s 11 (63) thng 11 - 2005

TT

Tn chuyn mc v bi

Tc gi

1.

Tng cng nng lc lp php ca Quc hi nc ta

hin nay
Mi quan h gia nguyn tc t chc quyn lc nh
nc vi t chc b my nh nc
Minh bch ho cc hot ng nh nc

Trn Ngc ng

4.

Tng cng cng tc phi hp gia cc c quan hnh

chnh nh nc

Ng Hi Phan Hong Th Ngn

5.

8.

Son tho v ban hnh vn bn quy phm php lut ph Nguyn Hong Anh
hp vi thc tin
Xc nh th trng lin quan theo lut cnh tranh nm Nguyn Ngc Sn
2004
B sung tnh hung khi xc lp quc tch ca tr em
Cao Nht Linh
sinh ra trn lnh th Vit Nam
S cn thit banh hnh Lut H tch
Phm Trng Cng

9.

Nhng vng mc khi p dng ch nh tha k

10.

Thu ht cn b ging dy, nghin cu vo hot ng

lp php
B tr t php trong nh nc php quyn Vit Nam x
L Quc Hng
hi ch ngha
Tng quan v c quan lp php cc nc trn th gii
Nguyn Chu Dng

2.
3.

6.
7.

11.
12.
13.

Tp ch trong Tp ch

Nguyn Vn Su
Trn Vn Thng
L Vng Long

Nguyn Vn Mnh
Phan Huy Hng

Vn i
Vn Hu

Tng cng nng lc lp php ca

Quc hi nc ta hin nay
GS TS. Trn Ngc ng*
Nng lc lp php ca Quc hi, l kh nng ca Quc hi ni chung, cc c quan ca
Quc hi v i biu Quc hi ni ring, hon thnh c chc nng lp php theo lut nh,
p ng cc nhu cu khch quan ca vic iu chnh cc quan h x hi trong tng thi k.
Vi quan nim , xin nu mt s suy ngh v vic tng cng nng lc lp php ca Quc
hi nc ta hin nay.
1.Tng cng nng lc lp php ca Quc hi, p ng cc nhu cu khch quan ca vic
iu chnh cc quan h x hi trong iu kin hin nay l mt i hi cp thit
Tnh cp thit v tnh khch quan ca vic tng cng nng lc lp php ca Quc hi
trong iu kin hin nay l bt ngun t cc i hi sau y:
Mt l, bt ngun t i hi xy dng v hon thin php lut v dn s, kinh t, to
lp mi trng php l thun li cho nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha pht
trin.
Ngh quyt i hi ng ton quc ln th IX ch r, phi "i mi v hon thin
khung php l, tho g mi tr ngi v c ch chnh sch v th tc hnh chnh pht huy
ti a mi ngun lc, to sc bt mi cho sn xut, kinh doanh ca mi thnh phn kinh t vi
cc hnh thc s hu khc nhau". iu chng t rng, php lut c vai tr cc k quan
trng trong cng cuc xy dng v pht trin nn kinh t th trng nh hng x hi ch
ngha. Khng sm xy dng v hon thin h thng php lut vi cht lng tt s khng sm
to ra c mi trng php l bnh ng, thun li cho mi thnh phn kinh t tn ti v pht
trin; cc ch trng pht huy ni lc, tng nhanh vn u t t trong nc v nht l t nc
ngoi, tng trng kinh t cao v bn vng, nng cao i sng nhn dn... s tin trin rt
chm chp, kh i vo cuc sng v kh tr thnh hin thc. C th khng nh rng, khng
c mt h thng php lut tng i y , ng b, thng nht, kh thi v minh bch th
khng th pht huy c mi ngun lc, khng c vn u t, khng th c cng ngh cao
y nhanh s nghip cng nghip ho v hin i ho t nc, khng th c qun l tin
tin c hiu lc v hiu qu, khng th c cc loi hnh th trng tn ti v pht trin lnh
mnh, khng th c cc phng tin t chc v thc hin trn quy m c nc cc chnh sch
x hi, khng th c dn giu nc mnh, x hi cng bng, dn ch v vn minh nh ng
li ca ng ra. Thc tin ch ra rng, nhiu nc vn khng giu c v ti nguyn,
nhng i ln mt cch nhanh chng nh pht huy yu t con ngi trong mt mi trng
php l tt.

Nn kinh t th trng vn l nn kinh t vi cc quan h rt a dng, phong ph, nng

ng v phc tp. nc ta, nn kinh t pht trin theo nh hng x hi ch ngha. iu
cng i hi vai tr to ln ca php lut nh hng cho s pht trin a dng v trt t
cc quan h kinh t, thit lp c s trin bn vng, n nh; ng thi hn ch c v tin
ti loi b cc yu t t pht, ngu nhin tu tin; ngn nga c cc yu t gy mt n nh,
ri lon, khng hong. ng nh Cc Mc ch r:" Tnh c iu chnh v trt t chnh l
hnh thc cng c v mt x hi mt phng thc sn xut nht nh v do , ca s gii
phng tng i phng thc sn xut khi s ngu nhin v tu tin thun tu"1
Hai l, bt ngun t i hi xy dng nh nc php quyn Vit Nam x hi ch ngha
ca dn, do dn v v dn di s lnh o ca ng.
thc hin i hi , khng th khng xy dng v hon thin h thng php lut,
khng th khng cao vai tr ca php lut trong i sng nh nc v i sng x hi. Bi
v nh nc php quyn, theo kinh nghim ca nhn loi, trc ht l mt nh nc c h
thng php lut tt c v ni dung ln hnh thc v h thng php lut c mi ngi
cao, tn trng.
nc ta, php lut chnh l phng tin th ch ho ng li lnh o ca ng,
lm cho ng li c hiu lc v c thc thi trn quy m ton x hi. i vi nh nc,
php lut l phng tin t chc v hot ng ca chnh mnh, l s ghi nhn v mt php l
trch nhim ca nh nc i vi x hi v cng dn, l phng tin qun l nh nc c hiu
lc v hiu qu i vi mi mt i sng x hi. Trong mi quan h vi cc t chc chnh tr,
x hi, ngh nghip, php lut l phng tin m bo cho qun chng nhn dn lao ng
tham gia qun l nh nc, qun l x hi thng qua cc t chc ca mnh. Php lut l s
ghi nhn qu trnh pht trin ca nn dn ch, m bo cho tt c quyn lc nh nc thuc v
nhn dn. C th ni, i vi ton b h thng chnh tr, php lut l phng tin hng u
thit lp cc nguyn tc quan trng nht v t chc v hot ng ca ton b h thng; l yu
t m bo cho c h thng hot ng nhp nhng, n khp, thng nht nhng c s phn cng
v phi hp; l thc o v tnh hp php, hp chnh tr, hp o l ca cc thnh vin hot
ng trong h thng .
i vi c nhn, php lut l phng tin ghi nhn v th ch ho cc quyn con
ngi, quyn cng dn v m bo v mt php l cho cc quyn c thc hin. Mt
khc, do vic ghi nhn mt cch chnh thc cc gi tr ca con ngi m php lut tr thnh
phng tin cc thnh vin ca x hi c iu kin bo v li ch hp php ca mnh. Cc
vn v an sinh x hi, v tnh mng v ti sn, danh d v nhn phm, t do, bnh ng v
cng bng u gn cht vi vai tr iu chnh ca php lut. C th ni, php lut l phng
tin cao nhn t con ngi v pht huy sc mnh ca n trong mi quan h vi quyn

C. Mc Ph. Angghen, Tuyn tp, T.25, Nxb S tht, H.1981. tr 256 - 257

lc nh nc. Chnh v vy m mc hon thin php lut v tun th php lut tr thnh
tiu ch nh gi tnh php quyn ca mt nh nc.
Ba l, bt ngun t i hi xy dng v pht trin cc mi quan h quc t theo ng
li m ca v ch ng hi nhp kinh t khu vc v th gii.
y va l i hi, va l mt trong nhng nhim v cc k quan trng ca nh nc
ta. thc hin c nhim v , khng th khng xy dng v hon thin h thng php
lut. Bi v, xy dng v hon thin h thng php lut, mt mt p ng i hi ca tnh
hnh mi trng php l cho m ca v hi nhp, to ra kh nng mi cho s pht trin, mt
khc, p ng yu cu to lp c s php l cho cuc u tranh bo v c lp, ch quyn v
ton vn lnh th trong iu kin quc t ang tip tc c nhiu bin i phc tp, ton cu
ho v kinh t cha ng nhiu mu thun, va c mt tch cc va c mt tiu cc; u tranh
dn tc v u tranh giai cp tip tc din ra gay gt, cc th lc th ch ang in cung
chng ph v xuyn tc.
Vi ch trng m ca v ch ng hi nhp, nc ta v ang tip tc tr thnh
thnh vin ca nhiu t chc quc t v khu vc, nht l sp ti s tr thnh thnh vin ca
WTO. iu cng i hi s cp thit phi xy dng v hon thin h thng php lut trong
nc p ng nhu cu m ca v hi nhp.
Bn l, bt ngun t i hi phi khc phc nhng yu km ca h thng php lut
hin hnh ca nh nc ta.
Mc du sau gn 20 nm i mi, h thng php lut ca nc ta tng bc hnh
thnh, gp phn quan trng vo vic pht trin kinh t, gi vng an ninh chnh tr v trt t an
ton x hi, xy dng v kin ton b my nh nc, thc hin ng li m ca v ch ng
hi nhp kinh t khu vc v th gii; nhng nhn chung, cha p ng c cc i hi ca
cng cuc xy dng v pht trin t nc. H thng php lut ca nc ta cn bc l nhiu
yu km, th hin mt s im c bn sau y:
- H thng php lut nc ta cn cha y , cha ng b, thiu ton din. Nhiu
lnh vc ca i sng x hi vn cha c lut iu chnh. Ngay trong lnh vc kinh t vn cn
thiu rt nhiu lut nh: Lut v u thu, Lut v chng bn ph gi... l cha ni n cc
lnh vc khc nh an ninh quc phng, trt t an ton x hi... Hn na cc lut ban hnh
cn thiu minh bch, thiu n nh, nhiu quy nh khng trc tip iu chnh c cc
quan h x hi m phi ch i vn bn hng dn mi i vo cuc sng nn km hiu lc,
hiu qu v to ra tm l khng ng n trong cn b nhn dn, nht l c s: ch i vn
bn hng dn, khng ch ng t chc thc hin lut ngay sau khi c ban hnh. Ni dung
ca lut nhiu lc cha theo kp vi s pht trin ca thc tin, ca nn kinh t - x hi, cn
mang nng mun ch quan, nn tnh kh thi v tnh d bo cn thp, lm cho lut phi

thng xuyn sa i, b sung. C th ni, c v ni dung ln hnh thc th hin ca php lut
nc ta cha ngang tm vi i hi ca thc tin.
- C ch xy dng, sa i v b sung php lut tuy c i mi mt bc bng
vic Quc hi thng qua Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut (sa i thng
12/2002) nhng vn cn nhiu bt cp cn phi tip tc hon thin v i mi mt cch c bn
hn mt mt, nng cao cht lng v mt khc, tng nhanh v s lng cc d n lut c
thng qua. Trong , phi c bit khc phc tnh trng n cha trong lut nhng li ch cc
b ca ngnh v to thun li cho c quan nh nc, gy kh khn phin h cho ngi dn.
ng thi, khc phc tnh hnh thc trong vic t chc ly kin tham gia ca cc B, ngnh,
cc thnh vin ca Chnh ph v nhn dn v cc d n lut. Cn c c ch thu ht cc chuyn
gia gii, nhng ngi trc tip thi hnh php lut v huy ng c hiu qu tr tu ca nhn
dn, cc t chc x hi, hip hi ngh nghip vo hot ng xy dng php lut.
- Hot ng r sot, h thng ho vn bn quy phm php lut v php in ho cha
c cc ngnh quan tm y v thng xuyn.
- iu c quc t m nh nc ta k kt hoc gia nhp cha c quan tm ng
mc t chc thc hin v ni lut ho kp thi.
- Nng lc lp php ca Quc hi ni chung, ca cc c quan, t chc v cn b c
thm quyn son tho, thm nh, thm tra ni ring cn yu, cha p ng c i hi ngy
cng cao v cht lng v s lng ca cc d n lut.
2. Ni dung tng cng nng lc lp php ca Quc hi nc ta hin nay
Tng cng nng lc lp php ca Quc hi nc ta hin nay, cn tp trung vo mt s
ni dung sau y:
2.1. Tng cng nng lc xy dng v hon thin php lut iu chnh cc quan h
kinh t - dn s m trng tm l hon thin th ch kinh t th trng nhiu thnh phn
nh hng x hi ch ngha
Tri qua 20 nm i mi, cc quan h kinh t th trng nhiu thnh phn ra i
nc ta v php lut ng vai tr to ln trong qu trnh y. Tuy nhin, th ch kinh t th
trng nhiu thnh phn nh hng x hi ch ngha vn cha hon thin, t duy php l
kinh t th trng cha theo kp i hi ca thc tin, nng lc lp php v lp quy cn bt cp
so vi nhu cu ca i sng kinh t - x hi. Do , tng cng nng lc xy dng v hon
thin php lut iu chnh cc quan h kinh t - dn s l mt ni dung quan trng hng u
trong vic tng cng nng lc lp php ca Quc hi nc ta hin nay. Ni c th, theo ni
dung tng cng nng lc lp php ny, cn tp trung vo mt s vn sau y:
- Tng cng nng lc xy dng v hon thin php lut v s hu v quyn t do kinh
doanh, trong , tp trung xy dng v hon thin ch trch nhim php l ca ch s hu

nh nc v cc ch s hu khc; c ch bo m quyn s hu v hn ch quyn s hu...

Hon thin c ch bo v quyn t do kinh doanh, to c s php l huy ng mi tim
nng, ngun lc v pht trin sn xut kinh doanh. To lp mi trng php l cho cnh tranh
lnh mnh, bnh ng, ph hp vi nguyn tc ca WTO v cc cam kt quc t khc. Xy
dng mt khung php l chung cho cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t. Tng
cng nng lc xy dng v hon thin mi trng php l cho s hnh thnh v pht trin
lnh mnh cc loi hnh th trng: th trng bt ng sn, th trng lao ng, th trng
khoa hc cng ngh, th trng chng khon... Hon thin php lut v ti nguyn v mi
trng vi t duy php l cht ch, pht trin bn vng, bo m kt hp hi ho gia vic s
dng vi vic bo v ti nguyn thin nhin.
2.2. Tng cng nng lc xy dng v hon thin php lut v t chc v hot ng ca
b my nh nc ph hp vi yu cu xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha
ca dn, do dn, v dn v nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha
Nng lc lp php v t chc v hot ng ca b my nh nc phi i i vi nng
lc lp php v kinh t - dn s. C nh vy mi to lp s tc ng qua li tch cc gia
thng tng kin trc vi h tng c s. Xy dng v hon thin php lut v t chc v hot
ng ca b my nh nc, trc ht l xy dng Quc hi tr thnh thit ch mnh, thc
quyn. Xy dng mt nn hnh php trong Chnh ph gi ng vai tr l c quan hnh
chnh nh nc cao nht; cc c quan hnh chnh nh nc t b vai tr ch qun i vi cc
doanh nghip tp trung qun l nh nc theo php lut. Cc th tc hnh chnh phi n
gin, cng khai, minh bch. Xy dng mt nn t php l biu tng ca cng bng v cng
l, trong to n l yu t trung tm vi nguyn tc xt x c lp, ng php lut, kp thi,
vi th tc t tng tht s dn ch, bnh ng, cng khai, minh bch, cht ch nhng thun
tin, m bo cho nhn dn tham gia v gim st i vi hot ng t php.
2.3. Tng cng nng lc xy dng v hon thin php lut v m bo quyn con
ngi, quyn t do dn ch ca cng dn
Nng lc lp php trong lnh vc m bo quyn con ngi, quyn cng dn, trc ht
l nng lc th ch ho mi quan h gia trch nhim ca nh nc ni chung, ca c quan v
c nhn c thm quyn ni ring vi c nhn cng dn theo hng cao nhn t con ngi,
to iu kin cho con ngi thc hin y cc quyn con ngi, quyn cng dn v dn s,
chnh tr, kinh t, vn ho, x hi. Theo hng , cn phi xy dng Lut v bi thng nh
nc, Lut v lp hi, biu tnh, Lut v trng cu dn ...
2.4. Tng cng nng lc lp php trong xy dng v hon thin php lut v gio dc,
khoa hc cng ngh v cc vn x hi
y l mt lnh vc c ni dung iu chnh bng php lut rt rng, phong ph, a
dng, phc tp vi nhiu t duy php l mi. Trong , cn quan tm n cc t duy nh x

hi ho trong gio dc - o to, khoa hc - cng ngh, y t, vn ho, ngh thut, th thao...
Gio dc o to l quc sch hng u; to lp th trng khoa hc cng ngh; pht huy t
do, dn ch trong nghin cu khoa hc sng to; xo i gim ngho v cng bng x hi; bo
m quyn t do tn ngng, pht huy nhng yu t tt p v vn ho, o c ca tn gio...
Nng lc lp php trong lnh vc vn ho - x hi chnh l nng lc th ch ho cc t duy
php l ny thnh cc quy phm php lut iu chnh c hiu lc v hiu qu cc quan h x
hi trong lnh vc ny.
2.5. Tng cng nng lc ni lut ho cc iu c quc t m nh nc ta gia nhp
hoc k kt
Trong iu kin hi nhp quc t, nh nc ta tip tc k kt, gia nhp cc iu c
quc t trong nhiu lnh vc: kinh t, thng mi, u t, tn dng quc t, s hu tr tu, thu
quan, bo v mi trng, tng tr t php, chng khng b quc t, chng ti phm c t
chc xuyn quc gia, chng ra tin, chng tham nhng... V vy, tng cng nng lc ni
lut ho nhng iu c quc t m nh nc ta k kt hoc gia nhp l mt trong nhng
phng hng quan trng trong vic tng cng nng lc lp php ca Quc hi nc ta hin
nay.
3. Mt s gii php tng cng nng lc lp php ca Quc hi
tng cng nng lc lp php theo cc phng hng ni trn, theo chng ti, cn
tin hnh cc gii php sau y:
3.1. Tip tc i mi quy trnh lp php nhm nng cao cht lng vn bn v y
nhanh qu trnh son tho ban hnh vn bn
- Lut l sn phm lao ng tr tu ca nhiu c quan, nhiu c nhn. pht huy dn
ch, thu thp c nhiu kin ca nhn dn cn i mi vic ly kin ca cc tng lp
nhn dn trc v sau khi son tho d n lut, sao cho thit thc, c cht lng, trnh hnh
thc. ng thi, xy dng c ch cao trch nhim v phi kt hp mt cch cht ch gia
cc khu, cc cng on cng nh ca cc ch th c thm quyn trong son tho, thm nh,
thm tra, cho kin v thng qua.
- Nhanh chng trin khai phng thc ban hnh mt lut sa i nhiu lut c lin
quan.
- Sm xy dng quy trnh ni lut ho cc iu c quc t m nh nc ta k kt
gia nhp.
3.2. Nng cao nng lc v trnh lm lut ca Quc hi ni chung, i biu Quc hi
ni ring

- Tng s lng i biu Quc hi chuyn trch c trnh , hiu bit php lut, c
bit l cc lut gia lm chuyn trch cc U ban v Hi ng dn tc. Tin ti tt c i biu
Quc hi ca cc U ban v Hi ng dn tc u l i biu Quc hi chuyn trch.
- cao trch nhim ca Hi ng dn tc v cc U ban ca Quc hi trong vic
chun b, thm tra d n lut, php lnh. Nu lng thi gian tho lun d n lut ti phin
hp ton th ca Quc hi l mt, th tho lun ti phin hp thm tra nn l bn.
- To lp c ch khuyn khch i biu Quc hi thc hin quyn sng kin lp php.
- y mnh hot ng gii thch lut, php lnh ca U ban thng v Quc hi.
3.3. Tng cng trch nhim ca Chnh ph v cc B trong hot ng xy dng php
lut
- Kin ton t chc gip vic cho Chnh ph v cc B trong vic son tho cc d n
lut v php lnh. Nng cao cht lng cho kin ca Chnh ph vo cc d n lut v php
lnh trc khi a trnh Quc hi.
- Chng trnh xy dng lut v php lnh hng nm ca Chnh ph trnh Quc hi
phi tht s khoa hc, c trng im, cn xc nh mt s lut c ngha then cht cn tp
trung mi ngun lc nhm xy dng v ban hnh kp thi, c tnh kh thi cao.
- C c ch chnh sch thu ht cc hip hi, cc t chc kinh t, cc t chc x hi ngh nghip, cc chuyn gia gii tham gia vo vic nghin cu son tho, thm nh, thm tra
cc d n lut. Xy dng c ch phn bin x hi i vi cc d n lut v php lnh.
-----------------* GSTS. Ph trng Ban Cng tc lp php, Ph Ch nhim Vn phng Quc hi,
Tng bin tp Tp ch Nghin cu Lp php.

Mi quan h gia nguyn tc t chc quyn lc

nh nc vi t chc b my nh nc
TS. Nguyn Vn Su
Trn Vn Thng*
Vn t chc quyn lc nh nc lun gn vi vn t chc b my nh nc. thc
hin quyn lc nh nc - quyn lc ca giai cp thng tr, giai cp thng tr phi thc hin
nhiu vn , trong c vic t chc b my nh nc v ban hnh php lut. y l nhng
vn quan trng nhng ht sc phc tp, va l ngh thut cm quyn, va l khoa hc chnh
tr, khoa hc t chc v khoa hc php l.
Trong nhng nm qua, cng vi vic t chc thc hin cc quy nh ca Hin php 1992 v
i mi t chc v hot ng ca b my nh nc, ng dnh nhiu tr tu, cng sc
nghin cu, tm ti a ra nhiu ch trng, bin php cng c, hon thin nh nc. Cc
Hi ngh Trung ng tm kha VII; Trung ng ba, Trung ng by kha VIII; Vn kin i
hi VIII, Vn kin i hi IX a ra nhiu quan im ch o hon thin b my nh nc.
Cc quan im ny l c s cho qu trnh i mi t chc v hot ng ca b my nh nc.
Tuy nhin, v phng din l lun , trong qu trnh i mi t chc v hot ng ca b my nh
nc, cc nh nghin cu cha thc s i su lm r mi quan h gia vn t chc quyn lc
nh nc vi t chc b my nh nc. Cc cng trnh nghin cu, cc gio trnh, ti liu l lun
chung v nh nc v php lut cng t cp n vn ny. Chnh v th, vic t chc b my nh
nc c thc hin ch yu trn c s khoa hc t chc v khoa hc qun l, rt t gn vi vn t
chc quyn lc nh nc. Trong t duy lnh o ca ng cng cha th hin r vn t chc
quyn lc nh nc, iu ny th hin trong cc ngh quyt ca ng, k c cc ngh quyt thi k
i mi.
Trong khi , m hnh t chc quyn lc nh nc, c th l h thng cc nguyn tc v t chc
quyn lc nh nc khng ch chi phi t chc, m cn chi phi c c ch hot ng ca b my nh
nc. V vy, nghin cu mi quan h gia nguyn tc t chc quyn lc nh nc vi t chc b
my nh nc c ngha l lun v thc tin su sc trong cng cuc xy dng Nh nc php
quyn.
Quyn lc nh nc
Quyn lc nh nc l quyn lc cng, thng nht, bao trm ton x hi v l b phn quan
trng nht ca quyn lc chnh tr quyn lc ca giai cp hay lin minh giai cp thng tr,
c thc hin bng c mt h thng chuyn chnh do giai cp lp ra. Quyn lc nh nc c
sc mnh kim sot v bt buc cc ch th khc phi phc tng. y l mt c im c
bn phn bit quyn lc nh nc vi cc quyn lc khc.
Quyn lc nh nc c kt cu gm hai yu t c bn, l: yu t to nn bn cht ca quyn lc
nh nc v yu t to nn c cu t chc ca quyn lc nh nc. Yu t to nn bn cht ca quyn
lc nh nc l ch ca lc lng lnh o x hi, c th l ch ca mt giai cp, ca lin minh

