You are on page 1of 39

Mc lc

Cc khi nim c bn v l thuyt xc sut v qu trnh ngu nhin

1.1. Cc tnh cht ca hm phn phi

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2. o hu hn l mt hm lin tc

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2.1. o hu hn l mt hm lin tc bn tri . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2.2. o hu hn l mt hm lin tc bn phi

. . . . . . . . . . . . . . .

1.3. nh l Radon-Nicodym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.4. Cc tnh cht ca k vng c iu kin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5. Quan h gia cc kiu hi t

1.5.1. Nu

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

{n } hi t hu chc chn v

{n } hi t theo xc sut v

. .

1.5.2. nh l

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5.3. nh l

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10

1.5.4. Nu

{n } hi t theo bnh phng trung bnh v

sut v
1.5.5. Nu

th

th

{n } hi t theo xc

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

{n } hi t theo xc sut v

{n } hi t yu v

. . . . . . .

10

1.5.6. Tiu chun Cauchy v s hi t theo xc sut . . . . . . . . . . . . . . .

11

1.5.7. Tiu chun Cauchy v s hi t h.c.c

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

1.7. nh l: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

1.8. B Fatou:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

14

1.9. nh l hi t b chn (Lebesgue) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

1.10.Chng minh cc bt ng thc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

1.6. nh l hi t n iu (B.Levy)

th

10

MC LC

1.10.1.Bt ng thc Holder:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.10.2.Bt ng thc Minkovski:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

1.10.3.Bt ng thc Jensen: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

17

1.10.4.Bt ng thc Chebyev: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

1.11.B Borel-Cantelli (lut 0-1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

1.12.nh l Fubini

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

1.13.nh l 1.10 (Tiu chun Kolmogorov cho tnh lin tc) . . . . . . . . . . .

20

1.14.Nu

15

{t }tT

l qu trnh gia s c lp th

{t }tT

l qu trnh Markov . . . . .

21

1.15.Chng minh cc tnh cht ca thi im Markov . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

1.16.V d v thi im Markov

23

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Martingale trn khong thi gian ri rc v lin tc

24

2.1. Mt s v d v Martingale

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

24

2.2. nh l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

26

2.3. nh l 2.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

26

2.4. H qu 2.5 (bt ng thc Kolmogorov)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27

2.5. H qu 2.6

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27

2.6. H qu 2.7

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28

2.7. Mt s bi tp trang 146 trong sch Cc m hnh xc sut v ng dng . . . . .

29

Qu trnh Wiener - Tch phn ngu nhin Ito - Phng trnh vi phn ngu nhin

31

3.1. Mt s bi tp trang 165 trong sch Cc m hnh xc sut v ng dng . . . . .

31

3.2. Gii phng trnh vi phn ngu nhin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

33

Chng 1
Cc khi nim c bn v l thuyt xc
sut v qu trnh ngu nhin

1.1.

Cc tnh cht ca hm phn phi

a) Khng gim:

F (x1 ) F (x2 ), vi x1 x2 .

b) Lin tc tri trn

c)

R.

F () = lim F (x) = 0, F (+) = lim F (x) = 1


x

x+

Chng minh.

a) Trc ht ta chng minh tnh cht: Nu


Tht vy, Ta c:
M r rng vi
Do :

b) Vi

th

P (A) P (B)

B = A (B \ A). Do : P (B) = P (A) + P (B \ A) P (A)

x1 x2

th

{ : () < x1 } { : () < x2 }

F (x1 ) F (x2 ), vi x1 x2 .

x0 R ty ta phi chng minh lim F (x) = F (x0 )

Ta vit li
Ly dy
Ta thy
V

AB

xx0
1

F (x) = P ( (, x)) = P (, x)

{xn } tha x1 < x2 < < xn < < x0

xn % x0

Bn = (, xn ) % B0 = (, x0 )

P 1 l o nh v o l 1 hm lin tc nn F (xn ) = P 1 (Bn ) % P 1 (B0 ) =

F (x0 )

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

c) Ly dy
Ta thy
Do

{xn } tha x1 > x2 > > xn >

Cn = (, xn ) &

F () = lim F (x) = 0
x

Tng t ly dy

{xn } tha x1 < x2 < < xn <

Do :

P 1 (Dn ) % P 1 (, +) = 1

Tc l:

F (+) = lim F (x) = 1


x+

o hu hn l mt hm lin tc

Gi s

1.2.1.

: F R l o hu hn

o hu hn l mt hm lin tc bn tri

Chng minh.

Gi s c dy

{An } F

tha

A 1 A2 An

A0 =
Bn = An \ An1 , n = 1, 2, . . .

Ta c:

xn % +

Dn = (, xn ) % (, +)

Th

xn &

P 1 (Cn ) & P 1 () = 0

Tc l:

1.2.

Bi

P
n=1

Bj = , i 6= j

S
Bn =
An = A
n=1

X
X
Bn ) =
(Bn )
(A) = (
n=1

= lim

(Bk )

k=1

= lim
n

n=1

n
X

n
X
k=1

= lim (An )
n

Trng Ngc Hi - K16

Bk

An % A

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

1.2.2.

o hu hn l mt hm lin tc bn phi

A 1 A2 An
T
A=
An =
Ak
n=1
kn
T
S
An =
Ak
(Ak AC
k+1 )

Chng minh.

Gi s

An & A

Ta c:

kn

kn

(An ) = (

Ak ) +

kn

(Ak AC
k+1 )

k=n

= (A) +

(Ak AC
k+1 )

k=n
n

(A) (V chui

(Ak AC
k+1 ) < )

n=1

1.3.

nh l Radon-Nicodym

P << Q. Khi , tn ti duy nht (theo ngha tng ng ngu nhin i


R
vi Q) i lng ngu nhin 0 : P (A) =
dQ, A F
Gi s

A
Chng minh.

GS

Chng minh s tn ti

P, Q l cc o hu hn, P 0

K = { : R,
R
t I = sup dQ
t

khng m v

dQ P (A), A F}

K
Khi :
t

{n } K : lim

n dQ = I

n () = max n ()

Ta c:

1kn

n K. Tht vy, A F , ta c: A =

n
P

Ak , Ak F

n () = k () trn Ak

k=1

n () =

n
X

k ()Ak

k=1

n dQ =
A

Trng Ngc Hi - K16

Z X
n
A k=1

k Ak =

n Z
X
k=1

Ak

k dQ

n
X
k=1

P (Ak ) = P (A)

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

= sup n n

Ta thy:

n %

n
Do :

Z
n dQ P (A), A F

dQ = lim

Cn CM:

Z
(A) = P (A)

dQ = 0, A F
A

Ta thy

l o hu hn trn F

Phn chng, GS

<< Q

A F : (A) 6= 0

+
n N, +
n F, Q(n ) > 0 sao cho:

1
+
+
Q(A +
n ) (A n ) = P (A n )
n

Z
dQ, A F

A+
n

Xt

=+

1
+ . Ta c:
n n
Z
Z
1
dQ = dQ + Q(A +
n)
n
A
A
Z
Z
dQ + P (A +
dQ
n) =
A+
n

dQ + P (A +
n)

A\+
n

+
P (A \ +
n ) + P (A n ) = P (A)

K. V l v
Z

1
Q(+
n)
n

Z
Z
> dQ = sup n dQ

dQ =

dQ +

Z
n dQ lim

> sup

Mu thun vi

I = sup dQ.
K

Vy

(A) = 0, A F

Trng Ngc Hi - K16

n dQ = I

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

dQ, A F l duy nht (theo ngha tng ng ngu nhin).


