Türkiye Ve Dünya 'Da Termik Santraller

Trkiyede Termik Santraller
BLM I : DNYADA VE TRK YEDE ENERJ

Dnya Enerji Sektrndeki Geli meler
amzda enerjiye ulamak temel ihtiya haline gelmitir. Ekonomik ve sosyal
kalknma iin; ucuz, gvenilir, srdrlebilir fiyattan ve temiz enerji talebinin
karlanmas zorunludur. Dnya nfusunun halen drtte biri (1,6 milyar insan) modern
enerji hizmetlerinden yoksundur. Bu husus gelecekte kresel gerilimlerin artmas iin
nemli nedenlerden birisi olabilecektir. Dnyadaki bugn belirlenmi rezervler
zerinden enerji kaynaklarna petrol iin 40, doal gaz iin 60 ve kmr iin 200 yl
mr biilmi de olsa, mevcut kaynaklar dnya iin olduka yeterlidir. Enerji
sektrnde retim, evrim ve tama teknolojileri inanlmaz bir hzla gelimektedir.
Birka yl nce hayal bile edilemeyen yeni projelerle, enerji dnyann her yerine
tanmaktadr.
Kresel enerji sektrnn yaps, tm arz ve talep zinciri tamamen evresel faktrlerle
ekillenmeye balamtr. klim deiiklii dnyann yeni rotasn tm politikalarnda
olduu gibi enerjide de izmektedir. 20. yzyln sonundaki dk enerji fiyatlarnn
salad rahatlk dnemini takip eden 2000li yllarla birlikte enerji gvenlii dnyann
politik ve sosyal gndeminin bana oturmutur. Bugn dnyadaki enerji sektrn
ekillendiren dier bir husus ta jeopolitik gelimeler olmaktadr. Enerji kaynaklarnn
bulunduu blgeleri denetim altnda tutmaya ynelik igale varan saldrlar, dnya
enerji arzn hassas ve enerji fiyatlarn ok deiken hale getirmitir. Ancak yine de bu
endieler tm enerji kaynaklarn kapsamamaktadr ve sadece petrol ve doal gaz gibi
sayl lkenin kontrolnde olan kaynaklar iin geerlidir.
Dnyada devam eden zelletirme, serbestletirme ve bu amala sregelen yasal,
yapsal deiim ve dnm sreci dnya enerji pazarnda bugne kadar olan en byk
belirsizlik dnemini yaratmtr. Belirsizlik ortam; fizibil olan yerli ve yenilenebilir
kaynaklara daha ok yatrm yaplmasn ve dengeli bir enerji karm iin daha
dikkatli, uzun verimli kamusal planlarn yaplmasn zorunlu klmaktadr. Yerli
kaynaklar, yenilenebilir enerji ve retimden tketime tm zincirde daha yksek enerji
verimlilii, bu temel bileen enerji gvenliini arttracaktr.
Dnya sermaye piyasasnda ksa dnemli karlara ynelmi mevcut ortaklklar, getirisi
orta dnemde alnacak ve gvenilir bir enerji sektr yaratacak birok enerji projesine
zarar vermektedir. Uluslararas Enerji Ajans tarafndan nmzdeki 25 yl enerji
sektrnde 20 trilyon dolar tutarnda yatrm yaplmas gerekecei ne srlmektedir.
Dnya kmr kaynaklar bugnk tketim deerlerine gre rezervlerinin bykl
asndan dier fosil kaynaklardan 45 kat daha uzun mrl olandr. Kmr,
rezervlerinin bykl yannda dnya genelinde geni ve dengeli dalm nedeniyle
baskn enerji kaynandan birisi olarak nmzdeki yllarda da yerini koruyacaktr.
Ancak evresel endieleri bir lde de olsa karlayacak yksek maliyetli yatrmlar
gndeme getirecektir. Ayrca sera gazlarnn en etkini olan CO2 emisyonu konusu,
doal gaz yaktl kombine evrim santrallerine kyasla olduka dezavantajl konumda
olan kmr zorlayacaktr.
Petroln enerji tketimindeki arlnda ve dnyann bu kaynaa bamllnda,
istikrarszlklara ramen nemli bir deiim beklenmemektedir. Her ne kadar son
yllardaki fiyat artlar rezervlerde azalma ile aklanmaya allsa da, nmzdeki
birka on yl iin petrol rezervleri yeterlidir. Yeni teknolojik gelimeler ile mevcut ve
yeni bulunacak rezervlerin, daha uzun bir dnem iin petrolde bir sknt yaratmayaca
dnlmektedir. nmzdeki dnemde petroldeki sorunlar, rezervlerin birka blgede
younlamas nedeniyle bu blgelerin denetimini ele geirmeye ynelik atmalar ve
petrol byk enerji pazarlarna tayan uzun petrol boru hatlarnn gzerghlar ile
ilgili olacaktr.
Rezerv mr daha uzun olan doal gazn nmzdeki yirmi-otuz ylda petrolden
liderlii almas ve dnyann en nemli kayna olmas beklenmektedir. Ancak bunu
salamak iin de retim ve boru hatlarna byk bir yatrm gerekecektir. Bu byk
yatrmlarn spot alm pazarlarnda oluan fiyatlarla yaplmas mmkn
grlmemektedir. Dier taraftan LNG pazarnn, uzak enerji pazarlarna enerji ikamesi
imkn verecei iin ykselen bir pazar olmas, teknolojideki gelimeler ve tama
maliyetlerindeki azalmann sreci tevik etmesi sz konusudur.
Nkleer enerji uzun yllar elektrik arznn % 1617sini karlamtr. Ancak bundan
sonra mrn dolduran reaktrlerin devre d braklmas ve yerlerine ok kk
oranda yenilerinin yaplmas nedeniyle de enerji retiminde, nkleerin paynda azalma
grlmesi beklenmektedir. Reaktr gvenlii, atklarn bertaraf edilmesi ve santrallerin
sklmesi hala byk sorun olarak sektrn nnde durmaktadr. Nkleer enerji talebi
arlkl olarak Asyadan (in, Hindistan v.b.) gelmektedir. Bat Avrupada sadece
Finlandiyadaki 1.600 MWe gcndeki Basnl Su Reaktr teknolojisi olan santral
inaat aamasnda olup, bu projenin de maliyet ve zaman olarak beklenenin ok
zerinde gerekleecei anlalmaktadr.
Yenilenebilir enerji, nmzdeki yllarda dnya enerji tketiminde miktar olarak hzla
artsa da bu artn pay olarak ok nemli olmayaca tahmin edilmektedir. Global
olarak henz % 33 kullanlan hidroelektrik enerjisi potansiyelinin elektrikteki pay %
17 civarndadr. Kuzey Amerikada ve Avrupada hemen hemen tamam
deerlendirilmi olan potansiyelin dier ktalarda deerlendirilme oran olduka
dktr. nmzdeki dnemde evresel basklar ve uzun yatrm sresi nedeniyle bu
blgelerde zellikle byk kapasitelerin yaplmasnda glkler doabilecektir.
Hidroelektrik enerji dndaki dier yenilebilir enerjinin, hzl bir gelime izlese de,
2030da elektrikteki paynn % 5i gemeyecei ne srlmektedir.
Biyoktle nmzdeki dnemde dnyann en nemli ve srdrlebilir enerji kayna
olmaya adaydr. Ancak potansiyel statsnden kaynak statsne geebilmek iin
modern teknoloji destei arttr.
Rzgr enerjisi, hidroelektrik enerjiden sonra bavurulan yenilenebilir enerji

kaynadr. Bugn 5 MW kurulu gcndeki trbinler pazardadr. Ancak elektrik sistemi
iinde yksek rzgr potansiyeline (% 20) yer vermi lkeler kesikli retimin
ebekelerindeki yaratt sistem problemleri nedeniyle skntlar yaayabilmektedir. Bu
alanda yeni teknolojiler ve nlemlere ihtiya duyulmaktadr.
Jeotermal enerji % 90 kapasiteyle alabilen ve dnyadaki jeolojik aktivitelerin olduu
blgelerde younlam baz yk santralleri olarak ciddi avantajlar salamaktadr. Buna
karn global katks olduka dktr.
Gnee dayal elektrik retimi u anda pahal bir teknolojidir ancak maliyetler hzla
dmektedir. Bununla birlikte ok ynl avantajlar olup ebekeyle balants birok
uygulamann gereklemesini salamtr.
Dnyann deiik blgelerinde evre mevzuatlarnn baz santralleri cezalandrmas
veya seilmi baz yenilebilirlere byk tevikler verilmesi baz enerji kaynaklarnn
belirli blgelerde yapay olarak younlamasna yol amaktadr. Bu ise kresel
enerji fiyatlar ve yatrmlar zerinde olumsuz etki yaratmaktadr. Ayrca
piyasalarn serbestlemesi sonucunda ksa dnemli karlara odaklanm bir sektr
olumaktadr. Bu ise enerji sektr iin byk bir sorundur. lkelerin uzun verimli
ve stratejik yaklamlara sahip uygun enerji karmlarn ieren, lke halknn
karlarn gzeten ulusal ve kamusal ierikli politikalar gelitirmesi ve uygulamas
gerekmektedir.
Grafik 1. Dnya Birincil Enerji Tketimi (19822008)
Tablo 1. Dnyada Enerji Tketimi (20072008)
2006 ylnda % 2,7 orannda byyen dnya enerji talebi, 2007 ylnda bir nceki
yla gre azalarak % 2,4 orannda art gsterebilmitir. 2007 ylnda balayan bu
eilim, 2008 ylnda daha da etkili olmutur. 2009 ylnda, kresel lekte etkisini
artarak srdren ekonomik kriz paralelinde, talep daha da daralmtr. 2007
ylndaki % 2,4lk artta, srkleyici olan Asya-Pasifik blgesi olmutur. Japonya
ekonomisinin olduka mtevaz talep artna (% 0,9) karn, OECD d Asyann
(zellikle in ve Hindistan) srkledii bu blgenin talep art, 2007de % 5in
zerinde gereklemitir. inin 2007 yl enerji talep art, BP istatistiklerine gre
% 7,7 orannda olmutur. Hindistanda bu oran % 6,8 olmutur. Buna karn
Avrupann enerji talebinde % 2,2 orannda gerileme gzlenmitir. Uluslararas
Enerji Ajansna gre dnya elektrik retiminde 1945den yana ilk kez d
beklenmektedir ve elektrik talebinde 2008 ylnda % 3,1lik bir art grlmektedir.
Enerji piyasalarn temelden etkileyen bir dier nemli parametre, kresel snma
olgusudur. Bu alanda farkl grler olmakla birlikte, zellikle fosil yaktlarn
retim ve tketimleri srecinde atmosfere yaylan karbon emisyonlarnn yol at
ne srlen kresel snma ve iklim deiikliine kar, geni bir kresel tepkinin
olutuu sylenebilir. Bu tepkiler, Kyoto Protokoln imzalamamakta direnen
lkelerin ynetimleri zerinde artan bir bask olutururken, bir yandan da fosil
yaktlar dndaki kaynaklara ynelik araylarn bir dier nedenini oluturmaktadr.
Karbon ticareti, enerji piyasalarnn yeni ve nemli bir unsuru olarak ne karken,
temiz kmr yakma teknolojileri, kmrden sv yakt eldesi gibi teknolojilere
yatrmda nemli hareketlenmeler gzlemlenmitir.
Dnyadaki ekonomik gelimeler, Trkiyeyi de etkilemitir. Buna bal olarak,
2007 ylnda ve 2008 ylnn ilk yarsnda, enerji tketiminde artlar yaanmtr.
2006 ylnda 99,6 milyon TEP olan enerji tketimi, 2007 ylnda % 8 artla 107,6
milyon TEPe ulamtr. Bu art dnya lkeleri arasnda kayda deer bir arttr.
Son be ylda Trkiyenin birincil enerji tketimi ise % 35 orannda artmtr. 2006
ylnda 176,2 milyar kWh olan elektrik tketimi 2007 ylnda % 7,8 artla 191,6
milyar kWhye ulamtr. Son be ylda Trkiyenin elektrik enerjisi tketim art
% 43dr. Bu art da dnya lkeleri arasnda en yksek artlardan biridir.
2008 ylnn ilk yarsnda artlar gsteren elektrik enerjisi talebi, ikinci yardan
itibaren art hzn azaltm ve Ekim 2008den itibaren de gemitir. 2008 yl
banda 203 milyar kwh olaca tahmin edilen elektrik tketimi 198,1 milyar
kWhde kalmtr. Talep, retim ve tketimdeki d eilimi 2009da da srm
ve 2009 elektrik retimi 194.059.821 MWh olarak gereklemitir. Bu durumda,
2009 retimi 2008e gre % 2 gerilemitir. Etkileri younlaarak sren ekonomik
krizin elektrik enerjisi talebinde art frenledii grlmektedir. Talepteki bu
dmenin, yeterli yatrm yaplmayndan dolay, 2010 ylnda ortaya kmas
beklenen elektrik enerjisi krizini birka yl erteleyecei tahmin edilmektedir.
TRK YE ENERJ POL T KALARI

Trkiyenin Enerji Politikas; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnca; enerjinin,
ekonomik bymeyi gerekletirecek ve sosyal gelimeyi destekleyecek ekilde;
zamannda, yeterli, gvenilir, rekabet edilebilir fiyatlardan, evresel etkileri de gz
nnde tutularak tketiciye salanmas olarak tanmlanmaktadr.
Bu balamda, lkemizin ana enerji politika ve stratejileri:
Stratejik petrol ve doal gaz depolama kapasitesinin arttrlmas,

Kaynak ve lke eitlendirilmesi,
Yerli kaynaklarn kullanm ve gelitirilmesine ncelik verilmesi,
Farkl teknolojilerin kullanm, gelitirilmesi ve yerli retimin artrlmas,
lkemizin enerji ticaret merkezi olma potansiyelinden en iyi ekilde
yararlanlmas,
Talep ynetiminin etkinletirilmesi ve verimliliin artrlmas,
Yakt esnekliinin artrlmas (retimde alternatif enerji kayna kullanmna
olanak salanmas),
Orta Dou ve Hazar petrol ve doal gaznn piyasalara ulatrlmas srecine
her aamada katlm salanmas,
Enerji sektrnn, ileyen bir piyasa olarak effafl ve rekabeti esas alacak
ekilde yaplandrlmas,
Blgesel ibirlii projelerine katlm ve entegrasyon,
Her aamada evresel etkileri gz nnde bulundurmak
eklinde zetlenmektedir.
Bu ilkeler erevesinde, siyasi iktidarlar tarafndan Avrupa Birliine uyum ve
enerji sektrnde piyasa mekanizmasnn oluturulmasna ynelik politikalara
ncelik verilmi; Elektrik, Doal Gaz, Petrol, LPG Piyasalarna ilikin Kanunlar
(Piyasa Kanunlar) yaymlanm ve ok sayda yasal dzenleme yaplmtr.
Tablo 2.
Kamu
Kesimi
Yatrmlar
ve
Enerjinin
Pay
20062010 dneminde kamu yatrmlarnda enerjiye ayrlan payn giderek

dtn gsteren yukardaki tabloda yer alan veriler, hkmetin enerji sektrn
btnyle zel sektre havale ettiini ortaya koymaktadr.
16.09.2009 tarihli Resmi Gazetede yaynlanan ve 20102012 dnemini ieren
Orta Vadeli Program da, enerji sorunun zm iin;
zelletirmenin tamamlanmas
Nkleer g santral yapmna balanmas
Doal gaza ar bamll azaltmak zere yerli ve yenilenebilir kaynaklara hz
verilmesi
Trkiyenin petrol, doal gaz, elektrik kaynaklarn uluslararas pazarlara
ulatrlmasnda transit gzergh ve terminal lke olmas
hedefleri yer almaktadr.
zelletirmelerin enerji fiyatlarn ucuzlatmad, kamu tekellerinin yerini
uluslararas sermaye ile balantl yerel tekellerin etkin olmasn salad, en erken
on-on iki yl iinde devreye geebilecek ve yakt, teknoloji ynlerinden da
baml nkleer santrallerin enerji sorunu zmek bir yana da bamll daha da
artraca aktr.
Yksek Planlama Kurulunun 18.05.2009 tarih ve 2009/11 sayl karar ile
yrrle giren Elektrik Enerjisi Piyasas ve Arz Gvenlii Stratejisi Belgesinde
ana hedef enerji sektrnn serbestletirme ad altnda tamamyla
zelletirilmesidir. Belgede esas olarak piyasa mekanizmalarnn nasl
gelitirilecei anlatlmakta, kamu elektrik datm irketlerinin zelletirilmelerinin
2010 sonuna kadar sonulandrlmas ve kamu elektrik retim tesislerinin 2009
ylndan balayarak hzla zelletirilmesi hedefleri ortaya koyulmaktadr.
Strateji Belgesinde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn deerlendirilmesiyle
ilgili olarak;
Btn linyit ve takmr kaynaklarnn 2023 ylna kadar elektrik enerjisi
retimi amacyla deerlendirilmesi
2023 ylna kadar teknik ve ekonomik olarak deerlendirilebilinecek
hidroelektrik potansiyelin tamamnn elektrik enerjisi retiminde kullanmnn
salanmas
Rzgr enerjisi kurulu gcnn 2023 ylna kadar 20.000 MWye karlmas
Gne enerjisinin elektrik retimi iin de kullanlmasnn yaygnlatrlmas

hedefleri yer almaktadr.
Yerli ve yenilenebilir kaynaklarn kullanmyla ilgili hedefler ve elektrik
retiminde doal gazn paynn % 30un altna drlmesi hedefleri olumludur.
Ancak bu hedefleri gerekletirmek yalnzca piyasa mekanizmalaryla mmkn
deildir. Kamusal planlama ve denetimin esas alnmas ve kamusal retim
tesislerinin de devrede olmas arttr.
Trkiye Enerji Arz ve Talebi
Trkiye hemen hemen her eit enerji kaynana sahiptir. Ancak hidrolik ve kmr
dndaki bu kaynaklar lkenin ihtiyacn karlayacak seviyede deildir. Kmr ve
hidrolik enerji yerli retimde nemli pay tekil etmektedir. Kmr, doal gaz ve
petrol ise enerji tketiminin nemli bileenidir. zellikle doal gaz son yllarn
hzla byyen enerji kayna olarak tketimde vazgeilmez bir yere oturmutur.
2008 ylnda doalgaz enerji tketiminde % 31,8 ile en byk pay alan enerji
kayna haline gelmitir. Buna karlk doal gaz tketimimizin sadece % 2,4
kendi retimi ile karlanabilmitir.
Kaynaklar
Kmr
Odun+
Bitki
Petrol
Do algaz
Yenilenebi
lir
Elektrik
( thalat
Toplam
hracat)
Birincil
Enerji
16.674
4.813
2.268
931
4.506
29.192
57,1
16,5
7,8
3,2
15,4
0,0
100,0
31.391
4.813
31.784
33.807
4.506
29
106,273
29,5
4,5
29,9
31,8
4,3
0,0o
100,0
retimi
retim
indeki
Pay %
Birincil
Enerji
Talebi
Talep
indeki
Pay %
retimin
Talebi
53,1
Kar lama
100,0
7,1
2,8
100,0
0,0
27,5
Oran %
Tablo 3. Trkiyenin Birincil Enerji retimi ve Talebi (Mtpe) (2008)
Yerli enerji retimi 2007de 27,5 MTEP olarak gereklemi, 2008de ise 29.192
mtpeye ykselmitir. Bu deerin % 57,1i linyit ve daha az miktarda takmr
oluturmaktadr. Hidrolik ve dier yenilenebilir kaynaklarndan yaplan retim,
yerli retimin % 15,4n oluturmakta ve toplam enerji talebinin % 4,3n tekil
etmektedir. Kat olmayan fosil yaktlar (petrol ve doal gaz) yerli retim iinde %
11 gibi ok dk bir paya sahiptirler. Hatta ticari olmayan odun ve bitkinin yerli
retimdeki pay % 16,5 ile petrol ve doalgaz toplamn gemektedir.Yerli
kaynaklarmzdan retilen enerji miktarndaki artn enerji talebimizden daha
dk olmas nedeniyle, net enerji ithalatmz 1990daki 28,5 MTEP deerinden
2008de 77,4 MTEP deerine ulamtr.

