NCLP

Mc lc
nh nc v php lut

Tr s
27A Vng Th - Ty H
H Ni
T: 080-48486/48487
Fax:080-48486
E-mail: nclp@qh.gov.vn
Website: www.nclp.org.vn
Hi ng bin tp
TS. Bi Ngc Thanh
TS. V c Khin
PGS, TS. Trn Ngc ng
PGS,TS. ng Vn Thanh
TS. Nguyn Vit Chc
Tng bin tp
Nguyn Ch Dng
Pht hnh
Ti H Ni
T: 080-43364
Ti Tp. H Ch Minh
T: 080-83771
Giy php xut bn
S 117/GP ngy 30/3/2001
ca B Vn ha - Thng tin
Ti khon
0011000467735
Tp ch
Nghin cu Lp php
Ngn hng ngoi thng
Vit Nam
In ti Nh in - Cng ty Hu Ngh,
H Ni

Quan h gia Chnh ph v Quc hi trong hot

ng xy dng php lut
Phm Tun Khi
To lp khung php l chung cho doanh nghip
ng Vn Thanh
Bn v ch nh trng cu dn
inh Ngc Vng
Tng cng gim st vic gii quyt khiu ni,
t co ca c quan hnh chnh nh nc gii
php tng cng php ch XHCN
Trn Vn Sn
Tr gip lp php ca IAEA trong xy dng
khung php lut ht nhn
inh Ngc Quang
Gp vo D tho Lut Bo him x hi:
Hon thin ch bo him hu tr
Nguyn Th Kim Phng
Cng chng v x hi ho cng chng Vit
Nam
L Th Phng Hoa

8
11
17

23

28

33

Chnh sch
Ci cch hnh chnh: V khi nim thm quyn
Nguyn Cu Vit
Thng mi v vn mi trng khi Vit Nam
gia nhp WTO
Nguyn Hng Thao

40
48

Tham kho nc ngoi

iu tra - Cng c gim st hu hiu ca Quc hi 54
cc nc
Trn Tuyt Mai
57
o to lut v ngh lut CHLB c
Nguyn Vn Nam
61
Tp ch trong Tp ch
Vn i
Vn Hu
nh ba: Qung trng Nh ht ln - H Ni
(nh: Trn Sn - TTXVN)

Nghin cu lp php s 8 (57) thng 8 nm 2005

LegiS 8/2005
State and law
P 3. The relationship between the Government and the National Assembly in
legislative affairs, by Pham Tuan Khai

P 8. Creating a unified legal framework for enterprises, by Dang Van Thanh

P 11. Regarding Referendum provision, by Dinh Ngoc Vuong
P 17. Enhancing the supervision on settlement of petition and denunciation, by
Tran Van Son

P 23. IAEAs legislative assistance in making nuclear legal framework, by Dinh

Ngoc Quang

P 28. Comments on the Bill on Social Insurance:Improvement of retirement

insurance, by Nguyen Thi Kim Phung

P 33. Public notary and socialization of notarization in Vietnam, by Le Thi

Phuong Hoa

policy
P 40. Public administration reform: Regarding the notion of authority, by
Nguyen Cuu Viet

P 48. Trade and enviromental affair when Vietnam join the WTO, by Nguyen
Hong Thao

Foreign experience
P 54. Investigation an efficient supervisory tool of parliaments, by Tran Tuyet Mai
P 57. Legal training and legal profession in Germany, by Nguyen Van Nam
P 61. Review, by Do Van Dai and Do Van Huu

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

quan h gia chnh ph v quc hi

trong hot ng xy dng php lut
Phm Tun Khi*
nng cao cht lng hot ng xy dng php lut ca Quc hi, ca U ban Thng v
Quc hi cn thc hin ng b nhiu gii php vi s phi hp ca nhiu c quan, t chc
khc nhau, trong c s phi hp gia Chnh ph v Quc hi. cp n vn ny, trn
c s phn tch cc yu cu v nhng ni dung c bn ca mi quan h phi hp gia Chnh
ph v Quc hi trong hot ng xy dng php lut, bi vit nu ra nhiu kin ngh c th, c
ngha thit thc trong tnh hnh hin nay

I. Mt s yu cu
1. Hot ng xy dng php lut ngy
cng tr nn quan trng trong iu kin
nc ta ang chuyn i t nn kinh t
tp trung quan liu bao cp sang c ch
th trng nh hng x hi ch ngha,
c bit l qu trnh hi nhp kinh t
quc t hin nay. Trong qu trnh ch o
hot ng xy dng php lut, ng ta
nhn mnh phn u trong nhng
nm ti dn dn c cc o lut iu
chnh cc lnh vc ca i sng x hi
theo ng ng li, quan im ca
ng, bo m nh hng XHCN; da
trn c s tng kt thc tin Vit Nam, c
nghin cu, tham kho, chn lc kinh
nghim nc ngoi1 v cn phi ci
tin s phn cng v phi hp gia cc
c quan ca Quc hi v Chnh ph
bo m tnh kp thi v nng cao cht
lng xy dng lut2. Trong cc ngh
quyt ca Chnh ph, ch o ca Th

tng Chnh ph cng u tp trung

hng dn cc b, ngnh lm tt hn
na cng tc trnh cc d n lut, php
lnh do Chnh ph chun b trc Quc
hi v U ban Thng v Quc hi3.

2. Xut pht t chc nng ca mnh,

Chnh ph c th c coi nh mt ch
th chnh trong vic son tho, trnh cc
d n lut, php lnh trc Quc hi, U
ban thng v Quc hi, hay ni cch
khc, sng kin lp php hin nay ch
yu l t pha Chnh ph (trn 90% cc
d n lut, php lnh do Chnh ph
trnh). iu khng nh mt thc t l:
trong iu kin mt ng cm quyn
Vit Nam, cc d n lut, php lnh
khng phi ch l sn phm ca mt c
quan, m l sn phm ca mi quan h
mang tnh cht cng ng trch nhim
gia cc ch th trnh (trong c Chnh
ph) v ch th ban hnh l Quc hi,
U ban Thng v Quc hi.

Vn kin Hi ngh ln th tm Ban chp hnh T

kho VII, H Ni 1995, tr. 27.
2
Vn kin Hi ngh ln th tm Ban chp hnh T
kho VII, Sd., tr.31.

Xem Quyt nh ca Th tng Chnh ph s 933/QTTg ngy 27/8/2004 ph duyt n nng cao cht
lng cng tc xy dng php lut ca Chnh ph.

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

nh nc v php lut

3. Cht lng lp php ca chng ta,

theo nh gi ca gii chuyn mn hin
nay l thp; nhiu d n lut, php lnh
khng kh thi, thiu tnh ph hp vi thc
t C nhiu nguyn nhn, nhng mt
trong nhng nguyn nhn chnh l s
phi hp gia Chnh ph (cc c quan
ca Chnh ph) vi Quc hi (cc c
quan ca Quc hi) trong qu trnh xy
dng php lut cha t yu cu ca
mt quy trnh lp php khoa hc, khch
quan v mang tnh sng to.

4. V mt php l, chng ta cha c

quy ch rng buc ln nhau gia cc c
quan ca Chnh ph vi cc c quan ca
Quc hi (thng qua cc ch ti c th)
quy nh r trch nhim ca tng c
quan trong mi quan h ny. Cc o lut
v t chc (t chc Quc hi, Chnh ph)
mi ch quy nh mi quan h v mt
thm quyn mang tnh ni dung (nh khi
lp chng trnh cn c ni dung g, thm
nh ra sao, thm tra nh th no?...) ch
cha quy nh th hin mi quan h mang
tnh th tc (lm nh th no, trch nhim
ca c quan ra sao?...) trong vic phi
hp nng cao cht lng xy dng php
lut. Hin nay, chng ta c Lut Ban hnh
vn bn quy phm php lut (sa i
nm 2002) quy nh cc th tc, trnh t
xy dng mt d n lut, php lnh,
nhng cng cha c quy nh no khng
nh mi quan h v trch nhim ca cc
c quan, k c cc quy nh mang tnh
ch ti, nu cc ch th khng thc hin
th phi chu trch nhim g? V d, vic
xy dng chng trnh xy dng lut,
php lnh khng p ng yu cu thc t
dn n cc o lut c ban hnh
khng c hiu qu th ai chu trch
nhim? l b, ngnh ch tr, Chnh
ph, U ban Thng v Quc hi hay
Quc hi? Nguyn nhn ny lm cho cc

Nghin cu Lp php s

8 (57)

c quan tham gia xy dng chng trnh

xy dng lut, php lnh theo hng
mnh ai, ny lm hoc ngnh ny c
lut, php lnh th ngnh ta cng phi xy
dng lut, php lnh
T cc yu cu trn, i hi chng ta
cn nghin cu k ni dung cc mi
quan h gia Chnh ph v Quc hi
trong hot ng xy dng php lut.

II. Ni dung mi quan h

Ni dung mi quan h gia hai ch
th ny trong hot ng xy dng php
lut c rt nhiu, nhng theo chng ti,
c th tip cn cc ni dung c bn sau:

1. Mi quan h gia cc thnh vin

Chnh ph vi Quc hi (Quc hi,
cc c quan ca Quc hi v i
biu Quc hi)
V mt php l, cc thnh vin Chnh
ph do Quc hi ph chun theo gii
thiu ca Th tng Chnh ph, chu
trch nhim trc Quc hi (trch nhim
chnh tr) v trch nhim v b, ngnh
mnh vi t cch l b trng trc Quc
hi, Chnh ph. Theo , thnh vin
Chnh ph phi thc hin thm quyn
theo lut nh, ngoi ra cn phi chu
trch nhim v cc hot ng ch o,
iu hnh c th i vi b, ngnh trc
Quc hi (Quc hi c th cht vn
nhng vn c th trong iu hnh ca
b trng, k c qu trnh xy dng php
lut). C th chia thnh vin Chnh ph
thnh hai loi ch th: thnh vin Chnh
ph l i biu Quc hi; thnh vin
Chnh ph khng l i biu Quc hi.
Trong mi quan h vi Quc hi, cc
thnh vin Chnh ph u c trch nhim
nh nhau v ngnh, lnh vc mnh ph
trch, nhng thm quyn y s
thuc v cc thnh vin Chnh ph l i

T8
2005

mi quan h gia chnh ph v quc hi

biu Quc hi. Bi l, h c th pht biu

trc Quc hi vi hai t cch: thnh
vin Chnh ph v i biu Quc hi.
Thc t cho thy, cc b trng u
c trch nhim chnh tr cao, lm tt mi
nhim v Quc hi, Chnh ph giao.
Trong cng tc lp php, trch nhim
ny cng c th hin y thng
qua cc hot ng, nh: thay mt Chnh
ph chu trch nhim v cc d n lut,
php lnh trc Quc hi, U ban
Thng v Quc hi; tr li cht vn v
cc vn lin quan n xy dng php
lut v thc thi php lut; v tin , cht
lng cc d n lut, php lnh
Hn ai ht, cc thnh vin Chnh ph
l ngi thc thi php lut, ch o, iu
hnh a cc lut, php lnh vo i
sng thc tin. Cng tc xy dng php
lut ch c th pht huy hiu qu khi cc
lut, php lnh c thc thi trong thc
tin, thng qua s chp hnh ca Chnh
ph, m c th l ca cc b, ngnh.
Tuy nhin, trong thc tin, cng c lc,
c ni, vic thc hin thm quyn ny
ca cc thnh vin Chnh ph l i biu
Quc hi cng cn hn ch. Chng hn,
khi c kin ti Chnh ph, nu kin c
nhn ca cc b trng ny khng c
chp nhn th h vn c th pht biu ti
Quc hi. y l vic lm khng ng
vi quy ch lm vic ca Chnh ph, v
quy ch quy nh: cc thnh vin Chnh
ph khng c lm v pht biu tri vi
ngh quyt ca Chnh ph. Theo chng
ti, y khng phi l li do b trng m
l do c ch v i biu kim nhim ca
chng ta. Vn ny cn sm c
khc phc.

2. Mi quan h trong qu trnh xy

dng chng trnh xy dng lut,
php lnh

Chng ta ni nhiu n vic cn phi

c chin lc xy dng php lut, iu
hon ton ng, v trc ht n th
hin trong chng trnh xy dng lut,
php lnh hng nm, tng kho ca
Quc hi. Thng thng, chng trnh
ny l do Chnh ph xy dng trn c s
tp hp ngh ca cc b, ngnh, sau
B T php, Vn phng Chnh ph
tng hp trnh Chnh ph, Chnh ph
thng qua v trnh U ban Thng v
Quc hi, Quc hi.
Thi gian qua, chng ta cha c cc
quy nh c th v chng trnh xy dng
php lut trong chin lc xy dng php
lut, nhng chng trnh hng nm, hng
kho Quc hi cng cn hn ch. S
phi hp gia cc c quan ca Quc hi
vi cc c quan ch tr xy dng chng
trnh ca Chnh ph cn yu. Cc c
quan ca Chnh ph trnh theo yu cu
ca cng tc qun l ngnh, lnh vc
(hoc nh quan nim phi c lut, php
lnh ca ngnh mnh, nh trnh by)
m khng c s tham gia ca cc U
ban ca Quc hi (nu c l khu thm
tra theo chc nng, ch khng tham gia
ngay t u) hoc ca cng chng. Theo
chng ti, nu lm c vic ny th y
cng l ni dung gim st v hot ng
ca cc c quan ca Quc hi.
Cch lm ca mt s U ban hin nay
theo kiu c sang sn th mi x l
hn ch tnh khoa hc, khch quan ca
chng trnh. Phi chng, ngay t khu
sng kin php lut t pha cc b,
ngnh nn c s phi hp ca cc U
ban trong vic nh gi v mt tnh cp
thit, c s khoa hc, c s thc tin, cc
li ch kinh t -x hi ca cc d n trong
tng lai gip cho cc d n lut,
php lnh c sc sng trong thc tin,

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

nh nc v php lut

trnh s chng cho, khng kh thi v

hiu qu khng cao.

3. Mi quan h trong vic nh

hng t tng cho vic xy dng
cc d n lut, php lnh
Tnh kh thi ca cc lut, php lnh
chnh l t tng, quan im ca ng
c th hin thng qua ni dung ca
chng. Hn ai ht, Quc hi, m c th
l cc ng ch lnh o Quc hi v
lnh o Chnh ph thng gi cc chc
v quan trng trong ng, nm bt c
nh hng v s ch o ca ng. Vic
ch o, nh hng ny l iu kin u
tin bo m cho cht lng, hiu qu
ca cng tc xy dng php lut. Hot
ng ny hin nay cha c thc hin
v thc t, tng xy dng lut, php
lnh l ca cc b, ngnh ch cha thc
s l s ch o ca Quc hi, Chnh
ph, mc d Quc hi l c quan thc
hin chc nng lp php.
Thc t cho thy, cc ban son tho
rt lng tng v nh hng ca cc d
n lut, php lnh. Tnh trng khng ai
ch o hoc khi xin kin ch o lc
gp kh khn th mt rt nhiu thi gian,
dn n cht lng cc d n thp (cc
d n Lut Phng, chng tham nhng,
Lut Kinh doanh bt ng sn, Lut u
t, Lut Doanh nghip l nhng v d).

4. Kt ni thi gian thc hin

chng trnh xy dng lut, php
lnh gia cc c quan ca Quc
hi vi Chnh ph
y l ni dung mi quan h nhm
tng cng tin lp php ca Quc
hi. Thng thng, sau khi ngh quyt
ca Quc hi v chng trnh xy dng
lut, php lnh c ban hnh, th U
ban Thng v Quc hi c ngh quyt

Nghin cu Lp php s

8 (57)

phn cng cc c quan thc hin, nhng

li thng khng n nh tin thc
hin. Do , Chnh ph rt b ng. Nn
chng, cn c s trao i, thng nht v
tin thc hin cc d n v c thng
bo chnh thc bng vn bn cho Chnh
ph hoc cc c quan ch tr son tho.
Kinh nghim cho thy, d n lut,
php lnh no c thng bo trc (m
Chnh ph bit c) th cc c quan ca
Chnh ph s ch ng hn. Mt khc,
cc c quan ca Chnh ph cng cn c
lch lm vic c th c s tham gia t
pha cc c quan ca Quc hi, c bit
l cc c quan c trch nhim thm tra.

5. Mi quan h trong qu trnh

son tho cc d n lut, php
lnh
y l khu quan trng, thng thng
c cc c quan t chc thc hin tt
(son tho, cung cp thng tin, hi tho,
gp kin trc tip...). Cc c quan ca
Quc hi cn tham gia ngay t u qu
trnh son tho. C kin cho rng, nu
i din ca cc c quan ca Quc hi
tham gia ban son tho s khng khch
quan, bi h l c quan thm tra. Theo
chng ti, vic phn bit lp php, hnh
php nc ta cng cha phi trit
nh cc nc c ch tam quyn
phn lp, ri quyn anh, quyn ti.
Do , trong qu trnh son tho nn c
s tham gia ca cc c quan ca Quc
hi. Mt khc, nu c c s tham gia
ca cc i biu Quc hi chuyn trch
(nh lm mt s o lut) th cng
s gp phn quan trng nng cao cht
lng d n lut, php lnh.
Qu trnh ny cng l iu kin, c s
cung cp cc thng tin cn thit cho
Quc hi, U ban Thng v Quc hi,
cc c quan ca Quc hi trong vic

T8
2005

mi quan h gia chnh ph v quc hi

xem xt, cho kin hoc thm tra, trnh

c vic lp li cc kin ca ban son
tho a ra tho lun ti cc b,
ngnh ca Chnh ph.

III. Mt s kin ngh

1. Ngoi cc quy ch lm vic ca
Quc hi, Chnh ph; quy ch ban son
tho, t bin tp, cc c quan ca Chnh
ph v Quc hi cn c mt quy nh
(di hnh thc ngh quyt ca U ban
Thng v Quc hi) v tng cng
nng lc cho hot ng xy dng php
lut thng qua cc mi quan h gia
Quc hi v Chnh ph (c bit l gia
c quan ca Quc hi vi cc b, ngnh
thuc Chnh ph); trong ch trng n
ni dung cc mi quan h nh trnh
by trn, c bit l ch ti x l cc
hnh vi v trch nhim, n y, trnh
n... lm gim tin , cht lng xy
dng lut, php lnh; mt khc, cn
nghin cu xy dng d n: mt lut
sa i, b sung, thay th cho nhiu lut
khc phc tnh trng thiu tnh kh thi
v hiu lc khng y ca cc lut,
php lnh. Tip tc nghin cu sa i
v nng cao hiu lc ca Lut Ban hnh
vn bn quy phm php lut (sa i
nm 2002) trn c s khn trng ban
hnh cc quy nh chi tit ca Chnh ph.

2. Tng cng hot ng thng tin

php lut gia cc c quan ca Quc hi
vi cc b, ngnh ca Chnh ph. y l
cu ni chng ta xy dng c cht
lng cc d n. Nhng thng tin lp php
ca Quc hi c truyn thng qua
nhiu kho Quc hi s l bi hc kinh
nghim cho cng tc lp php ni chung
v cho cc ban son tho ni ring.

3. i mi hot ng ca Chnh ph,

cc c quan Quc hi trong qu trnh xy
dng lut, php lnh sao cho c cht

lng bng cc hnh thc hi tho, phn

bin, ly kin rng ri nhn dn, cc
doanh nghip hoc cc i tng chu s
iu chnh trc tip ca d n. Tng
cng cng tc thm nh ca B T
php, thm tra ca Vn phng Chnh ph
(Ban xy dng php lut) nng cao
cht lng xy dng lut, php lnh.

4. Gim bt tnh trng lut, php lnh

ch ngh nh ca Chnh ph, thng t
ca cc b, ngnh. Trong iu kin hin
nay, lut, php lnh c i c vo cuc
sng th cn phi c cc vn bn hng
dn. Do , bo m hiu lc ca
lut, php lnh, cc c quan ch tr son
tho cn trnh ng thi cc d tho ngh
nh quy nh chi tit (nu c) trc khi
tin ti chm dt tnh trng lut khung
hoc s hng dn qu nhiu ca cc c
quan qun l nh nc.
5. Tng cng cht lng cc chuyn
gia xy dng php lut cc b, ngnh,
cc c quan ca Quc hi. c bit, cn
m nhng lp bi dng kin thc (trong
v ngoi nc) v xy dng v hoch
nh chnh sch, k nng son tho vn
bn quy phm php lut bng mt
chng trnh gio khoa hoc ti liu hin
i, tin tin.
6. Tng cng kinh ph cho hot ng
xy dng lut, php lnh. Cc d n lut,
php lnh phi c xem nh nhng
cng trnh khoa hc ln; v vy, cn c s
u t thch ng v mt ti chnh thu
ht tr tu ca cc chuyn gia, cc nh
khoa hc vo hot ng xy dng cc d
n ny./.

* TS lut hc, Ph Trng ban Ban xy

dng php lut, Vn phng Chnh ph

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

nh nc v php lut

to lp khung php l chung

cho doanh nghip
ng Vn Thanh*

S cn thit
Nn kinh t Vit Nam ang chuyn i,
tng bc thit lp v vn hnh theo c
ch th trng nh hng x hi ch
ngha. Ci cch hng vo th trng l
mt trong nhng nguyn nhn ch yu
gip cho nn kinh t tng trng nhanh
chng (t l tng trng hng nm 6-7%,
c nm trn 9%; ring trong bn nm
2001-2004 t bnh qun 7,3%). S tng
trng chng t cc chnh sch kinh t
v ang p dng c hiu qu, cc
khung php l c to lp ph hp
vi yu cu ca i sng kinh t.
Lc lng tham gia gp phn quan
trng vo tng trng kinh t l cc doanh
nghip, doanh nhn v cc ch th kinh
doanh khc. Trong , ch da ch yu
t mc tiu tng trng phi l cc doanh
nghip thuc mi thnh phn kinh t. V
vy, cn tip tc khi dy v pht huy tim
nng ca cc doanh nghip; c bit, rt
cn mt mi trng php l y v hp
l cc ch th kinh doanh hot ng
mt cch c hiu qu. V mt php l, cc
doanh nghip thuc mi thnh phn kinh
t, c doanh nghip Vit Nam v doanh
nghip c vn u t nc ngoi, thuc
mi loi hnh hot ng trong mi lnh vc,
d a bn no, vi quy m no u phi
c bnh ng, c t do kinh doanh v
c lm mi vic m php lut Vit Nam
khng cm.

Nghin cu Lp php s

8 (57)

Hin nay, iu chnh hot ng ca cc

loi hnh doanh nghip c Lut Doanh
nghip nm 1999, Lut Doanh nghip nh
nc nm 2003, Lut Hp tc x nm
2003, Lut u t nc ngoi ti Vit Nam
nm 2000. C th thy, php lut v
doanh nghip hin hnh vn b chia ct,
tch bit theo thnh phn kinh t, cn c
s i x khc nhau v th tc v iu
kin gia nhp th trng, v phm vi kinh
doanh, mc t ch, phng thc qun
l v t chc sn xut... V vy, cn sm
to ra mt sn chi chung - mt lut
chung cho cc doanh nghip. l
tng ban hnh mt lut doanh nghip p
dng thng nht cho mi doanh nghip,
bt k l doanh nghip nh nc, doanh
nghip t nhn, hp danh, lin doanh, c
phn; doanh nghip ca Vit Nam hay
doanh nghip c vn u t nc ngoi.
Sn chi chung hay mt lut doanh
nghip p dng thng nht cho mi loi
hnh doanh nghip l i hi khch quan
ca kinh t th trng, to lp s bnh
ng gia cc ch th kinh doanh. Trong
c ch kinh t mi, nh nc iu hnh
nn kinh t bng lut php, bng chnh
sch, bin php v cng c kinh t, ch
khng phi bng mnh lnh hnh chnh.
Vi o lut doanh nghip (thng nht) o lut duy nht iu chnh hot ng
ca mi loi hnh doanh nghip trong nn
kinh t s to ra s nhn nhn, nh gi

T8
2005

khung php l chung cho doanh nghip

chnh xc, tin cy hn i vi hot ng

ca doanh nghip. ng thi, to iu
kin khai thc ti a cc ngun lc cho
pht trin kinh t, nht l ngun lc ti
chnh t mi thnh phn kinh t, nng
cao nng lc cnh tranh ca doanh
nghip Vit Nam, to iu kin ch ng
hi nhp.
Tuy nhin, cng phi thy ht nhng
kh khn ca vic to lp v vn hnh
sn chi chung ny t chn gii
php, bc i v cch lm ph hp, trnh
nhng s xut, nhng bc i thiu thn
trng. Sn chi chung ca cc doanh
nghip, mi trng php l cho hot ng
doanh nghip khng ch bao gm Lut
Doanh nghip, Lut Hp tc x, Lut u
t,... m cn bao gm c nhng o lut
quy nh cch thc x s, quyn v ngha
v ca doanh nghip khi tham gia hot
ng kinh doanh, khi tham gia vo quan
h th trng, nh: Lut t ai, Lut Cnh
tranh, Lut Thng mi, Lut Kinh doanh
bo him, Lut Ph sn, Lut K ton,
Lut Thng k... Bn cht, chc nng ca
php lut khng thay i d tn ti ring r
hay trong mt o lut chung. Vit Nam
hin nay, trong mt chng mc nht nh,
quyn nh ot, quyn quyt nh nhng
vn lin quan n phng n kinh
doanh, li ch kinh t... cc loi hnh
doanh nghip cn c s khc nhau. Vai
tr, ngha v ca ch s hu v i din
ch s hu cn c nhng iu khon ch
ti ring vi cc quy nh chi tit. Lut
Doanh nghip (thng nht) cn cho php
v to thun li cho cc nh u t, nh
doanh nghip la chn mt hnh thc php
l, mt loi hnh doanh nghip m h
mun thnh lp hoc tham gia. S tp
trung cc quy nh iu chnh trong mt b
lut s rt thun tin cho vic tm hiu, la
chn v vn hnh. o lut s cho
php lut ha cc quy nh v ng k

kinh doanh, v ng k m thu, np thu,

m ti khon tin gi (hin quy nh v cc
vn ny vn cn cha thng nht
nhiu vn bn). Trong cc nm ti, cn to
mi trng thun li mi nm c s
doanh nghip mi ng k tng gp i
hin nay, phn u n nm 2010, kt
thc chin lc 10 nm (2001-2010) phi
c t nht 500.000 doanh nghip lm n c
hiu qu. Nhng quy nh cha r rng,
thng nht v ng k kinh doanh gy kh
khn cho cc doanh nghip trong qu trnh
thc thi quyn t do kinh doanh v cng
gy khng t kh khn cho c quan qun l
nh nc. Hn th na, Lut Doanh
nghip (thng nht) s to iu kin ko
gn li v tin ti xa b nhng quy nh
mang tnh cht phn bit li ch hoc trch
nhim ca cc loi hnh doanh nghip (nh
cc quy nh v ti chnh, v tr gi ti sn,
v trch nhim x hi ca doanh
nghip...). Cc quy nh khuyn khch
cnh tranh, cm cc hnh vi hn ch cnh
tranh, hnh vi cnh tranh khng lnh mnh
cng c iu kin r rng hn, to lp mi
trng cnh tranh bnh ng, trong sng
hn. Trn mt mt bng php l, trong mt
sn chi bnh ng, r rng, cc doanh
nghip s thy mnh r hn, chnh xc hn,
xa b s che khut, nhng ch da (d
hu hnh hay v hnh, d trc tip hay gin
tip) v t phn u cao hn, thc hn.
Tt nhin, mt o lut chung tha mn
c nhu cu ca mi ch th doanh
nghip mt cch chi tit, y , c th l
khng n gin v khng d dng.