R
R
Tht vy, GS 1 , 2 tha
1 dQ = 2 dQ = P (A), A F
tha

P (A) =

(1 2 )dQ = 0 1 = 2 (h.k.n)
A

1.4.
a)

Cc tnh cht ca k vng c iu kin

E(|G) 0, 0;

b) Nu c l hng s th

c)

E(a1 + b2 |G) = aE(1 |G) + bE(2 |G) (P-h.c.c);


G -o c v E(), E() th E(|G) = E(|G) (P-h.c.c);

d) Nu

e) Nu

G1 G2

f) Nu

g)

E(c|G) = c (P-h.c.c);

th

E[E(|G2 )|G1 ] = E(|G1 ) (P-h.c.c);

c lp th

E(|G = E

E(|Gmin ) = E, E(|Gmax ) = ;

(P-h.cc);

Gmin = {, }, Gmax = 2 .

vi

Chng minh.

a) Ta c:

A G

th

R
A

E(|G)dP =

R
A

dP 0

E(|G) 0 (P-h.c.c)
b) Ta c:

c)

A G

E(c|G)dP =
A

R
A

cdP,

A G E(c|G) = c (P-h.c.c).

ta c:

Z
E(a1 + b2 |G)dP =

(a1 + b2 )dP
Z
= a 1 dP + b 2 dP
A
ZA
Z
= a E(1 |G)dP + b E(2 |G)dP
A
Z A
= [aE(1 |G) + bE(2 |G)]
A
Z

Trng Ngc Hi - K16

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

E(a1 + b2 |G) = aE(1 |G) + bE(2 |G) (P-h.c.c)


Gi s , 0 :
n
P
* TH1: =
xk Ak , trong xk R, Ak = { : () = xk } G

d)

k=1
Khi :

A G

ta c:

Z
E(|G)dP =
A

Z X
n

xk Ak E(|G)dP =

A k=1
n
X Z

xk

Z
xk

dP =

dP =

n
X

Z
xk

k=1

Z X
n

E(|G)dP
AAk

k=1

AAk

k=1

Z X
n

n
X

Ak dP =

Z X
n

xk Ak dP

A k=1

E(|G)dP

A k=1

A k=1

E(|G) = E(|G)(P h.c.c)


* TH2:

Go c bt k. Khi : {n } bc thang tha n .

Theo TH1 trn th


M

n E(|G) = E(n |G)

n E(|G) E(|G) E(n |G) E(|G)

Do tnh duy nht ca gii hn

Trng hp ,

E(|G) = E(|G) (P-h.c.c)

ty :

= +
= +
E(|G) = E[( + )( + )|G)]
= E( + + |G) E( + |G) E( + |G) + E( |G)
= + E( + |G) + E( |G) E( + |G) + E( |G)
= + E[( + )|G] E[( + )|G]
= ( + )E[( + )|G]
= E(|G)
A G2
R
R
R
R
E[E(|G2 )|G1 ]dP = A E(|G2 )dP = A dP = A E(|G1 )dP
A

e)

A G1

ta c:

E[E(|G2 )|G1 ] = E(|G1 ) (P-h.c.c)


Trng Ngc Hi - K16

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

A G th v A c lp.
R
R
R
Do :
E(|G)dP = A dP = A A dP = E(A ) = EEA
A
R
R
R
= E A dP = E A dP = A EdP

f) V

c lp nn

E(|G) = E

A = hoc A =
R
R
R
Vi A = th: A E(|Gmin )dP = A dP = 0 = A EdP
R
R
R
Vi A = th: A E(|Gmin )dP = A dP = E = A EdP

g) Vi

A Gmin

(P-h.c.c)

th

E(|Gmin ) = E (P-h.c.c)
R
R
A Gmax ta c: A E(|Gmax )dP = A dP
V

1.5.

Gmax o c nn E(|Gmax ) =

(P-h.c.c)

Quan h gia cc kiu hi t

{n } l dy i lng ngu nhin,


1.5.1.

Nu

l i lng ngu nhin

{n } hi t hu chc chn v

th

{n } hi t theo xc sut v

Ta c:

Chng minh.

An =

P[

{|k | }] 0,  > 0

k=n

{|k | }

k=n

Bn = {|n | } An

Ta thy
Do :

0 P (Bn ) P (An ) 0

lim Bn = 0.
n

Vy

n
.

Note. iu ngc li ni chung khng ng.

1.5.2.

Nu

nh l

n & (%) th n (P-h.c.c)

Tht vy, khng mt tnh tng qut ta xt dy n

Trng Ngc Hi - K16

&,
0 (v nu n &,
th n &,
0)

10

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

Phn chng, gi s

n 9 0(P h.c.c)

 > 0 : P {

{k }} > > 0


S
{k } {n }

kn
V

{n } & nn

kn
Do :

P {n } P (

{k }) > > 0 (Mu thun vi n


)

kn

1.5.3.

nh l

{nk } {n } : nk (P h.c.c)

P
Tht vy: Ly {n } & 0; {n } :
n <
Nu

th

n=1
V

Rj =

P[

nn ta chn c

nk

{|nk | k } = lim P (
j

lim

j k=j

P {|nk | k } k

{|nk | k } &

k=j
S

T
j=1 k=j

P[

sao cho:

{|nk | k }

k=j

P {|nk | k } lim

j k=j

k = 0

{|nk | k } = 0. Tc l nk (P h.c.c)

j=1 k=j

1.5.4.

Nu

{n }

hi t theo bnh phng trung bnh v

theo xc sut v

Chng minh.

GS

th

{n }

= l.i.mn n . Tc l E(|n |2 ) =

|n |2 dP 0

 ty , t Bn = { : |n | }
R
R
2
Khi : E(|n | ) =
| |2 dP + Bn C |n |2 dP
Bn n
R
R
Bn |n |2 dP 2 Bn dP = 2 P (Bn )
Vi

lim Bn = 0
n

Vy

1.5.5.

Nu

Chng minh.

Vi

{n } hi t theo xc sut v

Ta cn chng minh

th

{n } hi t yu v

Fn (x) F (x), x C(F )

x0 , x00 R tha x0 < x < x00 . Ta cn chng minh


F (x0 ) lim Fn (x) lim Fn (x) F (x00 )

Trng Ngc Hi - K16

()

hi t

11

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

T (*) cho

x0 % x, x00 & x ta c: Fn (x) F (x)

Nh vy chng minh c (*) l xong. Tht vy

F (x0 ) = P { < x0 } = P { < x0 ; n < x} + P { < x0 ; n x}


P {n < x} + P { < x0 ; n x}
= Fn (x) + P { < x0 ; n x}
Ta thy
Suy ra

lim P { < x0 ; n x} lim P {|n | < x x0 } = 0 (Do n


)

F (x0 ) lim Fn (x)

Tng t, ta xt

Fn (x) = P {n < x} = P {n < x; < x00 } + P {n < x; x00 }


F (x00 ) + P {|n | > x0 x0 }

lim Fn (x) F (x00 )


1.5.6.