Grafik 2. Enerji Arz ve Talebinin Geli imi
Gemi yllarda olduu gibi, 2009 ylnda da bata doal gaz ve petrol olmak zere,
ta kmr ve elektrik enerjisi ithalat yaplmtr.
Tablo 4. Trkiyenin Toplam thalat ve Enerji Hammaddeleri thalat
YILLAR
Toplam
thalat
Kmr
Ham
Kok ve
Toplam
Enerji
Petrol+
i lenmi
Enerji
pay%
KMR HAMP+
%
DG
KOK+
LPET
do algaz
petrol rn
RN
2000
54.303
615
6.196
2587
9.398
17,3
6,5
65,9
27,5
2001
41.055
300
6.076
1799
8.175
19,9
3,7
74,3
22
2002
50.954
689
6.193
2191
9.074
17,8
7,6
68,3
24,1
2003
68.874
929
7.766
2833
11.528
16,7
8,1
67,4
24,6
2004
97.047
1.222
9.366
3797
14.384
14,8
8,5
65,1
26,4
2005
116.207
1.579
14.140
5507
21.226
18,3
7,4
66,6
25,9
2006
139.069
1.978
19.220
7631
28.828
20,7
6,9
66,7
26,5
2007
169.388
2.570
21.784
9492
33.846
20
7,6
64,4
28
2008
201.257
3.315
31.109
13829
48.252
24
6,9
64,5
28,7
100.142
2.194
11.854
7.394
21.443
21,4
10,2
55,3
34,5
2009
(9ay)
Trkiyenin yerli kaynaklarla enerji talebini karlama oran 2007e kadar azalm,
ithal enerji girdi fiyatlarnn hzla ykseldii 2008de ise artmtr. Trkiye enerji
talebi art orannda yerli kaynaklar hizmete alamamaktadr. Trkiyenin 2008
ylnda enerji hammaddeleri ithalatna dedii rakam, tm ithalat tutarnn %
24ne ve 48,2 milyar dolara ulamtr.
TRK YEDE ELEKTR K ENERJ S KURULU G VE RET M
Gelimi ve gelimekte olan lkelerdeki eilimlere paralel olarak lkemizdeki
enerji tketimi deerlerinde elektrik enerjisinin de pay artmaktadr. 2008 ylnda
elektrik tketimimiz bir nceki yla gre % 4,24 artarak 198.058 milyon kWh,
elektrik retimimiz ise bir nceki yla gre % 3,58 artarak 198.418 milyon kWh
olarak gereklemitir.
2009 ylnda ise elektrik tketimimiz bir nceki yla gre % -2,32 azalarak 193.472
milyon kWh, elektrik retimimiz ise bir nceki yla gre % -2,17 azalarak 194.112
milyon kWh olarak gereklemitir.
Tablo 5. Trkiye Elektrik retimi ve Tketimi
Brt retim
(Milyon kWh)
1995
10
86247
nceki
Yllara
Gre Art
Yzdesi
(%)
-
Tketim
(Milyon
kWh)
85552
nceki Yla
Gre Art
Yzdesi (%)
-
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
94862
103296
111022
116440
124922
122725
129400
140581
150698
161956
176300
191558
198418
194112
9,99
8,89
7,48
4,88
7,28
-1,76
5,44
8,64
7,20
7,47
8,86
8,65
3,58
-2,17
94789
105517
114023
118485
128276
126871
132553
141151
150018
160794
174637
190000
198058
193472
10,80
11,32
8,06
3,91
8,26
-1,10
4,48
6,49
6,28
7,18
8,61
8,80
4,24
-2,32
Artan elektrik talebini karlamak zere, 2020 ylna kadar olan dnemde yaklak
44.556 MW olan mevcut kurulu gcmzn ETKBnin dk senaryosuna gre
yaklak iki katna (80.000 MW) kartlmas gerekmektedir. Yksek senaryoya
gre ise bu rakam 96.000 MW olarak hesaplanmtr.
Bu balamda, Ocak 2009 itibaryla 726 MW rzgar ve dier yenilenebilir, 7413
MW hidrolik, 6590 MW termik olmak zere toplam 14.729 MW kurulu gte
santral yatrmna balanm olup bu santrallerin 2013 yl sonuna kadar devreye
alnmas beklenmektedir.
11
44.767
44.767
Grafik 3. Trkiye Kurulu G Geli imi (MW)
Grafik 4. TrkiyeEA Kurulu G Geli imi (MW)
2008 yl sonunda 41744 MW olan Trkiye elektrik kurulu gc, 2009 ylnda 2812
MW (% 7.) gibi kayda deer bir art ile 44556 MW seviyesine ulamtr. te
12
yanda, 2008 ylnda 198,1 Milyar kWh olan toplam Trkiye elektrik tketimi 2009
ylnda % 2 azalarak 193,5 milyar kWh olarak gereklemitir. Trkiye elektrik
kurulu gc, 20002005 yllar arasnda % 42,4 artarken 20052009 yllar
arasnda % 14,8 artmtr.
Trkiye elektrik retimi ise; 1970den bu yana ylda ortalama % 8in zerinde art
gstermitir. Grafik 5de Trkiye elektrik retiminin yllara gre geliimi grlmektedir.
189,4
198,4
194,1
2009
160,8
174,1
2008
RETM(MilyarkWh)
128,3
85,6
56,8
2007
2006
2005
2000
1995
1990
36,4
1985
1980
15,7
1975
1970
8,6
24,6
Grafik 5. Trkiye Elektrik retiminin Yllara Gre Geli imi
Grafik 6 ise 2009 ylndaki toplam 198.418 GWlk retimin kaynaklara gre
dalm verilmektedir.
ASFALTT0,23
RZGAR0,78
FUELOL3,15
TA.KMR1,55
HDROLK18,5
THALKMR6,6
AKARSU2,73
LNYT20,01
BARAJLI15,77
JEOTERMAL0,24
DOALGAZ48,52
NAFTA0,11
TERMK80,73
LPG0,21
BYOGAZ0,09
DERLER0,04
13
Grafik 6. 2009 Trkiye Elektrik retiminin Kaynaklara Gre Da lm
1984 yl ncesinde arlkl olarak takmr, linyit, fuel-oil, motorin ve hidrolik

santrallerden oluan Trkiye elektrik retim sisteminde 1985 ylndan itibaren
doalgaz yaktl, 2000 ylndan itibaren ithal kmr yaktl santrallerde iletmeye
girmeye balamtr. Hidrolik santrallere ilave olarak jeotermal, rzgr, atk gibi
dier yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarna ait retim tesisleri de 1984 ylndan
itibaren retim sisteminde yer almaya baladndan, elektrik retiminde kullanlan
enerji kaynaklar eitlendirilmitir.
2009da Trkiye elektrik enerjisi retiminin % 80,72lik ksm termik
santrallerden; % 18,50lik ksm hidroelektrik santrallerden salanm olup, rzgr
ve dier yenilenebilir enerji kaynaklarna dayal santrallerin toplam retime katks
% 0,78 olarak gereklemitir. Elektrik retiminin kaynaklara gre dalm Grafik.
6da verilmitir.
2009 ylnda Trkiye toplam elektrik enerjisi retiminin % 46,08lik ksm EA
ve bal ortaklklar bnyesindeki retim tesislerinden salanmtr. Dier retim
tesislerinin 2009 ylnda retime katklar srasyla yledir: Yap-let santralleri %
22,55, Yap-let-Devret santralleri % 7,15, retim irketleri % 14,78,
ZOtoprodktrler % 7,19, letme Hakk Devri modeli kapsamndaki santraller %
2,25'tir.
Kamunun elektrik retim sektr iindeki yerini ise Elektrik retim Anonim
irketi Genel Mdrl (EA) temsil etmektedir. EA, enerji sektrnde
elektrik retimi alannda faaliyet gstermekte olup, kamuya ait termik ve hidrolik
santrallerin iletilmesi, bakm, onarm ve rehabilitasyonlarnn yaplmas
faaliyetleri ile Bakanlar Kurulunca grev verilmesi halinde yeni retim tesislerinin
kurulmas, iletilmesi ve kiralanmas faaliyetlerini yrtmektedir.
EA, 24.199 MW kurulu gc ile 2009 ylnda Trkiye kurulu gcnn %
54,06sna sahiptir. EAn 24.199 MWlk kurulu gc, toplam 12.524,9 MW
gcnde 18 adet termik santralden ve toplam 11.674,10 MW gcnde 105 adet
hidrolik santralden olumaktadr. EA kurulu gcnn kaynaklara gre dalm
aada verilmitir.
14
Tablo 6. 20002009 Yllar EA retimleri
15
Grafik 7. EA 20032009 Yllar retim Grafi i
Grafik 8. EA Yerli Kaynak ile retim Miktarlar (GWh)
16
Trkiye elektrik enerjisi retiminde kamu kurumlarnn yan sra zel sektr
kurulular da yer almtr. Her ne kadar Trkiyede zelletirme kavram 1984
ylnda 3096 sayl yasann yrrle girmesi ile gncel hale geldiyse de, bu tarihin
daha ncesinde elektrik retiminde EA ve KEPEZ gibi imtiyazl zel irketler
yer almtr.
1984 ylnda kurulu gcn iinde % 85 olan kamu kesimi pay, 2009 ylnda %
54,06ya dmtr. Kamu santrallerinin kurulu g ve retim miktarlar 1984
ylna gre 2008 ylnda yaklak 3,5 kat bymtr. Buna karlk zel sektr
santrallerinin toplam kurulu gc ayn dnemde yaklak 13 kat, toplam retim
miktar ise yaklak 25 kat bymtr. zellikle 1998 ylndan sonra, kamunun
elektrik yatrmlarnn klmesi ve YD, Y ve HD modeli kapsamnda zel
sektrn elektrik retiminde arlkl olarak termik kapasite ile yer almas ve bu
kapasitelerin retimlerine satn alma garantisi verilmesi bymedeki farklln
birincil nedenidir.
17
TRK YEDE TERM K SANTRALLER

2009 yl itibari ile 44.466,70 MW olan Trkiye kurulu gcnn, 29.333,4 MWlik
ksmn Termik Santraller oluturmaktadr. Termik santrallerin 2009 yl retimi,
Trkiye toplam elektrik retiminin % 80,73ne karlk gelmektedir. Kaynaklar
asndan bakldnda ise, toplam elektrik retiminin % 48,52si doalgazdan, %
21,79u yerli kmrden, % 6,60 ithal kmrden, % 3,80i ise sv yaktlardan
saland grlmektedir.
EA toplam retimde % 46,08lik paya sahip olup, geri kalan % 53,92lik retim
ise zel sektr tarafndan karlanmaktadr.
2009 verilerine gre; otoprodktrler kapsamndaki termik santraller: 12.302,2
GWh, iletme hakk devri termik santraller: 4.373,1 GWh, retim irketi termik
santraller: 78.900,6 GWh, EA termik santralleri: 61.120,4 GWh retim
yapmlardr
Termik santrallerin kurulu g ve retimlerindeki geliimlerin analizini yapacak
olursak bugnk gelinen yksek maliyetli elektriin nedeni de ortaya kacaktr.
Doalgaz santrallerinin retimi 2000 ylna gre % 106 artarken toplam elektrik
retimimiz ise % 53 artmtr. Ayn zaman aralnda linyit santrallerinin elektrik
retimi ise ancak % 11 artmtr.
1980 yl ncesinde kurulan linyit santrallerinin toplam kapasitesi 1.047 MW olup
toplam linyit santrali kurulu kapasitesinin % 15ini oluturmaktadr. Linyite dayal
termik santral yatrmlarnn nemli bir ksm, byk lde 1973 ve 1977 petrol
krizlerini izleyen yllarda yaplmtr. 1980 yl sonrasnda yaplan linyit
santrallerinin toplam kapasitesi 7.164 MWdir. Bununla birlikte, 19821994 yllar
arasndaki 12 ylda toplam 4.219 MW gcnde linyite dayal santral ina edilirken
19942006 yllar arasndaki 12 ylda ancak 2.392 MW gcnde linyit santrali
yaplabilmitir. Yerli linyit kaynaklarnn elektrik retimi amal kullanmna
ilikin sz konusu olumsuz gelime, belirtilen srete santral yatrmlarnn kamu
tarafndan deil, zel sektr sermayesi ile yaplmas gerektiine dair politika
deiiklii nedeniyle ortaya kmtr. Sz konusu politika deiikliinin sonucu
olarak, zel sermaye yerli kaynaklarmz deil, salad kamu garantileriyle ilk
yatrm maliyeti daha dk ve yatrm sresi daha ksa olan ithal doalgaza dayal
santralleri tercih etmitir.
Bu gelimenin yan sra, 1998 ylna kadar art eilimini srdren elektrik retimi
amal linyit retimi, arln ithal doalgaza verilmesi sonucu 1999 ylndan
itibaren nce duraklama, daha sonra ise belirgin bir d dnemine girmitir.
Yeni yapda zel sektr, kamu mlkiyetindeki varlklarn satn alnmas ya da
belirli bir sektrde faaliyet gsterebilme hakknn elde edilmesi amacyla snrl
yatrm yapm, buna karlk, yeni tesis yatrm ya da mevcut tesislerin
18
iyiletirme, yenileme ya da kapasite artrm eklinde yaplan yatrmlara ilgi

gstermemitir. zel sermaye, kamu tarafndan uzun dnemli al ya da de
anlamalaryla gelir garantileri saland takdirde yatrma yanam, elektrik
sektrnde risk alma konusunda son derece gnlsz davranmtr. Yeni yap ile
sektrde planlama kavram yerini piyasa mekanizmalarna brakmtr. Bunun
sonucu olarak sermaye, devletten eitli garantiler salayarak ilk yatrm tutar ve
yatrm sresi ksa ama iletmesi (zellikle yakt maliyetleri) yksek projeleri tercih
etmi, bunun sonucunda lkede enerji arz gvenlii sorunu ortaya kmtr.
Sz konusu olumsuz srete, devlet garantileri verilmek suretiyle, elektrik
sektrne bir lde zel sermaye ekilebilmi, ancak Elektrik Piyasas
Kanununun yrrle girmesinden itibaren yeni garantilerin verilmiyor olmas
nedeniyle sz konusu yatrmlarn arkas gelmemitir. TEA tarafndan yaplan
tahminlere gre, Trkiye elektrik talebinin karlanabilmesi iin her yl yaplmas
gereken 2 ila 3,3 milyar dolar tutarndaki yatrmn nasl yaplacana ilikin olarak
sektr kilitlenmi durumdadr. Bu srete, kaynak kullanm yerli kaynaklar
aleyhine bozulmu ve lkenin enerji gvenlii nemli boyutlarda tehdit altna
girmitir.
Elektrik retiminde kurulu gcn birincil enerji kaynaklarna gre dalmnda
zellikle 1990l yllarn sonundan itibaren, byk oranda doalgaza bamllk
ortaya kmtr. Bu srete, yerli kaynaklara dayal yatrmlardan byk oranda
vazgeilmi, ithal kaynaklara ynelim gereklemitir. Rzgar, gne ya da
jeotermal gibi kaynaklarn kullanmlar ise neredeyse yok dzeyinde kalmtr.
Elektrik sektrnn bu yapsnda, zel sermaye, kmre dayal santral kurmay
zellikle garantiler yoksa tercih etmemektedir.
Bu srete, zel sektr tarafndan kmre dayal yaplan nemli bir yatrm, 2004
ylnda, Adanann Yumurtalk lesinde bir Alman konsorsiyumunca ina edilen
Sugz Termik Santralidir. 1.210 MW gcndeki bu santral, Kolombiyadan
getirilen kmrlerle altrlmaktadr. Sadece 150200 kilometre uzakta bulunan
Adana Tufanbeyli lesinde ve Kahramanmara Elbistan Havzasnda termik
santrallerde tketime uygun nemli miktarlarda kmr rezervleri bulunmaktayken,
binlerce kilometre uzaktaki Kolombiyadan Trkiyeye kmr ithal edilmesi,
mevcut yapnn arpkln gstermesi bakmndan nemlidir.
Oysa lkemizin, ne ithal kmre ne de ithal doalgaza mahkumiyeti bir zorunluluk
deildi ve bugn de deildir. Trkiyenin, ithal doalgaz karsnda
gelitirebilecei yerli kaynaklara dayal alternatif projeleri her zaman
bulunmaktadr. Sz konusu alternatif projeler arasnda en nemlilerinden biri de
Afin Elbistan Linyit Havzas Projesidir.
Sz konusu politikalar sonucu geldiimiz noktada kamu kurulu gc byk oranda
yerli kmr ve hidrolik kaynaklara dayal iken, zel sektr byk oranda da
baml kaynaklara dayal santraller tesis etmitir. Dolaysyla, kamu sektr
19
kurulu gcnn ithal kaynaklara bamll % 25 dzeyindeyken, zel sektrn

ithal kaynak bamll ise % 90 dzeyindedir.
Bununla beraber, doalgaz bamllnn bir faturas bulunmaktadr. Trkiyenin
2008 ylnda enerji hammaddeleri ithalatna dedii rakam, tm ithalat tutarnn %
24ne ve 48,2 milyar dolara ulamtr. Trkiyenin petrol ve doalgaz dahil, ithal
ettii enerji faturas artmtr. Bu dzeyiyle enerji ithalat, d ticaret ann en
nemli ksmn oluturmaktadr.
2010 Mart itibariyle EPDKdan lisans alan ithal kmr yaktl santrallerin tesis
edilmesi ngrlen kurulu gc 7.474,81 MWye, yeni lisans alan doal gaz yaktl
santrallerin tesis edilmesi ngrlen kurulu gc ise 5.088,20 MWye
ulamaktadr.
Lisans alan bu yeni ithal kmr santrallerinin mevcut kurulu g olan 44.766,70
MWye oran % 16.70, yine lisans alan doalgaz yaktl santrallerin oran ise %
11.37dir. Baka bir ifade ile mevcut kurulu gcn % 27.87si orannda yeni ithal
yaktl santralin yapm gndemdedir. Bu denli yksek kapasitede yeni ithal kmr
ve doal gaz santralleri bavurular, zel olarak elektrik retiminde ve genel olarak
enerji retiminde, da bamlln hangi noktalara varabileceini gstermektedir.
Bu nedenledir ki, Strateji Belgesinde belirtilen hedeflere ulalabilmesi iin kamu
kesiminin planlayc, yol gsterici, denetletici ve yatrmc olarak srete yer
almas zorunludur.
Kamuya Ait Termik Santraller
2008 Ylnda lkemizdeki Termik Santrallerin elektrik enerjisi retimi 164.139
GWh olup, bunun 69.297 GWhsi EA Termik Santrallerinden karlanmtr. Bu
retimin kaynaklara gre dalm:
Linyitle alan Santraller
: 37.235.911 MWh
Doalgaz ile alan Santraller
: 26.813.876 MWh
Fuel-oil ile alan Santraller
: 3.365.056 MWh
Takmr ile alan Santraller : 1.882.377 MWh'dir.