T tng v quan im ch o
D n Lut Doanh nghip (thng nht)
cn c xy dng trn c s nhng t
tng v quan im ch o sau y:
Mt l, k tha c chn lc nhng quy
nh tin b, tch cc ca Lut Doanh
nghip nm 1999 v Lut Doanh nghip

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

nh nc v php lut

nh nc nm 2003; khc phc cho c

nhng tn ti, khim khuyt, thiu nht
qun, thiu minh bch, cn phn bit i
x, thiu bnh ng i vi cc loi hnh
doanh nghip thuc cc hnh thc s hu
c trong v ngoi nc.
Vi t tng ny, d n Lut Doanh
nghip (thng nht) trnh ra Quc hi gm
10 chng, cp nhiu ni dung vi cc
quy nh t thnh lp doanh nghip, ng
k kinh doanh, cch thc hot ng, t
chc li, gii th, ph sn, qun l nh
nc i vi doanh nghip....phn ln da
trn cc quy nh trong lut hin hnh v
doanh nghip, b sung thm hn 50 iu
mi, chnh sa c lin quan gn 80 iu.
Hai l, bo m quyn t do kinh
doanh, quyn t quyt nh trong qun l
ca mi ch th doanh nghip.
Doanh nghip phi c quyn quyt
nh ngnh ngh, lnh vc, th trng kinh
doanh m php lut khng cm, quyt
nh quy m kinh doanh, c cu ngnh
hng, sn phm, quyt nh hnh thc t
chc kinh doanh v phng thc qun tr,
iu hnh doanh nghip. Nh nc tha
nhn quyn t do kinh doanh, thnh lp
doanh nghip ca mi t chc, c nhn,
thng qua c ch ng k thnh lp doanh
nghip. Lut cn c quy nh v vic h tr
doanh nghip trong vic to lp, vn hnh
h thng qun tr doanh nghip c hiu
qu, ng lut php.
Ba l, i mi mt cch cn bn chc
nng, nhim v v phng thc qun l
nh nc i vi doanh nghip.
Thay i t duy qun l, nh nc
khng can thip trc tip vo hot ng
ca doanh nghip m ch h tr, to iu
kin thun li thng qua c ch, chnh
sch doanh nghip hot ng v pht
trin lnh mnh. Cc quy nh trong lut
phi r rng, cng khai, minh bch. Nh

10

Nghin cu Lp php s

8 (57)

nc qun l doanh nghip ch bng lut

php v cc cng c kinh t.
Bn l, cc quy nh ca Lut phi va
ph hp vi c im, trnh pht trin
ca nn kinh t ang chuyn i, va p
ng yu cu v ch ng hi nhp kinh t
quc t.
Cn phi tnh n gn 3.000 doanh
nghip nh nc ang trong qu trnh c
phn ho v chuyn i phng thc qun
l. Lut c hiu lc s thay th c Lut
Doanh nghip nm 1999 v Lut Doanh
nghip nh nc nm 2003, nhng cn c
thi k qu cho cc doanh nghip nh
nc vi nhng c th v qun l vn, ti
sn, v phn nh v thc hin quyn,
ngha v gia i din ch s hu vi
ngi trc tip iu hnh doanh nghip,
trong quan h ch s hu vn l nh nc.
ng thi, cng phi tnh n cc cam kt
song phng v a phng m Vit Nam
v s k kt trong tin trnh hi nhp
kinh t quc t.
Rt cn mt o lut chung, nhng
chng ta phi thn trng v chun b k v
mc tiu, bc i v cch lm. Phi c l
trnh cho vic chuyn i cc doanh
nghip nh nc sang cng ty c phn,
cng ty trch nhim hu hn mt thnh
vin; trng hp khng chuyn i c th
phi cho p dng th tc gii th. Chng ta
cn rt ra nhng bi hc t thc tin,
nghin cu v tham kho kinh nghim cc
nc lm r ci chung, ci ring cn
quy nh trong lut.
Hy vng, Lut Doanh nghip (thng
nht) s to bc t ph trong huy ng
v thu ht vn u t, trong nng cao nng
lc cnh tranh v hiu qu hot ng ca
mi doanh nghip./.
*PGS,TS. Ph ch nhim U ban Kinh
t v ngn sch ca Quc hi.

T8
2005

khung php l chung cho doanh nghip

Bn v ch nh trng cu dn
inh Ngc Vng*

LTS: Va qua,
thc hin Ngh
quyt ca ng
v Quc hi v
vic xy dng
Lut trng cu
dn,
U
ban
Thng v Quc
hi giao cho
Hi Lut gia Vit
Nam nghin cu,
son tho d n
lut
ny.
Tuy
nhin, ch nh
trng cu dn
dng nh vn
cn xa l i vi
rt nhiu ngi, k
c vi cc nh
nghin cu khoa
hc php l cng
nh nhng ngi
lm cng tc qun
l. V vy, NCLP
xin trn trng gii
thiu bi vit ca
PGS.TS
inh
Ngc Vng
cp vn ny v
mong rng s c
nhiu bi vit
nghin cu, trao
i tip theo trn
din n Tp ch
NCLP

iKhi nim v lch s vn

Trng cu dn tng
ng
vi
thut
ng
"referendum" c ngun gc t
ting Latin, c ngha l "iu
cn phi c thng bo".
"Referendum" l s b phiu
ca c tri nhm mc ch
thng qua cc quyt nh c
tnh cht quc gia hoc a
phng. Cc quyt nh c
thng qua ti cc cuc trng
cu dn nhiu khi c hiu lc
cao hn so vi cc o lut do
ngh vin ban hnh. Khng c
bt k o lut no ca ngh
vin c th tuyn b hy b
quyt nh c trng cu
dn m ngc li, quyt nh
trng cu dn c th bi b
o lut ca ngh vin.
Trong ting Latin cn c
mt thut ng na gn ng
ngha
vi
thut
ng
referendum l plebiscitum
(ci m dn ni), cng l
kin ca c tri, tuy nhin
plebiscitum thng l cc
cuc trng cu kin nhn
dn v cc vn quan trng
hn c i vi t nc nh
vn lnh th, cc vn

quc t, cc vn lin quan

ti c nhn (th d, trng cu
dn v ng vin duy nht
chc v ch tch nc).
Trng hp ny, ngi Ai Cp
gi l referendum cn ngi
Pakistan
li
gi
l
plebiscitum. Thc ra trong
ngn ng ca nhiu nc, hai
thut ng ny khng c
phn bit r, nht l cc ngn
ng ngoi chu u.
Nh vy c th hiu mt
cch khi qut, trng cu dn
l vic cc c quan nh nc
c thm quyn trung ng
hoc a phng a phng
n gii quyt vn no ,
d n lut no c tm quan
trng c bit i vi c nc
hoc a phng nhn dn
c nc hoc a phng
quyt nh thng qua vic b
phiu tn thnh hay khng tn
thnh1.
1

Chng ti hon ton ng vi

kin ca ng V c Khin, Ch
nhim U ban Php lut ca Quc
hi: ''Trng cu dn l mt ch
nh php l hon ton khc vi vic
ly kin nhn dn v d tho vn
bn quy phm php lut".(Xin xem:
http://www.vnn.vn/chinhtri/doinoi/2004
/11/344717/).

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

11

nh nc v php lut
1

Trng cu dn l ch nh php lut

xut hin rt sm trong lch s loi ngi.
La M c i t nm 417 trc Cng nguyn
ngi ta bit hi kin thn dn v mt
s vn ca vng quc. o lut Valery
v Horasy nm 449 trc Cng nguyn, o
lut Publia nm 339 trc Cng nguyn v
sau l o lut Hortensia nm 287 trc
Cng nguyn quy nh v trng cu
dn, quy nh kt qu trng cu dn c gi
tr bt buc i vi quc vng v mi thn
dn. T th k th III trc Cng nguyn,
khi nim referendum c ph bin
rng ri ti cc vng quc La M c i,
thm ch khi nim referendum cn c
thay th cho khi nim "lut"2.
Qu hng ca cc cuc trng cu dn
l Thy S. Trong nhiu th k qua, cc Hi
ngh nhn dn - (Ngh vin ti cc Canton,
cc bang ca Thy S) tr thnh c quan
quyn lc cao nht ca Thy S. Hng nm
Ngh vin hp nhiu ln nhng cc quyt
nh do cc ngh s thng qua u khng c
hiu lc ngay m ch c hiu lc sau khi
thng bo cho Hi ngh nhn dn v c
hi ngh nhn dn tn thnh nh ad
referendum3.
Sau chin tranh th gii ln th nht, ch
nh trng cu dn c ghi nhn trong
hin php ca hng lot nc chu u. Sau
chin tranh th gii ln th hai, ch nh
trng cu dn c bc tin di trong
php lut v thc tin cc nc pht trin.
Tuy nhin, cho n nay, trng cu dn
khng phi c tin hnh tt c cc nc
1

..
:. ., ,
1996. . 240
3
Quyt nh "ad referendum" (quyt nh cn trng
cu dn). Ch sau khi c kt qu trng cu dn th
cc quyt nh ny mi c hiu lc.

12

Nghin cu Lp php s

8 (57)

trn th gii. Trng cu dn khng c

p dng cc nc theo h thng php lut
Anh - M, ni m ngh vin c cho l gi
v tr cao nht. Tuy nhin, trong nhng thp
nin gn y trong mt s trng hp nht
nh nc Anh cng tin hnh trng cu
dn. Trng cu dn hn hu cng c t
chc B. Nhiu nc chu hu nh
khng bao gi tin hnh trng cu dn.
Trng cu dn khng bao gi c tin
hnh H Lan, Hoa K cp lin
bang, nhng Thy S th thng xuyn t
chc (hn 400 ln cp lin bang) 4. Cc
nc x hi ch ngha ng u v cc
nc cng ha thuc Lin X trc y
khong hn 10 nm li y bt u p
dng ch nh trng cu dn. c nhiu
cuc trng cu dn c t chc ti Cng
ha Ucraina, Lin bang Nga, Cng ha
Armenia, Cng ha Ba Lan...
Trng cu dn cn c phn bit vi
thm d dn, tham kho kin nhn dn.
Thm d kin nhn dn khng nht thit
phi dng phng php b phiu, c th ch
do t chc x hi hay bo ch thc hin. Kt
qu thm d kin nhn dn ch c gi tr
tham kho cho vic ra quyt nh v mt vn
no . Nu vic thm d kin nhn
dn do cc c quan nh nc c thm quyn
tin hnh theo trnh t cht ch, theo hnh
thc trng cu dn th kt qu thm d
dn cng s c ngha php l i vi vic
thng qua quyt nh. Nh vy, trng cu
dn v thm d dn l hai vic lm khc
nhau. Chng hn, khi thng qua Hin php
Lin bang Nga nm 1937, ngi ta tin
hnh "trng cu dn", nhng thc ra ch l
thm d dn5.
Mt loi hnh hi kin nhn dn gn
..
.; , 1997 . 375.
4

T8
2005

ging vi trng cu dn c php lut

quy nh l thm d dn (trng cu dn
t vn). Thm d dn c tin hnh
nhm lm r kin ca cng dn v nhng
vn quan trng cp ton quc v
phm vi a phng. Kt qu thm d dn
khng bt buc thi hnh i vi cc c
quan nh nc nhng cc c quan nh
nc phi lu ti nhng kin . Nu c
quan i din thy cn phi thng qua lut
hay quyt nh tri vi kt qu thm d
dn th cc vn bn cn phi c thng
qua vi a s phiu tuyt i, tc l phi c
s ng ca 2/3 s lng i biu trong
c quan i din.
Lut trng cu dn ca Ucraina cng
quy nh c th tin hnh thm d d lun x
hi nhng kt qu thm d d lun khng
pht sinh hu qu php l nh thm d
dn6.
Nam T c, bt k cuc thm d kin
c tri no cng c gi l trng cu dn
(referendum). Thy in c s phn bit
rt r gia referendum v plebiscitum.
Plebiscitum l cc cuc trng cu dn v
cc vn c ngha sng cn i vi t
nc hoc mt vng no : vn tranh
chp lnh th, v hnh thc cai tr (hnh thc
chnh th ca nh nc), v s tn ti hay
khng tn ti ch cm quyn hin hnh,
v tn nhim nguyn th quc gia7.
Hin php Bulgary nm 1971 quy nh
"Hi kin nhn dn", mt khi nim bao
gm c trng cu dn v vic ton dn
tho lun cc d tho lut. Hin php Brazil
(iu 14) quy nh cc phng php thc
hin ch quyn nhn dn l referendum v
5

http://www.npsnet.com/cdd/common-3.htm
http://www.podrobnosti.ua/society/2005/06/05/21744
0.html
7
http://www.rosbalt.ru/2005/06/05/211764.html
6

plebiscitum (Phn XV, iu 49). Hin php

xc nh r khi nim plebiscitum nhng li
khng ni r v referendum, cho nn c
th hiu referendum ch c tnh tham kho,
cn plebiscitum mi mang ngha quyt
nh8.
Php lut nhiu nc quy nh trng cu
dn khng c ngha quyt nh, tuy nhin
chnh quyn cng phi tnh n nguyn vng
ca c tri qua kt qu trng cu dn. Nm
1972 Nauy tin hnh tham kho dn v
vic tham gia Th trng chung chu u.
Qu na s c tri khng ng tnh vic Nauy
tham gia Th trng chung chu u. Do vy,
Chnh ph cng khng tham gia Th trng
chung chu u9.

Bn cht ca trng cu dn
Trng cu dn l mt trong nhng
phng php thc hin dn ch trc tip. Ti
Php, hu nh ngi ta coi trng cu dn
l hnh thc dn ch trc tip duy nht10. V
mt nguyn tc, trng cu dn c u th
hn nhiu so vi cc hnh thc dn ch i
din, n cho php ngi dn th hin ch
trc tip ca mnh thng qua vic biu quyt.
Tuy nhin, cng khng nn nh gi qu
cao bin php trng cu dn. l v,
nhng vn c a ra trng cu dn
khng phi tt c nhng ngi tham gia b
phiu u am hiu nh nhau, nht l i vi
cc c tri c trnh thp khng nh gi
ng mc ngha chnh tr v php l khi b
phiu. i khi, trng cu dn c tin
hnh trong nhng iu kin b gy sc p
tm l hay trong iu kin ch c ti.

. 1996 . . .
9
Ch c iu khc vi cc nc khc, trng cu dn
Php ngi ta li gi plebiscitum, nhng
plebiscitum y c coi nh referendum trong
php lut cc nc khc.
10
http://www.irishstatutebook.ie/ZZA12Y1994.html
8

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

13

nh nc v php lut

Cng cn phi thy rng, trng cu dn

c ngha thc cht (ch khng phi gi to)
th vic trng cy dn phi c tin hnh
minh bch, cng khai, dn ch. Trng cu
dn v cc vn quan trng, i s nh
Hin php nu thiu s tuyn truyn, tho
lun cng khai ti cc nhm c dn, ti ngh
vin th kt qu c th s mang tnh tiu cc:
c tri s thng qua hin php phn ng.
Chnh c quc x li dng trng cu
dn hp php ha vic xm chim lnh
th nc khc11.
Trong thc tin chnh tr ca cc nc s
dng trng cu dn, th trng cu dn
cng khng thay th m ch b sung cho c
ch dn ch i din.
V mt no , trng cu dn cn c
coi l mt hnh thc i trng, i lp vi dn
ch i din, nh phng tin loi tr quyt
nh ca ngh vin, thng qua quyt nh nh
nc quan trng tri vi quyt nh ca ngh
vin. Th d, theo Hin php nm 1958 ca
Cng ha Php, theo ngh ca Quc hi
hay theo ngh chung ca hai vin ca
Quc hi, Tng thng c quyn a bt k
mt d lut no ra trng cu dn. Vy
m trong cc nm 1962 v 1969, khng c
s ng ca Quc hi, Tng thng De
Gaulle vn t tin hnh trng cu dn12,
thm ch i vi vic sa i Hin php. Hin
php Ucraina (iu 72) cng quy nh Tng
thng c quyn trng cu dn.

Sng kin trng cu dn

Sng kin a ra trng cu dn c th
xut pht t c quan nh nc v cng c
th t pha c tri.
Sng kin v trng cu dn ch c th
xut pht t cc c quan quyn lc nh nc
11

http://www.npsnet.com/cdd/common-3.htm
http://www.irishstatutebook.ie/ZZA12Y1994.html

12

14

Nghin cu Lp php s

8 (57)

cao nht trung ng, t s lng ngh s

nht nh trong ngh vin hay theo ngh
ca s lng c tri m php lut quy nh.
Php, theo quy nh ca Hin php v thc
tin, sng kin v trng cu dn thuc v
Tng thng: Tng thng tuyn b tin hnh
trng cu dn v ni dung cc cu hi
c a ra trng cu dn nhng phi
c Quc hi ng .
iu 111 ca Hin php Cng ha
Armenia quy nh Hin php c thng qua
hay sa i, b sung bng trng cu dn
theo sng kin ca Tng thng nc Cng
ha hay Quc hi. Tng thng quyt nh
trng cu dn theo ngh hay s ng
thun ca a s i biu Quc hi.
Php lut ca nhiu nc quy nh trnh
t kim tra vic tun th mi th tc nu
sng kin trng cu dn, k c vic kim
tra do ta n Hin php thc hin. Khi cc
iu kin cn thit c tun th th sng
kin trng cu dn s do Ngh vin hoc
Tng thng thng qua v hnh thc chnh th
ca Nh nc (Cng ha tng thng hay
Cng ha i ngh) nh hng rt ln ti ch
nh trng cu dn.
Cc cuc trng cu dn ti cc a
phng thng c tin hnh theo sng
kin ca cc c quan i din ca a
phng hay ca nhm c tri13.

iu kin tin hnh trng cu dn

Trng cu dn c t chc theo nhng
iu kin nht nh.
Php lut Italia quy nh: tin hnh
trng cu dn cn phi thu thp c 500
ngn ch k ca c tri, Hungary cn c
ngh ca 50 ngh s, cn theo quy nh ca
php lut Italia, trng cu dn cng c
..
., , 1997.. 381.
13

T8
2005

tin hnh nu c ngh ca 5 trn tng s

20 hi ng t qun14.
Theo quy nh ca php lut Ucraina,
trng cu dn c tin hnh v cc vn
c tm quan trng cp ton quc v a
phng. Trng cu dn ch c gi tr khi c
trn 1/2 c tri ng k tham gia b phiu.
Php lut cc nc ny quy nh chi tit v
th thc tin hnh, v vn trng cu
dn, v hiu lc php lut ca quyt nh
c thng qua ti cc cuc trng cu dn.
Chng hn, theo Lut trng cu dn ca
Ucraina, quyt nh c thng qua khi c
trn 1/2 s c tri b phiu tn thnh. Tuy
nhin, nu l quyt nh gii th Quc hi
hay cch chc Tng thng trc thi hn th
phi c 2/3 c tri i b phiu yu cu (sau
khi Hin php nm 1996 c thng qua,
trong quy nh th tc n hch i vi
Tng thng, th cc quy nh ny ca Lut v
trng cu dn c l khng c hiu lc na).
Cc vn v thay i lnh th Ucraina,
sp nhp Ucraina vo lin bang hay i lin
bang no ch c th c quyt nh
thng qua trng cu dn ton quc; vn
v thay i ranh gii ca cc n v hnh
chnh-lnh th ch c th gii quyt thng
qua trng cu dn a phng.

Th tc tin hnh trng cu dn

trc tip, b phiu kn. Mi cng dn c mt

l phiu. Mi cng dn Nga tham gia b
phiu trng cu dn phi c nhng iu
kin nh thc hin quyn bu c ( 18 tui,
c nng lc hnh vi y ...)15. Theo quy
nh ca Hin php Lin bang Nga v trong
Lut lin bang V trng cu dn ca Lin
bang Nga, D tho Hin php l vn bt
buc phi trng cu dn nu nh i hi
lp hin thng qua quyt nh a d tho
hin php ra trng cu dn16.
iu 111 Hin php Cng ha Armenia
quy nh: trong thi hn 21 ngy, k t khi
nhn c d tho Hin php hay d tho
sa i, b sung Hin php, Tng thng c
th chuyn d tho ti Quc hi vi nhng
kin, quan im ca mnh v yu cu Quc
hi tho lun. Trong thi hn do Quc hi
quy nh, Tng thng a d tho ra trng
cu dn. i vi cc o lut khc c
thng qua do trng cu dn, th vic sa
i hay hy b cng ch c tin hnh
thng qua trng cu dn.
Theo Hin php Cng ha Armenia, mt
o lut c coi l c thng qua ti
cuc trng cu dn nu qu na s c tri
tham gia b phiu tn thnh (tuy nhin, cuc
trng cu dn phi c s tham gia ca t
nht 1/3 s c tri c trong danh sch)17.

Nhng vn khng c a ra
trng cu dn

Trnh t tin hnh trng cu dn thng

c quy nh trong o lut v trng cu
dn. Lin bang Nga trnh t tin hnh
trng cu dn c xc nh trong Hin
php Lin bang Nga v trong Lut lin bang
V trng cu dn ca Lin bang Nga.
Trng cu dn Lin bang Nga tin hnh
trn ton b lnh th Nga theo nguyn tc
bnh ng, ph thng, t do th hin ch v

Php lut cc nc cng quy nh nhng

vn khng c php a ra trng cu
dn. l nhng vn c tnh chuyn mn
su m c tri khng c kin thc nu khng
c o to bi bn. cng l nhng vn
m cu tr li c th d on trc c
(ng nhin s c kt qu khng nh, th

14

15

..
:. ., ,
1996. . 240.

http://www.npsnet.com/cdd/common-3.htm
http://www.npsnet.com/cdd/common-3.htm
17
http://www.novoteka.ru/sevent/285560
16

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

15

nh nc v php lut

d: gim thu, tng lng...). Php lut cng

khng cho php a cc vn v ngn
sch, cc bin php bo m an ninh, trt t
cng cng ra trng cu dn. Cc cu hi
c a ra trng cu dn phi c nu
c th, r rng, d hiu, khng th mp m,
hiu nc i. Nu khng, c tri s gp kh
khn khi la chn phng n tr li v nh
vy kt cc, kt qu c thng qua do trng
cu dn s khng p ng c yu cu
ra.
Trng cu dn cng khng c t chc
trong nhng iu kin c bit nh chin
tranh, thit qun lut hay c tnh trng khn
cp.
Php, khng c tin hnh trng cu
dn v cc vn sau: 1) T chc quyn
lc Nh nc; 2) Tha thun v Khi Lin
hip Php (Hin nay Khi Lin hip Php
khng cn na nn quy nh ny khng cn
hiu lc php l na); 3) y quyn v ph
chun nhng iu c quc t nu cc iu
c quc t khng tri vi Hin php v
c nh hng n hiu lc ca cc nh ch
Nh nc.
Php lut Ucraina quy nh khng th
trng cu dn ton quc v cc vn
thu, ngn sch hay n x, i x- cn trng
cu dn a phng khng c cp
nhng vn khng lin quan n a
phng. Ti Ucraina t nm 1991 n nay
tin hnh nhiu cuc trng cu dn18.

Th d, chnh quyn Mtxcva quyt nh

v trng cu dn ti thnh ph, theo ,
trng cu dn a phng l hnh thc th
hin ch ca c dn a phng - nhng
ngi sng trn a bn Matxcva. Trng
cu dn thng c tin hnh v nhng
vn quan trng ca a phng thng qua
kin ca c tri. Quyt nh c thng qua
ti cuc trng cu dn c hiu lc bt buc
ngay, khng cn phi c s ph chun ca
bt c cp chnh quyn no. Tuy nhin, mt
quyt nh nh vy cng c th b thay th,
sa i bi mt cuc trng cu dn khc
ti a phng nhng khng th sm hn 2
nm. Ngoi ra, quyt nh cng c th b
coi l khng c hiu lc bi bn n ca ta
n. Trong trng hp cuc trng cu dn
thng qua mt vn bn quy phm php lut
th vn bn c th b thay th, sa i, b
sung theo ng trnh t c quy nh trong
chnh vn bn 19.
Trng cu dn bt k nc no cng
s c hiu qu v chnh tr v t tng trong
trng hp nu nh trng cu dn theo
bn cht ca mnh l ch nh dn ch
quan trng, s c hiu v c c s ng
h rng ri ca cc tng lp nhn dn, c
mc tiu gii quyt cc vn chnh tr mt
cch nhn o v nu nh d lun x hi
khng phi c c do nhng li ku gi
dn ch gi to cng nh do nhng gi tr
x hi di tr20./.

Hiu lc ca trng cu dn
Thng thng, quyt nh c thng qua
ti cc cuc trng cu dn c hiu lc bt
buc, cui cng, c hiu lc php l ngay m
khng cn phi c ph chun bi bt c
c quan no v ch c th b sa i, hy b
bng mt cuc trng cu dn mi.
18

http://www.ng.ru/politics/200503/2

16

Nghin cu Lp php s

8 (57)

*PGS,TS, Vin nghin cu nh nc v

php lut. Vin Khoa hc x hi Vit Nam
19

http://:novy.tv/ru/reporter/world/2005/06/051938.
html
20
..
// . .-.
.11, ., 1991. 6, .14.

T8
2005

tng cng gim st vic gii quyt khiu ni, t co

ca c quan hnh chnh nh nc - gii php tng cng
php ch XHCN
Trn Vn Sn*
Gim st l phng thc kim sot quyn lc nh nc, nhm bo m vic thc hin
quyn lc nh nc theo ng nh hng, mc tiu ra. Hot ng gii quyt khiu ni, t
co ca c quan hnh chnh l hot ng thc hin quyn lc nh nc, do hot ng
ny cng phi c gim st bi nhng thit ch chnh tr - x hi khc nhau. Bi vit a ra
quan nim, yu cu khch quan v nhng gii php tng cng gim st hot ng gii
quyt khiu ni, t co ca c quan hnh chnh nh nc

1. Quan nim v gim st hot ng

gii quyt khiu ni, t co ca c
quan hnh chnh nh nc
Trong gii khoa hc php l c nhiu
kin khc nhau v gim st. Theo gii thch
ca T in ting Vit th Gim st l theo
di v kim tra xem c thc hin ng nhng
iu quy nh khng1. C kin cho
rng, gim st phi l hot ng ca ch th
ngoi h thng, c lp vi h thng b gim
st, ngha l ch th gim st vi ch th b
gim st khng nm trong cng h thng,
khng ph thuc ln nhau2. kin khc li
cho rng, ngoi vic gim st ca ch th
1

Vin Ngn ng hc- Trung tm T in hc, T in

ting Vit, Nxb. Nng, 1998, tr. 374.
2
GS,TSKH o Tr c, Quan nim v gim st v
thc hin quyn lc nh nc v cc c ch thc hin
gim st- Gim st v c ch gim st vic thc hin
quyn lc nh nc nc ta hin nay, Nxb Cng an
nhn dn, 2003, tr. 12; Thanh tra nh nc, ti
khoa hc c lp cp nh nc Hon thin c ch
thanh tra, kim tra, gim st nhm nng cao hiu
qun qun l nh nc- K yu nghin cu khoa hc
thanh tra, tp IIA, 2002, tr 53.

khc ngoi h thng th vic kim tra v t

kim tra trong h thng cng l hnh thc
gim st3. Trong phm vi bi vit ny, chng
ti tip cn khi nim gim st theo quan
im gim st hot ng gii quyt khiu
ni, t co t ngoi h thng c quan hnh
chnh nh nc. Theo , gim st hot
ng gii quyt khiu ni, t co ca c
quan hnh chnh nh nc l vic c quan
quyn lc nh nc, c quan t php, Mt
trn T quc Vit Nam v cc t chc thnh
vin ca Mt trn v thit ch chnh tr- x
hi khc ngoi h thng c quan hnh chnh
nh nc theo di, xem xt, nh gi hot
ng ban hnh v thc hin php lut khiu
ni, t co ca c quan hnh chnh nh nc
bng nhng phng thc nht nh.
Theo quan nim trn, c hai hnh thc gim
st hot ng gii quyt khiu ni, t co ca
c quan hnh chnh nh nc l: gim st
3

PGS, TS H Th Mai Hin, C ch kim tra, gim

st trong nh nc php quyn XHCN Vit Nam Gim st v c ch gim st vic thc hin quyn lc
nh nc nc ta hin nay, Nxb. Cng an nhn dn,
2003, tr 87.

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

17

nh nc v php lut

mang tnh quyn lc nh nc v gim st

khng mang tnh quyn lc nh nc.

nhng y khng phi l s kim ch ca t

php i vi hnh php4.

Gim st mang tnh quyn lc nh nc

l hnh thc gim st do c quan nh nc
c thm quyn tin hnh i vi hot ng
gii quyt khiu ni, t co ca c quan
hnh chnh nh nc theo nhng nguyn tc
phn cng quyn lc nh nc do hin php
v php lut quy nh. Ch th tin hnh
hot ng gim st theo hnh thc ny l cc
c quan quyn lc nh nc (Quc hi v
Hi ng nhn dn cc cp) v h thng
To n nhn dn.

Gim st khng mang tnh quyn lc nh

nc l hnh thc gim st khng phi do c
quan nh nc tin hnh m do Mt trn T
quc Vit Nam, cc thnh vin ca Mt trn
v cc thit ch chnh tr - x hi khc nh:
Ban Thanh tra nhn dn, c quan bo ch,
cc t chc v nhn dn... Loi hnh gim
st ny c thc hin bng cc phng
thc: pht hin, kin ngh, phn nh v hot
ng ban hnh v thc hin php lut khiu
ni, t co; tham gia hot ng gim st vi
c quan nh nc; thng qua hot ng ca
Ban Thanh tra nhn dn. y l hnh thc
gim st h tr gim st ca c quan nh
nc, th hin tnh dn ch ca nh nc x
hi ch ngha, l phng thc quan trng
nhn dn - ngi ch ch thc ca quyn
lc nh nc tham gia qun l nh nc v
kim sot hot ng ca c quan hnh chnh
nh nc.