giai cp hay ch chung ca nhn dn, ph thuc vo bn cht ca ch x hi. Yu t th hai to

nn c cu t chc ca quyn lc nh nc l h thng cc c quan nh nc, c cu trc cht ch,
khoa hc v thc hin cc nhim v khc nhau ca quyn lc nh nc, hp thnh b my nh nc.
Nguyn tc t chc quyn lc nh nc.
Khi nim nguyn tc bt ngun t ch Latinh principium c ba ngha: (1) l lun im c
bn, lun im gc ca hc thuyt no ; (2) l nim tin, quan im i vi s vt v chnh
nim tin, quan im y xc nh quy tc hnh vi; (3) l nguyn l cu trc v hot ng ca b
my, dng c, thit b no .
Theo T in Ting Vit (Hong Ph ch bin, Nxb. Nng, nm 1997, tr. 672) th
nguyn tc c hiu l: iu c bn nh ra, nht thit phi tun theo trong mt lot vic
lm. Trn c s , c th a ra nh ngha nguyn tc t chc quyn lc nh nc l: Nhng
quan im, t tng ch o lm nn tng cho vic t chc v thc thi hiu qu quyn lc nh
nc, ph hp vi iu kin c th trong s pht trin ca nh nc .
T khi xut hin nh nc, vic t chc quyn lc nh nc l vn c bn ca mi quc gia.
Trong lch s hnh thnh hai nguyn tc c bn trong t chc quyn lc nh nc, l : nguyn
tc tp quyn v nguyn tc phn quyn. Mc d c t chc theo cc nguyn tc v hnh thc
khc nhau, nhng thc cht quyn lc nh nc bao gi cng tp trung trong tay mt giai cp
(hoc lin minh giai cp) nht nh. iu quan trng l hnh thnh mt c ch phn cng, kim
tra quyn lc nh nc vi quy m, mc v hiu qu khc nhau hn ch xu hng lm
quyn, lng quyn, li dng quyn lc ca cc c nhn, t chc cm quyn. Vic xy dng mt
c ch phn cng, kim sot quyn lc c hiu qu s gp phn nng cao dn ch trong x hi.
Trn thc t, vic la chn hnh thc t chc quyn lc nh nc nh th no ph thuc vo
bn cht giai cp ca ch th quyn lc nh nc, mc tiu ca quyn lc nh nc, ph thuc
vo trnh vn minh ca ch x hi, ph thuc vo truyn thng lch s, phong tc, tp
qun, truyn thng dn tc v i sng chnh tr x hi ca t nc.
Mi quan h gia nguyn tc t chc quyn lc nh nc vi t chc b my nh nc
Nguyn tc t chc quyn lc nh nc l c s thit k b my nh nc
Nh ni, quyn lc nh nc c kt cu gm hai yu t c bn. Chnh iu ny i hi vic
thit k t chc b my nh nc phi da trn c s nguyn tc t chc quyn lc nh nc.
B my nh nc c thc hin y v hiu qu nhng chc nng ca nh nc (hay l chc
nng ca quyn lc nh nc) hay khng ph thuc phn ln vo m hnh t chc quyn lc nh
nc. Do , hnh thnh mt h thng cc nguyn tc v t chc quyn lc nh nc, to c s cho
vic xy dng m hnh tng qut v t chc b my nh nc l mt yu cu khch quan trong tin
trnh xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam. Thit k m hnh tng qut v t
chc b my nh nc, mt mt, phi ch n chc nng qun l ca nh nc, mt khc, phi
ch n m hnh t chc quyn lc nh nc, cc nguyn tc t chc quyn lc nh nc, chc
nng ca quyn lc nh nc v coi y nh l c s nn tng trong thit k b my nh nc.
Trong thc t, b my nh nc cc nc khc nhau c t chc theo cc nguyn tc t
chc quyn lc nh nc khc nhau, hoc theo nguyn tc phn quyn, hoc theo nguyn tc
tp quyn x hi ch ngha. cc nc p dng nguyn tc phn quyn, vi s phn nh r
rng ranh gii gia ba quyn: lp php, hnh php v t php, th trong thit k t chc b my

nh nc c xy dng thnh ba h thng c quan lp php, hnh php, t php, hot ng

theo c ch i trng, kim ch ln nhau. i vi b my nh nc c t chc theo nguyn tc
tp quyn x hi ch ngha, vi quan nim tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn; quyn lc
l thng nht, c s phn cng, phi hp trong vic thc hin cc quyn lc nh nc, th t chc
b my nh nc li c thit k theo m hnh: Quc hi l c quan quyn lc nh nc cao nht,
thc hin quyn lp php; Chnh ph l c quan chp hnh ca Quc hi, c quan hnh chnh cao
nht, thc hin quyn hnh php; To n nhn dn v Vin kim st nhn dn thc hin quyn t
php. Cc c quan ny va c s phn cng r rng, va phi hp vi nhau thc hin quyn lc
nh nc.
nc ta, vic sa i, b sung Hin php 1992 t c s cho vic hnh thnh ng b
h thng cc nguyn tc t chc quyn lc nh nc, ng vi bn cht ca nh nc x hi
ch ngha. y cng l c s php l quan trng trong t chc, i mi v hon b my nh
nc.
Nguyn tc t chc quyn lc nh nc l c s xc nh chc nng, thm quyn ca b
my nh nc
b my nh nc c t chc v hot ng c hiu qu, giai cp cm quyn phi xc
nh chc nng v thm quyn ca cc c quan trong b my nh nc. C s xc nh chc
nng v thm quyn ca cc c quan trong b my nh nc chnh l quyn lc nh nc v
nguyn tc t chc quyn lc nh nc. Da trn sc mnh ca hai yu t ny, giai cp cm
quyn a ra cc nguyn tc nht nh trong t chc v hot ng ca b my nh nc, nhng
nguyn tc ny l c s xc nh chc nng v thm quyn ca b my nh nc.
Nguyn tc t chc quyn lc nh nc l c s xc nh mi quan h gia cc c quan
nh nc.
B my nh nc l mt h thng cc c quan nh nc t trung ng n a phng. Mi
c quan nh nc u c v tr nht nh trong b my nh nc, cng nh trong vic thc hin
quyn lc nh nc. Trong qu trnh thc hin nhim v, do tnh c th v s phn cng trong
vic thc hin quyn lc nh nc, mi c quan nh nc u c s c lp nht nh. Tuy
nhin, ngoi yu t c lp, cc c quan nh nc cn c s phi hp vi nhau. S phi hp v
mi quan h gia cc c quan nh nc, mt mt l do tnh thng nht ca quyn lc nh nc,
tnh h thng ca b my nh nc, mt khc, do nguyn tc t chc quyn lc nh nc chi
phi. Trong cc nh nc t sn, khi nguyn tc phn quyn c xc nh l nguyn tc c
bn trong t chc quyn lc nh nc, th mi quan h gia cc c quan nh nc l mi quan
h kim ch, i trng ln nhau. nc ta, nguyn tc quyn lc nh nc l thng nht, c s
phn cng v phi hp gia cc c quan nh nc trong vic thc hin cc quyn lp php,
hnh php v t php c coi l nguyn tc c bn cng vi mt h thng cc nguyn tc khc
hnh thnh nn m hnh tng qut trong t chc quyn lc nh nc.
Nguyn tc t chc quyn lc nh nc l c s xc lp c ch gim st hot ng ca c
quan nh nc
Trong hot ng ca mnh, b my nh nc lun c nguy c b tha ho bi quyn lc, biu
hin c th l s lm quyn, lng quyn, c on, chuyn quyn, tham nhng, hi l V
vy, cn phi xc lp c ch gim st hiu qu hot ng ca cc c quan nh nc. Mt h

thng ng b cc nguyn tc t chc quyn lc nh nc chnh l c s bo m cho vic xc

lp c ch gim st hot ng ca cc c quan nh nc.
Nh vy, nghin cu mi quan h gia nguyn tc t chc quyn lc nh nc vi t chc
b my nh nc l c s l lun quan trng tip tc i mi t chc v hot ng ca b
my nh nc, gp phn xy dng v kin ton nh nc php quyn Vit Nam x hi ch
ngha theo hng: th ch ho v xy dng c ch vn hnh c th, m bo nguyn tc tt c
quyn lc nh nc thuc v nhn dn; nguyn tc quyn lc nh nc l thng nht; ng
thi, nh r c ch, cch thc bo m tnh ti cao ca Hin php v lut trong i sng kinh
t - x hi ca t nc.

* Hc vin Chnh tr Quc gia H Ch Minh

Minh bch ho cc hot ng

ca nh nc
L Vng Long*
i mi phng thc t chc v hot ng ca b my nh nc l nhim v trng tm
ca s nghip xy dng nh nc php quyn nc ta hin nay. Nhim v ny t ra nhiu
vn cn c kin gii mt cch thu o, trong , minh bch ho cc hot ng ca
nh nc l mt i hi tt yu, khch quan, xuyn sut c ch t chc, vn hnh quyn lc
nh nc
1. Minh bch ho hot ng nh nc l g?
Minh bch l cm t Hn Vit, c hiu l trong sng, cng khai, r rng. Theo ,
minh bch ho cc hot ng nh nc l vic lm cho cc hot ng ca nh nc phi m
bo tnh r rng, cng khai v khch quan, ph hp vi thc tin v php l.
Minh bch ho hot ng nh nc va l mt i hi khch quan ca qu trnh thc thi
quyn lc nh nc, va l c ch kim sot quyn lc nh nc. Trong ch x hi ch
ngha, y l qu trnh bo v quyn lc nhn dn c thc hin thng qua nh nc. Trn
thc t, quyn lc cng l mt phm tr x hi rt d b bin dng, tha ho bt c ch x
hi cng nh giai cp no, nu nh khng c mt c ch thc thi v kim sot thch hp.
Hot ng ca nh nc l hot ng mang tnh quyn lc. Ni dung, phm vi, gii hn
ca cc hot ng c php lut quy nh. Minh bch ho cc hot ng ca nh nc trc ht phi bo m cho cc hot ng ca nh nc nm trong khun kh php lut, c
nh gi bi tiu ch, thc o ca php lut.
Minh bch ho cc hot ng nh nc l i hi tt yu i vi bt k c quan nh nc
no, nhng n khng ng ngha vi cng khai ho tt c cc hot ng ca cc c quan nh
nc, mc d, cng khai ho l biu hin r nt nht v l thc o c bn ca qu trnh minh
bch ho. Bi trn thc t, v nhiu l do m mt s lnh vc hot ng ca nh nc cn
tuyt i gi b mt, chng hn nh: cc hot ng v quc phng, an ninh quc gia; tnh bo,
qun s, kinh t V vy, khng th i hi mi c quan nh nc phi c cng ni dung,
phm vi, mc cng khai ho nh nhau. Tnh c th ca ch cng v, v tr, chc nng,
nhim v ca mi loi c quan, ch th thc thi quyn lc l cc yu t xc nh gii hn,
phm vi, mc cng khai ho.
Tnh minh bch v cc hot ng ca nh nc v vai tr ca phng tin thng tin i
chng c quan h hu c vi nhau. Cc phng tin thng tin i chng l cng c truyn ti
cc vn cn c cng khai ha cho nhn dn hiu r v y hn v hot ng nh
nc. Chnh v vy, cc phng tin thng tin phi bo m tnh chnh xc, truyn thng
cao, cch tip cn v x l s liu phi ph hp vi mi i tng tip nhn. Tt nhin, tnh
minh bch trong ni dung cng khai ho cn phi c x l hi ho, tng hp gia hai kha

cnh l: truyn thng cng cng (vi tnh cch l phng tin ca nh nc) v quyn ca
cng dn trong vic tip cn thng tin.
Minh bch ho cc hot ng nh nc c t ra trc ht i vi cc c quan nh nc,
cc cng chc, vin chc nh nc. Tuy nhin, trong nhiu trng hp, khi nhn dn tham gia
cc hot ng qun l nh nc th i hi ny cng t ra i vi chnh ngi dn. Chng
hn nh, trong hot ng i bu c, i hi c tri phi khch quan, trung thc.
Minh bch ho hot ng nh nc khng c ngha l ch ni n ci hay, ci tt, m cn
xem xt c nhng iu cn hn ch, nhng vic lm cha tt, nhm nhn nhn mt cch thu
o cc gc ca quyn lc.
2. Minh bch ho hot ng nh nc nc ta hin nay
Thi gian qua, nh nc ta c nhiu ng thi nhm ci cch v minh bch ho cc
hot ng ca b my nh nc, c th nh:
- Ban hnh Php lnh thc hnh tit kim, chng lng ph v Php lnh phng, chng tham
nhng (hin nay ang c Quc hi xem xt, nng thnh lut v thng qua ti k hp ny),
thnh lp c quan chng tham nhng ca Chnh ph; ban hnh Ngh quyt s 338/UBTVQH
v gii quyt oan sai trong hot ng xt x, Ngh quyt v k khai ti sn i vi ng c
vin i biu Hi ng nhn dn
- Thc hin vic gim bin ch vo cc nm 1992, 1998 v thc hin th im khon qu lng.
- Bc u th nghim dch v hnh chnh cng vi m hnh th tc hnh chnh mt ca
gim phin h cho ngi dn.
- c bit l, cc c quan chc nng pht hin, x l kp thi nhiu v n tham , hi
l, c lm tri nguyn tc qun l kinh t lm tht thot ti sn nh nc, nhn dn.
Tuy nhin, trong t chc v hot ng ca b my nh nc ta vn cn nhiu im hn
ch, c th l:
- B my nh nc cn cng knh, hot ng ca cc c quan nh nc cn thiu tnh
ng b v chng cho v chc nng, nhim v.
- Nng lc chuyn mn ca i ng cng chc, vin chc nh nc cha p ng kp vi
yu cu ca s nghip i mi, xy dng nh nc php quyn v ton cu ho.
- Tham nhng, ca quyn, hch dch, tht thot, lng ph trong qu trnh thc thi cc
hot ng cng v hin vn c xu hng gia tng.
- Hin tng mua chc, bn quyn, tha ho, lch lc trong cng tc t chc nh nc
xut hin nhng cha c mt c ch c tr hu hiu.
- Tnh trng lp l, thiu r rng trong qun l nh nc v t ai; gii phng mt bng
cc d n; vic s dng ngun vn vay (ADB, IMF; vn h tr ca cc quc gia v cc t
chc phi chnh ph); vic to lp qu nh cho ngi ngho trong thi gian qua

Theo mt nh gi gn y ca T chc quc t (phi chnh ph) v phn loi trong sch
quc gia th Vit Nam xp hng 102/146 quc gia c xp hng. Tnh trng ny do nhng
nguyn nhn ch yu sau:
- Mt b phn cn b, cng chc thiu nn tng cn bn v vn ho php l, c bit l
vn ha php l trong lnh vc thc thi quyn lc cng ni m h l ch th c nhn
dn trao quyn
- Vic pht hin v x l cc hnh vi tham nhng cha kp thi, cn c du hiu bao che,
d, b phi nn hiu qu thc t cha cao
- Cn nhiu bt cp, l hng trong cc quy nh ca php lut v trong thc tin qun l
nh nc
- Thu nhp chnh ng ca cn b cng chc cha bo m cuc sng thng nht ca bn
thn v gia nh h
khc phc tnh trng trn v p ng yu cu t ra ca l trnh i mi cng nh hi
nhp quc t, cn phi tip tc y nhanh qu trnh ci cch, minh bch v r rng hn na.
Trc mt, cn tp trung gii quyt mt s vn trng tm sau:
Th nht, hon thin h thng php lut, to nn tng php l thit yu cho lnh vc t
chc, hot ng nh nc v hot ng php l ca nhn dn. C th l:
- Cn minh bch ho vic ban hnh cc vn bn quy phm php lut theo hng, mt mt,
a dng ho cc hnh thc nhn dn gp cho cc d tho lut, mt khc, cn c mt c
quan (chng hn nh mt Hi ng khoa hc) phn bin cc d n lut ngoi quy trnh
thm nh theo quy nh ca Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut. Tuy nhin, kin
ca c quan phn bin khoa hc ch c ngha tham kho ch khng c tnh quyt nh. Hn
na, cn hnh thnh quy trnh k thut tip nhn, x l kin phn hi ca nhn dn, cng
nh ca c quan phn bin d n lut mt cch thc cht, hiu qu, trnh tnh trng gp
ch gp m thi.
- Vic xy dng cc chun mc php l cn bo m tnh ph hp, tng thch vi chun
mc quc t (chng hn ca WTO), trn c s ni lut ho mt cch khoa hc.
- Nhanh chng ban hnh lut ng k ti sn ca cng dn bo m tnh cng khai,
minh bch v thu nhp ca cn b, cng chc, cng nh bo m c s, nim tin cho ngi
dn v mi ch th khi tham gia cc giao dch dn s, kinh t, thng mi trn thc t.
- Cc chnh sch, quyt nh ca ng v nh nc c c th ho trong php lut phi
cht ch, c th v hp l, to nim tin cho cc ch th trong qu trnh thc thi php lut.
- Gio dc thc cho cng dn hnh thnh thi quen coi Hin php l thc o u
tin cho cc hot ng php l v cc mi quan h c iu chnh.
Thc t nc ta, khi tin hnh mt hot ng php l no , ngi dn thng xem cc
vn bn cn k iu chnh vn ch khng xem cc quy nh ca Hin php. Chng hn
nh, mua nh thnh ph th ngi dn ch xem Ngh nh 51(c) ca Chnh ph; ng
k xe my th phi ngh n vic cha c giy php li xe hoc liu ng k c xe hay

khng. Nu ngi dn c v i chiu vi quy nh ca Hin php v B lut Dn s th h

s hiu, khng c quy nh no hn ch v quyn i vi ti sn hp php. Nh vy, vic a
ra iu kin c giy php li xe mi c ng k s hu xe khng nhng khng ph hp vi
Hin php, vi lut dn s, m cn v l v mt thc t, bi l, ngi b d tt, tn tt lm sao
p ng c i hi , trong khi, php lut r rng khng th t chi tnh hp php ca ti
sn nh ti sn tha k ca h.
Th hai, hnh thnh mt c ch k thut - php l thch ng nhm vn hnh thng sut
quyn lc cng.
C ch ny phi bo m s thng nht mt cch tuyt i v ni dung quyn lc v t
chc k thut tc nghip quyn lc trn thc t. V bn cht, cn m bo nguyn l quyn
lc nh nc xut pht t nhn dn, nhn dn l ch th ca quyn lc nh nc (theo iu 2
ca Hin php 1992). V phng din k thut php l, cn phi lm r tnh tp trung, thng
nht, trn c s c s phn cng, phn nhim, phi hp trong thc thi quyn lc nh nc.
Trnh tnh trng chng cho, mu thun trong qun l nh nc. Cn nhn thy rng, nu tp
trung quyn lc vo mt c quan v h thng c quan trung ng t nhiu s lm gim tnh
sng to, ch ng ca cp di, ca a phng. Chnh v vy cn phi:
- Gn s phn cp vi phn quyn trong qun l nh nc, trong lao ng quyn lc ni
chung. Mt mt, trnh tnh trng tn quyn, mt khc, m bo tnh ng b trong cc hot
ng ca h thng c quan nh nc. Hn na, quyn nng cng tp trung th c ch xin
cho cn tn ti v l mnh t mu m tham nhng ny sinh.
- Hnh thnh mt c ch thanh, kim tra hot ng nh nc linh hot, trn c s hon
thin, nng cao nng lc thc t ca cc c quan thanh tra nh nc, thanh tra chuyn mn
theo ngnh, thanh tra nhn dn v c quan kim ton nh nc. Vic thit k h thng gim
st phi bo m nguyn l giao quyn th phi gim st c quyn, v thiu mt h thng
gim st hiu nng th kh lng p t c ch trch nhim.
Th ba, xy dng ch dn ch hu hiu, bo m phng chm dn bit, dn bn, dn
kim tra cc hot ng ca nh nc. Quyn tip cn ca ngi dn i vi cc thng tin ca
nh nc c th hin trong Hin php (chng Quyn v ngha v c bn ca cng dn)
v cc vn bn quy phm php lut khc. Tuy nhin, nhiu khi cng dn li mun bit nhiu
hn, chi tit hn cc lnh vc c th m h quan tm. Bi vy, ranh gii ca quyn php l v
nhu cu thc t ca cng dn nhiu khi khng tng thch, thm ch c th xy ra xung t.
Do , cn bo m ch dn ch c s, hnh thnh c ch thng tin nhanh nhy,
chnh xc, trung thc n vi ngi dn. Cc phng tin thng tin i chng phi kt hp
hi ho gia phc v, thu ph, tuyn truyn chnh sch ca ng v nh nc, trn c s a
dng ho cc knh thng tin v x hi, nh nc v php lut.
Th t, cn hon thin ch cng chc, vin chc v ch cng v, bi y l nhng
ni dung nh hng trc tip ti vn minh bch ho cc hot ng ca nh nc. Theo
chng ti, cn phi quan tm gii quyt mt s vn c bn sau:

- Cn ci cch c ch tuyn dng thc s chn c ngi c ti c, trnh n nang,

mua bn chc, quyn. Phn nh r thm quyn qun l cng chc v s dng cng chc,
trnh tnh trng c quan qun l cng chc, vin chc tuyn dng ngi khng nng lc
cho cc c quan cp di.
- Vic qun l nhn s cn chuyn t coi trng thm nin cng tc sang coi trng nng lc
thc t. Cn cu trc ch nh gi nhn s mi cho st thc, da trn kt qu lao ng
thc t v o c ca cng chc, vin chc, nhm bo m chnh xc, trnh hnh thc, nhiu
kh. Chng hn nh, trnh hnh thc, nn b quy nh bt buc phi ng k thi ua, bnh
- bu thi ua, khen thng, thay vo , nn a ra nhng tiu chun c khen thng c
th, loi b hnh thc bnh - bu ch yu do cm tnh nh hin nay.
- C th ho trch nhim ca cng chc v vin chc trong cc hot ng cng v. X l
kp thi, nghim minh, cng bng i vi cc hnh vi vi phm quy nh ca php lut v cng
chc, cng v, xo b ngoi l dn x theo lut, quan x theo l, m bo s cng bng v
bnh ng x hi.
- Ci cch h thng thang, bc lng mt cch linh hot, xc tin nhanh vic tr lng ph
hp vi nng lc v kt qu lao ng, tng bc bo m cng bng trong lao ng v thu
nhp x hi. Nhanh chng thc hin ch tin t ho tin lng, trnh tnh trng cng chc
c thm quyn trc li bng nhiu hnh thc, gy thit hi cho ti sn ca nh nc v ca
nhn dn.
- y mnh qu trnh chng tham nhng, bi theo cc nh khoa hc v t chc nh nc.
th cn tr ln nht i vi qu trnh minh bch ho hot ng nh nc chnh l tham nhng.
Th nm, phn nh r gii hn, hnh thc, ni dung lnh o ca ng vi cc hot ng
ca nh nc.
y l mt vn ht sc quan trng, bi l, ch th hnh vi tham nhng nc ta khng
ch n thun l cc cng chc nh nc, m c th l cn b trong cc t chc, c s ca
ng. Trn thc t, s khng r rng gia nhim v ca c quan nh nc vi gii hn ni
dung lnh o ca cc t chc ng t nhiu to c hi mt s ng vin c chc, c
quyn li dng, gy nhng nhiu trc li. V vy, cn trnh khuynh hng ln ln gia
hot ng ca nh nc vi hot ng ca t chc ng hoc khuynh hng li cho cc t
chc ng trong qun l nh nc. cao trch nhim ng vin, nng cao tnh ng v vn
ho ng, kin quyt x l i vi s ng vin thoi ho, bin cht. Thc hin vic k khai,
nh gi ti sn, thu nhp ca ng vin; nhanh chng loi b ch bao cp cc dch v u
i theo cp bc, chc v v tng bc chuyn dn sang ch hch ton vo lng.
*TS, Ging vin chnh, i hc Lut H Ni

Tng cng cng tc phi hp

gia cc c quan hnh chnh nh nc
TS. Ng Hi Phan*
TS. Hong Th Ngn*
Mt trong nhng nguyn tc c bn trong t chc v hot ng ca b my Nh nc ta
l bo m s lnh o ton din ca ng. Xut pht t nguyn tc , ton b hot ng
ca cc c quan trong b my nh nc u phi hng ti vic th ch ho ch trng,
ng li ca ng v a cc nh hng chnh tr ca ng vo cuc sng. T , nhim
v t ra l, cn pht huy v tng cng s phi hp gia cc c quan nh nc thc
hin c hiu qu cng lnh, ng li ca ng
S cn thit
Mt vn mang tnh nguyn l trong t chc nh nc nc ta l tt c quyn lc
thuc v nhn dn. Theo , cc c quan nh nc u thc thi quyn lc nh nc v li
ch ca nhn dn, u hng ti mt mc ch chung, chu s gim st ca nhn dn v phi
chu trch nhim trc nhn dn. thc hin cc nhim v c nhn dn giao ph, cc
c quan trong b my nh nc ni chung v c quan hnh chnh nh nc ni ring phi
cao tinh thn on kt, h tr, phi hp ln nhau.
Hin nay, hu nh tt c cc lut, php lnh c ban hnh u quy nh v vic phi
hp gia cc c quan hnh chnh nh nc, c th l gia cc B, c quan ngang B, c
quan thuc Chnh ph, U ban nhn dn cp tnh trong hot ng qun l nh nc v cc
ngnh, lnh vc nht nh.
Trong cc ngh nh ca Chnh ph quy nh v chc nng, nhim v, quyn hn v c
cu t chc ca cc B, c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph, cng tc phi hp
thng c quy nh nh mt nhim v, mt phng thc hot ng ca cc c quan ny.
Cng tc phi hp c th hin trong ba lnh vc hot ng c bn l: (1) phi hp
trong xy dng, ban hnh chnh sch, chin lc, quy hoch, k hoch; (2) phi hp trong
t chc thc hin chnh sch, chin lc, quy hoch, k hoch; (3) phi hp trong kim tra
vic thc hin chnh sch, chin lc, quy hoch, k hoch.
Nh vy, phi hp l mt nhu cu khch quan trong hot ng qun l nh nc. Tuy
nhin, do tc ng ca nhiu yu t m hin nay cng tc ny vn cn c mt s hn ch.
Mt s hn ch