Yl ierisinde yaplan 69.297.220 MWh brt retime karlk, eitli nedenlerle
retilemeyen enerji 40.735.085 MWh'dir. Ayrca Ambarl, Hamitabat, Bursa,
Aliaa Doalgaz Kombine evrim Santrallerinde ISO artlarndan dolay toplam
300 MW, Yeniky Termik Santralinde kazan dizayn nedeni ile 60 MW, Hopa
Termik Santralinin eski olmas nedeni ile 10 MW kurulu g kullanlamamaktadr.
20
2008 ylnda kurulu gte deiiklik olmamasna ramen, geen yla oranla
7.952.359 MWh daha fazla retim gereklemi ve genel olarak santrallerin 2007
ylnda % 72,05 olan kapasite kullanma Faktr 2008 ylnda % 77,02 ye, ayn
ekilde % 85,76 olan Emre Amadelik Faktr de % 87,89a ulamtr.
2009 Ylnda ise lkemizdeki Termik Santrallerin elektrik enerjisi retimi
156.696,3 GWh olup, bunun 61.120,4 GWhsi EA Termik Santrallerinden
karlanmtr. Bu retimin kaynaklara gre dalm:
Kmrle alan Santraller
: 36.229.874 MWh
Doalgaz ile alan Santraller : 23.916109 MWh

Fuel-oil ile alan Santraller
: 974.385 MWh'dir.
T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn politikas; retim kapasitesi

ihtiyacnn, zel sektr tarafndan yeni santral yapm yan sra, mevcut santrallerin
yaplacak olan bakm-onarm, revizyon ve rehabilitasyonlarla kapasite, emre
amadelik ve gvenilirliklerini arttrmak yoluyla talep ihtiyacnn giderilmesi
eklindedir. Ayrca, Elektrik Enerjisi Sektr Reformu ve zelletirme Strateji
Belgesinde de zaruri iletme ve bakm faaliyetleri ile zaruri yatrmlar,
zelletirme srecinden bamsz olarak aksatlmakszn srdrlecektir
denilmektedir. Son yllarda bu kapsamda EAa bal Termik Santrallerde byk
bakm-onarm, revizyon ve rehabilitasyon almalar yaplmaktadr.
Ancak Kamu hale Kanununun, yatrm programndaki projelerin, uygulama
projesi yaplma zorunluluu nedeni ile ihale edilmesini son derece gletiren
ynleri ile ilgili skntlar devam etmektedir. Kamu hale Kanununda deiiklik
yaplmas hususunda almalar olmakla birlikte henz neticelenmemitir.
Kapsaml rehabilitasyon, modernizasyon, yenileme ve Baca Gaz Artma Tesisi
gibi yeni tesislerin yaplmas mevcut mevzuat hkmleri erevesinde olduka
zordur.
Tm santrallerin rehabilitasyon ve tehizat yetersizlikleri iin yaklak 750 milyon
dolar, ayrca baca gaz artmas olmayan Soma, Seyitmer, Tunbilek, Kangal ve
Afin-Elbistan-A Santrallerine baca gaz artma tesisi yaplabilmesi iin de 750
milyon dolar yatrm gerektii belirtilmektedir.
evre mevzuat gerei Baca Gaz Kkrt Artma Tesisi kurulmas gereken Termik
Santrallerin 2009 Yl Yatrm Programna konulmas teklif edilmekle birlikte,
DPT; sz konusu tesis projeleri iin yeterli finansman kaynann bulunmamas,
bu santrallerde yaplacak yatrmlarn, retim tesislerinin zelletirme programlar
ile uyumlu olmamas nedeni ile BGD tesislerinin zelletirme almalar sonras
tesisleri devir alacak zel irketler eli ile gerekletirilecek ekilde planlanmas
dncesi ile 2009 program tasarsndan kartlmasn istemitir.
21
Kamuya ait santrallerimize ait baz bilgiler aada verilmitir.

atala z:
Bulunduu Yer
Kurulu G
Nominal Yllk retim Kapasitesi
Yapmc Firma
letmeye Al Tarihi 1. nite
2. nite
Kullanlan Yaktn Cinsi
Alt Isl Deeri(Dizayn Deeri)
Kmr Tketimi (Dizayn Deer)
Kmrn kl/nem oran
2008 Yl Brt retimi (Gerekleen)
: Ikveren / ZONGULDAK
: 2 x 150 = 300 MW
: 1.950.000.000 kWh
:TRANSELEKRO MHI - KUTLUTA
: 26.07.1989
: 05.02.1991
: Takmr
: 3300 kcal/kg
: 827 gr/kWh
: % 47 -- % 15
: 1.882.377.000 kWh
2008 Yl Yaklan Kmr A.I.D.
: 3.369 kcal/kg
2008 Yl Fiili Kmr
: 1.636.566 Ton
2008 Yl Kapasite Kullanma Faktr
: 71,43 %
2008 Yl Emre amade Ol. Fak.(retim) : 85 %

2009 Yl Brt retimi
: 1.850.400.000 kWh
atalaz termik santralinde her iki nite elektro filtrelerinin rehabilitasyonu iin
2000 ylnda ETA-FLS MLJO Konsorsiyumu ile szleme yaplm, ancak
szlemede garanti edilen elektrofiltre sonras baca gaz (230 mg/Nm3) toz emisyon
deerinin salanamamas nedeniyle sonu alnamam ve szleme fesh edilmitir.
Baca gaz toz emisyonlarnn yeni evre mevzuatna uygun snr deerlerin
(100mg/Nm3) altna ekilmesi iin 2007 ve 2008de iki ihale yaplm ancak her
ikisinde de teklif temin edilemediinden ihale iptal edilmitir. Yeniden ihalesi iin
almalar devam etmektedir.
Santral klnn Karadenize dearjna devam edilmektedir. Deniz kirlenmesinin
nlenmesi iin kl baraj yapm almalar da devam etmektedir.
22
Santralde kullanlan kmr, kazan dizayn deerleri ierisinde olmasna ramen,

retilen birim kWh enerji iin tketilen s enerjisinin azaltlabilmesi, verim
kaybnn nlenmesi ve yaklan fuel-oilin miktarnn azaltlmasn iin; kazan
ierisinde kmrn tam yanmasnn salanabilmesi, s enerjisinin maksimum
seviyede elektrik enerjisine dntrlmesinin salanmas iin gerekli olan kazan
yanma optimizasyonunun yaptrlmas ve yanma parametrelerinin santral dizayn
deerleri ierisinde olmasnn salanmas iin kazan rehabilitasyonunun yaplmas
gerekmektedir.
Bu ilerin amil-i mtehasss Transelektro firmasna yaptrlmas ynndeki
almalar EA Ynetim Kurulu Karar ile gndemden karlmtr.
Af in ElbistanA:
Bulunduu Yer
: Afin/KAHRAMANMARA
Kurulu G
: 3x340 + 1x335 = 1355 MW
: 8.800.000.000 kWh
Yapmc Firma
: ABB- VKW-FOSTER WHEELER

KUTLUTA-ARMIKLI

2. nite
3. nite
4. nite
: 07.07.1984
: 03.03.1985
: 25.01.1986
: 13.06.1988
: Linyit Kmr
Alt Isl Deeri (Dizayn Deeri)
: 1.050 kcal/kg
: 2.500 g/kWh
Kmrn kl / nem oran
: % 18 -- % 50
: 4.198.350.000 kWh
2008 Yl Gelen Kmr A.I.D.
: 1.073 kcal/kg
2008 Yl Fiili Yaklan Kmr
: 10.818.958 Ton
: 35,27 %
2008 Yl Emreamade Ol. Fak. (retim) : 40,74 %

2009 Yl Brt retimi : 1.124.440.000 kWh
23
Afin-Ann rehabilitasyonu iin Dnya Bankas kredi anlamas imzalanmtr.

Temmuz 2006da ihaleye klm olmasna ramen Nisan 2008deki ikinci
aamada da teklif temin edilememi ve tek bir paket halindeki rehabilitasyon ileri
artnamesinin i paketleri halinde yeniden dzenlenmesi kararlatrlmtr.
paketlerinden en kritik ve iin en byk yekununu tutan Kazan ve Elektrofiltre
Rehabilitasyon ileri iin Kasm 2008 de ihale klm, ancak Haziran-2009a
kadar ilave bilgi ve belgeler esas alnarak yaplan deerlendirmelerden yeterlilik
artlarnn salanamad grlm ve Ekim-2009da EA Ynetim Kurulunca
n yeterlilik ihalesi iptal edilerek, Dnya Bankas kredisinin sonlandrlmasna ve
iletmenin srekliliini teminen yaplmas zorunlu olan bakm-onarm ve
iyiletirmelerin kurum z kaynaklarndan karlanarak yaptrlmasna karar
verilmitir.
Ayrca 2009 yatrm programnda Afin Elbistan A Santrali Baca Gaz Kkrt
Artma Tesislerinin yapm iz bedelle bir sonraki yla ertelenmitir.
Af inElbistan B Termik Santrali
Bulunduu Yer
: Afin/KAHRAMANMARA
Kurulu G
: 4x360 MW
: 9.360.000.000 kWh
Yapmc Firma
: MHI-MITSUBISHI CORPORATION
BABCOCK-ENKA-GTT

2. nite
3. nite
4. nite
: 03.03.2006
: 18.09.2006
: 23.06.2006
: 14.11.2006
: Linyit Kmr
: 9501500 kcal/kg
: 2.250 g/kWh
Kmrn kl / nem oran
: % 15 -- % 48
: 7.241.155.000 kWh
: 1.044 kcal/kg
2008 Yl Fiili Yakt
: 15.546.424 Ton
: 57 %
24
2008 Yl Emreamade Ol. Fak.(retim) : 78 %

2009 Yl Brt retimi : 7.842.885.000 kWh
Santrale kmr salayacak llolar havzasnn almam olmas nedeniyle kmr
ihtiyac AELAEBTS arasna geici olarak yaplan konveyr ile karlanmaktadr.
Ancak kmr konveyrnn yedei yoktur. Arza durumlarnda santralin kmrsz
kalarak devre d olmamas iin kamyonla kmr nakli yaplmaktadr.
Santralin atklar geici kl atk sahasna geici kl konveyr ile
gnderilmektedir. Kl konveyrnn de yedeinin olmamas arza durumunda kl
sevkini durdurmakta, yk dlmesine hatta santralin devre d olmasna neden
olmaktadr.
Kl ve Kmr sorununun kesin zm Cllolar Kmr Havzasnn almasyla
mmkn olacaktr. haleyi alan firma almalara balamtr.
Mart an Termik Santrali
Bulunduu Yer
: an / ANAKKALE
Kurulu G
: 2 X 160 = 320 MW
: 2.080.000.000 kWh
Yapmc Firma
: ALSTOM
letmeye Giri Tarihi
: 20.10.2003
: Linyit Kmr
: 2.600 kcal/kg
: 850 g/kWh
Kmrn kl / nem oran
: % 32 -- % 22
: 2.191.500.000 kWh
2008 Yl Yanan Kmr A.I.D.
: 2673 kcal/kg
2008 Yl Fiili Kmr
: 1.784.678 Ton
: 78 %
25
2008 Yl Emreamade Ol. Fak.(retim)

2009 Yl Brt retimi
: 83 %
: 1.949.616.000 kWh
Kazan Teknik Bilgileri;

malat
: ALSTOM POWER,
Tipi
: Dolaml Akkan Yatakl
Kapasite:
: 462 ton/saat-buhar
Verim
: % 92
Generatr Teknik Bilgileri;

malat
: ALSTOM POWER
Tipi
: Senkronize
: 176 MWA
k Gerilimi
: 15 kV
Soutma Tipi
: Hava Soutmal
Trbin Teknik Bilgileri;

malat
: ALSTOM POWER
Tipi
: 3 Basn Kademeli
Kapasite
: 160 MW
Devir Says
: 3000 devir
Is Tketimi
: 1907 kcal/kWh
Verim
: % 45
Soutma Sistemi Genel zellikleri;

Tipi
: Kuru Tip (Haller Sistem)
Kapasite
: 15800 m3/saat sirklasyonlu
Kule Ykseklii
: 120 m
Kmr ve Genel zellikleri;

Isl Deer
26
: 2600 % 10 kcal/kg,% 32 kl,
% 22 nem, % 4 kkrt
Kmr Bes. Kap.
: 600 ton/saat
Stok Sahas Kap.
: 200.000 ton
Kl Genel zellikleri;
Kl Stok Sahas Alan
: 800.000m2
Kl-Cruf Miktar
: 154 ton/saat
Santral Genel Verimi
: % 42
an Linyitleri letmesi
an Havzas Toplam Rezervi
: 95 milyon ton
(Santral 70 milyon ton, Piyasa 25 milyon ton)
Ortalama Isl Deer
: 2600 % 10 kcal/kg
Ortalama Dekupaj Oran
: 1/13
Garanti Edilen Emisyon Deerleri

UUCU KL
150 mg / Nm3
NOX
800 mg / Nm3
CO
250 mg / Nm3
SO2
1.000 mg / Nm3
GAZ MKTARI
544.388 Nm3 / saat
Elektrik retim-letim A.. (EA) tarafndan, anakkalenin an linyitlerinin

deerlendirilmesi amacyla, Fransz Alstom Power Centrales firmasnn
liderliinde, Alstom Power kazan, Alstom Power Proje A.., Gea Egi (soutma
suyu sistemi ve soutma kulesi) ve Teknotes (inaat ve montaj ileri) firmalarnn
ortaklyla an Termik Santralinin 320 (2 x 160) MW kapasite ile yaplmasna
karar verilmi ve ylda yaklak net 2.25 milyar kWh elektrik enerjisi retmesi
planlanmtr.
an Termik Santrali sahas; anakkale li snrlar ierisinde an lesine bal
Kulfa ve Yaya kyleri arasndadr. Santral sahas, ananakkale karayolundan
an lesine 12 km uzaklktadr. Kmr maden sahasna 3.5 km mesafededir.
27
Santral sahas toplam alan; 800 dnm santral teknolojik niteleri, 800 dnm kl
stok sahas olmak zere toplam 1.600 dnmdr.
23.10.2000 tarihinde ie balanlm olup santralin geici kabul 15.07.2006
tarihinde, kesin kabul ise 10.09.2008 tarihinde imzalanmtr.
an Termik Santrali, plverize kmrle alan Termik Santrallere alternatif bir
teknoloji olan akkan yatakl yakma teknolojisi ile dizayn edilmitir. Kamu
santralleri iindeki tek akkan yatakl santraldir.
Akkan yatakl kazanlarda zgara altndan verilen hava; bir hava yast
oluturularak bu yastk zerinde kmr, kum, kl ve kire tandan oluan kat
maddeler asl halde yanma ilemini gerekletirmektedir. Bu ilemle, kmrn
kazan yanma odasnda daha uzun sre kalmas salanarak yanma reaksiyonunun
daha dk scaklkta (850oC) olmas salanmaktadr. Bu durum evre iin zararl
olan SO2 ve NOx miktarn minimum seviyeye indirmektedir.
Dier taraftan, yanma ilemine kire ta katlm ile deslfrizasyon ilemi
dorudan kazann iinde gerekletirilmektedir.
Bu teknoloji sayesinde santralin evreye gaz ynnden verebilecei zararlar
ortadan kaldrlmakla birlikte, santral verimi de artarak daha ucuz enerji retimi
salanmaktadr.
Bu teknoloji 1985 ylndan bugne kadar 35.000 MWtan fazla kurulu gte
uygulanarak deneme safhasn oktan geride brakm ve evre dostu olduunu
kantlamtr
evresel Etki Deerlendirme (ED) raporunda belirtilen taahhtler dorultusunda;
santralin ormanlar zerindeki etkilerinin izlenmesi iin Ege Ormanclk Aratrma
Enstits ile evre Daire Bakanl arazi almalar yapmaktadr. Ayrca
TBTAK-MAM ile yaplan szleme erevesinde, havada belirli kirletici
parametreler ile yeralt ve yzey sularnn analizleri de belirli periyotlarla
yaplmaktadr.
3.1.5. Orhaneli:
Bulunduu Yer
: Orhaneli/ BURSA
Kurulu G
: 210 MW
: 1.365.000.000 kWh
Yapmc Firma
: STEINMULLER+SUN-TEK
TECHNOPROMEXPORT/STFA
28
letmeye Al Tarihi
: 05.02.1992
: Linyit Kmr
: 17802560 kcal/kg
: 996 g/kWh
Kmrn kl / nem oran
: % 31 -- % 26
: 1.332.3453.000 kWh
: 2.114 kcal/kg
2008 Yl Fiili Kmr
: 1.484.215 Ton
: 72,23 %
: 79,75 %
2009 Yl Brt retimi
: 1.201.796.000 kWh
Orhaneli termik santralinde ya yakc sistemi rehabilitasyonu iin 24.11.2005

tarihinde szleme imzalanm, rehabilitasyon fiili olarak tamamlanm ve geici
kabul yaplmtr.
Ulusal Elektrik Sisteminin slah ve UCTE ile yaplacak enterkoneksiyon hazrlk
almalar erevesinde, primer frekans kontrol katlm kapasitesi artrma
rehabilitasyonu almalar tamamlanarak geici kabul yaplmtr.
Ana Kazan Eco2, Eco1 borular ve dirseklerinin eskilerinin demontaj, borularn
ve dirseklerin temini ve kaynak edilmesi 2009 yl revizyonunda yaplacaktr.
Orhaneli TS da bunker st toz bastrma sisteminin demontaj, montaj ve devreye
alma ii ihalesi iptal edildi.
3.1.6. Seyitmer:
Bulunduu Yer
: Seyitmer/ KTAHYA
Kurulu G
: 4 x 150 = 600 MW
: 3.900.000.000 kWh
Yapmc Firma
12
: STEIN INDUSTRIE - FRANCO
29
TOSI
letmeye Al Tarihi
: VKW-MHI-TOKAR
: VKW BABCOCK-BBC-TOKAR
1. nite
: 10.04.1973
2. nite
: 08.11.1973
3. nite
: 01.09.1977
4. nite
: 16.02.1989
: Linyit Kmr
: 1500 100 kcal/kg (12 nite)

: 1400 2000 kcal/kg (34 nite)
: 1.546 g/kWh
Kmrn kl / nem oran
: % 40 -- % 35
Kazan Karakteristii
Kazan Tipi
: Tabii Sirklasyonlu
Ana Yakt Yakc Says
: 6 x nite
Yardmc Yakt Yakc Says
: 6 x 2 nite 4 x 2 nite
Trbin Karakteristii
Trbin Tipi
: ki silindirli
Nominal Ykte Buhar Tketimi
: 500/480 ton/saat
Buhar Giri Scakl
: 535 C
Buhar Giri Basnc
: 136/140 kg/cm
Generatr karakteristii
30
Generatr Tipi
: Yatay milli
: 4.051.385.000 kWh
: 1.710 kcal/kg
2008 Yl Fiili Yakt
: 5.934.380 Ton
: 76,87 %
: 81,96 %
2009 Yl Brt retimi
: 4.021.980.000 kWh
Seyitmer termik santralinde 1., 2. ve 3. nitelerin ya yakc sistemi

rehabilitasyonu yaplmtr. evre mevzuat gereince kl emisyonlarnn aa
ekilmesi yannda elektrofiltre arzalarndan kaynaklanan retim kaybnn nne
geilmesini teminen Seyitmer Termik Santrali 1., 2., 3. ve 4. nitelerinin
elektrofiltre rehabilitasyonlar tamamlanmtr.
Ulusal Elektrik Sisteminin slah ve UCTE ile yaplacak enterkoneksiyona hazrlk
almalar erevesinde, primer frekans kontrol katlm kapasitesi arttrma
rehabilitasyonu almalar tamamlanmtr.
1., 2. ve 3. nite generatr ikaz sistemlerinin yenilenmesi iin SIEMENS firmasyla
szleme imzalanmtr. 1. ve 3. nitede demontaj ve montaj ileri tamamlanm ve
sistem devreye alnmtr.
Seyitmer termik santrali 1. ve 2. nite kmr hazrlama ve tama sistemlerinin
otomasyonu ile ilgili yaplan ihale iptal edildi, yeniden ihale aamasnda.
Seyitmer termik santrali kl temizleme sisteminin ihalesi yaplm olup szleme
aamasndadr. 1., 2. ve 3. niteye ait park makinalarnn son teknolojiye uygun
sistemlere dntrlmesi ii devam etmektedir. TC3 bandnn tama kapasitesinin
arttrlmas ii ve kazan asansrlerinin yenilenmesi ii ihale aamasndadr.
Seyitmer termik santrali 1.,2.,3. ve 4. Gruplarn kum filtrelerinin rehabilitesi
ihalesi yapld, deerlendirme aamasndadr.
3.1.7. Tunbilek:
Bulunduu Yer
: Tunbilek/ KTAHYA
Kurulu G
: 65 + 2 x 150 = 365 MW
31

Yapmc Firma
: 2.372.500.000 kWh
12
3
45
: DRR WERKE - AEG

: ELIN
: ELEKTRM KRAFTWERK
UNION KUTLUTA
letmeye Al Tarihi
3. nite
: 21.02.1966
4. nite
: 15.08.1977
5. nite
: 10.10.1978
: Linyit Kmr
: 2170 100 kcal/kg (B)