Quc hi v Hi ng nhn dn cc cp
thc hin quyn gim st ca mnh i vi
hot ng gii quyt khiu ni, t co ca Th
tng Chnh ph, B trng, Th trng c
quan ngang B, Th trng c quan thuc
Chnh ph v Ch tch UBND cc cp trn cc
hot ng: ban hnh vn bn quy phm php
lut v khiu ni, t co, qun l cng tc gii
quyt khiu ni, t co; tip dn; gii quyt
khiu ni, t co thuc thm quyn. Quc hi
v Hi ng nhn dn cc cp thc hin
quyn gim st bng nhng phng thc: xem
xt, nh gi cc vn bn quy phm php lut
v khiu ni, t co; cc bo co v cng tc
gii quyt khiu ni, t co; cht vn; c on
gim st, xem xt c th vic gii quyt khiu
ni, t co; chuyn n, th khiu ni, t co
n ngi c thm quyn gii quyt v theo
di, n c vic gii quyt...
To n nhn dn thc hin quyn gim
st i vi hot ng qun l nh nc ni
chung v hot ng gii quyt khiu ni, t
co ni ring ca c quan hnh chnh thng
qua vic xt x cc v n hnh s, dn s,
kinh t, lao ng, nhng ch yu l thng
qua vic xt x cc v n hnh chnh. Qua
hot ng xt x ny, mt mt To n kim
sot hot ng qun l nh nc, bo m
php ch XHCN, mt khc bo v quyn v
li ch hp php ca cng dn b xm phm.
Thc cht y l vn mi quan h kim
tra, gim st gia t php vi hnh php,

18

Nghin cu Lp php s

8 (57)

2. Yu cu khch quan phi tng

cng gim st hot ng gii quyt
khiu ni, t co ca c quan hnh
chnh nh nc
Theo chng ti, nhng yu cu khch
quan sau y ang t ra vn phi tng
cng gim st hot ng gii quyt khiu
ni, t co ca c quan hnh chnh nh
nc:

2.1. Bo m php ch trong hot

ng ban hnh vn bn quy phm
php lut v khiu ni, t co
trin khai thi hnh lut, php lnh,
ngh quyt ca Quc hi, U ban Thng v
Quc hi v ngh quyt ca Hi ng nhn
dn cc cp v khiu ni, t co, Chnh ph,
4

TS Nguyn Tr Tu, Mt s vn kim tra ca To

n nhn dn i vi hot ng qun l nh ncGim st v c ch gim st vic thc hin quyn lc
nh nc nc ta hin nay, Nxb. Cng an nhn dn,
2003, tr 436.

T8
2005

gim st vic gii quyt khiu ni - t co

Th tng Chnh ph, Ch tch U ban nhn

dn cc cp phi ban hnh cc vn bn quy
phm php lut c th ho v hng dn
thi hnh, to c s php l ng b cho hot
ng gii quyt khiu ni, t co ca c
quan hnh chnh nh nc. Hot ng ny
c ngha quan trng, to c s, tin
a nhng quy nh ca php lut khiu ni,
t co vo cuc sng. Thc tin nhng nm
va qua cho thy, mt s b, ngnh, nht l
a phng ban hnh nhng vn bn
quy phm php lut v khiu ni, t co
cha ng vi tinh thn, ni dung, thm ch
l tri vi quy nh ca cc lut, php lnh,
ngh nh v vn bn quy phm php lut
ca Hi ng nhn dn cc cp. Tnh trng
ny khng nhng vi phm yu cu ca php
ch trong hot ng ban hnh vn bn quy
phm php lut m cn lm gim hiu lc,
hiu qu gii quyt khiu ni, t co, nh
hng n quyn khiu ni, t co ca cng
dn, c quan, t chc. Do , phi tng
cng gim st hot ng ban hnh vn bn
quy phm php lut v khiu ni, t co ca
c quan hnh chnh nh nc c bin
php x l, gii quyt kp thi nhng tn ti
trong hot ng ny.

2.2. Hon thin h thng php lut v

nng cao cht lng cc lut, php
lnh, ngh quyt do Quc hi, y ban
Thng v Quc hi v Hi ng
nhn cc cp ban hnh
Hot ng qun l hnh chnh nh nc
l hot ng chp hnh v iu hnh, l
hot ng thc thi php lut, a php lut
vo cuc sng. V vy, s phn ng ca x
hi thng qua knh khiu ni, t co l
ngun thng tin quan trng v tin cy
Quc hi v Hi ng nhn cc cp kim tra
tnh ng n, s ph hp ca cc vn bn
quy phm php lut do mnh ban hnh, t
c c s thc tin hon thin, nng cao
cht lng h thng php lut, phc v yu
cu qun l nh nc.

2.3. Ci cch hnh chnh, nng cao

hiu qun qun l nh nc
Ni dung c bn ca ci cch hnh chnh
l ci cch v th ch, t chc, b my hnh
chnh nh nc v nng cao cht lng i
ng cn b cng chc. Mun thc hin thnh
cng ci cch hnh chnh phi nh gi
ng, y thc trng hot ng ca nn
hnh chnh. Tnh hnh khiu ni, t co v
gii quyt khiu ni, t co l mt trong
nhng ngun thng tin quan trng, tin cy
phn nh thc trng nn hnh chnh nh
nc, phn nh hot ng thi hnh cng v
ca cn b, cng chc nh nc. Thng qua
gim st, c quan gim st xem xt, theo di,
nh gi hot ng ca c quan hnh chnh
nh nc, nh gi trch nhim, nng lc,
phm cht ca cn b, cng chc, nht l
nhng chc danh do c quan quyn lc bu
hoc ph chun. Cn c kt qu gim st, c
quan gim st thc hin quyn ca mnh do
php lut quy nh nh: yu cu khc phc,
chn chnh, x l nhng sai phm, b phiu
tn nhim nhng chc danh c bu hoc
ph chun... Trc yu cu ci cch hnh
chnh v nng cao hiu qu qun l nh nc
th vic tng cng cng tc gim st cng tr
nn cn thit, khch quan.

2.4. Bo m quyn khiu ni, t co

ca cng dn
Khiu ni, t co khng nhng l quyn t
do, dn ch ca cng dn c hin php quy
nh, m cn l cng c php l cng dn
bo v quyn v li ch hp php ca mnh, l
phng thc nhn dn tham gia qun l nh
nc, l biu hin ca nn dn ch XHCN.
Thc tin cho thy, quyn v li ch hp php
ca cng dn cn b xm phm nhng mc
khc nhau trn cc lnh vc ca i sng
x hi. Do , vic tng cng gim st hot
ng gii quyt khiu ni, t co l mt trong
nhng bo m quan trng bo v quyn
v li ch hp php ca cng dn.

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

19

nh nc v php lut

2.5. yu cu xy dng nh nc php

quyn x hi ch ngha ca dn, do
dn v v dn
Trng tm ca vic xy dng nh nc
php quyn x hi ch ngha Vit Nam l
bo m quyn lc nh nc thuc v nhn
dn, nhn dn l ch th ch thc ca quyn
lc nh nc. Vic t chc quyn lc nh
nc d hnh thc no, bng phng php
no cng nhm ti mc ch cui cng l
phc v li ch ca nhn dn. Gii quyt
khiu ni, t co thc cht l gii quyt mi
quan h gia Nh nc v nhn dn v y
cng mt c trng ca nh nc php quyn
XHCN Vit Nam. Do , xy dng nh
nc php quyn XHCN, tt yu phi tng
cng gim st hot ng gii quyt khiu
ni, t co ca c quan hnh chnh nh nc.

2.6. Xut pht t tnh hnh khiu ni,

t co v nhng bt cp, tn ti ca
cng tc gii quyt khiu ni, t co
ca c quan hnh chnh nh nc
Tnh hnh khiu ni, t co hin nay vn
cn din bin phc tp, tim n nhng nhn
t gy mt n nh chnh tr - x hi. Bn
cnh , hot ng gii quyt khiu ni, t
co ca c quan hnh chnh nh nc cn
nhiu tn ti, bt cp, cn c nhng gii
php chn chnh nhm nng cao hiu lc,
hiu qu cng tc ny. nng cao hiu
lc, hiu qu gii quyt khiu ni, t co,
mt trong nhng bin php quan trng cn
thc hin l tng cng vic gim st hot
ng ny ca c quan hnh chnh nh nc.

3. Nhng gii php tng cng gim

st hot ng gii quyt khiu ni, t
co ca c quan hnh chnh nh nc
3.1. Quc hi, U ban Thng v Quc
hi, Hi ng dn tc v cc U ban ca
Quc hi, Hi ng nhn dn cc cp, i
biu Quc hi v i biu Hi ng nhn dn
cc cp phi dnh thi gian thch ng, u
t nhiu cng sc, tr tu hn cho cng tc

20

Nghin cu Lp php s

8 (57)

gim st hot ng gii quyt khiu ni, t

co ca c quan hnh chnh nh nc. Cn
tp trung gim st trch nhim qun l nh
nc v trch nhim gii quyt khiu ni, t
co thuc thm quyn ca th trng c quan
hnh chnh cc cp; gim st nhng v vic
khiu ni, t co ng ngi, phc tp, ko
di, nhng v vic c d lun x hi quan
tm; gim st vn bn quy phm php lut v
khiu ni, t co, nht l vn bn ca chnh
quyn a phng. Cn t chc gim st su
theo tng chuyn , tp trung vo nhng lnh
vc c nhiu khiu ni, t co phc tp nh:
qun l, s dng t ai, nh , u t, xy
dng c bn... Tng cng hnh thc c cc
on gim st v a phng kim tra, xc
minh ti ch cc v vic c th, ni cm
c kt lun chnh xc, c th v a ra kin
ngh xc ng. Kt thc vic gim st cn c
ngh quyt, kt lun, kin ngh c th v ni
dung gim st. C quan quyn lc nh nc
cn s dng y , kp thi quyn hn ca
mnh nh: kin ngh yu cu chn chnh, khc
phc nhng tn ti, x l nghim minh nhng
ngi thiu trch nhim, vi phm php lut
khiu ni, t co, b phiu tn nhim nhng
chc danh c bu hoc ph chun... C
quan gim st cn theo di, n c st sao,
quyt lit vic thc hin kin ngh gim st ca
c quan, t chc, c nhn c gim st. "Ch
o nghin cu tng cng i biu chuyn
trch, trc mt l Quc hi, Hi ng nhn
dn cp tnh (khong gp i hin nay), trong
c chuyn trch cng tc x l khiu ni, t
co"5. hon thin c s php l cho hot
ng gim st, Quc hi sm ban hnh Lut
Hot ng gim st ca Hi ng nhn dn.

3.2. M rng thm quyn ca To n

nhn dn trong vic xt x cc khiu kin
hnh chnh theo hng: cc quyt nh hnh
chnh v hnh vi hnh chnh u c th b
khi kin xt x, tr nhng khiu kin
5

Bo co s 252/BC-QH11 ngy 17/5/2005 ca

ng on Quc hi v tng kt thc hin Ch th 09CT/T v php lut khiu ni, t co, tr 15.

T8
2005

gim st vic gii quyt khiu ni - t co

hnh chnh trong lnh vc quc phng, an

ninh, ngoi giao lin quan n b mt nh
nc v nhng khiu kin lin quan n hot
ng ch o, iu hnh trong ni b c
quan hnh chnh v trong h thng c quan
hnh chnh. Vic m rng thm quyn ca
To n khng nhng l bin php tng
cng vic gim st v kim sot ca To
n i vi c quan hnh chnh nh nc m
cn ph hp vi nhng cam kt ca Vit
Nam trong qu trnh hi nhp quc t.
bo m v nng cao hiu lc, hiu qu xt
x ca To n trong iu kin m rng thm
quyn xt x cc v n hnh chnh, cn c
nhiu gii php ng b: i mi phng
thc lnh o ca ng i vi hot ng
xt x cc v n hnh chnh ca To n,
nng cao nng lc xt x v i mi m hnh
t chc ca To n, ban hnh Lut T tng
hnh chnh ph hp vi phng hng ci
cch hnh chnh v ci cch t php, xy
dng nh nc php quyn Vit Nam XHCN.

3.3. Hon thin c ch tng cng,

nng cao hiu qu gim st ca Mt trn T
quc Vit Nam v cc t chc thnh vin
ca Mt trn trong vic gim st hot ng
gii quyt khiu ni, t co ca c quan
hnh chnh nh nc. thc hin gii php
ny cn tin hnh nhng vic c th sau:
- Hon thin php lut khiu ni, t co
theo hng tng cng vic tham gia ca
Mt trn T quc Vit Nam v cc t chc
thnh vin ca Mt trn vo hot ng gii
quyt khiu ni, t co ca c quan hnh
chnh nh nc nh: tng cng tham gia
cc on gim st, kim tra, thanh tra, gii
quyt khiu ni, t co ca cc c quan nh
nc6, hon thin ch trch nhim ca c

quan hnh chnh nh nc trong vic xem

xt, gii quyt, thc hin nhng kin ngh
ca Mt trn T quc Vit Nam v cc t
chc thnh vin ca Mt trn v cng tc
gii quyt khiu ni, t co...
- i mi t chc v hot ng, nng cao
nng lc ca Ban Thanh tra nhn dn trong
vic gim st cng tc gii quyt khiu ni,
t co.
- Hon thin php lut v ho gii c
s, trong ch trng vai tr ca Mt trn
T quc Vit Nam v cc on th qun
chng trong cng tc ho gii.

3.4. i mi, hon thin c ch gim st

ca cc thit ch chnh tr- x hi khc: gim
st ca c quan bo ch, t chc x hi v
nhn dn... i vi hot ng gii quyt
khiu ni, t co ca c quan hnh chnh
nh nc. thc hin gii php ny cn
tin hnh:
- Hon thin nhng quy nh ca php
lut bo ch, to c ch ph hp bo
ch thng tin kp thi, y , chnh xc
tnh hnh khiu ni, t co, nhng v vic
c th c d lun x hi quan tm. Phi
coi bo ch l mt trong nhng phng
tin quan trng cng dn bo v quyn
v li ch ca mnh khi b xm phm, ng
thi l phng thc tuyn truyn php
lut v khiu ni, t co cho qun chng
nhn dn.
- Ban hnh Lut Dn nguyn, trong
quy nh r c ch tip nhn, x l, gii
quyt nhng kin ngh phn nh ca nhn
dn v cng tc gii quyt khiu ni, t
co./.

Thc tin cho thy s tham gia ca Mt trn T quc

Vit Nam v Hi Nng dn Vit Nam vo hot ng
ca 6 on kim tra lin ngnh ca Trung ng do Th
tng Chnh ph quyt nh thnh lp theo cc Quyt
nh s 814/Q-TTG ngy 1/9/2000, Quyt nh s
1616/Q-TTg ngy 5/10/2000 mang li hiu qu
thit thc, th hin r tnh cht gim st phi nh nc.

* ThS. Ph V trng V x l khiu ni,

t co, Vn phng Chnh ph.

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

21

nh nc v php lut

nh chnh
Tp ch Nghin cu Lp php xin li tc gi Trn Vn Sn v bn c, do s xut k thut nh in nn
trong bi "Hon thin Lut khiu ni, t co trong iu kin hi nhp quc t" ng trn Tp ch
Nghin cu Lp php s 7 (55) b nhm on cui bi (trang 36), thay vo l ni dung on cui ca
bi "nh ch gii quyt v n dn s" ca tc gi Trn Anh Tun (trang 55).
Tp ch xin c nh chnh, thay ni dung on cui bi nu trn (t "Tic rng.....n ht phn
ch thch v tc gi" (trang 36) nh sau:
"- Mt s c quan nh nc cn dng hnh
thc cng vn, thng bo thay cho hnh thc
quyt nh gii quyt khiu ni.
- Cn c gii quyt khiu ni cha c
quy nh r rng, cha c quy nh: ch s dng
lm cn c gii quyt nhng chng c c
cc bn bit. Tn ti ny do quy nh v
phng thc gii quyt khiu ni ca Lut KNTC
mang nng "tnh hnh chnh", khp kn, ngi
khiu ni t c c hi "tranh tng", phn bin v
nhng chng c do bn kia a ra v nhng ni
dung quan trng khc ca v vic.
- Cha c c ch thi hnh c hiu qu cc
QGQKN ca CQHC m ch dng li nhng
quy nh c tnh nguyn tc, do khng c tnh
kh thi. V vy, trn thc t, t l nhng quyt
nh gii quyt khiu ni c hiu lc php lut
c thi hnh rt thp.
khc phc nhng bt cp hin hnh, p
ng y yu cu ca HTM v cc hip nh
ca WTO th ni dung phn quyt ca CQHC
phi c hon thin theo hng sau:
- Quy nh vic gii quyt khiu ni nht thit
phi th hin bng vn bn v di hnh thc l
QGQKN, nu dng cc hnh thc khc (nh
cng vn, thng bo, li ni) th s v hiu,
khng c gi tr thi hnh.
- Quy nh c ch cng khai cc QGQKN
bng cch ng ti trn mt ph trng ca Tp ch
chuyn ngnh hoc mt n phm nht nh ca
Trung ng v a phng hoc trn mng Internet.

22

Nghin cu Lp php s

8 (57)

- Quy nh r rng c th cn c gii quyt

khiu ni bao gm: cn c kt qu xc minh,
kim tra, kt lun ni dung khiu ni v iu
khon c th ca chnh sch, php lut. Ch
c dng lm cn c gii quyt khiu ni i
vi nhng chng c m cc bn lin quan
c bit, trao i v tranh lun. y l yu cu
ch yu, l nhng ni dung quan trng nht ca
QGQKN, nu khng tho mn yu cu ny th
quyt nh gii quyt b v hiu v l mt trong
cn c hu QGQKN.
- Quy nh r rng trch nhim, trnh t, th
tc thi hnh QGQKN. khc phc nhng tn
ti trong vic thi hnh QGQKN v p ng y
yu cu ca HTM v cc hip nh ca
WTO, Lut KNTC cn hon thin theo mt trong
hai hng sau:
+ Quy nh c th nhng QGQKN c hiu
lc php lut phi t chc thi hnh; trch
nhim t chc thi hnh quyt nh, trnh t, th
tc thi hnh quyt nh; cn c, thm quyn
tm nh ch thi hnh quyt nh, ch ti php
l khi khng thi hnh hoc chm ch thi hnh
quyt nh v.v..
+ Ban hnh php lnh hoc ngh nh ca
Chnh ph v thi hnh quyt nh gii quyt
khiu ni v bn n hnh chnh ca To n
nhn dn./.

* ThS. Ph V trng V x l khiu ni, t

co, Vn phng Chnh ph"

T8
2005

tr gip lp php ca IAEA

trong xy dng khung php lut ht nhn
inh Ngc Quang*
Lut Ht nhn ang c Chnh ph son tho vi mc tiu trnh Quc hi thng qua
vo nm 2007. Chng ti xin c gii thiu ti bn c vai tr tr gip lp php ca C
quan Nng lng nguyn t quc t (IAEA) trong qu trnh xy dng khung php lut ht
nhn cc nc, trong c Vit Nam

gay khi khi u vic s

dng nng lng ht
nhn v bc x in ho
phc v pht trin kinh t - x hi,
nhiu chnh ph nhn thc rng
nhng quy nh php lut cht ch
ng mt vai tr ch yu m
bo an ton sc kho nhn dn v
bo v mi trng. Tuy nhin, do
c tnh ca nng lng ht nhn
v bc x in ho, quy phm
php lut iu chnh cc hot
ng ht nhn trong phm vi lnh
th quc gia nhiu khi li nh
hng n li ch ca quc gia
khc hoc ca cng ng quc t
ni chung. V d: mt s hot
ng ht nhn c th gy nguy c
nhim mi trng hoc lm tn
thng n con ngi ngoi
bin gii quc gia, chng hn nh
tai nn nh my in ht nhn
hoc vic vn chuyn qu cnh
cht thi phng x...
Tnh ton cu ngy cng tng
ca cng ngh ht nhn lm ny

Cc ng dng k thut ht nhn c trin

khai Vit Nam t lu v ang pht trin nhanh
chng cng vi s pht trin kinh t - x hi ca t
nc. Trong s nghip cng nghip ha, hin i
ha, bo v v chm sc sc kho nhn dn, vic s
dng ngun phng x, cht phng x, thit b pht
bc x ang pht trin rng ri trong nhiu ngnh,
trn nhiu lnh vc kinh t - x hi v ti nhiu a
phng khp ba min, c trong khu vc nh nc v
khu vc t nhn. Nhng nh mt con dao hai li,
nu cc ng dng y khng c qun l v kim
sot cht ch, tt yu s xy ra nhng hu qu khn
lng v lu di cho con ngi v mi trng. Nhn
thc tm quan trng ca vic tng cng qun l nh
nc v an ton bc x v an ton ht nhn, ngy
25/06/1996, U ban Thng v Quc hi thng
qua Php lnh An ton v kim sot bc x.
Trong Chin lc pht trin kinh t x hi 20012010 c thng qua ti i hi ng IX c ra
nhim v "Nghin cu phng n s dng nng
lng nguyn t". Hin nay cc c quan chc nng
ang hon thin bo co tin kh thi v vic xy
dng nh my in ht nhn u tin nc ta
trnh Chnh ph xem xt. Thc hin Chng trnh xy
dng php lut 2002-2007 c Quc hi kho XI
thng qua, Chnh ph giao cho B Khoa hc v
cng ngh ch tr trin khai d n xy dng Lut Ht
nhn vi mc tiu trnh Quc hi thng qua lut ny
vo nm 2007. Trong qu trnh son tho lut, Vit
Nam nhn c s gip song phng v a
phng t cc nc nh Php, Nht v c bit l t
C quan Nng lng nguyn t quc t (IAEA).

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

23

nh nc v php lut

sinh nhng vn nh trch nhim dn

s i vi tn thng v ngi hoc thit
hi vt cht gy ra bi cc hot ng
ngoi quyn phn quyt ca quc gia
nn nhn. Trong thi gian va qua, s
quan tm ca cng ng quc t tp
trung vo nhng nguy c t vic vt liu
ht nhn ca mt nc c th c s
dng trong hot ng khng b mt
nc khc. Khung php lut quc gia,
gm c lp php v hnh php, cng
cn phn nh c kh nng ca quc
gia trong vic tham gia vo th trng ht
nhn v vic nhn vin tr k thut t
cc c quan chnh ph cng nh cc t
chc thng mi. Nu nh vt liu ht
nhn hoc cng ngh ht nhn khng
c kim sot trong khung php lut, th
hon ton c nguy c xy ra nhng tn
hi do phng x trong qu trnh chuyn
giao cng ngh hoc nhn vin tr, gy
thit hi cho nh cung cp hoc cng
ng quc t ni chung. Ngay c khi nu
quc gia c khung php lut c xy
dng cng phu v hon chnh, nhng
khng ph hp vi cc tiu chun hoc
quy trnh trong lnh vc nng lng ht
nhn, cng c th gy ra nhng cn tr
cho hot ng kinh doanh, hp tc hoc
vin tr.
V l do , nhiu hip c hoc
cng c ra cc quy nh yu
cu nc tham gia vo iu c quc
t phi ban hnh mt khung php
lut qun l v iu hnh tng loi
hnh hot ng ht nhn. Cc quc gia
ngy cng nhn thc c nhu cu xy
dng v tng cng h thng php lut
lin quan ti cc hot ng ht nhn
ang c tin hnh hoc ang c
lp k hoch.

24

Nghin cu Lp php s

8 (57)

Hot ng tr gip lp php ca IAEA

T nhiu nm nay, IAEA gip
cc nc thnh vin xy dng h thng
php lut quc gia trong lnh vc ht
nhn. u nm 1997, IAEA nh gi
li quy trnh tr gip lp php ca mnh
vi mc tiu gip cc nc thnh vin
xy dng mt h thng php lut ht
nhn ton din, hi ho v thng xuyn
c cp nht. Chng trnh tr gip lp
php m IAEA trin khai gm c ba yu
t c bn:
Tc ng n tng nc to lp
mi quan h lu di v lin tc;
Kt hp gia cc vn php lut v
k thut, i hi cc lut gia v cc nh
k thut phi cng tc cht ch vi nhau;
Chuyn giao kin thc v k nng
bng cch phi hp nhiu phng php
khc nhau nh hi tho, tp hun, h tr
vic xy dng d tho lut; xut bn ti
liu tham kho v vic nh gi v vic
d tho php lut ht nhn quc gia.

Mi quan h lu di
Vic pht trin v hon thin h thng
php lut ht nhn khng th thc hin
c trong mt sm mt chiu. Ti hu
ht cc nc, quy trnh lp php l mt
quy trnh phc tp v thng b ko di
vi s tham gia ca nhiu c quan. Ngay
c vic ban hnh quy phm php lut c
bn nht cng c th mt nhiu thng,
thm ch nhiu nm i t khi nim
ban u n vic thng qua cui cng.
Hn na, vic thi hnh hiu qu lut
php ht nhn quan trng hn nhiu vic
ch ban hnh mt o lut trn giy.
Nhng bi hc rt ra trong quy trnh ny
phi c th hin y trong bo co
nh gi thng xuyn lm cn c
T8
2005

tr gip lp php ca IAEA

sa i hoc b sung lut. V l do ,

cc nc c nhu cu tr gip lp php
phi cam kt l hot ng lp php s
c nh k r sot v tho lun.

Kt hp k thut v php lut

Mun thit lp v duy tr mt khung
php lut ph hp qun l nng lng
ht nhn v bc x in ho, cn phi c
s tham gia y ca chuyn gia k
thut v chuyn gia php lut. Ngi
c o to v lut nhng khng c
kin thc v vt liu ht nhn, cng ngh
ht nhn v an ton bc x c th ch
trng p dng cc quy tc hoc nguyn
tc ca ngnh lut khc. Mc d c v
thun tin v ph hp vi c cu php
lut chung ca quc gia, nhng gii php
nh vy khng th quy nh vic bo v
thch hp trc nguy c c bit t cng
ngh ht nhn m cn c th gy tr
ngi cho cng ngh ht nhn pht trin.
Ngc li, nu lut ht nhn ch do
chuyn gia khoa hc v k thut son
tho, thiu s tham gia ca chuyn gia
php lut, lut ht nhn s khng c hiu
lc v hiu qu bi thiu tnh kh thi,
khng ho nhp c vo mng li quy
phm php lut phc tp ang iu
chnh mi hot ng ca quc gia.

Hi tho v tp hun
IAEA ang ti tr cho cc cuc hi
tho hoc tp hun v nhiu lnh vc
hot ng ca mnh, coi y l mt bin
php hiu qu cung cp thng tin chi
tit cho s ng ngi. i vi vic tr
gip lp php, hai hnh thc hi tho
c s dng l:
Th nht, hi tho khu vc gii
quyt nhng yu t c bn ca mt b
khung php lut ht nhn. Cc chuyn

gia php lut v k thut do IAEA c hoc

mi s trnh by v s pht trin ca lut
ht nhn, v nhng nguyn tc v yu t
chnh ca lut ht nhn v cc vn bn
thi hnh lut. Ngi tham d hi tho s
thc hin nhng nghin cu tnh hung
(case study) nhm tm ra c con ng
p dng nhng nguyn tc c bn vo
vic xy dng v thc thi lut ht nhn v
cc vn bn di lut nc mnh.
Th hai, tp trung vo vic thi hnh
php lut ht nhn. Ngoi bi ging ca
chuyn gia v bo co nghin cu tnh
hung, hc vin cn c yu cu cung
cp thng tin v tnh hnh v kh nng
pht trin ca lut ht nhn nc mnh.
Bo co ca hc vin mi nc s cho
nhng hc vin khc thy c nhng
vn ny sinh v c gii quyt ca
nhiu nc khc nhau, gip thc y
vic kt hp hi ho cc nn lut php
c ting ni chung.

H tr xy dng d tho
Php lut ht nhn ca mi nc phi
phn nh c truyn thng v c im
php lut ca nc . V vy, vic tr
gip d tho php lut ht nhn ca
IAEA khi u vi vic cc chuyn gia
(ca nc ngh tr gip) xy dng d
tho s b v bin dch d tho ra ngn
ng lm vic thng l ting Anh. Mt
chuyn gia c kinh nghim v lut ht
nhn s c mi nhn xt vn bn
Phng Cng tc Php lut (ca IAEA)
thc hin gp chi tit. Thng thng l
cc chuyn gia s c ch nh phn
tch D Lut theo ba kha cnh.
Mt l, D Lut s c nh gi theo
cc nguyn tc son tho php lut c
bn c p dng cho mi ngnh lut,
nh l tnh r rng, n nh lu di, hon

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

25

nh nc v php lut

chnh, tnh kh thi, cu trc cht ch,

khng mu thun hoc chng cho trong
khun kh D Lut hoc vi cc vn bn
quy phm php lut khc.
Hai l, D Lut s c xem xt v
nh gi theo tiu ch bao qut c cc
hot ng lin quan n nng lng ht
nhn v bc x in ho; ch yu c
phn nh trong cc tiu chun ca IAEA.
Mc d khng bt buc i vi cc nc
thnh vin IAEA (tr trng hp cc d
n do IAEA ti tr), cc tiu chun ny l
nhng ch dn quan trng hot ng
ht nhn c thun li v gip cc nc
ho hp c khung php lut ca mnh
vi khung php lut ca cc nc khc
khi s dng vt liu ht nhn hoc cng
ngh ht nhn.
Ba l, xem xt, nh gi s ph hp
ca D Lut vi cc quy nh ca nhng
iu c quc t trong lnh vc ht nhn
m nc a ra D Lut (hoc d
nh) k kt hoc gia nhp.
T vic xem xt ni trn, cc khuyn
co v cc vn pht sinh s c a
ra cc nh son tho v cc c quan,
t chc lin quan hon chnh D tho.
Sau khi xem xt, nh gi bc u vn
bn, mt lot cc hot ng tr gip c
th c tin hnh theo ngh ca nc
thnh vin. Mt cuc hp s c t
chc, thng thng l ti Tr s ca IAEA
Vienna, vi s tham gia ca cc chuyn
gia lp php v k thut tho lun v
nhng gp cho D Lut. Bc tip theo
l son mt D Lut sa i v xem xt
thm; vic ny do mt chuyn gia thc
hin vi s tham vn ca Phng Cng tc
Php lut ca IAEA. Cc cuc gp g
gia IAEA vi cc i din ca Chnh ph
(v nu thch hp, cc nh lp php ca

26

Nghin cu Lp php s

8 (57)

Quc hi) xem xt vn php lut

ca D Lut c th c thu xp ti th
ca nc nhn tr gip. Phng php
c bn ca IAEA thc hin trong tt c
cc giai on trn l a ra nhng kin
gp v khuyn co nhm hon thin
vn bn sao cho, n p ng tt nht cc
tiu chun v cam kt quc t.