Cng tc phi hp cha c k hoch ho. Vic t chc ly kin ca cc c quan

hnh chnh nh nc c lin quan l yu t bo m tnh dn ch trong quy trnh ban hnh
chnh sch v bo m tnh kh thi ca vn bn. V nguyn tc, vic ly kin phi ph
hp vi chc nng, nhim v ca c quan c hi kin. Tuy nhin, c nhng d tho
c gi ly kin ca tt c cc b, ngnh m khng c s chn la. Theo phn nh ca
mt s B, ngnh, do khng chuyn su v mt s vn nn cc c quan thng chn
phng n ng khi c hi kin v mt d tho n. Nh vy, vic phi hp i khi
ch to ra s ng thun mang tnh hnh thc.
Vic phi hp trong xy dng, c bit l trong kim tra cc quyt nh ca Chnh ph,
Th tng Chnh ph cha c k hoch ho thng xuyn ghi vo chng trnh cng
tc. V vy, cn phi c a thnh ni dung c th trong k hoch cng tc ca cc c
quan hnh chnh nh nc, lm c s php l cho hot ng phi hp; kim tra, n c v
truy cu trch nhim i vi ngi vi phm trong trng hp cn thit.
Vic phn cng r rng trong quan h phi hp l bin php khc phc tnh trng b
ng ca c quan tham gia phi hp. Do , vn ny cn phi c chnh thc ghi nhn
bng cc vn bn ca Chnh ph, Th tng Chnh ph. Khi pht sinh yu cu phi hp m
cha c d kin th phi kp thi iu chnh chng trnh cng tc hoc kp thi thng
bo cho c quan c trch nhim tham gia bng hnh thc vn bn c gi tr php l bt
buc.
Hot ng phi hp cn hnh thc v cha hiu qu. Hin nay, c ni, c lc, hot ng
phi hp cn tu tin, trn lan; vic thnh lp cc Ban ch o, U ban lin ngnh cn mang
tnh hnh thc v cha hiu qu, c ng ch lnh o B, ngnh, lnh o U ban nhn dn,
cc S, Ban, ngnh cp tnh cng mt lc l thnh vin ca hng chc t chc lin ngnh.
Tnh hnh thc trong phi hp c th xut pht t hai pha: t c quan ch tr hoc t c
quan tham gia phi hp. Hin nay, php lut quy nh trch nhim ca c quan ch tr
vi t cch l ch n, l c quan trnh ban hnh (ph duyt) vn bn. Nhng vai tr
ca c quan ny vi tnh cht l ngi t chc hot ng phi hp th cha c th hin r.
Vic t chc ly kin v d tho cn mang tnh tu nghi, i khi l s p t mang tnh
ch quan ca c quan ch tr. Bn cnh , do thi gian dnh cho vic hi kin khng hp
l, h s thiu y hoc do ni dung ly kin cha tht s trng tm, lm cho c quan
tham gia gp khng t vng mc trong qu trnh phi hp. V pha c quan tham gia, do
cha nhn thc c y gi tr kin ng gp ca mnh, do qu ti trong cng vic
chuyn mn thuc lnh vc c giao ph trch hoc do cha b p dng ch ti v thiu
trch nhim trong cng tc phi hp nn thng phi hp mt cch hnh thc.
Thc hin ch o ca Th tng Chnh ph, cc c quan hnh chnh nh nc ang
nghin cu p dng h tiu chun nh gi hiu qu qun l nh nc. Ring i vi
phi hp, vic nh gi cht lng ca kin phi hp l khng n gin. Tuy nhin, vn

c hng quy trch nhim r rng nu cc cu hi ly kin tp trung vo ng trng

tm lnh vc qun l nh nc ca c quan c hi kin.
Thiu k cng trong cng tc phi hp. Nguyn tc lm vic ca Chnh ph l bo
m s phi hp cng tc, trao i thng tin trong gii quyt cng vic (iu 1 Quy ch
lm vic ca Chnh ph). Hin nay, s lng cc quy nh v cng tc phi hp cng tng
i nhiu, song trn thc t, tc dng ca cc quy nh l khng cao. Theo nh gi ca
nhiu c quan, t chc v c nhn, nguyn nhn ch yu ca tnh trng ny l do thiu k
cng, ch ti thch ng khi vi phm quy ch phi hp.
Thiu k cng trong quan h phi hp th hin cc mt: th nht, tinh thn phi hp
ca cc c quan tham gia v nng lc t chc phi hp ca c quan ch tr; th hai, nng
lc iu phi v kim tra cng tc phi hp ca c quan c thm quyn.
chn chnh k cng trong cng tc phi hp, cn nhn nhn vn ny trong mi
quan h vi vic tng cng qun l vic thc hin chng trnh cng tc ca Chnh ph.
Cn thit phi c c ch iu phi, n c, kim tra ba loi hot ng phi hp: (1) hot
ng phi hp c chnh thc ghi vo chng trnh cng tc ca Chnh ph, Th tng
Chnh ph; (2) hot ng phi hp pht sinh v kp thi c iu chnh a vo
chng trnh cng tc b sung ca Chnh ph, Th tng Chnh ph; (3) hot ng phi hp
t xut, cn trin khai gp theo ch o nhanh ca Th tng Chnh ph. Trong mi trng
hp, vic chp hnh cc quy nh v phi hp cng th hin thc cng v v k lut hnh
chnh ca cc c quan, c nhn c lin quan.
Bin php khc phc
Qu trnh ci cch hnh chnh lun cao nguyn tc: phn nh rnh mch thm quyn
qun l nh nc. Tuy nhin, qun l nh nc l hot ng a dng v phc tp, nn vic
phn nh thm quyn khng th tuyt i ho, m i hi s hp tc ca cc c quan hnh
chnh nh nc.
Kinh nghim ca mt s nc cho thy, cc c quan phi hp c thnh lp gii
quyt cc vn quan trng, c th gy ra xung t gia nhiu bn v khng th gii quyt
theo cch thng thng (an ninh, chng khng b v kim sot bin gii; pht trin kinh t
mnh m v cnh tranh trong mi trng t nhin bn vng); hoc khi chun b m phn
quc t (khi tham gia cc din n a phng; khi cn phn ng nhanh vi s pht trin; ni
dung m phn nhy cm vt ra ngoi phm vi trch nhim ca mt B)...
Nh vy, vic tng cng c ch phi hp gia cc c quan hnh chnh nh nc l mt
i hi khch quan, ph hp vi nguyn tc v mi quan h cng tc theo Quy ch lm vic
ca Chnh ph, l bin php x l cc vn lin ngnh v vn c tnh lin ngnh.
Phi hp gia cc c quan hnh chnh nh nc l mt iu kin bo m cht lng v
hiu qu ca hot ng qun l nh nc, nhm khc phc tnh cc b trong hot ng xy
dng, kim tra vic thc hin cc chnh sch; bo m cht lng v tnh kh thi ca chnh

sch, trnh kh nng xy ra sai tri, khim khuyt ca vn bn; bo m tin ca hot
ng qun l nh nc.
Vi ngha nh vy, cn p dng cc bin php a dng, mang tnh tng th tng
cng cng tc phi hp gia cc c quan hnh chnh nh nc. Trc ht, cn xem xt cc
bin php mang tnh t chc v bin php mang tnh php l.
V bin php mang tnh t chc: Cn tng cng nng lc cho c quan ch tr, c quan
tham gia v c quan n c, iu phi cng tc phi hp.
V pha cc c quan ch tr v c quan tham gia cn cao trch nhim c nhn ca th
trng c quan; nng cao kh nng t chc hot ng phi hp trong ni b cc c quan
hnh chnh nh nc; o to, bi dng nng cao cht lng, k nng tham mu, hoch
nh chnh sch, kim tra thc hin chnh sch v tinh thn phi hp ca cn b, cng chc.
V pha cc c quan n c, iu phi, cn tng cng nng lc t chc thc hin chc
nng iu phi. C th l, cn tng cng n c thc hin chng trnh cng tc ca
Chnh ph; ch tr mt s hot ng lin ngnh; ch tr x l cc vn cn nhiu kin
khc nhau; bo co v xut vic x l i vi nhng ngi vi phm quy nh v quy ch
phi hp.
V bin php mang tnh php l. Hin nay, vn phi hp gia cc c quan hnh chnh
nh nc c quy nh ti mt s vn bn quy phm php lut. Tuy nhin, cc quy nh
v vn ny cn thiu c th, thiu c ch thc hin v thiu cc ch ti tng ng. V
vy, n lc cn hnh thnh c ch phi hp mang tnh php l cht ch, trong , quy
nh r cc vn c th nh trch nhim, quyn hn ca cc c quan ch tr, c quan tham
gia, c quan n c, kim tra cng tc phi hp; phng thc thc hin cc hnh thc phi
hp; iu kin bo m cho cng tc phi hp; ch khen thng v x l vi phm trong
cng tc phi hp.
Vic ban hnh vn bn v c ch phi hp, vic t chc trin khai tt vn bn s to
ra chuyn bin v cht trong cng tc phi hp; gp phn chn chnh k lut, k cng
hnh chnh, to nn thng li ca cng cuc ci cch hnh chnh v s nghip i mi
nc ta.
*Vn phng Chnh ph

Son tho v ban hnh vn bn quy phm

php lut Ph hp vi thc tin
Nguyn Hong Anh*
Thi gian qua c rt nhiu vn bn quy phm php lut (VBQPPL) c ban hnh
khng phn nh ng nhu cu ca x hi, gy lng ph cng nh nh hng n uy tn ca
nh nc. V vy, yu cu t ra l vic son tho v ban hnh VBQPPL phi ph hp vi
thc tin. p ng yu cu ny, cn quan tm n mt s vn sau:
1. S tham gia ca nhn dn trong qu trnh son tho, ban hnh VBQPPL
Trong sng kin xy dng VBQPPL
Vic la chn xy dng d lut ny hay d lut kia, ni chung, phn no chu nh hng
ca cc p lc chnh tr. Tuy nhin, ngay t khu xc nh vn a vo chng trnh
xy dng VBQPPL i hi phi c s tham gia ca y cc tng lp x hi. Bi nu
khng, c th xy ra cc kh nng: hoc vn c la chn iu chnh cha phn nh
nhu cu bc thit nht trong x hi, hoc c chng ch mi phn nh nhu cu ca mt b
phn, mt tng lp, mt nhm li ch no ch cha i din cho ting ni ca a s dn
chng.
Mt khc, theo cc quy nh ca php lut hin hnh v trong thc t, phn ln chng
trnh xy dng VBQPPL do cc c quan qun l (b, c quan ngang b) xy dng. B,
ngnh ch qun ch ng trong vic a ra sng kin xy dng VBQPPL. iu c th
cha phn nh c y nguyn ca ton x hi trong vic lp chng trnh xy dng
VBQPPL. V vy, m bo tnh khch quan v nhu cu xy dng php lut th ngay
trong khu lp chng trnh xy dng VBQPPL, chng ta cn c quy nh v vic tip thu
qua cc knh thng tin khc (bn cnh thng tin ca b, ngnh) vi s tham gia, gp ca
cc c nhn, t chc khoa hc hay i din cho li ch ca cc nhm x hi khc. Vic tham
gia xut chng trnh xy dng VBQPPL ca cc ch th ni trn v k c ca cc on
th, ca i biu Quc hi cng cn c cc c ch bo m hiu lc thc tin.
Phng thc khc nhm m bo tnh khch quan v ng n trong s la chn cc
VBQPPL s ban hnh l thm nh chng trnh xy dng VBQPPL. Nu th tc ny c s
tham gia ca i tng b qun l (s hin din ca nhng t chc, hip hi i din cho
ngi dn trong thnh phn hi ng phn bin) th nhng la chn c a ra s mang
tnh khch quan v hp l hn.
Ngoi ra, s la chn ca mnh l chnh xc, cc c quan c thm quyn lp chng
trnh ban hnh VBQPPL cn xy dng nhng tiu ch nh gi th t u tin ca cc vn
bn s ban hnh, v d: s ngi b nh hng, cc li ch cng nh gnh nng s mang li,
s nh hng n cc VBQPPL hin hnh, cc gii php thay th v.v..
1

Trong son tho, ban hnh VBQPPL

Trong giai on son tho v ban hnh VBQPPL, nhng yu cu phi tnh n l lm th
no bo m s tham gia y ca i din i tng b qun l, o lut c ban
hnh tnh n y cc yu t, li ch ca cc tng lp dn c trong x hi. Bi l,
nhiu khi c chnh sch ng n, nhng cha chc s lut ho chnh sch l nhng gii
php phn nh ng nhu cu ca x hi, ph hp vi thc tin.
V tng ny, theo cc tc gi Ann v Robert Seidman, mi quan h gia chnh sch
v vic thc hin mt cch chi tit chnh sch ging nh vic xy mt ngi nh mi m
cc thnh vin gia nh s mang tng ca mnh tho lun vi kin trc s v m t chi
tit nhu cu ca h v ngi nh. Nu khng c s h tr ca kin trc s, cc thnh vin
trong gia nh ch c th xc nh mt cch m h nhng g h ngh v ngi nh. Tng t
nh vy, trong vic thng dch cc iu khon rng ca mt chnh sch thnh cc chi tit
ca mt d lut th ngi son tho tham gia vo qu trnh xc nh chi tit ca chnh
sch . Gia chnh sch v lut php c mt khong trng ang tn ti... Nh son tho
ng gp mt cch tch cc cho vic lp khong trng gia mt chnh sch v mt b lut
vi mc ch l lm cho chnh sch tr nn c hiu lc1.
Lm th no cc kin trc s - nh son tho lut th hin chnh sch di nhng
VBQPPL ph hp thc tin, ni ln nguyn ca s ng trong x hi?
Khu u tin v c ngha nn tng l vic thu thp v x l thng tin. Mt o lut
khng th cha ng nhng quy tc x s tt nu thng tin c c son tho n cn s
si v phin din. Lin tng n trch dn trn, cc chi tit lin quan n ngi nh cng s
si v t i th kin trc s cng kh lm vic v c nguy c a ra mt thit k khng st
hp vi nhu cu ca cc thnh vin trong gia nh, nht l khi knh thng tin gia kin trc
s v cc thnh vin gia nh - i tng th hng chnh ca d n thit k nh b gin
on. Cng nh vy, khu iu tra, thu thp thng tin, nh gi nhu cu ca x hi lin
quan n d lut nu s si th d lut d ri vo tnh trng chung chung, phin din hoc
khng p ng c nhu cu ca i tng b p dng.
Trong thc t, khng t trng hp do nhng kh khn nht nh v thi gian, nhn lc,
kinh ph, nn vic t chc kho st thc tin, ly s liu c th v iu tra d lun x hi b
xem nh. Nhiu khi c quan son tho dng nhng li i tt nh t chc hi ngh tng kt
thc tin, thm ch, nu khng t chc hi ngh th ch gi cng vn yu cu cc c quan
hu quan hoc cc a phng bo co tnh hnh, tng kt kinh nghim thc tin. cp c
s, do gp gp v thi gian hoc nhng nguyn nhn khc, mt s bo co c lp kh vi
vng v hnh thc. Mt vn bn c son tho trn nhng bo co ny s khng c th v
st hp vi tnh hnh thc tin, khng phn nh y nhu cu v mong mun ca dn
chng.

Ann Seidman, Robert Seidman v Nalin Abeysekere, Son tho lut php v tin b x hi dn ch, Kluwer
Law International, (Sch dch), NXB Chnh tr Quc gia, H. 2001, tr.37.

Ngay c khi c nhng bo co tt, nhng bo co c lp t pha cc c quan qun

l th cng kh trnh khi tnh trng VBQPPL c ban hnh a ra nhng quy tc ch c
li cho c quan qun l. mi ch l quan im ca b, ngnh vi t cch l nh qun l.
V vy, khu kho st thc tin phi m bo tnh ton din v chnh xc. Cc kt qu thu
c khng c php l hnh thc, cc thng tin phi nhiu chiu, t pha cc nh qun l
v nhng ngi b qun l. VBQPPL c ban hnh phi kt hp hi ho quan im, li ch
ca tt c cc nhm i tng b qun l trong x hi v thun li cho vic qun l. Nhng
gii php thu tnh t l ny s gip tho mn cc yu cu thc thi php lut.
Vic kho st nn c lm song song vi vic ly thng tin thc tin t cc nh qun
l, t chc cc hi tho, hi ngh, ly kin t cc c quan hu quan. Ngoi ra, c quan
son tho cn t chc ly kin t cc nhm dn chng c lin quan, c bit l cn t
chc cc cuc iu tra thc t, c mc tiu, i su vo cc nhm i tng l dn c. Khi
kho st thc t, hon ton c th s dng cc hnh thc nh thu khon chuyn gia hoc
cc t chc c kinh nghim thc hin.
2. K thut son tho VBQPPL
Thu thp thng tin nhiu chiu, phong ph, phn nh y tnh trng x hi v xc
nh nhng vn cn bt cp trong x hi, cc nguyn nhn ny sinh chng, t xut
cc gii php thit k nn QPPL, l cc yu cu u tin cho vic son tho mt
VBQPPL. Tuy nhin, qu trnh x l thng tin kh trnh khi mt s yu t chi phi khin
d tho khng th hin c y cc mt ca thc tin x hi hay b lch lc di nhng
gc nhn ch quan, v li ch cc b. iu ny i hi cn c nhng k thut cn thit trong
phn tch thng tin.
Trc khi son tho VBQPPL, nh son tho cn c mt bo co nghin cu chi tit. Bo
co nhm m bo cho vic son tho da trn cc d liu ca thc tin, trnh tnh trng
cn b son tho lm vic ch da vo kinh nghim v kin thc bn thn m khng ch
trng c s thc tin. Mt khc, thng qua bo co ny, c quan thm tra v c quan ban
hnh VBQPPL c cn c nh gi s cn thit v tnh hiu qu ca mt d tho.
Ni dung chnh ca bo co l: nu vn cn gii quyt (m t k cc hnh vi ca cc
ch th), nguyn nhn dn n cc hnh vi xu ca cc ch th v xut gii php loi
tr cc hnh vi . Trong cc thao tc ni trn, ngi son tho phi l gii cc hnh vi xu
ca ch th, nguyn nhn dn n chng... bng nhng s kin thc t m qu trnh kho
st thu thp c. iu ny cho php d tho VBQPPL phn nh ng thc ti, iu chnh
ng vn ni bt trong thc tin vi cc gii php hp l.
Hin nay, chng ta cha c c ch phn bin khoa hc cho mt d tho VBQPPL - mt
c ch c th nh gi d tho t kha cnh hp php cng nh hp l, t gc li ch ca
ngi qun l cng nh ngi b qun l. Nn chng, cn c c ch phn bin khch quan
cho mi d tho trc khi trnh c quan c thm quyn ban hnh. C ch ny c thc
hin theo kiu u thu bi/hoc cc t chc nghin cu khoa hc, hoc c quan nghin cu
c lp, cc trng i hc v cch thc t chc c th khng sp xp trc gim i s
3

l thuc hoc nh hng c th c t pha c quan son tho. Trong thc tin, ting ni t
pha bn ngoi c th nh hng t nhiu n mt d tho VBQPPL. Thc t c v ch
ra rng, s hiu qu hn nhiu nu chng ta chp nhn v quy nh c ch phn bin ny
trong xy dng php lut.
3. Nng lc v tnh chu trch nhim ca ch th son tho, ban hnh VBQPPL
Cui cng, c mt VBQPPL kh thi, phi cao nng lc v tnh chu trch nhim
ca c quan, c nhn son tho. Bi l, bt c mt vic lm thiu trch nhim ca ch th
son tho, ban hnh VBQPPL u c th cho ra nhng VBQPPL thiu tnh kh thi. Php
lut hin hnh c quy nh v trch nhim ca n v son tho VBQPPL. Tuy nhin,
cht lng ca cng tc son tho VBQPPL vn cha cao mt phn v php lut cha quy
nh c th v c ch kim tra, gim st v ch chu trch nhim ca cc ch th trong
son tho, ban hnh VBQPPL cng nh cc ch ti x l nhng trng hp vi phm hot
ng ny (Ngh nh 135 ch cp n vic x l vn bn sai, cn trch nhim ca c nhn
c li trong son tho, ban hnh VBQPPL th quy nh rt chung chung hoc cha iu
chnh).
Trong thc tin, cc chuyn vin - ch th chnh ca quy trnh son tho VBQPPL, bn
cnh cng vic son tho VBQPPL cn phi thc hin kh nhiu cng vic khc ca b,
ngnh. Cc cng vic thng d dng nh lng hn vi nhng li ch vt cht cng c
th cao hn nn c trng hp, h dnh cho cc cng vic s quan tm nhiu hn. V
vy, cn thit phi c ch i ng hp l v lng ho, ng thi xc nh trch nhim
c th cho cc chuyn vin trong cng tc son tho VBQPPL - mt hot ng c tm nh
hng rng ln n x hi.
*ThS. Khoa Lut, HQG H Ni

Xc nh th trng lin quan

theo lut cnh tranh nm 2004
Nguyn Ngc Sn*
nh gi v tm quan trng ca vic xc nh th trng lin quan, Cc thng mi cng
bng ca Anh nhn nh: nh ngha th trng l mt giai on rt quan trng trong
bt c cuc iu tra no v hnh vi lm dng. Bi l, th phn ch c tnh ton sau khi
nhng ranh gii ca th trng c xc nh. Do , nu th trng c xc nh sai,
th tt c nhng phn tch tip theo da trn th phn hoc cu trc th trng u khng
hon thin1. Php lut cnh tranh ca cc nc cho n nay vn ang n lc tm kim
nhng cn c v phng php hiu qu nh gi chnh xc th trng lin quan
Di gc kinh t, th trng l ni gp g gia cung v cu v mt loi hng ho hoc
dch v nht nh. Nu nh cc sn phm trn th trng c th thay th hon ton cho nhau
(ging ht nhau) th ngi tiu dng c th la chn bt c doanh nghip no trong s cc
doanh nghip ang cung cp sn phm trn th trng. Lc ny, mi nh cung cp u phi
chu sc p cnh tranh t doanh nghip khc. Tuy nhin, thc t li cho thy, rt him khi
tn ti mt th trng m cc sn phm li c th thay th hon ton cho nhau. Cc doanh
nghip lun tm mi cch d bit ho sn phm ca mnh trc thi quen tiu dng ca
khch hng. Kinh t hc l gii v tnh d bit ho ca sn phm trn th trng t gc
ca cnh tranh v c quyn. Theo nh kinh t hc ngi M, Edward H. Chamberlin, trong
kinh doanh, mi sn phm mang li tnh c o bng c im ring c ca n trong vic
hnh thnh nh thng hiu, khc bit v cht lng, cung cch phc v iu ny th hin
kha cnh c quyn ca n. Mi sn phm l i tng cnh tranh ca sn phm khc.
Vic d bit ho lm cho c c quyn v cnh tranh cng c mt2. Khi , cc sn phm
ch cn c th lin quan n nhau khi c kh nng thay th cho nhau theo s la chn ca
khch hng. V th, xc nh th trng lin quan l xc nh s lng doanh nghip l i
th cnh tranh ca nhau cng nh v tr ca chng trong khu vc th trng nht nh. Lut
cnh tranh nm 2004 ca nc ta quy nh th trng lin quan bao gm th trng sn
phm lin quan v th trng a l lin quan. Trong , (1) Th trng sn phm lin quan
l th trng ca nhng hng ho, dch v c th thay th cho nhau v c tnh, mc ch s
dng v gi c; (2) Th trng a l lin quan l mt khu vc a l c th trong c
nhng hng ho, dch v c th thay th cho nhau vi cc iu kin cnh tranh tng t v
c s khc bit ng k vi cc khu vc ln cn3. V c bn, cch thc nhn dng th
trng lin quan ca lut cnh tranh nc ta ging vi cc nc khc. Kinh nghim thc
thi php lut ca cc nc cho thy, vic iu tra v xc nh th trng lin quan l cu
chuyn khng n gin, c rt nhiu ni dung cn lm r. Trong , tp trung vo nhng
vn sau:

Trch theo David Harbord v Georg von Gravenitz, nh ngha th trng trong cc v iu tra cnh tranh
trong thng mi. Ti liu hi tho, H Ni, nm 2004.
2
Chamberlin, Edward H. The Theory of Monopolistic Competition: A Re-orientaion of theory of value, 8th ed.
Cambridge, Mass, Harvard University, 1962, 63p.
3
iu 3 Lut cnh tranh nm 2004.