: 2600 3900 kcal/kg (A)
: 1.125 g/kWh
Kmrn kl / nem oran
: % 40 -- % 35
: 1.607.335.300 kWh
: 2.811 kcal/kg
2008 Yl Fiili Kmr
: 1.459.279 Ton
: 50,13 %
: 51,19 %
2009 Yl Brt retimi
: 1.606.053.000 kWh
Tunbilek termik santralinde 4. ve 5. nitelerinin soutma kulesi rehabilitasyonu

ile dner hava stclar rehabilitasyonu 20062007 yllarnda yaplarak
tamamlanmtr.
3. nite Nisan 2006 tarihinden beri yksek basn trbini rotor arzas nedeniyle
devre ddr. 3. nite turbo generatrnn modernizasyonu iin ESG Energy
Service Group AG firmas ile szleme imzalanmtr. Yksek basn ve alak
basn rotorlar bakm ve onarm iin yurt dna gnderilmitir. nitede bakm ve
32
revizyon/modernizasyon almalar devam etmekte olup, Nisan 2009da devreye

alnmas planlanmaktadr.
4. ve 5. nite kazan rehabilitasyonu, 3. 4. ve 5. nite elektrofiltre ve ya yakc
tesisatnn rehabilitasyonu, 4. ve 5. nite turbo-generatr revizyonu, ana buhar
borularnn deiimi, atk su artma tesisi gibi pek ok rehabilitasyonun ve
alternatif su kayna bulunarak ilave su isale hattnn yaplmas planlanmaktadr. 3.
nite elektrofiltre rehabilitasyonu 02.03.2010 tarihinde ihale edilecektir.
Kangal:
Bulunduu Yer
: Kangal/SVAS
Kurulu G
: 2 x 150 + 1x 157 = 457 MW
: 2.970.500.000 kWh
Yapmc Firma
: TRANS ELEKTRO-MHI
KUTLUTA-ERG
letmeye Al Tarihi
1. nite
2. nite
3. nite
: 22.12.1989
: 20.12.1990
: 26.10.2000
: Linyit Kmr
: 1300 kcal/kg
: 2.190 g/kWh
Kmrn kl / nem oran
: % 25 -- % 40
: 1.811.199.030 kWh
: 1.190 kcal/kg
2008 Yl Fiili Kmr
: 4.340.499 Ton
: 45 %
: 53 %
2009 Yl Brt retimi
: 1.658.187.000 kWh
33
1. ve 2. nitelerin elektrofiltre rehabilitasyonlar yaplmtr. Ancak 2. nitenin

garanti toz emisyon deeri salanamadndan, almalar devam etmektedir.
Kangal termik santralinde 1. ve 2. nite kazanlarnn yanma optimizasyonu ve
rehabilitasyonu iin, MTAnn kmr sahalar ile ilgili raporu dorultusunda amili
mtehasss TRANSELEKTRO firmas ile Eyll 2006 tarihinde szleme
imzalanmtr. Demontaj ve montaj ileri 1. nitede Mart 2008de balam olup,
Aralk-2009da geici kabul yaplmtr. 2. nitede demontaj ve montaj ileri ise
Mays2009da balamtr. Ayrca 1. ve 2. nite kazanlarna ait ya yakc
sistemlerinin rehabilitasyonu da, nitelerin kazan rehabilitasyonuna paralel olarak
yaplmaktadr.
1. nite trbin generatr byk revizyonu, btnlk muayenesi, spervizrlk
hizmeti ve malzeme temini ii iin MITSUBISHI firmas ile szleme imzalanm
olup almalar devam etmektedir.
1. ve 2. nite deirmenlerine ait 12 adet hidrolik kaplin temini ve montaj iin de
szleme imzalanmtr. nitelerin kazan rehabilitasyonu ile paralel olarak hidrolik
kaplinlerin tedarik ve montaj ileri gerekletirilmektedir.
1. ve 2. nite kazanlar SHT, RHT, EVP, DOM ve ECO drenaj, havalandrma
hatlar ve ventillerinin yenilenmesi iinde de almalar 1. nitede devam
etmektedir.
1. nite kazan binas iinde ve dndaki mevcut boru, kanal, vana, kolektr vb.
blgelerin izolasyonlarnn yaplmas ii de ihale edilmitir.
evre mevzuatna uyum iin 1. ve 2. nitelere Baca Gaz Artma (BGA) tesisi ve
endstriyel atk su artma tesisi yapm gerekmektedir. Ayrca 1. ve 2. nite ikaz
sistemlerinin ve generatr korumasrle ve panolarnn yenilenmesi, otomatik
numune alma tesisi yaplmas, baca gaz analizrlerinin deiimi gibi ilerin
yaplmas da santralin emreamadeliini artracaktr.
Ambarl Fuel-Oil:
Bulunduu Yer
: Avclar/ STANBUL
Kurulu G
: 3 x 110 + 2 x 150 = 630 MW
: 4.410.000.000 kWh
Yapmc Firma
123
45
34
: COMBUSTON ENGNEERING
WESTNGHOUSE + GENERAL
ELECTRIC
: SULZER ESCHER WY-
UNION
letmeye Al Tarihi
1. nite
: 23.03.1967
2. nite
: 09.01.1967
3. nite
: 14.07.1970
4. nite
: 17.06.1971
5. nite
: 11.12.1970
: Fuel-oil + Motorin
: 9600 kcal/kg
Yakt Tketimi (Dizayn Deer)
: 240 g/kWh
: 3.365.056.000 kWh
2008 Yl Yaklan Fuel-oil A.I.D.
: 9.600 kcal/kg
2008 Yl Fiili Yaklan Fuel-oil
: 832.635 Ton
: % 60,81
2008 Yl Emreamade Ol.Fak.(retim)
: % 78,71
2009 Yl Brt retimi
: 974.385.000 kWh
lkemizin iinde bulunduu enerji darboazn ama konusunda katk salamak ve

mevcut nitelerin sorunlarn zmek, maliyetlerini drmek amacyla, Ambarl
Fuel-Oil santralinde doal gaza dnm ve g artrm projesi kapsamnda,
santralin 4. ve 5. nitelerinin 2 adet gaz trbini ve atk s kazan ilavesi ile
kombine evrime dntrlmesi planlanarak 2007 yatrm programna alnmtr.
04.12.2007 tarihinde yaplan ihalenin iptalinden sonra 15.07.2008 tarihinde
yeniden yaplan ihale sonucunda 10.11.2008 tarihinde Ekon Endstri naat ve Tic.
A..Prokon Mhendislik ve Mavirlik A..Prokon malat ve Montaj A..
Ortakl ile szleme imzalanm ve almalara balanlmtr. Bu dnm ile
500 MW kapasite art salanacak olup yatrm 3 ylda tamamlanacaktr.
Ambarl Fuel-Oil santralinde 4. ve 5. nitelerin doal gaza dnm ve g
artrm projesi kapsamnda onayl alt ykleniciler aada verilmitir.
Gaz Trbin malats
: SIEMENS AG /ALMANYA
35
Buhar trbinleri rehabilitasyonu
: TURBO CARE/ABD
Atk Is Kazan tedarikisi
: AE&E CZ s.r.
Ana mhendislik firmas
: FCHNER Trafo teslimats AREVA
Santralin teknik zellikleri;

1 Gaz Trbini 1 Buhar Trbini (1 Blok)
Blok says
:2
Brt g k
: 408 MW
Net g k
: 400 MW / blok
Net s oran
: 1551 Kcal/kWh/Blok
Net verim
: % 54
Gaz Trbini
retici
: Siemens AG
Tipi
: SGT5-4000F
Verimi
: % 39.03 (AID Tabanl)
Net s oran
: 2216 kcal/kWh
Egzos scakl
: 583,3 oC
Buhar Trbini
Yeni yaplacak atk s kazanna uyumlu olarak rehabilite edilecek olan mevcut
buhar trbinleri kullanlacaktr.
retici
: Escher Wyss-Qerlikon
Tipi
: 3 DZ 3026
36
Generatr
Mevcut buhar trbinleri generatrleri kullanlacaktr.
Buhar (4.- 5. nite)
: Gaz (4.-5. nite)
malat
: Oerlikon
Siemens AG
: 187.5 MVA
344 MVA
G faktr
: 0.8
0.8
k gerilimi
: 15 kV
20 kV (% 5)
Hz
: 3000 d/d
3000 d/d
Frekans
: 50 Hz
50 Hz.
Soutma tipi
: Hidrojen
Hidrojen
Atk Is Kazan:
Dey akl, basn kademeli (yksek, orta, alak), entegre degazr sistemli ve
doal sirklasyonlu kazandr.
retici
: Austrian Energy & E CZ.s.r.o
Tipi
: Dikey (Doal sirklasyonlu)
2009 tarihi itibariyle kazan ve baca ykm skm ileri tamamlanmtr. Buhar
trbinlerinde skm ileri 04.11.2009 tarihi itibariyle tamamlanarak yurtdnda
bakm, onarm ve rehabilitasyon yaplmak zere sevk edilmitir. Santralde inaat
almalar devam etmektedir.
Santralin eski olmas nedeni ile dier 1. 2. ve 3. nitelerde de, evre Mevzuatlar
ve
retim
gvenilirlii
asndan
baz
rehabilitasyonlarn
(yanma
optimizasyonunun salanmas, deslfirizasyon tesisinin yapm, dk kalorili
yakt temin edilip yaklmas, kazanlarn rehabilitasyonu v.b.) yaplmasna ihtiya
vardr. Bu balamda nmzdeki yllarda sz konusu ilk nitenin de 4. ve 5.
nitelere benzer ekilde doalgaz kombine evrim nitelerine dntrlmesi
alternatifi de gndemdedir.
Ambarl Doal Gaz:
Bulunduu Yer
: Avclar/ STANBUL
Kurulu G
: 6 x 138,8 + 3 x 172,7 =1350,9 MW
37
: 9.450.000.000 kWh
Yapmc Firma
: KWU - KUTLUTA
letmeye Al Tarihi
A1
A2
A3
: 09.08.1988
: 20.08.1988
: 20.09.1990
B1
B2
B3
C1
C2
C3
: 24.09.1988
: 17.11.1988
: 20.01.1991
: 06.06.1989
: 22.06.1989
: 27.02.1991
: Doal Gaz Atk Is
: 8050 kcal/ Sm3
: 0,21 Sm3/kWh
: 9.370.640.000 kWh
2008 Yl Yaklan D.Gaz A.I.D.
: 8.275 kcal/Sm3
2008 Yl Fiili D.Gaz
: 1.991.964.999 Sm3
: 79 %
: 89,46 %
2009 Yl Brt retimi
: 8.441.179.000 kWh
Kombine evrime ait ST20 buhar trbininde kullanlmak zere 116 adet 7. kademe
ve 96 adet 8. kademe alak basn trbin kanad iin, amili-mtehasss firma
Siemens ile Ocak 2008 tarihinde szleme imzalanmtr.
Gaz trbinlerinde kullanlmak zere muhtelif kademelerde 272 adet rotor kanad ve
94 adet stator kanad iin SIEMENS AG/ALMANYA firmas ile szleme
imzalanmtr.
GT21 gaz trbini revizyonlarnda kullanlacak olan 1 adet inner casing imalat iin
ihale yaplm ve ANSALDO firmas ile szleme imzalanmtr.
Bursa Doalgaz:
Bulunduu Yer
38
: Ovaaka / BURSA
Kurulu G
: 4 x 239 + 2 x 238 = 1432 MW
: 10.017.000.000 kWh
Yapmc Firma
: MHI ENKA MC ITOCHU
lk Senkronize Tarihleri
GT 1
GT 2
GT 3
GT 4
BT 1
BT 2
: 24.11.1998
: 31.12.1999
: 02.03.1999
: 27.03.1999
: 20.01.1999
: 02.05.1999
: Doal Gaz Atk Is
: 8.100 kcal/ Sm3
: 0,19 Sm3/kWh
: 8.956.289.000 kWh
2008 Yl Gelen D.Gaz A.I.D.
: 8.260 kcal/ Sm3
2008 Yl Fiili D.Gaz
: 1.759.472.039 Sm3
: 71,20 %
: 84,34 %
2009 Yl Brt retimi
: 8.476.113.000 kWh
Bursa DGK Santrali gaz trbinleri giri havasnn soutulmas ii ile ilgili yaplan
ihale iptal edilmi olup, 2010da yeniden ihaleye klacaktr.
Hamitabat:
Bulunduu Yer
: Lleburgaz / KIRKLAREL
Kurulu G
: 1120 MW
Gaz Trbini snf
: GT13D2.
Kombine evrim verimi
: % 48
: 7.840.000.000 kWh
Yapmc Firma
: CMI-BBC(ABB)-ENKA-EGI
39
letmeye Al Tarihi
A1
A2
A3
B1
B2
B3
C1
C2
C3
D1
D2
D3
: 24.11.1985
: 05.02.1986
: 17.04.1987
: 04.04.1986
: 15.05.1986
: 03.08.1987
: 01.12.1987
: 17.12.1987
: 10.02.1987
: 06.04.1988
: 01.06.1988
: 13.04.1989
: Doal Gaz Atk Is
: 8050 kcal/ Sm3
: 0,23 Sm3/kWh
Tam ykte gnlk yakt tketimi
: 5.376.000 Sm3/gn
: 7.995.125.000 kWh
: 8.161 kcal/kg
2008 Yl Fiili Yaklan D.Gaz
: 1.838.356.982 Sm3
: 81,27 %
: 91,54 %
2009 Yl Brt retimi
: 6.692.882.000 kWh
Hamitabat elektrik Santralinde 2 adet gaz trbini rehabilitasyonu ve 4 adet gaz

trbininin ift yakt (Doalgaz ve Mazot) kullanabilmesi iin gerekli yakc
rehabilitasyonu, devam etmekte olup 2010 yl 3. eyreinde tamamlanmas
planlanmaktadr. 4 adet gaz trbini ve 2 adet buhar trbininin senkronizasyon ve
g analizr sistemleri ile generatr koruma sistemlerinin rehabilitasyonu
almalar da 2010 ylnda tamamlanacaktr. letmede NOx emisyon deerlerinin
de drlmesi gerekmektedir.
Aliaa:
Bulunduu Yer
: Aliaa / ZMR
Kurulu G
: 6 x 30 = 180 MW
40
Teorik retimi
: 1.581.120.000 kWh
Yapmc Firma
letmeye giri tarihi
: 02.09.1975
: Doal Gaz Atk Is
: 491.821.400 kWh
: 8.644 kcal/ Sm3
2008 Yl Fiili D.Gaz
: 199.474.919 Sm3
: 31,11 %
: 35 %
2009 Yl Brt retimi
: 305.935.000 kWh
retim maliyetinin kullanlan yaktn motorin olmasna bal olarak yksek olmas
nedeniyle; uzun zamandr altrlamayan Santralin 4 gaz trbininin yakt sistemi,
doalgaz da kullanabilmesine olanak salayacak ekilde 17,6 milyon harcanarak
ift yakta (motorindoalgaz) dntrlm ve santral 15.06.2008 tarihinde
iletmeye alnmtr.
Yangn sndrme sisteminin rehabilitasyonu ile ilgili ihale almalar devam
etmektedir.
Hopa:
Bulunduu Yer
: Hopa / ARTVN
Kurulu G
: 2 x 25 = 50 MW
Teorik retimi
: 439.200.000 kWh
letmeye giri tarihi
: 28.01.1973
: Fuel-Oil
: 0 kWh
: 0 kcal/ Sm3
2008 Yl Fiili D.Gaz
: 0 Sm3
: 0%
41
:0%
2009 Yl Brt retimi
: 0 kWh
Hopaya doalgaz gelmesi halinde, Santralin doalgaza dntrlmesi planlanmaktadr.
Soma - A Termik Santrali

Bulunduu Yer
: Soma /MANSA
Kurulu G
: 2x22 = 44 MW
: 286.000.000 kWh
Yapmc Firma
: SOCIETE STEIN ET
ROUBAIX - ALSTHOM
letmeye Al Tarihi
1. nite
: 26.06.1957
2. nite
: 20.12.1958
: Linyit Kmr
: 3325 kcal/kg
: 833 g/kWh
Kmrn kl / nem oran
: % 25 -- % 21
Kazan Karakteristii
Kazan Tipi
: Sahra Tipi
Ana Yakt Yakc Says
: 4 x nite
: 8 x nite
Trbin Karakteristii
Trbin Tipi
: Tek Kademeli Kondenserli
: 96 t/h
Buhar Giri Scakl
: 485 C
Generatr Tipi
42
: Hava soutmal, Amplidin ikazl
: 273.791.400 kWh
2008 Yl Gelen Kmr A.I.D.
: 3.874 kcal/kg
2008 Yl Fiili Yakt
: 214.839 Ton
: 71 %
: 80 %
2 x 22 MWlk Soma-A termik santralinin kurulmasna 21 Ekim 1953 tarihli Bakanlar

Kurulu kararyla karar verilmitir. Santral kazanlarnda yaklan kmrler TK Soma Blge
Mdrl tarafndan temin edilmektedir.
Eski teknoloji ile yaplm olmas nedeniyle Santralin toz emisyonlar yksektir.
Soma - B Termik Santrali
Bulunduu Yer
: Soma/ MANSA
Kurulu G
: 6x165= 990 MW
: 6.435.000.000 kWh
Yapmc Firma
: SESTLMACE-SKODA
GAMA
letmeye Al Tarihi
1. nite
: 29.09.1981
2. nite
: 02.08.1982
3. nite
: 26.05.1985
4. nite
: 20.02.1985
5. nite
: 02.08.1991
6. nite
: 25.03.1992
: Linyit Kmr
: 2400 % 10 kcal/kg (14 nite)

: 1550 % 10 kcal/kg (56 nite)
: 1.467 g/kWh
Kmrn kl / nem oran
: % 41 -- % 21 (14 nite)
Kmrn kl / nem oran
: % 51 -- % 21 (56 nite)
Kazan Karakteristii
Kazan Tipi
: Tabii sirklasyonluradyasyonlu
43
Trbin Karakteristii
Trbin Tipi
: Kademeli Kondenserli
: 525 t/h
Buhar Giri Scakl
: 535 C
Buhar Giri Basnc
: 136 kg/cm
Generatr Tipi
: Hidrojen soutmal - Statik ikazl
: 4.396.109.250 kWh
2008 Yl Kmr Kmr A.I.D.
: 2.067 kcal/kg
2008 Yl Fiili Kmr
: 5.208.412.330 Ton
: 60 %
: 67 %
2009 Yl Brt retimi A-B
: 4.795.985.000 kWh
Baca gaz toz ve gaz emisyonlarnn evre mevzuatnda msaade edilen limit
deerleri amas nedeniyle 1. ve 2. nitelerin elektrofiltrelerinin rehabilite
edilmeleri iin 2004 ylnda ihaleye klm olup 2005 ylnda szleme
imzalanm ve elektrofiltre rehabilitasyonlarnn montajlar tamamlanarak geici
kabulleri yaplmtr. 3. ve 4. nite elektrofiltre rehabilitasyonlar iin 08.07.2008
tarihinde ihale yaplm ancak teklif geersiz olduundan ihale iptal edilmitir. 3.
ve 4. nite elektrofiltrelerinin, yaplacak kazan rehabilitasyonlar ile birlikte bakm,
onarm ve tadilatlar yaplarak toz emisyon deerlerinin drlmesi
planlanmaktadr. evre mevzuatna uyum iin baca gaz artma tesisinin, elektro
filtre rehabilitasyonundan sonra yaptrlmas gerekmektedir. 2009 yl yatrm
programnda Soma B Santrali Baca Gaz Kkrt Artma Tesislerinin yapm iz
bedelle yer almtr.
Soutma kulelerinin ksmi bakm, onarm ve tadilatlar ile fan aft dizayn, alm ve
montaj ii ile 1. ve 2. nitelerin kazan boru deiimi ii tamamlanmtr.
Karanlkdere Aytl kl baraj takn nleme projesi ii devam etmektedir. Online
baca gaz emisyon lm sistemlerinin kurulmu olup, geici kabul yaplmtr.
Ayrca, nitelerin otomasyon reglasyon ve EHS sistemlerinin yenilenmesi, 154
kV - 380 kV alt sahas rehabilitasyonu, i ihtiya panellerinin yenilenmesi, kurum
fleme sisteminin rehabilitasyonu, dner hava stclar rehabilitasyonu ile ilgili
ihale sreci devam etmekte olup,2011 ylna kadar tamamlanmas beklenmektedir.
44
Ulusal Elektrik Sisteminin slah ve UCTE ile yaplacak enterkoneksiyona hazrlk

almalar erevesinde, Soma termik santrali 1.,2., 3. ve 4. nitelerinde Primer
frekans kontrol katlm kapasitesi artrma rehabilitasyonu almalar
tamamlanmtr.
Kemerky:
Bulunduu Yer
: Milas /MULA
Kurulu G
: 3x210 = 630 MW
: 4.095.000.000 kWh
Yapmc Firma
: ELEKTRM-ENKA
letmeye Al Tarihi
1. nite
: 04.03.1994
2. nite
: 20.08.1994
3. nite
: 17.02.1995
: Linyit Kmr
: 1750 200 kcal/kg
: 1462 g/kWh
Kmrn kl/nem oran
: % 33 -- % 30
Tam ykte gnlk kmr tketimi
: 21.000 ton
: 3.410.550.000 kWh
: 1.801 kcal/kg
2008 Yl Fiili Kmr
: 4.926.130 Ton
: % 62
: % 74
2009 Yl Brt retimi
: 3.011.437.000 kWh
Santralde yaplmas gereken nemli bakm, onarm ve rehabilitasyonlar; Kazan