Xut bn ti liu tham kho v

php lut ht nhn
Mt hot ng quan trng ca IAEA l
xut bn cc ti liu s dng trc tip
trong hot ng tr gip, ng thi
cc nc thnh vin s dng trong qu
trnh xy dng php lut ca mnh.
Trong qu trnh bin son cc ti liu
tr gip lp php ca IAEA, mt vn
sm c xem xt l lm th no ti
Nm 2000, IAEA xut bn ti liu C s
h tng php lut v qun l iu hnh v
an ton ht nhn, an ton bc x, an ton
thi phng x v an ton khi vn chuyn
cht phng x. p dng ti liu ny,
IAEA tip tc xut bn bn ti liu hng
dn quan trng l:
- T chc v bin ch C quan qun l
nh nc cc c s ht nhn.
- Vic xem xt v nh gi ca C quan
qun l nh nc i vi cc c s ht
nhn.
- Thanh tra v thi hnh ch ti ca C
quan qun l nh nc i vi cc c s ht
nhn.
- Ti liu s dng trong cc c s ht
nhn ang c qun l.
Nm 2003, IAEA xut bn cun sch
S tay Php lut ht nhn gm nhiu ni
dung nh quy trnh lp php xy dng
lut ht nhn, cc vn php lut lin
quan n hot ng ht nhn. Cun sch
ny l mt ti liu b ch cho cc nc mi
bt u xy dng lut ht nhn v cc nc
cn sa i, b sung lut ht nhn.
T8
2005

tr gip lp php ca IAEA

liu c tnh thc tin v hu ch, a ra

c mt lut hoc quy ch mu nc
thnh vin c th chp nhn (vi nhng
thay i thch hp phn nh c th ca
tng quc gia) nh l mt o lut c
bn v nng lng ht nhn v an ton
bc x. Trong khi c gng a ra mt
vn bn nh vy, phi gii quyt c s
khc nhau c bn gia cc nc v php
lut, k thut, kinh t, chnh tr, x hi
lm cho lut mu tr nn khng thc t.
Php lut ht nhn phi nm trong tng
th h thng php lut m nh nc
thit lp iu hnh chung mi hot
ng kinh t - x hi.

Pht trin php lut ht nhn trn

ton cu
t vo tin trnh lch s nhn loi,
cng ngh ht nhn l mt cng ngh
non tr ch vi 60 nm pht trin. B lut
u tin ca loi ngi c nh vua
Hammurabi ca x Babylon ban hnh
vo th k XVIII trc cng nguyn. V th

m so vi bn ngn nm tui ca lch s

php lut, php lut ht nhn vn ang l
a tr s sinh. Php lut ht nhn v c
bn pht trin trong h thng php lut
quc gia ca nc c s dng nng lng
ht nhn. Mc d c thng tin v trao
i, lut ht nhn vn cn phi t c
tnh vng chc v hi ho vi mt s
ngnh lut khc. Cc iu c quc t
t yu cu thng nht mc cao hn.
Tuy nhin, yu cu ny phi c th
hin trong quy phm php lut quc gia.
Chng trnh tr gip lp php ca IAEA
s tng thm kh nng ca cc nc
trong vic xy dng cc quy phm php
lut qun l v iu hnh ngnh ht
nhn non tr, tham gia vo s pht trin
hi ho v vng chc hn ca lut php
ht nhn quc t./.

* ThS, V Hnh chnh - Vn phng

Chnh ph

************************
(Tip trang 32)

Th by, cn b sung quy nh

khuyn khch ngi lao ng v ngi s
dng lao ng tip tc quan h lao ng
sau tui ngh hu (tr ngi c chc v
trong cc c quan quyn lc cng). V
d, quy nh nu iu kin ngh hu
m cc bn vn tip tc quan h lao
ng (khng lm th tc hng ch
hu tr) th c hai bn khng phi ng
ph BHXH di hn. iu s to ng
lc cho c hai bn v BHXH khng phi
chi tr trong khong thi gian ny.

kin chung v tui ngh hu theo mc

tng tui th t c, trnh tnh trng
thm ht qu BH do nguyn nhn gi i
ca dn c. V vn ny, phi cn c
vo kt lun ca nhn khu hc, sau mt
khong thi gian nht nh, nu tui th
ca ngi ngh hu tng ln bao nhiu th
tui ngh hu cn iu chnh tng ln by
nhiu, m bo n nh ngun thu v chi
ca qu di hn./.

Th tm, trong tng lai, cn quy nh

l trnh hoc nguyn tc tng dn iu

* ThS, Ging vin chnh, Trng i

hc Lut H Ni

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

27

nh nc v php lut

Gp vo D tho Lut Bo him x hi:

Nguyn Th Kim Phng*

D tho Lut Bo him x hi1 (BHXH) c trnh Chnh ph vo thng 5/2005 ly
kin ca mt s c quan thuc Chnh ph. Theo k hoch, D tho ny s c Quc hi cho
kin ti k hp th 8 Quc hi Kho XI. y l mt s kin quan trng, th hin nhng bc ci
cch cn thit trong lnh vc BHXH, thu ht s quan tm ca nhiu nh qun l, nhiu lut gia v
cc nh nghin cu chnh sch... D tho Lut BHXH c hon thin hn, trong bi vit
di y, chng ti xin a ra mt s nhn nh v kin ngh v ch bo him hu tr - mt

trong nhng ch quan trng trong h thng BHXH ca mi quc gia

1. Nhng im tin b ca D tho v

ch hu tr1
Trong php lut hin hnh, iu kin
hng ch hu tr hng thng c quy
nh nh sau: nam 60 tui, n 55 tui
v c 20 nm ng bo him (BH). Mt s
trng hp c gim 5 nm tui i do lm
vic trong lc lng v trang; c 15 nm lm
vic trong iu kin lao ng khng thun
li; c 10 nm chin u chin trng hoc
30 nm ng BH v c nguyn vng
v hu. Mt s i tng c ngh hu sm
hn mi nm do suy gim kh nng lao
ng t 61% tr ln, hoc thm ch khng
cn c vo tui nu mt sc lao ng v
tai nn lao ng, bnh ngh nghip... Mc
BH hng thng tnh trn mc lng bnh
qun lm cn c ng BH ca nm nm
cui, nu ng theo thang bng lng do
Nh nc quy nh; tnh trn ton b thi
gian ng BH i vi i tng khc. Mc c
th ph thuc vo s nm cng tc ca mi
ngi, theo cng thc: nu ng BH 15 nm
1

Tham kho D tho Lut Bo him x hi ln th 7.

28

Nghin cu Lp php s

8 (57)

th mc BH bng 45% mc lng bnh qun

lm cn c ng, sau , c thm mt nm
ng BH th cng thm 2% i vi nam v
3% i vi n, nhng ti a khng qu 75%.
Ngi hng BH mc thp b tr 1% mc
lng bnh qun i vi mi nm ngh hu
trc tui quy nh.
Nhng ngi khng iu kin hng
BH hu tr hng thng c th hng tr cp
mt ln hoc c bo lu thi gian tham gia
BH ng tip khi c iu kin hoc
ch n khi tui i hng hu tr
hng thng. Nu hng tr cp mt ln th
mc tr cp cho mi nm ng BH bng mt
thng lng bnh qun lm cn c ng BH
(tnh nh ch hu tr hng thng).
D tho k tha cc quy nh chung
v iu kin hng BH ca php lut hin
hnh nh: quy nh v mt s i tng c
gim nm nm tui i, mt s i tng
c hng BH hu tr vi mc thp, v mc
tr cp hu tr mt ln... Bn cnh , D
tho cn c nhiu ni dung th hin s tin
b, c th nh sau:
T8
2005

Mt l, thi gian ng BH ti thiu 20

nm c quy nh thng nht trong iu
kin hng BH hu tr hng thng. Nh vy,
so vi quy nh hin hnh, D tho loi b
i tng tui i nhng mi 15 nm
ng BHXH ra khi i tng c hng BH
hu tr hng thng. y l iu hp l, m
bo cn i ngun qu BH di hn ang tim
n nguy c thm ht trong tng lai.
Hai l, D tho d liu mt s lnh vc,
v tr... (do Chnh ph quy nh) c th tng
tui ngh hu khng qu 5 nm so vi iu
kin chung. y l mt im mi, ph hp vi
quy nh ca nhiu nc trn th gii v thc
s rt cn thit vi Vit Nam, v nu so snh
trn bnh din quc t, tui ngh hu hin nay
nc ta vo loi trung bnh thp. Trong khi
, cc ch i vi ngi ngh hu li c
quy nh tng i cao, lm cho qu BH cha
m bo an ton. Quy nh ny s to ra t
duy mi v vn hu tr, to iu kin v
khuyn khch ngi lao ng lm vic sau
tui hu nu kh nng cho php.
Ba l, i tng c ngh hu trc tui
cng c thu hp hn so vi trc y.
Nhng ngi 30 nm ng BH, c
nguyn vng v hu cng vn phi iu
kin tui i theo quy nh chung. Nh vy,
chnh sch hu tr trong D tho c
phn bit hp l vi chnh sch gim bin
ch trong khu vc Nh nc. Khi Ngh nh
93/1998/N-CP quy nh i tng ny c
gim nm nm tui i, khng phi gim t
l lng hu do ngh trc tui lm cho
tui ngh hu bnh qun trn thc t gim t
54,5 tui xung 51,8 tui2. Nh vy, qu
BHXH mt thm bnh qun 2,7 nm thu
BH v phi ko di thi gian chi tr BH cho
mi i tng bnh qun thm 2,7 nm na.
Do , quy nh nh trong D tho l cn
2

Nhng thng tin thc t trong bi vit ny c tham

kho t ti liu Hi tho v Chnh sch bo him x
hi do U ban Cc vn x hi ca Quc hi t
chc ti Qung Ninh thng 4/2005.

thit, trnh tnh trng qu BHXH b tht thu,

tng chi, trong khi i tng vn tui
tip tc lm vic.
Bn l, cng thc tnh mc BH hu tr
hng thng trong D tho c quy nh
hp l hn: 20 nm ng BH c tnh
bng 55% mc lng bnh qun ng, nm
th 21 tnh thm 2%, sau , c mi nm
tnh thm 2% i vi nam v 3% i vi n,
mc ti a 75%. Nh vy, ngi cha 20
nm ng BH khng c hng BH hu tr
hng thng. S nm ng t t l bo
him ti a ca lao ng n c tng t 25
nm ln 27 nm so vi quy nh hin hnh.
c bit, D tho quy nh ngi ngh hu
trc tui b tr 2% cho mi nm ngh trc
l iu cn thit, m bo cng bng gia t
l cng v tr cho cng mt n v thi gian.
Nm l, i tng hng tr cp mt ln
c quy nh cho ngi c thi gian ng
BH trn 30 nm i vi nam v trn 27 nm
i vi n l ph hp vi cng thc tnh nu
trn. c bit, D tho khng khng ch
mc ti a ca loi tr cp ny, m bo
cng bng hn cho ngi hng v khuyn
khch i tng ng BH vi thi gian di.
Su l, i tng hng BH hu tr mt
ln trong D tho c thu hp hn so vi
quy nh hin hnh: ch quy nh cho nhng
ngi tui i hoc mt sc lao ng
61% tr ln m cha iu kin hng BH
hu tr hng thng hoc ngi ra nc ngoi
nh c hp php. Nhng trng hp chm
dt hp ng khi cha tui khng c
xc nh l i tng tr cp th hin
ng bn cht ca BH hu tr l BH tui gi.
Ni dung ny cng gp phn n nh ngun
qu BH v to iu kin cho i tng c th
ng tip theo ch BH bt buc khi c
iu kin hoc tham gia BH t nguyn.
By l, cch tnh mc bnh qun tin
lng thng lm cn c ng BHXH trong D
tho cng c thay i hp l hn theo
hng, m rng khong thi gian tnh ca

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

29

nh nc v php lut

nhng ngi ng BH theo thang bng lng

ca Nh nc, tin ti c th tnh theo mt
cch chung cho tt c cc thnh phn kinh t.
iu l cn thit thc hin nguyn tc
bnh ng, khng phn bit i x gia cc
thnh phn kinh t trong c ch th trng.
Tm l, D tho c quy nh
khng ch tin lng lm cn c ng BH ti
a bng khi u mc thu nhp chu thu.
Quy nh ny s khuyn khch ngi lao
ng c gng phn u tng lng,
khuyn khch ngi s dng lao ng nng
cao mc tin lng cho ngi lao ng.
BHXH cng khng phi chi tr nhng mc
qu cao, m bo tnh cht ca an sinh x
hi v gim gnh nng cho qu trong nhng
thi k kh khn, do khng hong kinh t
hoc khi Nh nc phi b thiu.
Nh vy, c th thy rng, ch hu tr
c quy nh trong D tho k tha mt
s ni dung v khc phc nhiu bt hp l
trong cc quy nh ca php lut hin hnh.

2. Mt s kin ngh
hon thin chnh sch BHXH ni
chung v ch hu tr ni ring, xin kin
ngh mt s ni dung c th nh sau:
Th nht, vic gim ti a nm tui i
cho mt s i tng l cn thit, nhng nn
quy nh phm vi hp hn na, bi thc t,
khng phi tt c nhng ngi lao ng lm
vic trong mi trng c hi, vng khng
thun li hoc lm vic trong lc lng v
trang u cn ngh hu sm v mun ngh
hu sm. V vy, nn b sung thm iu kin
mt sc lao ng mc nht nh (v d
t 31% tr ln), m bo rng, khi i
tng cn kh nng lm vic th qu BHXH
khng phi chi tr. i tng cng vn c
u i v nu ngh hu sm, h khng b tr t
l lng hu nh nhng lao ng khc.
Trong tng lai, s u i ny nn thay bng
cc quy nh m bo tiu chun an ton v
sinh lao ng mc cao, ci thin iu

30

Nghin cu Lp php s

8 (57)

kin lao ng v iu kin sng, mi

trng lm vic khng nh hng nhiu n
sc khe ca ngi lao ng.
Th hai, v tui ngh hu ca lao ng
n, hin nay v trong D tho vn quy nh
n ngh hu trc 5 nm tui. Vn ny
cn c nhiu kin khc nhau, c kin cho
rng ph hp, c kin li cho rng khng
bnh ng v hn ch quyn lm vic ca
lao ng n... Hin nay, nhiu nc cng
ang xo b tnh trng phn bit ny. Vi
iu kin ca nc ta, chng ta c th chn
mt trong ba cch khi quy nh tui ngh hu
ca lao ng n trong Lut BHXH. Tuy
nhin, mi cch u c nhng thun li v
kh khn nht nh:
1. Quy nh l trnh tng tui ngh hu
ca lao ng n mt cch ph hp bnh
ng vi nam gii (v d, mi nm tng thm
su thng, sau 10 nm, tui ngh hu ca hai
gii bng nhau xem bng di). Cch
ny c th nng c tui ngh hu ca tt
c cc lao ng n, p dng n gin v
c s dng tng i ph bin nhng
nc v ang tng tui ngh hu ca lao
ng n. Song, nu p dng, c th s gp
phi s phn ng ca mt s lao ng n
lm vic trc tip, sc khe khng m bo,
lng thp... v s phn ng ca mt s
ngi s dng lao ng trong cc ngnh
ngh m cng ngh thay i nhanh, cn
phi tr ha lc lng lao ng.
2. C th xc nh vic ngh hu sm l
quyn, khng phi l ngha v ca lao ng
n. Nh hin nay, tui 55 l tui c th ngh
hu ca n v tui 60 l tui ngh hu ca c
hai gii. Trong khong hai mc ny, bt c
lc no lao ng n cng c th la chn: v
ngh hu hay tip tc lm vic. Nu hp ng
lao ng l xc nh thi hn v cn thi hn
th cc bn c quyn v ngha v tip tc thc
hin hp ng, khng c hng BH hu tr.
Nu hp ng lao ng ca cc bn khng
T8
2005

xc nh thi hn m lao ng n mun ngh

hu th h c th chm dt hp ng ngh
hu; nu lao ng n mun tip tc lm vic
th ngi s dng lao ng cng khng c
chm dt hp ng khi h cha 60 tui.
Nh vy, c th gii quyt c tng quan
gia quyn lao ng v quyn ngh hu ca
lao ng n, gp phn cn i qu BHXH.
Khi xc nh l quyn ca lao ng n, do
h t quyt nh th cng khng cn thit phi
u tin trong vic tnh lng hu cho h nh
hin nay. Cch ny p ng c nhu cu
ca lao ng n trong cc ngnh ngh khc
nhau, nhng c th phc tp trong t chc
thc hin v ch nng c tui ngh hu ca
mt s lao ng n.
3. Quy nh tui ngh hu ca lao ng n
trong mt s ngnh ngh, cng vic hoc vi
ngi c hc v... bng tui ngh hu ca nam
gii (v d: cc lao ng trong khu vc hnh
chnh s nghip hoc lao ng gin tip trong
cc doanh nghip, cc nh khoa hc c hc
v, cc chuyn gia, ngh nhn, ngh s, nh
gio, thy thuc... c danh hiu nht nh).
Ngoi phm vi ny, tui ngh hu ca lao
ng n vn t hn nam gii. La chn cch
ny s t gp phn ng hn (khng th hon
ton trnh khi iu ). Tuy
Nm
nhin, s kh khn trong vic
xc nh phm vi hp l v
cng ch nng c tui ngh
2007
hu ca mt s lao ng n.
2008
iu phc tp nht l, nu p
2009
dng cch quy nh ny th
2010
vic tnh mc lng hu theo
2011
mt cng thc chung hay
theo hai cng thc khc nhau
gia lao ng nam v lao
ng n u to ra cm gic
khng cng bng. Song,
dng nh y l hng quy
nh ca D tho (im c,
khon 1, iu 22).

Th ba, cng thc tnh lng hu trong

D tho vn phn bit gia lao ng nam v
n l khng cng bng theo nguyn tc
ng - hng. Tuy nhin, nu la chn tui
ngh hu ca lao ng n theo cch (3) m
p dng mt cng thc chung th c th gp
phn ng, v nhng ngi ngh hu sm theo
quy nh ca php lut s c cm gic b
thit thi. V vy, nu la chn cch quy nh
(1) v (2) v tui ngh hu ca lao ng n
th c th p dng mt cng thc chung cho
c hai gii mt cch bnh ng. Nu la chn
hng ny, nn quy nh 20 nm ng
BHXH th hng 51% mc lng ng bnh
qun, sau , c tng thm mt nm ng
BH th tng ln 2% mc lng bnh qun.
Cng thc ny m bo cho mt ngi hc
xong i hc (22 tui) tham gia BHXH (23
tui), nu lm vic trong nhng ngnh ngh
c gim nm nm tui i (55 tui) th
cng c t l hng ti a khi v hu: 32
nm ng, hng 75% mc lng bnh qun.
Ring trng hp la chn tui ngh hu
ca lao ng n theo cch (1), c th c
cng thc chuyn tip, p dng trong mi
nm thc hin l trnh tng tui ngh hu ca
lao ng n nh sau:
Tui ngh hu
ca n

T l cng thm/1
nm ng

55

3%

55,5

2,9%

56

2,8%

56,5

2,7%

57

2,6%

2012

57,5

2,5%

2013

58

2,4%

2014

58,5

2,3%

2015

59

2,2%

1016

59,5

2,1%

1017

60

2%

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

31

nh nc v php lut

Nh vy, gi nh nm 2007, Lut BHXH

c hiu lc, th n nm 2017 tui ngh hu
ca lao ng n t 60 tui v mi nm
ng tng thm cng 2% nh nam gii.
Trong trng hp cc c quan c thm
quyn vn la chn cch quy nh tui ngh
hu ca lao ng n thp hn nam v p
dng hai cng thc khc nhau th nn quy
nh cng thc tnh: 20 nm ng BH c
45% mc lng bnh qun ng, sau , c
tng thm mt nm th cng thm 2% cho
nam gii v 3% cho n gii. Nh vy, sau
30 nm ng BH i vi n v sau 35 nm
ng BH i vi nam, ngi lao ng s
c hng t l ti a 75% lng bnh
qun. Cng thc ny cng kh thi, bi hin
nay, thi gian tham gia BH bnh qun ca
nam t ti 34 nm v n 29 nm. Nu
quy nh chung v tui ngh hu c tun
th trit hn th phn ln ngi ngh hu
s t mc ti a 75%. Tuy nhin, nh trn
cp, p dng hai cng thc ring s
to ra cm gic khng cng bng, bi lao
ng n ng qu cng t l vi lao ng
nam nhng li c hng theo t l cao
hn, mc hng khng da trn mc ng.
V vy, y khng phi l phng n chng
ti mun khuyn ngh.
Th t, cch tnh lng bnh qun lm
cn c ng BHXH trong D tho hng
ti s bnh ng gia khu vc Nh nc v
ngoi quc doanh, nhng cch tnh cn
tng i phc tp. Thc t, phn ln ngi
lao ng u c thi gian ng BH qua c
hai hoc ba giai on (trc 1995, t 1995
n khi Lut BHXH c hiu lc v sau khi
Lut BHXH c hiu lc), nn phn chia cch
tnh trn c s ny s kh p dng. V vy,
c th quy nh: ngi ng BH theo thang
bng lng ca Nh nc, tnh lng bnh
qun lm cn c ng BH ca nm nm cui
trc khi Lut BHXH c hiu lc v ton b
thi gian tham gia sau khi Lut BHXH c
hiu lc. Nu Lut BHXH c hiu lc t 2007

32

Nghin cu Lp php s

8 (57)

th tnh lng bnh qun ca i tng ny t

2002 cho n khi i tng ngh hu. Nh
vy, va m bo c hiu lc ca quy
nh mi v quy nh c, va m rng thi
gian tnh lng bnh qun ca i tng ny,
sau mt s nm s tnh nh nhau gia c hai
khu vc v d thc hin.
Th nm, D tho quy nh mc lng
hu thp nht bng mc lng ti thiu mt
cch v iu kin cng l rng ri v khng
thc s cn thit trong trng hp ngi lao
ng c thi gian tham gia BH ngn nn mc
lng hu thp, nhng h c ti sn v khng
cn phi tng tr. Trong khi khng kim sot
c ti sn c nhn th cng cn quy nh:
nu ngi lao ng tham gia BHXH bt
buc mt thi gian tng i di (v d, t
c t l hng ti a 75%) m mc BH vn
thp hn lng ti thiu th mi c tng tr
cho bng mc lng ti thiu.
Th su, mc hng BH hu tr mt ln
hin nay v trong D tho u quy nh mi
nm bng mt thng lng trung bnh l
thp so vi mc ng. iu to ra s
chnh lch qu ln gia ngi c hng
BH hu tr hng thng v mt ln. N cng
lm cho BHXH khng khng nh c th
mnh hn so vi cc loi hnh BH nhn th
khc. Cn nng mc hng ny cao hn,
bng t l ng ca c hai bn quan h lao
ng trong cc nm ng. Nu ng theo
mc hin hnh th hng bng 1,8 thng
lng bnh qun cho mi nm ng BH, nu
tng mc ng cho ngun qu di hn th
mc hng ny cng nn tng tng ng
cng bng gia ng gp v hng th.
Cng thc ny c th ch p dng t khi
Lut BHXH c hiu lc, thi gian trc khi
Lut BHXH c hiu lc khng c tnh li,
vn p dng cng thc hin hnh m
bo n nh qu v hiu lc php lut trong
c hai giai on.
(Xem tip trang 27)
T8
2005

L Th Phng Hoa*
Ngh quyt 08/NQ - TW ngy 02/01/2002 ca B Chnh tr v mt s nhim v trng tm
v cng tc t php, Ch th s 10/2002/CT-TTg ngy 19/3/2002 ca Th tng Chnh ph v
vic trin khai thc hin Ngh quyt 08/NQ-TW ca B Chnh tr v mi y nht l Ngh
quyt s 49/NQ-TW ngy 02/6/2005 ca B Chnh tr v chin lc ci cch t php n
nm 2020 u nhn mnh yu cu phi nghin cu v xc tin vic x hi ho cng chng.
Vy, cng chng v x hi ho cng chng l g? Phng hng v gii php x hi ho
cng chng Vit Nam ra sao? l nhng vn c tc gi cp trong bi vit

1. Mt s vn l lun v cng chng v x hi ho cng chng

Cng chng v m hnh cng chng
Cng chng l hnh vi ca cng chng vin lp, chng nhn cc hp ng, giao dch m
php lut quy nh phi cng chng hoc theo yu cu ca cng dn v cc t chc, nhm
bo m an ton php l cho cc ch th khi tham gia giao dch dn s, kinh t, thng mi.
Hp ng, giy t c cng chng c gi tr thc hin v gi tr chng c.
Cng chng c lch s hnh thnh, pht trin hng ngn nm v gn b cht ch vi
i sng dn s. Khi u, cng chng l mt ngh t do trong x hi, phc v cho nhu cu
t nhin, t bo v ca dn chng khi thit lp cc vn t, kh c. Tri qua s thng trm
ca lch s, cng chng khng nh s tn ti vng chc v ng vai tr quan trng trong
i sng x hi, c nh nc tha nhn v tr thnh hot ng h tr c lc cho cng
dn v nh nc trn c hai phng din: h tr hnh php (qun l nh nc) v b tr t
php.
Cho n nay, cng chng tn ti hu ht cc quc gia trn th gii v hnh thnh nn
ba h thng cng chng sau1:
- H thng cng chng Latinh (chu s nh hng su sc ca h thng lut La m, cn
gi l h thng php lut dn s Civil Law). H thng ny tn ti hu ht cc nc thuc
Cng ng chu u (tr an Mch v Anh); chu Phi (cc nc thuc a c ca Php); cc

Nguyn Vn Ton, Thng tin khoa hc php l, s chuyn Cng chng Vit Nam trong nn kinh t th
trng hng theo m hnh Latinh, thng 1/2005, Tr. 9-30

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

33

nh nc v php lut

nc chu M - La tinh, bang Quebec ca Canada, bang Luisane ca Hoa K, mt s nc

chu (Nht Bn, Th Nh K...).
- H thng cng chng Anglo-saxon, gn lin vi h thng php lut Anglo-Saxon
(Common Law), tn ti cc quc gia: Vng quc Anh, M (tr bang Luisane), Canada (tr
bang Quebec); Hn Quc, Singapore, Thi Lan, i Loan...
- H thng cng chng Collectiviste (cng chng tp th) tn ti cc nc XHCN trc y
v pht trin mnh vo cc nm 70 ca th k XX n trc nm 1990, bao gm: Lin X, Ba
Lan, ng c, Bungari, Hungari, Rumani, Cu Ba, Trung Quc, Vit Nam.
Mc d hnh thnh ba h thng cng chng nh trn, song chung quy li, ch c hai m
hnh cng chng: m hnh cng chng t do ( h thng cng chng Latinh v h thng cng
chng Anglo-Saxon) v m hnh cng chng nh nc (ch tn ti h thng cng chng
Collectiviste).
m hnh cng chng t do, cc cng chng vin c nh nc b nhim, hnh ngh t
do theo quy nh ca php lut i vi cc hnh thc vn phng cng chng t nhn hoc
vn phng cng chng tp th, t ch trong t chc, hot ng, t hch ton v ng thu
cho nh nc. Cng chng vin chu trch nhim c nhn v hnh vi cng chng ca mnh,
phi bi thng thit hi bng ti khon tin k qu ca mnh nu hnh vi cng chng gy
thit hi cho khch hng hoc ngi th ba.
m hnh cng chng nh nc, c quan cng chng l thit ch nh nc, cng chng
vin l cng chc nh nc, do nh nc b nhim, hng lng t ngn sch nh nc,
cng chng vin khng phi chu trch nhim vt cht trc ng s v cc hu qu do
hnh vi cng chng tri php lut ca mnh gy ra, ch phi chu trch nhim hnh chnh
trc nh nc. L ph cng chng c np cho ngn sch nh nc, c trch li mt phn
trang tri thm cho hot ng ca phng cng chng. C th ni, vi s bao cp ton b
ca nh nc, m hnh cng chng nh nc ch ph hp vi c ch k hoch ho tp trung
v nn kinh t hin vt, trong , cc giao lu dn s, kinh t, thng mi khng pht trin.
, vai tr cng chng ch yu l nhm bo v php ch XHCN, bo v ti sn XHCN v ti
sn c nhn.
C th thy r u th vt tri ca m hnh cng chng t do so vi m hnh cng chng
nh nc. l s cao, pht huy trch nhim c nhn ca cng chng vin, to ra c ch
cnh tranh lnh mnh, to ng lc cc cng chng vin pht huy tnh tch cc, ch ng,
nhit tnh trong hot ng ca mnh, gim nh s bao cp ca nh nc, lm cho b my
nh nc tinh gin, gn nh, tch bch chc nng qun l nh nc vi chc nng cung ng
dch v cng trong lnh vc cng chng. M hnh t chc ny khng ch tit kim cho ngn
sch nh nc m cn tng thu ngn sch thng qua vic ng thu ca cc cng chng
vin. V mt t chc v hot ng, m hnh cng chng t do to ra s linh hot v mt t
chc, bo m p ng kp thi nhu cu cng chng ca nhn dn.