Tiu chun Cauchy v s hi t theo xc sut

nh ngha. Dy

{n } c gi l dy Cauchy theo xc sut nu:  > 0


P {|n m | > } 0 khi n, m

nh l. Dy

{n } hi t theo xc sut khi v ch khi n l dy Cauchy theo xc

sut.

Chng minh.

iu kin cn. Gi s

n
. Khi ,  > 0, ta c:

 n,m

P {|n m | > } P {|n | > } + P {|m | > } 0
2
2
iu kin . Ta tha hng mt kt qu: Nu

tn ti dy con

{n }

l dy Cauchy theo xc sut th

{nk } hi t theo xc sut n bin ngu nhin no . T bt ng thc:



P {|n | > } P {|n nk | > } + P {|nk | > }
2
2
Cho

n, nk ta suy ra iu phi chng minh.

Trng Ngc Hi - K16

12

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

1.5.7.

Tiu chun Cauchy v s hi t h.c.c

{n } c gi l dy Cauchy P-h.c.c nu:  > 0

nh ngha. Dy

P { sup |k l | } 0 khi n
k,ln

nh l. Dy

{n }

hi t P-h.c.c khi v ch khi

{n }

l dy Cauchy theo ngha

P-h.c.c

Chng minh.

iu kin cn. Gi s

h.c.c

n .

Ta c:



P { sup |k l | } P {sup |k | } + P {sup |l | }
2
2
k,ln
kn
ln
V

h.c.c

nn

P {sup |k | 2 } 0 v P {sup |l | 2 } 0
kn

Suy ra

ln

P { sup |k l | } 0
k,ln

iu kin . Gi s

{n } l dy Cauchy theo ngha P-h.c.c.

Ta c mt kt qu: Nu

{n }

l dy Cauchy theo ngha P-h.c.c th vi xc sut 1, cc

{n ()} l dy Cauchy trong R


Do :

n () ()
no . t
(

()
() =
0

Khi :

1.6.
Nu

ti
ti

m gii hn tn ti
m gii hn khng tn ti

h.c.c

nh l hi t n iu (B.Levy)

G F, n %

(P-h.c.c) v

M 1 <

(hoc

n &

E(n |G) % E(|G) (hoc E(n |G) & E(|G) tng ng)

Trng Ngc Hi - K16

(P-h.c.c) v

M 1+ < )

th

13

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

Chng minh.

Ta c:

Gi s

n %

M 1 <

0 n + 1 % + 1 , n 1
1 2 n

Tht vy, V

1 = max{1 , 0} nn

+) Vi

1 = 0 1 0 n + 1 = n 1 0, n 1

+) Vi

1 = 1 1 < 0 n + 1 = n 1 0, n 1

A G

ta c:

Z
lim E(n |G) +

n
A

E(1 |G)]dP

Z
=

[ lim E(n |G) + E(1 |G)]dP


n

Z
=

lim E[(n + 1 )|G]dP

n
A

Z
=

lim

E[(n + 1 )|G]dP

A
Z

lim
(n + 1 )dP
A
Z
=
( + 1 )dP

A
Z

E[( + 1 )|G]dP

A
Z

E(1 |G)dP

E(|G)dP +

=
A

lim E(n |G) = E(|G) (P-h.c.c)


n

1.7.

Trng hp

n &

(P-h.c.c) v

M 1+ < ) chng minh tng t.

nh l:

{ }U

kh tch u khi v ch khi

0 kh tch: | |

Chng minh.
iu kin cn. Gi s

Khi , ta c

{ }U

kh tch u.

sup E| | < +. Do , ta chn = 0

iu kin . Gi s

Ta c:

0 kh tch: | | L

|()| | ()| > x

Trng Ngc Hi - K16

E0 = sup E| | l tha.

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

{ : | ()| > x} { : |()| > x}


R
R
x
sup
| |dP
||dP 0
U {| |>x}
{||>x}
R
x
sup
| |dP 0

(V

14

{|| > x} khi x )

U {| |>x}

{ }U

Vy

1.8.

kh tch u.

B Fatou:

{n }n1

Nu dy

kh tch u th:

a)

E(lim n |G) lim E(n |G)

b)

E(lim n |G) lim E(n |G)


Chng minh.

a) Ta c:
V

inf m % lim n

(*)

mn

{n }n1

kh tch u nn

0 kh tch: |n | n

n n () = . Do : ( inf m ) ()

Vi

mn

E( inf m ) E < +

(**)

mn

T (*) v (**), theo nh l B.Levy ta c:

lim E( inf m |G) = E(lim n |G)


n

mn

lim E( inf m |G) lim E(n |G)

Vy

mn

E(lim n |G) lim E(n |G)

b) Tng t ta cng c:

sup m & lim n


mn

(sup m )+ + =
E(sup m )+ E < +
mn

Trng Ngc Hi - K16

15

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

lim E(sup m |G) = E(lim n |G)


mn
V

lim E(sup m |G) lim E(n |G)


mn

Vy

1.9.

E(lim n |G) lim E(n |G)

nh l hi t b chn (Lebesgue)

Nu dy

Chng minh.

(P-h.c.c) v

L1 : |n |

th

h.c.c

E(|n ||G) 0.

Yn = sup |m |
mn

Ta thy:

Yn & 0
0 Yn 2

E(Yn |G)dP =

Yn dP 0

E(Yn |G) 0 (P-h.c.c)


Mt khc:

|n | sup |m | = Yn
mn

Vy

E(|n ||G) 0 (P-h.c.c).

1.10.

Chng minh cc bt ng thc

Cho cc i lng ngu nhin

1.10.1.

, .

Bt ng thc Holder:

E(||) kkp .kkq , p, q > 1 :

1 1
+ = 1,
p q

vi

kkp = [E(||p )] p

Trc ht ta chng minh bt ng thc sau:


1
1
a b
1 1
+ a p .b q ; a, b > 0, p, q > 1 : + = 1
p q
p q
p
Tht vy, ta thy hm f (x) = x , vi p > 1 l hm li trn (0, +)

(1)

Chng minh.

(1.1)

f (x) f (1) f 0 (1)(x 1), x > 0


xp 1 p(x 1)
a p1
Thay x = ( ) , a, b > 0 vo (1.2) ta c:
b

Trng Ngc Hi - K16

(1.2)

16

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

a
a p1
1 p[( ) 1]
b
b

1
1
1
1
1
1
a b
a
1
a b
1
1
a p .b1 p b + (1 )b a p .b1 p + a p .b q (t = 1 )
p p
p
p
p q
q
p

Chng minh bt ng thc Holder:


+) Gi s

kkp .kkq 6= 0 :

E||
1
kkp .kkq
 || p
 || q
p dng bt ng thc (1.1) cho a =
,b =
kkp
kkq
(1)

ta c kt qu:

1  || p 1  || q
||.||
+

p kkp
q kkq
kkp .kkq

Hay

+) Nu

E|.|
1 E(||p ) 1 E(||q )
p +
q
p (kkp )
q (kkq )
kkp .kkq

1=

E|.|
1 E(||p ) 1 E(||q )
+

p
q
p E(|| ) q E(|| )
kkp .kkq

kkp .kkq = 0 E(||p )E(||q ) = 0

Khng mt tnh tng qut ta gi s

E(||p ) = 0

= 0(P h.c.c) E|.| = 0(P h.c.c) (Lc xy ra ng thc)


1.10.2.

