin quyn
t tr ca mnh.
Vic xy dng li cc bn
h-ng -c trong c s i
mi ni dung l rt cn thit
iu chnh cc quan h
hin i nng thn Vit
Nam. H-ng -c vi ch
t tr, t qun ca lng x
Vit Nam cho n ngy nay
vn cn gi tr rt ln trong
vic thit lp trt t x hi
nng thn v thc hin quyn
lm ch ca nhn dn./.

* PGS.T.S, i hc Lut H Ni

n l

n l v h t h n g To n
ca n-c Anh

Th-ng vin Anh- C quan cao nht trong h thng to n Anh quc

N-c Anh -c cc nh
nghin cu lut hc bit n
nh- l ci ni sinh ra thng
lut (Common law) v cng
ng thi c mt h thng to
n n nh tn ti v hnh
thnh t nhng nguyn tc
v cc truyn thng rt c
tr-ng. n l l mt ngun
lut quan trng v ch yu
trong php lut Anh. Vy
thng lut -c hnh thnh
t bao gi v ti sao chng ta
phi cn nghin cu n ng
thi vi h thng to n Anh?

1 Thng

Nguyn Vn Nam *

S hnh thnh ca thng


lut
Mc lch s quan trng
khi qut v s hnh thnh ca
thng lut c th tnh t nm
1066 khi ng-i Norman chinh
phc n-c Anh v nh bi
qun Saxon ti Hastings1. Kt
qu l vua Anh lc by gi l
mt ng-i gc Php, ng
khng mun ng-i dn Anh

xem mnh l k xm l-c m


mun h xem mnh l ng-i
Anh nn mun gi nguyn
php lut anh v kim ch
khng p t lut ca ng-i
Norman i vi c- dn a
ph-ng. Thc cht, php lut
ca anh vo tr-c nm 1066
khng phi l thng lut nhby gi m l mt tp hp
cc tp qun v lut khng
ging nhau -c p dng
cc vng nh-: lut Wessex
vng Ty Nam; lut Merican

tin khoa hc php l, Lut so snh, Vin khoa hc php l, H Ni 1998.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

71

thng tin nghin cu

Midhands v lut Nordic ti pha bc v pha -c s dng nh- l c s cho vic gii quyt
ng2. Nh vua b nhiu cng sc vo xy cc v vic trong t-ng lai. c im c
dng ch qun l tp trung trn ton t tr-ng c bn ca thng lut l chnh To n to
n-c v qun l v duy tr sc mnh quyn ra lut ch khng phi c quan khc. Do vy,
lc, nh vua thit lp To n hong gia ti vic hnh thnh ra n l v cc cp bc ca n
Westminster (nay l mt khu vc ca London) l gn b mt thit vi t chc v hot ng
xt x mt s vn t ai v thu, ti phm ca To n Anh.
hnh s nghim trng. Trong khi , cc To
n l l ngun quan trng trong h thng
n a ph-ng vn cho php duy tr vic p
php lut Anh4 v n -c hnh thnh t cc
dng cc tp qun v lut trong vng. Dn dn,
bn n ca cc To n c thm quyn nh-
To n Hong gia m rng v thay th cc to
nu trn. Vy mt cu hi t ra l hnh thc
truyn thng tr-c y m nguyn nhn l To
th hin ca thng lut nhn hong gia hin i,
Nguyn tc n l phi -c th no cc lut s-, cc
hiu qu v -c cc bn
thm phn v cc nh
-a chung hn. Thm tn trng (Stare decisis) ngy nay
nghin cu tip cn v s
phn hong gia tr thnh vn -c coi l x-ng sng ca
dng n.
nhng thm phn l-u php lut anh
Theo truyn thng trong
ng, h i khp t n-c
php lut Anh, nhng
xt x v lm quen vi
cc tp qun khc nhau. Hng nm, cc thm quyt nh quan trng ca To n vi t- cch
phn v London trao i kinh nghim, tho l n l -c bt buc in trong cc cun bo
lun v ch ra nhng im hay, im hn ch co lut (Law reports), -c xut bn nhiu k
trong p dng tp qun v lut cc vng. C trong nm bi U ban bo co php lut -c
nh- vy, dn dn cc thm phn Hong gia thnh lp t nm 1856. Cc n l ca cc to
ngy cng th-ng xuyn xt x cc v vic u -c ng ti trong cc bo co ring, c
ging nhau theo nguyn tc php lut chung cc k hiu quy nh. Cc bn n trong cc tp
Law report -c xut bn thnh tp, khng
trn khp t n-c v th l thng lut ra i.
-c nh s lin tc m theo nm xut bn,
n l
vic tra cu cc n l -a vo cc k hiu v
Thng lut khng phi -c to ra bng cc s trang trong cc law report. V d, mt n l
vn bn php lut m bng vic To n s dng trong tp law report -c c k hiu Sharif v.
cc quyt nh ca To n nh- nhng tin n A zad, /1967/ 1Q.B. 605(C.A) th c ngha l
l3. Trong thng lut, ngun ca lut khc vi v n mang tn Sharif kin A zad, nm xut
ngun truyn thng trong dn lut lc a bn l 1967, k hiu C.A l n ca To phc
ch n da vo cc n l (Precedent). n l l thm phn quyt i vi bn n -c khng
cc phn quyt ca To n, thng th-ng -c co t to N hong (.Q.B.). Ngy nay, cc
ghi li trong cc tp san n l (Law reports) Hi ng xut bn bo co lut ca Anh cn
2 Micheal Bogdan, Comparative law, Kluwer Norstedts Juridik Tano, 1994.
3 Micheal Bogdan, Comparative law, Kluwer Norstedts Juridik Tano, 1994 Tr 103.
4 Trong h thng php lut ca n-c Anh khng ch c cc n l m cc o lut thnh