X hi ho cng chng
X hi ho cng chng l qu trnh nh nc thc hin i mi phng thc t chc hot
ng cng chng, tng bc chuyn giao hot ng cng chng cho cc c nhn, t chc
phi nh nc thc hin nhm nng cao hiu qu cng chng, p ng yu cu ca kinh t th

34

Nghin cu lp php s

5 (52)

T5
2005

trng v hi nhp quc t. Nh vy, x hi ho cng chng chnh l s xo b c quyn

ca nh nc trong lnh vc cng chng. Trong qu trnh , nh nc rt dn khi vic trc
tip cung ng dch v cng chng, tin ti chuyn giao hn cho cc ch th phi nh nc
thc hin, nh nc ch ng vai tr duy nht l ngi thc hin qun l nh nc.
X hi ho cng chng gp phn phn bit r chc nng qun l nh nc v qun l
ngh cng chng. Nh nc tng cng qun l bng php lut, xy dng th ch, to mi
trng php l, bo m quyn t do kinh doanh, to mi trng cnh tranh lnh mnh trong
lnh vc cng chng. X hi ho cng chng gp phn phc v kp thi cc nhu cu v cng
chng, to iu kin mi ngi dn, vi a v x hi, kh nng kinh t khc nhau u bnh
ng, d tip cn vi dch v cng chng, xo b tm l e ngi khi ngi dn tip cn vi
cng chng.
X hi ho cng chng l mt qu trnh lu di vi nhng bc i ph hp vi s pht
trin kinh t x hi, trnh dn tr, qu trnh dn ch ho mi mt i sng x hi, nng
lc qun l ca nh nc, kh nng ca x hi v nhu cu ca x hi i vi cng chng. V
th, x hi ho cng chng s khng to ra s thay i t ngt lm mt n nh x hi.
Hin nay, hu ht cc nc c nn kinh t chuyn i (CH lin bang Nga, cc nc XHCN
c ng u, Cu Ba, Trung Quc) u ang ci cch cng chng theo xu hng chuyn
dn t m hnh cng chng nh nc sang m hnh cng chng t do, hay ni cch khc,
ang tng bc x hi ho cng chng. Trong giai on u ca qu trnh ci cch, song
song tn ti hai h thng: bn cnh cc phng cng chng nh nc thnh lp, vi cc
cng chng vin nh nc l cc phng cng chng t nhn mi thnh lp, dn c nhn
rng vi cc cng chng vin hnh ngh t do, t di s qun l bng php lut ca nh
nc.
Nh vy, x hi ho cng chng l vic ch t ra i vi cc quc gia c nn kinh t
chuyn i. Tuy nhin, x hi ho cng chng cc quc gia ny l mt qu trnh y kh
khn, phc tp, vi cc cn tr khng nh nh:
- iu kin kinh t x hi, nng lc qun l ca nh nc cha cho php cc quc gia
ny chuyn giao ngay ton b hot ng cng chng cho x hi.
- Tm l ca cc nh qun l cha tht s yn tm, tin tng vo kh nng tham gia ca
x hi vo lnh vc cng chng. Mt khc, cng chng nh nc to iu kin cho nh nc
qun l c d dng, thun tin hn, trong khi x hi ho cng chng th nh nc buc
phi c s iu chnh c ch, phng php, cch thc qun l. Cn phi c mt qu trnh
nng cao nng lc qun l ca nh nc. Hn na, xo b c quyn nh nc khng th
thc hin trong mt sm mt chiu v n ng chm n li ch cc b ca mt b phn quan
chc nh nc.
- Ngi dn quen vi s bao cp ca nh nc, li vo s bao cp, bo v, che ch
ca nh nc, sinh ra snh nh nc, ch tin vo nh nc, s to ra tm l e ngi, hoi
nghi, thiu tin tng.
- i ng cng chng vin cng quen vi s bao cp ca nh nc, gn b vi cc c
quyn ca cng chc nh nc, c tm l khng mun hoc cha sn sng t b cc c

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

35

nh nc v php lut

quyn, c li bc vo mi trng kinh doanh t do nh mt ch doanh nghip thc s

vi sc p ca cnh tranh, ca s o thi trong kinh t th trng.
Trc cc cn tr trn, ci cch cng chng theo nh hng x hi ho, mt mt,
phi c s quyt tm, s ng thun trong x hi, c tm nhn chin lc, c bin php ci
cch mnh m vi s tham gia tch cc, ch ng ca nh nc, x hi, i ng nhng
ngi lm cng chng. Mt khc, phi xc nh c l trnh vi cc bc i thch hp.

2. S cn thit x hi ho cng chng Vit Nam hin nay

Vit Nam, thit ch cng chng chnh thc ra i nm 1991 theo Ngh nh s 45/HBT
ngy 27/2/1991 ca Hi ng B trng (nay l Chnh ph) v t chc v hot ng cng
chng nh nc. Qua 10 nm (1991 2000); th ch cng chng nc ta hai ln sa i,
thay th (theo Ngh nh s 31/CP ngy 15/8/1996 ca Chnh ph v t chc v hot ng
cng chng nh nc v Ngh nh s 75/CP ngy 08/12/2000 ca Chnh ph v cng
chng, chng thc).
Theo cc vn bn trn, cng chng nc ta c t chc theo m hnh cng chng nh
nc (c quan cng chng l thit ch nh nc, cng chng vin l cng chc nh nc,
hng lng t ngn sch nh nc).
Mc d cn nhiu kh khn trong t chc, hot ng, song trong giai on u ca qu
trnh chuyn i nn kinh t ca t nc, cng chng thc s gp phn to mi trng
php l cho cc giao dch dn s, kinh t, thng mi pht trin, phng nga tranh chp v vi
phm php lut, to s n nh cho x hi. iu quan trng hn l cng chng gp phn
m rng dn ch, to iu kin ngi dn bc u hnh thnh thc s dng cc cng
c php l, bin php hp php bo v mnh trong i sng dn s; to cho ngi dn
thc, trch nhim tt hn khi tham gia giao lu dn s, kinh t, thng mi.
Song, cng vi s pht trin khng ngng ca kinh t, x hi, s gia tng v quy m, s
lng ca cc hp ng, giao dch, s i hi ca x hi v cht lng, v s nhanh chng,
thun tin, chnh xc ca hot ng cng chng; v thi , trch nhim phc v ca i ng
cng chng vin..., cng chng ca nh nc ta bc l nhng yu km, bt cp c bn,
l:
- Khng bo m tnh khch quan trong hot ng cng chng (nh nc va l ngi
lm chng, va l ngi phn quyt);
- S ph thuc vo nh nc v bin ch, ngn sch lm mt tnh ch ng, t ch
ca c quan cng chng; khng khuyn khch sp xp b my hp l, gn nh s dng
lao ng c hiu qu, tit kim kinh ph;
- L mi trng thun li cho t quan liu, ca quyn, sch nhiu nhn dn;
- Bin hot ng dch v thnh hot ng cng v thun tu ca cc cng chc nh nc;
thu nhp ca cng chng vin khng ph thuc vo sn phm v cht lng dch v. Cng
chng vin l cng chc nh nc, chu s iu chnh ca Php lnh Cn b, cng chc,
khng phi chu sc p ca cnh tranh, khng phi chu trch nhim vt cht trc tip trc
khch hng v nhng sai phm trong hot ng ca mnh. Nhng iu ny khng to ra
ng lc khuyn khch tnh ch ng, tch cc v thc trch nhim ca cng chng vin khi
thc hin nhim v.

36

Nghin cu lp php s

5 (52)

T5
2005

- L thit ch nh nc, trc sc p tinh gin bin ch nh nc, vic m rng mng li
cng chng t chc cng chng st vi nhu cu ca x hi l kh c th c thc hin.
Hin nay, trn ton quc ch c 115 phng cng chng vi khong 350 cng chng vin v
khong 500 nhn vin gip vic cng chng2. Song trn thc t, cng vic mang tnh cht
cng chng cn ang c giao cho 617 UBND cp huyn v 10.476 UBND cp x thc
hin. thc hin phng chm tch bch phm vi, thm quyn cng chng, chng thc,
nhm tch bch hot ng qun l nh nc vi hot ng dch v cng, nu gi nguyn m
hnh cng chng nh nc, th nhu cu thc t v bin ch cho hot ng cng chng l rt
ln, nh nc khng c kh nng p ng.
Tm li, trong iu kin kinh t th trng nh hng XHCN v hi nhp quc t, p
ng yu cu ci cch hnh chnh, ci cch t php, xy dng nh nc php quyn ca dn,
do dn, v dn; i mi t chc, hot ng cng chng nc ta hin nay cn phi theo
hng x hi ho, nhm khc phc cc nhc im ca cng chng nh nc, ng thi to
iu kin nhn dn tham gia v gim st hot ng cng chng, gim chi ph v nhn lc
v ngn sch nh nc; nng cao cht lng hiu qu cng chng.

3. Mt s quan im, gii php x hi ho cng chng Vit Nam hin nay
Th nht, x hi ho cng chng phi xc nh phm vi, ni dung ph hp vi iu kin
pht trin kinh t - x hi, hi nhp quc t v khu vc. y l iu kin quan trng, mang
tnh quyt nh i vi tnh kh thi, s thnh cng ca qu trnh x hi ho cng chng Vit
Nam.
C th ni, nc ta hin nay, x hi ho dch v cng ni chung, x hi ho cng chng
ni ring l vn mi v kh, cha c tin l, cha c kinh nghim nn phi tin hnh thn
trng, trnh ch quan, duy ch, trnh s sao chp, vay mn bt c mt hnh mu cng
chng no p t vo Vit Nam. Cn phi thy rng, m hnh cng chng hiu qu nht
c th khng phi l m hnh tin tin nht, hin i nht trn th gii, m phi l m hnh
ph hp vi iu kin c th ca Vit Nam, mang bn sc Vit Nam, ng thi, ph hp vi
thng l quc t. Bi khng ch c iu kin kinh t - x hi ca t nc, c im tm l,
truyn thng dn tc m c xu th hi nhp quc t v khu vc cng ang tc ng mnh
m n qu trnh x hi ho cng chng nc ta; t ra yu cu quc t ho lnh vc
cng chng, khc phc nhng d bit ca thit ch cng chng Vit Nam so vi cc h
thng cng chng trn th gii hin nay.
Th hai, x hi ho cng chng phi c coi l mt ni dung nm trong chng trnh
tng th ci cch hnh chnh v chin lc ci cch t php, xy dng nh nc php quyn
ca dn, do dn, v dn.
nc ta, cng chng cn ang l mt thit ch nh nc, c t chc nh mt c quan
cng quyn, vi chc nng b tr t php. V th, x hi ho cng chng va l yu cu, va
l mt ni dung ca ci cch hnh chnh, ci cch t php.
C th xem mi quan h gia ci cch cng chng v ci cch hnh chnh, ci cch t
php l mi quan h gia b phn v ton b, c s tc ng qua li ln nhau, bo m s
2

Nh Php lut Vit Php, Ti liu hi tho Quy ch ngh cng chng v phng hng xy dng Php lnh
cng chng Vit Nam, T1-2005

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

37

nh nc v php lut

ng b, thng nht, ton din; trnh c s mu thun trong qu trnh lnh o, ch o;

khc phc tnh trng thiu ng b, chp v, b ng vi cc gii php tnh th trong qu
trnh thc hin ci cch cng chng ni ring, ci cch hnh chnh v ci cch t php ni
chung.
Th ba, tng cng s lnh o ca ng, s qun l ca Nh nc, pht huy vai tr t
qun ca t chc x hi ngh nghip
c trng ca h thng chnh tr nc ta l mt ng duy nht cm quyn; x hi ho
cng chng l mt ni dung ca ci cch hnh chnh, ci cch t php, v th khng th
tch ri s lnh o ca ng. ng lnh o bng ng li, ch trng, chnh sch, ngh
quyt, nhm nh hng, bo m s n nh chnh tr, gi vng bn cht ca nh nc ta
l nh nc php quyn XHCN ca dn, do dn, v dn trong sut qu trnh thc hin x
hi ho cng chng.
Nh nc qun l ch yu bng php lut, to mi trng php l, khung php lut cho
qu trnh x hi ho cng chng. Thng qua php lut, nh nc bo m qu trnh x hi
ho gi ng nh hng, bo m n nh trt t, cng bng x hi, trnh tnh trng t pht,
t do, v chnh ph, tu tin, v nguyn tc, gy mt n nh, trt t, cng bng x hi.
Vai tr t qun ca t chc x hi ngh nghip (t chc qun l ngh cng chng) c
bit quan trng trong lnh vc qun l ngh cng chng, gip cho nh nc gim ti cc cng
vic khng thuc chc nng qun l, to ra cc chun mc chung v o c, phong cch,
nghip v cng chng vin. T chc ny s gip cng chng vin t tin trong ngh nghip,
nng cao vai tr, v th, uy tn ca cng chng vin trong x hi cng nh i vi cc c quan
qun l nh nc, c quan xt x, nng cao cht lng hot ng v trch nhim phc v
khch hng ca cng chng vin.
Th t, x hi ho cng chng phi c tin hnh theo nhng bc i ph hp, c mc
tiu, ni dung, gii php c th, xut pht t tnh hnh thc t, trnh pht trin kinh t - vn
ho - x hi v truyn thng php l Vit Nam; k tha nhng thnh tu c, ng thi tip
thu c chn lc kinh nghim ca nc ngoi, c bit l kinh nghim x hi ho cng chng
cc nc c nn kinh t chuyn i. Xc nh ni dung, bc i khng ch tnh n tnh
hnh x hi hin ti, m cn phi d bo c xu th ca pht trin trong tng lai.

Mt s gii php
ch trng x hi ho cng chng ca ng v nh nc sm tr thnh hin thc,
trc mt cn tin hnh ng b mt s gii php sau:
Cn lm r l lun v x hi ho dch v cng v x hi ho cng chng thng nht v
nhn thc, to s ng thun trong x hi. V x hi ho dch v cng ni chung, x hi ho
cng chng ni ring l vn kh mi m Vit Nam hin nay, cha c lm sng t v
mt l lun, cn c nhiu cch hiu khc nhau khng ch trong nhn dn m c trong i ng
cn b, cng chc cc c quan hnh chnh, c quan t php, cc chuyn gia v cc nh
nghin cu. Trc ht, cn lm r cc ni dung: khi nim cng chng, bn cht cng
chng, gi tr php l ca vn bn cng chng, vai tr cng chng trong nn kinh t th
trng nh hng XHCN; phn bit r phm vi cng chng, phm vi chng thc, thm
quyn cng chng, thm quyn chng thc... ng thi, nghin cu lm r cc khi nim: x
hi ho dch v cng, x hi ho cng chng, quan im, nguyn tc, phm vi x hi ho

38

Nghin cu lp php s

5 (52)

T5
2005

cng chng. Ch trng nghin cu tng kt thc tin trong lnh vc cng chng, nh gi
nhng thnh tu t c, nhng hn ch, bt cp, phn tch r cc nguyn nhn v rt
ra bi hc kinh nghim xy dng chin lc cho s pht trin lu di, bn vng ca cng
chng theo nh hng x hi ho.
Hon thin th ch cng chng trn c s xy dng Php lnh Cng chng theo nh
hng x hi ho vi cc ni dung ph hp vi iu kin kinh t - x hi, truyn thng php
l ca dn tc, ng thi, m bo tnh tng thch vi php lut quc t. Trong , Php
lnh ch nn iu chnh v t chc, hot ng cng chng, cn chng thc l hot ng ca
cc c quan hnh chnh cng quyn khng nn quy nh y. Php lnh cn khng nh
cc ni dung: khi nim cng chng, phm vi cng chng, gi tr php l ca vn bn cng
chng; cn c, thm quyn, trnh t, th tc hu vn bn cng chng, bc b gi tr php l ca
mt vn bn cng chng; hu qu php l ca vic cng chng tri php lut. Quy nh v
thm quyn qun l nh nc, qun l ngh nghip i vi lnh vc cng chng; xy dng qu
bo him ngh nghip ca cng chng vin; nhng bo m cho hot ng cng chng; c
ch gim st ca nh nc, ca x hi i vi cng chng. Cn thit phi quy nh cht ch,
c th, r rng v trnh t, th tc cng chng trnh s p dng tu tin, v nguyn tc, gy
phin h cho khch hng.
Yu cu hon thin th ch cng chng phi gn lin vi yu cu hon thin h thng
php lut ni chung, c bit l php lut lin quan n lnh vc cng chng bo m
tnh thng nht, ng b, minh bch, kh thi (php lut v hp ng, php lut v s hu,
php lut v thu, l ph v ph...)
Nng cao cht lng i ng cng chng vin theo hng chuyn nghip ho. Cng
chng vin khng phi ch l ngi c o to c bn v lut php, v ngh cng
chng, tinh thng ngh nghip, giu kinh nghim, vn sng m cn phi c phm cht,
o c ngh nghip (trung thc, v t, khch quan, lim khit, nhit tnh, trch nhim...).
ng thi, h phi c kin thc v ngoi ng, tin hc p ng yu cu ngy cng cao
ca x hi i vi cng chng.
Trc cc yu cu trn, nng cao cht lng i ng cng chng vin theo hng
chuyn nghip ho, cn xy dng k hoch, chin lc o to ton din. Trc mt, lm
tt cng tc o to ngh cng chng vi vic xy dng chng trnh, gio trnh chun v
i ng gio vin chuyn nghip, kt hp nhun nhuyn gia ging dy l thuyt v thc
hnh. ng thi, cn phi xy dng quy tc o c ngh nghip ca cng chng vin;
bo m cc nguyn tc b nhim cng chng vin vi iu kin b nhim v quy trnh b
nhim cht ch. i mi ch chnh sch i vi cng chng vin, to ng lc cng
chng vin pht huy tnh tch cc, ch ng, cao trch nhim phc v trong hot ng
ngh nghip ca mnh.
Xc nh l trnh ph hp, c ni dung mc tiu c th cho tng bc i. Trc mt,
cn sm r sot, sp xp li h thng c quan cng chng, nh gi cht lng i ng
cng chng vin trn phm vi c nc c gii php tng cng, cng c, kin ton
t chc c quan cng chng v c chnh sch o to, o to li i ng cng chng
vin theo hng chuyn nghip.

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

39

nh nc v php lut

Cn nh gi kp thi hiu qu qun l nh nc i vi t chc hot ng cng chng,

chng thc. Xc nh r thm quyn v phn cp qun l, lm r trch nhim ca ngnh, cp
i vi lnh vc cng chng. Nghin cu thnh lp t chc t qun ngh cng chng tch
bch thm quyn qun l nh nc v thm quyn qun l ngh cng chng, gim bt gnh
nng qun l cho nh nc.
ngh nn th im, tng bc tin ti chuyn ton b cc phng cng chng sang ch
t trang tri v ti chnh bng ngun thu l ph cng chng v ph dch v theo quy nh
ca php lut. Tin ti nn th im thnh lp mt s vn phng cng chng t nhn mt
s a phng c nhu cu cng chng cao v c kh nng qun l tt nh H Ni, TP H
Ch Minh... p dng c ch qun l, c ch gim st ph hp, bo m s bnh ng php l
gia cc t chc cng chng t nhn vi cc phng cng chng nh nc; gia gi tr php
l ca vn bn cng chng t nhn vi gi tr php l ca vn bn cng chng nh nc.
ng thi, c chnh sch h tr, khuyn khch pht trin, tng bc nhn rng m hnh cng
chng t nhn. Chun b y cc iu kin n nm 2020 cng chng nc ta c th
chuyn hn sang m hnh cng chng t do vi cc hnh thc t chc ph hp./.

* Cng chng vin, Phng cng chng s 1 - S T php tnh Vnh Phc

40

Nghin cu lp php s

5 (52)

T5
2005

Chnh sch

Ci cch hnh chnh:

v khi nim thm quyn

Nguyn Cu Vit*
Chnh bng cch quy nh thm quyn ca c quan, nh nc tin hnh phn cng
lao ng gia chng, sao cho trong vic khng mt lnh vc cn qun l no b b st v
khng xy ra tnh trng trng lp, chng cho trong hot ng ca b my ...*

I. ngha khi nim v

tnh hnh nghin cu
Bi vit ny l tip tc
lm r khi nim phn cp
qun l trong bi Phn cp
qun l trong mi quan h
gia trung ng v a
phng ca tc gi, ng
trn Tp ch Nghin cu Lp
php, s 7/2005. Bi v, bn
cnh vic phn chia a gii
hnh chnh lnh th (chia
thnh cp) th, ni dung
cn li ca vic phn cp

B.M. Lazarp, Thm quyn ca cc

c quan qun l, Nxb. Php l,
Matxcva, 1972, tr. 12. Ti vit bi
ny cn tng nh gio s
Lazarp Bris Mikhailvic, ngi
thy ng knh ca ti, tc gi hai
tc phm ni ting: cun sch
dn (xut bn trn c s lun n
TSKH lut hc v ti ny)- tc
phm c trch dn thuc loi
nhiu nht trong khoa hc php l
X-Vit ng thi (theo nguyn
tc phi trch dn ng ni pht
biu u tin tng hay on
c trch) v cun Qun l nh
nc trong thi k ci t (Nxb.
Php l, Matxcva, 1988) c tng
gii thng quc gia.

40

qun l thc cht ch yu l

phn nh thm quyn cho
cc cp. Cng v l m
cc nh ngha hay gii thch
v khi nim phn cp qun
l nc ta m tc gi
dn trong bi trn trc tip
hay gin tip u ni v s
phn nh thm quyn, hay
phn giao chc nng, nhim
v, quyn hn, trch nhim.
Nhng ng tic l khi
nim thm quyn c th
hin di nhng cng thc
cha chnh xc.
Phn nh rch ri ranh
gii thm quyn, khng
trng lp: b my nh
nc hot ng chnh xc,
nhp nhng, n khp v hiu
qu, nh nc tin hnh
phn cng lao ng gia
cc b phn ca b my,
ngha l phn nh thm
quyn. Thm quyn ca c
quan nh nc bt ngun/phi
sinh t thm quyn ca nh
nc, nn thm quyn ca
mi c quan nh nc khng
bao gi c ln hn thm

Nghin cu Lp php s 8 (57)

T8
2005

quyn ca nh nc. S
phn cng lao ng trong b
my cng quyn phi tho
mn yu cu sao cho mi c
quan, mi nh chc trch c
mt khi lng cng vic nh
nc hp l tng xng vi v
tr v kh nng ca ch th
, sao cho khng c cng
vic nh nc quan trng
ng k no b b st v
khng c cng vic no b
giao chng cho, trng lp.
V.I. Lnin tng vit:
Nguyn tc qun l c bn,
theo tinh thn ca tt c cc
ngh quyt ca ng Cng
sn Nga v cc c quan X
Vit trung ng l, mt ngi
nht nh hon ton chu
trch nhim v vic thc hin
mt cng vic nht nh1.
Thm quyn l mt khi
nim quan trng, trung tm
ca khoa hc php l. C
th ni, khng c thut ng
no c s dng ph bin
1

Lnin ton tp, tp 52. Nxb. Tin

b, Matxcva, 1978, tr.29 (ting
Vit).

Ci cch hnh chnh

trong php lut nh thut

ng thm quyn. Trong
php lut nc ngoi, chng
ta cn thng gp thut ng
thm quyn ngay trong tn
cc vn bn php lut, nht
l v t chc b my nh
nc, bi v ni dung cc
vn bn thc cht l cc
quy nh v thm quyn2.
Tuy vy, ngay trong vn bn
php lut nc ngoi,
thng cng khng c nh
ngha khi nim thm quyn,
mc d thc cht vn l
quy nh v thm quyn3.
nc ta cng c tnh trng
. C l mt phn do s
phc tp ca khi nim ny
nn kh a ra mt nh
ngha y v n, tuy cc
quy nh v thm quyn
chim t trng ln trong h
thng vn bn php lut v
c v tr c bit quan trng.
L khi nim quan trng
v rt ph bin, nhng k t
nhng nm 80 n nay
nhng nm nn khoa hc
php l mi ca Vit Nam
mi bt u hnh thnh v
pht trin, v c thi k y
mnh ci cch hnh chnh
hn mi nm tr li y,
cha c bi vit no ring
2

V d: Loi n.84-747- Competences

des regions doutre-mer, 2 aout.
1984 (ca CH Php); Lut ca LB
X Vit v cc quyn hn (tc l
thm quyn) c bn ca X Vit
i biu nhn dn khu, vng, khu
v tiu khu t tr, ngy 25-6-1980.
3
Lazarp B.M. Thm quyn ca cc
c quan qun l, 1972, tr. 11.

v khi nim thm quyn,

d di dng n gin nht.
Trn c s thng nht vi
nhn nh chung rng, cng
cuc i mi ton din t
nc cng nh ci cch
hnh chnh ni chung, phn
cp qun l ni ring, tuy
c nhng thnh tu ng
k, nhng cha t c
kt qu nh mong mun,
phi k n mt nguyn
nhn quan trng hng u
l nhn thc l lun cha
ngang tm yu cu nhim
v4. Vic nghin cu cc
khi nim c bn i vi
nhn thc lun l v cng
quan trng, c ngha nn
tng. Ti y, cn nh li li
ca V.I. Lnin, rng: ngi
no bt tay vo nhng vn
ring trc khi gii quyt
cc vn chung, th k ,
trn mi bc i, s khng
sao trnh khi vp phi
nhng vn chung mt
cch khng t gic. M m
qung vp phi nhng vn
trong tng trng hp
ring, th c ngha l a
chnh sch ca mnh n
ch c nhng s dao ng
ti t nht v mt hn tnh
nguyn tc5. Trong khoa
hc php l cng thy r s
thiu ht nhng nghin cu
c bn, hay nhng gii
thiu nghim tc cc khi
4

Tng quan v vn ny, xin

xem bi dn ca tc gi.
5
V.I. Lnin, sch dn, tp 15,
tr. 437.

nim c bn, nn tng

c khoa hc php l th
gii nghin cu k lng t
rt lu v cp nht vo thc
tin khoa hc php l v
qun l nc nh, trong
c khi nim thm quyn.
Nhiu bt cp trong cc quy
nh php lut v thm
quyn ni chung v v phn
cp qun l ni ring, c
nhiu nguyn nhn, nhng
c khi ch do mt nguyn
nhn n gin l khng
nm vng khi nim thm
quyn v phng php
phn nh thm quyn gia
cc c quan nh nc.
Vi mong mun gp phn
b p s thiu ht ni trn,
bi vit ny bng phn tch
tng quan nhm cung cp
mt i nt l lun c bn v
khi nim thm quyn m
khoa hc php l nc ngoi
c kt ( ngha, nh
ngha, cc quan im v
phn bit khi nim thm
quyn vi mt s khi nim
gn gi hay nhm ln) v lin
h vo khoa hc v thc tin
php l nc nh.

II. Cc quan im chnh

v khi nim thm
quyn Mi quan h
gia thm quyn vi cc
khi nim c lin quan
Thut ng "thm quyn"
bt ngun t ting la tinh
"competentia" c hai ngha
l: 1) Phm vi cc quyn
hn ca c quan hoc ngi

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

41

Chnh sch

c chc v no ; 2) Phm
vi nhng kin thc v kinh
nghim m ai c6.
ngha u trong khoa hc
php l v qun l thng
c biu th bng thut ng
thm quyn php l,
ngha th hai thm quyn
chuyn mn. Cc t in c
uy tn ca Vit Nam v th
gii u khng nh v gii
thch hai ngha ny ca thut
ng7. C hai ngha ca
khi nim u rt quan trng
i vi qun l. V.I. L Nin,
bn cnh thm quyn php
l cn rt coi trng thm
quyn chuyn mn ca
ngi qun l, ca c quan
nh nc. Trong Din vn ti
i hi III ton Nga ca
cng nhn ngnh vn ti
ng thu ngy 15/3/1920,
Ngi ni: ... mun qun l
th phi l ngi thng tho
chuyn mn, phi bit mt
cch y v chnh xc tt
c nhng iu kin ca sn
xut, phi hiu c k
thut ca nn sn xut
trnh hin i ca n,
phi c mt trnh khoa
6

T in ting nc ngoi, xut bn

ln th 14. Nxb. Ting Nga,
Matxcva, 1987, tr.241 (ting Nga).
7
V d xem: Blacks Law Dictionary,
West Publishing Co., 1983; V Vn
Mu.- T in Php Vit v Php
Chnh Kinh Ti X hi, Vin
i hc Vn Hnh, Si Gn, 1970;
T in Php lut Anh Vit, Tp I,
Nxb. Khoa hc X hi, H Ni,
1994; T in Anh Vit, Phan
Ngc ch bin, Nxb. Gio dc, H
Ni, 1995.