Bt ng thc Minkovski:

k + kp kkp + kkp , p 1.
Chng minh.

(2)

Trc ht ta c bt ng thc sau (s chng minh sau):

(a + b)p 2p1 (ap + bp ), a, b > 0, p 1


Trong bt ng thc (2.1), ly

a = ||, b = || ta c:

| + |p (|| + ||)p 2p1 (||p + ||p )


Vi p = 1 th (2.2) E| + | E(||p ) + E(||p ) (chnh l (2) trong TH p =1)
Vi p > 1 :
| + |p = | + |.| + |p1 ||| + |p1 + ||| + |p1

Trng Ngc Hi - K16

(2.1)

(2.2)

17

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

E| + |p E(||| + |p1 ) + E(||| + |p1 )


1 1
+ = 1 v p dng bt Holder ta c:
Ly q > 1 :
p q
1

(2.3)

E(||| + |p1 ) (E||p ]) p .(E| + |(p1)q ) q =


1
1
1 1
(E||p ) p .(E| + |p ) q = ( v + = 1 p = (p 1)q)
p q
1 p

(E||p ) p .(E| + |p ) p . q = kkp (k + kpp ) q


1

Tng t:
V

E(||| + |p1 ) kkp (k + kpp ) q

E| + |p = k + kpp

Thay vo (2.3), ta c:
1

k + kpp (kkp + kkp )(k + kpp ) q



1 1q
1
1
k + kpp
kkp + kkp
(1 = )
q
p
Hay

k + kp kkp + kkp

Cui cng ta CM bt ng thc (2.1) trn

Xt hm s

f (x) = (a + x)p 2p1 (ap + xp ), x > 0

D dng thy

f (x) f (a) = 0, x > 0

Do vi

x = b th (a + b)p 2p1 (ap + bp )

1.10.3.

Bt ng thc Jensen:

Cho hm

f : R R li, L1 , E(|f ()|) < .Khi :


f (E) Ef ().

Chng minh.

Ly

f (x) f (x0 ) k(x0 )(x x0 ), trong :


(
f 0 (x0 ) nu f 0 (x0 )
k(x0 ) =
f 0 (x0 + ) nu f 0 (x0 + )

V f l hm li nn ta c

x0 = E, x =

th ta c:

f () f (E) k(E)( E)
E[f () f (E)] k(E)E( E) = 0
Vy

Ef () f (E)

Trng Ngc Hi - K16

18

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

1.10.4.

Bt ng thc Chebyev:

P {|| > a}

E||
, L1 , a > 0
a

Chng minh.

Z
Ta c:

||dP =

E|| =

P {|| > a}

Z
||dP +

{||>a}

{||a}

Ef || =

{||>a}

Ef ||
, L1 , a > 0
f (a)

f ||dP +

{||>a}

1.11.

||dP a.P {|| > a}

f : R+ R+ , khng gim th
P {|| > a}

P {|| > a}

||dP

E||
a

Tng qut: Nu

Tht vy,

f ||dP

{||a}

f ||dP f (a).P {|| > a}

{||>a}

Ef ||
f (a)

B Borel-Cantelli (lut 0-1)

Cho dy cc bin c

{An }n1 F, A := lim An :=

Am . Khi :

n=1 m=n
a)

P (An ) < P (A ) = 0.

n=1
b) Nu thm gi thit dy

{An }n1

c lp th:

P (An ) = P (A ) = 1.

n=1

Chng minh.

a) Ta c

Am }n1

m=n

P (A ) = lim P (
n

m=n

Trng Ngc Hi - K16

l dy gim nn

Am ) lim

n m=n

P (Am ) = 0 (V

P
n=1

P (An ) < )

19

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

{An }n1

b) Gi s

P(

Am ) =

{An }n1

c lp

c lp

P (Am ) Do ta c:

m=n

m=n

0 P(

Am ) =

P (Am ) =

m=n

m=n

P (Am )

(1 P (Am ))

m=n

() = e

P (Am )

m=n

= e = 0

m=n

P(

Am ) = 0 hay P (

m=n
((*) s dng bt ng thc

1.12.

Am ) = 1 P (A ) = 1

m=n
x

1 x e , 0 x 1)

nh l Fubini

{t }tT

Cho qu trnh ngu nhin

a)

(t, ) o c theo t T

(P-h.c.c);

b) Nu

Et , t th mt := Et

c) Nu

o c trn

o c. Khi :

o c theo t;

T = [0, +) v

E|t |dt < th:

|t |dt < (P h.c.c)


RS
R

E|t |dt = E |t |dt


S

Chng minh.

a) Ta c:

{(t, ) T : (t, ) B} BT F, B B

Do , vi mi

c nh th

{t T : (t, ) B} BT , B B

(, ) : T R o c (theo t).
b)

m : T R, t 7 mt := Et

B B : {t T : mt B} = {t T :

Trng Ngc Hi - K16

t dP B} B

20

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

c)

CM

|t |dt < (P-h.c.c)

(3.1)

E|t |dt < E|t | < (P-h.c.c)

|| < (P-h.c.c), t S,
R
|t |dt < (P-h.c.c)
S
R
R
CM E|t |dt = E |t |dt
S
(V

(3.2)

o c trn

Phn hoch on

T = [0, +) nn S = [a, b], vi 0 a b < +

[a, b] thnh n on nh:

a = x0 < x1 = a + h < < xn = a + nh = b,


V

vi

h=

ba
n

|t |dt < (P h.c.c) nn:

S
n

1X
n
(a + ih, )
In =
h i=1
Li c:

n
P
1
E(a
n h i=1

Et dt = lim

1.13.

t dt
S

E|t |dt < nn:

R


+ ih, ) = lim EIn = E lim In = E t dt
n

nh l 1.10 (Tiu chun Kolmogorov cho tnh lin


tc)

Nu vi

T = [a, b], > 0,  > 0, c > 0 : t, t + t [a, b], E(|t+t t | ) c|t|1+

th qu trnh ngu nhin

Chng minh.

{t }tT

c i din lin tc.

gii quyt bi ny ta p dng nh l phn 2.2.2 trang 62 (Cc m hnh xc

sut v ng dng, phn III, Nguyn Duy Tin).

p dng bt ng thc Markov, ta c:


P {|t+t t | d}
Ly

g(t) = |t| , 0 < <

Ta thy

c|t|1+
E(|t+t t | )

d
d

(1)

g(t) & khi t & v

g(2

n=1
Trng Ngc Hi - K16


X
1 n
)=
< (v vi > 0
2
n=1

th

1
< 1)
2

21

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

Thay

d = g(t) = |t|

vo (1) ta c:

P {|t+t t | |t| }
Ly

c|t|1+
= c.|t|1+
|t|

q(t) = c.|t|1+ . Ta thy q(t) & khi t &) v

2 q(2

n=1


X
1 n
1
)=
c  < (v  > 0  < 1)
2
2
n=1

Vy theo nh l phn 2.2.2 trang 62 th

1.14.