1. Xc nh tnh thay th ca sn phm

Kh nng thay th cho nhau phn nh mc cnh tranh gia cc sn phm khc nhau.
Bi l, khi cc sn phm c th thay th cho nhau, tc l chng cng p ng cho mt nhu
cu ca th trng. Trong th trng hin i, s a dng ca nhu cu th trng ko theo
s phn ho, d bit ho cc sn phm, cc dng sn phm. Thm ch, cc doanh nghip sn
xut cng loi sn phm cng v ang c gng to ra cho sn phm ca mnh nhng s
khc bit nht nh so vi sn phm ca ngi khc. Do , s c nhiu kh khn cho vic
tm kim kh nng thay th cho nhau gia cc sn phm. Thng thng, Lut cnh tranh
ca cc nc khng quy nh th no l kh nng thay th cho nhau ca sn phm m ch
a ra ba tiu ch xc nh, l c tnh, mc ch s dng v gi c ca sn phm. K
tha nhng kinh nghim , nc ta, Lut cnh tranh v cc vn bn hng dn thi hnh
a ra hai cn c xc nh kh nng thay th ca sn phm l: (i) tnh cht ca sn
phm th hin thng qua tiu ch v c tnh, mc ch s dng ca sn phm; v (ii) phn
ng ca ngi tiu dng khi c s thay i gi c ca cc sn phm c lin quan.
- Tnh cht ca sn phm c th hin bng vic phn tch cc c tnh l ho v mc
ch s dng. Theo , cc sn phm c coi l c th thay th cho nhau v mc ch s
dng, v c tnh nu nh chng c mc ch s dng, c nhiu tnh cht vt l, tnh cht
ho hc, tc ng ph i vi ngi s dng ging nhau4. C hai ni dung cn phi xem xt
l: (1) Mc ch s dng l nhng yu t c bn c nhn nhn di con mt ca ngi s
dng. Cc sn phm, cho d khc nhau nhng nu c chung mt mc ch s dng th c
ngi s dng coi l c th thay th cho nhau. Do , khi phn tch du hiu ny, c quan
c thm quyn cn phi nhn nhn hin tng di gc ca ngi s dng hng ho, dch
v, thay v vi vai tr ca c quan qun l nh nc; (2) Xc nh s tng t v c tnh
ca sn phm i hi phi phn tch cc yu t trong cu to vt cht ca sn phm nh cc
yu t l ho, cc tc dng ph i vi ngi s dng Bi l, cc sn phm khng tng
ng nhau v nhng yu t trn th khng th thay th cho nhau, v d cc loi vitamin
khng th thay th cho nhau v cc thnh phn dinh dng, c tnh vt l, nguyn l
chuyn ho khi s dng ca chng khng ging nhau. C th ni, vic xc nh s tng
ng v cc yu t vt cht l ho ca sn phm l khu quan trng hng u trong vic
iu tra th trng lin quan, ch khi c kt lun v vn ny, c quan iu tra mi c th
khoanh vng cc sn phm c kh nng nm trong mt vng th trng v thc hin cc
bc iu tra tip theo.
- Xc nh phn ng ca ngi tiu dng khi c s thay i gi c ca sn phm. Vic
xc nh kh nng thay th v tnh cht ca sn phm nhm mc ch tm kim s tng t
nhau gia cc sn phm khc nhau, t khng nh chng u p ng cho cng mt nhu
cu s dng. Tuy nhin, nhu cu s dng l phm tr din t thi ca khch hng (i
din cho nhu cu ca th trng) i vi sn phm. Do , vic iu tra v kh nng c th
thay th gia cc sn phm cn phi c kim chng t phn ng ca th trng thng qua
thi ca khch hng i vi cc sn phm khi c s thay i gi c ca chng trn th
trng. Mt khi khch hng by t thi sn sng thay i thi quen s dng mt sn
phm nht nh no bng sn phm khc, c ngha l c hai sn phm ni trn c kh
nng thay th cho nhau. Thng thng, ngi ta bt u cuc iu tra bng mt gi nh
rng: sn phm ang b iu tra s tng gi, nu nh khch hng thng xuyn phn ng
4

Khon 1, 2 iu 15 Ngh nh 116/2005/N-CP ngy 15 thng 09 nm 2005 quy nh chi tit thi hnh mt
s iu ca Lut cnh tranh (Ngh nh 116/2005/N-CP).

trc s tng gi bng vic chuyn sang dng sn phm khc c c tnh v mc ch s
dng tng t, th c th kt lun rng hai sn phm trn c th thay th cho nhau, v ngc
li.
Kinh nghim ca cc nc cho thy, khi iu tra v phn ng ca khch hng, c hai vn
m php lut v ngi thc thi phi lu n: Th nht, s thay i v gi c ch l gi
nh, do , vic xc nh mc tng ln ca gi c mt cch chnh xc quyt nh hiu qu
ca cuc iu tra. Nu nh mc tng khng ng k th s phn ng nh nhng ca khch
hng s thu hp phm vi ca th trng lin quan v ngc li; Th hai, khng phi tt c
khch hng u sn sng chuyn sang nhng mt hng thay th gn vi sn phm b iu tra
khi c s tng gi, s lng khch hng c nh thay i c th l ng k hoc khng.
D , vic cn gii quyt l xc nh mt t l khch hng nht nh s thay i nhu cu s
dng i din cho nhu cu ca th trng, hng kt lun v tnh thay th ca sn
phm. Ngh nh 116/2005/N-CP quy nh: Hng ho, dch v c coi l c th thay
th c cho nhau v gi c nu trn 50% ca lng ngu nhin trong tng s 1000 ngi
tiu dng sinh sng ti khu vc a l lin quan chuyn sang mua hoc c nh mua hng
ho, dch v khc c c tnh, mc ch s dng ging vi hng ho, dch v m h ang s
dng hoc c nh s dng trong trng hp gi ca hng ho, dch v tng ln qu
10% v c duy tr trong su thng lin tip...5. C th thy hng gii quyt hai vn
ni trn m cc nh lm lut ca Vit Nam a ra l, mc tng gi th hin mc gi
tng ln qu 10% (khng khng ch ti a) so vi gi bn l hin ti6 v thi hn tng gi l
su thng lin tip (khng phi l tng gi qu ); ng thi, s lng khch hng c th
thay i nhu cu tiu dng l trn 50% ca 1000 s mu thng k ngu nhin t ngi tiu
dng trn th trng thc t. Trong khi , Hoa K v Cng ho Php thng khng ch
mc ti a v ti thiu cho vic tng gi gi nh, theo , mc gi tng hp l c th dao
ng t 5% n 10% v thi gian tng gi l mt nm7. L l m cc nh lm lut ca hai
quc gia trn a ra l: (1) V tr ca doanh nghip trn th trng c chng minh bng
kh nng tng gi thu li nhun ti a, nu nh mt doanh nghip tng gi m ngi tiu
dng buc phi chp nhn v khng c s la chn no khc, th doanh nghip c coi
l c v tr c quyn. Ngc li, nu ngi tiu dng c th chuyn sang s dng sn phm
khc c c tnh v mc ch s dng gn vi sn phm tng gi, th doanh nghip
tng gi khng th thu li nhun ti a nh mong mun v phi chu sc p ca cnh tranh
t sn phm c khch hng thay th ni trn; (2) Mc tng gi gi nh phi hp l, do
, cn phi xc nh mc ti a v ti thiu bi nu mc tng qu cao c th ko theo s
st gim ca nhu cu hoc s thay i qu ln trong nhu cu tiu dng, v iu s l bt
hp l vi doanh nghip, ngc li, nu mc tng qu thp th s phn ng yu t ca ngi
tiu dng khng lm cn c cho thy s thay i nhu cu ca th trng. T nhng so
snh trn, c l chng ta nn xem li t l n nh mc tng gi trn 10%, v cn phi c
mt ngng ti a nht nh no .
2. Xc nh th trng a l lin quan
Vic xc nh khu vc khng gian lin quan c thc hin da trn quan im ca
ngi s dng v kh nng thay th cho nhau ca nhng sn phm c sn xut hoc c
mua bn ti nhng a im khc nhau. Nu ngi ang s dng sn phm c bn hoc
5

Xem khon 5, khon 7 iu 4 Ngh nh 116/2005/N-CP.

Gi c ca hng ho, dch v l gi ghi trong ho n bn l theo quy nh ca php lut.
7
Trch theo Bo co ca Hi ng cnh tranh Cng ho Php nm 2001, mc 2 chng III, thin 1.
6

c sn xut ti mt a im nht nh chuyn sang mua sn phm tng t ti a im

khc phn ng li vic tng gi ng k trong mt thi gian di, khi , hai a im
c xem xt nm trong khu vc a l m cc sn phm c th thay th cho nhau, ni cch
khc l chng c cng th trng a l lin quan v ngc li.
Theo khon 1 iu 3 ca Lut cnh tranh nm 2004 quy nh, th trng a l lin quan
l (i) khu vc a l c th c s hin din ca nhng sn phm c kh nng thay th cho
nhau; (ii) c s tn ti ca cc iu kin cnh tranh tng t trong khu vc ; (iii) gia
khu vc vi cc khu vc ln cn tn ti nhng s khc bit v iu kin cnh tranh. Khu
vc a l l nhng vng th trng c o bng khong cch khng gian, bao gm cc a
im m ti nhng sn phm c th thay th cho nhau c phn phi cho khch hng,
c th l mt qun, mt thnh ph, hoc trong phm vi c nc Trong ranh gii ca khu
vc a l c c s kinh doanh ca doanh nghip tham gia phn phi sn phm lin
quan v khu vc a l ln cn gn c c s kinh doanh ca doanh nghip khc c th
tham gia phn phi sn phm lin quan trn khu vc a l ni trn. Cc iu kin cnh
tranh c xem xt xc nh bao gm chi ph vn chuyn, thi gian vn chuyn gia cc
a im trong cng mt khu vc th trng hoc gia vng th trng ny vi vng th
trng khc; s tn ti ca cc ro cn gia nhp vng th trng c xem xt.
Nh trnh by phn dn, xc nh th trng a l suy cho cng l vic i tm
kim nhng cn c nh gi tm l ca ngi tiu dng c sn sng chuyn thi quen
mua sn phm mt a im no sang mua sn phm tng t a im khc hay
khng. Do , ngoi vic phi xc nh nhng a im c kh nng nm trong mt khu vc
th trng a l, nhng ngi c trch nhim cn cn phi phn tch mi yu t c th tc
ng n nhu cu, tm l tiu dng ca khch hng nh chi ph v thi gian i li gia cc
a im khc nhau, v kh nng tham gia phn phi trong khu vc . Bi khi thay i
a im mua sn phm t a im ny sang a im khc ch v s tng gi ca sn phm
ang s dng, ngi tiu dng s phi cn nhc xem cc chi ph pht sinh, v thi gian phi
b ra cho vic i li l c li hn so vi s tng ln ca gi c hay khng. Nu h chp nhn
c th cc a im khc nhau c coi l cng mt khu vc m cc sn phm c th
thay th cho nhau, v ngc li. Theo Ngh nh 116/2005/N-CP, mc chi ph vn chuyn
v thi gian vn chuyn gia cc a im trong khu vc c suy on l ngi tiu dng
chp nhn nu n khng lm gi bn l sn phm tng qu 10%. Do , nu chi ph vn
chuyn hoc thi gian vn chuyn c th lm gi bn l tng qu 10% th vic thay i nhu
cu tiu dng s khng th xy ra...
3. Xc nh cc doanh nghip trn cng mt th trng lin quan
Vic nhn dng th trng lin quan ch c th c coi l hon tt cho n khi c cu th
trng c m t y . Th trng l ni gp g gia cung v cu, do , bn cnh
vic phn tch cc du hiu v kh nng thay th ca cu (tnh cht sn phm, khu vc a
l), cn phi xc nh kh nng thay th t pha cung bng cch xc nh c bao nhiu
doanh nghip tham gia vo th trng v th phn ca h. Lm tt cng vic ny s c c
nhng kt lun ng v cu trc th trng lin quan ca hin ti v trong tng lai gn,
ng thi c c s liu v tng th phn trn th trng lm c s xc nh v tr ca tng
doanh nghip.
Mt im l lun c t ra l, trong kinh doanh cc doanh nghip khng ch chu sc
p cnh tranh t nhng i th hin c, m cn phi cn nhc n nhng kh nng gia nhp
th trng ca nhng i th tim nng khi xy dng chin lc cnh tranh. V vy, phm vi

i th cnh tranh trn cng mt th trng ca doanh nghip lun l mt phm tr m, tc

l n lun hng v tng lai vi cc kh nng thay th v cung. V l , qu trnh xc
nh cc doanh nghip trn cng mt th trng lin quan, cc c quan c thm quyn cn
phi tin hnh qua hai bc: th nht, xc nh s lng cc doanh nghip cng ang kinh
doanh cc sn phm nm trong phm vi c th thay th cho nhau; th hai, xc nh cc
doanh nghip c kh nng thay th v cung. iu ny c php lut Vit Nam quy nh,
theo , kh nng thay th v cung c hiu l kh nng ca doanh nghip ang sn
xut, phn phi mt hng ho, dch v chuyn sang sn xut, phn phi dch v khc trong
khong thi gian ngn v khng c s tng ln ng k no v chi ph trong bi cnh c s
tng ln v gi ca hng ho, dch v khc 8. V vn ny, theo cc nh hoch nh
chnh sch cnh tranh ca T chc hp tc v pht trin Lin hip quc (OECD), cc doanh
nghip c coi l nm trong phm vi c kh nng thay th v cung l nhng doanh nghip
c th chuyn nhng t liu sn xut hin c sang mc ch sn xut cc sn phm c th
thay th ang c iu tra m khng gp bt c ro cn no, v khng lm tng chi ph u
t9.
4. Mt s nh gi v bnh lun
Qua kho st cc quy nh ca Lut cnh tranh nm 2004 v Ngh nh 116/2005/NCP, c th a ra mt vi nhn xt ch quan v xc nh th trng lin quan, nh sau:
Th nht, Php lut cnh tranh quy nh kh chi tit v y v cc tiu ch xc nh
th trng lin quan, t trong trng thi ng ca th trng, c ngha nng cao tnh hiu
qu ca qu trnh p dng php lut trong thc tin.
Th hai, Vit Nam cha tng c kinh nghim trong vic xc nh th trng lin quan.
Trong qu kh, chng ta mi ch lm quen vi vic khoanh vng th trng theo ngnh ngh
hoc a bn kinh t xy dng v trin khai cc chnh sch kinh t - chnh tr. Do , cc
quan nim v th trng quen thuc trong i sng kinh t v khoa hc php l lun gn
lin vi ngnh ngh, lnh vc hoc a bn no , chng khng l th trng lin quan
trong truyn thng ca php lut cnh tranh. Th trng lin quan m lut cnh tranh ni
n c co gin rt cao theo tng v vic c th trong tng thi im nht nh. N c th
ch nm trong phm vi mt sn phm c th ca mt ngnh sn xut, mt khu nht nh
trong qu trnh kinh doanh, v cng c th c gii hn bi mt khu vc a l hp no
nhng cng c kh nng l rt rng ln. Kinh nghim ca cc nc c thng k bi
OECD cho thy, vic iu tra v xc nh th trng lin quan l mt vic rt phc tp, i
hi s nhy bn v trnh ca nhng ngi c trch nhim. Do , bn cnh cc quy nh
kh y ca php lut cn i hi phi c i ng cn b nng lc v trnh kinh t
- k thut thu thp, phn tch chnh xc cc s liu ly ra t thc tin.
Th ba. Cn mt vi vn m nh lm lut cng nh nhng c quan c trch nhim
thc thi cn phi lu n: Mt l, cn cn nhc v thi im xc nh th trng lin quan.
Bi l, phm vi ca th trng lin quan v th phn ca tng doanh nghip trn th trng
lin quan lun thay i theo thi gian v theo nhng bin ng trn th trng, do , ti
thi im hnh vi lm dng c thc hin th phm vi th trng lin quan c th khc (hp
hn hoc rng hn) vi thi im tin hnh iu tra sau . Kinh nghim ca Cng ho
8

iu 6 Ngh nh 116/2005/N-CP.
T chc hp tc v pht trin kinh t (OECD), Khun kh cho vic xy dng v thc thi Lut v chnh sch
cnh tranh, tr.48.
9

Php cho thy, th trng lin quan lun c nh gi v xem xt ti thi im xy ra hnh
vi, nn tt c nhng bin ng ca th trng lin quan din ra sau , k t khi hnh vi
c thc hin cho n lc iu tra s c cn nhc, xem xt nhm c nhng kt lun
chnh xc. Bi ch c th kt lun ng n v s nguy hi ca hnh vi lm dng nu nh
hnh vi c t vo ng hon cnh th trng lc chng c thc hin10. Hai l, c
quan cnh tranh nht thit phi tham kho nhiu phng php khc nhau khi xc nh th
trng lin quan. Cc phng php xc nh th trng l: (i) iu tra x hi hc thm
d phn ng ca ngi tiu dng; (ii) Phn tch di gc k thut, kinh t cc thng s
thu thp c kt lun v tnh cht ca sn phm ca ca cu trc th trng (tm gi l
phng php iu tra v cht ca th trng); (iii) Phng php tnh co gin cho ca
cu. y l phng php xem xt v phn tch kh nng thay i trong lng cu i vi
mt sn phm nht nh theo s thay i gi ca mt sn phm khc. Nu co gin tnh
c l s dng th hai sn phm c th thay th cho nhau, nu sn phm l s m th hai
sn phm c coi l b tr cho nhau, cn nu bng khng (0) th hai sn phm khng lin
quan g n nhau. Phng php tnh co gin cho ca cu c xut x t l thuyt v s
co gin ca cung cu ca nh kinh t hc ngi Anh, Alferd Marshall (1842-1924). Theo
ng, tnh co gin ca mc cu trong th trng nhiu hay t ty theo s lng c yu cu
tng nhiu hay t i vi s gim gi, v gim nhiu hay t i vi s tng gi11. S co gin
m Marshall m t l nhng phn ng ca lng cu ca mt sn phm i vi s tng gi
ca chnh n. T , l thuyt cnh tranh xy dng nn phng php xc nh v s co gin
cho ca cu chng minh v tnh cnh tranh gia cc sn phm. Mt khi gi c ca mt
loi sn phm nht nh tng, ko theo s gia tng cu ca sn phm khc th tn ti co
gin cho v cu theo s dng gia hai sn phm ni trn. Khi , chng c l thuyt
cnh tranh coi l c th thay th cho nhau. Di gc kinh t, vic s dng phng php
tnh co gin cho ca cu xc nh kh nng thay th cho nhau ca hai sn phm no
lun phn nh tnh cht suy on cho d l c tnh ton. Bi (i) phn ng ca ngi tiu
dng khi i hng tiu dng c th l kt qu ca nhng toan tnh nht thi (cha cho thy
r s thay i ca thi quen tiu th); (ii) nhng con s c dng tnh ton ch l nhng
gi nh c c quan c chc nng s dng. V vy, chnh ca chng so vi thc t th
trng s lm cho kt qu cha thc s thuyt phc; (iii) thc t sinh ng cn cho thy, s
tng nhu cu i vi mt sn phm din ra ng thi vi s tng gi ca sn phm khc
khng c ngha l s tng cu ch chu duy nht mt tc ng t vic gi tng ni trn.
Nhng yu t nh s thay i thi quen tiu dng, nhng bin ng th trng, thm ch l
nhng tin n tht thit cng c th l nhng nhn t tc ng trc tip n nhu cu th
trng. Do , Marshall cng khuyn co nhng ngi s dng l thuyt ny cho thc
tin phi xem xt n cc yu t khc ng thi vi vic tnh ton co gin ca cu nh:
thi gian c s tng gi; s lng sn phm nm trong phm vi c th thay th; kh nng
cung ca th trng (k c kh nng cung tim nng)12. Tip thu nhng thnh qu nghin
cu , Ngh nh 116/2005/N-CP quy nh c quan qun l cnh tranh, Hi ng x l
v vic cnh tranh c quyn xem xt thm mt hoc mt s yu t sau y xc nh thuc
tnh c th thay th cho nhau ca hng ho, dch v: (a) t l thay i ca cu i vi
mt hng ho, dch v khi c s thay i v gi ca mt hng ho, dch c khc (phng
php tnh co gin cho ca cu); (b) thi gian cung ng hng ho, dch v ra th trng
10

Bo co ca Hi ng cnh tranh Php nm 2001, thin 1, chng 1, tr.3.

Marshall, Alferd, Principles of Economics, 8th ed. London, Macmillan, 1920, 102p.
12
Robert B. Ekelund, Robert F. Hbert, Lch s cc hc thuyt kinh t (bn dch ting Vit), NXB Thng k,
2004, tr 411.
11

khi c s gia tng t bin v cu; (c) thi gian s dng ca hng ho, dch v; (d) kh
nng thay th v cung.
Tuy nhin, thc t ny sinh nhiu kh khn cho c quan p dng, ng thi cng to ra
tm l nghi ng v tnh chnh xc ca cc phng php ny t pha cc nh kinh doanh khi
th trng c xem xt c s a dng v sn phm v cc thng s k thut v sn phm v
v th trng cha thc s r rng hoc c co gin rt ln. V th, nhiu nc hin ang
tham kho v xem xt p dng phng php SSNIP13 c cc nh lm lut Hoa K p
dng t nhng nm u thp nin 80 ca th k XX. Trong cun sch Mergers Guiderlines
do B t php Hoa K xut bn a ra nh ngha: mt sn phm hoc mt nhm sn
phm, v khu vc a l ni sn phm c bn ra, nu gi sn phm khng b iu tit,
m doanh nghip l nh cung cp duy nht sn phm trn a bn ni trn, c th tng
gi nh, nhng ng k v khng c tnh nht thi m vn m bo tng li nhun. thc
hin phng php ny, ngi ta gi nh mt th trng nh nht c th v cho rng, doanh
nghip ang c xem xt c v tr c quyn, khi doanh nghip tng gi ng k tng
li nhun, nu phn ng ca ngi tiu dng l h chuyn sang mt sn phm khc thay
th cho nhu cu s dng, th sn phm mi ny c kh nng thay th cho sn phm ang
c xem xt. Khi , phn ng ca ngi tiu dng lm cho doanh nghip khng th
thu c li nhun nh mong mun. Quy trnh gi nh li bt u vng hai vi khu vc th
trng c m rng thm n nhng sn phm c th thay th va xc nh, s gi nh
ny s kt thc khi cc doanh nghip c xc nh c kh nng thu li nhun bng cch
tng gi. Lc th trng s c xc nh bng gii hn sn phm, s lng doanh
nghip v a bn c lin quan. Chng ta cng c th tham kho phng php SSNIP nh
mt trong nhng cch d phng khi kt qu xc nh th trng theo cch hin nay m ta d
liu khng thc s c tin tng.
---------------------------------*ThS, i Hc Lut TP. H Ch Minh

13

Vit tt ca Small but significant non transitory increase in price.

B sung tnh hung khi Xc lp quc tch

ca tr em sinh ra trn lnh th Vit Nam
Cao Nht Linh*
Lut Quc tch Vit Nam hin hnh c hiu lc k t ngy 01 thng 01 nm 1999. Mt
trong nhng ni dung quan trng ca Lut l vic xc nh quc tch ca tr em v to iu
kin cho mi tr em sinh ra trn lnh th Vit Nam u c quc tch. Th nhng, cn c
vo nhng quy nh ca Lut ny v cc vn bn hng dn thi hnh th, v mt l lun, c
rt nhiu trng hp khng th xc lp c quc tch cho tr s sinh c sinh ra trn
lnh th Vit Nam.
Nguyn tc xc lp quc tch ca tr s sinh
Quc tch c ngha rt quan trng i vi mi c nhn. Bi v, nu khng c quc tch
th c nhn s khng c hng tt c cc quyn v ngha v thing ling ca mt cng
dn bt k mt quc gia no, c bit l h s khng c quc gia no thc hin vic bo
h ngoi giao nhm bo v quyn v li ch chnh ng khi tham gia vo cc quan h php
lut. Do vic xy dng, hon thin cc quy nh ca php lut v xc lp quc tch, trc
tin l i vi tr s sinh ca cc quc gia, c ngha rt quan trng trong vic m bo
quyn c quc tch ca mi c nhn.
C hai nguyn tc ph bin cc quc gia xc lp quc tch cho tr em mi c sinh
ra. l, quc tch ca a tr c xc nh theo quc tch ca cha, m (nguyn tc huyt
thng) hoc a tr c sinh ra trn lnh th ca quc gia no th c quc tch ca quc
gia (nguyn tc ni sinh). Tuy nhin, nu mt quc gia ch p dng mt trong hai
nguyn tc nu trn th s xy ra tnh trng rt nhiu a tr sinh ra s khng c quc tch
ca quc gia no c. C th, i vi nguyn tc th nht, a tr s khng c quc tch khi
cha v m ca a tr khng c quc tch, hoc khi khng xc nh c cha m ca a tr
l ai. V d: Tr s sinh b b ri v c tm thy trn lnh th ca quc gia p dng
nguyn tc huyt thng. Do , nu khng xc nh c quc tch ca cha m th s khng
th xc nh c quc tch ca a tr. i vi nguyn tc th hai, a tr cng c th
khng c quc tch khi cha m ca a tr l cng dn ca quc gia p dng nguyn tc ni
sinh m a tr li c sinh ra trn lnh th ca quc gia p dng nguyn tc huyt thng.
Bi v lc ny, quc gia ca cha m a tr khng chp nhn quc tch ca a tr vi l do
theo php lut ca quc gia ny th a tr phi c xc nh l c quc tch ca quc gia
ni c sinh ra. Nhng ngc li, quc gia ni a tr c sinh ra li p dng nguyn tc
huyt thng v cho rng a tr phi c quc tch ca nc m cha m a tr l cng dn
nn khng chp nhn a tr c quc tch ca quc gia mnh.
khc phc tnh trng nu trn, nhm m bo cho tr em c sinh ra u c quc
tch, rt nhiu quc gia p dng ng thi c hai nguyn tc huyt thng v ni sinh xc
nh quc tch cho tr em c sinh ra trn lnh th ca mnh, trong c Vit Nam.
1

Xc lp quc tch ca tr s sinh theo php lut Vit Nam

Theo quy nh ca Lut Quc tch Vit Nam th tr em sinh ra c cha m u l cng
dn Vit Nam th c quc tch Vit Nam, khng k tr em c sinh ra trong hay ngoi
lnh th Vit Nam1. R rng, Vit Nam ang p dng nguyn tc huyt thng xc nh
quc tch cho tr em. Hn th na, nguyn tc ny cn c chng ta p dng mt cch rt
thng thong, bng vic quy nh ch cn c cha hoc m l cng dn Vit Nam th a tr
chc chn s c v c th c quc tch Vit Nam2.
Ngoi ra, hn ch tnh trng khng quc tch ca tr em c sinh ra trn lnh th
Vit Nam, trong trng hp khng th xc nh quc tch ca a tr theo nguyn tc huyt
thng, th Vit Nam s p dng nguyn tc th hai, l nguyn tc ni sinh. Trng hp
ny s p dng xc nh quc tch cho a tr c sinh ra trn lnh th Vit Nam m c
cha v m u khng c quc tch hoc tr s sinh b b ri v tr em c tm thy trn
lnh th Vit Nam3...
Nh vy, xc nh quc tch cho a tr sinh ra trn lnh th Vit Nam, Vit Nam p
dng ng thi c hai nguyn tc huyt thng v ni sinh, trong nguyn tc huyt thng
l nguyn tc u tin. C ngha l, khi no khng th xc nh quc tch cho a tr bng
nguyn tc huyt thng th chng ta mi vn dng nguyn tc ni sinh xc nh. Mc d
vy, theo chng ti, quy nh ca Lut Quc tch Vit Nam hin hnh vn cn rt nhiu kh
nng a tr sinh ra trn lnh th Vit Nam c th khng c quc tch.
Th nht, c cha hoc m l cng dn Vit Nam cn ngi kia l cng dn nc
ngoi4
y l trng hp xy ra trong quan h hn nhn c yu t nc ngoi, rt ph bin
Vit Nam hin nay. Trong trng hp ny, a tr sinh ra trn lnh th Vit Nam s khng
c quc tch nu cha m ca a tr khng tha thun c, hoc khng chn quc tch
Vit Nam cho con, nht l khi quc gia ca cha hoc m l ngi nc ngoi p dng
nguyn tc ni sinh. Do , quy nh ti khon 2, iu 17 cn phi d liu thm cch xc
nh quc tch Vit Nam cho a tr khi cha m khng tha thun c hoc trong trng
hp cha hoc m l ngi nc ngoi cht hoc sau khi a tr sinh ra th b v nc ngoi,
khng tr li tho thun chn quc tch cho con lc khai sinh Bi v, cn c vo cc
quy nh hin hnh th chng ta khng th xc nh quc tch Vit Nam cho a tr trong
khai sinh c, nu xc nh quc tch l quc tch Vit Nam th s vi phm khon 2, iu
17 v khng c s tha thun gia cha v m ca a tr. Cn nu xc nh quc tch Vit
Nam theo khon 1, iu 17 theo cch cha khng r l ai cng khng c v r rng
chng ta xc nh c cha, m ca a tr. Ngoi ra, chng ta phi d liu thm trng
hp quc gia ca cha hoc m l ngi nc ngoi khng chp nhn quc tch ca a tr.
Nh vy, ti khon 2, iu 17 ny nn quy nh thm nh sau: trong trng hp cha hoc
m l ngi nc ngoi cht hoc cha m khng tha thun c hoc theo php lut ca
nc m cha hoc m l ngi nc ngoi khng chp nhn quc tch ca a tr th a
1

iu 16, Lut Quc tch Vit Nam.