42

hc nht nh8. Thm

quyn chuyn mn v
thm quyn php l u
quan trng i vi qun l
nh nc v c quan h vi
nhau rt cht ch. Thm
quyn chuyn mn ca c
quan thc cht c bo m
thng qua vic o to, bi
dng, la chn, b tr, sp
xp cn b theo cc tiu
chun, yu cu nht nh v
cng dn dn c th ch
ho thnh php lut mt
mc no y. Tuy nhin,
trong khoa hc, php lut v
thc tin, thut ng thm
quyn thng vn c hiu
vi ngha l thm quyn php
l v cng l gii hn
phm vi xem xt ca bi ny.
"Thm quyn" vi ngha
thm quyn php l cng
khng n nht. Do tnh
phc tp v tn ti nhiu
khi nim gn gi quan h
cht ch vi n, nn c rt
nhiu quan im khc nhau
v khi nim thm quyn.
Trong s , trc tin cn
k n cc quan im ca
cc hc gi X Vit, ni
c nhiu cng trnh nghin
cu mt cch cng phu, ton
din v su sc v khi nim
ny. Ngoi ra, ri rc c
quan im ca cc hc gi
CHDC c, Bungari, Ba
Lan, Php v Vit Nam.
Trong khoa hc php l X
Vit, n nhng nm 70
c t nht hai lun n tin s
8

V.I. Lnin, sch dn, tp 40,

tr.248.

Nghin cu Lp php s 8 (57)

T8
2005

khoa hc v khi nim ny9.

c bit l cc cng trnh
ca B.M. Lazarp, trong
tc gi tng hp hu ht
cc quan im ng thi v
khi nim thm quyn
trong nc v mt s nc
ngoi nh CHDC c,
Bungari, Nam T, Ba Lan,
Php, ng thi chng minh
mt cch thuyt phc quan
im c tha nhn rng
ri ca mnh. Sau y, ti s
khi qut cc quan im
khc nhau v khi nim
thm quyn v nhng lun
chng ca B.M. Lazarp m
theo ti l rt hp l10, ng
thi c b sung thm mt s
nhn xt v lin h.
Mt l, do trong cc vn
bn php lut X Vit
thng c chng/iu v
nhim v, nn trong khoa
hc php l X Vit c quan
im cho rng phm vi cc
nhim v ca c quan l
mt trong cc yu t ca
thm quyn c quan. Theo
, khi nim thm quyn
bao hm cc nhim v v
cc quyn hn (cc quyn
v ngha v). Quan im ny
9

Xem: Srmt K.F. Thm quyn

ca cc X Vit a phng, Nxb.
i hc Tng hp Quc gia
Matxcva, 1968 v Lun n TSKH
lut hc v ti ny nm 1969;
B.M. Lazarp, Thm quyn ca cc
c quan qun l, sch dn, xut
bn trn c s lun n TSKH lut
hc v ti ny.
10
Xem: B.M. Lazarp: Thm quyn
ca cc c quan qun l, 1972,
chng I; Qun l nh nc trong
thi k ci t, 1986, chng VIII.

Ci cch hnh chnh

li kh ph bin trong lut

hnh chnh CHDC c v
cng c Bungari11. C l
do s tip nhn gin n
quan im ny m trong hu
ht cc vn bn php lut v
t chc ca nc ta t Hin
php 1980 tr li y, nhng
iu m thc cht l quy
nh v thm quyn c quan
v ngi c chc v, u ghi
l nhim v v quyn hn,
nhng trong cc iu tht
khng th phn bit u l
nhim v, u l quyn hn.
iu ny th hin ngay trong
Hin php 1980 (cc iu
83, 100, 107, 115), Hin
php 1992 (cc iu 84, 91,
103, 112, 114) v cc lut t
chc cc c quan nh nc.
Nhim v l ch cn t.
C nhng nhim v chung,
ln, di hn (cn gi l mc
ch) v nhng nhim v c
th, ngn hn (ch c th,
bia trng bn), v d:
nhim v n nm 2010 tng
thu nhp u ngi/nm ln
1000 USD v nhim v nm
2005 tng 7,5% GDP. Nh
vy, nhim v thc cht l
ci m c quan phi thc
hin c, l mc ch c
th cn i n khi thc hin
thm quyn ca n ch
khng phi l yu t ca
11

Milanp Z.K. S phn cng thm

quyn gia cc c quan quyn lc
nh nc v qun l nh nc.Xphia, 1965, tr.10-11; Lut hnh
chnh CHDC c.- (Berlin, 1979)
bn dch ting Nga ca Nxb. Tin
b, Matxcva, 1983, tr. 56.

thm quyn. Nhim v v

thm quyn l cc khi nim
khc hn nhau, nhng
chng li c quan h rt cht
ch vi nhau. Thm quyn l
phng tin thc hin
nhim v. Nhim v gp
phn phc ha thm quyn,
phc ha mc ch, hng
tc ng ca thm quyn,
nn cng c th ni, nhim
v l tin ca thm
quyn. ng nhin, trc
ht, nhim v ca c quan
nh nc phi c quy nh
ph hp vi v tr, vai tr ca
n trong b my nh nc.
Sau , khi quy nh thm
quyn, nh nc thng
phi lm theo trnh t sau:
cn c vo nhim v m quy
nh chc nng, v cn c
vo nhim v v chc nng
m giao quyn hn. Thm
quyn c trao cho c
quan phi ph hp vi nhim
v ca n, thc hin
nhim v. Theo cch hiu
ny th nc ta cc hin
php c hn li chnh xc
hn, v cc iu v thm
quyn c quan nh nc
u ch ghi quyn hn (cc
iu 50, 53, 74 Hin php
1959) hoc quyn hay
quyn hn (cc iu 36,
49, 52 Hin php 1946).
Hai l, c quan im cho
rng chc nng qun l
c trao cho c quan l yu
t ca thm quyn, theo ,
thm quyn bao hm: mt l,
cc chc nng, hai l, cc
quyn v ngha v hoc l

quyn hn. Bin th ca

quan im ny l kin coi
chc nng v thm quyn l
hai b phn tn ti song song
v c lp vi nhau. Quan
im ny cng kh ph bin
Vit Nam, th hin trong
cu thng dng tn cc vn
bn, nh cc ngh nh v t
chc b my l quy nh v
chc nng, nhim v, quyn
hn, coi cc khi nim ny
nh tch ri nhau. Nhng l
loi hot ng, chc nng ch
mi nh ra hnh lang chung,
loi hot ng m c quan
c tin hnh, con ng
m n c i, m cha xc
nh phm vi c th ca con
ng m c quan i, cch
i... Mt chc nng c th do
mt s c quan cng thc
hin, cng nh c th mt s
c quan cng i chung mt
con ng, nhng mi c
quan i mt cch khc nhau
(vi phm vi, phng php
khc nhau). Thm quyn l
mnh sn ring ch khng
phi l con ng chung. V
d, gim st, thanh tra, kim
tra l chc nng m tt c
mi c quan nh nc u
phi thc hin, nhng mi c
quan c hnh thc, phng
php, phm vi khc nhau
trong vic thc hin chc
nng . Ch ni ring chc
nng gim st, thanh tra,
kim tra trt t an ton giao
thng ng b c kh
nhiu loi c quan v ngi
c chc v tin hnh, v mi
ch th thc hin chc
nng ny trong phm vi thm

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

43

Chnh sch

quyn ca mnh, khng th

chng cho ln nhau. Khi
php lut quy nh cho mt
c quan no thc hin
mt chc nng no , tc l
trao cho n quyn v
ng thi l ngha v thc
hin chc nng . Tm li,
chc nng khng phi l yu
t ca thm quyn, m cc
quyn v ngha v thc hin
cc chc nng mi l yu t
ca thm quyn. Nhng t
cng thy r chc nng v
thm quyn khng hon ton
c lp vi nhau. Do sch
bo thng vit giao chc
nng v thm quyn l
khng chnh xc.
Vic u tin khi quy nh
thm quyn ca c quan
nh nc l xc nh cc
chc nng (loi hot ng)
m n cn thc hin v
phm vi ca chc nng
(nhng vn , loi hay
nhng khch th/i tng b
qun l nht nh trong
nhng lnh vc i sng x
hi nht nh, nhng hnh
thc v phng php hot
ng nht nh thc hin
nhng nhim v nht nh).
Vi nhng l do ny m B.M.
Lazarp vit rng, thm
quyn l mt khi nim c
ni dung chc nng v v
bc php l12.
Ba l, c quan im coi
thm quyn l tng th tt c
12

Xem: Lazarp B.M. V thm quyn

c quan nh nc X Vit. Tp ch
"Nh nc v php lut X vit",
(ting Nga) 1964, s 10. tr. 42.

44

quyn, ngha v (quyn hn)

v trch nhim. C l l do
tm quan trng ca vn
trch nhim. Quan im ny
rt ph bin Vit Nam. N
khng ch th hin trong cc
vn bn php lut, m c
trong sch bo, thm ch
ngay trong cc nh ngha
khi nim phn cp qun
l13. Nhng trch nhim c
th c hiu c theo hai
ngha: tinh thn trch nhim,
quyn v ngha v thc hin
cng vic no , hoc s
gnh chu hu qu php l
khi khng thc hin hoc
thc hin khng ng thm
quyn c giao. Nu hiu
theo ngha l quyn v ngha
v th n ng nht vi thm
quyn; trong cc vn bn
php lut, ngha ny thng
c th hin bng thut ng
kp c trch nhim hay
chu trch nhim thc hin
cng vic no . Vi ngha
l tinh thn trch nhim th
ch mang tnh o c ch
khng mang tnh php l, v
tinh thn th khng th trao,
nn khng th l yu t ca
thm quyn. Nh vy, trch
nhim trong tng th ca
quan im ny ch c th
hiu theo ngha th hai l s
gnh chu hu qu php l;
trong cc vn bn php lut,
ngha ny thng hay th
hin bng thut ng kp
chu trch nhim trc...
ch th no . Do , trch
13

Xem: Bi dn ca tc gi.

Nghin cu Lp php s 8 (57)

T8
2005

nhim khng phi l yu t

ca thm quyn, m l hu
qu ca vic thc hin khng
ng thm quyn. Trch
nhim lun phi c quy
nh tng xng vi thm
quyn, thm quyn cng ln
trch nhim cng phi cao,
nu khng s dn n tnh
trng lm quyn, v trch
nhim.
Trong thc tin v sch
bo php l v qun l nc
ta, khng him trng hp
ln ln, ng nht chc
nng vi nhim v, trch
nhim, c l mt phn do
s giao thoa ng ngha ca
cc thut ng ny trong gii
thch ca cc t in14. Chnh
xc nht, theo ti l, phi i
chiu gc ting la-tinh ca t
chc nng l functio, c
nhiu ngha: 1) l ngha v,
14

V d, Hn Vit t in ca
o Duy Anh (NXB Minh Tn,
Paris, 1951) gii thch rng:
nhim v l chc v ca mnh
gnh vc (fonction), m t trong
ngoc l t ting Php gii
thch, li c ngha l: chc v,
chc phn, chc trch, chc, c
nng, tc dng (V Vn Mu, t
in dn). Tuy nhin, T in
Anh Vit do Phan Ngc ch bin
(NXB Gio dc, H Ni, 1995) th
gii thch chnh xc hn, theo
c n hai t function m ngha
ch o l: chc nng, s vn
hnh, hot ng, chy my, thc
hin chc nng, c c ngha l
trch nhim, nhim v, chc v.
V vy, d l T in nhng
khng phi ch no cng ng,
hn na, mt t thng c nhiu
ngha, nn phi tu ng cnh
chn ngha.

Ci cch hnh chnh

phm vi hot ng, chc

nng, vai tr: 2) l loi hot
ng c bit ca sinh vt v
ca cc c quan, t bo ca
n;... Tu ng cnh c th
m p dng, nhng ngha
ch o ca chc nng l
loi hot ng15.
Bn l, quan im cho
rng thm quyn bao hm
cc vn thuc phm vi
qun l ca c quan vi khi
lng tng ng cc quyn
v ngha v cn thit gii
quyt cc vn . Vit
Nam cng kh ph bin cch
ni giao ph trch vn ,
cng vic c th no .
Nh trn ni, chc nng
khng bao gi c quy nh
mt cch tru tng, m lun
gn vi cc vn /cc cng
vic c th tng ng vi cc
khch th, i tng c th.
Nhng iu khng c
ngha l cc vn / cc
cng vic c th thuc phm
vi gii quyt ca c quan l
yu t cu thnh ca thm
quyn, m l quyn gii
quyt hay thm ch ch l
quyn tham gia gii quyt
cc vn / cc cng vic c
th . V vy, khi php lut
quy nh cc vn /cc
cng vic c th th thc cht
trao quyn gii quyt
chng, d rng trong vn bn
php lut khng ghi r ch
quyn. V d, c th l
vic x l vi phm hnh chnh
15

V d xem: T in ting nc
ngoi, dn.

m php lut trao cho rt

nhiu c quan tham gia thc
hin (quy nh ti chng IV,
Php lnh X l vi phm hnh
chnh nm 2002). Hoc l mt
vic c th nh x l mt vi
phm, th tu mc vi phm,
m c cc ch th khc nhau
s cng tham gia gii quyt.
V d, theo iu 45, 46 ca
Ngh nh s 45/2005/N-CP
ca Chnh ph Quy nh v
x pht vi phm hnh chnh
trong lnh vc y t ngy 06
thng 4 nm 2005 th tu
mc vi phm m c th
cc thanh tra vin chuyn
ngnh v y t, chnh thanh
tra s y t, ch tch UBND cp
x v huyn u c quyn
tham gia x l hnh vi quy
nh ti iu 8 Vi phm cc
quy nh v sinh v nc v
khng kh. y ng thi l v
d v cch phn nh thm
quyn khng bnh thng,
khng khoa hc nc ta l
giao cho mt s c quan
ng thi c chung thm
quyn gii quyt mt vn ,
iu m chng ta s bn ti
trong bi k tip.
Nm l, quan im kh
ph bin trong cc hc gi
lut nh nc v xy dng
chnh quyn X Vit, cho
rng thm quyn bao hm,
mt l, cc khch th, i
tng tc ng (cc lnh vc
quan h x hi), hai l, cc
quyn v ngha v hay l
cc quyn hn. Nhng nh
trn ni, chc nng

khng bao gi c quy nh

mt cch tru tng, m
lun gn vi cc khch th,
i tng c th, tc l cc
lnh vc quan h x hi chu
s tc ng ca c quan nh
nc khi n thc hin thm
quyn ca mnh. Do cc
khch th, i tng tc
ng khng phi l yu t
cu thnh ca thm quyn,
m quyn v ngha v thc
hin cc chc nng tc ng
n cc i tng ny mi l
yu t ca thm quyn. V
d, quyn (v ngha v) ca
UBND cp tnh qun l
thng nht v cng tc gio
dc v o to trn phm vi
tnh v qun l trc tip cc
trng trung hc ph
thng,... (iu 88, Lut T
chc HND v UBND nm
2003).
Su l, quan im ng
nht thm quyn vi cc
quyn v ngha v, hoc quy
ch php l (a v php l)
ca c quan, k c cc
quyn v ngha v theo lut
dn s, quan h hp ng.
C s ln ln ny v ni dung
ca thm quyn rt gn vi
cc khi nim cn li. Trong
mt ti nghin cu khoa
hc cp b v cng chc
nhng nm 90 nc ta cn
khng nh cc quyn v
ngha v ca cng chc l
thm quyn. Nhng khng
phi cng chc no cng l
ngi c thm quyn. Thm
quyn l h thng cc quyn
hn mang tnh nh nc

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

45

Chnh sch

php lut, ngha l c tnh

n phng v hiu lc bt
buc thi hnh, nu khng s
b cng ch thi hnh v
phi chu trch nhim php
l. V vy, ngha v ca c
quan nh nc bo co, chu
trch nhim trc c quan
cp trn hoc to n, quyn
v ngha v theo hp ng...
khng phi l yu t ca
thm quyn. Ngi c thm
quyn phi l ngi i din
theo php lut cho c quan,
c thay mt c quan thc
hin thm quyn ca n, ch
khng phi l bt k cn b,
cng chc no16. iu c
ngha l khng phi mi
quyn v ngha v ca c
quan u l yu t ca thm
quyn. Cn a v php l
l khi nim rng hn thm
quyn, rng hn c tng th
cc quyn v ngha v ca
c quan, n bao hm mi
quy nh ca php lut lin
quan n c quan, v cc
quy nh u nh hng
n a v ca c quan.
Thm quyn ch l mt b
phn, nhng l b phn
php l nht ca a v php
l m thi.
By l, quan im ng
nht thm quyn vi nng
lc php lut. Quan im
ny cng th hin trong mt
16

V d xem: Trng Hnh chnh

quc gia, V c cch b my nh
nc, NXB S Tht, H Ni, 1991,
tr. 89; Hc vin Hnh chnh quc
gia, Gio trnh Qun l hnh chnh
nh nc, Tp II, H Ni, 1999,
tr.103.

46

gio trnh lut hnh chnh

ca Php17. Nhng thm
quyn ch l h thng cc
quyn v ngha v (cc
quyn hn) dng c bit
ca c quan nh nc c
quy nh trn c s nng lc
php lut ca n. Thm
quyn l cc quyn hn hin
c xut pht trc tip t
php lut v n cho c quan
nh nc kh nng tc ng
tch cc n khch th tc
ng, tc l thm quyn tn
ti t khi c php lut quy
nh v c th c thc
hin trc giai on xut
hin quan h php lut c
th, trc khi xut hin s
kin php l. V d, quyn
ban hnh quyt nh quy
phm php lut c thc
hin m khng cn c s
kin php l. Mt khc, cn
phn bit thm quyn vi s
thc hin n thng qua cc
quan h php lut c th, v
d, cn phn bit quyn x
pht hnh chnh, mt yu t
ca thm quyn, vi hnh
ng x pht mt hnh vi c
th. Cn nng lc php lut
ch l kh nng c quyn,
kh nng c hnh vi, v ch
c thc hin thng qua cc
quan h php lut c th.
Tm l, quan im coi
hnh thc hot ng, cng
vi cc quyn v ngha v,
17

V d xem: Gustave Peiser, Lut

hnh chnh, NXB Chnh tr quc
gia, H Ni, 1995, tr.32 (dch t
bn gc xut bn ln th 16 nm
1993 ca NXB Dalloz CH Php).

Nghin cu Lp php s 8 (57)

T8
2005

l cc yu t cu thnh ca
thm quyn. Nhng bn
thn hnh thc hot ng
ca c quan khng phi l
yu t cu thnh ca thm
quyn, m l quyn v
ngha v thc hin cc hnh
thc hot ng . Cc
chc nng nh nc bao gi
cng c thc hin di
nhng hnh thc lut nh.
Do , khi quy nh thm
quyn, nh nc bao gi
cng cn trao cho mi c
quan thc hin nhng hnh
thc hot ng nht nh.
c th l hnh thc hot
ng xy dng v ban hnh
quyt nh php lut (trong
c quyt nh ch o,
quy phm v c bit), hnh
thc hot ng xt x, thc
hnh quyn cng t, p
dng cc bin php cng
ch hay hot ng t chc
x hi trc tip, cc tc
nghip vt cht k thut...
y chnh l cc quyn hn
c th, yu t quan trng
ca thm quyn, cng c
hu hiu thc hin chc
nng c trao, trong
quan trng nht l quyn
ban hnh cc quyt nh
php lut, quyn p dng
cc bin php cng ch
nh nc.
Chn l, ngoi tm quan
im B.M. Lazarp tng
hp trn y, cn c hai
quan im nc ta coi
thm quyn ch bao gm cc
quyn, khng bao hm
ngha v v ng nht thm

Ci cch hnh chnh

quyn vi quyn 18. C hai

quan im ny l do nhn
thc qu s si v n gin
v thut ng thm quyn,
coi n ch bao hm quyn
v quyn hn. Hai quan
im ny r rng l khng
chnh xc, v, mt l, nh trn
phn tch, a phn cc
quyn ng thi l ngha v,
tuy rng, v d trong nhng
quy phm cho php v trao
quyn, si dy, khong cch
ni gia quyn v ngha v
xa hn, phc tp hn; hai l,
nhn vt c bit i din
cho quyn lc nh nc
(nh ngi thi hnh cng v)
khng phi l ngi c trao
thm quyn, m ch l ngi
c trao quyn (u quyn),
v thm quyn l mnh sn
ring m nh nc phn
nh, khng th trao cho bt
k ai, cha ni ch l ngi
thi hnh cng v.

III. nh ngha khi nim

Tm li nh trn phn
tch, cc yu t nh: nhim v,
chc nng, vn cn gii
quyt, khch th v i tng
tc ng, trch nhim, quyn
v ngha v, a v php l,
nng lc php lut, hnh thc
v phng php hot ng, c
quan h qua li rt cht ch
theo nhng mc khc nhau
vi thm quyn. Song cn
phi phn bit chng vi nhau,
khng th ln ln.
18

V d xem: Trng Hnh chnh

quc gia, sch dn, 1991, tr.89
v Hc vin Hnh chnh quc gia,
sch dn, 1999, tr.103.

Quan im ca B.M.
Lazarp cho php khc phc
c nhng ln ln trn,
theo , thm quyn l mt
hin tng nh nc - quyn
lc v php l phc tp c
ni dung chc nng v v
bc php l, l mt h thng
(ch khng phi l mt tp
hp gin n) cc yu t cu
thnh bao gm hai nhm ln
sau y:
Mt l, cc quyn v
ngha v thc hin cc
chc nng nht nh m c
quan nh nc c trao
gii quyt nhng vn ,
qun
l
nhng
i
tng/khch th nht nh
trong nhng lnh vc nht
nh ca i sng nhm t
nhng nhim v nht nh.
y l nhm cc quyn v
ngha v chung. Cc chc
nng c th l rt chung nh
lp php, hnh php, t
php; hoc c th hn nh
cc chc nng chung ca
qun l: thu thp, tng hp,
phn tch thng tin; d bo;
k hoch ha; t chc; lnh
o; iu chnh; iu hnh
tc nghip; iu ho - phi
hp; thng k; kim tra...
Cc chc nng chung cn
c phn ho c th hn
na. Cc quyn v ngha v
chung xc nh hnh lang
hot ng chung, ci m
hot ng nh nc hng
ti (vn , i tng/khch
th, lnh vc) v ch cn i
n (nhim v).

Hai l, cc quyn hn
c th thc hin cc
quyn v ngha v chung
ni trn (l quyn thc hin
cc hnh thc hot ng c
th nh ban hnh hay tham
gia vo vic ban hnh
quyt nh, quyn nh ch,
sa i hay bi b quyt
nh, quyn p dng cc
bin php cng ch,...).
Cc quyn hn c th l
cng c thc hin cc
quyn v ngha v (chung)
nhm mt. Nh cc
quyn hn c th m cc
quyn v ngha v chung
mi c tnh hin thc. V
d, cc quyn hn c th
nh quyn ra quyt nh x
pht hnh chnh, quyt
nh k lut hay quyt nh
bi thng thit hi vt
cht thng c quy nh
vi c cu hp l km theo
quyn thc hin chc nng
thanh tra, kim tra, gim
st. C nh vy chc nng
ny mi c hiu lc.
Do tnh phc tp, ni
dung phong ph v tm
quan trng ca khi nim
ny, chng ti xin dnh bi
k tip lm r cc kha
cnh khc ca khi nim
nh cc yu t cu thnh,
tnh h thng, phng php
phn nh thm quyn v
nhng lin h vi thc tin
php l nc ta./.
* PGS, TS Lut hc

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

47

Chnh sch

thng mi v vn mi trng
Khi vit nam gia nhp WTO
Nguyn Hng Thao*
Vn mi trng l mt trong nhng ch m phn thng mi a phng, lin quan
mt thit vi vic chng nhim i ngho, bo m s pht trin bn vng ca mi quc
gia. Vi cc nc ang pht trin, trong c nc ta, thch thc khi tham gia WTO cng
nh cc tha thun a phng v mi trng l, mt mt, phi p ng cc tiu chun v
mi trng nh mt hng ro phi quan thu trong quan h thng mi vi cc nc pht
trin, mt khc, cn s dng hp l ro cn xanh bo v c cc ngnh sn xut trong
nc, ng thi bo v ngun ti nguyn, mi trng

1. S lc lch s quan
h thng mi v mi
trng, t GATT ti WTO
C gng u tin nhm
iu chnh hot ng thng
mi quc t c thc hin
nm 1947 vi Tho thun
chung v thu quan v
thng mi (GATT). Vn
mi trng khng xut
hin trong vn bn GATT
nm 1947 v khng c mt t
chc mi trng no ra i
trong thi im . Nm
1972, Hi ngh Stockholm v
Con ngi v mi trng ln
u tin a vn mi
trng ra trc din n
quc t, tr thnh mt trong
nhng ch m phn
thng mi a phng. Vn
mi trng, d chm
chp, bt u thm nhp
vo chnh sch i ni v
quc t ca cc nc. Mi
trng cng ngy cng tr
thnh mt vn ton cu.

48

C rt nhiu l do cho mi
quan tm ny. Th nht, s
quan ngi v vic nhiu
ngun ti nguyn qu him
c th b bin mt trong thi
gian ti nu hot ng khai
thc, s dng v ph hoi
ca con ngi vn tip tc
mc cao. Th hai, s thay
i kh hu v cc thm ho
thin nhin ngy cng nhiu
do s nng ln ton cu, kt
qu ca cc hot ng ph
rng v thi kh CO2 ca cc
hot ng cng nghip. Th
ba, nhim mi trng
n mc bo ng. Hu ht
cc thnh ph ln trn th
gii u sng trong nhim
kh thi ca nh my, xe c,
bi cng trng. Khng ch
t lin, khng kh m bin
c, sng sui, nc ngm
cng ang b nhim tn
cng. Hi ngh thng nh
v mi trng tri t ti Rio
de Janeiro nm 1992 a
ra tuyn b v mi trng v

Nghin cu Lp php s 8 (57)

T8
2005

pht trin, v thng qua k

hoch hnh ng 21. Hi
ngh thng qua khi nim
pht trin bn vng, to s
cn bng gia mi trng v
pht trin. Cc vn bn ca
hi ngh nhn mnh n vic
hnh thnh cc chnh sch
sao cho thng mi v mi
trng c s h tr cho
nhau. Tuyn b Rio nhn
mnh tm quan trng ca
thng mi quc t trong
vic xo i gim ngho
(mt trong nhng nguyn
nhn gy suy gim mi
trng v thng c gi l
nhim ca i ngho) v
u tranh chng li s suy
gim mi trng. K hoch
hnh ng 21 nhn mnh
tm quan trng ca vic thc
y pht trin bn vng
thng qua cc bin php,
trong c thng mi quc
t. Mt h thng a bin m,
cng bng v khng phn
bit i x s l ng gp

Thng mi v vn mi trng

quan trng vo cc n lc
quc t v quc gia, nhm
bo v, duy tr mi trng
sinh thi v bo m pht
trin bn vng. Trong vng
m phn Uruguay (19861993), mt s vn v mi
trng c nu ra trong
B lut cc tiu chun
(Standards Code), Hip nh
v thng mi dch v
(GATS), cc Hip nh v
Nng nghip, v cc bin
php v sinh v kim dch
(SPS), cc bin php tr
cp, t v v i khng
(SCM) v Hip nh v
quyn s hu tr tu lin
quan n thng mi
(TRIPS). Vn mi trng
tip tc c nhn mnh ti
Marrakesh vi vic thnh lp
U ban v Thng mi v
Mi trng (CTE) ca WTO.
Li ni u ca Tho thun
Marrakesh v vic thnh lp
WTO 1994 tha nhn mi
quan h trong lnh vc
thng mi v kinh t cn
c tin hnh vi quan
im nng cao cc tiu
chun sng... trong khi cho
php s dng mt cch hp
l cc ti nguyn ca th
gii, ph hp vi mc tiu
pht trin bn vng. Tm
kim, ng thi bo v v
bo tn mi trng, thc y
cc phng thc tin hnh
ph hp vi cc nhu cu v
quan tm tng ng tt c
cc mc khc nhau ca
pht trin kinh t. Vng m
phn Doha 1994 to ra

mt c ch mi v thng
mi v mi trng, vi vic
thnh lp U ban Thng
mi v Mi trng (CTE) v
U ban v cc kho hp c
bit v thng mi v mi
trng (CTESS), nhm a
cc vn mi trng v
pht trin bn vng vo
chng trnh ngh s chnh
ca WTO. CTE c hai chc
nng: mt l, xc nh mi
quan h gia cc bin php
thng mi v cc bin php
mi trng nhm khuyn
khch pht trin bn vng;
hai l, c khuyn khch thch
hp v sa i, b sung cc
quy nh hin hnh trong h
thng thng mi th gii
cp nht ho tnh cht m,
cng bng v khng phn
bit i x ca h thng
ny. Thng mi v mi
trng tip tc c cp
ti trong Hi ngh ton cu
v
mi
trng
ti
Johannesburg 2002. Nh
vy, thng mi v mi
trng l hai mt khng tch
ri nhau trong bo m pht
trin bn vng.