Nu

{t}tT

{t }tT

c i din lin tc.

l qu trnh gia s c lp th

{t}tT

l qu

trnh Markov
1.15.

Chng minh cc tnh cht ca thi im Markov

Trong phn ny nhng b m thy chng minh r trong gio trnh th


ghi l "Ri".

B 1.1:

Ri

B 1.2:

Ri

B 1.3:

Nu

1 , 2

l cc thi im Markov th cc thi im

1 2 := min{1 , 2 }, 1 2 := max{1 , 2 }, 1 + 2
cng l cc thi im Markov.

Chng minh.

1 2

1 2

l thi im Markov: Ri

l thi im Markov, tht vy:

t T : {1 2 t} = {1 t} {2 t} Ft
Trng Ngc Hi - K16

22

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

1 + 2

l thi im Markov, tht vy:

t T : {1 + 2 t} = {1 = 0, 2 = t} {1 = t, 2 = 0}


S

({1 < a} {2 < b}) Ft


a+bt; a,bQ; a,b>0

B 1.4:

a) Nu

{n }n1

l dy cc thi im Markov th

sup n

cng l thi im Markov.

n1
b) Nu thm gi thit dng

{Ft } lin tc phi th inf n , lim n , lim n cng l cc thi im


n1

Markov.

Chng minh.

a)

{sup n t} =
n1

b)

t T , ta c:
{n t} Ft

n1

{inf n < t} =
n1

{n < t} Ft

n1

{lim n < t} = {inf sup k < t} Ft


n1 kn

{lim n < t} = {sup inf k < t} Ft


n1 kn

B 1.5:

Ri

B 1.6:

Ri

B 1.7:

Nu

l cc thi im Markov th

{ < }, { }, { = } thuc F F .

{ < } F F , tht vy: t T , ta c:


S
{ < } { t} =
({ < r} {r < t}) Ft

Chng minh.

r<t,rQ

{ < } F

Trng Ngc Hi - K16

23

Chng1. Cc khi nim c bn v LTXS v QTNN

Tng t:

{ < } { t} =

({ r} {r < } { t} {t < }) Ft

r<t,rQ

{ < } F . Vy { < } F F
{ } = \ { > } F F
{ = } = { } \ { < } F F
1.16.

V d v thi im Markov

V d 1. Gi s

l tp m trong

Chng minh.

{(t , Ft )}tT

{t } lin tc phi,

R. Khi C := inf{t 0 : t C} l thi im Markov.

ri

V d 2. Gi s

Khi

l qu trnh ngu nhin lin tc phi, dng

{(t , Ft )}tT

l qu trnh ngu nhin lin tc,

D := inf{t 0 : t D}

l thi im Markov i vi

l tp ng trong

F := (Ft )tT

Ft := (s , s t).
Chng minh.

C := R \ D. V C

m nn

{Kn }nN

ng:

C=

Kn .

nN

s T , ta c:
{D s} =

T S
n

t<s,tR {t

Trng Ngc Hi - K16

/ Kn } =

T S
n

r<s,rQ {r

/ Kn } Fs

R.

, trong

Chng 2
Martingale trn khong thi gian ri rc
v lin tc

2.1.

Mt s v d v Martingale
V d 1. Nu

Martingale th

X := {(xn , Fn )}1nN , Y := {(yn , Fn )}1nN

U := {(un := xn yn , Fn )}1nN

xn yn , Fn )}1nN
Chng minh.

Gi s

X, Y

l cc super (hoc sub)

l super Martingale (hoc

V := {(vn :=

l sub Martingale tng ng)

Nu

X, Y

l super Martingale th

l sub Martingale. Khi :

l super Martingale: ri

n m, ta c:

E(vn |Fm ) E(xn |Fm ) xm


E(vn |Fm ) E(yn |Fm ) ym
E(vn |Fm ) xm ym = vm
V d 2.

z L th X := {(xn , Fn )}1nN , vi xn = E(z|Fn ) l Martingale.

Chng minh.

n m, ta c:

E(xn |Fm ) = E(E(z|Fn )|Fm ) =() E(z|Fm ) = xm


V d 3. Ri

24

(() v

Fm Fn )

25

Chng2. Martingale trn khong thi gian ri rc v lin tc

{n L}n1 , En = 1, pn :=

V d 4. Cho dy cc i lng ngu nhin c lp

n
Q

i , Fn := (1 , . . . , n ). Kho X := {(pn , Fn )}1nN

l Martingale.

i=1

n m, ta c:

Chng minh.

n
Y

E(pn |Fm ) = E(pm .


= pm .E(

n
Y

i |Fm ) = pm .E(

i=m+1
n
Y

i |Fm )

i=m+1
n
Y

i ) = p m .

i=m+1

Ei = pm , n 1

i=m+1

V d 5. Cho dy cc i lng ngu nhin khng m

{n L}n1 , Sn =

n
P

i , Fn :=

i=1

(1 , . . . , n ). Khi X := {(Sn , Fn )}1nN


Chng minh.

l sub Martingale.

n m, ta c:
m
n
X
X
E(Sn |Fm ) = E[(
i +
i )|Fm ]
i=1

m
X

i + E(

i=1

i=m+1
n
X

i )|Fm )

i=m+1

Sm

X := {(xn , Fn )}1nN

V d 6. Nu

, n th Y := {(f (xn ), Fn )}1nN


Chng minh.

l Martingale, hm

f : R R li vi E|f (xn )| <

l sub Martingale.

n m, p dng bt ng thc Jensen, ta c:


E(f (xn )|Fm ) f (E(xn |Fm )) = f (xm )

V d 7. Nu

li vi
nu

X := {(xn , Fn )}1nN

E|f (xn )| < , n

X := {(xn , Fn )}1nN

Trng Ngc Hi - K16

th

l sub Martingale, hm

Y := {(f (xn ), Fn )}1nN

l Martingale th

f :RR

khng gim,

l sub Martingale. c bit,

{E|xn |p }1nN

l dy khng gim

26

Chng2. Martingale trn khong thi gian ri rc v lin tc

n m, p dng bt ng thc Jensen, ta c:

Chng minh.

E(f (xn )|Fm ) f (E(xn |Fm )) f (xm )


Y := {(f (xn ), Fn )}1nN
Ta c

l sub Martingale.

f (x) = |x|p , vi p 1 l hm li. Do {|xn |p , Fn } l sub Martingale.

E|xn |p E|xm |p , n m (s chng minh sau), ngha l {E|xn |p }1nN

khng

gim.

2.2.
Nu

nh l

{(xn , Fn )} l sub Martingale th dy {Exn } khng gim.

Chng minh.

Vi

m n,

ta c:

Exm E(E(xn |Fm )) = Exn .