vn cng lun ng vai tr


quan trng. Nu c s xung t gia vn bn lut v n l ng-i ta s p dng vn bn php lut.

72 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

n l

pht hnh cc bo co lut ra hng tun


(Weekly Law Reports - WLR). Trn thc t,
hin nay trong hot ng xt x v tranh tng,
cc thm phn v cc lut s- th-ng rt him
khi vin dn cc n l c t tr-c nm 18755,
mc d cc n l tr-c nm 1875 lun -c
coi l vn c gi tr.

ngh thut ca cc lut s- mun hay khng


mun vin dn mt n l no trong mt v
vic c th. Thc t n l Anh cho thy rng,
nhn nh Ratio decidendi ca phn quyt -a
ra khng phi l vnh cu. Khi cc gi tr x
hi thay i th c th dn ti vic mt s tnh
tit tr-c kia -c coi l quan trng th nay li
b thay i, hoc ng-c li. iu ny chng
minh cho tnh mm do ca thng lut bn
cnh tnh cng nhc truyn thng7.

Trong thng lut n-c Anh, nguyn tc


n l phi -c tn trng (Stare decisis), ngy
nay vn -c coi l x-ng sng ca php lut
t lu cc nh lut
anh. Mt vn v
cng quan trng khi
Thc t n l Anh cho thy rng, hc thng lut ngoi h
gii thch cc n l l nhn nh Ratio decidendi ca phn thng th-ng t cu hi
tm ra ranh gii gia quyt -a ra khng phi l vnh cu. rng: n l -c to ra t
phn bt buc v phn Khi cc gi tr x hi thay i th c cc To n. Vy c phi
khng bt buc ca th dn ti vic mt s tnh tit tr-c tt c cc To n Anh u
bn n -c coi l n kia -c coi l quan trng th nay li c th to ra n l? V khi
l. chnh l s khc b thay i, hoc ng-c li. iu ny nhn nhn n l nh- mt
nhau gia Ratio deci- chng minh cho tnh mm do ca ngun lut ca thng lut
th th bc v hiu lc ca
dencdi v Obiter dic- thng lut
n l -c quan nim ra
tum. Theo , Ratio
sao?
decidendi c ngha l
yu t quan trng ca v n v -c nh
H thng To n Anh v th bc ca n l
ngha l nguyn tc bt ngun t cc phn
Nghin cu hot ng ca h thng To n
quyt ca thm phn trn nhng c s thc t
ca v n m thm phn cho l thit yu6. Anh cho chng ta thy: Khng phi tt cc To
Ratio l mt phn ca phn quyt ca thm n Anh u c chc nng to ra lut8. Trong
phn trong mi n l c gi tr bt buc i vi h thng To n n-c Anh ch c cc To n
cc v vic t-ng t trong t-ng lai. Cn t cp To cp cao (High court of justice) tr
Obiter dictum ch l cc li bnh lun, nhn ln mi c thm quyn lm lut, tc l cng b
xt ca thm phn v n khng c gi tr bt n l. H thng To n Anh c lch s hnh
buc. Thng th-ng th khi gii thch v p thnh t th k th XII, tri qua nhiu th k,
dng cc n l Anh, vic phn bit gia c nhiu thay i trong t chc cu trc.
Ratio v Obiter tht d dng. Tuy nhin, cng Tuy nhin, trong khong hn 100 nm qua, h
c nhiu tr-ng hp vic phn bit ny gp rt thng To n Anh c s n nh. Qua vic
nhiu kh khn v nhiu khi ph thuc vo nghin cu h thng To n Anh, chng ta c
5 Micchael Bogdan, Comparative law, Kluwer norstedtsd Juridik Tano, P 120.
6 Peter de Cruz, Comparative law in the changing world, The glass house London