2. Thng mi - mi
trng: cc vn t ra
Hai nguyn tc c bn
ca WTO (iu I - nguyn
tc ti hu quc MPN v
iu III - nguyn tc i x
quc dn NT) bo m rng,
vic thng qua cc chnh
sch bo v mi trng quc
gia khng c phn bit i
x gia cc sn phm ca

cc nh sn xut trong nc
vi cc sn phm nc
ngoi, hoc gia cc sn
phm nhp khu t cc bn
hng thng mi khc nhau.
Cc iu khon ny ngn
chn vic lm dng cc
chnh sch mi trng v
vic s dng chng nhm
ngu trang cho vic hn ch
thng mi quc t. iu
khon XX ca GATT 1994
quy nh: cc bin php
thng mi cn c tin
hnh nhm bo v con
ngi, ng vt hoc cuc
sng thc vt hay sc kho
(XX.b); cc bin php
thng mi cn thit cho
vic bo tn cc ngun ti
nguyn suy kit nu cc
bin php nh vy c tin
hnh c hiu qu i lin vi
cc hn ch v sn xut
hoc tiu th trong nc
(XX.g); cc bin php
thng mi cn c tin
hnh ph hp vi cc ngha
v ca bt k tho thun a
bin no v hng ho...
Cc quy nh ca WTO
bc u th hin mi quan
h gia cc bin php
thng mi v cc bin php
mi trng nhm khuyn
khch pht trin bn vng.
Tuy nhin, cc quy nh ny
cn mc quy nh chung,
cha c pht trin v quy
nh r rng. Vic p dng
cc tiu chun mi trng
nghim ngt m cc quc
gia pht trin i hi hn ch
rt nhiu cc nc ang pht

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

49

Chnh sch

trin, hn ch li th cnh
tranh ca h trong s dng
ngun ti nguyn thin
nhin. p dng nh thu ti
nguyn, hng ca cc nc
ang pht trin s phi chu
thu nhiu hn v hm lng
ti nguyn th ln. Ngoi ra,
cc nc pht trin cn c
xu hng s dng cc tiu
chun mi trng, v sinh an
ton nh ro cn bo h sn
phm sn xut trong nc,
chng li cc sn phm
nhp khu. y thc cht l
vic p t chnh sch mi
trng quc gia i vi cc
nc khc.
WTO ngy cng c xu
hng gii quyt cc tranh
chp c li cho vic bo tn
mi trng. iu ny i hi
cc quc gia ang pht trin
cn phi thn trng hn i
vi cc vn lin quan
gia thng mi v mi
trng. Cc quc gia ny
cn phi c ting ni chung
ca mnh v cc vn
thng mi v mi trng
trong khun kh cc vng
m phn tng lai ca
WTO v chng trnh hot
ng ca CTE. Chng
trnh ny tp trung vo ba
vn ln:
- M ca th trng v cc
yu cu v mi trng;
- Tc ng ca t do ho
thng mi i vi mi trng;
- Quan h gia cc tho
thun a phng v mi
trng v WTO.

50

M ca th trng v cc
yu cu v mi trng
Bo v mi trng v sc
kho cng ng l nhng
mc tiu mang tnh chnh tr
php l. Tuy nhin, vic a
ra nhng yu cu mi trng
cao c th nh hng ngc
li cc mc tiu . Cn tm
ra mt khun kh trong cc
tho thun WTO hin hnh,
bo m rng, cc
bin php mi trng khng
c hn ch xut khu.
Cc bin php mi trng
cn c thit k sao cho: (i)
ph hp vi cc quy tc ca
WTO; (ii) c tnh bao qut;
(iii) tnh n kh nng ca
cc quc gia ang pht trin;
(iv) p ng c cc mc
tiu hp php ca quc gia
nhp khu. Cc quc gia
ang pht trin cn phi tch
cc tham gia vo qu trnh
thit k v pht trin cc
bin php mi trng theo
cch lm gim bt cc nh
hng tiu cc ti thng
mi. CTE v cc nc pht
trin phi gip cc nc
ang pht trin xc nh
c cc sn phm ca
mnh, pht trin cc th
trng xut khu cho cc
sn phm thn thin mi
trng ti nhng ni cc
nc ny c li th so snh.
Vic xc lp v pht trin
cc nhn hiu mi trng c
nhiu kh khn i vi cc
nc ang pht trin, nht l
vi cc doanh nghip va v
nh trong pht trin th

Nghin cu Lp php s 8 (57)

T8
2005

trng xut khu do yu cu

phn tch c vng i sn
phm. Khng ai ph nhn vai
tr ca cc nhn hiu mi
trng i vi ngi tiu dng
mun c cc sn phm thn
thin mi trng v an ton
cho sc khe. Tuy nhin, h
thng nhn hiu mi trng
c th b s dng sai lc
nhm bo v cc sn phm
trong nc. H thng ny cn
c p dng mt cch
khng phn bit i x v
khng to ra ro cn khng
cn thit hn ch thng mi
quc t. Cc nc cn ch
trong c pht trin chnh
sch, lut php v qun l
cc qu trnh sn xut, ng
gi, ti ch, ti s dng, tiu
hu. Cc chnh sch ny s
lm tng gi cc sn phm
xut khu, to thnh ro cn
cho thng mi v s i x
phn bit, thm ch ngay c
khi cng mt yu cu c
a ra vi c doanh nghip
trong nc v ngoi nc.
Nhng quy nh ca WTO
cng cn phi c xem xt
li ph hp vi chnh sch
thu v l ph mi trng p
dng tng nc.
Tc ng ca t do ho
thng mi i vi mi
trng
T do ho thng mi
khng phi l nguyn nhn
u tin gy suy thoi mi
trng. Nhng li ch v mt
mi trng ca vic tho b
cc hn ch v phn bit
trong thng mi mang tnh

Thng mi v vn mi trng

gin tip. Chng ch t kt

qu thng qua (i) cc kiu
mu s dng - tiu th hiu
qu nht nh cnh tranh
lnh mnh; (ii) xo i gim
ngho nh tng trng
thng mi v khuyn khch
khai thc bn vng ti
nguyn thin nhin; (iii) tng
cng s hin din ca cc
sn phm v dch v mi
trng thng qua t do ho
th trng; (iv) cc iu kin
hp tc quc t tt nht
thng qua qu trnh lin tc
m phn a bin. i vi
cc nc ang pht trin,
thng mi phi tr thnh
mt phng thc quan trng
bo v cc ngun ti nguyn
v mi trng. Cc nc
ang pht trin cn c
gip hiu qu v ti
chnh, k thut v chuyn
giao cng ngh. T do
thng mi c li cho cc
sn phm xut khu t cc
nc ang pht trin l c s
gip h t c cc mc
tiu pht trin bn vng. Cc
quc gia v vng lnh th
WTO cn xem xt vn tr
gi trong cc sn phm ca
mnh. Tr gi c th c tc
ng tch cc cng nh tiu
cc ti mi trng (nh
khuyn khch vic s dng
qu mc mt ti nguyn
thin nhin no ). Cc quy
tc thng mi a bin cn
phi c tnh mm do ln khi
cho php c cc tr gi
khuyn khch cc hot ng
hoc cng ngh c nh
hng tch cc ti mi

trng. Cc thnh vin cn

thng xuyn xem xt li
cc chnh sch thng mi,
chnh sch mi trng quc
gia, cc tho thun thng
mi, trao i kinh nghim,
hon thin chng. Mc 6
Tuyn b Doha ghi nhn:
c gng ca cc thnh vin
tin hnh nh gi mi
trng quc gia ca cc
chnh sch thng mi trn
c s t nguyn.
Cc thnh vin c ngha
v thng bo vi GATT cc
sn phm trong nc b chnh
quyn cm s dng v bun
bn ti th trng ni a do
cc l do sc kho v mi
trng. Trn thc t, cc bn
c xu hng ch thng bo
cc sn phm b cm xut
khu hn l cc sn phm
b cm trong nc nhng
vn tip tc c xut khu.
Mt s cng c quc t c
cp n ngha v ny
(nh Cng c Basel v kim
sot vic vn chuyn xuyn
bin gii cc cht thi nguy
hi v vic tiu hu chng)
nhng ch i vi mt s sn
phm ho hc, dc phm,
cht thi nguy hi ch khng
phi i vi cc sn phm
tiu dng. y l mt im
trng ca cc quy nh WTO.
Vi trnh nhn thc v k
thut hn ch, bn thua thit
rt d l cc nc ang pht
trin. Nguy c tr thnh mt
bi rc cha cc sn phm
b loi b t cc nc pht
trin i vi h l rt ln...

Quan h gia cc tho

thun a phng v mi
trng (MEAs) v WTO
Vn mi trng mang
tnh xuyn bin gii v ton
cu l ch ca nhiu
cng c quc t. Vic thc
thi cc cng c quc t v
mi trng c nhng iu
khon v thng mi gy ra
nhng kh khn trong vic
iu ho mi quan h gia
MEAs v WTO. Mt s cc
bin php thng mi quy
nh trong MEAs nu p
dng s vi phm nguyn tc
khng phn bit i x ca
WTO. Cng mt sn phm
nhng gia cc thnh vin
MEAs v WTO vi cc thnh
vin MEAs nhng khng
phi l thnh vin WTO c
th chu nhng bin php
thng mi khc nhau. Cc
tranh chp trong khun kh
MEAs c nn s dng h
thng gii quyt tranh chp
ca WTO. Cc nc thnh
vin WTO thng qua m
phn phi t mnh quyt nh
cc vn t ra. Theo bo
co ca CTE, hin c
khong 200 MEAs, trong
20 tho thun c cha cc
quy nh v thng mi.
Nguy c xung t gia
MEAs v WTO l hon ton
thc t. gii quyt vn
, trong khun kh ca
vng m phn Doha, cc
bn cn xc nh r mi
quan h gia cc quy tc
ca WTO vi cc hip c
a phng v mi trng

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

51

Chnh sch

MEAs c cha ng cc
ngha v thng mi. Cc
bn cng cn phi m
phn lm sng t mi quan
h gia Hip nh TRIPS vi
Cng c v a dng sinh
hc, vic bo v cc tri thc
v vn ho truyn thng.
Cc vn minh bch v
quan h vi cc t chc
quc t cng cn c xem
xt pht trin hi ho trong
tng quan h gia mi
trng v thng mi.

3. Vit Nam v quan h

mi trng - thng mi
Ro cn xanh
thng mi

trong

Vit Nam n xin

gia nhp WTO t nm 1995
v ang phn u kt thc
cc vng m phn vo cui
nm 2005. Ti cc cuc m
phn vi 28 nc, vn
mi trng t c ch so
vi thng mi. Trn thc t,
Vit Nam ngy cng phi
ng u vi rt nhiu cc
yu cu mi trng t cc
nc pht trin. Tm xut
khu ca Vit Nam b M,
Cng ng chu u t chi,
tr li nhiu do khng t
cc tiu chun v sinh mi
trng. Tht xut khu b e
do v nn SAR v H5N1.
Rau qu xut khu b nh
hng v nhng tin n v
cht dit c dioxin... Khng
nghi ng g, khi Vit Nam tr
thnh thnh vin WTO, cc
yu cu v mi trng cn
nghim ngt hn v t

52

nc cn chun b sn sng
i ph vi cc vn
lin quan n thng mi mi trng. Trong quan h
thng mi vi Vit Nam,
cc nc s khng ngng s
dng mi trng nh mt
bin php phi thu quan
va p ng mc ch bo
h sn phm trong nc va
khng tri vi quy nh WTO
v lut php quc t. Song
nu s dng tt ro cn
xanh ny, Vit Nam cng
c li trong vic kim sot
xut, nhp khu cc sn
phm lin quan n mi
trng, bo v cc ngnh
sn xut trong nc.
Cc gii php ng b
- iu chnh lut php
trong nc ph hp vi cc
nguyn tc v cc tiu
chun ca WTO. Vit Nam
cn ban hnh v sa i
khong hn 100 lut cho
ph hp vi WTO. Vi tc
lm lut nh hin nay, Vit
Nam c th c gng t
c mc tiu ny. Tuy
nhin, cc lut ca Vit Nam
phn ln l lut khung,
khng th thc hin khi cha
c cc vn bn di lut quy
nh chi tit. Lut k kt v
thc hin cc iu c quc
t ca Vit Nam nm 2005
khng nh nguyn tc trong
trng hp c tranh chp,
cc iu c quc t c
u tin xem xt so vi lut
trong nc. Vit Nam c th
ph chun v p dng thng

Nghin cu Lp php s 8 (57)

T8
2005

cc quy nh ca cc Hip
nh WTO. Tuy nhin, rt
nhiu thnh vin WTO khng
th hi lng vi nhng tuyn
b, m mun c bo m
t pha Vit Nam, vic thc
thi cc quy nh WTO c
php lut trong nc ghi
nhn. Vn mi trng,
mc d c Vit Nam ch
trng t nm 1992 v cam
kt i theo xu hng pht
trin bn vng, vn cha thc
s c ch trong cc vng
m phn v chun b cho
tin trnh gia nhp WTO. D
tho Lut Bo v mi trng
sa i nm 2005 l mt
bc tin khi quy nh tt c
cc tiu chun mi trng bt
buc phi c p dng. Th
nhng cc vn bn di lut
trin khai Lut Bo v mi
trng cn ang c son
tho. D tho Lut Bo v
mi trng nm 2005 cng
cha phn nh ht cc yu
cu ca WTO v mi trng
v thng mi. Vit Nam cn
sm c cc quy nh v cm
nhp khu cc sn phm
b cm th trng nc
ngoi, cc quy nh v nhn
hiu hng ho thn thin mi
trng, cc quy nh c th
v thu v ph mi trng, v
cc chng c khoa hc cho
vic p dng cc bin php
hn ch ph hp vi cc quy
nh ca WTO. Cn xy dng
k hoch c th v vic s
dng cc cng c kinh t
trong bo v mi trng. Vic

Thng mi v vn mi trng

nhanh chng p dng cc

quy nh ca WTO to iu
kin bo v cc doanh
nghip Vit Nam chng li
vic li dng cc yu cu mi
trng to ro cn bo h
cc sn phm trong nc t
pha cc nc khc.
- Tch cc, ch ng tham
gia vng m phn Doha.
Yu t mi trng trong quan
h thng mi cn c ch
trng, nhm to c s pht
trin bn vng c li cho cc
nc ang pht trin. Chng
ta cng cn mnh dn s
dng c ch gii quyt tranh
chp ca cc MEAs v WTO
(khi l thnh vin) gii
quyt mt cch bnh ng cc
tranh chp thng mi quc
t, khng qu nhn mnh yu
t chnh tr m ch coi cc
tranh chp nh nhng hot
ng thng mi bnh thng.
- Khc phc tnh hnh thc
trong vic tham gia cc cng
c quc t v mi trng:
Vit Nam tham d
khong 20 cng c quc t
v mi trng nh Cng c
khung v thay i kh hu,
Cng c v a dng sinh
hc, Cng c Basel, Cng
c Stockholm v cc cht
hu c kh phn hu (POP),
Ngh nh th Kyoto. t
chc thc hin cc cng
c, Vit Nam phn cng
trch nhim cho cc b,
ngnh ch qun. Tuy nhin,
vic thc thi cc cng c
mi trng cn mang tnh
hnh thc, t chc thc hin

chm, hiu qu thp. Cng

tc lp bo co, nh gi
thc hin iu c quc t
v mi trng cn i khi.
Cng tc tuyn truyn v
phi hp hot ng cha
c ch trng. Vi vic
tham gia WTO, Vit Nam
cn gii quyt tt mi quan
h gia cc iu c quc t
v mi trng MEAs m Vit
Nam l thnh vin vi cc
Hip nh WTO. Vit Nam
cn nghin cu k v c gii
php chnh sch ng b v
qun l thng mi cc hng
ho v dch v lin quan n
mi trng. iu ny i hi
mt k hoch phi hp c
th gia B Thng mi v
B Ti nguyn v mi trng.
Vic thnh lp mt c quan
nghin cu cc tc ng
gia mi trng v thng
mi v tham gia cc hot
ng ca CTE trong cc
vng m phn Doha c th
l mt gii php tt. Cc c
quan chc nng cn sm
hon thin cc quy nh v
qun l xut nhp khu
nhng hng ho nhy cm
vi mi trng, danh mc
cc hng ho thuc loi
qun l, cc hng ho cm
nhp, xut khu, cc hng
ho thn thin mi trng.
- Ban hnh chnh sch
thu ht u t ODA thng
qua c ch pht trin sch
CDM. y l mt trong ba
c ch mm ca Ngh nh
th Kyoto, theo , cc nc
cng nghip c mc tiu

gim s pht thi hiu ng

lng knh c th u t cc
d n vo cc nc ang
pht trin khng c mc tiu
i ly mt phn ch
tiu kh thi. Vit Nam c th
s dng c ch CDM thu
ht u t cho cc d n
trng rng ca mnh.
- Chun b tt ngun lc
vt qua cc ro cn
thng mi v bo v mi
trng. lm c vic
ny, chng ta cn ch ng
tham gia vo qu trnh xy
dng cc yu cu k thut
cc th trng xut khu,
nng cao nng lc phn
tch, m phn u tranh
ca cc doanh nghip v h
thng lut s, nng cao
nng lc p ng cc tiu
chun mi trng quc t,
nng lc cnh tranh ca cc
doanh nghip, c chnh
sch h tr doanh nghip
hp l.
- y mnh gio dc,
nng cao nhn thc v
thng mi v mi trng vi
pht trin bn vng trong cc
doanh nghip v ton x hi.
- Cc nh hoch nh
chnh sch v cc doanh
nghip cn sm c mt k
hoch ng b tnh n cc
yu t mi trng trong pht
trin thng mi ph hp vi
cc quy nh ca WTO v xu
hng chung trn th gii./.
*TS. Ban Bin gii - B
Ngoi giao.

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

53

tham kho nc ngoi

iu tra - cng c gim st hu hiu ca

Quc hi cc nc
Trn Tuyt Mai*
Php lut ca chng ta c quy nh v hot ng iu tra ca Quc hi, coi nh
mt hnh thc, mt cng c gim st ca Quc hi. Nhng cho n nay, c th ni cng c
ny cha c s dng c hiu qu, mc d manh nha u xut hin nhng tng,
kin ngh s dng quyn thnh lp U ban iu tra xem xt nhng vn bc xc, gip
Quc hi c c s a ra chnh kin. Trong bi vit ny, tc gi cp n mt s nt c
bn nht v quyn iu tra ca Quc hi mt s nc nh l mt c s tham kho gip cc
i din ca c tri t tin hn khi s dng cng c ny
hi l hot ng iu tra. Quyn iu tra
thng c trao cho cc u ban hoc cc tiu
Trong th ch nh nc ca nhiu quc
ban thng trc. Khi c mt v vic c bit th
gia, vi mc ch hon thin cc quy nh
cc u ban iu tra c bit hoc u ban chung
php lut v gim st vic thc hin cc
bao gm thnh vin c hai vin c thnh lp.
chnh sch cng, Quc hi c vai tr thc
Mc d c nc khng
hin vic phn chia v gi cn
quy
nh trong Hin php v
bng quyn lc vi hnh php
vic
Quc hi c quyn iu
Theo quan nim ca nhiu
v t php. Trong cc cng
tra
v
thu thp chng c
nc nh Php, Canada,
c m Quc hi dng gy
nhm mc ch thc hin
M, quyn iu tra ca
nh hng n hnh php,
chc nng ca mnh, nhng
Quc
hi
c
coi
nh:
cng c c hiu lc nht phi
hng lot cc vn bn ca
cng
c
quan
trng

thc
k n l gim st.
To n ti cao ca nhiu
hin quyn gim st ca
Mc ch gim st ca
nc, c bit l cc nc
Quc hi; l v kh b tr
Quc hi l nhm bo m
thuc khi Php ng, li quy
quan trng ca Quc hi
cho hot ng hnh php
nh rng: iu tra l mt
trong vic can thip vo
phi tun th lut php; ngn
cng c quan trng ca
quyn hnh php; v kh
chn lng ph v ti phm;
Quc hi thc hin chc
cnh tranh trong quan h
bo v quyn t do cng dn
nng lp php v gim st.
vi quyn t php; l cng
v cc quyn ca c nhn;
N nh mt th quyn c
c phn chia v cnh
thu thp thng tin xy
ngm trao cho Quc hi.
tranh trong vic thit lp
dng cc b lut v gio dc
Quyn iu tra ca Quc hi
quyn lc nh nc v bo
cng chng; thm nh hot
l quyn vn c s dng
m nn dn ch; l chic
ng hnh php. Hot ng
trong quy trnh lp php. Cc
van an ton i vi khng
gim st ny p dng
hong dn ch; l s h tr
cuc iu tra c th c
gim st hot ng ca cc
Quc hi tin hnh nhm
ban trong ni cc, cc c quan hnh php,
thu thp thng tin v s cn thit cho vic
cc u ban iu hnh v t cch tng thng.
son tho cc vn bn php lut mi v
thm nh tnh hiu lc ca cc vn bn
Quc hi M v Quc hi ca mt s
c thng qua. ng thi, Quc hi tin
nc chu u nh Php, B, H Lan, mt
hnh
iu tra khi c nhng s lm dng
trong nhng hnh thc quan trng nht trong
quyn lc, s qun l chnh sch ti hoc c
vic thc hin chc nng gim st ca Quc

iu tra ca Quc hi: V tr v vai tr

54

Nghin cu Lp php s 8 (57)

T8
2005

iu tra

s tham nhng trong chnh quyn. Hot ng

iu tra ny nhm tm hiu phm cht v kt
qu hot ng ca cc thnh vin v quan
chc cc ngnh, trong mt s trng hp t
c s cho vic lun ti (impeachment). c
bit, mt s nc chu u, vai tr ca u
ban iu tra tp trung vo vic gim st cc
hot ng ca c nhn thnh vin cng nh
tp th Chnh ph.
Thng thng, cc u ban da vo s
gip ca cc chuyn gia bn ngoi trong
vic tin hnh cc cuc iu trn c tnh cht
iu tra v thc hin nhng nhim v nghin
cu c th i vi cc vn lin quan.

Phm vi v yu cu ca iu tra
Quc hi v cc u ban ca Quc hi c
ton quyn thu thp v bt buc cc c
quan v c nhn c lin quan cung cp
nhng thng tin cn thit lm cn c
buc ti. Trong mt s trng hp, cc
thng tin ny c cng khai.
quyn iu tra c trin khai hiu qu
vi y tnh c lp v quyn lc, trn thc
t cn phi bo m ba yu cu sau:
- Phi bo v c uy th, an ton ca
u ban iu tra chng li s tn cng ca
cc i tng b iu tra;
- Phi ng vin c cc c nhn c
lin quan c mt ti phin iu trn v khai
bo trung thc;
-Trng pht nhng nhn chng khai man.
Mc d phm vi hot ng iu tra ca
Quc hi kh rng nhng iu khng c
ngha l khng c gii hn. To n ti cao
cc nc thuc khi Php ng khuyn co
rng: quyn iu tra ch nn thc hin vi
mc ch tr gip vic thc hin chc nng
lp php v gim st ch khng nn s
dng n phi by ch nhm mc ch
phi by m thi1. Do , trn thc t,
quyn iu tra ca Quc hi c nhng gii
hn nht nh, v d nh y ban iu tra
khng th yu cu thng tin v c nhn khi
1

Bo co iu tra v hot ng gim st ca APF

(Ngh vin Cng ng Php ng).

khng c s ng ca bn thn c nhn

hoc ngi i din cho h...

Phng thc iu tra

Cc phng thc thc hin quyn
iu tra ca Quc hi cng rt phong ph.
l quyn a ra to, quyn bi min
chc v hay s tha nhn quyn min tr...

Quyn gi ra to
Quyn iu tra cng vi cc th tc cng
ch km theo n c coi nh mt cng c b
tr cho chc nng lp php. To y c
hiu l to c t chc trong ni b ngh vin
khi cn phi xem xt mt v vic vi vic p
dng mt s th tc tng t nh to n
phc v hot ng iu tra ca Quc hi.
Hnh thc to n ngh vin ny c mt s
nc theo m hnh M p dng v hin nay
cng c mt s nc vn dng tu theo v
vic v c im chnh tr c th. Vic gi ra
to thng thng c u ban hoc tiu ban
iu tra s dng. Phng thc ny cng c
mt s tc dng v hiu qu khi bn thn
Quc hi p dng. hp thc ho vic gi
ra to, cc u ban hay tiu ban cn phi c
u nhim s dng quyn ny. Quy ch hin
nay ca c Thng vin v H vin u trao
cho cc u ban v tiu ban thng trc quyn
yu cu nhng ngi lm chng phi tham d
v a ra cc chng c cng nh cc vn bn
cn thit. Cc u ban chn lc hoc u ban
c bit th nht thit phi c s cho php
ca Thng vin hoc H vin mi c s
dng quyn ny. Quy ch hay thc tin ca
cc u ban thng trc c th hn ch vic s
dng quyn gi ra to ch i vi u ban hoc
trong mt s trng hp quyn ny ch cho
php lnh o u ban s dng km theo hoc
khng km theo s ng h ca mt s lng
thnh vin u ban.
Cc u ban ca Quc hi cng c quyn
buc cc nhn chng khng c thin ch
a ra li xc nhn, v c quyn gi ra to
nhng nhn chng khc t vic lm
chng v ti coi thng Quc hi v
nhng ngi a ra nhng bng chng
sai s tht v ti khai man.

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

55

tham kho nc ngoi

Bn cnh , tnh hp thc v mt php

l ca quyn gi ra to phi vt qua c
nhng tr ngi t php, c th nh: 1) vic
iu tra ca cc u ban trn mt lnh vc v
ch rng ln cn phi c s ng
ca Quc hi; 2) vic iu tra cn phi phc
v mt mc tiu lp php hp php; 3)
nhng cuc iu tra c bit ch c tin
hnh i vi nhng vn c nh hng ln
v phi c Quc hi cho php.
tho mn yu cu v mt mc tiu
lp php hp php, To n ti cao nhng
nc p dng phng thc ny gii thch
r rng: Quc hi khng cn phi tuyn b
r rng nhng kt qu iu tra, nu xt thy
khng cn thit.

Quyn bi min chc v

Thng thng, cc u ban tin tng vo
nhng cuc phng vn khng chnh thc cc
nhn vin thu thp thng tin chun b cho
cuc iu trn. Nhng hin nay, Quc hi s
dng hnh thc bi nhim chc v i vi
ng s nh mt cng c thc hin quyn
iu tra ca mnh, mc d trong nhiu trng
hp n ch mang tnh h do hoc gy
sc p nhm khai thc thng tin. Quyn bi
nhim ny gip cho u ban thu thp c
cc bng chng mt cch nhanh chng,
trnh phi tin hnh nhng cuc i cht di
dng m nhiu khi khng c hiu qu khi v
vic r rng hoc cc nhn chng khng
c c nhng chng c m u ban cn
cng nh t chi khng chu hp tc.