Rehabilitasyonu ve Optimizasyonu, Frekans Kontrol rehabilitasyonudur.
Kurum fleme Kontrol Sistemlerinin PLC'ye evrilmesi ii tamamlanmtr.
45
Yeniky:
Mula/Milas-Sekky-Ekizky-Karacahisar havzalarndaki toplam 275 milyon ton
dk kalorili linyit kmrnn termik santralde deerlendirilerek, lkemizin
elektrik enerjisi ihtiyacn karlamas amac ile kurulmutur.
Bulunduu Yer
: Milas /MULA
Kurulu G
: 2x210 = 420 MW
: 2.730.000.000 kWh
Yapmc Firma
: ELEKTRM-ENKA-TOKAR
letmeye Al Tarihi
1. nite
2. nite
: 17.09.1986
: 23.02.1987
: Linyit Kmr
: 1750 200 kcal/kg
: 1352 g/kWh
Kmrn kl / nem oran
: % 31 -- % 33
Tam ykte gnlk kmr tketimi
: 13.600 ton
Kazan Karakteristii
Kazan Tipi
: Tekrar kzdrcl, tabii sirklasyonlu,
Ana Yakt Yakc Says
: 8 x nite
: 1x nite
Trbin Karakteristii
Trbin Tipi
: 3 silindirli, tekrar kzdrmal, bileik

kondensasyonlu
: 636 t/h
Buhar Giri Scakl
: 535 C
Buhar Giri Basnc
: 130 kg/cm
Generatr Tipi
:Yuvarlak kutuplu, senkron
: 1.928.910.000 kWh
: 2.118 kcal/kg
46
2008 Yl Fiili Kmr
: 2.067.864 Ton
: % 52
: 63 %
2009 Yl Brt retimi
: 900.960.000 kWh
Yeniky Termik Santrali Baca Gaz Kkrt Artma Tesisi iin 1998 ylnda
szleme imzalanm, ancak eitli nedenler ile tesis 2007 ylnda tamamlanarak
deneme iletmesi yaplabilmitir. Geici kabul almalar devam etmektedir.
Yeniky Termik Santrali 1. ve 2. nite kazanlarnn rehabilitasyonu, at
deformasyonunun giderilmesi ve yanma optimizasyonunun yaptrlmas iin amil-i
mtehasss RAFAKO firmas ile Kasm 2007 tarihinde szleme imzalanmtr.
Szleme kapsamnda 2. nitenin de-montaj ve montaj ileri tamamlanarak Eyll
2009 tarihinde test ve ayar almalarna balanlmtr. 1. nitenin ise 2010 ylnda
tamamlanmas beklenmektedir.
Frekans Kontrol Sistemi kazan rehabilitasyonundan sonra gerekletirilecektir.
nite Generatrlerinin kaz Sistemlerinin Mekanik halden Elektronik Sisteme
dntrlmesinin buhar kazan modifikasyonu ile paralel olarak yaplmas
planlanm olup, projenin teknik artnameleri hazrlanmaktadr.
Soutma kule kapasitelerinin kondenser giriindeki su scaklnn sabitlenmesi ile
ilgili rehabilitasyon almalarnda 2. nite Eyll 2009da tamamlanmtr, 1.
nitede i devam etmektedir.
Yataan:
Yataan Termik Santrali, sanayide baka amala kullanlamayan Mula-Yataan
linyit havzasndaki dk kalorili kmrn deerlendirilmesi ve ulusal enerji
sistemimizin ihtiyacnn karlanmas maksadyla 1975 ylnda yatrm programna
alnmtr. Santral bu amala Yataan lesine 3 km. uzaklktaki 1.163.000 mlik
bir alan zerine kurulmutur.
Mula yresi yurdumuzun en nemli kmr havzalarndan biri olup TK ve MTA
tarafndan 800 milyon tonluk kullanlabilir kmr varl ifade edilmektedir.
Yrede mevcut linyit kmrnn alt sl deeri 17502100 kcal/kgdr.
Bulunduu Yer
: Yataan /MULA
Kurulu G
: 3x210 = 630 MW
: 4.095.000.000 kWh
Yapmc Firma
: ELEKTRIM-ENKA-TOKAR
letmeye Al Tarihi
1. nite
: 20.10.1983
47
2. nite
: 15.06.1983
3. nite
: 18.12.1984
: Linyit Kmr
: 2100 200 kcal/kg
: 1099 gr/kWh
Kmrn kl / nem oran
: % 20 -- % 36
Kazan Karakteristii
Kazan Tipi
: OB660
Ana Yakt Yakc Says
: 6 x nite
: 6 x nite
Trbin Karakteristii
Trbin Tipi
: 13 K 215
: 620 ton/saat
Buhar Giri Scakl
: 535 C
Buhar Giri Basnc
: 130 kg/cm
Generatr Tipi
: TWW 215 - 2l
: 3.980.980.000 kWh
2008 Yl Yanan Kmr A.I.D
: 2.053 kcal/kg
2008 Yl Fiili Kmr
: 5.017.597 Ton
: 72 %
: 78 %
2009 Yl Brt retimi
: 3.266.135.000 kWh
nitenin Soutma Kulelerinin Rehabilitasyonu yaplmtr. nitelerin

Elektrofiltre Rehabilitasyonlar ile ilgili ihale hazrlklar devam etmektedir. 2010
ylnda ihale edilerek kazan revizyonu ile birlikte yaptrlmas planlanmaktadr.
Frekans Kontrol Sistemi rehabilitasyonu ve Teknolojik Atk Su Tesisi yaplmas
48
planlanan ilerdir. Kazan-Trbin Aras hatlarnn support ve asklarnn

Rehabilitasyonu iinden vazgeilmitir.
Yataan generatr seti temini iin amili mtehasss firmadan vazgeilmi, ihaleye
klmasna karar verilmitir. hale almalar devam etmekte olup 2010 ylnda
ihalesi planlanmaktadr.
Yataan Termik Santrali atk s deerlendirme projesi, ihale dokman hazrlklar
devam etmektedir.
Yataan Termik Santrali Baca Gaz Kkrt Artma Tesisi iin 16.09.1994 tarihinde
szleme imzalanm, 29.08.1997 tarihinde tesis almalarna fiilen balanmtr.
nitelere gaz alm 1. nitede 15.11.2006 tarihinde, 2. nitede 10.06.2007
tarihinde, 3. nitede 01.03.2007 tarihinde yaplmtr. 22.08.2007 tarihinde
balayan geici kabul almalar 28.03.2008 tarihinde tamamlanmtr.
Ykleniciler L. L. Plant Engineering (Almanya), GR (Trk) konsorsiyumudur.
Tablo 6. EA Do al Gaz Kombine evrim Santrallerine Ait Baz Parametreler
SANTRAL ADI
Kurulu G (MW)
HAM TABAT
AMBARLI
BURSA
1.120
1.350
1.431
7.200.000
9.460.000
9.870.000
1.750
1.920
1.940
Gaz Trbini gc (MW)
92
139
239
Buhar Trbini Gc (MW)
96
172
237,5
280
450
715,5
Gaz Trbini Giri Scakl OC
990
1.050
1.350
Gaz Trbini k Scakl OC
500
558
558
GT13 D2
V94.2
701F
48
51
55
Elektrik retimi (MWh)

Yllk Gaz Tketimi (106 Sm3)
Blok (2 GT + 1 ST) Gc (MW)

Blok Says
Gaz Trbini Tipi

Verim (%)
49
Tablo 7. EA Termik Santralleri
50
Grafik9. EAS Termik Santrallerinin 2009 Yl Sonu tibariyle

Trkiye retimine Katks (%)
EA Santrallerinin Kapasitelerinde al amamasnn Ba lca Nedenleri
Termik santrallerin kazan karakteristiklerinin belirlenmesine ynelik kmr

sahasndan alnan ve analize tabi tutulan kmr numunelerinin kmr rezervini
tam olarak temsil etmemesi,
1980lerden bu yana uygulanan zelletirme politikalar ve siyasi atamalar,

kamu santrallerinde alan personelin motivasyonunu bozmas, i gc
kayplarna neden olmas, santrallerde gerekli sayda nitelikli personel
istihdamnn yaplamamas,
Santral stok sahasnda, kmrn kalori, nem, kl ve kkrt ierii ile tane boyu
dalmndaki dalgalanmalar en aza indirebilmek iin harmanlama ve
stoklama faaliyetinin yeterli ekilde yaplamamas,
51
Kmr reticisi tarafndan belirlenmi kmr zelliklerine uygun kmrn

teslim edilememesi,
Bu sre ierisinde zelletirilecek gerekesi ile gerekli bakm, onarm, idame

ve yenileme yatrmlarn tam olarak yaplmamas,
evre ve hava kalitesi asndan ok nemli olan santrallerdeki baca gaz

artma sistemlerinin istenen dzeyde altrlamamas,
eklinde sralanabilir.
Buradan da anlalaca gibi kamuya ait linyit ve ta kmr santrallerimizin
kapasitelerinde elektrik retmeleri yalnz bu santrallerimizin performanslarna bal
deildir. Ancak santral kayplarnn nemli bir miktarnn kmr kalitesinden
kaynakland sylenebilir.
Kamu Santrallerinin zelle tirilmesi
Yksek Planlama Kurulu tarafndan onaylanan Elektrik Enerji Strateji Belgesinde
2009 ylnda kamuya ait mevcut termik (kmr, doalgaz) ve hidroelektrik
santrallerin portfyler halinde toplanarak 2010 ylndan itibaren para para
zelletirilmesi amalanmaktadr.
TES- Raporunda da belirtildii gibi; zelletirme daresi Bakanl 2008
ylnda balatp 2009da younlatrd almalar ile santrallerin en cazip ve
sorunsuz ekilde satlmasna ynelik danmanlk hizmeti almaktadr. Bu
kapsamda ilk olarak Mckinsey isimli firma santrallerin mevcut durumu ve
zelletirilmesinde ne tr almalar yaplmas gerektii gibi konularda stratejik
danmanlk hizmeti vermitir. Bu firma yetkilileri, satlmas planlanan
santrallerde yerinde inceleme yaparak bilgi ve belgeler toplam, bu santrallerin ne
kadar elektrik rettikleri, varlklarnn deerleri, mali tablolar, kr-zarar durumlar,
kapasite kullanm oran, iletmecilik bilgileri ve yatrm gereksinimi gibi konularda
bilgiler edinmitir.
Bunun ardndan, Ekim ay ierisinde zelletirme daresi Bakanl tarafndan
elektrik retim sektr zelletirme ihaleleri iin teknik ve yatrm danmanl
yapacak irketin belirlenmesine ynelik ihale yaplmtr. Bu ihaleyi kazanan Citi
Group, Oyak Yatrm, Master Danmanlk, Socoin Konsorsiyumu elektrik retim
tesislerinin yabanc ve erli alclar tarafndan satn alnmansn nasl daha cazip
hale getirileceine ynelik dare tarafndan uygulanacak neriler getirecektir.
52
Bu hzla portfy oluturmadan, Seyitmer, Hamitabad, an ve Soma A-B termik

santrallerinin tek tek satlmas zerinde de durulmaktadr. Ancak 4 adet Santral
arasndan bnyesinde atl kmr sahalar bulunan Soma ve Seyitmer santrallerinin
bu atl sahalarn deerlendirilmesi ve yeni nitelerin yaplmas art ile
zelletirilmesinin hedeflendii belirtilmektedir.
zelletirilmesi planlanan santraller verimsiz, yatrm yaplmayan santraller
deildir. Bu santrallerin son 5 ylda retimlerinde nemli artlar olmutur. Bu
santrallerin zelletirilmesi, mali yaps ve faaliyetleri ile sektrmzn ve
lkemizin en nemli sanayi kurulularndan biri olan Elektrik retim Anin hzla
ilevletirilmesinden baka bir ey deildir.
zel Sektre Ait Termik Santraller
Enka Doal Gaz Kombine evrim Santralleri, Adapazar, Gebze, zmir Aliaa,
Toplam 3830 Mwe
Isken Sugz, ithal kmr (6000 kcal/kg LHV) Yakan Konvansiyonel Termik
Santral 1320 Mwe
Antalya Aksa Selimiye Kovanl Doal Gaz yaktl Kombine evrim Santrali
1150 MWe
Baymina Suez Doal Gaz yaktl Kombine evrim santrali Temelli Ankara 770
MWe
ayrhan ParkH yerli kmr (2800 kcal/kg LHV) Yakan Konvansiyonel
Termik Santral 4x160 Mwe
Tekirda Uni-Mar IPR Doal Gaz Yaktl Kombine evrim santrali 480 Mwe
Tekirda Trakya Elektrik Gama Holding DoalGaz Yaktl Kombine evrim
Santrali 478 Mwe
EnerjiSA Doal Gaz Yaktl Kombine evrim, Adana- Mersin, anakkalezmit, Toplam 455 Mwe
Zorlu Enerji Doal Gaz Kombine evrim, Bursa, Lleburgaz, Sincan, Kayseri
Toplam 420 Mwe
Bisa Bursa DoalGaz Yaktl Kombine evrim Santrali 410 MWe
53
AkEnerji DogalGaz Kombine evrim, Yalova, Bozyk, erkezky, zmir,

Alapl Toplam 357.6 Mwe
Ko Holding Entek Elektrik Doal Gaz Yaktl Kombine evrim, Bursa, zmit
Toplam 300 Mwe
Haba zmir LNG yaktl Kombine evrim 300 Mwe
KaraBiga DA thal Kmr (6000 kcal /kg LHV) yakan CFB Termik Santral
2x135 Mwe
Ova Elektrik olakolu Dilovas, Doal Gaz Yaktl Kombine evrim 253
MWe
Doa Enerji Esenyurt stanbul Doal Gaz Yaktl Kombine evrim Santrali 180
Mwe
Silopi/rnak yerel Asfaltit Yakt Yakan CFB Termik Santral 135 MWe
Enda Enerji Antalya OSB Doal Gaz Yakan Kombine evrim Santrali 94.38
MWe
Ayen Ostim Ankara DogalGaz Yaktl Kombine evrim Santrali 35 Mwe
naat halen devam eden Termik Santraller (>% 50 tamamlanm)

Eren atalaz, thal Kmr (6000 kcal/kg LHV) Yakacak Konvansiyonel
Termik Santral 1360 Mwe
Borasko Samsun DoalGaz yaktl Kombine evrim Santrali 900 Mwe
EnerjiSA Bandrma DoalGaz yaktl Kombine evrim Santrali 900 Mwe
Redovans kapsamnda projelendirme aamasnda olan Termik Santraller

ankr Orta, ALIK Enerji 100 MWe
Bolu Gynk Aksa Enerji 150 MWe
Tekirda Saray 300 MWe
Bursa Keles (iptal)
54
Adana Tufanbeyli EnerjiSA 450 MWe

Soma-C, 2x300 Mwe (ihale aamasnda)
Afin Elbistan C-D-E (ihale aamasnda)
Dizel motorlu Mobil santraller ayr kategori olarak dnld iin bu listeye
alnmad.
zel Sektr Termik Santral Yatrmlarndaki Geli meler
Yerli ve ithal kmrlerin yaklarak elektrik retimi uygulamalarna rnek olarak ilk
akla gelen santraller denince; u anda devrede olmayan 4x25 Mwe ukurova
Elektrik ve 3x 3.7 Mwe Ata Rafinerisi termik santralleri ile alan termik
santraller olarak sdemir, SKEN, EnerjiSA, Soda Sanayi, Toros Gbre ilk akla
gelen rneklerdir.
thal kmr yakan sken A..nin Sugz Termik Santralinin al 24 ubat 2004
tarihinde yapld. Santralin lke enerji ihtiyacnn yzde 6sn karlad
belirtilmektedir. Santral, Alman Steag ve RWE firmalar tarafndan 1210 MW
kurulu gcnde ina edilmitir. Montajn yerli mteahhit firmalar yapmtr.
Sugz Termik Santrali, Trkiyenin Yap-let modeliyle kurulan en byk
kapasiteli ve yabanc sermayeli yatrm olarak bilinmektedir. 2007 ylnda Sugz
Santralinden yaplan elektrik retimi, 9 milyar kWhi bulmutur. Termik Santral,
yksek kaliteli ithal takmr yaktl olup, blgesel ekonomiye ve sosyoekonomik kalknmaya da katk salamaktadr.
Elektrik ihtiyacnn karlanmas iin ncelik yerli ve yenilenebilir kaynaklara
verilmekle birlikte enerji arz iinde ithal kmr santrallerinin de kk bir payla
yer almas gerekli olabilir.
EnerjiSann Adana Tufanbeyli Santrali temelinin 2010 yl iinde atlmas
planland ve yine Tufanbeyli ilesinde, 450 MW gcnde enerji santrali
kurulmasna imkan verecek rezervler olduu belirtilmektedir. Adana-Tufanbeyli
Termik Santralinin kmr ihtiyacnn blgedeki mevcut kmr yataklarndan
salanaca aklanmtr. Tufanbeylide kurulacak linyit yaktl termik santraller
kayda deer enerji retiminin yan sra yreye de istihdam asndan nemli katk
salayacaktr.
EnerjiSa santralinin ylda ortalama 3 milyar kWhe kadar elektrik enerjisi
retecei, ylda 6 milyon ton kmr tketecei ve yaklak 650 milyon ton kmr
rezervini ileyecei ifade edilmitir.
55
te yandan AES-IC tarafndan, EPDKya 4 adet doalgaz ve 3 adet ithal kmr

santrali iin lisans bavurusu yaplmtr. EPDKya yaplan bavurulardan doalgaz
santralleri; Ambarl, Adana, Antalya ve Denizlide idi. Bugn itibariyle, bu lisans
bavurularnn tamam geri ekilmi bulunmaktadr.
Antalya OSB iindeki proje balangta kapsamnda OSBnin atk suyunun
soutma iin kullanlmas ngrlmt. letim hatlarnn TEAn yenileme
almalar sayesinde yeterli olduu ve blgesel talebin de yksek olduu ne ifade
edilmekteydi. lk aamalarda projeye ok lml bakan Antalya OSBnin tavr
zaman ierisinde deitii, bir yl boyunca arazi tahsisi yaplmad, hatta sondaj
yapmak iin izin dahi verilmedii ne srlm olup sonunda projeden
vazgeilmitir.
Antalyada Selimiye Kovanl blgesinde Aksa Enerjiye ait projeye arlk
verilmitir. Doalgaz yaktl bu santral imdilik basit evrimde almaktadr.
Halen fazla bir su ihtiyac bulunmamakta ise de, ileride kombine evrim almas
srasnda ok byk miktarda su ihtiyac olaca grlmektedir. Bu durumda
projenin byk miktarda tarm arazisi suyunu kullanmas sz konusu olabilecektir.
Ayrca geri dnte ar snan suyun nasl bir ilemden geecei de merak
konusudur.
Yabanc bir byk yatrmc firma (AES) 400MWlk Denizli Doalgaz Kombine
evrim Santrali projesi zerinde daha detay alma balatmtr. Projenin
evresel-hukuki incelemeleri tamamlanm, n fizibiliteleri, temel mhendislik
teklifleri, hidroloji, jeoloji, deprem analizleri, hava kalitesi lmleri, ED raporu
hazrlanmtr. Ancak i finansmana geldiinde, yatrmc yabanc firma byk bir
enerji devi olduu iin finansman konusunda ciddi artlar ne srd, bankalarn
ise istenilen artlarda krediyi temin etmekten kand ifade edilmektedir. Temel
itiraz noktalar uzun vadeli doalgaz alm anlamas imzalanamamas ve elektrik
sat anlamas olmamasdr. Elektrik sat ile ilgili konu zlm ama yakt
temini konusunda netice alnamamtr.(BOTA u anda en fazla 12 yllk gaz
sat anlamas imzalyor.)
Sonu olarak Denizli yatrm projesi feasible but not bankable (fizibil ancak
banka tarafndan kredilenmeye uygun deil) denilerek rafa kaldrlmtr. Bylece 4
adet DGK santrali projesinden de geri ekilmitir. Halen piyasalarda uzun vadeli
doal gaz alm anlamas imzalama durumu olmad srece bir doalgaz kombine
evrim proje yatrm gerekletirmenin zor olaca ne srlmektedir.
Ayn yabanc yatrmc firma ithal kmr santrali iin de 3 aday blge belirlemiti:
Sinop, skenderun ve Yumurtalk. Hazrlatlan evresel deerlendirme sonucunda
Sinopta bir santral yapmann evresel adan doru olmayacana karar verilmi
ve proje geri ekilmiti. Mteakiben skenderundaki proje sahasnn Yaban Hayat
Koruma alannn ok yaknnda olmas nedeniyle bu projeden de evresel
56
nedenlerle vazgeilmiti. Geriye sadece Yumurtalktaki proje sahas kalm