iu 17, Lut Quc tch Vit Nam.
3
iu 18, iu 19, Lut Quc tch Vit Nam.
4
Khon 2, iu 17, Lut Quc tch Vit Nam.
2

tr c quc tch Vit Nam nu ng k khai sinh ti c quan nh nc c thm quyn ca

Vit Nam. Tuy nhin, i vi vic xc nh quc tch Vit Nam mc nhin cho a tr
trong trng hp cha m khng tha thun c, th chng ta c th quy nh thm quyn
la chn li quc tch ca a tr khi a tr c t 15 n di 18 tui, nu php lut ca
quc gia hu quan cho php.
Th hai, khi cha m a tr l ngi khng c quc tch m sinh con trn lnh th
Vit Nam 5
Theo quy nh th nhng a tr sinh ra trn lnh th Vit Nam c cha m l ngi
khng c quc tch, s c quc tch Vit Nam: Tr em sinh ra trn lnh th Vit Nam m
khi sinh c cha m u l ngi khng c quc tch, nhng c ni thng tr ti Vit Nam
th c quc tch Vit Nam; tr em sinh ra trn lnh th Vit Nam m khi sinh c m l
ngi khng c quc tch, nhng c ni thng tr ti Vit Nam, cn cha khng r l ai, th
c quc tch Vit Nam. Tuy nhin, quy nh ny li cng cha bao qut ht. Bi v, cn c
vo ni dung, ch c th xc nh c quc tch cho a tr khi cha m, hoc t nht l
ngi m c ni thng tr ti Vit Nam. iu ny c ngha l, trong trng hp cha m
ca a tr khng c quc tch v khng c ni thng tr ti Vit Nam nhng sinh con
trn lnh th Vit Nam th a tr s khng c quc tch. Do , chng ta nn m bo
quc tch cho a tr bng vic quy nh: nu cha m l ngi khng c quc tch hoc m
l ngi khng c quc tch cn cha khng r l ai th a tr c quc tch Vit Nam nu
ng k khai sinh ti Vit Nam. C nh th mi m bo c ch trng to iu kin ti
a cho tr em sinh ra trn lnh th Vit Nam u c quc tch, m bo c quyn c quc
tch ca c nhn ni chung v ca tr em ni ring khi sinh ra trn lnh th Vit Nam theo
quy nh ca cc vn bn quy phm php lut trong nc v iu c quc t m Vit Nam
l thnh vin nh B lut Dn s Vit Nam; Lut Bo v, chm sc v gio dc tr em;
Cng c ca Lin hip quc v quyn tr em nm 1989
Th ba, tr s sinh b b ri, tr em c tm thy trn lnh th Vit Nam
Theo iu 19, Lut Quc tch Vit Nam th tr s sinh b b ri v tr em c tm thy
trn lnh th Vit Nam m khng r cha m l ai th c quc tch Vit Nam. Tuy nhin,
trong trng hp tr em ny cha 15 tui m tm thy cha m u c quc tch nc
ngoi, cha hoc m c quc tch nc ngoi hoc ngi gim h c quc tch nc ngoi th
ngi khng cn quc tch Vit Nam Quy nh ny cng c th lm cho a tr mt
quc tch Vit Nam m khng nhn c quc tch nc ngoi v tr thnh ngi khng c
quc tch. C th, nu a tr tm thy c cha m ca mnh nhng quc gia ca cha m
a tr p dng nguyn tc ni sinh v quy nh a tr phi c quc tch Vit Nam, ni
c sinh ra, th lc a tr s khng c quc tch. Do , iu 19, Lut Quc tch Vit
Nam cn phi b sung thm l trong trng hp a tr khng c quc gia ca cha m
chp nhn quc tch th vn cn quc tch Vit Nam. Tuy quy nh nh vy s khng ph
hp vi tnh u tin ca nguyn tc huyt thng theo Lut Quc tch Vit Nam, v r rng
cha m ca a tr c th l cng dn nc ngoi. Nhng khi tnh n yu t a tr v
ang mang quc tch Vit Nam th li rt ph hp vi truyn thng v bn cht nhn o
5

iu 18, Lut Quc tch Vit Nam.

ca php lut Vit Nam trong vic m bo quyn c quc tch ca a tr, khi php lut
ca quc gia m ngi cha v m l cng dn khng chp nhn quc tch ca a tr.
Ngoi ra, quy nh ti khon 2, iu 19 Lut Quc tch Vit Nam cng cn c nhng
im cha chnh xc v thut ng, c th dn n vic mt quc tch ca tr em l cng dn
Vit Nam. Khon 2, iu 17 quy nh tr em khi sinh ra c cha hoc m l cng dn Vit
Nam, cn ngi kia l cng dn nc ngoi, th c quc tch Vit Nam, nu c s tho
thun bng vn bn ca cha m vo thi im ng k khai sinh cho con, nhng khon 2,
iu 19 li quy nh a tr khng cn quyn c quc tch Vit Nam nu tm thy cha m
u c quc tch nc ngoi, cha hoc m c quc tch nc ngoi. Nh vy s xy ra hai
trng hp l: Th nht, trng hp a tr tm thy cha hoc m c quc tch nc ngoi,
cn ngi kia l cng dn Vit Nam th sao? Theo khon 2, iu 17 th lc ny, cha v m
ca a tr c th tho thun chn quc tch Vit Nam cho a tr. Th hai, trng hp cha
m m a tr tm thy l ngi c quc tch nc ngoi, cn c vo php lut Vit Nam
ni chung v cc quy nh ca Lut Quc tch Vit Nam ni ring th c quc tch nc
ngoi cha hn l ngi nc ngoi, c th, cha m ca a tr va c quc tch nc
ngoi nhng li va c quc tch Vit Nam th lc h l cng dn Vit Nam theo nguyn
tc mt quc tch ca Lut Quc tch Vit Nam. Do , y, chng ta phi s dng thut
ng cng dn nc ngoi thay cho ngi c quc tch nc ngoi th mi trnh c
tnh trng tr em b mt quc tch Vit Nam trong khi cha m ca h vn l cng dn Vit
Nam. Hay ni cch khc, trong trng hp a tr tm thy c cha m l ngi c hai
quc tch m trong c quc tch Vit Nam th chng ta phi gi quc tch Vit Nam cho
a tr.
Mt trng hp na c th xy ra m iu 19, Lut Quc tch Vit Nam cha d liu,
l khi a tr tm thy cha m, cha hoc m, ngi gim h nhng nhng ngi ny l
ngi khng c quc tch v cng khng c ni c tr ti Vit Nam th quc tch ca a tr
s xc nh nh th no? Lc ny, chng ta khng th p dng php lut tng t xc
nh quc tch cho a tr theo quy nh ca iu 18, Lut Quc tch Vit Nam. Bi v, c
th a tr khng c sinh ra trn lnh th Vit Nam v cha m ca a tr khng c ni
thng tr ti Vit Nam vo lc sinh ra a tr. Do , cn phi b sung thm quy nh
trong trng hp a tr tm thy cha m, cha hoc m, ngi gim h l ngi khng c
quc tch th a tr vn cn quc tch Vit Nam.
Tm li, vi quy nh hin hnh th Lut Quc tch Vit Nam vn cha d liu ht nhng
trng hp rt d xy ra nu trn. Do , chng ta cn phi sa i, b sung hoc ban hnh
thm nhng vn bn hng dn thi hnh nhm hon chnh php lut Vit Nam trong lnh
vc quc tch ni chung v cc quy nh v vic xc lp quc tch ca tr em sinh ra, tm
thy trn lnh th Vit Nam ni ring m bo, to iu kin cho tr em sinh ra trn lnh
th Vit Nam u c quc tch.
*ThS, Ging vin Khoa Lut ai hc Cn Th

s cn thit ban hnh Lut H tch

Phm Trng Cng*
Trong x hi ta, cng dn no cng phi quan tm n vn h tch. Tuy nhin, cho
n nay, vic xy dng Lut H tch hu nh cha c bn tho n, ngay c t gc
khoa hc php l cng nh trong chin lc pht trin h thng php lut Vit Nam n
nm 2010. Hot ng xy dng php lut v h tch trong 60 nm qua cha vt ra khi
khun kh ca vic ban hnh cc vn bn di lut. V vy, nhng lun chng v tnh cp
thit ca vic ban hnh Lut H tch c nu di y nhm khng nh rng, cng tc
ny khng nn chm tr hn na
I. Thc trng hot ng xy dng php
lut v h tch
Gn mt thp k qua, hot ng xy
dng php lut v h tch nc ta t
c nhng bc tin quan trng. Vi vic
ban hnh nhiu vn bn quy phm php lut
(VBQPPL) v qun l h tch, hot ng
xy dng php lut v h tch mang sc thi
khc hn so vi s tr tr (thm ch l ng
bng) ca hot ng ny trong thi gian t
nm 1995 tr v trc. Xt t kha cnh
hiu qu tc ng x hi, c th thy cc
vn bn nh: Ngh nh 83/1998/N-CP
ngy 10/10/1998 v qun l h tch, Ngh
nh s 77/2001/N-CP ngy 22/10/2001
ca Chnh ph quy nh chi tit v ng k
kt hn theo Ngh quyt s 35/2000-QH10
ca Quc hi v vic thi hnh Lut Hn
nhn v gia nh 2000, Ngh nh
32/2002/N-CP ngy 23/7/2002 quy nh
vic p dng Lut Hn nhn v gia nh i
vi cc dn tc thiu s, Ngh nh s
68/2002/N-CP quy nh chi tit thi hnh
mt s iu ca Lut Hn nhn v gia nh
v quan h hn nhn v gia nh c yu t

nc ngoi t hiu qu iu chnh x

hi rt cao, nh du bc pht trin ca h
thng quy phm php lut v qun l h
tch, l c s php l quan trng thc y
hot ng qun l h tch i vo n np.
Trong , im ng ghi nhn l nhng
VBQPPL c ban hnh trong thi gian gn
y c xy dng mt cch nng ng,
linh hot, ph hp vi c th ca i tng
iu chnh cng nh thc trng hot ng
qun l h tch, ng thi, th hin su sc
xu hng ci cch hnh chnh trong th tc
ng k h tch. Tuy nhin, thc tin xy
dng php lut v h tch cng v ang
bc l nhng im hn ch c bn sau:
- Gi tr php l ca cc VBQPPL iu
chnh cc vn v h tch c th bc
khng cao trong thang gi tr cc VBQPPL.
Cc vn bn c gi tr cao nht mi dng
mc Ngh nh ca Chnh ph, mt s
lng ln quy phm thc nh do B T
php ban hnh trong cc Thng t mang
tnh cht hng dn nghip v;
- Hot ng iu chnh php lut v qun
l h tch vn mang tnh cht tnh th, b

ng, ch yu gii quyt cc vng mc

pht sinh trn thc t, nn tnh n nh
khng cao, d b thay i.
- Cc quy phm php lut v qun l h
tch nm ri rc trong nhiu VBQPPL khc
nhau, gy kh khn cho vic p dng php
lut v i b phn ch th p dng php
lut v h tch l cn b cp x - nhng
ngi c trnh php l hn ch. V d:
gii quyt tt vic ng k kt hn hoc
ng k nui con nui, mt cn b t php h tch ti mt x min ni, bin gii phi
nm vng ba loi th tc p dng i vi ba
nhm i tng khc nhau c quy nh
trong ba Ngh nh khc nhau.
C th ni, s vn ng tch cc ca hot
ng xy dng php lut v h tch trong
thi gian qua mi to ra nhng thay i
mang tnh cc b trn mt s kha cnh nht
nh ca hot ng qun l h tch, ch
cha p ng c yu cu bc xc ca
thc tin i vi lnh vc ny. to tin
vng chc cho vic i mi c bn cng tc
qun l h tch, vic php in ho php
lut v h tch c ngha ht sc quan
trng. Theo , trong chin lc hon thin
h thng php lut quc gia, n lc cn
quan tm v dnh s u tin cho vic xy
dng Lut H tch. y, chng ti nu ln
nhng lun chng cho s cn thit ca vic
php in ho cc vn php l v qun l
h tch bng mt o lut.
II. S cn thit ban hnh Lut H tch
Tm quan trng ca Lut H tch trong
qun l dn c
Cng vi lnh th v chnh quyn, dn c
l mt trong ba yu t cu thnh nn mt
quc gia. Xt t phng din hot ng ca

nh nc th qun l h tch c v tr trng

tm ca hot ng qun l dn c, l hot
ng i ni c bn, quan trng. y ng
thi l mt lnh vc trng yu ca nn hnh
chnh m mi quc gia, d bt k ch
chnh tr vi trnh pht trin no cng
u quan tm. S vng mnh ca mt quc
gia c mi lin h mt thit vi hiu qu
qun l dn c ni chung v qun l h tch
ni ring. Bi vy, xt t gc i tng
iu chnh ca hot ng lp php, c th
khng nh tm quan trng ca cc vn
php l v qun l h tch tng t nh cc
vn php l v quc tch, bin gii quc
gia, t chc b my nh nc Do , n
i hi phi c iu chnh bi VBQPPL
do c quan lp php ban hnh. Thc t, cc
nc pht trin nh Php, c, Nht Bn,
i Loan u quy nh vn qun l h
tch trong cc vn bn do c quan lp php
ban hnh.
Lut H tch th hin tp trung v sinh
ng mi quan h gia nh nc v cng
dn
Cc vn php l v qun l h tch
trc tip lin quan n phm tr quyn con
ngi, quyn cng dn, ng thi th hin
tp trung v sinh ng mi quan h gia nh
nc v cng dn. Thng qua t chc qun
l h tch c th nh gi vic thc hin
chc nng x hi v bn cht dn ch ca
nh nc. Trong bi cnh xy dng nh
nc php quyn vi yu cu tng cng
qun l nh nc bng php lut i i vi
vic m rng dn ch trn mi lnh vc i
sng x hi, vic ban hnh Lut H tch s
ph hp vi iu 20 Lut Ban hnh vn bn
quy phm php lut nm 1996 v nh du

mt bc hon thin quan trng ca h

thng php lut ca dn, do dn, v dn
ca nh nc ta, ng thi, y s l bc
tin lm m nt bn cht dn ch thc cht
ca nh nc v php lut Vit Nam.
Lut H tch vi phm vi tc ng x hi
i tng iu chnh ca php lut v
h tch c quy m ht sc rng ln, cc
quan h php lut v h tch pht sinh hng
ngy, hng gi trn phm vi c nc. Bn
cnh , cc quy phm php lut v h tch
tc ng trc tip ti quyn v li ch thit
thn ca tng ngi dn, vi nhiu nhm
ch th khc nhau: cng dn Vit Nam c
tr trong nc, cng dn Vit Nam c tr
nc ngoi, ngi nc ngoi thng tr
ti Vit Nam Do c im ny nn t
trc ti nay, vic xy dng php lut v h
tch lun c tin hnh mt cch cn trng,
d dt bi mt quy phm php lut trong
lnh vc h tch, nu thiu tnh kh thi, th
c th gy s xo trn rt ln trong x hi.
Tuy nhin, cng do tnh cht quan trng y
m n lc, cc quan h php lut pht
sinh trong hot ng qun l h tch cn
c bn tho v c iu chnh bi mt
VBQPPL c gi tr cao, c tnh n nh,
tng xng vi quy m iu chnh v phm
vi tc ng x hi ca n.
Tnh n nh, mc ph bin ca cc
quan h php lut v h tch
Cng vi s ra i v pht trin ca b
my nh nc v nn hnh chnh quc gia,
cc quan h php lut v h tch c s
vn ng, pht trin tng i n nh trong
gn 60 nm qua. Trong th ch kinh t th
trng, nhiu vn phc tp v h tch
pht sinh, trong , c khng t vn phc

tp vt ra khi khun kh iu chnh ca

cc VBQPPL di lut. Tuy nhin, n nay
c th ni, tnh n nh v mc ph bin
ca cc quan h php lut v h tch
d liu xu hng iu chnh ca php
lut i vi cc quan h x hi ny. y
cng l l do quan trng cho thy, n
thi im thch hp ban hnh Lut H
tch.
B lut Dn s sa i tin cn thit
cho vic ban hnh Lut H tch
S cn thit ca vic ban hnh Lut H
tch cn l nhu cu ni ti ca vic nng
php lut h tch ln ngang tm i hi ca
chin lc hon thin h thng php lut
quc gia. Ti k hp th 6, Quc hi kho
XI, B lut Dn s (sa i) c Quc
hi thng qua, trong , mt trong nhng
im sa i l B lut Dn s mi khng
cn mc quy nh v h tch ca c nhn.
y l s sa i cn thit nhm tr cc quy
nh php lut v h tch v ng v tr ca
n l lnh vc lut hnh chnh. S thay i
ny cng t ra yu cu cn xy dng mt
o lut iu chnh ring i vi cc quan
h php lut h tch.
Php lut v h tch v php lut hn
nhn v gia nh: s tng thch gia lut
hnh thc v lut ni dung
V mt l lun, gia php lut v qun l
h tch vi php lut dn s, php lut hn
nhn v gia nh lun tn ti mi quan h
bin chng gia lut hnh thc v lut ni
dung, do , i hi phi c s tng thch
gia cc lnh vc php lut ny (V d: vic
quy nh th tc, trnh t gii quyt ng k
kt hn trong php lut v h tch chnh l
vic quy nh cch thc bo m quyn

kt hn v bo m vic xc lp quan h
hn nhn theo quy nh ca B lut Dn s
v Lut Hn nhn v gia nh). Thc t, ch
t khi b tc ng trc tip bi s ra i ca
B lut Dn s nm 1995, tip l Lut
Hn nhn v gia nh nm 2000 th hot
ng xy dng php lut v h tch mi
c thc y, vn ng tch cc ph
hp, thch ng vi cc quy phm php lut
trong hai vn bn lut ni trn. Tuy nhin,
mi quan h gia lut ni dung v lut hnh
thc cha c quan tm xem xt mt cch
thu o trong hot ng xy dng php
lut v h tch t trc ti nay. y l
nguyn nhn ca tnh trng mt s lng
ln quy phm php lut v th tc ng k
v qun l h tch c gi nh trong cc
vn bn php lut hng dn thi hnh Lut
Hn nhn v gia nh.
Hin nay, nn tng php lut dn s,
php lut hn nhn v gia nh c thit
lp mt cch vng chc v vn hnh n
nh. Do , vic php in ho php lut
h tch, tp trung iu chnh cc vn
php l v th tc ng k h tch, t chc
qun l h tch trong mt vn bn lut
thng nht l vic lm cn thit to nn
s ng b ca h thng php lut.
ngha nhn vn ca vic ban hnh Lut
H tch
Vic phc v ngi dn ng k h tch
c nhn nhn l mt loi dch v cng
khng th x hi ho, m ch cc c quan
qun l nh nc c thm quyn mi c th
cung cp dch v ny. Trong khi , i
tng th hng l ton b dn c c trnh
nhn thc v iu kin sng khc nhau.
Vn t ra l, lm sao mi ngi dn

c c hi ngang nhau th hng tt nht

loi hnh dch v cng ny trong mt nn
hnh chnh phc v. V vic xy dng Lut
H tch, trong khng ch thit lp nn
nhng nguyn tc c bn ca qun l h
tch m cn nh ra cch thc cc c
quan hnh chnh phc v quyn ng k h
tch ca ngi dn, s l biu hin cao
ca vic chm lo thu o n quyn li ca
ngi dn. Khi , o lut ny s hm cha
trong n nhng ngha nhn vn su sc.
Li gii cho cng tc qun l h tch hin
nay
Php in ho php lut v h tch s to
iu kin nghin cu v gii quyt mt
cch ton din cc vn ct li ca vic
i mi qun l h tch nh: phng thc
qun l h tch v vic ng dng cng ngh
thng tin vo qun l h tch; h thng t
chc qun l h tch; h thng d liu thng
tin h tch; gi tr php l ca thng tin v
h tch do h thng ny cung cp; c ch
qun l, khai thc thng tin phc v cho cc
hot ng kinh t, x hi Khng ch c
vy, vic php in ho php lut v h tch
s l dp a ra din n Quc hi tho
lun v mt vn rt quan trng, l vic
tch hp hot ng qun l dn c hin
ang phn lp thnh cc lnh vc qun l
chuyn ngnh khc nhau (h tch, h khu,
dn s), ng thi, gii quyt nhng h lu
pht sinh t chnh s phn lp ny. V d:
thm quyn ng k h tch thng c
xc nh theo ni c tr ca ngi dn,
nhng do s b buc ca quy nh v qun
l h khu nn vic ng k h tch cho mt
b phn khng nh c dn th cha c
ng k h khu thng tr ti cc th

ln nh H Ni, Thnh ph H Ch Minh

gp nhiu kh khn, vng mc.
Chuyn nghip ho h thng qun l h
tch
Trong nhng nm gn y, nh nc ta
xy dng mt h thng qun l h tch
rng khp t trung ng n c s hot
ng c hiu qu. c bit l sau khi Php
lnh Cn b, cng chc 2003 thc hin vic
cng chc ho i ng cn b t php h tch cp x th nng lc v hiu qu hot
ng ca h thng qun l h tch c nhiu
chuyn bin mnh m, m biu hin r nht
l thnh cng ca chin dch Tng ng k
khai sinh v ng k kt hn i vi cc
quan h hn nhn thc t va kt thc nm
2004. Trn nn tng , vic ban hnh Lut
H tch s l mt yu t quan trng thc
y h thng qun l h tch v i ng cn
b lm cng tc h tch pht trin theo
hng chuyn nghip ho theo quan im
pht trin ca nh nc ta pht huy yu t
con ngi v ly vic phc v con ngi lm
mc ch cao nht ca mi hot ng, coi
ngun lc con ngi l qu bu nht, c vai
tr quyt nh i vi s pht trin nhanh
v bn vng1./.
*Ths, V Hnh chnh t php - B T
php

Trn c Lng: i mi: s la chn cch mng

nhm mc tiu pht trin ca Vit Nam, Tp ch
Cng sn, s 4+5/2002, tr.7.

Nhng vng mc khi p dng ch nh

tha k
Nguyn Vn Mnh*
B lut Dn s nm 2005 c Quc hi
kha XI thng qua ngy 14/6/2005 v c
hiu lc t ngy 01/01/2006. m bo
vic thi hnh B lut, hin nay Quc hi, U
ban thng v Quc hi v Chnh ph ang
son tho, chun b ban hnh cc lut
chuyn ngnh, cc php lnh v ngh nh
hng dn thi hnh. Ring v ch nh tha
k trong B lut Dn s nm 2005 (c mt
s sa i, b sung so vi B lut Dn s
nm 1995), th c l do y l mt ch nh
tng i c th, r rng nn hin nay vn
cha c k hoch xy dng cc vn bn di
lut quy nh chi tit hay hng dn thi
hnh1. Trong khi , vic p dng ch nh
ny trong thc tin vn cn nhiu vn
gy tranh ci. Qua nghin cu l lun v
thc tin p dng ch nh tha k, ti c
mt s kin sau2:
1. V quyn t chi nhn di sn
Ngi tha k c quyn v ngha v k t
thi im m tha k3. Cng vi cc quyn
yu cu phn chia di sn, quyn nhn di
sn th ngi tha k cng c quyn t
chi nhn di sn. Theo quy nh ti iu
1

Trc y chng ta cng cha c ngh nh no quy

nh chi tit thi hnh v ch nh tha k m ch c
mt s vn bn di dng ngh quyt, cng vn
hng dn ca Ta n nhn dn ti cao.
2
Xem thm "Hon thin ch nh tha k trong Lut
dn s Vit Nam", Tp ch Nghin cu Lp php s
04, thng 05/2001, cng tc gi.
3
Xem iu 636 ca B lut Dn s nm 2005.

