Professional Documents
Culture Documents
sng ngn hn nh sng nhn thy nhng di hn tia X, chng khng th nhn thy bng mt
thng. Trong cc nghin cu nh hng ca tia cc tm c trong nh sng mt tri ln sc khe
con ngi v mi trng, th ph ca tia cc tm chia ra lm cc phn:
* Tia UVC: C bc sng trong khong t 100 n 280 nm (nanometer). y l vng tia UV c
nng lng cao nht.
* Tia UVB: Vng bc x ny c bc sng di hn mt cht (khong 280 n 315 nm) v nng
lng thp hn vng tia UVC.
* Tia UVA: Vng tia ny gn vi vng nh sng nhn thy, c nng lng thp hn vng tia UVB v
UVC (c bc sng nm trong khong 315 n 380nm).
Cc nh hng ca tia UV ti sc khe ca con ngi
Do l vng bc x c nng lng cao nht nn tia UVC c kh nng gy tn hi nht cho i mt
v ln da bn. May mn cho chng ta l tng ozone trong bu kh quyn ngn chn gn nh
ton b tia UVC ny. Tuy nhin hin nay do nhiu tc ng, tng ozone bo v tri t ca chng ta
ang ngy cng yu (mng i v c nhiu l thng) cng c kh nng cho php cc bc x nng
lng cao UVC ny lt xung b mt tri t, rt d gy nn cc vn sc khe trm trng. Cc
bc x UVB th c th i xuyn qua tng ozone (mc d cng c lc mt phn). Chng ch
chim khong 3% trong ph tia UV do mt tri chiu v i xung ti tri t.
Tia UVB kch thch qu trnh chuyn ha Melanin (mt loi sc t da), nguyn nhn lm cho da tr
nn ti i, to ra s rm nng. Nu vi cng cao, tia UVB s gy nn hin tng chy nng,
lm tng cc nguy c b ung th da. Tia UVB cng gy nn cc hin tng b bc mu da, cc np
nhn v cc du hiu khc sm trc tui. Vi i mt, do gic mc ca chng ta hp thu hu ht
cc bc x UVB ny nn chng khng phi l nguyn nhn chnh gy nn cc hin tng c thy
tinh th hay thoi ha hong im m ch yu gy nn cc bnh gic mc nh vim gic mc, ht
kt gic mc, mng. Cn tia UVA, y l lng bc x cc tm c nhiu nht (chim ti 97%), do
chng d dng xuyn qua tng ozone bo v tri t. Tia UVA c th xuyn qua gic mc, i vo
thy tinh th hay vng mc bn trong mt. Nu phi di bc x UVA qu lu s dn n hin
tng b c nhn mt hay thoi ha hong im.
Bc x HEV
Cc nghin cu mi cn cho thy rng khng ch c tia cc tm mi gy tn hi n sc khe ca
con ngi, m vng bc x nhn thy c nng lng cao c trong nh sng mt tri (the sun's highenergy visible radiation), vit tt l bc x HEV (hay cn gi l vng nh sng xanh - bluelight) cng
c th lm gia tng cc nguy c tn hi (nh thoi ha hong im) trong mt thi gian di.
Ging nh tn gi, vng bc x HEV high-energy visible hay blue light l vng nh sng nhn thy
c c nng lng cao. Mc d tia HEV c bc sng di hn (c 400 n 500nm) v c nng
lng thp hn tia UV, tuy nhin th chng cc k d dng trong vic vt qua c gic mc ln thy
tinh th xm nhp vo tn su bn trong mt v c th gy ra cc tn hi cho vng mc.
Theo nh kt qu nghin cu c cng b chu u thng 12 nm 2008 trn tp ch Archives of
Ophthalmology, th nhng ngi c nng vitaminC v cc cht chng xy ha khc trong huyt
tng thp c bit d xut hin cc nguy c b tn hi vng mc t vng nh sng HEV ny.
Cc nhn t nh hng n s phn b tia UV v HEV
Bt c ai m hay phi ra ngoi tri nhiu u c nguy c b cc tn hi v mt do cc bc x UV.
Tuy nhin th mc nh hng, hay mt UV hay HEV c trong nh sng mt tri khng phi
ch no cng nh nhau, lc no cng nh nhau. N cn ph thuc cc yu t:
* V tr a l: Cng UV thng ln nhng vng nhit i nht l cc khu vc gn xch o.
xa hn v tr ny cc nguy c s t hn.
* cao so vi mc nc bin: Cng UV thng ln nhng ni c cao.
* Thi gian trong ngy: Bc x UV, HEV thng cao vo nhng gi bui tra khi mt tri v tr cao
v chiu sng trc tip, thng khong t 10h sng n 2h chiu.
* Khung cnh, mi trng: Mc UV, HEV thng ln nhng ni c khng gian rng, c bit
khi c nhng b mt phn x cao, nh mt tuyt v mt ct. Trn thc t, mc phi UV gn nh
tng gp i khi tia UV c phn x t cc b mt tuyt. Trong cc khu vc thnh ph t tia UV
hn do c cc ta nh cao tng v bng rm cy ci trong ph.
* Cc loi dc phm cng c tc dng hn ch s nh hng: Chc chn l cc loi dc phm,
nh tetracycline, sulfa drugs, birth control pills, diuretics hay tranquilizers, c th lm tng sc
khng ca con ngi i vi cc bc x UV v HEV.
* Mt iu quan trng na l bng rm ca cc m my hu nh khng h lm nh hng n
mc UV: Cc nguy c phi nhim UV gim khng ng k k c trong nhng ngy sng m
hay rm mt. iu ny l bi v UV l cc bc x khng nhn thy, ch khng phi nh sng thng
thng v chng c th xuyn qua cc m my.
nh lng bc x UV
M hai t chc bo v mi trng - the U.S. Environmental Protection Agency (EPA) v Cc d
bo thi tit - the National Weather Service (NWS) tin hnh o m tia cc tm t a ra ch
s UV (UV index) nh lng ha mc UV, nhm d bo mc bc x cc tm cho mi
ngy. V bo ng cho mi ngi nhng ngy m mc bc x UV mt tri c cho rng s
cao bt thng. Cch tnh ton c m t n gin, c chia theo cc mc t l t 1 n 11+ c
km theo cc khuyn co.
Tr em c bit cn c bo v khi tia UV, thm ch cn thit hn so vi ngi trng thnh. Bi
cc nguy c nh hng do tia UV t mt tri ti mt v da c tch ly dn, c ngha l nhng
nguy him s tip tc gia tng trong sut cuc i chng ta. Vy nn cn lu bo v cho chng t
sm trnh s tch ly lu di. Hn na, tr thng c thi quen hay ra ngoi nhiu hn ngi
ln nn cn lu c bit. Tt nht hy tp cho cc con bn bo v tia cc tm bng cch eo mt
chic knh rm tt, khuyn khch chng i m khi ra ngoi gim thiu thm s phi nhim trong
nhng ngy nng.