Vy

{Exn }

l dy khng

gim.

2.3.

nh l 2.3

Gi s

X := {(xn , Fn )}1nN

l sub Martingale. Khi

> 0 ta c:

1
P {max xn }
nN

xN dP

1 +
Ex
N

{max xn }
nN

Z
P {min xn } Ex1 +

xN dP

nN

{ min xn >}
nN

Chng minh.

CM

P {maxnN xn }

R
{max xn }

xN dP 1 Ex+
N : Gio trnh CM ri

nN

Gii thch thm:

() =
l thi im Markov v
1.13 th

inf{n N : xn () },

nu

max xn

N,

nu

max xn <

xn ()

l thi im Markov.

Trng Ngc Hi - K16

tc l

xn () [, +)

nN
nN

tp ng. Do theo v d 2, bi

27

Chng2. Martingale trn khong thi gian ri rc v lin tc

CM

P {min xn } Ex1 +
nN

xN dP :

{ min xn >}
nN

Tng t xt thi im Markov sau:

() =

inf{n N : xn () },

nu

min xn

N,

nu

min xn >

nN

nN

B = {min xn }

nN

Ta c:

Z
Ex1 Ex =

Z
x dP +

x dP
ZB

P (B) +

xN dP
BC

Vy

P {min xn } Ex1 +
nN

xN dP

{ min xn >}
nN

2.4.

H qu 2.5 (bt ng thc Kolmogorov)

Gi s X

:= {(xn , Fn )}1nN

l sub Martingale v

Chng minh.

Ta c:

l Martingale bnh phng kh tch. Khi :

> 0 ta c: P {max |xn | }


nN

{(x2n , Fn )}1nN

{(x2n , Fn )}1nN

Ex2N
.
2

l sub Martingale.

Do theo bt ng thc trong nh l 2.3 ta c:

P {max x2n a}
nN

Ly

a = 2

ta c bt ng thc cn chng minh.

E|xn |p < , n, p 1
ExPN
.
l sub Martingale v > 0 ta c: P {max |xn | }
nN
p

Tng qut: Nu

{(|xn |p , Fn )}1nN
2.5.

Ex2N
, a > 0
a

X := {(xn , Fn )}1nN

l Martingale vi

H qu 2.6

Gi s

X := {(xn , Fn )}1nN

l Martingale bnh phng kh tch. Khi :

E{max x2n } 4Ex2N


nN

Trng Ngc Hi - K16

th

28

Chng2. Martingale trn khong thi gian ri rc v lin tc

Ta c:

Chng minh.

{(|xn |, Fn )}1nN

l sub Martingale.

p dng bt ng thc trong nh l 2.4 ta c:


E{max x2n } = E{max |xn |}2 4Ex2N
nN

2.6.

nN

H qu 2.7

a) Nu

X := {(xn , Fn )}1n<

tn ti

b) Nu
ti

x := lim xn
n

(P-h.c.c)

X := {(xn , Fn }1n<

x := lim xn
n

l sub Martingale m (hoc super Martingale dng) th

l sub Martingale m (hoc super Martingale dng) th tn

(P-h.c.c) v vi

F := (

Fn ), X := {(xn , Fn )}1n

cng l

n=1

sub Martingale m (hoc super Martingale dng tng ng)

c) Nu

X := {(xn , Fn )}1n<

l sub Martingale th:

sup Ex+
n < sup E|xn | <
n1

n1

Chng minh.

{(xn , Fn )}1n<

a) Gi s
Khi :

l sub Martingale m.

sup Ex+
n = 0.
n1

Vy theo nh l 2.6, ta suy ra tn ti


Tng t, nu

{(xn , Fn )}1n<

x = lim xn
n

(P-h.c.c)

super Martingale dng th

{(xn , Fn )}1n<

l sub

Martingale m.
Do theo trn th

b) Gi s

X := {(xn , Fn }1n<

chng minh
minh

x = lim (xn ) (P-h.c.c) Hay x = lim xn


n

l sub Martingale m.

X := {(xn , Fn )}1n

E(x |Fm ) xm

(P-h.c.c)

cng l sub Martingale m, th ta ch cn chng

l .

Tht vy, p dng kt qu a) v b Fatou, ta c:

E(x |Fm ) = E( lim xn |Fm ) lim E(xn |Fm ) xm


n

Nu

{(xn , Fn }1n< l super Martingale dng th {(xn , Fn }1n< l sub Martingale

m
Trng Ngc Hi - K16

29

Chng2. Martingale trn khong thi gian ri rc v lin tc

Do theo kt qu trn,
Vy

c)

{(xn , Fn }1n

{(xn , Fn )}1n

l sub Martingale m.

l super Martingale dng.

(=) l hin nhin.

(=) Gi s sup Ex+


n <
n1

Vi xn > 0 E|xn | = Exn , Ex+


n = Exn
E|xn | = Ex+
n <
Vi xn 0 E|xn | = Exn
V

{(xn , Fn )}1n<

Exn Ex0
2.7.

hay

l sub Martingale nn

{Exn } l dy khng gim.

E|xn | = Exn Ex0 <

Mt s bi tp trang 146 trong sch Cc m hnh xc


sut v ng dng

1. Gi s

l thi im dng i vi

{Fn }. Vi mi n, k hiu (n) l s nguyn b nht

p sao cho { = n} Fp . Chng minh (n) l thi im dng.


{ = n} Fn (n) n < (P-h.c.c)
Sp1
V {(n) = p} = { = n} Fp \
l=1 Fl Fp

Tht vy,

2. Cho dy

{n }nN . t
d0 = 0 ,

dn = n E(n |0 , . . . , n1 ),

Xn =

n
X
k=0

Chng minh

{Xn }nN

Trng Ngc Hi - K16

l Martingale.

dk ,

n N.

30

Chng2. Martingale trn khong thi gian ri rc v lin tc

Chng minh. Vi

n m ta c:

n
X
E(Xn |Fm ) = E(
dk |Fm )
k=0

= E[0 +

n
X

(k E(k |0 , . . . , k1 ))|Fm ]

k=1

= E(0 |Fm ) +

n
X

E(k |Fm )

k=1

= 0 +

m
X
k=1

= 0 +

m
X

E(k |Fm )

k=m+1
m
X

E(k |0 , . . . , k1 )

k=1

n
X

k +

n
X

m
X

E(k |0 , . . . , k1 )

k=1

E(k |0 , . . . , k1 )

k=1

k=1

= Xm

3. Cho

{Xn } l Martingale khng m vi EX1 = 1. Chng minh rng vi > 0 th


n 1 :

P {Xn > }

p dng bt ng thc Kolmogorov, ta c:

Chng minh.

1
1
EX1+ =

1
Nu c EXN = 1 th ta cng c P {max Xn > }
nN

P {X1 > }

4. Gi s

Xn =

n
P

dk

l Martingale bnh phng kh tch sao cho

Ed2n < .

Chng

n=1

k=1
minh

{Xn } hi t hu chc chn.