bulunmaktadr.
Yumurtalkta baz baka ithal kmr santralleri bavurular ve rafineri bavurular
bulunmaktadr. Sektrde bunlar arasndaki akma konusunun zmnn sadece
teknik nedenlerden dolay gecikmedii konuulmaktadr. Yatrmclarn, bu artlar
karsnda, verilecek karar bekledikleri, gzlenmekte olup; blgede teknik
almalar bu kararn sonucuna gre devam ettirme niyetinde olduklar mtalaa
edilmektedir.
Gller Enerji firmasnn da EAn Ambarl Termik Santralinin yanna kurmay
planlad, stanbul ili, Bykekmece ilesine ynelik 400 MWlk yeni retim
santrali lisans bavurusunu geri ekmek zere EPDKya bavurduunu ve
bavurunun deerlendirilmesi iin EPDKnn yaymlanmas beklenen Ynetmelik
deiikliinin beklendii haberleri gelmektedir.
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumuna (EPDK), daha nce farkl firmalarca
rafineri kurulmas gndeme gelen Adana -Yumurtalkta bu kez termik santral
yapm iin 5 adet firma tarafndan lisans bavurusu yapld belirlenmitir.
Ayas Enerji, Diler Elektrik, Beysu Enerji, Hakan Madencilik ve IC ta Elektrik
firmalarnca yksek kapasiteli yaplan lisans bavurularn EPDK tarafndan
deerlendirilmektedir. TEAtan sistem balant grlerini alan EPDK, bunun
ardndan yaplan bavurularn koordinatlarn incelemektedir.
Ayas Enerji retim ve Ticaret A..nin 800 Mwelik thal Kmr/Termik Santral
bavurusuna ynelik EPDKnn uygun bulma kararnn alnmasnn ardndan,
firmaya gereken tebligatn yapldn bildiren kaynaklar, firmann sermaye artrm
ve lisans bedelinin kalan ksmn yatrmas iin sre verildiini belirtiyorlar.
Koordinatlar rafineri tesisi bavurular ile akan dier bavurularn ise
beklemeye alnd ifade edilmektedir.
Konuya yakn kaynaklar, sz konusu bavurularn sonulandrlabilmesi iin EPDK
tarafndan hazrlklar devam eden Ayn Blge in Farkl Piyasa Mevzuatna Tabi
Yaplan zel Sektr Lisans Bavurularnn Deerlendirmesinde Uygulanacak Esas
ve Usuller Hakknda Tebliin yaymlanmasnn bekleneceini belirtmektedirler.
Ayn kaynaklar bu nedenle, Diler Elektrik retim A..nin TermikKonvansiyonel/thal Kmr (Fuel-Oil) tipindeki 606,8MWm/600,1 Mwelik,
Beysu Enerji retimi A..nin thal Kmr/Termik-Akkan Yatak
karakteristiindeki 135 MWm/119,23 Mwelik, Hakan Madencilik ve Elektrik
retim Sanayi Ticaret Anonim irketinin thal kmr/Termikkonvansiyonel
tipindeki 110 MWm/100 Mwelik ve IC ta Elektrik retim A..nin TermikKonvansiyonel/thal kmr tipindeki 606 MWm/600 Mwelik santral
bavurularnn da beklemeye alndn ifade etmektedirler.
57
Gemlik Elektrik retim A. tarafndan Bursa-Gemlikte 500 MWlk yeni ithal

kmr santrali kurulmas iin retim lisans bavurusu yaplmtr. Yeni yaplan
bavuruya ynelik evrak incelemesinin yapldn belirten kaynaklar, eksik evrak
tespit edilmesi halinde firmaya bildirimde bulunulacan ve evraklarn
tamamlanmasnn ardndan inceleme deerlendirme aamasna geileceini
belirtmektedirler.
EPDK, rafineri ve termik santral bavurularnn bulunduu Adana-Yumurtalk
blgesinde bulunan ve dier bavurular ile akmad belirlenen Ayas Enerji
retim ve Ticaret A..nin 800 Mwelik thal Kmr/Termik Santral bavurusuna
olumlu yant verildi. Firmann skenderun Elektrik retim A..ye (sken) ait
arazide kurmay planlad santral bavurusuna ynelik baz ek bilgiler talep
edilmitir.
Akfen Grubunun, Samsun-Tekkekyde kurulacak 800 MWlk doalgaz santrali
ve Sinop Erfelekte kurulacak 1600 MWlk thal Kmr/Fuel Oil ile alacak
Sinop narl Enerji Santraline ynelik hazrlanacak raporun nmzdeki
gnlerde EPDKya sunulmas bekleniyor. Akfen Gaz Santrali Yatrmlar ve
Ticaret A..nin Samsun-Tekkekyde doalgaz santrali ve Akfen Termik Santral
Yatrmlar ve Ticaret A..nin de thal Kmr/Fuel Oil ile alacak Sinop narl
Enerji Santraline ynelik TEAtan gerekli balant grlerinin gelmi
bulunmaktadr.
Yzde 90 hissesi GDF SUEZe ait, yzde 10 hissesi ise yerli ortaa ait Ortak
Giriim Enerji retim irketi tarafndan Sakaryann Karasu blgesinde kurulmas
planlanan 1.200 MWlk Yeni thal Kmr Termik Santral Projesi, evre ve
Orman Bakanlndan evre Etki Deerlendirme (ED) raporu alamad. Konuya
yakn kaynaklar, Bakanln santral sahasnn sulak alan olmas nedeniyle ED
Raporu vermediini belirterek, irketin bavurusundan vazgetiini EPDKya
bildirdiini kaydediyorlar. GDF SUEZ gibi nemli bir firmann EPDK'dan lisans
almasna ramen ED raporu alamamas, bavurularn niteliklerinden ok
nicelikleriyle daha fazla ilgilenildii bu dnem asndan ok dndrc bir
gerek olarak ortaya kmaktadr.
Akfen Enerjinin 450 MWlk Hatay bavurusuna ynelik hukuki sre devam
etmektedir. Akfen Enerjinin Hatay ili iin yapm olduu 450 MWlk termik
santral bavurusu, nmzdeki gnlerde Bakanlk grleri ve hukuki sre ile bir
arada EPDKda ele alnacaktr.
ukurova Elektrik A..ye (EA) ait arazinin daha nce Bakan oluru ile EAa
verildiini hatrlatan ayn kaynaklar, iletim, datm ve retim irketlerinin bu arazi
ile ilgili olarak belli talepleri olduunu ve konunun hukuki boyutunun bulunduunu
bildiriyorlar. Bavuruya ynelik son karar ise nmzdeki gnlerde EPDKda
verilecektir.
58
Ak Enerji ayn blgede 600 Mwe kapasiteli doalgaz yakacak yeni bir kombine
evrim santrali yatrmna balamtr. Trkiyenin nde gelen zel sektr elekrik
reticilerinden olan Ak Enerji, Hatayn Erzin ilesinde doalgazl elektrik
Santralinin yapm iin almalara balamtr. Ak Enerji Stratejik Planlama ve
Gelitirme Direktr, santralin inas iin EPDKya yaptklar bavurunun olumlu
sonulandn ve blgede evresel Etki Deerlendirme (ED) almalarn
srdn aklamtr.
Kuracaklar tesisin evreye zararsz olduunu iddia eden yetkili; Bir milyar dolar
maliyetli santralimizin gc 800900 megavat kapasitede olacak. Santralin 2012
ylnn ikinci yarsnda faaliyete gemesini planlyoruz. Yaklak 800 kiinin
istihdam edilecei santralde ylda 7 milyar kilovat/saat elektrik reteceiz.
demitir.
Zonguldak ilinin kamu st yneticileri bir sre nce atalaz beldesindeki yeni
zel sektr termik santral inaat antiyesini ziyaret ederek, inaat yrten Eren
Holding Koordinatrnden almalar hakknda bilgi almlar, daha sonra inaat
sahalarn gezerek incelemelerde bulunmular; daha sonra da, gazetecilere
yaptklar aklamalarda, beldede kurulacak santralin, zel sektr anlamnda
Trkiye'nin en byk 5 santralinden biri olduunu sylemilerdir. Kentte yatrm
yapmak isteyen yatrmc kurulua gerek yer, gerekse idari konularda destek
olmaya altklarn ve koordine erevesinde ilemlerin yrtldn ifade eden
sz konusu yneticiler, santralin hizmete sunulmas ile 45 bin kiiye istihdam
salanacak olmasnn projenin nemini ortaya koyduunu kaydetmilerdir.
Ayrca, Zonguldak'ta yatrm konusunda gzel eyler oluyor. Santralin burada
kurulmasnn bir boyutu da kendi blgemizde retilen kmrn kullanlacak
olmasdr. nmzdeki yln ilk aylarnda birinci nite (1x165 Mwe, Slovak
teslimat) devreye alnp elektrik retimine geilecek. Arkasndan dier niteler
(2x600 Mwe CMEC in teslimat) enerji retimine balayacak eklinde basna
aklamada bulunmulardr. Termik santral inaat balam olup, halen devam
etmektedir.
Yatrmc Holding Koordinatr ise niteler ve limanla birlikte toplam 2.4 milyar
US Dolara mal olacak termik santralin tamamnn 2011'de bitirileceini
belirtmitir. Burada yaplacak limann Samsun ve Karadeniz Ereli limanlar ile
edeerde olacan anlatan Koordinatr; Santralde kmr ihtiyacnn 3 milyon
500 bin ton/yl olacan tahmin ediyoruz. Yani Trkiye Takmr Kurumu'nun
(TTK) retiminin 3 kat kadar kmr tketeceiz. Biz hem TTK'den, hem
rdvansl sahalardan hem de dardan ithal ederek kmr ihtiyacn
karlayacaz. Elektrik santralleri ve limann yapm tamamen Trk sermayesi,
kendi z kaynaklarmz ve banka kredilerinden karlanacak. u anda burada 740
kii alyor, bunun yzde 40'i ise blgenin insann kapsyor demitir.
59
Yatrmc Holding, Zonguldak atalaz'nda, 1 milyar 200 milyon US dolarlk yeni

yatrmla, halen yapm sren Termik Santrali iin, iki ayr yerli zel bankadan
toplam 850 milyon US dolarlk kredi salamtr. Yatrmc kurulu bakan ve
kreditr bankalarn, st yneticilerinin de katld kredi imza treninde yapt
konumada, 300 milyon US dolarlk yatrma ek olarak, inaat balatlacak tesisin
350 milyon US dolarlk yatrm ksmnn z kaynaktan karlanacan, nceki
yatrmlarla birlikte toplam 1,5 milyar dolarlk bir enerji yatrmnn sz konusu
olduunu bildirmitir.
Bu byklkte bir yatrmn, enerji alm garantisi olmadan yaplmasnn Trkiye'de
ilk olduunu ifade eden Yatrmc Kurulu, yabanc herhangi bir kurulua ihtiya
duymadan iki zel Trk bankasyla yaplan bu yatrm finansmannn, Trk finans
kesiminin geldii noktann en iyi kant olduunu, vurgulamtr.
Yatrmc, gazetecilerin sorusu zerine, yatrmla birlikte bir de liman inaatnn
baladn belirterek, Zonguldak'tan alacaklar yerli kmrn santral ihtiyacn
karlayamayacan, bu nedenle 1.200 Mwe yeni yatrmn kmr ihtiyacnn
byk blmnn yurt dndan kmr ithalatyla karlanacan bildirmitir.
Zonguldak'ta hayata geirilecek proje ile bir ylda retilen toplam enerji miktarnn
9,5 milyar kWh olacan, ilk nitenin elektrik enerjisinin 2009 yl banda elde
edileceini, daha sonra birer yl arayla dier nitelerin retime geecei
bildirilmekte olup, Zonguldak atalaz'ndaki yeni Termik Santralin, 3 yllk
inaat/ montaj sresince 1500 yabanc ii ve ayrca 1500 yerli iiye dorudan
istihdam salamas beklenmektedir.
Bir baka yatrmc olan Hema Holding, Bartn Amasrada termik santral kurmak
zere EPDK'ya bavurmutur. Alm garantisi olmadan yaplacak santrallerin
toplam maliyetinin 1.6 milyar US Dolar amas beklenmektedir. Yatrmc irket,
Enerji Piyasas Dzenleme Kuruluna (EPDK) lisans bavurusunda bulunarak
Amasrada 654.5 Mwe (4x160) dieri Kandillide 51.3 MWe termik santral
kurmak istediini belirtmi, daha sonra bu kapasiteler 4x660 MWe olarak
deitirmitir. 2010 iinde yatrm kapasitesi yine deimi, 2x600 MWe olmutur.
Bu arada bir ngiliz enerji yatrm irketi projeye ortak olmak istemitir.
Yatrmc Holding, kmr karma konusunda deneyimli olan in Datong firmas
ile anlatklarn ve Trk isilerinin kuyu ama teknolojisini renerek blgede
kalifiyeli ve uzman i kolu yetitirildiini belirtmitir. Proje ile blgede istihdamn
artacan belirten irket yetkilileri, Amasra-B blgesinde 10 bini akn yre
halknn istihdam edileceini sylemektedirler.
Zonguldak Havzasnda orta uucu madde ieren bitml kmrler ile yksek
uucu madde ieren bitml kmrler sz konusudur. Havzada bulunan kmr
damarlarnn bu zellikleri, dnyada gaz retimi yaplan baz havzalarla
karlatrldnda gaz retimine uygun olarak deerlendirilmekte (ve havzann
60
kmr rezervleri ile ilgili gr ve iddialardaki farkllklara bal olarak) ktmser

tahminlerde 50 milyar m3 ve iyimser tahminlerde 750 milyar m bir metan
potansiyeli ileri srlmektedir.
Son olarak Anadolu Holding Sinop Gerzede 1200 Mwe kapasiteli ithal kmr
yakacak sper kritik basn/scaklkta tasarml konvansiyonel bir termik santral
kuracan aklamtr. Yatrmc santral, kmr sahas, liman iin toplam tahmini
1 milyar Euro harcayacaklarn, yatrmn % 30unu kendileri finanse edeceklerini,
yatrm ortakl iin 34 yabanc yatrm kuruluu ile temasta olduklarn
aklamlardr. Kmrn Ukrayna veya Rusyadan getirilecei, evreye zarar
vermeyen, baca emisyonlar kontroll bir santral olaca yatrmc tarafndan ne
srlmektedir. Santral 2014 ylnda iletmeye girecektir. santralin inas srasnda
yaklak 2 bin 500 kiilik bir istihdam yaratlacaktr.
Mart 2010 itibariyle yapm aamasndaki santrallerin gerekleme oran (O)
aada tablo halinde verilmitir.
Yatrmlarn Gerekleme Oran
Kaynak Tr
Asfaltit
X<10
10<X<35
35<X<70
X>70
553,75
TOPLAM
553,75
%
1,69
Biyogaz
9,98
0,00
0,00
2,55
12,53
0,04
Biyoktle
6,60
0,00
0,00
0,00
6,60
0,02
0,00
0,00
7,80
6,79
14,59
0,04
Dier Kmr
4445,05
2429,16
410,34
190,26
7474,81
22,80
Dier Termik
17,70
0,00
0,00
0,00
17,70
0,05
15,52
p Gaz
2352,87
886,92
1489,33
359,08
5088,20
Fuel Oil
0,00
0,00
0,00
43,02
43,02
0,13
Hidrolik
8935,10
2217,27
1624,73
970,22
13747,32
42,00
Doal Gaz
9,50
0,00
0,00
54,90
64,40
0,20
Linyit
1747,82
0,00
0,00
1,73
1749,55
5,34
Rzgar
2185,80
217,00
121,40
299,70
2823,90
8,60
Takmr
1168,05
0,00
0,00
0,00
1168,05
3,57
21432,22
5750,35
3653,60
1885,24
32764,42
100,00
65,70
7,57
11,17
5,76
100,00
Jeotermal
TOPLAM
Yzde (%)
Bu tabloya gre yatrm gerekleme oran % 35in zerinde olan santral

yatrmlarnn toplam santraller iinde pay yalnzca % 16.93tr. Bunun % 5,65'lik
ksm doalgaz santralleri, % 1,74lk ksm ithal kmr santralleridir.
te yanda, gerekleme oran % 10un altnda olan santrallerin toplam kurulu g
iindeki pay % 65.50dir. Bunun % 7,19luk ksm doalgaz santralleri, %
13,58lik ksm ithal kmr santralleridir.
61
Yukardaki tablo ve aklamalardan da grlecei zere, elektrik retim tesisleri

iin olduka byk miktarda lisans verilmi durumdayken, bu lisanslarn yatrma
dnme oran ok dk seviyededir.
Mart- 2010 itibari ile EPDK tarafndan verilen termik santral lisanslar EK-3de
verilmitir.
SONU VE NER LER
1. Enerjiden yararlanmak ada bir insan hakkdr. Bu nedenle, enerjinin tm
tketicilere yeterli, kaliteli, srekli, dk maliyetli ve srdrlebilir bir ekilde
sunulmas temel bir enerji politikas olmaldr.
2. Enerji retiminde arlk; yerli, yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarna
verilmelidir. Enerji planlamalar, ulusal ve kamusal karlarn korunmasna ve
toplumsal yararn arttrlmasn, yurttalar ucuz, srekli ve gvenilir enerjiye
kolaylkla eriebilmesini hedeflemelidir.
3. lkemizde enerji sektrnde 1980lerden bu yana uygulanan politikalarla
toplumsal ihtiyalar ve bunlarn karlanabilirlilii arasndaki a her geen gn
daha da artmaktadr. Enerji politikalar retimden tketime bir btndr, bu
nedenle btncl bir yaklam esas olmaldr. lkemiz gerekleri de gz nne
alnmak artyla, enerji sektrnn gerek stratejik nemi, gerekse kaynaklarn
rasyonel kullanm ve dzenleme, planlama, egdm ve denetleme
faaliyetlerinin koordinasyonu asndan merkezi bir yapya ihtiya vardr.
4. ETKB, lke, halk ve kamu,ksaca toplum karlar dorultusunda temel
stratejileri ve politikalar gelitirmek ve uygulamakla ykmldr. ETKB
glendirilmeli, uzman ve liyakatli kadrolar istihdam etmelidir. Gl bir
ETKBnin lke karlarna uygun politikalar gelitirmesi ve uygulamas
salanmaldr.
5. Elektrik enerjisi talebinin nmzdeki dnemlerde hzl artacann ve buna
bal olarak yeni retim tesislerinin fazla miktarda yaplmas gerektii gz
nnde bulundurulduunda bir retim tesisinin bavuru aamasndan iletmeye
giri aamasna kadar olan tm sre belirli ilkeler erevesinde gereklemelidir. Bu ilkelerin salkl ve toplumsal ekonomik karlar gz nne
alnarak belirlenmesi gerekmektedir. Yukarda da sylendii gibi, elektrik
enerjisi ihtiya duyulduu anda retilmesi gereken bir rn olduu, yksek
maliyetli ve uzun sreli yatrmlar gerektirdii iin kesinlikle bir plan
erevesinde hareket edilmelidir. Ksaca, halen devam eden isteyenin, istedii
yerde, istedii kapasitede, istedii zamanda, istedii kaynaa bal olarak ve
karlat verimlilikte elektrik retimi yatrm yaplmas uygulamas yerine;
ihtiya duyulan yllk kapasite bykl, kaynak ve iletmeye girmesi
gereken tarihin belirlendii planlar dahilinde bu yatrmlarn gerekletirilmesi
62
yoluna bir an nce geilmelidir. Mevcut yaplar ile EE ve TEA bu grevi