1999, p 248)

Mary Ann Glendon, Comparative legal tradition, St.Paul, Minn.1999.


7 Mary Ann Glendon, Comparative legal tradition, St.Paul, Minn.1999.
8 Micheal Bogdan, Comparative law, Kluwer Norstedts Juridik Tano, 1994.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

73

thng tin nghin cu

th nhn din -c n l v cc th bc hiu


lc ca n l.
- Cp thp nht trong h thng To n
Anh l To n a ph-ng (County Court), To
n qun, to s thm cc thnh ph ln. Cc
to a ph-ng l ni xt x phn ln cc v
vic dn s vi th tc t tng n gin, khng
c bi thm on (Jury). Cc thm phn ca
to a ph-ng l cc thm phn chuyn
nghip (Profesional judges) h -c b nhim
trong s cc lut s- v c t nht l 7 nm kinh
nghim. Tn gi ca cc
Cc phn
To n a ph-ng v thc
quyt -c
cht khng trng vi tn
-a ra khi xt
cc a danh hnh chnh.
x ca th-ng
Cc phn quyt ca cc
ngh vin l
To n a ph-ng khng
cc n l c
-c coi l n l.
gi tr bt
To cp cao (High
buc i vi
court) Anh theo Lut To
cc to cp
n nm 1971 (The Courts
d-i, ng
Act 1970) bao gm 3 phn
thi n cng
to l To cng bnh
c gi tr bt
(Equity-chancery
buc vi
Division), To n hong
Th-ng ngh
(Queen
S
Bench
vin
Division), To gia nh
(Family Division)9. To
cp cao l ni xt x s thm i vi cc v n
quan trng hn To a ph-ng. Tuy khng c
ng-ng gii hn gi tr ti thiu s tin ca v
tranh chp -c gii quyt ti To cp cao,
song cc tranh chp c gi tr nh -c chuyn
cho cc To a ph-ng. To cp cao tin hnh
vic xt x vi th tc rt cht ch, hin nay
To cp cao ch s dng bi thm on trong
mt v vic nht nh. Phn quyt ca To cp

cao d ch l cc phn quyt ti cc phin xt


x s thm, nh-ng cc phn quyt c gi tr
nh- n l. n l ca To cp cao c gi tr bt
buc i vi cc to a ph-ng v to s
thm cc thnh ph. Tuy nhin, do To cp
cao c 3 phn h, nn phn quyt -c cho l
n l ca mi to khng c gi tr bt buc i
vi cc to khc thuc To cp cao. Nh-ng c
mt truyn thng rt tt p l cc thm phn
ca 3 to thuc To cp cao lun lun tn
trng quyt nh ca nhau. Xt v mt th bc
hiu lc th cc phn quyt ca To cp cao
-ng nhin khng phi l n l c tnh bt
buc i vi To n cp cao hn. Hin nay
ch c khong 1/10 cc phn quyt ca To
cp cao -c xut bn tun theo n l.
To n Hong gia (Crown court) v mt
cp c th coi l ngang vi To cp cao.
Thm quyn c tr-ng ca To n Hong gia
l xt x s thm cc v n hnh s nghim
trng, th tc t tng cht ch v vic xt x
i hi phi c s tham gia ca bi thm on
Jury) gm 12 ng-i. V mt truyn thng th
To n Hong gia lun -c coi trng v n th
hin nt qun ch ca Nh n-c Anh. To
Hong gia c cc c s khp c n-c10.
Nh-ng cc bn n ca To n hong gia
khng -c xem l cc n l, bi l do l n
khng -c xut bn mt cch c h thng.
To phc thm Anh l cp cao hn
To cp cao v To Hong gia. To phc thm
ng nh- tn gi ca n l To phc thm xt
x trc tip cc bn n, quyt nh v dn s
v hnh s ca To cp d-i. Do tnh cht v
thm quyn ca To phc thm, cc bn n
ca To phc thm rt c gi tr, theo -c tnh
khong 25% trong s -c xut bn thnh

9 Peter de Cruz, Comparative law in the changing world, The glass house London 1999, Tr192).
10 Peter de Cruz, Comparative law in the changing world, The glass house London 1999, tr196.