S tha nhn quyn min tr

Ti Tu chnh n th 5 ca Hin php M
c quy nh: khng ai c th b bt lm
nhn chng chng li chnh mnh trong bt
c trng hp phm ti no.... c quyn
chng li vic lm nhn chng t buc ti
c chp nhn trong qu trnh iu tra ca
Quc hi. Tuy nhin, quyn ny c th b
hn ch nu nh Quc hi cn nhc vic
trao quyn min tr cho ngi . l
trong trng hp ti phm c tnh cht c
bit m nhng ngi c kh nng cung cp
cc chng c c li li l nhng ngi dnh
lu vo ti c. Trong trng hp nh vy,
vic tha nhn quyn min tr c th b hu

56

Nghin cu Lp php s 8 (57)

b trong qu trnh iu tra, c bit l khi v

vic c lin quan n nhng nhn vt cp
cao. Nu mt nhn chng i hi c quyn
ca mnh trc khi Thng vin hoc H
vin, u ban hay tiu ban a v vic ra
xem xt th mt i din hp php ca Quc
hi hay u ban c th ngh to n bang
p dng th tc hng dn c nhn khai
bo hoc cung cp nhng thng tin khc m
Quc hi cn. Nu chng c c a ra
trc phin hp ton vin ca Thng vin
v H vin th yu cu p dng th tc to
n cn phi c thng qua bng mt biu
quyt tn thnh ca a s ngh s c mt.
Nu chng c c a ra trc u ban hay
tiu ban th th tc nu trn phi c 2/3
thnh vin ca u ban biu quyt chp
thun. Chm nht trong thi hn 10 ngy,
th tc c thng qua phi c p
dng i vi to n v th tc ny c th
c to n thc hin chm li ti a l 20
ngy theo yu cu ca Hi ng lut s.
iu tra ca Quc hi c th dn n
nhng h qu quan trng. Mt trong s
l vic cng b cc cuc iu tra v kt qu
iu tra. Hu ht cc cuc iu trn ca u
ban c a ra cng khai trc cng
chng v c ph bin rng ri trn cc
phng tin thng tin i chng. Do vy,
hot ng iu tra ca Quc hi c th tr
thnh mt cng c quan trng sn c cho
cc nh lp php thng tin ti cc cng
dn v khi dy mi quan tm ca dn
chng i vi cc vn quc gia. ng
thi, n cng l li cnh bo i vi c quan
hnh php v cc chnh khch.
Trong thi i ngy nay, vi vai tr nh
mt nh lp php, nh ngi gim st,
ngi thng tin, Quc hi c c s v l
l thuyt phc lm cn c cho cc hot
ng iu tra ca mnh. V ri y, nhng
thng tin, nh gi, kt lun rt ra t hot
ng iu tra s tr nn cn thit trong vic
thc hin cc chc nng ca Quc hi v
c nh hng bi li ch ca quc gia,
ca dn tc v s nhy cm chnh tr./.
* ThS lut hc, Vn phng Quc hi.
T8
2005

o to lut v ngh lut CHLB c

Nguyn Vn Nam*
Vic o to lut ca Cng ho Lin bang c c nhiu nt tng ng vi cc nc
trong h thng php lut chu u lc a. Tuy nhin, quy trnh o to ngh lut li mang
nhng nt c trng, c th l, c khng tn ti m hnh o to ring cho tng ngh lut
nh ngh thm phn, ngh lut s... m ch c mt quy trnh o to chung cho mi ngh
lut. Bi vit di y, tc gi gii thiu mt cch khi qut hai quy trnh o to ny bn
c tham kho

1. Khi qut v lch s o to lut

CHLB c
Cng ho Lin bang c l nc c h
thng php lut mang nhiu c trng ca
truyn thng php lut chu u lc a, bi
ngay th k XI, khi chu u bt u xut
hin xu hng ging dy php lut trong
cc trng i hc tng hp, trong ,
trng i hc tng hp Bologna ca nc
c bit n nh l mt trung tm u
tin ging dy lut La M v l ni quy t
cc ging vin v hc vin khp chu u,
nhiu sinh vin tr ca c, nhng ngi
c tham vng tr thnh lut gia gii cng
ti Bologna hc. Tha hng kin
thc php lut cng nh nhng phng
php p dng trong ging dy, nhng lut
gia c o to Bologna t nn
mng cho truyn thng o to php lut
c sau ny.
T th k XIV, cc trng i hc tng
hp u tin ca c, trong c khoa lut
c thnh lp. n nay, cc khoa lut
ny vn l nhng c s o to php lut
chnh thc ca c. y cng l c im
chung trong truyn thng v o to php
lut ca nhiu nc trong h thng php
lut chu u lc a nh: Php, B, H Lan...
Nhng, c c im c trng l, ch

o to lut v ngh lut l mt quy trnh

ton din, thng nht trn phm vi ton lin
bang (bao gm 16 bang). Theo , quy trnh
o to ny ko di khong nm nm ri
n su nm. Ton b thi gian o to
c chia lm hai giai on:
- Giai on th nht: o to php lut t
nht l ba nm ri ti trng i hc.
- Giai on th hai: o to thc hnh
ngh lut ko di t nht l hai nm.

2. o to lut v ngh lut c

Giai on o to lut
y l giai on th nht trong quy trnh
o to lut ti c. Bt k ai, nu mun tr
thnh lut s, cng chng vin, thm phn,
cng t vin... u phi thi tuyn hoc c
xt tuyn vo hc ti cc trng i hc lut
hoc khoa lut ti cc trng i hc tng
hp (hin nay, trn ton nc c c khong
50 khoa lut trc thuc cc trng i hc
nm ri rc trong phm vi 16 bang).
Theo quy nh, cc trng lut, cc khoa
lut thuc cc trng i hc tng hp ch
phi tun th khung chung v o to php
lut do lut lin bang quy nh. Trn c s
, mi bang c th quy nh cc chng
trnh o to chi tit khc nhau da trn th
mnh trong nghin cu, o to ca cc
trng i hc ca bang mnh.

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

57

tham kho nc ngoi

Cc mn hc
Trong giai on th nht, cc sinh vin
lut s phi hc trong mt khong thi gian
t nht l ba nm ri vi cc mn hc mang
tnh c s v khoa hc lut nh: lch s cc
hc thuyt php lut, lch s php lut, trit
hc, x hi hc php lut v cc mn lut
mang tnh cht bt buc nh: lut hin
php, lut dn s, lut hnh s, lut hnh
chnh, lut t tng dn s...
Bn cnh cc mn hc mang tnh bt
buc th sinh vin lut c cng c cc
mn hc t chn, c th l mn lut v
thu, lut v cng ng chu u, lut cnh
tranh, lut s hu tr tu... Vic thit k cc
mn hc bt buc v t chn ty thuc vo
chng trnh ca mi trng. V d nh, theo
chng trnh o to ca trng North
Rhine Westphalia, cc mn hc t chn l
lut thu, lut kinh doanh, lut quc t...
Phng php o to
i vi phng php o to lut c
th hin nay ang xut hin hai quan im
khc nhau, l: quan im ci cch v
quan im bo th. Nhm quan im ci
cch cho rng, nc c cng nh nhiu
nc trong h thng php lut chu u lc
a cn phi tip nhn phng php thc
tin trong o to lut ca cc nc Anh
M. Ngha l, cn gim bt tnh hn lm v
phi a cc v vic thc tin vo ging dy
cc mn lut. Nhm quan im bo th li
cho rng, ch o to php lut ca
nc c theo truyn thng vn rt hiu
qu. Bi vic o to php lut trong giai
on th nht gn vi vic o to kin thc
php lut c bn, tng hp, vi mc ch
cung cp cc kin thc ton din cho sinh
vin. Cn cc kin thc chuyn su v k
nng thc hnh mang tnh cht ngh lut l
nhim v trng tm ca giai on hai. Tuy
nhin, cc kt qu kho st gn y cho

58

Nghin cu Lp php s 8 (57)

thy, nhiu khoa lut trn lnh th ca c

ch trng n vic cn i gia hm
lng l thuyt v thc tin php lut trong
c cu cc mn hc. iu ny c minh
chng bng vic ngy cng c nhiu lut s
v thm phn c uy tn c cc khoa lut
mi n ging bi cho sinh vin. Bn cnh
, trong h thng cu hi ca cc k thi tt
nghip giai on th nht, t l cc cu hi
v thc tin php lut ngy cng tng.
T chc k thi tt nghip v nh gi kt
qu hc tp
Nu nhn vo quy trnh t chc k thi tt
nghip v vic nh gi kt qu hc tp qua
cc k thi, c bit l thi tt nghip cho giai
on th nht th c th khng nh rng, vic
o to php lut c c cht lng rt cao.
Php lut ca c quy nh: B T php ca
mi bang c trch nhim gim st, qun l,
nh gi k thi ny, thm ch c vic ra cu
hi thi. Cc cu hi thi thng di v phc tp,
chng hn nh, k thi tt nghip giai on th
nht bang Bavarian c ti tm cu hi, sinh
vin phi hon thnh bi thi trong thi gian
nm ting. y thc s l mt p lc i vi
bt c sinh vin lut no. Theo ti liu thng
k c cng b nm 2003, th ch c khong
65% sinh vin t yu cu, cn 35% sinh vin
phi thi li trong cc ln thi tip theo. Ngoi
hnh thc thi vit, cc trng cn c th cho
sinh vin thi tt nghip bng hnh thc vn
p. Theo , sinh vin s phi tr li cu hi
trc mt hi ng bao gm: hai gio s, hai
thm phn, mt lut s hoc mt chuyn vin
php lut. Thi gian thi vn p c th ko di
ti bn ting cho mt nhm khong nm sinh
vin. Nu sinh vin b trt trong ln thi li th
coi nh h b ph my nm hc ti trng.
Nhng sinh vin vt qua k thi ny th
c quyn hc tip giai on th hai.
Mt vn khng th khng nhc n
trong thc t hc tp v thi c ca sinh vin
T8
2005

o to lut v ngh lut

lut c l s hin din ca cc Repetiter

c th tm dch l thy dy km (xut hin t
th k th XIII v XIV trong vic dy v hc lut
trng i hc tng hp Bologna, sau lan
rng ra khp chu u v tn ti cho n nay).
Thy dy km tuy khng phi l cc gio s
dy lut ca cc trng i hc, nhng h c
trnh , kin thc php lut uyn thm, gip
cc sinh vin cch hc v tch ly kin thc
vt qua cc k thi. Thy dy km tn ty vi
vic truyn t nhng kin thc m cc gio s
trong trng cha lm cho sinh vin tha mn.
Gi s nh, khi ging bi trong mt lp hc c
khong 100 sinh vin, gio s kh c th tr li
c tt c nhng thc mc ca tng sinh vin
v cch tt nht i vi cc sinh vin lut trong
trng hp ny l n vi cc thy dy km.
Theo thng k, c ti 95% sinh vin lut c
tng n vi thy dy km. Cc thy dy
km sng bng nhng khon ph do sinh vin
tr, h c th hot ng n l hoc hot ng
trong mt hip hi, mt cng ty. Php lut ca
c coi hot ng dy km l hp php.
Giai on o to ngh lut
Sau khi vt qua k thi ca giai on
th nht, cc sinh vin lut s c tip tc
theo hc giai on th hai - giai on o
to ngh lut, ngha l, o to cc kin
thc php lut thc hnh. Vic o to ngh
lut ca giai on th hai ko di hai nm
v cng c kt thc bng mt k thi. Nu
khng vt qua k thi ny th sinh vin lut
s khng nhn c hc v c nhn, iu
cng ng ngha vi vic, h khng th
bc vo con ng ngh nghip nh: ngh
lut s, thm phn, hay ngh cng t vin...
o to ngh lut c c im ging
vi nhiu nc trong h thng php lut chu
u ch, y l giai on o to kin thc
v cc ngh lut nh: ngh lut s, ngh
thm phn, ngh cng t ... Nhng khc bit
l: (1) y l mt phn khng th thiu trong
o to lut bc i hc. (2) c khng

tn ti m hnh o to ngh thm phn nh

Php (sinh vin lut Php, sau khi tt
nghip i hc, nu c tham vng tr thnh
thm phn th phi tip tc thi v theo hc
trong trng o to thm phn), m php
lut ca c quy nh mt quy trnh chung
cho o to mi ngh lut, ngha l, cc sinh
vin lut, sau khi tt nghip i hc c t
cch hot ng mi ngh lut. Trong thi
gian hai nm gn vi thc hnh, sinh vin lut
c vn phi tham gia cc gi hc mang
tnh cht l thuyt. Thng thng, thy gio
ging trong cc gi hc ny l nhng thm
phn hay cc chuyn vin php l c kinh
nghim. Nhng sinh vin lut d nh
hng ngh nghip nh: ngh lut s, thm
phn... th vn phi tham gia tp s ta n
cp qun hoc ta n cp cao trong thi gian
su thng; c quan cng t ba thng; hi
ng a phng bn thng v bn thng tp
s cng vi mt lut s thc th. Nh vy,
trong thi gian thc tp, sinh vin lut s lm
quen vi cc v vic thuc nhiu lnh vc, t
dn s, hnh s n hnh chnh... Mc tip
cn vi thc tin ngh lut s ph thuc vo
s lng cng vic ni thc tp v kh nng
hc tp ca sinh vin. Khi hon thnh
nhim v tp s cc c quan ni trn, trong
thi gian by thng cn li, h c th ty chn
tp s li mt trong cc v tr ni trn, nhm
tng thm kh nng chuyn su ngh nghip.
Trong by thng ny, nhng sinh vin c nh
hng lm ngh thm phn thng s chn
ta n l ni tng cng thc tin. Cn nhng
sinh vin c tham vng theo ngh lut s, th
a ch m h thc tp l cc cng ty lut hoc
cc on lut s.
Giai on thc hnh ngh lut ca sinh
vin cng c kt thc bng mt k thi tt
nghip. K thi ny cn c coi l quan trng
v kh hn k thi tt nghip trong giai on
th nht. Theo thng k ca bang Bavarian,
c ti 15% trong t s sinh vin lut ti bang

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

59

tham kho nc ngoi

thi trt trong k thi ny. Khi nhng sinh vin

thi li ln hai m vn khng qua, th con
ng bc vo ngh lut ca h coi nh
b khp li. Cn nhng sinh vin lut hon
thnh vic hc tp trong c hai giai on v
vt qua c hai k thi ni trn s c nhn
bng lut, v h c t cch tm nhng v
tr lm vic thch hp.
Hin nay c, cc sinh vin lut sau khi
tt nghip c rt t c hi c tuyn vo
lm thm phn, do cng vic ny t c nhu
cu b sung. Bn cnh , bin ch trong
cc c quan cng t v c quan hnh chnh
nh nc cng lun c gii hn. Tnh trng
ny lm cho s ngi chn ngh lut s
kim sng ngy cng tng. Theo con s
thng k nm 2001, ton lin bang c c
khong 110.367 lut s c cng nhn t
cch trong cc on lut s. n thng
1/2003, s lut s c cng nhn t cch
trong cc on lut s ln ti 121.420
ngi, tng khong 4,4% so vi 12 thng
trc . Ngh lut s c cng nh
nhiu nc trn th gii, tnh cnh tranh
ngy cng cao, do hnh thnh xu hng
ngy cng c nhiu lut s hot ng
chuyn su trong mt lnh vc php lut
nh: lut hn nhn gia nh, lut thu, lut
hnh s, lut hnh chnh, lut s hu tr tu...
Nh vy, vic quy nh hai bc trong quy
trnh o to php lut c va c nhng
im tng ng vi cc nc trong h thng
php lut chu u lc a, ng thi, cng c
nhng c im ring, th hin r nt vic
o to ngh lut trong giai on th hai.

3. o to thc s v tin s lut hc

o to sau i hc trong lnh vc php
lut c cng rt pht trin so vi nhiu
nc chu u, bi nu ai mun khng nh
v tr ca mnh ni cng tc hoc c c
mun tr thnh gio s ging dy php lut
trong cc trng i hc, th hc tp v

60

Nghin cu Lp php s 8 (57)

nghin cu sau i hc l con ng khng

th b qua.
- o to thc s: phn ln cc chng
trnh o to cao hc lut c bt buc
hc vin phi c trnh c nhn lut, phi
tham gia hc tp v nghin cu theo thit k
chng trnh ca cc trng i hc. Kt
thc kha cao hc lut, hc vin s phi
bo v lun vn, nu lun vn t yu cu,
h s c nhn hc v thc s lut hc.
- o to tin s: Cng ging nh nhiu
nc trong h thng php lut chu u lc
a, quy trnh o to tin s lut hc c
phn nh tnh cht hn lm. Theo thng k,
c khong 1/10 cc lut gia c lm lun
n tin s v nhn c hc v tin s i
hi cc nghin cu sinh phi hc tp trung
ti cc c s o to t mt n hai nm,
khi bo v thnh cng lun n, h s c
nhn tm bng: Dr.jur. (vit tt ca t tin
s lut trong ting c).
Hc v tin s lut khng phi l i hi
chnh thc vi bt k ngh lut no, nhng
n to ra mt v tr x hi ng k v rt hu
ch vi c nhng ngi khng mong mun
tr thnh gio s dy lut trong trng i
hc. Trong cc cng ty t nhn, nu mt
lut s c hc v tin s th anh ta s c c
hi c bt nhng v tr cao nht.
Tuy nhin, s o to bi bn v rt
nghim tc trong quy trnh kim tra, nh gi
thc s l mt th thch rt ln cho nhng ai
mun t c hc v tin s lut c, bi
mt lun n tin s thng i hi phi c
dy t 200 n 400 trang v phi m bo
tnh khoa hc rt cao, phi kt hp c c
gi tr l lun v thc tin. c bit, vi nhng
tin s lut hc c nguyn vng tr thnh gio
s, th h nht thit phi in lun n ca mnh
thnh sch sau khi bo v thnh cng.
*ThS. Khoa lut, Hc vin An ninh nhn dn
T8
2005

Tp ch trong tp ch
Vn i*
Vn Hu**

Nh nc v php lut
Nguyn Quang Thi, Mt s khi nim
v thi hnh n v thi hnh n dn s
Vit Nam, Tp ch Dn ch v Php lut, s
thng 5/2005, tr.43-48: Khi hot ng thi
hnh n ni chung v thi hnh n dn s ni
ring vn do ta n thc hin th hu nh
quan nim thi hnh n khng c tranh lun.
Nhng t khi hot ng thi hnh n c
chuyn cho c quan ca Chnh ph th c
quan im cho rng thi hnh n l mt giai
on t tng. Nhng c quan im cho
rng, y ch l hot ng qun l hnh
chnh t php v qu trnh t tng m trng
tm l vic xt x ca ta n chm dt.
Tc gi khng ng nht vi hai quan im
trn m cho rng, y l mt hot ng t
php ca Nh nc.
Lu Tin Dng, Bn v p dng php
lut trong cng tc xt x, Tp ch To
n s 10 (5/2005), tr.10-14: Php lut
nc ta quy nh thm phn, hi thm c
lp v ch tun theo php lut trong xt x;
thm phn khng c gii thch lut.
Nhng php lut p dng khng phi
ch l Hin php hoc cc o lut m bao
gm c cc hng dn ca cc c quan
v cc c nhn c thm quyn t trung
ng n a phng. Thm ch, thm
phn, hi thm nhiu khi ch p dng trc

tip cc vn bn hng dn. Trong thc

t, thm phn c giao mt c quyn v
mt trng trch v cng to ln l quyt
nh cui cng vic p dng php lut.
Vy, cho thm phn thc hin tt trng
trch ca mnh trong khi php lut cha
cho thm phn cc quyn gii thch lut th
cng cn khuyn khch h ch ng hn
na trong vic c lp p dng php lut
i km vi trch nhim gii trnh v s la
chn ca mnh mt cch cng khai, minh
bch trong phn quyt ca mnh.
L Duy Ninh, Khi nim v nh ngha
khi nim trong lut, Tp ch Khoa hc
php l, s 2/2005, tr.49-53: Mi khi nim
u c hai mt, l ni hm v ngoi
din. Ni hm l cht, tp hp nhng du
hiu bn cht ca i tng c phn nh
trong khi nim. Ngoi din l lng ca
khi nim. Hai nh ngha thng c s
dng l nh ngha theo tp hp v nh
ngha thng qua lit k. Mi cch nh
ngha u c u im nhng xt mt cch
ton cc th cch nh ngha th nht c li
th hn. Vi nhng vn bn c phm vi
iu chnh rng, c tnh n nh lu di nh
b lut, lut th nn a vo nhiu nh
ngha ny, cn vn bn di lut th trong
trng hp khng th khc c vn c th
chp nhn cch nh ngha lit k. V nh
ngha tp hp, nh ngha phi cn i,

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

61

tp ch trong tp ch

khng c lng vng, phi ngn gn,

chun xc, r rng v khng nn nh
ngha ph nh.
Ng Vn Nhn, S tc ng ca d
lun x hi i vi thc php lut ca
i ng cn b c s nc ta hin
nay, Tp ch Dn ch v Php lut thng
5/2005, tr.22- 27: i ng cn b c s l
nhng ngi trc tip tip xc gii quyt
cc cng vic vi nhn dn. V vy, h
chu s tc ng rt ln ca d lun x hi
trn a bn. D lun i hi cn b phi
c mt trnh kin thc, hiu bit nht
nh v php lut, phi lun gng mu
trong vic p dng v tun th php lut.
D lun cn gy sc p chng cc biu
hin tiu cc trong li sng ca cn b,
ph phn, ln n hnh vi vi phm php
lut khin cho cn b phi c thc iu
chnh hnh vi ca mnh, ng thi cn
biu dng, khen ngi. Bn cnh nhng
tc ng tch cc, d lun x hi cn c
th tc ng tiu cc n i ng cn b,
nh khi d lun phn nh sai thc t khin
cn b lng tng, c th lm mt i phn
no tnh t ch, quyt on, lm cho cn
b e ngi, s va chm. Nu cao qu
mc s pht sinh tnh trng a dua theo d
lun x hi. Nhng nu coi thng c th
dn n vic pht l d lun gii quyt
cng vic theo ca mnh. Ngoi ra, tin
n tht thit c th gy nh hng xu
n uy tn ca cn b.
Phm Hu Ngh, Vn qun l nh
nc v bo v mi trng trong D
tho Lut Bo v mi trng (sa i),
Tp ch Nh nc v Php lut, s 2/2005,
tr.20-23: Ni dung qun l nh nc v
bo v mi trng cha bao qut. Trong
cc vn bn hin hnh, cha th hin r

62

Nghin cu Lp php s 8 (57)

trch nhim, nhim v, quyn hn cng

nh s phn cp ca cc c quan lin
quan. Do vy, cn b sung mt s ni
dung nh pht trin v qun l cc dch v
v bo v mi trng, t chc thu v qun
l vic s dng ph bo v mi trng
ng thi, cn lm r trch nhim, nhim
v, quyn hn cc b, ngnh, cc c quan
trong lnh vc bo v mi trng v cn
th hin r s phn cp trch nhim cho
U ban nhn dn trong lnh vc ny.

Php lut kinh t

Phan Xun Tuy v Nguyn Ngc H,
Bn v vi phm hp ng kinh t v li
dng hp ng kinh t phm ti, Tp
ch Kim st s 11(6/2005), tr. 28: Vi
phm hp ng kinh t chnh l vi phm
quy nh no trong php lut v hp
ng kinh t vi nhiu dng khc nhau
nh khng thc hin hoc thc hin khng
ng hp ng k kt. Vic chng minh
vi phm v trch nhim vt cht do vi
phm hp ng cn tun theo th tc t
tng ti trng ti thng mi hoc to n
v vic min gim trch nhim vt cht p
dng theo quy nh ca php lut hp
ng kinh t. Trong nn kinh t th trng
hin nay, li dng hp ng kinh t vi
phm php lut l mt thc t v c xu
hng pht trin. hn ch cc hnh vi
trn, cn phi hp cht ch gia cc c
quan chc nng trong vic phng nga,
u tranh x l, chng hnh s ho cc vi
phm hp ng kinh t, ng thi phi
hon thin php lut v hp ng kinh t.
Nguyn Thanh T, Php lut cnh
tranh trong hp ng chuyn giao cng
ngh, Tp ch Khoa hc php l, s
2/2005, tr.24-32: Bi vit xem xt mi
quan h gia php lut cnh tranh v
T8
2005

tp ch trong tp ch

chuyn giao cng ngh, thc tin p dng

php lut cnh tranh trong hp ng
chuyn giao cng ngh Lin minh chu
u. Qua , tc gi kin ngh nhanh chng
ban hnh Ngh nh hng dn thi hnh
Lut cnh tranh trong lnh vc chuyn giao
cng ngh. Lut Chuyn giao cng ngh
s trnh Quc hi thng qua vo nm 2006
cn c quy nh v iu khon hn ch
cnh tranh trong hp ng chuyn giao
cng ngh v xem xt n di gc
php lut cnh tranh, b sung cho cc quy
nh hin hnh trong Lut Cnh tranh.
Nguyn Th Yn, S h tr ca c
quan t php i vi hot ng ca
trng ti thng mi theo Php lnh
Trng ti thng mi nm 2003, Tp ch
Lut hc s 2/2005, tr.46- 49: Do trng ti l
t chc x hi ngh nghip, khng phi l
c quan xt x nh to n, khng nhn
danh quyn lc Nh nc gii quyt, do
vy cn phi c s h tr ca c quan t
php, c th l to n nhn dn v c quan
thi hnh n. S h tr th hin qua vic ch
nh, thay i trng ti vin i vi trng ti
v vic; p dng cc bin php khn cp
tm thi, lu tr h s trng ti i vi trng
ti v vic; hu hay khng hu quyt nh
trng ti; h tr trong vic thi hnh quyt
nh trng ti. Vic h tr ca cc c quan
t php vi hot ng ca trng ti l mt
im mi ca Php lnh Trng ti thng
mi. N lm cho hot ng ca trng ti
thng mi c tnh kh thi cao.
Nguyn Khnh Ngc, Php lnh
Chng bn ph gi hng ho nhp khu
vo Vit Nam v mt s suy ngh v
vic thc hin trong mi lin h vi to
n, Tp ch To n s 10 (5/2005), tr.2-10:
Quy nh trong Php lnh v Chng bn

ph gi hng ho nhp khu vo Vit Nam

l nhng quy nh php lut mi xut hin
trong vi nm gn y. Mc ch ca
nhng quy nh ny nhm bo h cc
ngnh sn xut trong nc. Qua kinh
nghim thc hin cc quy nh v chng
ph gi hng ho nhp khu mt s
nc, chng ta cn phi ban hnh cc vn
bn hng dn thi hnh chi tit cc quy
nh ca Php lnh ny. Ngoi ra, cn
phi o to cc thm phn c nng lc,
trnh gii quyt nhng v kin c
lin quan n chng bn ph gi, ng
thi cng cn xy dng m hnh to n l
to n chuyn trch ch khng xy dng
to n theo a bn.

Php lut hnh s

Trn Vn , Thi hnh hnh pht t
hnh mt s nc trn th gii v vn
hon thin php lut v thi hnh n
t hnh Vit Nam, Tp ch Nh nc v
Php lut, s 3/2005, tr.61-66: Trn th
gii c trn 110 nc b hnh pht t hnh.
Vit Nam hin nay, vn cn duy tr hnh
pht t hnh nhng nn b hnh pht ny
i vi ti phm kinh t. Cn quy nh vic
hon thi hnh n t hnh vi kh nng n
gim v thay x bn trc tip bng x bn
gin tip. Bn cch hnh thc x bn, nn
nghin cu thm bin php tim thuc c
v nghin cu v Lut hin tng ca
nhng ngi t t.
H S Sn, Hon thin mi quan h
gia ta n v vin kim st trong qu
trnh gii quyt v n hnh s, Tp ch
Nh nc v Php lut, s 2/2005, tr.63-68:
Mi quan h gia ta n v vin kim st
trong qu trnh gii quyt v n hnh s c
quy nh trong B lut T tng hnh s nm

Nghin cu Lp php s

8 (57)

T8
2005

63

tp ch trong tp ch

1988 v 2003 l cha n. gii quyt

ng n v n hnh s, cn hon thin mi
quan h ny theo hng bo m tnh c
lp ca mi c quan. Th nht, cn xem xt
li thm quyn ca ta n trong vic khi t
v n hnh s; th hai, cn quy nh th tc
gii quyt trong trng hp ta n xt thy
vic rt truy t ca vin kim st khng c cn
c; th ba, cn quy nh li gii hn xt x s
thm; th t, cn m rng thm quyn ca ta
n cp phc thm trong vic sa bn n theo
hng tng nng trong trng hp c khng
ngh ngc li ca vin kim st.

Php lut dn s
Trn Phng t, a v php l ca
ngi nc ngoi Vit Nam tip cn
di gc php lut dn s, Tp ch
Kim st s 11(6/2005), tr. 25- 27: Hin
nay nc ta cha c mt o lut ring
quy nh v a v php l ca ngi nc
ngoi, nhng di gc php lut v
dn s th a v php l ca h c
quy nh nhiu vn bn khc nhau nh
trong lnh vc nhp cnh, xut cnh, c
tr, i li, quyn s hu ti sn v tha
k... Vic quy nh ch php l ca
ngi nc ngoi trong cc vn bn khc
nhau nhn chung l cha y , c th
to ra s h cho ngi nc ngoi li
dng hot ng gy phng hi n
an ninh - trt t. cng tc qun l
ngi nc ngoi nhanh chng i vo n
np, cn sa i, b sung cc vn bn
php lut c lin quan.
Phan Ch Hiu, Thm quyn gii
quyt cc vic kinh doanh, thng mi
theo B lut T tng dn s: Nhng
im mi v cc vn t ra trong
thc tin thi hnh, c san Ngh lut,
tr.32- 41: B lut T tng dn s c nhiu

64

Nghin cu Lp php s 8 (57)

im mi, tin b nhng trong qu trnh

thc hin s gp kh khn vng mc nh
thm quyn gii quyt tranh chp kinh
doanh, thng mi. khc phc cn
phi c hng dn c th ca Ta n
nhn dn ti cao, nh cn phi coi vic
xc nh v n pht sinh t tranh chp v
kinh doanh, thng mi hay dn s, lao
ng ch thun ty mang tnh k thut v
thuc quyn ch ng ca ta n. Do vy,
cc sai st trong vic xc nh v n l
kinh doanh thng mi hay dn s khng
b coi l cn c khng co, khng ngh
v hy n, sa n. Nn quy nh cc
tranh chp v kinh doanh thng mi ch
l dng c bit ca tranh chp dn s v
s dng phng php loi tr phn
nh v n v kinh doanh, thng mi vi
v n v dn s
ng V Hun, Nng cao vai tr
nhn thc x hi trong hot ng bo
v quyn s hu tr tu, Tp ch Dn ch
v Php lut s thng 5/2005, tr.31-36: S
hu tr tu l nhng sng to tr tu ca
con ngi, c tha nhn v dnh cho
ngi s c quyn trong thi hn nht
nh. Vic bo v quyn s hu tr tu bc u t c nhng kt qu nhng
cn khim tn. Mun t c hiu qu
cao hn na, cn phi nng cao nhn thc
ca x hi v vn ny bng cch
tuyn truyn, ph bin gio dc php lut
cho tt c cc i tng lin quan, ng
thi phi tng cng cc hot ng dch
v t vn, thng tin v s hu tr tu,
cng c v nng cao vai tr ca cc Hi
v s hu tr tu./.

* PGS, TS. Nh php lut Vit-Php.

** Vin kim st nhn dn ti cao
T8
2005