Chng minh.

p dng h qu 2.5, ta c:

N
X
1
1
2
P { sup |Xn+p Xn | } 2 E|XN Xn | = 2 E|
dk |2


n+pN
k=n+1
N

X
N n X
2 N

Ed 0 (v
Ed2n < )
2 k=n+1 k
n=1

{Xn }n1

l dy Cauchy h.c.c

{Xn }n1

hi t h.c.c

Trng Ngc Hi - K16

Chng 3
Qu trnh Wiener - Tch phn ngu nhin
Ito - Phng trnh vi phn ngu nhin

3.1.

Mt s bi tp trang 165 trong sch Cc m hnh xc


sut v ng dng

1. Kim tra cc

Xt

sau c phi l Martingale khng?

(a)

Xt = Wt + 4t;

(b)

Xt = Wt2

(a) Cn kim tra xem

E(Xt |Fs ) = Xs , t s?
E(Xt Xs |Fs ) = 0
E(Wt Ws |Fs ) + 4(t s) = 0
4(t s) = 0

Vy

Xt

khng ng vi

t>s

khng phi l qu trnh Martingale.

(b) Kim tra

E(Xt |Fs ) = Xs , t s
E(Xt Xs |Fs ) = 0
E(Wt2 Ws2 |Fs ) = 0
E[(Wt Ws )2 |Fs ] + E[2Ws (Wt Ws )|Fs ] = 0
t s + 2Ws E[(Wt Ws )|Fs ] = 0
ts=0

Vy

Xt

khng ng vi

khng phi l qu trnh Martingale.


31

t>s

Chng3. QT Wiener - TP ngu nhin Ito - PTVP ngu nhin

2. Chng minh

Mt = Wt2 t l martingale. Mt

32

c phi l qu trnh Wierner khng?

Tht vy,

E(Mt Ms |Fs ) = E[(Wt2 Ws2 (t s))|Fs ]


= E[(Wt2 Ws2 )|Fs ] (t s)
= t s (t s) = 0
(Theo bi trn ta c
Kim tra

Mt

E[(Wt2 Ws2 )|Fs ] = t s)

c phi l qu trnh Wierner khng?

E(Mt Ms )2 |Fs ] = E[(Wt2 Ws2 (t s))2 |Fs ]


= E[(Wt2 Ws2 )2 |Fs ] 2(t s)E[(Wt2 Ws2 )|Fs ] + (t s)2

2
= E [(Wt Ws )2 + 2Ws (Wt Ws ) |Fs ] 2(t s)2 + (t s)2
= E[(Wt Ws )4 |Fs ] + 4Ws E[(Wt Ws )3 |Fs ]+
+ 4Ws2 E(Wt Ws )]2 |Fs ] (t s)2
= 3!!(t s)2 + 4Ws .0 + 4Ws2 .(t s) (t s)2
= 2(t s)2 + 4Ws2 .(t s) 6= t s
Vy

Mt

khng phi l qu trnh Wierner.

3. Chng minh

Nt = Wt3 3tWt

l Martingale.

Tht vy, ta c:

E(Nt |Fs ) = E(Wt3 3tWt |Fs )


= E[(Wt Ws + Ws )3 |Fs ] 3tE[(Wt Ws + Ws )|Fs ]
= E[(Wt Ws )3 |Fs ] + 3Ws E[(Wt Ws )2 |Fs ]
+ 3Ws2 E[(Wt Ws )|Fs ] + Ws3 3tE[(Wt Ws )|Fs ] 3tWs
= 3Ws (t s) + Ws3 3tWs
= Ws3 3sWs = Ns
Trng Ngc Hi - K16

Chng3. QT Wiener - TP ngu nhin Ito - PTVP ngu nhin

0 l qu trnh gia s c lp vi X0 = 0, EXt = 0, F (t) = E|Xt |2 < .

4. Gi s {Xt }, t

F (t) l hm khng gim.

Chng minh

Chng minh.

Cn chng minh

F (t) F (s) 0, t s

E|Xt |2 E|Xs |2 0
E(Xt2 Xs2 ) 0
E[(Xt Xs + Xs )2 Xs2 ] 0
E(Xt Xs )2 + 2E[Xs (Xt Xs )] 0
E(Xt Xs )2 + 2EXs E(Xt Xs ) 0
E(Xt Xs )2 0 ng.
3.2.

Gii phng trnh vi phn ngu nhin

1.

(
dyt = yt dWt
y0 = u, u > 0 P-h.c.c
Gi nghim

yt

c dng:

yt = C(t).et
dt = a(t)dt + b(t)dWt
Ta c:

yt
C 0 (t)
=
.yt
t
C(t)
yt
2 yt
=
= yt
t
t2

Theo cng thc Ito ta c:

dyt = (
So snh vi

33

1
C 0 (t)
yt + yt a(t) + yt b2 (t))dt + yt b(t)dWt
C(t)
2

dyt = yt dWt ta suy ra:


0
1
C
+ a(t) + b2 (t) = 0
C
2
b(t) = 1

Trng Ngc Hi - K16

0
1
C
+ a(t) + = 0(1)
C
2
b(t) = 1

Chng3. QT Wiener - TP ngu nhin Ito - PTVP ngu nhin

1
a(t) = C = 1 yt = et
2
0
y0 = e = u 0 = lnu

d = 1 dt + dW
t
t
t
Vy yt = e , vi
2
= lnu
Trong (1), chn

2.

dy = 1 y dt + y dW
t
t
t
t
2
y = u, u > 0 P-h.c.c
0

Gi nghim

yt

c dng:

yt = C(t).et
dt = a(t)dt + b(t)dWt
Ta c:

yt
C 0 (t)
=
.yt
t
C(t)
2 yt
yt
=
= yt
t
t2

Theo cng thc Ito ta c:

dyt = (
So snh vi

C 0 (t)
1
yt + yt a(t) + yt b2 (t))dt + yt b(t)dWt
C(t)
2

dyt = 21 yt dt + yt dWt

0
1
C
+ a(t) + b2 (t) =
C
2
b(t) = 1

ta suy ra:

0
C
= a(t)
C
b(t) = 1

1
2

Chn a(t) = 0
C=1

b(t) = 1

yt = et
y0 = e0 = u 0 = lnu
(
dt = dWt

Vy yt = e t , vi
0 = lnu
3.

t2

dyt = yt dt + tyt dWt


2
y = u, u > 0 P-h.c.c
0

Gi nghim

yt

c dng:

yt = C(t).et
Trng Ngc Hi - K16

34

Chng3. QT Wiener - TP ngu nhin Ito - PTVP ngu nhin

dt = a(t)dt + b(t)dWt
Ta c:

C 0 (t)
yt
=
.yt
t
C(t)
yt
2 yt
=
= yt
t
t2

Theo cng thc Ito ta c:

dyt = (
So snh vi

dyt =

t2
y dt
2 t

C 0 (t)
1
yt + yt a(t) + yt b2 (t))dt + yt b(t)dWt
C(t)
2

+ tyt dWt

0
1
C
+ a(t) + b2 (t) =
C
2
b(t) = t

ta suy ra:

0
C
= a(t)
C
b(t) = t

t2
2

Chn a(t) = 0
C=1

b(t) = t

yt = et
y0 = e0 = u 0 = lnu
(
dt = tdWt

Vy yt = e t , vi
0 = lnu
4.