baaryla yerine getirebilecek kapasitedirler. Elektrik retim yatrmlarnn
gereklemesinin izlenmesi, Fransa, Yunanistan, Portekizin bulunduu baz
Avrupa lkelerinde olduu gibi, dzenleyici kurum tarafndan deil hkmet
adna Bakanlk veya yetkili ihtisas kurumu tarafndan yaplmal ve olas
gecikmelere en ksa srede zm aranarak yatrmlarn gecikmesinin nne
geilmelidir. Dzenleyici kurumlarn grevi elektrik sisteminin ileriye ynelik
tasarm ve gelimelerini oluturmak deil mevcut sistemde uygulamaya
ynelik dzenlemeler ve denetlemeler yapmaktr. leriye ynelik gelimelerin
kararnn verilmesi nemli bir devlet politikas olduu iin bu grev siyasi
otorite olan hkmet adna Bakanlk tarafndan; ilgili tm kesimlerin
(Mhendis Odalar, Meslek Odalar ve Dernekleri, niversiteler, Kamu
Kurulular) katlmyla oluturulacak Ulusal Enerji Platformunun grleri
ve Ulusal Enerji Strateji Merkezinin nerileri dikkate alnarak yerine
getirilmelidir.
6. Mevcut yasal dzenleme ile oluturulan yaklamda yeni retim yatrmlarnn
serbest piyasa koullarnda ve tmyle piyasa katlmclarnn inisiyatifinde
gereklemesi, en azndan Trkiye gibi yllk elektrik talebinin kriz d olaan
koullarda hzl artmasnn beklendii lkelerde, pek olas grlmemektedir.
Yukarda da belirtildii zere yeni yatrmlarn gelmesi konusunda olduka
byk belirsizlikler bulunmaktadr. Bu yaklam ile gereken yatrmlarn
zamannda gelemeyecei gibi baz dnemlerde atl yatrm yaplmas riski de
bulunmaktadr. Mevcut yaklamn bir an nce deitirilerek ileriye ynelik
elektrik enerjisi ihtiyac yllara gre belirlendikten sonra kaynaklarn
kullanlma politikalar da belirlenerek yllk kapasite ihtiyac, kaynak eidi ve
kapasite kurulmasnn zamanlamas bir plan dahilinde belirlenerek uygulamaya
geilmelidir. EPDK tarafndan verilen lisans uygulamasnn sreci
deitirilmeli, belirlenen plan dahilinde yllara gre kurulacak yeni retim
kapasitesinin kaynak, verimlilik, maliyet, finans salama olanaklar gz nne
alnarak yatrmlarn n almal, bu kapsamda da gerekirse yatrmcya tesis
kurma izni verilmelidir. zet olarak elektrik retim tesisi yatrmlarnn her
aamas kamu tarafndan planlanmak, ynetilmek,ynlendirilmek ve
denetlenmek kaydyla, bu yatrmlarn dorudan kamu ve zel sektr
tarafndan gerekletirilmesi salanmaldr.
7. Kamu hale Kanununda sadece ilk sat fiyat ucuz olan semek zorunda
brakan uygulama deitirilmelidir. Deerlendirmelerde satn alnacak
ekipmann ve tesislerin, ilk yatrm bedellerinin yan sra, ekonomik mrleri
boyunca iletme ve bakm giderlerini de gzeten ltler kullanlmaldr.
8. Yetimi ve nitelikli insan gcmz zelletirme uygulamalar ve politik
mdahalelerle tasfiye edilmemelidir. Enerjinin retimi ve ynetiminde en
63
temel unsur olan insan kaynamzn eitimi, istihdam, creti v.b. konular
enerji politikalarnn temeli olmaldr.
9. Genel olarak enerji yatrmlarda, zel olarak elektrik enerjisi retim
yatrmlarnda evreye asgari zarar verilmesi temel bir ilke olmaldr. ED
raporlar ve EPDK lisans detaylarna ulamda, kamuoyu iin saydamlk
salanmal, detaylarda, proje geliim raporlarnda, aylk gncelleme
yaplmaldr. Tm enerji yatrmlarnda lisans verilmeden nce ED
Uygundur Belgesinin alnmas zorunlu olmaldr. ED Uygundur Belgesi
alamayan kurululara lisans verilmemeli, daha nce lisans alm olup da, ED
Uygundur belgesi alamayan ve mevcut belgeleri iptal edilen yatrmlarn
lisanslar iptal edilmelidir. ED raporu ve EPDK lisans tadilat bavurularnda,
sonradan yakt deiimine, zellikle yerli kmrden ithal kmre geie,
abartl kapasite artrmlarna kesinlikle izin verilmemelidir.
10. thal kmr yaktl yeni santrallere lisans vermekte titiz davranlmal, nce z
kaynaklarmz/ yerel linyitler deerlendirilmelidir. Enerji arz gvenlii en
ncelikli konudur. thal kmr kullanan termik santrallere lisans snrlamas
getirilmelidir. u anda, konuya hkimiyetleri, teknik, ticari, finansal
yeterlilikleri tartmal ok sayda kuruluun kayda deer boyutta ithal kmre
dayal lisans bavurular gndemdedir. Bu yatrmlarn gereklemesi da
baml daha da arttracaktr.
Oysa yerel linyit yakabilecek, yerli mhendislik kapasitesiyle tasarm
yaplm, yerli imkanlarla imal edilmi, yerli personel ile montaj yaplm,
yerli personel ile iletilen termik santrallerin says hzla arttrlmaldr. Bu
dorultuda lkemiz, kendi enerji piyasasna kendi yatrmcs, imalats,
akademisyeni, mhendislik ve mteahhitlik hizmetleriyle sahip kmaldr.
Daha ok yerli linyit/kmr/hatta biyoktle yakan, temiz ve verimli teknoloji
kullanan termik santraller ina edilmeli, yeni yazlm ve donanmlar
kullanlarak yerli tasarmlar yaplmal, kendimiz imal etmeli, kendimiz monte
etmeli, kendimiz altrmal ve iletmeliyiz. Daha ok yerli imkn, yerli
mhendislik, yerli tasarm, yerli mteahhitlik hizmeti ve yerli emek
kullanmaldr.
11. Yerli firmalara salam/nitelikli yerel mhendislik kadrolar gerekir. Salt
yabanc mhendislikle bir yere varlmaz. Kendi mhendislik kadrolar olmayan
yerli firmalarn, ne kadar byk olurlarsa olsunlar, uzun dnemde baarl
olmalar mmkn deildir. Enerji piyasasnda yatrmc veya mteahhit olarak
alacak firmalarn, yatrm projelerinin temel mhendisliini yapabilecek
salam gen, bilgili ve donanml mhendis kadrolarna ihtiyalarn
karlamaya ynelik olarak eitim programlarnda gerekli dzenlemeler
yaplmaldr.
64
12. Kmr yaktl santrallerde akkan yatakl teknolojiler kullanlmal, yeni

kurulacak santrallerde baca gaz artma tesislerinin ve yksek verimli elektro
filtrelerin bulunmas art olmaldr. Mevcut santrallerde de, baca gaz artma
tesisleri ve elektrofiltreler ivedilikle kurulmaldr. Doal gaz yaktl santrallerin
snrl olan su kaynaklarn daha da azaltacak su soutmal sistemler yerine
hava soutmal sistemler kullanmas salanmaldr. Termik santrallerimizde
gerekli revizyon, bakm, onarm, iyiletirme, kapasite artrm almalar hzla
sonulandrlmal, atl durumdaki kapasiteler devreye alnmal, kmre dayal
termik santrallerin teknik verimleri ve emre amadelii ykseltilmeli, bu
santraller tam kapasitede altrlmaldr. Santrallerde evre kirliliini
azaltacak nlemler alnmaldr. te yandan kamu kaynaklar kullanlarak
rehabilite edilen santrallerin zelletirilmesi uygulamasna son verilmelidir.
Her yabanc firmann Amil-i Mtehasss olmad daha nce yaptklar
almalardan bellidir. Amil-i Mtehasss kavram ile yabanc firmalara
ihalesiz rehabilitasyon ilerinin verilmesi durdurulmaldr.
13. Termik santrallerin atk ssnn blgesel stma amacyla kullanm imkanlar
aratrlmal ve teknik ve ekonomik olarak mmkn olduu yerlerde
uygulamaya geilmelidir.
14. Doal gaz tketim artndaki en byk etken, elektrik enerjisi retiminin
yaygn bir biimde doal gaza dayandrlmasdr. Oysa da baml yakt
miktar ve enerji arz gvenlii riski drlmeli, doalgaz ve ithal kmr d
alm azaltlmaldr. Elektrik retimi iinde doal gazn pay bugnk %
50lerden kademeli olarak nce % 40lara, daha sonra % 30lara ve nihai
olarak % 25'ler dzeyine mutlaka drlmelidir. Elektrik retiminde
hidroliin paynn % 25,yerli kmr ve doal gazn paynn % 60, rzgarjeotermal-gne-biyoyakt-v.b. dier yenilenebilir enerji kaynaklarnn paynn
% 15 olmasn hedefleyen politikalar uygulanmaldr.
65
EKLER:
EK1: Kmrn Elektrik Enerjisindeki Yeri
Kmr bir enerji hammaddesi olarak dk maliyetli ve rekabeti piyasalarda
fiyatlarn olumas avantaj, fiyat istikrar ve buna bal olarak sosyal nemi
nedeniyle nemli bir madendir. Yaygn bulunmasnn yan sra, kullanlmas,
nakliye ve depolanmas asndan emniyetli bir yakttr. Son yllarda daha da
gelitirilen ve geliimi iin aratrmalar devam eden temiz kmr yakma
teknolojileri kullanldnda evreye daha az zarar veren veya sfr emisyon ile hi
zarar vermeyecek olan bir enerji kaynadr.
IEA (Uluslararas Enerji Ajans)nn kmr aratrmasna gre, dnya kmr
rezervleri bir trilyon tondur. Bu rezerv mevcut retim dzeylerinde insanln
ihtiyalarn 130 yl karlayacak dzeydedir. Drt lke bu rezervlerin % 60ndan
daha fazlasna sahiptir. Bu lkeler sras ile ABD (% 25), Rusya (% 16), in (%
11) ve Avustralya (% 9)dur. Kmrn kalitesi ve jeolojik karakteristikleri kmr
retimi asndan miktardan daha nemlidir. Kmrn kalitesi lkeden lkeye
nemli farkllklar gsterir. ABD, Avustralya ve Kanada kok kmr retimine
uygun kmr yataklarna sahiptirler.
Tablo 7. Dnya Kmr Rezervinin lkeler Arasndaki Da lm
RET C LER
in Halk Cumhuriyeti
TA KMR (M YAR
L NY T (M LYAR
TON)
TON)
2.481,0
ABD
990,0
76,0
Hindistan
427,0
30,0
Avustralya
309,0
71,0
66
Gney Afrika
244,0
Rusya
233,0
76,0
95,0
61,0
Endonezya
169,0
Kolombiya
64,0
0,0
Kazakistan
92,0
5,0
266,0
595,0
5.370,0
914,0
Polonya
Di er lkeler
Dnya Toplam
Kmr, dier birincil enerji kaynaklar ile karlatrldnda tartmasz en fazla

olan rezerv mr ve yeryzndeki geni dalm nedeniyle zellikle 2030 ylndan
sonra ok daha byk nem kazanacaktr. Kmr rezervlerinin mr yaklak 130
yl iken bu sre petrol iin 40 yl, doalgaz iin 67 yl olarak verilmektedir.
Dnyada elektrik retiminde kullanlan enerji kaynaklar ierisinde ilk sray %
40,1 ile kmr almaktadr. Kmr yaktl elektrik retiminin 2030 ylna kadar
ortalama ylda % 3.1 artmas beklenmektedir.
Trkiyede Kmr Rezervleri
Doalgazdaki % 99, petroldeki % 92 olan da bamllmz dikkate alndnda
kmr lkemizin enerjideki sigortasdr.
Trkiye, linyit kaynaklar bakmndan nemli bir potansiyele sahiptir. Sahip olduu
bu potansiyel ile lkemiz Dnyada 10. srada yer almaktadr.
lkemizde 2007 ylnda retilen birincil enerjinin % 54, 2008de ise % 57,11
(16.671 MTEP) ile yerli kmrdr. Ancak kmrn birincil enerji tketimindeki
pay, doal gaza verilen arlk nedeniyle, 2000 ylnda % 15,5 iken 2007 ylnda %
13,6 seviyesine gerilemitir,2008de ise % 15,69 olarak gereklemitir.
1990 ylnda 2.745 milyon ton olan yerli ta kmr retimi, 2000 ylnda 2.392
milyon tona gerilemi, 2007 ylnda 2.462 milyon ton,2008de ise 2.220 milyon ton
olarak gereklemitir. Oysa ta kmr ithalat 1990da 5.557 milyon ton iken,
2007 ylnda % 304.82lik artla 22.496 milyon tona ulamtr. 2008 ylnda
ithalat % 15 seviyesine derek 19.489.000 ton olmutur.
EPDKdan lisans alan yeni ithal ta kmr yaktl santrallerin kurulu gcnn
7449,5 MW olduu gz nne alndnda; nmzdeki yllarda ta kmr
ithalatnn daha fazla artaca grlmektedir.
67
lkemizde linyit rezervlerinin nemli bir blm termik santrallerde enerji

retimine uygun zelliklerdedir. Trkiye corafik olarak kmr yataklarna yakn
alanlarda termik santral iin gerekli koullara sahiptir.
Halen yaklak 70 milyon ton dolaynda olan yllk linyit retiminin yzde 76s
termik santrallerde tketilmektedir. 2009 yl Kasm ay itibariyle 44.600 MW olan
Trkiye toplam elektrik enerjisi kurulu gcnn 8.109 MWlk blmn (yzde
18,18) yerli linyit kmrleri ile beslenen termik santraller oluturmaktadr. 2009de
linyitle beslenen termik santrallerden salanan elektrik retiminin toplamdaki pay
ise yzde 20.1dir.
Ucuz elektrik retilmesi iin yeni linyit santrallerinin yaplmas gerektii halde
linyit santrallerinin yapmna zamannda balanmamas yatrm sresinin ksa ve ilk
yatrmn % 40a varan oranda daha dk olmas nedenleriyle doal gaz santralleri
zm olarak sunulmaktadr. Oysa evre asndan kmr tketiminin gelecekte
olumsuz etkilenmemesi iin lkemizdeki kmr niteliklerine uygun emisyon
kontroll gelimi teknolojiler aratrlmal ve uygulanmaldr. Linyit santrallerinin
doal gaz santrallerine gre yatrm ve evreye uyumlu hale getirilmesinin
maliyeti, termik verimin artmas, kazanlan yksek istihdam, katma deer ile
fazlasyla karlanabilir.
lkemizde, ok snrl doal gaz ve petrol rezervlerine karn, 560 milyon tonu
grnr olmak zere, yaklak 1,3 milyar ton takmr ve 12,3 milyar ton
linyit rezervi bulunmaktadr. zellikle 20052008 yllar arasnda EA
tarafndan finanse edilen ve MTA tarafndan uygulanan Afin-Elbistan Linyit
Havzas detayl linyit aramalar ve dier havzalarda TK tarafndan desteklenen ve
MTA tarafndan yaplan arama almalar ile Trkiye linyit rezervi nemli lde
artrlmtr. Bu artn en nemli blm Afin-Elbistan Linyit Havzasndadr.
Linyit rezervleri lke geneline yaylmtr. Hemen hemen btn corafi blgelerde
ve 37 ilde linyit rezervlerine rastlanlmaktadr. Linyit rezervlerinin % 21i TK,
geri kalan ise EA, MTA ve zel sektr elindedir.
Kmr kaynaklarmzn dalm aadaki gibidir.
AfinElbistan Havzas: Trkiyenin bilinen linyit kaynann yaklak yzde 40
Afin-Elbistan havzasndadr. EA ruhsatnda olan alanda 4,35 milyar ton
dolaynda linyit kayna olduu tahmin edilmektedir. Bu alan A, B, C, D ve E
olarak adlandrlan sektrlere blnmtr. Halen almakta olan A ve B
santrallerine tahsis edilen rezervlerin dndaki alanda, alt sl deeri 1.120 kcal/kg
olan toplam yaklak 3,3 milyar ton retilebilir rezerv olduu ve bu rezerve dayal
olarak 7.200 MW kurulu gte termik santral tesis edilebilecei belirtilmektedir
(Koak v.d.). Havzada zel sektre ait sahalarda da ayn zelliklere sahip yaklak
350 milyon ton dolaynda linyit kayna olduu tahmin edilmektedir. zel sektre
ait sahalarda arama faaliyetleri halen devam etmektedir.
68
A sektrndeki linyitleri kullanmak zere ina edilen 4x340 MW kurulu gce sahip
santral iletmeye alnd 1987 ylndan bu yana sorunlardan kurtulamamtr
(Dk kapasite ile almas, sk arzalanmas, kazan patlamas, rehabilitasyon
ihalelerinin iptal edilmesi v.b.). Santral, 1995 ylnda 3096 sayl yasaya gre Yaplet-Devret modeli kapsamnda Erg-Verbund ortaklna verildi, ancak Enerji ve
Tabii Kaynaklar Bakanl (ETKB) szlemeyi uygulamad. Konu yargya intikal
ettirildi ve anlan ortaklk davay kazand. Halen ETKB ve EA ile grmelerin
devam ettii belirtilmekte; ancak, bu devir ileminin ne zaman ve hangi koullarda
yaplacana ilikin bir bilgi bulunmamaktadr.
B sektrndeki linyitleri kullanacak 4x360 MW kurulu gteki santralin ilk
nitesi 2005 ylnda, drdnc nitesi de 2006 ylnda tamamland, ancak sahadan
kmr retimine 2009 yl Austos aynda balanabildi. Santral 20072009 yllar
arasnda A sektrnden tanan kmrlerle altrld. Buna gre, B sektrnde
tam kapasitede linyit retimi yaklak 5 yl gecikme ile yaplabilmitir.
C ve D sektrlerinin rdevans karl iletilmesine ynelik ihale iki kez yapld.
Her ihaledeki her bir sektre otuza yakn firmann ilgi gstermesine ve artname
almasna karn ihalelerden sonu alnamad. Birinci ihalede hi teklif gelmezken
ikincisinde birer teklif verildi, ancak teklifler yksek bulunduu iin ihaleler iptal
edildi. Bu sahalarn geleceine ilikin belirsizlik halen srmektedir.
E sektrndeki linyitlerin iletilmesine ynelik somut bir adm ise henz
grlmemektedir.
Blgedeki linyitlerin enerji retimi iin deerlendirilmesini salayacak
mhendislik, imalat ve mteahhitlik almalar, kamu nclnde yerli
kurulular eliyle gerekletirilebilir. Afin-Elbistan havzasnda linyit retimini
havza madencilii anlayyla deerlendirecek, santral yatrmlarn evresel
etkenlerle uyumlu bir ekilde gerekletirecek kamu ncelikli ve denetimli
btncl bir yatrm politikas mmkndr.
TK Sahalar: Ruhsatlar Trkiye Kmr letmeleri Kurumu (TK) uhdesinde
bulunan ve termik santralde deerlendirilebilecei belirtilen sahalar uzun zamandr
atl tutulmaktadr. Bunlardan Bursa-Davutlar, Bolu-Gynk, Tekirda-Saray ve
Bingl- Karlova sahalar 2006 ylnda rdevans karl iletilmek zere ihaleye
karld; ilk ihale edildi, sonuncusuna ise teklif verilmedi. TKye verilen
tekliflere ve EPDKdan alnan lisanslara gre Bursa-Davutlarda 75 MW, BoluGynkte 275 MW ve Tekirda-Sarayda da 300 MW kurulu gce sahip termik
santral tesis edilecektir. Bunlardan, Bursa-Davutlar sahasnda ED uygundur
belgesi
alnamad
iin
almalarn
durdurulduu
belirtilmektedir.
Szlemelerinde beinci yldan itibaren santrallerin almas taahht edilen bu
sahalarda, eitli nedenlerle, ne yazk ki halen gzle grlr bir ilerleme
salanamamtr. Bu gecikmelerin nedeni kimilerine gre halkn termik santrallere
tepkisi sonucu ED raporunun alnamamas, kimilerine gre rezerv yetersizlii ve
69
tm izinler dahil tm sorunlarn yklenici tarafndan zlmesinin beklenmesi gibi