642 ca B lut Dn s nm 2005 th

ngi tha k c quyn t chi nhn di
sn, tr trng hp vic t chi nhm trn
trnh vic thc hin ngha v ti sn ca
mnh i vi ngi khc. Tuy nhin, vic t
chi nhn di sn ca ngi tha k khng d
dng v phi tri qua mt loi cc th tc
sau:
- Phi c lp thnh vn bn
Thng thng, vic t chi nhn di sn
xy ra trong trng hp ngi tha k v
ngi li di sn c s mu thun su sc
v quan h nhn thn. Khi ngi li di
sn cht, quan h tha k pht sinh, ngi
tha k tuyn b khng nhn di sn v vic
tuyn b ny thng ch c tin hnh
bng li ni, h khng lp bin bn cho li
tuyn b ny v do vy, theo quy nh ca
B lut Dn s, vic t chi nhn di sn ca
h l khng hp php.
- Phi bo cho nhng ngi tha k
khc, ngi c giao nhim v phn chia
di sn, c quan cng chng hoc y ban
nhn dn x, phng, th trn ni c a
im m tha k v vic t chi nhn di sn.
Lut khng quy nh c th hnh thc
bo bng li ni hay bng vn bn.
Trng hp bo cho c quan cng chng c
l ch p dng trong trng hp tha k theo
di chc v di chc c chng nhn bi c
quan cng chng. Nu hiu theo ng tinh

thn ca iu lut, th vic bo phi ti t

nht 02 ch th (nu c mt ngi tha k
khc) l ngi tha k khc v c quan
cng chng hoc y ban nhn dn ni m
tha k hoc 01 ch th (nu khng c
ngi tha k khc) l c quan cng chng
hoc y ban nhn dn ni m tha k v
nhiu nht th khng xc nh c v mt
s lng (ngi phn chia di sn, c quan
cng chng hoc y ban nhn dn ni m
tha k v nhng ngi tha k khc). Ti
cho rng, trong c hai hnh thc bo (bng
ming hay bng vn bn), nu yu cu
ngi t chi nhn di sn thc hin y
vic ti cc i tng trn l khng kh
thi.
- Phi thc hin vic t chi trong thi
hn su thng k t ngy m tha k4.
Khi vi phm mt trong cc th tc trn,
vic t chi nhn di sn khng c php
lut cng nhn. Nh vy, nu trong trng
hp Ta n gii quyt yu cu phn chia di
sn, mt hoc mt s ngi tha k vn t
chi khng nhn di sn, th to n s rt kh
khn khi phn x5. Nhng im ny cng
gy kh khn cho cc c quan c thm
quyn khc khi mun gii quyt trit mt
v tranh chp v tha k, hay ni cch khc,
4

Vic xc nh khong thi gian su thng ny

chng ti cp n trong bi vit Hon thin
ch nh tha k trong lut dn s Vit Nam Tp
ch Nghin cu Lp php, s 04 v 05 nm 2001.
5
Thc t, Ta n s yu cu ngi t chi nhn di
sn c nhng quyn tha k ca mnh cho ai trong
s nhng ngi tha k khc hoc t chc t thin
hay khng. Nhng nu h khng nhng quyn tha
k cho ai, Ta n c quyn yu cu h vit giy t b
quyn s hu khng? Lut thc nh Vit Nam khng
d liu cho Ta n quyn ny. ng thi, vic t b
quyn s hu cng phi tri qua cc th tc nht
nh.

hiu lc p dng ca iu lut khng pht

huy c (theo hng tch cc).
2. V thi hiu khi kin v tha k
Thi hiu khi kin ngi tha k yu
cu chia di sn, xc nhn quyn tha k ca
mnh hoc bc b quyn tha k ca ngi
khc l mi nm, k t thi im m tha
k6.
i vi trng hp m tha k trc
ngy 01/7/1996, th thi hiu khi kin v
quyn tha k c thc hin theo quy nh
ti iu 36 ca Php lnh tha k nm 1990
v hng dn ti Ngh quyt s 02/HTP
ngy 19/10/1990 ca Hi ng thm phn
Ta n nhn dn ti cao. Khi xc nh thi
hiu khi kin v quyn tha k m thi
im m tha k trc ngy 01/7/1991 v di
sn l nh th thi gian t ngy 01/7/1996
n ngy 01/01/1999 khng tnh vo thi
hiu khi kin7.
Ht thi hiu khi kin, Ta n tr li
n khi kin, khng th l v n8. Tuy
nhin, Ngh quyt s 02/2004/NQ-HTP
ngy 10/8/2004 ca Hi ng thm phn
Ta n nhn dn ti cao li c hng dn
nh sau trong thi hn mi nm k t thi
im m tha k m cc ng tha k khng
c tranh chp v quyn tha k v c vn
bn cng xc nhn l ng tha k hoc sau
khi kt thc thi hn mi nm m cc ng
tha k khng c tranh chp v hng tha
k v u tha nhn di sn do ngi cht
li cha chia th di sn chuyn thnh ti sn
6

Xem thm iu 645 ca B lut Dn s nm 2005.

Xem thm Ngh quyt s 02/2004/NQ-HTP ngy
10/8/2004 ca Hi ng thm phn Ta n nhn
dn ti cao.
8
Xem thm iu 168 ca B lut T tng dn s
nm 2004.
7

chung ca cc tha k. Khi c tranh chp

v yu cu Ta n gii quyt th khng p
dng thi hiu khi kin v quyn tha k
m p dng cc quy nh ca php lut v
chia ti sn chung gii quyt. iu
dn n trng hp, khi c tranh chp v
quyn tha k, cc bn gi n khi kin ra
Ta n, nu qu thi hn mi nm k t
thi im m tha k, ta n tr li n khi
kin, t chi th l v n, lp tc cc bn
gi n yu cu chia ti sn chung v Ta
n li th l v n9. iu v hnh trung
lm cho vic quy nh v thi hiu khi
kin v tha k tr thnh khng c ngha.

Vi thi hn mi nm sau khi ngi

li di sn cht, tht him c v n no cc
ng s khng c tranh chp v hng tha
k v di sn10. Ngc li, khi khng tha
mn cc iu kin trn, ta n vn t chi
khng th l v n. Thc t cho thy, khi
th l v n, ta n tht kh xc minh vic
c hay khng c tranh chp v hng tha k
v di sn, dn n tnh trng sau khi th l
v n, mi pht hin cc yu t tranh chp,
ta n li phi ra quyt nh nh ch gii
quyt v n. iu ny khng nhng lm cho
ngnh Ta n thm gnh nng m khin v
vic li tr v tnh trng treo.

Ti cho rng, php lut Vit Nam ang

thiu nhng quy nh xc nh tnh cht
php l ca ti sn khi ht thi hiu khi
kin. Trong trng hp ht thi hiu khi
kin, Ta n t chi th l gii quyt, di sn
li thuc quyn s hu ca ai, h phi
lm th tc nh th no ng k quyn
s hu ca mnh, chng ta cha c quy
phm iu chnh vn ny, v do vy,
ngi ang chim hu ti sn tip tc chim
hu m khng th tr thnh ch s hu,
ngi ang tranh chp tip tc khiu ni
nhiu ni, khiu ni vt cp. Ngh quyt
02/2004/NQ-HTP nu trn gip a ra
cch thc gii quyt vn ny, nhng vic
gii quyt ny l khng trit v ch c th
p dng khi tha mn nhng iu kin :

V vn ny, lut dn s cc nc c
nhng quy nh thng nht hn, xin n c,
B lut Dn s v thng mi ca Thi Lan
quy nh thi hiu khi kin v quyn tha
k l 10 nm tnh t ngy ngi li ti
sn cht11. ng thi, B lut Dn s v
thng mi Thi Lan quy nh "khi mt
ngi, trong sut thi gian 10 nm trong
trng hp mt bt ng sn hoc 5 nm
trong trng hp mt ng sn, chim
dng cng khai v khng c tranh chp mt
ti sn thuc v ngi khc, vi nh tr
thnh ngi s hu ca ti sn th ngi
ny ginh c quyn s hu ti sn "12.
B lut Dn s ca Php khng c quy
nh ring v thi hiu khi kin v quyn
tha k, m quy nh "tt c cc v kin, d

- Khng c tranh chp v hng tha k.

- u tha nhn di sn do ngi cht
li cha chia.

Tt nhin, ch trong nhng trng hp nht nh,

ph hp vi iu kin nu trong Ngh quyt
02/2004/NQ-HTP.

10

Bn cnh , mt cch gin tip, Ngh quyt

02/2004/NQ-HTP khin cho quy nh v thi hiu
khi kin v tha k trong B lut Dn s tr thnh
v hiu.
11
Xem iu 1754 ca B lut Dn s v thng mi
Thi Lan, Nxb. Chnh tr Quc gia,H. 1995, tr 505.
12
Xem iu 1382 ca B lut Dn s v thng mi
Thi Lan, Nxb. Chnh tr Quc gia, H.1995, tr 366.

v quyn ti sn hay quyn nhn thn, u

c thi hiu l ba mi nm...."13.
Bn cht ca vn l ch, B lut Dn
s Vit Nam c s quy nh khc nhau (lch
tng i ln) gia thi hiu hng quyn
dn s ti Khon 1 iu 255 ca B lut
Dn s nm 1995 (tng ng vi Khon 1
iu 247 ca B lut Dn s nm 2005) vi
thi hiu khi kin v quyn tha k. Theo
, "ngi chim hu, ngi c li v ti
sn khng c cn c php lut nhng ngay
tnh, lin tc, cng khai trong thi hn mi
nm i vi ng sn, ba mi nm i vi
bt ng sn th tr thnh ch s hu ti
sn , k t thi im bt u chim
hu..."14. Nh vy, ht thi hiu khi kin v
quyn tha k (10 nm), ngi tha k di
sn l bt ng sn (hoc quyn bt ng
sn) nh quyn s dng t, nh .... vn ch
c th l ngi chim hu, khng phi l
ch s hu. Nhng nu ngi tha k chim
hu lin tc trong thi gian 30 nm k t
thi im ht thi hiu khi kin, h ng
nhin s l ch s hu theo iu 255 ca B
lut Dn s nm 1995 (iu 247 ca B lut
Dn s nm 2005). Vy, Ngh quyt
02/HTP nu trn c l ch c th p dng
trong thi hn 30 nm, k t ngy ht thi
hiu khi kin.
Nh vy, B lut Dn s cn c thm quy
nh v thi hiu hng quyn dn s c
bit trong quan h tha k. Theo , ht thi
hiu khi kin, ngi ang qun l hp php
di sn s tr thnh ch s hu ti sn .
13

Xem iu 2262 Thin XX ca B lut Dn s Php,

Nxb. Chnh tr Quc gia, 1998.
14
Xem Khon 1 iu 255ca B lut Dn s nm
1995, Khon 1 iu 247ca B lut Dn s nm
2005.

3. V di chc hp php
Khon 5 iu 652 ca B lut Dn s
nm 2005 quy nh Di chc ming c
coi l hp php, nu ngi di chc ming
th hin ch cui cng ca mnh trc mt
t nht hai ngi lm chng v ngay sau
nhng ngi lm chng ghi chp li, cng k
tn hoc im ch. Trong thi hn nm
ngy, k t ngy ngi di chc ming th
hin ch cui cng th di chc phi c
cng chng hoc chng thc.
So vi B lut Dn s nm 1995, iu
kin c hiu lc ca di chc ming c
b sung thm mt iu kin v hnh thc:
phi chng nhn hoc chng thc trong thi
hn nm ngy k t ngy ngi di chc
ming th hin ch cui cng ca mnh.
iu c th hiu: nu khng c chng
nhn, chng thc trong thi hn ny, di chc
ming s mt hiu lc.
iu lut khng quy nh c th ngha v
thc hin vic chng nhn, chng thc. Tuy
nhin, c th thy vic tin hnh cng chng
hoc chng thc ny ch c th do ngi
lm chng thc hin (ngi tha k c th
i cng ngi lm chng hoc khng).
Vn t ra l: khi di chc v hiu,
quyn v li ch ca nhng ngi tha k s
b nh hng nghim trng15. Vy nhng
ngi lm chng nhng khng thc hin
vic i chng nhn, chng thc di chc c
phi chu trch nhim bi thng cho ngi
b thit hi - ngi ng l c hng phn
di sn ln hn nhng ngi tha k khc
theo di chc hay khng?
15

Khi , ti sn li s c chia theo quy nh

ca php lut.

Chng ti cho rng, vi iu kin c

b sung trn, di chc ming s d dng lm
vo tnh trng v hiu do li ca ngi lm
chng m php lut cha c quy nh v
trch nhim ca h.

*ThS, Ban Xy dng php lut Vn

phng Chnh ph

4. V quan h tha k gia con ring v

b dng, m k
iu 679 ca B lut Dn s nm 2005
quy nh Con ring v b dng, m k
nu c quan h chm sc, nui dng nhau
nh cha m, con th c tha k di sn ca
nhau.. Hin nay c nhiu kin cho
rng, cn phi c quy nh c th hn v
phm vi chm sc, nui dng; v tui
ca ngi c nui dng, trnh vn dng
trn lan, thiu thng nht trong qu trnh
gii quyt cc v kin chia di sn tha k16.
Trong x hi, quan h gia cha m, con bao
gm c quan h nhn thn v quan h ti
sn, trong quan h nhn thn gi vai tr
ch o. Vic xy dng cc tiu ch: thi
gian chm sc, tui. xc nh mi
quan h nh cha m, con l khng th thc
hin c. Do vy, trong trng hp ny,
ty thuc vo tng trng hp c th, cn c
vo php lut, tp qun phong tc mi ni,
iu kin kinh t cc bn, s l thuc ca
con ring, b dng, m k vi nhau..
Ta n s nh gi mi quan h gia h c
c hiu l nh cha m, con t xc
nh ngi tha k.

16

Xem thm Nguyn Th Hng: Quan h nui

dng chm sc gia con ring vi m k cn c
quy nh c th hn, Tp ch Dn ch v php lut,
s 7/2005, tr 48.

thu ht cn b ging dy, nghin cu

vo hot ng lp php
Phan Huy Hng*

Trn c s a ra mt s phn tch v nh gi c nhn v hot ng v nng

lc nghin cu, son tho vn bn quy phm php lut ca cn b ging dy v
nghin cu ti i hc Lut TP. H Ch Minh, bi vit phn tch v nu mt s
kin v phng thc, hnh thc thu ht s tham gia ca h vo hot ng lp php.
cng tc nghin cu, son tho vn
bn quy phm php lut.
Tuy nhin, lut l cng c v l i
tng lm vic hng ngy ca nhng
ngi lm cng tc ging dy v
nghin cu. Nhng trn tr ca h
lun c trnh by, gi ngh trn
ging ng, trong khi hng dn sinh
vin lm lun vn tt nghip i hc,
sau i hc hay lm ti NCKH.
Hng nm, c hng trm lun vn tt
nghip i hc, hng chc lun vn tt
nghip sau i hc, hng chc ti
NCKH ca sinh vin c hng dn
thc hin. T nhng bc xc trong l
lun v t thc tin, bn thn h cng
dnh tm huyt v u t sc lc thc
hin cc ti NCKH cp trng hay
cp b. n nay, theo thng k, cn
b ging dy v nghin cu ca trng
hon thnh 14 ti NCKH cp
trng, 8 ti NCKH cp b. Mt t

1. V nng lc nghin cu,

son tho vn bn quy phm php
lut ti i hc Lut TP. H Ch
Minh
Cho n nay, ch trong mt trng
hp duy nht, c ba cn b ging dy,
nghin cu ca i hc Lut TP. H
Ch Minh c mi chnh thc tham
gia trc tip vo hot ng lp php,
c th l vo qu trnh son tho B
lut Dn s nm 1995. Ngoi ra, s
tham gia mt cch gin tip cng mi
ch xy ra trong mt vi trng hp, v
d nh kt qu nghin cu trong mt
ti nghin cu khoa hc (NCKH)
cp trng do mt cn b nh trng
ch tr thc hin c Ban son tho
B lut Hnh s (sa i) nm 1999
quan tm. Ngoi ra, cha ghi nhn
c mt hnh thc tham gia trc tip
hoc gin tip tng t no khc vo
1/5

nghin cu ca trng i vi hot

ng lp php; cng cha c c s
nh gi mc cc kin ng gp
cho cc d tho lut c c tip thu
hay khng. Bi v, mc d c c
quan c chc nng tp hp v tng
hp cc kin ng gp (Vn phng
Quc hi), nhng vic tip thu v phn
hi cc kin vn cha r rng v
y .
Th t, nh vy c th khng nh
rng: ngun cht xm ca cn b
ging dy, nghin cu ca trng
cha c khai thc, s dng ng
mc cho cng tc lp php.

l ln cc lun vn tt nghip, ti
NCKH tp trung vo vic nghin cu
v a ra cc xut hon thin php
lut. Ngoi ra, cn b ging dy,
nghin cu ca trng cng cng
b hng trm bi bo khoa hc ng
trn cc tp ch chuyn ngnh. Hng
nm, trng v cc khoa ca trng
u t chc nhiu hi tho khoa hc,
hi tho ly kin ng gp cho cc
d tho lut.
Cc thng s trn y c th cho
php a ra mt s nhn nh sau:
Th nht, vic tham gia trc tip
ca cn b ging dy, nghin cu ca
trng vo cc hot ng lp php cho
n nay l khng ng k. c bit
trong bi cnh hot ng lp php
nc ta tr nn rt si ng nh trong
thi gian qua v hin nay th s tham
gia ny thc s khng tng xng vi
tim nng v vai tr cn phi c ca
mt trung tm o to lut ln ca c
nc.
Th hai, mc d vy, cn b ging
dy v nghin cu ca trng vn xem
NCKH l mt hot ng thng
xuyn, trong khi nhim v ging dy
m h phi gnh vc rt nng n.
Th ba, cho n nay cha c cc
cn c nh gi mt cch khch
quan gi tr ng gp ca cc cng
trnh NCKH ca cn b ging dy,

2. V phng thc, hnh thc thu

ht s tham gia ca chuyn gia, nh
khoa hc vo hot ng xy dng
php lut
Hot ng lp php bao gm hot
ng nghin cu chnh sch v chuyn
ha chnh sch c la chn vo cc
quy phm php lut. y l cc hot
ng nghin cu v ng dng khoa
hc. Bi vy, bn cnh vic tham gia
ca cc nh hot ng chnh tr, hot
ng thc tin, ca cc hip hi th s
tham gia ca cc nh nghin cu vo
cng tc lp php l cn thit.
Khng th ph nhn rng hot
ng lp php ca nc ta cho n nay
thu ht c tr tu ca cc nh
2/5

hi. Tuy nhin, dng nh vic tp

hp v tng hp ny ch gii hn trong
phm vi nhng kin ng gp trc
tip qua cc k ly kin nhn dn
cho cc d n lut c xem l c
bit quan trng. Nhng theo chng ti,
vic ny cn c m rng sang cc
cng trnh NCKH c cng b di
cc hnh thc khc nhau. iu i
hi phi c s tng cng nhn lc
lm cng vic, c bit l cc nh
khoa hc Vn phng Quc hi c
nng lc phn tch, tng hp cc kt
qu nghin cu ca ngi khc.
Th hai, cc chuyn gia, ngi lm
cng tc ging dy v nghin cu c
th c t hng tin hnh cc
nghin cu phc v cng tc lp php
vi t cch c nhn, hoc thng qua
vic t hng cho cc trng i hc,
vin nghin cu. Nhng theo ti, vic
t hng ny nn ch gii hn vo cc
vic nghin cu chnh sch, phn bin
chnh sch v phn bin d lut;
khng nn t hng cho cc trng i
hc hoc vin nghin cu son tho
lut.
Th ba, cc cn b ging dy v
nghin cu c th c mi vi t
cch c nhn tham gia cc ban son

nghin cu mt mc nht nh.

Tuy nhin, cht lng xy dng php
lut cha lm chng ta hi lng v s
trn tr v iu cho thy ngun
cht xm ny cha c s dng c
hiu qu. Chng ta c th tin rng,
mc d khoa hc lut Vit Nam cn
non tr, nhng mt c ch khuyn
khch nghin cu v s dng cc kt
qu nghin cu mt cch c hiu qu
c th gip ci thin ng k cht
lng cc o lut.
Vy, cn b ging dy v nghin
cu ni chung, trong lnh vc lut hc
ni ring c th tham gia vo hot
ng lp php di hnh thc no?
Theo ti, c mt s hnh thc quan
trng sau:
Th nht, vi t cch c nhn hoc
trong mt nhm nghin cu, h vn c
th tin hnh cc cng trnh nghin
cu mt cch c lp, c i th
hoc khng c i th kinh ph nh
hin nay. Cc cng trnh nghin cu
vn c th tip tc c cng b di
dng bo co phc trnh ti NCKH,
c xut bn thnh sch hoc ng
ti trn cc tp ch chuyn ngnh.
Nhng, cc kt qu nghin cu ny
c th ng gp cho hot ng lp
php th chng cn c tp hp v
tng hp y . Hin nay, vic ny
c giao cho Vn phng Quc

tho lut. y, cht xm ca h s

c s dng cng vi cc nh hot
ng chnh tr, i din ca cc nhm
3/5

li ch chu s tc ng trc tip hoc

gin tip bi d lut (di hnh thc
i din cc hip hi, nghip on)
xy dng nn mt d lut vi cht
lng tt nht.
Vy, lm th no cc chuyn
gia, cn b ging dy, nghin cu
tham gia vo hot ng lp php mt
cch c hiu qu? Chnh vic ci tin
quy trnh lp php l c s to ra c
ch thu ht s tham gia .
Th nht, xy dng mt d n
lut, vic lp ra mt ban son tho l
cn thit. Nhim v ca ban son tho
mt mt l nghin cu chnh sch1,
mt khc l chuyn ha cc chnh
sch c la chn thnh quy phm
php lut. Vic nghin cu chnh sch
cn c s tham gia ca i din cc
nhm li ch chu s tc ng bi d
lut, trong li ch nh nc cng
ch c xem l mt trong cc nhm
li ch. Nh vy, thnh phn ca ban
son tho vn cn c i din ca cc
nh hot ng chnh tr (c th l cc
quan chc chnh ph), i din cc
hip hi, cc nh khoa hc thuc cc
lnh vc lin quan, trong nht thit
phi c cc nh khoa hc lut. Cn
vic giao cho mt trng i hc hay

vin nghin cu son tho lut c th

dn n vic lm ra nhng d lut m
trong li ch ca cc nhm li ch
khc nhau khng c quan tm v
cn nhc thch ng. Bi v, cho d
lun phi thc yu cu v s khch
quan trong nghin cu khoa hc, cc
nh nghin cu vn kh c th hon
ton t mnh vo a v ca ngi
thuc nhm li ch b tc ng.
Th hai, cho d c mt ban son
tho hon ho n u th iu
cng khng bo m rng ban son
tho c th a ra mt d lut tt
nht, hiu theo ngha mt d lut c
s ng h mt cch rng ri nht. Bi
vy, cn a vo quy trnh lp php
cng on phn bin c lp i vi
d lut. Phn bin c lp i vi d
n lut cng t ra cn thit khi khc
vi nhiu quc gia khc, nc ta
sng kin lut khng xut pht t cc
ng phi chnh tr v chu s phn
bin di cc hnh thc ca hot ng
cnh tranh chnh tr gia cc ng
phi chnh tr trong sut qu trnh lp
php. Cc trng i hc v cc vin
nghin cu c th c t hng thc
hin mt phn bin d lut nh vy.
Tuy nhin, phn bin bi cc trng
i hc, vin nghin cu cng ch nn
c xem l mt trong s cc phn
bin cn thit i vi mt d lut.

c hiu l vic nghin cu chnh sch trong mt

lnh vc c th nhm thc thi chnh sch v m, tng
th.

4/5

rt tn km m t ra khng thc s
hiu qu nh hin nay cn phi c
ci tin. Bi v, qua theo di v ghi
nhn ca chng ti, nhiu cuc ta
m hay hi tho ly kin i vi
n v, t chc (v c ngi tham gia
na) mi ch dng li mc hnh
thc. Mt khc, giai on ly kin
nhn dn (nh i vi d n B lut
Dn s (sa i)) thuc mt trong cc
giai on cui ca quy trnh lp php,
nn hu nh khng cn kh nng tc
ng n d tho lut.
Nu vic phn bin chnh sch v
phn bin d lut c a vo quy
trnh lp php nh mt giai on bt
buc, th vic ly kin nhn dn c
th gii hn vo hnh thc to lp ra
mt din n trn mng internet. Cc
ban son tho c th nhn c cc
kin ng gp vi chi ph thp nht.
Chi ph tit kim c c th dnh
trang tri cc chi ph phn bin c
lp.

Th ba, mt cng vic m cc ban

son tho phi lm l nghin cu,
phn tch cc kin, quan im khoa
hc c cng b di cc hnh thc
bo co phc trnh cc ti NCKH,
cc bi bo khoa hc... Vic tp hp
v tng hp cc kin ng gp c
th tip tc giao cho Vn phng Quc
hi, nhng cng c th giao trc tip
cho cc ban son tho. ng thi, cn
c s phn hi mt cch cng khai
vic tip thu hoc khng tip thu
kin di hnh thc thch hp. S phn
hi cn biu hin s trn trng i vi
cng sc v nhit huyt ca ngi lm
khoa hc v lun c hiu ng khch l.
Cng b iu trn trang web ca c
quan ch tr son tho d lut l mt
trong nhng hnh thc thch hp v t
tn km nht.
Cui cng v lin quan n kin
th ba nu trn l vic ly kin nhn
dn. Tuy vic ly kin nhn dn i
vi cc d n lut l khng bt buc
v thc t vic ny cng ch c t
chc i vi mt s d lut ln nh B
lut Dn s (sa i), B lut T tng
dn s..., nhng ly kin rng ri
trong nhn dn l vic nn lm i vi
tt c cc d n lut. Chc chn nhng
g cht lc c t mun vn kin
c nu ra s l khng nh. Tuy vy,
cch thc t chc ly kin nhn dn

* TS, i hc Lut TP. H Ch Minh

5/5

B tr t php trong nh nc php quyn

Vit Nam x hi ch ngha
L Quc Hng*
ti im 7, mc IV v ci cch t php c
nu r: Cng c v tng cng cc t chc
b tr t php: i mi qun l nh nc
i vi cc hot ng lut s, t vn php
lut, gim nh t php ph hp vi ch
trng x hi ho; kt hp qun l nh nc
vi vai tr t qun ca cc t chc ngh
nghip. o to, pht trin i ng lut s
c phm cht, o c, c trnh chuyn
mn, nghip v, pht huy vai tr ca h
trong t vn php lut v trong t tng. T
chc hnh thc t vn php lut cho cc c
quan, t chc v nhn dn, to iu kin
cho ngi ngho c hng dch v t vn
php lut min ph. Ci tin ni dung v th
tc cng chng phc v thun tin cho
nhn dn. Cng c cc c quan gim nh
t php h tr cho cng tc iu tra, truy
t, xt x, sm thnh lp Vin gim nh
php y quc gia2.