74 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

n l

cc tp n l v c gi tr bt buc i vi to
cp d-i v ngay c i vi To phc thm.
Trong ngnh To n n-c Anh, c mt
nguyn tc khng thnh vn l To phc thm
th-ng khng i chch cc quyt nh tr-c
y ca mnh, min l cc bn n ny khng
b bc b bi To n ti cao v cc o lut.
Khi nghin cu v h thng To n ca
n-c Anh, c mt s khc bit rt him
thy cc nh n-c khc l: C quan cao
nht trong h thng To n ca Anh quc
li l Th-ng ngh vin (House of Lord).
Thc t ny v ang tn ti trong sut
my th k qua v s t chc v hot ng
ca n -c tn trng bi quy tc khng
thnh vn ca ca hin php n-c Anh.
Th-ng ngh vin gi vai tr nh- To n
ti cao trong ngch c quan To n, nh-ng
khng phi tt c nhng thnh vin ca
Th-ng vin u tham gia vo tho lun
khi Th-ng vin xt x. V tr quan trng
trong xt x -c dnh cho cc qu tc tphp. l cc lut gia c uy tn, nhng
ng-i -c h-ng l-ng khi thc hin
cng vic ny, h -c Th-ng vin Anh
tn phong thc hin hot ng xt x
ti Th-ng ngh vin. Th-ng ngh vin,
cp xt x cao nht, trn thc t hot ng
ging nh- mt to th-ng thm. Th-ng
ngh vin Anh t gii hn quyn trong
vic hu b hoc gi nguyn cc quyt
nh ca To phc thm m khng thay
th bng cc quyt nh do Th-ng ngh
vin -a ra. Cc phn quyt -c -a ra
khi xt x ca th-ng ngh vin l cc n
l c gi tr bt buc i vi cc to cp
d-i, ng thi n cng c gi tr bt
buc vi Th-ng ngh vin. Tuy nhin,
11

nu vy th cc nguyn tc ny c th l
vt cn i vi s pht trin ca thng
lut, n ng ngha vi vic n l ca Th-ng
ngh vin ch c th b bc b bng con -ng
lp php. Song t nm 1966 c n l do
Th-ng ngh vin -a ra tuyn b khi c l do
cn thit, Th-ng ngh vin c quyn -a ra
quyt nh trong xt x khc vi quyt nh
tr-c y11.
Bn cnh h thng To n ca n-c
Anh nh- trnh by trn y cn c Hi
ng c mt (Privy Council) - c quan tvn chnh thc cho nh vua. Thnh phn
ca Hi ng c mt gm c cc lut gia
lo luyn c o c tt ca n-c Anh v
c khi thnh v-ng chung (British
Common Wealth). Cc quyt nh ca
Hi ng c mt khng c tnh bt buc
nh- nhng n l. Tuy nhin, tuyn b v
cc nhn nh ca c quan ny c gi tr
thuyt phc (Persuasive authority) v
lun lun -c tn trng.

* Khoa lut - Hc vin An ninh nhn dn

Judical precedent; 1966, WLR 1234.