dy = 3 y dt + y dW
t
t
t
t
2
y = u, u > 0 P-h.c.c
0

Gi nghim

yt

c dng:

yt = C(t).et
dt = a(t)dt + b(t)dWt
Ta c:

yt
C 0 (t)
=
.yt
t
C(t)
yt
2 yt
=
= yt
t
t2

Theo cng thc Ito ta c:

C 0 (t)
1
dyt = (
yt + yt a(t) + yt b2 (t))dt + yt b(t)dWt
C(t)
2

Trng Ngc Hi - K16

35

Chng3. QT Wiener - TP ngu nhin Ito - PTVP ngu nhin

So snh vi

3
dyt = yt dt + yt dWt
2

0
1
C
+ a(t) + b2 (t) =
C
2
b(t) = 1

3
2

36

ta suy ra:

0
C
= a(t) + 1
C
b(t) = 1

Chn a(t) = 1
C=1

b(t) = 1

yt = et
y0 = e0 = u 0 = lnu
(
dt = dt + dWt

Vy yt = e t , vi
0 = lnu
5.

(
dyt = dt + dWt
y0 = u
Gi nghim

yt

c dng:

yt = C(t).tm
dt = a(t)dt + b(t)dWt
Ta c:

C 0 (t)
yt
=
.yt
t
C(t)
m1
1
yt
= mC m .yt m
t
m2
2
2 yt
m .y m
=
m(m

1)C
t
t2

Theo cng thc Ito ta c:

dyt = (

m1
m2
m1
1
2
1
C 0 (t)
1
yt +mC m .yt m .a(t)+ m(m1)C m .yt m b2 (t))dt+mC m .yt m .b(t)dWt
C(t)
2

So snh vi

dyt = dt + dWt ta suy ra:

m2
2
C 0 (t) y + mC m1 .y m1
1
2
m
m .y m b (t) = 1
.a(t)
+
m(m

1)C
t
t
t
C(t)
2
m1
mC m1 .y m .b(t) = 1
t

Chn

b(t) = 1

m2
C (t)
2
yt + a(t) + 12 m(m 1)C m .yt m = 1
C(t)
C 0 (t)
Chn m = 1 :
yt + a(t) = 1
C(t)

Trng Ngc Hi - K16

Chng3. QT Wiener - TP ngu nhin Ito - PTVP ngu nhin

Chn

37

a(t) = 1 C = 1 yt = t

y0 = 0 = u
(
dt = dt + dWt
Vy yt = t , vi
0 = u
6.

(
dyt = (yt + et )dt + et dWt
y0 = u
Gi nghim

yt

c dng:

yt = C(t).tm
dt = a(t)dt + b(t)dWt
Ta c:

C 0 (t)
yt
=
.yt
t
C(t)
m1
1
yt
= mC m .yt m
t
m2
2
2 yt
m .y m
=
m(m

1)C
t
t2

Theo cng thc Ito ta c:

dyt = (

m1
m2
m1
1
2
1
C 0 (t)
1
yt +mC m .yt m .a(t)+ m(m1)C m .yt m b2 (t))dt+mC m .yt m .b(t)dWt
C(t)
2

So snh vi

dyt = (yt + et )dt + et dWt

ta suy ra:

m2
2
C 0 (t) y + mC m1 .y m1
1
2
t
m
m .y m b (t) = y + e (1)
.a(t)
+
m(m

1)C
t
t
t
t
C(t)
2
m1
mC m1 .y m .b(t) = et
(2)
t

(
m=1
(2)
C.b(t) = et
0
(
C
C = et
=1
(1) C

C.a(t) = et
a(t) = 1
yt = et .t
y0 = 0 = u
(
dt = dt + dWt
t
Vy yt = e .t , vi
0 = u

Trng Ngc Hi - K16

Chng3. QT Wiener - TP ngu nhin Ito - PTVP ngu nhin

7.

38

m1
m 1 m2
dy = (y m1
m
m
m
+
y
)dt
+
y
dWt
t
t
t
2m t
y = u (u > 0 h.c.c nu m = 2k, k N
0

Gi nghim

yt

c dng:

yt = C(t).tn
dt = a(t)dt + b(t)dWt
Ta c:

C 0 (t)
yt
=
.yt
t
C(t)
n1
1
yt
= nC n .yt n
t
n2
2
2 yt
n .y n
=
n(n

1)C
t
t2

Theo cng thc Ito ta c:

dyt = (

n1
n2
n1
1
1
2
C 0 (t)
1
yt + nC n .yt n .a(t) + n(n 1)C n .yt n b2 (t))dt + nC n .yt n .b(t)dWt
C(t)
2
m1

So snh vi

dyt = (yt m +

m1
m 1 m2
yt m )dt + yt m dWt
2m

ta suy ra:

n2
m1
m 1 m2
2
C 0 (t) y + nC n1 .y n1
1
2
n
n .y n b (t) = y m
yt m
.a(t)
+
n(n

1)C
+
t
t
t
t
C(t)
2
2m
m1
nC n1 .y n1
n
.b(t) = y m
t

Chn

n = m ta suy ra:

C(t) = 1

1
b(t) =
m

a(t) = 1
m

yt = tm
y0 = 0m = u 0 =

d = 1 dt + 1 dW
t
t
m
Vy yt = t , vi
m
m

= m u
0

8.

(
dyt = [a(t)yt + b(t)]dt + n(t)dWt
y0 = u

Trng Ngc Hi - K16

Chng3. QT Wiener - TP ngu nhin Ito - PTVP ngu nhin

yt

Gi nghim

39

c dng:

yt = C(t).tm
dt = g(t)dt + h(t)dWt
Ta c:

C 0 (t)
yt
=
.yt
t
C(t)
m1
1
yt
= mC m .yt m
t
m2
2
2 yt
= m(m 1)C m .yt m
2
t

Theo cng thc Ito ta c:

dyt = (

m1
m2
m1
1
2
1
1
C 0 (t)
yt +mC m .yt m .g(t)+ m(m1)C m .yt m h2 (t))dt+mC m .yt m .h(t)dWt
C(t)
2

dyt = [a(t)yt + b(t)]dt + n(t)dWt

So snh vi

ta suy ra:

m2
2
C 0 (t) y + mC m1 .y m1
m
.g(t) + 12 m(m 1)C m .yt m h2 (t) = a(t)yt + b(t)
t
C(t) t
m1
mC m1 .y m .h(t) = n(t)
t

Chn

m = 1. Ta suy ra:
0
C

C = a(t)
C.g(t) = b(t)

C.h(t) = n(t)
R

yt = t .e
R

y0 = 0 .e

C = e a(t)dt

b(t)
g(t) = eR a(t)dt

h(t) = Rn(t)
e a(t)dt

a(t)dt

a(t)dt

= u.e

a(t)dt

0 = u.e

a(t)dt

b(t)
n(t)

dt = R a(t)dt dt + R a(t)dt dWt


a(t)dt
Vy yt = t .e
, vi
e
e
= u.e R a(t)dt
R

Trng Ngc Hi - K16

You might also like