1. Khi nim b tr t php

Thut ng b tr t php ln u tin
c s dng bng cm t h tr t php
trong Ngh quyt Hi ngh Trung ng 8,
kho VII ca ng nm 1995: Quy nh r
nguyn tc, ni dung hot ng ca cc t
chc h tr t php h tr c lc hot
ng xt x ca To n mt cch khch
quan, chnh xc v ng lut1. Nh vy,
vo thi im y, ng Cng sn Vit Nam
xc nh hai vic phi lm trong nh
hng pht trin hot ng b tr t php l:
a) Lm r, quy nh r cc nguyn tc, ni
dung hot ng ca cc t chc h tr t
php; v b) Mc ch hot ng h tr t
php l h tr c lc hot ng xt x
ca cc to n. Nh vy, Vn kin xc
nh r mc ch ca hot ng h tr t
php ch gii hn trong phm vi phc v cho
hot ng xt x ng lut ch khng m
rng sang hot ng h tr cho cng tc bo
v php ch, cng tc ca ngnh t php l
mt ngnh trong b my hnh php. iu
ny rt quan trng, l c s xc nh hot
ng no thuc khi nim hot ng b tr
t php m chng ti s cp n.

Vn kin i hi IX ca ng Cng sn
Vit Nam (nm 2001) cp nhiu n vn
ci cch t php nhng khng nhc n
vn b tr t php. Tuy vy, trong Ti
liu nghin cu Vn kin i hi IX (dng
cho cn b ch cht v bo co vin) do Ban
t tng - vn ho trung ng bin son, ti
im 3 cp n vn Ci cch v kin
ton cc c quan t php c gii thch nh

n nm 1997, ti Hi ngh ln th 3
Ban chp hnh Trung ng ng kho VIII,
vn b tr t php c cp mt
cch c th hn. Trong Vn kin hi ngh,

ng Cng sn Vit Nam, Vn kin Hi ngh ln

th 3 Ban chp hnh Trung ng kho VIII, Nxb.
Chnh tr quc gia, H Ni, 1997, tr.58.

ng Cng sn Vit Nam, Vn kin Hi ngh ln

th 8 Ban chp hnh Trung ng kho VII, Nxb.
Chnh tr quc gia, H Ni, 1995, tr.39.

phm i vi php lut. C quan t php

thc thi cc quyn iu tra, truy t, xt x
cc hnh vi vi phm php lut.

sau: nc ta, quyn t php c hiu l

hot ng xt x ca To n v nhng hot
ng ca cc c quan khc ca Nh nc,
cc t chc khc c Nh nc cho php
thnh lp, trc tip lin quan n hot ng
xt x ca To n V vy, nc ta, c
quan t php bao gm To n nhn dn,
Vin Kim st nhn dn, cc c quan iu
tra v cc c quan, t chc b tr t php
nh: t chc lut s, c quan cng chng,
gim nh t php, t vn php lut.

- Hot ng t php c hiu gm

cc hot ng iu tra, truy t, xt x, gim
st xt x v thi hnh n.
- Chc danh t php l nhng vin
chc c thm quyn t php: chnh n, ph
chnh n, chnh to, ph chnh to, thm
phn, th k phin to, vin trng, ph
vin trng vin kim st, kim st vin,
iu tra vin.

Trong Ngh nh s 62/2003/N-CP

ngy 06/6/2003 ca Chnh ph quy nh
chc nng, nhim v, quyn hn v c cu
t chc ca B T php, ngay ti iu 1
nu cc lnh vc thuc chc nng qun l
nh nc ca B trong c lnh vc b tr
t php. Theo iu 3 ca Ngh nh ny th
V qun l lut s, t vn php lut, gim
nh t php, bn u gi ti sn, trng ti
thng mi c gi chung l V B tr t
php.

- Bin php t php l cc bin php

c quy nh trong B lut Hnh s, do to
n p dng i vi ngi phm ti, ngoi
cc hnh pht, l cc bin php: tch thu
vt, tin bc trc tip lin quan n ti
phm; buc tr li ti sn, sa cha hoc bi
thng thit hi; buc cng khai xin li; bt
buc cha bnh.
Trn c s thng nht cch hiu cc khi
nim , chng ta s bn v khi nim b
tr t php, cc t chc v hot ng b
tr t php.

Vn khoa hc php l c t ra cn
phi gii quyt: Hot ng no l hot ng
b tr t php? T chc no c tha nhn
l t chc b tr t php? Trong vn bn v
trong sch bo php l hin nay cha c
cch hiu thng nht v hai khi nim ny.
i n nhn thc thng nht v khi
nim b tr t php, thit ngh cn nu li
mt s khi nim:

Thut ng b trc ngha l gip thm

vo, ph thm vo cho hn, tt hn3. T
, ta c th nu khi nim b tr t php
l gip thm vo bo v lut tt hn. Cc
t chc b tr t php l cc t chc thc
hin cc chc nng, nhim v gip cho cc
c quan t php bo v lut tt hn, ngha l
gip cho c quan iu tra, vin kim st, to
n xt x mt cch khch quan, cng minh,
ng lut. Hot ng b tr t php l cc

- T php c ngha l bo v lut.

- C quan t php l c quan nh
nc c chc nng thc hin mt hay mt
s hot ng no ca qu trnh gii quyt
cc tranh chp gia cc ch th quan h
php lut, l c quan bo v s bt kh xm

Vin Ngn ng hc, T in Ting Vit, Hong Ph

ch bin, Nxb. Nng v Trung tm t in hc,
H Ni, 2002, tr.78.

hot ng ca cc t chc b tr t php

nhm mc ch gip cho c quan iu tra,
vin kim st v to n thc hin tt hn
chc nng, nhim v ca mnh, bo v lut
v cng l bo v quyn v li ch hp php
ca cng dn, ca t chc. Nhn y, cng
bn thm v s khc nhau v ging nhau
gia cc thut ng b tr, h tr, gip
, tr gip t thng nht nn
dng thut ng no trong s cc thut ng
c th, nh b tr t php, h tr t
php, tr gip t php v gip t
php.

Gip thm vo, ph thm vo cho hn,

tt hn. Nh vy, h tr gn ging vi
tr gip, gip . Ta thng ni h tr
ging cy trng, h tr vn ch kh c th
ni b tr vn, b tr ging cy trng. Bn
b tr v bn c b tr khng h ph
thuc vo nhau. Nu hot ng ca lut s,
ca gim nh vinc cn c khoa hc v
c s php l vng chc th s gp phn lm
cho cng tc iu tra, truy t, xt x khng
phm sai lm. Bo v php lut, quyn v
li ch hp php ca t chc v cng dn l
mc tiu chung trong hot ng ca bn
thc hin chc nng, nhim v b tr t
php vi bn m nhn thc thi quyn t
php trong nh nc php quyn. T s
phn tch khi qut cho thy, s dng
thut ng b tr t php s ph hp v
chnh xc hn.

T trc n nay, trong vn kin chnh

thc ca ng v nh nc dng thut
ng b tr t php v h tr t php
cp n cc hot ng ca t chc lut s,
gim nh t php gp phn u tranh
chng oan, sai trong iu tra, truy t v xt
x nhm bo v php lut, bo v quyn v
li ch hp php ca t chc v cng dn.
Cn thut ng tr gip, gip v t
vn th c dng trong trng hp tr
gip php l cho cng dn v t chc. V
mt ng ngha th s phn bit l chnh
xc. i vi cc hot ng ca t chc lut
s, gim nh t php gp phn u tranh
chng oan, sai trong iu tra, truy t v xt
x nhm bo v php lut, bo v quyn v
li ch hp php ca t chc v cng dn th
ch c th dng thut ng b tr hoc h
tr t php. Vn t ra l, nn dng
thut ng b tr t php hay h tr t
php? Theo T in Ting Vit th H tr
l gip ln nhau. Gip thm vo4.
Cn b tr, nh trch dn trn l
4

T nhng lp lun trn, ta c th nu ln

khi nim b tr t php nh sau: B tr
t php l tt c cc hot ng ca cc t
chc c nh nc thnh lp hoc tha
nhn nhm gip cho cc c quan t php
thc hin tt hn chc nng, nhim v iu
tra, truy t, xt x, gim st xt x v thi
hnh n.
Nn t php hin i th hin r rng,
hot ng t php v b tr t php lun
gn vi nhau. T chc, hot ng t php v
b tr t php cng tn ti, cng pht trin.
i vi nc ta th trong qu trnh xy dng
nh nc php quyn ca dn, do dn v v
dn th cng phi cao vai tr ca hot
ng b tr t php.
Nh nc php quyn cao vic bo v
php lut bao nhiu th cng cao b tr t
php by nhiu. Mt trong nhng biu hin

Vin Ngn ng hc, sd, tr. 457.

nhng loi hnh hot ng b tr t php.6

Chng ti kh ng tnh vi cch phn tch
nh vy. Giao dch dn s l chng c ca
v n khi c tranh chp, bt lun n c
cng chng hay khng cng chng. Vic
cng chng hay chng thc n nhm mc
ch khc ch khng nhm mc ch h tr
cho hot ng xt x. Bn cng chng c
gi tr thay th bn chnh trnh vic tht
lc bn chnh m thi. Mt quan nim ng
n v y v b tr t php l quan
nim ch o khi thnh lp B T php.
Theo iu 3, Ngh nh s 62/2003/N-CP
ngy 06/6/2003 ca Chnh ph quy nh
chc nng, nhim v, quyn hn v c cu
t chc ca B T php th V qun l lut
s, t vn php lut, gim nh t php, bn
u gi ti sn, trng ti thng mi c
gi chung l V B tr t php. Nh vy, b
tr t php hin nay gm t chc lut s, t
vn php lut, gim nh t php, bn u
gi ti sn, trng ti thng mi. C l quan
im trn c xy dng theo nguyn tc h
hot ng no h tr cho hot ng xt x
tt hn v c th x hi ho c th c
coi l hot ng b tr t php. Chng ti
cho rng quan im ny hon ton p ng
cc yu cu xy dng nh nc php quyn
Vit Nam, cao v lm phong ph cc
hot ng b tr t php trong nh nc
php quyn Vit Nam x hi ch ngha. V
theo quan im ny, thit ngh n lc
cn thnh lp t chc Tha pht li.

c trng ca nh nc php quyn l nh

nc to ra cc tin pht trin song
song cc hot ng t php v b tr t
php.
Hin nay, Vit Nam ang tn ti hai
quan nim v b tr t php. Mt s nh
nghin cu cho rng b tr t php ch gm
hai loi t chc v hot ng l hot ng
ca on lut s v ca cc t chc gim
nh t php. S khc li cho rng ngoi
hot ng lut s v gim nh t php cn
c cng chng nh nc cng thuc b tr
t php. V d, TS. Nguyn Tt Vin cho
rng: Cc c quan, t chc h tr cho hot
ng xt x:
- T chc lut s (c thnh lp cc
tnh);
- T chc gim nh t php (c thnh
lp cp trung ng v cp tnh);
- C quan cng chng nh nc (c
thnh lp cc tnh)5. C tc gi cn phn
tch kh chi tit chng minh rng cng
chng nh nc phi c coi l hot ng
b tr t php. Tc gi L c Tit vit:
Cc giao dch dn s c cng chng chng
nhn, cc bn sao c cng chng hoc c
quan c thm quyn chng thc c coi l
mt trong nhng loi chng c ca v n
khi c tranh chp. Do vy, hot ng chng
nhn, chng thc ca cng chng, ca c
quan c thm quyn c xem l mt trong
5

Nguyn Tt Vin, Bn v t chc v hot ng ca

cc c quan t php, trong: Mt s vn v hon
thin t chc v hot ng ca b my nh nc
nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam ca
Vin Nghin cu Nh nc v php lut thuc Trung
tm Khoa hc x hi v nhn vn quc gia do TS. L
Minh Thng ch bin, Nxb. Khoa hc x hi, H
Ni, 2001, tr. 374.

2. Yu cu i mi t chc v hot ng
b tr t php
6

L c Tit, Mt s vn v b tr t php, Nxb.

Chnh tr quc gia, H Ni , 2003, tr. 49.

Trong qu trnh xy dng v hon thin

nh nc php quyn Vit Nam x hi ch
ngha, cn khng ngng i mi t chc v
hot ng b tr t php bi cc yu cu
bc xc sau:

cung; bao che cho k phm ti do nhn tin

hi l hoc do quan h thn quen vi b can,
b co, ng s Xt x oan, sai khng
nhng gy bt hnh cho ngi m cn
lm cho gia nh h khuynh gia bi sn. Do
nhng sai st trong hot ng t php nn
tnh trng khiu kin vt cp ngy cng
ph bin.

- Phi bo m y v rng ri quyn

cng dn, quyn con ngi, cc quyn dn
ch ca ngi dn.

Xt x ng ngi, ng ti, ng php

lut, khng b lt ti phm, khng lm oan
ngi ngay l nhng nguyn tc quan trng
trong vic thc hin quyn lc t php
c ng v nh nc ra. Song thc
hin c cc nguyn tc trn, cn phi gp
rt hon thin t chc v nng cao vai tr, v
tr, tng cng tnh hiu qu trong hot
ng b tr t php. Php lut ch c th
c bo v tt khi cao hot ng b tr
t php. T chc tt hot ng b tr t
php chc chn s ngn nga c hnh vi
lm dng trong qu trnh thc hin quyn
lc t php, em li nim tin cho nhn dn
trong cuc u tranh bo v php lut, bo
v quyn v li ch hp php ca t chc v
cng dn.

Thc t x hi lun xy ra cc vi phm

ng tic i vi quyn cng dn v quyn
dn ch. Chc nng ca c quan t php l
bo v php lut, bo v quyn cng dn,
quyn dn ch ca cng dn. Trch nhim
ca c quan t php l iu tra, truy t, xt
x ng ngi, ng ti, ng php lut.
bo m cho quyn t php c thc hin
ng, trnh c on trong iu tra, truy t,
xt x, ngay t xa xa cc quan to anh
minh thng ly tiu ch tm phc, khu
phc lm mc ch phn u trong qu
trnh xt x. H cho ngi b buc ti
c thanh minh, t bo cha hoc nh
ngi khc bo cha cho mnh. H lng
nghe li khai bo ca nhng ngi lm
chng hiu r thm s vic. H nh
nhng ngi gii chuyn mn gim nh
cc di vt, cc s kin ca v n. Tt c
nhng hot ng ny ngy nay gi l hot
ng b tr t php. l cc hot ng
gip cho vic xt x chnh xc, ng ngi,
ng ti.

- Phi thc hin c hiu qu ci cch t

php.
Trong sut su thp k tn ti v pht
trin ca nh nc Vit Nam, h thng cc
c quan t php c nhng ng gp to
ln vo vic m bo an ninh chnh tr, n
nh x hi, bo v php lut. Song, nhn v
tng th c th thy, hiu lc v uy tn ca
c quan t php c lc, c ni cha tng
xng vi nim tin ca ng, ca nh nc
v nhn dn. Vn tn ti nhng bc xc ny
sinh t vic thc hin sai lch chc nng,
nhim v t php ca mt s vin chc t

Hin ti, du cc c quan t php c

gng nhng vn cn nhng vic iu tra,
truy t, xt x oan, sai; khng tn trng thi
hn iu tra, thi hn tm giam, tm gi nh
lut nh; p dng cc bin php t php
thiu cn c php l v sai mc ch; c tnh
lm sai lch h s v n; bc cung, mm

php khng kh nng, trnh hoc thoi

ho, bin cht gy ra. Hot ng b tr t
php c lc, c ni cha thc s h tr cho
vic xt x ng lut, ng ngi, ng ti.

Cc quy nh trong B lut T tng hnh s,

B lut T tng dn s th hin xu hng
tin gn ti nguyn tc tranh tng trong hot
ng t php. Ngh quyt s 08- NQ/TW
ngy 02/01/2002 ca B Chnh tr V mt
s nhim v trng tm ca cng tc t php
trong thi gian ti khng nh: Mun
nng cao cht lng xt x th phi nng
cao cht lng tranh tng dn ch ti phin
to. y l quan im ht sc quan trng
trn c s , cao vai tr ca b tr t
php, nhm nng cao cht lng xt x ca
to n, bo v quyn v li ch hp php ca
t chc v cng dn.

Ngy nay, khi t nc tin vo cng

nghip ho, hin i ho, ch ng hi nhp
kinh t khu vc v th gii, tham gia cc th
ch kinh t ton cu th hot ng t php
i hi phi thay i, phi ci cch mi c
th hon thnh chc nng, nhim v ca
mnh. Trc y, cc c quan t php
nghing v iu tra, xt x cc v n hnh
s, t chuyn tm n cc v vic kinh t,
thng mi. Hin nay, kinh t th trng
pht trin, phm vi hot ng ca cc c
quan t php cng c m rng. Trong
lnh vc hnh s khng ch cc v n gin
ip, git ngi m xut hin nhiu cc
v n kinh t nh bun lu, trn thu, sn
xut, tiu th hng cm, hng gi Hot
ng ca cc c quan t php cng c m
rng sang lnh vc lao ng, hnh chnh,
thng mi quc t, ti chnh, bo him, ty
ra tin Cc vin chc t php v cc nh
chuyn mn hot ng trong lnh vc b tr
t php nc ta trc y ch yu c
o to v hnh ngh theo c ch qun l
c, do vy, mun m bo quyn t php
ca nh nc c pht huy y tc dng
ca n trong iu kin mi, nht thit phi
tin hnh o to b sung, ng thi phi
i mi t chc v hot ng t php cng
nh hot ng b tr t php.

- Phi xc lp php ch nghim minh

vn hnh nn kinh t th trng nh hng
x hi ch ngha.
Cc mi quan h x hi trong nn kinh t
th trng v cng a dng, phc tp v
khng ngng pht trin: quan h gia cng
dn vi nh nc khng n gin nh trc;
quan h gia cc t chc kinh t cng sng
ng hn, phong ph hn v ni dung cc
mi quan h v s lng ch th, loi hnh
doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t
nhiu hn; quan h gia cng dn vi nhau
cng a chiu hn; phm vi th trng rng
ln hn, vn ti mi khu vc v mi nn
kinh t ln nh trn th gii Trong bi
cnh , ni hm ca cc ch nh php l
c nhiu ni dung mi v xut hin nhiu
ch nh php l mi. Th no l t do kinh
doanh? Th no l kinh doanh ng php
lut? Th no l cnh tranh lnh mnh? Th
no l cnh tranh hp php v bt hp php?
Cc khi nim php l thng mi quc t
xut hin nhiu hn trong quan h kinh
doanh, bun bn, dch v gia cc t chc

T nm 2000, B lut Hnh s c hiu

lc. T 1/7/2004 B lut T tng hnh s v
t nm 2005, B lut T tng dn s cng
c thc hin. l nhng ct mc
quan trng trong qu trnh ci cch t php.

kinh t, cc doanh nhn trong v ngoi

nc. i vi tt c cc khi nim php l,
cc ch nh php l trong nc v quc t
u phi tng thch vi nhau, thng nht
vi nhau v cch hiu v c c s thng
nht lm cn c vn dng trong qu trnh
hi. Du rng, nh nc quy nh cc vn
trn bng cc vn bn php lut, nhng s
phn bit ng, sai trong nhiu trng hp
vn i hi cc vin chc t php, cc lut
gia, cc lut s, cc trng ti vin ca cc
trung tm trng ti thng mi phi c
o to b sung, tp hun, hc hi, tch lu
kinh nghim, trau di kin thc mi t
c s nhun nhuyn trong vic vn dng
cc ch nh lut, cc iu lut c th thuc
cc lnh vc php lut iu chnh cc mi
quan h ca nn kinh t th trng.

mn, nghip v vch trn cc th on

kinh doanh gian di, a ra trc vnh
mng nga nhng hnh vi la o tinh vi
kh th vic t chi cc khon hi l ln
gi vng cn cn cng l, gi nghim
php ch li cng kh hn trong kinh t th
trng v trong iu kin t chc v c ch
thc hin chc nng, nhim v t php v
b tr t php cn cha hon thin. Mnh
dn, trit nhng thn trng thc hin ci
cch t php, nng cao cht lng hot ng
t php v hot ng b tr t php l cch
lm hu hiu nht pht huy ti a nhng
mt tch cc, phng nga, ngn chn nhng
mt tiu cc ca c ch kinh t th trng.
L lnh vc chnh tr - php l, hot ng
t php v b tr t php khng trc tip sn
xut ra ca ci vt cht cho x hi nhng
cc hot ng ny c tc ng trc tip n
t duy ng n, n lng tin cng nh s
nng ng, sng to ca nhng ngi trc
tip lm ra ca ci vt cht nui sng v
nng cao mc sng cho x hi. Hot ng
xt x ng ngi, ng ti, ng php lut
cc v phm ti kinh t, s phn x rch ri
phi - tri trong cc v tranh chp kinh t,
dn s, lao ng, thng mi, s bo v kp
thi li ch hp php ca cc cng dn, cc
doanh nhn trc cc vi phm hp ng v
nhng hnh vi kinh doanh gian di, la o
s c tc dng khng nhng cho cc t chc
v cng dn b thit hi m cn c tc dng
bo v li ch ca nh nc, ca x hi khi
b tc ng tiu cc t nhng mt tri ca c
ch th trng. Nu khng kp thi ngn
chn nhng hnh vi vi phm php lut, nu
thc hin quyn lc t php khng hiu qu,
khng minh bch s lm nn lng cc nh

i vi vic thc hin php lut kinh t,

i ng vin chc t php c phn cng
m nhim iu tra, truy t, xt x cc v
n kinh t, cc v tranh chp dn s, lao
ng, cc trng ti vin gii quyt tranh
chp thng mi, cc lut s, lut gia bo
cha trong cc phin to xt x cc v n
kinh t, cc phin to phn x cc tranh
chp thng mi, dn s cn cha c b dy
kinh nghim v cha tch lu nhiu kin
thc qun l kinh t th trng. Trong hot
ng t php v b tr t php nc ta,
hin tng hnh s ho cc quan h dn s,
kinh t, thng mi vn xy ra. Nhng phn
quyt khng thu tnh, t l trong cc
phin to xt x dn s, kinh t, lao ng
y vn c thng qua. C lc cha
phn bit rch ri v tnh cht, phm vi,
ranh gii, i tng iu chnh gia cc v
tranh chp v dn s vi tranh chp v kinh
t. Vic s dng nhn thc, trnh chuyn

u t v dn n nh tr trong sn xut,
kinh doanh.
Cng cn nhn mnh thm rng, khi nn
kinh t th trng pht trin, nhu cu b tr
t php ni chung v c bit l nhu cu v
hot ng ca lut s tng ln. l nhu
cu hin nhin ca x hi pht trin. Khng
nhng cc t chc kinh t ln, cc tp on
kinh t hng mnh, m c nhng doanh
nghip t nhn va v nh, thm ch tng c
nhn ngi giu, cc nh th thao, ngi sao
mn bc u c lut s ring bo v
quyn v li ch hp php ca h. Nhu cu
t vn php lut cng tng ln i vi ngi
dn bnh thng gip h hnh ng ng
lut.
Tt c nhng yu t trn ang thc y
qu trnh hon thin t chc, nng cao vai
tr, tc dng ca hot ng b tr t php
nhm bo m hiu lc v hiu qu ca hot
ng t php trong nh nc php quyn
Vit Nam x hi ch ngha.
* TS, i hc dn lp ng

Ti liu tham kho:

Tng quan v C QUAN LP PHP CC NC TRN

TH GiI
Chu Nguyn Dng*
1. C quan lp php ti cc nc qun ch chuyn ch
Trn th gii hin cn bn nc qun ch chuyn ch: Va-ti-cng, -rp X-t, Bru-ny
v -man. Ti Va-ti-cng, Gio hong l ngi nm quyn lc ti cao ca Ta thnh v
chnh quyn nh nc Va-ti-cng, thu tm c quyn lp php, hnh php v t php. Hi
ng Hng y Gio ch ng vai tr nh c quan lp php, nhng v thc t ch l c quan
t vn cho Gio hong, son tho cc thnh lut v vn bn khc Gio hong cng b. rp X-t khng c c quan lp php, ch c Hi ng t vn c thnh lp t thng 121993. Cc thnh vin Hi ng ny do Quc vng b nhim, c quyn xut lp php,
tranh lun cc chnh sch ca chnh ph, nhng khng c quyn lp php, khng c quyn
thnh lp hay bi min chnh ph. Ti Bru-ny, phi n thng 9 - 2004, Hi ng lp php
mi c thnh lp li sau 20 nm khng tn ti. Cc thnh vin Hi ng do Quc vng
b nhim, sau s c thay th bng mt Hi ng mi vi mt s ngh s c bu trc
tip. Ch tr cng vic ca Hi ng l Quc vng. -man cng c mt c quan lp php
hai vin, nhng trn thc t ch ng vai tr t vn.
Tr Va-ti-cng l trung tm Gio hi Thin Cha gio La M, ba nc qun ch chuyn
ch cn li u l cc nc qun ch Hi gio, t chc b my nh nc v h thng php
lut chu nhiu nh hng ca o Hi, nhng tn tch phong kin cn lu li m nt trong
i sng x hi. Gn y, mc d c mt s ci cch dn ch c thc hin, nhng s pht
trin ton din ca t nc vn ph thuc vo ng minh qun, ngi nm gi quyn
lc ti cao trong b my nh nc. C quan lp php nu c cng ch l c quan t vn ch
khng phi l mt nhnh quyn lc i trng vi Nh vua.
2. C quan lp php ti cc nc qun ch nh nguyn
Hin nay, cn mi nc c hnh thc chnh th qun ch nh nguyn: M-na-c, Marc, Xoa-di-len, N-pan, Bu-tan, C-ot, Ba-ranh, Qua-ta, Gioc-a-ni v Tng-ga. Ti cc
nc ny, mc d v tr ca Quc vng vn l ti cao nhng quyn lc lp php, hnh
php, t php phi chia s cho cc c quan khc. C quan lp php cc nc ny c quyn
lc nhiu hn so vi c quan lp php cc nc qun ch chuyn ch c trong lnh vc lp
php cng nh kim ch quyn hnh php. Tuy nhin, vai tr ca c quan lp php ti cc
nc qun ch nh nguyn cng khng ging nhau.Ti Gioc-a-ni, Ma-rc, Ngh vin c

quyn lc ng k nhng ti Ba-ranh, Qua-ta l nhng nc mi thnh lp Ngh vin dn c

trong thi gian gn y, c quan lp php trn thc t vn ch ng vai tr c quan t vn1.
3. C quan lp php ti cc nc qun ch i ngh
Trong s trn 30 nc c chnh th qun ch i ngh th c n 15 nc nm chu
M, chu i Dng c nguyn th v hnh thc l N hong Anh. Ngh vin cc nc ny
u c trao quyn lc rng ln, bao gm quyn lp php v quyn thnh lp cng nh
gii tn chnh ph. Vai tr ca nh vua khng ln hoc ch mang tnh hnh thc, chnh ph
c thnh lp trn c s v chu trch nhim trc ngh vin (h vin). Do ng cm quyn
nm c chnh ph v a s ngh vin (h vin), nn chnh ph thng ln t quyn lc ca
ngh vin. Tuy nhin, do tnh cht phc tp ca c ch ng phi hoc c ch hai vin (ti
mt s nc) nn ngh vin vn c th kim ch s lm dng quyn lc ca chnh ph. S
khch quan ca nh vua s gip cho t nc trnh khi mu thun nghim trng gia hai
nhnh lp php v hnh php, bo m n nh chnh tr. Hin nay, cc nc qun ch i
ngh u duy tr c dn ch v nn chnh tr tng i n nh. Ty Ban Nha sau gn 40
nm di ch c ti Phranco hay Cm-pu-chia sau thi gian ni chin ko di dng li
nn qun ch i ngh v m hnh ny c nhiu u im, thch hp vi nhiu nc ch
khng hn s tn ti ca n l h qu ca nhng tn tch phong kin li.
4. C quan lp php ti cc nc cng ha i ngh
Trn th gii c hn 30 nc c chnh th cng ha i ngh, tp trung chu u. Ti
chu u, khng c nc no xy dng m hnh nh nc theo kiu M, trong khi chnh th
i ngh li c 29/43 nc chu u la chn. Ti cc nc theo chnh th ny, ngh vin
thng c coi l c quan quyn lc cao nht, do nhn dn trc tip bu ra. n lt chnh
ph c thnh lp trn c s ngh vin v chu trch nhim trc ngh vin (chnh ph do
nhn dn gin tip bu ra v chu trch nhim gin tip trc nhn dn thng qua ngh
vin). Khc vi cc nc qun ch i ngh, nguyn th cc nc ny do ngh vin hoc
nhn dn bu ra cho thy, hnh thc chnh th ny dn ch hn, nhng s bo m cho
nguyn th hnh ng khch quan li kh khn hn.
Trong cc m hnh chnh th t sn th chnh th i ngh c coi l dn ch nht, t c
kh nng bin thnh ch c ti hay nguy c bt n nghim trng dn n ni chin.
Nhng ngc li, n khng bo m cho mt nn hnh php mnh m iu hnh t
nc, thng xuyn c nhng chnh ph cht yu. C quan lp php ti cc nc ny u
uc Hin php bo m quyn lc rng ln nhng thc quyn ca n ph thuc vo c ch
chnh tr v tnh cht ng phi nhiu hn.
5. C quan lp php ti cc nc cng ha tng thng

Ti Ma-rc v Gioc-a-ni. ni cc thnh lp ph thuc vo ngh vin nhng ti Ba- ranh, Qua-ta, ni cc
thnh lp ph thuc vo ch ca Tiu vng Hi gio.

Hn 40 nc trn th gii la chn chnh th cng ha tng thng. Hu ht cc nc ny

u p dng phn quyn mt cch trit . Tuy nhin, mt s nc chu , chu Phi, b
my nh nc mang tnh tp quyn, quyn lc tp trung vo tay tng thng, trong khi quyn
lc ca ngh vin rt m nht. Ti cc nc cng ha tng thng p dng phn quyn, m
M l in hnh, c quan lp php do khng th b nguyn th gii tn v c ch ng phi
phc tp cho php ngh vin c thc quyn hn hn nhiu nc i ngh, bo m cho n
thc thi quyn lc theo ng Hin php trong cc cng vic lp php v kim ch hnh
php. Tuy nhin, s thao tng quyn lc ca tng thng hoc mu thun gay gt gia hai
nhnh quyn lc cng c th xy ra. Cc nc cng ha tng thng M La-tinh c thi
k bin dng thnh chnh th c ti, ngh vin b gii tn hoc khng cn quyn lc trn
thc t. trnh nguy c o chnh hoc c ti, lm dng quyn lc, Hin php nhiu
nc M La-tinh quy nh gii hn nhim k ca tng thng ch c mt nhim k, tng
quyn cho ngh vin, phi chnh tr ha qun i. Phn ln cc nc chu Phi trc y duy
tr chnh th cng ha tng thng tp quyn th n cui nhng nm 1980, u nhng nm
1990 chuyn sang xy dng nh nc chnh th cng ha hn hp.
6. C quan lp php ti cc nc cng ha hn hp
Hn 50 quc gia trn th gii c chnh th cng ha hn hp. Cc nc Php, Ba Lan,
Phn Lan, Hn Quc, Mng C nghing v pha cng ha i ngh, trong khi Nga, B-lart, Gru-di-a, Ca-dc-xtan, Xri Lan-ca nghing v pha cng ha tng thng. Ngh vin
cc nc nghing v chnh th cng ho i ngh c nhiu quyn hn so vi cc nc
nghing v chnh th cng ho tng thng v cc nc ny cng bo m dn ch nhiu
hn trong hot ng ca b my nh nc. u im ca chnh th ny l hn ch s tp
trung quyn lc vo tay tng thng, trnh c ti v vn bo m mt nn hnh php mnh.
Tuy nhin, tng thng li nm quyn hnh php rng ln v c quyn gii tn ngh vin nn
rt d lm quyn, v th vai tr ca c quan lp php b hn ch. Nhiu nc thuc Lin X
c, ng u v chu Phi sau khi ci cch th ch p dng chnh th ny. Vai tr ca c
quan lp php c y cao hn, song quyn lc ri nhiu vo tay tng thng (ch khng
phi l san bng quyn hnh php gia tng thng v chnh ph do th tng ng u) cho
thy cc nc ny tp trung quyn lc vo mt ngi c th gi n nh x hi trong giai
on chuyn tip v bo m ci cch c ch theo mun ca ng cm quyn.
7. C quan lp php cc nc I-ran, Li-bi, Mi-an-ma
I-ran c chnh th cng ha Hi gio, lnh t tn gio l ngi nm quyn lc ti cao,
ng trn c tng thng. C quan lp php khng c nhiu quyn lc, mi o lut u phi
c Hi ng bo v Hin php (c quan bo m php lut khng tri o Hi) thng
qua. Li-bi v l thuyt l nh nc nhn dn nhng thc t l Nh nc Hi gio, c quan
lp php l i hi i biu nhn dn gm cc i biu c bu gin tip l c quan quyn
lc cao nht. Lnh t cch mng An Phata l ngi c quyn lc rt ln mc d khng nm

trong b my chnh quyn. Mi-an-ma t nm 1988 c chnh th qun s v n nay cha

bu li Quc hi, quyn lp php thuc v Hi ng Ha bnh v pht trin quc gia.
8. C quan lp php cc nc cng ha x hi ch ngha (dn ch nhn dn)
Khc vi ngh vin cc nc t sn phc v quyn li giai cp t sn, Quc hi cc nc
x hi ch ngha i din cho ch, li ch ca nhn dn lao ng di s lnh o ca
ng Cng sn. Hin php cc nc x hi ch ngha u quy nh Quc hi l c quan
quyn lc nh nc cao nht. Sau khi chnh sch m ca c a ra vo nm 1978, Trung
Quc ban hnh bn Hin php 1982 m rng quyn ca Quc hi. Ti Lo, sau khi
chnh sch i mi kinh t c ban hnh nm 1986, ci cch h thng chnh tr c tin
hnh nm 1991 v bn Hin php thnh vn c thng qua cng nm. Hi ng nhn dn
ti cao i thnh Quc hi, quyn lc ca n c m rng v hot ng c hiu qu hn.
Ti Vit Nam, sau khi tin hnh cng cuc i mi (nm 1986) v c bit l Hin php
1992 c ban hnh, Quc hi hot ng ngy cng c thc quyn v thc cht hn, thc s
l c quan quyn lc nh nc cao nht, i din cho ch, nguyn vng ca nhn dn. Tuy
nhin, Quc hi hot ng c hiu qu, p ng c yu cu xy dng nh nc php
quyn x hi ch ngha ca dn, do dn v v dn, cn thit phi c nhng ci cch nh: i
mi hot ng ca h thng chnh tr trong quan trng l i mi phng thc lnh o
ca ng i vi Quc hi, tng s i biu chuyn trch, tng thi gian hp ca Quc hi
v iu chnh quyn hn, nhim v ca Quc hi v y ban thng v Quc hi (mt s
quyn ca y ban thng v Quc hi trao cho Quc hi), i mi cng tc bu c, v.v...
--------------* C nhn lut

Tp ch trong Tp ch
Vn i& Vn Hu

Nh nc v php lut
Phm Hng Thi: Xu hng dch chuyn quyn lc trong b my hnh chnh v
vn dn ch, Tp ch Nh nc v php lut, s thng 6/2005, tr.3-6: Vic dch chuyn
quyn lc trong b my hnh chnh l do iu kin chnh tr - x hi, do bi cnh lch s c
th ca mi quc gia quyt nh, m khng c m hnh chung cho mi quc gia. nc ta,
tu iu kin kinh t - x hi tng thi k m c s chuyn quyn lc t "th tng ch" sang
"ni cc ch" hoc ngc li. Thc cht ca cc qu trnh ny l s tm kim m thc t chc
quyn lc hp l, nhm to dng b my hnh chnh gn nh, nng ng... Ngy nay, c
nhiu nh khoa hc khuyn ngh l nn chuyn c quan hnh chnh nh nc a phng t
ch lm vic tp th sang ch th trng. m bo ch dn ch th c quan hnh
chnh ch nn thc hin cc quyn hn thuc lnh vc hnh chnh, khng cn quyn quyt nh
nhng vn c tnh chnh tr, quyn ny phi thuc v c quan i biu nhn dn.
V Th: Vi nt v thit ch bo v Hin php, Tp ch To n nhn dn, s 16/82005, tr.2-5: Thit ch bo hin - theo ngha hp l bo v Hin php - c tnh chuyn mn
nh To n Hin php, Hi ng Hin php... Chc nng nhim v ca n ph thuc vo tnh
hnh thc t ca mi nc, nhng nt chung nht l bo v Hin php; bo v cc quyn c
bn ca c nhn; bo m cho cc c quan nh nc thc thi ng php lut; bo m tnh
hp hin ca cc din bin - chnh tr x hi lin quan n bu c. Th tc bo hin thc cht
l gii quyt cc v kin, chnh v th, v c bn bo hin cng ging cc th tc gii quyt
cc v kin khc trong hot ng ca nh nc nh th l, hoc t chi n, thu thp v nh
gi chng c... V nhng v vic m thit ch bo hin c th l, cc nc quy nh phm
vi khng ging nhau. C nhng nc, thit ch bo hin c tm hot ng rng, c trin
khai n rt nhiu loi vic, nhng c nc th ch quy nh nhng thm quyn hn hp.
Bi S Hin: Dn ch ho qu trnh son tho, bo m minh bch ca cc vn
bn php lut l bin php nng cao hiu qu ca hot ng qun l nh nc bng php
lut, Tp ch Lut hc, s 4/2005, tr.3-9: Hiu qu ca hot ng qun l nh nc ph thuc
vo nhiu yu t, trong quan trng nht l cht lng cc vn bn php lut. p ng
c cc yu cu qun l nh nc, th qu trnh son tho vn bn phi c dn ch ho,
cng khai ho. Mi tng lp nhn dn u c tham gia ng gp kin vo cc d tho
lut. Vic nhn dn ng gp vo cc d tho lut, cc vn bn di lut, thm ch l cc
vn bn hnh chnh thng thng s gip cho vic hoch nh chnh sch v ban hnh chnh
sch st thc tin hn, gim chng cho, mu thun gia cc vn bn php lut, trnh c t
tng c nhn, cc b. ng thi, y l bin php tuyn truyn php lut mt cch hu hiu
nht. Cc vn bn khi c hiu lc thi hnh phi c ng ti trn Cng bo mt thi gian nht
nh mi c hiu lc, trnh tnh trng vn bn c hiu lc ri mi c ng.
Nguyn Minh oan: Bn v khi nim v nhng yu cu ca php ch x hi ch
ngha, Tp ch Khoa hc php l, s 3(28)/2005, tr.3-8: Php ch x hi ch ngha i hi s
tn trng, thc hin php lut hin hnh mt cch chnh xc, thng xuyn v thng nht.
Hin php v lut phi c tnh ti cao so vi cc vn bn php lut khc; vic thc hin v p
dng php lut phi chnh xc, trit ; cc quyn t do ca cng dn, ca tp th v ca cc
t chc trong x hi phi c p ng v bo v; mi vi phm php lut phi c pht hin
v x l kp thi; nhng khiu ni v t co ca cng dn phi c xem xt v gii quyt
nhanh chng, ng n; thng xuyn kim tra v gim st thc hin php lut.
Nguyn Minh oan: Cn y mnh nghin cu d lun phc v cho cc hot ng
php lut, Tp ch Lut hc s 6/2005, tr.31-37: D lun x hi l s phn nh, phn ng trc

nhng hin tng kinh t, chnh tr, vn ho trong i sng. N phn nh trnh , kh nng
nhn thc, nh gi v kh nng ng x trc cc vn ca dn chng. Hin nay, d lun
x hi c quan h mt thit vi php lut, h tr cng php lut trong vic iu chnh cc hnh
vi, duy tr trt t, nhiu trng hp cn l s th hin mt phn ca thc php lut. N thc
y, cng c vic hnh thnh nhng t tng, quan im php l phc v cho vic hoch nh
chnh sch php lut. Khi d lun ng tnh th vic thc hin php lut lun c tn trng,
hiu qu. Trong iu kin xy dng nh nc php quyn v nn kinh t th trng, php lut
khng ch l ch ca nh nc, m cn th hin ch nguyn vng ca cc i tng b php
lut iu chnh. Do vy, phi quan tm ng mc hn n d lun x hi. Cn xy dng v y
mnh tuyn truyn Lut Trng cu dn, cn c c quan, b phn nghin cu nh gi d lun
t trung ng n a phng.
Bi Th o: Tip tc hon thin php lut v khiu ni, Tp ch Lut hc s
3/2005, tr.53- 58: Khiu ni l quyn c bn ca cng dn do php lut quy nh. Mc d cc
quy nh trong lnh vc ny c sa i, b sung nhiu ln, nhng nu xem khiu ni va
l phng tin php l cng dn bo v quyn li ca mnh, va l bin php bo v
php ch th cn phi nghin cu thm mt s vn nh: iu kin mt quyt nh hnh
chnh v hnh vi hnh chnh c th b khiu ni. Chnh vic quy nh mt cch cha r rng
nh hin nay dn n cch hiu v iu kin mt quyt nh hnh chnh v hnh vi hnh
chnh b khiu ni c khc nhau. V thi hn khiu ni, cc quy nh cha tnh n thi gian
c tr ngi khch quan lm cho ngi khiu ni khng thc hin c quyn khiu ni. V s
ln khiu ni v quyn khi kin ra to cng cn phi xem xt, b sung.
Hong Cng Thi: Bn v tr gip php l vi vic gii quyt khiu ni ca cng
dn, Tp ch Thanh tra, thng 6/2005, tr.23: Tr gip php l ra i to iu kin cho
ngi dn c hng dch v php l thit thc, nht l i vi nhng cng dn c trnh
thp. Nhng trong qu trnh thc hin, khng t trng hp, s tr gip cha ng lm pht
sinh khiu kin ko di. Qua nghin cu mt s v vic th, vic tr gip thiu c s, khng
chnh xc u ri vo cc i tng tr gip khng thu l ph. Nguyn nhn c th l do
khng thu l ph hay do trnh chuyn mn, do trch nhim ca cn b tr gip php l.
khc phc tnh trng ny, yu cu t ra l cn b tr gip phi l ngi c trnh chuyn
mn php l, c nng lc, c o c php l...
Php lut hnh s
L Cm: V cc mc ch ca hnh pht v h thng hnh pht, Tp ch Kim st s
17/9-2005, tr.26-31: Vic lm sng t nhng vn l lun v mc ch hnh pht v h thng
ca hnh pht c ngha khoa hc quan trng. Khi nghin cu mc ch ca hnh pht cn
phi xem xt l, vic ghi nhn chng trong php lut hnh s thc nh vo cc thi k khc
nhau nn chng c th khc nhau. Trong giai on xy dng nh nc php quyn, nh lm
lut cn ghi nhn khng ch ni dung m c mc ch ca hnh pht. i vi h thng hnh
pht, vic nghin cu phi t khi nim h thng hnh pht n nhng tiu ch, lch s hnh
thnh, pht trin, c im c bn ca h thng hnh pht v thc tin p dng chng hin
nay.
Php lut kinh t
o Vn Hng v Trn Long: Hn ch tc ng tiu cc ca Hip nh Thng
mi Vit Nam - Hoa K (H) ti h thng Ngn hng Thng mi (NHTM) Vit Nam, Tp
ch Ti chnh s 7(489)/2005, tr.45-49: Tc ng tiu cc ca H c th xy ra i vi dch
v tin gi, hot ng tn dng, ngoi t v kinh doanh ngoi t... hn ch nhng tc ng
tiu cc trn, cn qun trit ni dung cam kt trong hip nh, c cu li m hnh t chc, tng
cng nng lc qun tr iu hnh, a dng ho cc sn phm dch v mi trn nn tng cng
ngh tin tin. o to, tuyn dng v xy dng mt i ng cn b tinh thng nghip v
ngn hng, tn dng tt thnh tu v cng ngh thng tin... tng cng phi hp gia cc
NHTM trong nc v i mi cng tc kim ton ni b. Ngoi ra, Chnh ph cn tng cng

nng lc ti chnh cho cc NHTM quc doanh, h tr ti chnh v thc y qu trnh ci cch,
c cu li doanh nghip nh nc, tng cng quyn ch ng cho NHTM nh nc v chnh
sch lng, thng. i vi Ngn hng nh nc, phi tip tc hon thin h thng php lut
ngn hng p ng yu cu ca H, i mi cng tc thanh tra, gim st h thng ngn hng
theo chun mc quc t...
Bi Xun Hi: Ngi qun l cng ty theo Lut Doanh nghip nm 1999 - nhn t
gc lut so snh, Tp ch Khoa hc php l, s 4(29)/2005, tr.14-20: Xc nh ng ai l
ngi qun l cng ty v p t hp l cc ngha v php l cho h s gp phn lm cho vic
qun tr cng ty c hiu qu, bo v tt hn quyn li ca c ng cng nh cc bn lin
quan. Theo Lut Doanh nghip 1999, ngi qun l cng ty c xc nh l ngi c chc
danh gim c hay tng gim c. Trong khi , theo lut ca cc nc theo m hnh php
lut Anh, M th ngi iu hnh hot ng ca cng ty c hiu kh rng, bao hm c
ngi c chc danh v ngi khng c chc danh, thnh phn Hi ng gim c gm c cc
gim c iu hnh v gim c khng iu hnh, trong gim c iu hnh phi l ngi
lao ng ca cng ty, cn gim c khng iu hnh khng phi l lao ng ca cng ty. M
hnh trn c nhiu u im v n bao qut thc t hn. Thc tin nc ta cng xy ra cc
trng hp, c doanh nghip tn ti c nhng gim c giu mt v c gim c thc t,
trong khi php lut nc ta cha quy nh c th v vn ny, dn n vic x l gp kh
khn.
Nguyn Qu Th: Ngh nh 61/N-CP v thanh tra, kim tra doanh nghip nhn t
thc tin, Tp ch Thanh tra, s thng 7/2005, tr.24-25: Sau khi Chnh ph ban hnh Ngh
nh 61/1998/N-CP, cng tc thanh tra, kim tra doanh nghip c nhng chuyn bin tt,
cc cuc thanh tra, kim tra trng lp gim r rt. Nhng Ngh nh cng bc l nhng bt cp,
thiu st, nh cha th hin y chc nng, nhim v ca cc c quan qun l nh nc ni
chung v c quan c chc nng thanh tra, kim tra ni ring, dn n thanh tra trng lp; trnh
t, th tc thanh tra, kim tra cha c th ho mt cch y bng vn bn php lut; thi hn
thanh tra, kim tra khng ph hp vi Lut Thanh tra, Lut Khiu ni, t co hin hnh, lm
cho hiu lc thi hnh cn nhiu hn ch; cha quy nh r quy ch phi hp thng nht trong
hot ng thanh tra, kim tra. khc phc nhng bt cp, thiu st trn, cn nghin cu sa
i Ngh nh theo hng b sung cc quy nh v phi hp gia cc c quan c chc nng
thanh tra, kim tra; trao i thng tin gia cc c quan v chng trnh thanh tra, kim tra; quy
nh li theo hng phn nh r chc nng, phm vi hot ng ca cc c quan thanh tra, kim
tra; cc quy nh v th tc, thi gian thanh tra, kim tra phi ph hp vi cc lut c lin quan.
Dng Hoi Linh: Lut Doanh nghip thng nht (LDNTN) s to ra nhng khc
bit thc s, Tp ch Ti chnh, s 9(491)/2005, tr.18-19: LDNTN c s khc bit i vi h
thng php lut qun l doanh nghip (DN) trong nhng vn sau: thay i c bn quan im
v qun l DN; to lp mi trng kinh doanh bnh ng hn gia cc DN trong nc v DN c
vn u t nc ngoi; ch trng hn n vn qun tr trong cc DN. LDNTN i vo
cuc sng, cn r sot li cc vn bn php lut, cc quy nh c lin quan nh Lut u t
chung, Lut DN nh nc nm 2003. Kin ton li b my ng k kinh doanh hin nay, ng
thi r sot li h thng giy php hin hnh, nhm hn ch vic gia tng cc giy php con.
Cui cng, phi nhanh chng chuyn i, c phn ho cc DN nh nc nhm a cc DN ny
vo din iu chnh ca LDNTN.
L Hong Tng: Lut Doanh nghip chung (LDNC) mi quan tm khng ca ring
ai, Tp ch Ti chnh, s 9(491)/2005, tr.20-23: LDNC to iu kin thun li cho nh u t
v cc c quan gim st bng vic tng yu cu v cng khai ho v kim sot thng tin i vi
doanh nghip (DN); tng quyn v ngha v ca ch DN i vi cc khon vn u t ca
mnh; rng buc trch nhim trong vic nh gi ti sn gp vn, a ra nhng quy nh cht
ch hn trong vic cho bn c phn v thng qua cc quyt nh i vi cng ty c phn.
Nhng mt s ni dung ca d tho cn phi c u t thm hon thin, nh: nh ngha
v vn iu l cn b sung thng hiu l ti sn gp vn; khi nim v th trng ca phn gp
vn hoc c phn cn rm r v kh hiu trong khi ch cn ghi: l mc gi hp l c tho

thun gia ngi mua v ngi bn. Quy nh v cc tiu chun ca gim c, mc th lao..
qu chi tit v can thip qu su vo quyn t ch ca DN, trong khi nhng iu ny c th quy
nh trong iu l ca DN. Cn cho php c nhn c thnh lp cng ty TNHH. Ngoi ra, d
tho a ra nhng quy nh phn bit i x gia DN trong nc v DN u t nc ngoi,
trong iu kin hin nay, quy nh nh trn l mt ro cn.
Vit Tun: Doanh nghip u t ra nc ngoi: nhng vn t ra, Tp ch Ti
chnh, s 9(491)/2005, tr.23-24: u t ra nc ngoi ca Vit Nam qu nh so vi tim nng.
C nhiu l do ca tnh trng ny, trong c l do th tc qu phc tp: Doanh nghip (DN)
phi p ng c cc iu kin, nh d n phi c tnh kh thi; khng n ngha v ti chnh,
thu vi nh nc. ng thi, DN ch c u t trc tip ra nc ngoi ch cha c php
tham gia u t vi hnh thc mua c phn, c phiu nc ngoi. Mi lin h gia c quan
i din Vit Nam nc ngoi vi cc DN cn lng lo. Cc quy nh xin php, cp giy php
cn nhiu vng mc ko di. hot ng u t ra nc ngoi tng xng vi tim nng th
phi to ra mi trng php l m ca, thng thong bng cch rt ngn thi gian, quy trnh
thm nh cp giy php u t, chuyn tin u t ra nc ngoi. Khuyn khch DN s dng
lao ng v nguyn vt liu t trong nc. DN cn chun b k t khu nghin cu th trng,
chnh sch php lut, chnh sch thu ca nc s ti.