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

75

Thng tin nghin cu

H thng Ch trng tm nm 2003


1. Trng tm th nht l chuyn mc Nghin cu Nh n-c:
a. Nhng ch trng tm trong chuyn mc ny tip tc xoay quanh vic trin khai thc hin cc quy nh b sung
nm 2002 ca Hin php 1992, cng cuc ci cch hnh chnh, ci cch th ch v chn chnh hot ng t- php.
b. i vi Quc hi v cc c quan ca Quc hi, ch trng tm tip tc l Quy trnh v th tc lm vic.
c. i vi t- t-ng v nguyn tc nh n-c php quyn x hi ch ngha v bn cht nh n-c ca dn, do dn, v dn,
chng ti ngh tip tc cc ch ny lm r hn m hnh thit k v vn hnh ca nh n-c php quyn, nhng i
mi cn c i vi cc nhn t v trong quan h gia cc nhn t trong h thng chnh tr khi xy dng nh n-c php quyn,
pht huy cc gi tr truyn thng Vit Nam v tip thu c hiu bit cc truyn thng qun l nh n-c v php lut n-c ngoi.
d. T chc v hot ng ca chnh quyn a ph-ng tip tc l h thng ch quan trng ca nm nay, nht l trong
iu kin dn dn thc hin vic giao quyn t ch a ph-ng. Nhng nghin cu v thc t v phn tch i chiu vi kinh
nghim n-c ngoi -c nh gi cao, nhm b sung tng kt thc tin v tham kho phc v sa i, b sung Lut t chc
Hi ng nhn dn v U ban nhn dn cc cp.
2. Trng tm th hai l chuyn mc Nghin cu chnh sch: Nh- trao i trn, chng ti mong mun cc cng
tc vin v c gi dnh nhiu thi gian quan tm ti chuyn mc ny, k c phn tch chnh sch lp php trong cc d n
vn bn quy phm php lut v d liu tc ng ca cc chnh sch ny trong iu chnh cc quan h x hi. H thng chuyn
v chnh sch khng th k ht v cn tu thuc vo tnh hnh tng thi im. Xin n c mt vi v d nh-: chnh sch
pht trin bn vng, trong ng-i ngho c d phn: chnh sch pht huy dn ch trc tip v s tham gia ca ng-i dn
vo qun l cng ng, chnh sch thu v tng sc cnh tranh ca doanh nghip Vit Nam trong bi cnh hi nhp AFTA,
Hip nh th-ng mi Vit M, WTO, chnh sch bo him lao ng, chnh sch pht trin ngun nhn lc, chnh sch
gio dc. Cc chnh sch n c trn y tp trung xoay quanh trc trng tm l pht trin kinh t v n nh x hi.
3. i vi cc chuyn mc khc nh- chuyn mc nghin cu php lut, h thng ch nghin cu tp trung vo
ch-ng trnh xy dng php lut ca nh n-c, s -c ng ti kp thi theo ch-ng trnh -u tin ca tng vn bn quy
phm php lut c th.
4. Cc hot ng hi tho khoa hc, to m:
a. Nh- thng l, Din n Nghin cu Lp php s t chc mt s hi tho khoa hc v to m v cc ch trng tm
trong nm ng ti ti hai s chuyn trong nm. S chuyn v ci cch t- php s -c in sau tt. Qu v no c bi
bnh lun, ng gp, xin gi sm.
b. Mt cuc to m v ch Th-ng mi v ng-i ngho trong bi cnh ton cu ho d kin -c t chc vo tun
cui thng ba nm 2003.
c. Cc cuc to m d-i dng trao i, sinh hot nghin cu th-ng k vo cui tun v nhng ch nht nh s -c
Nghin cu Lp php t chc ti tr s Nghin cu Lp php 27A Vng Th hoc ti mt a ph-ng no , nu l vn
c lin quan n a ph-ng.
5. Hot ng khc:
a. Hi ngh cng tc vin, c gi pha Nam (Thng 2)
b. To m vi tc gi v c gi ng-i n-c ngoi (Thng 2)
c. Phi hp vi Bo Din n doanh nghip, Phng Th-ng mi v Cng nghip Vit Nam duy tr v t chc cc cuc
gp g v thng tin cho cc i biu Quc hi l doanh nhn v php lut v chnh sch quanh ch Ting ni doanh
nghip trong Quc hi.
d. iu phi chuyn gia thc hin th im m hnh mi, hon thin ti Nghin cu v hon thin c ch nhn dn
tham gia kin vo cc d n lut, php lnh. Cc cng tc vin, chuyn gia ca Vn phng Quc hi, B T- php, Vn
phng Chnh ph tham gia ti ny t u nm 2002 v ang vo giai on cui. ti do Vn phng Quc hi ch tr,
Tp ch Nghin cu Lp php iu phi, Qu Chu ti tr./.

76 Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Tn bi

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

77

Tn mc

78

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Tn bi

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

79

Tn mc

80

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Tn bi

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

81

Tn mc

82

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

Tn bi

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

83

Tn mc

84

Tp ch Nghin cu Lp php s 2

T2
2003

You might also like