ihale srecindeki ynetim ve mhendislik hatalar, kimilerine gre de yatrmclarn
isteksizlii ve ekonomik krizdir. TKye ait Adana-Tufanbeyli ve Manisa-SomaEnez gibi sahalardaki kmrlerin ne zaman deerlendirilebileceine ilikin bir bilgi
ise bulunmamaktadr.
TTK Sahalar: Trkiye Takmr Kurumu, baz sahalarn rdevans karl
ilettirmek zere 2005 ylnda ihaleye kmtr. Byk sahalardan Balk-naz
sahasna teklif veren firma, szlemeyi sresi iinde imzalamam; Gelik-Dikkanat
sahasna teklif veren firma, umduu/belirtilen rezervi bulamad iin almalarn
durdurmu ve konu yargya intikal etmitir. hale edilen iki byk sahadan
Alacaaz-Kandilli (Armutuk) sahasnda retim ve hazrlk almalar; Amasra-B
sahasnda ise hazrlk almalar srdrlmektedir. Bu iki sahada retilen
kmrlerin bir ksmnn termik santrallerde deerlendirilmesi dnlmektedir. lk
szlemeye gre yl hazrlktan sonra kmr retimi beklenen Amasra B
sahasnda henz hazrlklar bitirilememitir. Anlan iki blgedeki retimi stlenen
holding, Amasrada toplam 1.116,7 MW ve Armutukta da 51,3 MW kurulu gte
termik santral tesisi iin lisans almtr. Yatrm fiili gerekleme oranlar yzde
5in altnda olan bu santrallerin ne zaman devreye gireceine ilikin bilgi
bulunmamaktadr.
zel sektre ait sahalar: Kamu kurulularna ait sahalardaki kadar olmasa da
benzer belirsizlik ve aksaklklar ruhsat zel sektre ait olan sahalarda da
grlmektedir. rnein; (a) Adana-Tufanbeyli linyit sahasndaki almalar
yaklak 8 yldr srdrlmektedir. Bu sahadaki linyitleri 453 MW kurulu gteki
santralde yakmay hedefleyen projenin ne zaman tamamlanabileceine ilikin bir
bilgi bulunmamaktadr; (b) ankr-Orta linyit sahasnda almalar yavalam
olup burada bir termik santral kurulup kurulamayaca henz belli deildir; (c)
Mula-Turguttaki yeralt iletmeciliine uygun zel sektr sahasnda yrtlen
almalarda somut bir gelime olmamtr; (d) Elbistan-Tilhyk sahasnda 210
milyon ton dolayndaki kmr rezervinin elektrik retim amal deerlendirilmesi
ynnde bir gelime bulunmamaktadr. zel sektr tarafndan yrtlen
projelerden tek olumlu haber, Eskiehir-Mihalktaki linyitleri yakmay ngren
270 MW kurulu gteki termik santral projesidir. Ruhsat EAa ait olup
rdevans karl ilettirilmek zere ihale edilen bu sahada ilerin planland
biimde ilerledii belirtilmektedir.
Elimizde bu kadar potansiyel varken kmrlerden yararlanma sreci
hzlandrlmaldr. Yksek Planlama Kurulunca kabul edilen Elektrik Enerjisi
Piyasas ve Arz Gvenlii Strateji Belgesinde kaynak kullanm hedefleri arasnda
yer alan 2023 ylna kadar bilinen tm linyit ve takmr kaynaklarnn
deerlendirilecei beklentisinin gerekleebilmesi iin, kmr potansiyelimizden
yararlanmada bugne kadarki baarszlklarn nedenlerinin doru analiz edilip
gerekli nemlerin alnmas gerekmektedir. Varl bilinen linyit kaynann nemli
bir ksm TK ve EAn; takmr kaynaklarnn tamam ise TTKnn
70
ruhsatndadr. Gemite yaanan sorunlar tekrarlamadan kmr potansiyelinin

salkl belirlenip harekete geirilebilmesi iin bu kurululara nemli grevler
dmektedir.
Termik santral tasarmlarnda, kmrn kalitesi ve rezervi belirleyici olmakta ve
santral mr 30 yl kabul edilmektedir. Halen almakta olan santrallerin nemli
bir ksm 1990 yl ncesinde iletmeye alnmtr ve ortalama mrleri 30 yla
yaklamtr. Buna gre, halen almakta olan linyite dayal termik santrallerin
dayand linyit rezervleri, yeni aramalarla nemli lde gelitirilmemi iseler,
orta vadede tkenmeye balayacak, santraller kmrsz kalacak ve faaliyetlerini
durduracaktr.
2010 ylnn ikinci yarsndan itibaren oluturulacak portfylere gre kmr
santrallerinin zelletirilmesi gndemdedir. Baz santraller (Kemerky, Yataan
vb.) nmzdeki 1520 yl iinde kmr rezervlerinin tkenecek olmas nedeniyle
devre d kalabilecektir. Baz santrallerin (Elbistan, Soma, Tunbilek gibi)
bulunduu yerlerde ise tek ruhsatta santrallerin ihtiyacndan fazla kmr rezervi
bulunmaktadr. Santral ve maden sahalarnn birlikte zel sektre sat yntemiyle
devri sz konusu olduunda Elbistan, Tunbilek, Soma gibi havzalarda ruhsat
alanlar ya blnerek ya da blnmeden devredilecektir. Ruhsatlar blnmez ise,
rezervlerin bir blmnn atl kalmas sz konusu olacaktr. Ruhsatlar blnerek
zelletirilmesi halinde ise, havza madencilii yok olacaktr. zm olarak,
ruhsatlarn blnmeden kamu kesiminin de iinde olaca bir yatrm modelinin
oluturulmas kanlmaz grnmektedir. Getirilecek her yeni radikal dzenleme
beraberinde bir dizi soruna yol aacaktr.
Mevcut kurulu gce ek olarak asgari 10.000 MW kapasitede santral kurulmasna
yeterli miktarda olduu belirtilen linyit potansiyelinin tamamnn deerlendirilmesi
halinde; yllk linyit retimi, bugnk dzeyinin yaklak iki katna ykselecektir.
Ancak yeni termik santral yatrmlarnda aadaki hususlar dikkate alnmaldr:
Termik santraller yksek verimli olmal
Termik santrallerde emre amadelik oran yksek olmal,
Termik santrallerde en son teknoloji kullanmal, (Santralin yerine ve

uygunluuna gre akkan yatak, entegre komple evrim v.b.)
Termik santrallerin teknolojisi yerli akademik almalar ile onaylanmal,
Termik santraller evreye saygl, evre ile dost olmal, kirletici emisyonu
asgari dzeylerde olmal,
Termik santraller mhendislik hizmet ve uygulamalar yerli firmalardan

temin edilerek, inaat aamasnda azami yerli insan gc istihdam ederek,
71
yapm aamasnda yerli malzeme kullanlarak yerli mteahhit/yapmc

kurulular tarafndan ina edilmeli,
Termik santraller yerli igc ile iletilmeli,
Termik santraller azami yerli yakt kullanmaldr.
Afin Elbistan Havzasnn Potansiyeli

Afin-Elbistan havzasnn rezervi ve santral potansiyeline genel olarak bakacak
olursak, etin KOAK (Jeofizik Y. Mh.), Dr. Nejat TAMZOK (Maden Y. Mh.)
ve Seluk YILMAZ (Jeoloji Mh.) Dnya Enerji Konseyinin Trk Milli
Komitesinin dzenledii 11. Enerji Kongresine sunduklar bildiride belirttikleri
hususlar ok nemlidir.
TKnin yapt almalar ve MTAnn son yllarda yapt ayrntl

inceleme ve sondajlar sonunda Havzann toplam retilebilir rezervi en az
4.35 milyar ton olaca sylenebilir.
AfinElbistan havzasnn mevcut 2800MW santrallere ait rezervler

dnda,yaklak 3.3 milyar ton retilebilir rezervi bulunmaktadr.
Ortalama AID: 1120 kcal/kg kabulyle, bu rezerv ile kurulacak 7200 MW

ilave santrallerin 6500h/yl almas ve termik verim % 39 olmak
kouluyla en az 36 yl yetmektedir.
Bylece mevcut 2800MW kurulu gcndeki A ve B santralleriyle birlikte

havzann toplam santral potansiyeli 10000 MW olmaktadr. retim
planlamas yaplrken bu dikkate alnmaldr.
Afin-Elbistan Linyit Rezervinin Elektrik

Edeeri
retimi Bakmndan Doal Gaz
Son yllarda doal gaz santrallerinin elektrik retimindeki pay % 50ye

kmtr. Bu bakmdan, Afin-Elbistan Linyit Havzasndaki mevcut
kmr rezervlerinin deerinin doalgaz edeeri olarak belirlenmesi,
elektrik retiminde hangi kaynan kullanlmas gerektiine ilikin
deerlendirmelere k tutacak, kmr rezervlerinin karsnda doalgazn
tercih edilmesinin ekonomik maliyetini de ak bir biimde ortaya
koyabilecektir.
1 ton Afin-Elbistan linyitinin doalgaz edeeri:
72
1 000 kg x (1.100 kcal/kg /8.250 kcal/m3)/(1,5x 1,23)= 72m3 doal gaz

olmaktadr.
1 ton Afin-Elbistan kmrnn doal gaz edeeri olarak parasal deeri

ise: 72 m3 x (300 $ /1.000 m3)= 21,6 $
Afin-Elbistan Havzas kmrlerine dayal kurulacak her 1.000 MW

gcndeki santral iin verilecek kmrn doalgaz edeeri yllk parasal
deeri:
1.000.000kw x 6.500h/yl x 2.400kcal/kwh/1.100kcal/kg x 21,6 $/ton=

306.300.000$ olacaktr.
Bylece ilave 7200 MW kapasite tesis edildiinde doal gaz ithalatn 2.2
milyar azaltmak mmkn olabilecektir
te yanda,Elbistan da yaplacak 3000 MW kurulu gcndeki santrallerle

en az 3900 kiiye istihdam salanrken, 3000 MW lk nkleer santrallerle
900 kiiye, 3000 MW lk doalgaz santrallerle 390 kiiye istihdam salanmaktadr.

Afin-Elbistanda mevcut A ve B santrallerine ek olarak 7200 MW kapasitede yeni
santral kurulmasna yeterli linyit rezervi mevcuttur. Bu linyitlerin evreye zarar
vermeden yaklmasn salayacak kazanlar lkemizde tasarlanabilinir ve imal
edilebilir.Blgedeki linyitlerin enerji retimi iin deerlendirilmesini salayacak
mhendislik, imalat ve mteahhitlik almalar, kamu nclnde yerli
kurulular eliyle gerekletirilebilir. Afin-Elbistan havzasnda linyit retimini
havza madencilii anlayyla deerlendirecek, santral yatrmlarn evresel
etkenlerle uyumlu bir ekilde gerekletirecek kamu ncelikli ve denetimli
btncl bir yatrm politikas mmkndr.
73
EK2: Termik Santral Atk Islarn Faydaya Dn trme Yntemlerinin

Ara trlmas, Geli tirilmesi ve Binalarda Istma Uygulamas (TSAD) Projesi
lkemizde kamuya ve zel sektre ait linyit, kmr ve doalgaz yaktl termik
santraller mevcut durumda sadece elektrik enerjisi retimi yapmaktadrlar. Bir
sonraki blmde geni olarak anlatld zere elektrik retiminden nemli
miktarda enerji evreye atlmaktadrlar. Gnmzde sadece elektrik retim amal
kurulmu olan mevcut fosil yaktl termik santrallerde yaplacak uygun
dnmlerle atlan enerjilerin deerlendirilmesi mmkn olmaktadr. santrallerin
atlan enerjilerinden geri kazanlan enerji bina ve sera stmasnda, sanayide dk
scaklkl proses ss elde etmede, binalarn soutmasnda kullanmann yan sra,
blge zelliklerine gre birok deiik alanda (rnein havuz balkl gibi)
kullanmak mmkndr.
74
Bu amala 2006 ylnda Elektrik retim A.. (EA) ve Elektrik leri Ett
daresinin (EE) mteri kurum olduu TBTAK MAM Malzeme Enstits ve
Yldz Teknik niversitesi ortaklyla Enerji Verimliliini Arttrmak zere
Termik Santral Atk Islarn Faydaya Dntrme Yntemlerinin Aratrlmas,
Gelitirilmesi ve Binalarda Istma Uygulamas (TSAD) projesi balatlmtr.
TSAD projesinin ncelikli amac; lke elektrik arzn aksatmadan, santral atk
slarn evresindeki yerleim yerlerinde deerlendirerek santral evresindeki
yerleim yerlerine ucuz, gvenilir, srekli, temiz ve kaliteli stma salamaktr.
TSAD projesinin hedefleri ise termik santral atlan enerjileri ile blge stma
teknolojileri konusunda ihtiya duyulan bilgi ve teknoloji altyapsnn kurulmas,
blge stma teknolojilerinin yaygnlatrlarak atk enerji bilincinin yerletirilmesi
ve atlan enerjiyi verimli kullanma yntemlerinin lke apna yaygnlatrlmas
dorultusunda, termik santral atlan enerjilerinin deerlendirmek isteyenlere genel
bilgiler kazandrmaktr.
Projenin kapsam EAa ait 14 termik santralde n analizlerin yaplmas,
bunlardan drt tanesine detayl analizlerin yaplmas ve seilen bir santral iin
santral dnmnn projelendirilerek pilot uygulamann yaplmasdr.
Proje kapsamnda EAa bal on drt termik santral incelenerek atk s
potansiyelleri ve geri kazanm yntemleri belirlenmitir. Yaplan incelemeler
sonucunda elde edilen baz nemli sonular aada zet olarak sunulmutur.
santrallerin, farkl amalar iin kullanlabilecek toplam atk s potansiyeli 35
Milyon MWth/yl'dr. Bu potansiyel 3,2 Milyar m3 doalgaza edeer olup,
ekonomik deeri 4 Milyar TLdir.
Termik santrallerin atk s potansiyelinin % 42si ile evrelerindeki mevcut
yerleim yerlerinin stma talebini karlamak mmkndr. Byle bir uygulama
ile yllk 15 Milyon MWthlik s tasarrufu ve lke ekonomisine 1,8 Milyar TL
kadar ekonomik katk salanabilecektir.
Termik santrallerin toplam atk s potansiyellerinin tamamnn kullanlmas ile
1,5 Milyon konutun s talebi karlanabilir. Mevcut termik santrallerin
evresinde bulunan toplam konut says 620 bin olup bu konutlar santral atk
slarnn bir ksm ile stlabilecektir.
Santral yaknndaki mevcut bir yerleim yerinin termik santral atk slar ile
stlmas durumunda konutlar, kmre ve doalgaza gre hem % 3040 daha
ucuza hem de daha konforlu ekilde stmak mmkndr.
Atk slarn santral yaknndaki konutlarn stlmas ile evre kirliliinin ve
santrallerde su kullanmnn nemli lde azaltlmas mmkn olacaktr.
Bu durumda 5 Milyon ton CO2 ve 100 bin ton SO2 emisyonu azaltlabilecektir.
75
Ylda toplam 22 Milyon ton suyun tasarruf edilmesi imkn dhilindedir.

santrallerin toplam atk s potansiyeli ile 13 bin dnm sera alann stmak
mmkndr. Bu uygulama ile 10 bin kiiye i imkn salanmasnn yannda
ekonomik deeri 720 Milyon TL olan tarm rnleri retilebilecektir.
Yaplan n deerlendirmeler sonucunda seilen drt termik santral (Afin-Elbistan
B, Soma B, Yataan, Tunbilek) zerinde detayl yaplabilirlik analizleri
gerekletirilmitir. Detayl yaplabilirlik analizleri gerekletirilen bu drt termik
santral ierisinden bir santral pilot tesis olarak seilecektir. Proje sonucunda
gerekletirilecek uygulama ile pilot tesis seilen santral blge stma sistemine
enerji verebilir hale getirilecek ve kurulacak blge stma sistemi ile santral
evresindeki yerleim yerlerine enerji salanacaktr. Bu sayede lkemizde enerji
verimlilii konusunda nemli bir adm atlm olacak ve pilot uygulama bundan
sonraki uygulamalarn da nn aacaktr.
EK: 3 Elektrik retim Lisanslar:

irket Ad Lisans Tr
76
Yeri
Tesis Tr Kurulu G Kurulu G Lisans Tarihi Lisans No
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
irket Ad Lisans Tr
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
77
irket Ad Lisans Tr
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
irket Ad Lisans Tr
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
78
irket Ad Lisans Tr
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
79
irket Ad Lisans Tr
80
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
irket Ad Lisans Tr
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
81
irket Ad Lisans Tr
82
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
irket Ad Lisans Tr
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
83
irket Ad Lisans Tr
84
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
irket Ad Lisans Tr
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
85
irket Ad Lisans Tr
86
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
irket Ad Lisans Tr
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
87
irket Ad Lisans Tr
88
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
irket Ad Lisans Tr
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
89
irket Ad Lisans Tr
90
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
irket Ad Lisans Tr
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
91
irket Ad Lisans Tr
92
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
irket Ad Lisans Tr
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
93
irket Ad Lisans Tr
94
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
irket Ad Lisans Tr
Yeri
Lisans
Sresi
naa
letmedeki
Halindeki
Kapasite
Kapasite
95

Türkiye Ve Dünya 'Da Termik Santraller

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Türkiye Ve Dünya 'Da Termik Santraller

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Trkiyede Termik Santraller

BLM I : DNYADA VE TRK YEDE ENERJ

Trkiyede Termik Santraller

Trkiyede Termik Santraller

Rzgr enerjisi, hidroelektrik enerjiden sonra bavurulan yenilenebilir enerji

Grafik 1. Dnya Birincil Enerji Tketimi (19822008)

Trkiyede Termik Santraller

Tablo 1. Dnyada Enerji Tketimi (20072008)

Trkiyede Termik Santraller

Trkiyede Termik Santraller

TRK YE ENERJ POL T KALARI

Stratejik petrol ve doal gaz depolama kapasitesinin arttrlmas,

Trkiyede Termik Santraller

20062010 dneminde kamu yatrmlarnda enerjiye ayrlan payn giderek

Trkiyede Termik Santraller

Gne enerjisinin elektrik retimi iin de kullanlmasnn yaygnlatrlmas

Trkiyede Termik Santraller

Tablo 3. Trkiyenin Birincil Enerji retimi ve Talebi (Mtpe) (2008)

2008de 77,4 MTEP deerine ulamtr.

Trkiyede Termik Santraller

Trkiyede Termik Santraller

Trkiyede Termik Santraller

Grafik 3. Trkiye Kurulu G Geli imi (MW)

Grafik 4. TrkiyeEA Kurulu G Geli imi (MW)

Trkiyede Termik Santraller

Grafik 5. Trkiye Elektrik retiminin Yllara Gre Geli imi

Trkiyede Termik Santraller

Grafik 6. 2009 Trkiye Elektrik retiminin Kaynaklara Gre Da lm

1984 yl ncesinde arlkl olarak takmr, linyit, fuel-oil, motorin ve hidrolik

Trkiyede Termik Santraller

Tablo 6. 20002009 Yllar EA retimleri

Trkiyede Termik Santraller

Grafik 7. EA 20032009 Yllar retim Grafi i

Grafik 8. EA Yerli Kaynak ile retim Miktarlar (GWh)

Trkiyede Termik Santraller

Trkiyede Termik Santraller

TRK YEDE TERM K SANTRALLER

Trkiyede Termik Santraller

iyiletirme, yenileme ya da kapasite artrm eklinde yaplan yatrmlara ilgi

Trkiyede Termik Santraller

kurulu gcnn ithal kaynaklara bamll % 25 dzeyindeyken, zel sektrn

Doalgaz ile alan Santraller

Fuel-oil ile alan Santraller

Takmr ile alan Santraller : 1.882.377 MWh'dir.

Trkiyede Termik Santraller

Doalgaz ile alan Santraller : 23.916109 MWh

T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn politikas; retim kapasitesi

Trkiyede Termik Santraller

Kamuya ait santrallerimize ait baz bilgiler aada verilmitir.

2008 Yl Yaklan Kmr A.I.D.

2008 Yl Fiili Kmr

2008 Yl Kapasite Kullanma Faktr

2008 Yl Emre amade Ol. Fak.(retim) : 85 %

Trkiyede Termik Santraller

Santralde kullanlan kmr, kazan dizayn deerleri ierisinde olmasna ramen,

: 3x340 + 1x335 = 1355 MW

Nominal Yllk retim Kapasitesi

: ABB- VKW-FOSTER WHEELER

letmeye Al Tarihi 1. nite

Kullanlan Yaktn Cinsi

Alt Isl Deeri (Dizayn Deeri)

Kmr Tketimi (Dizayn Deer)

Kmrn kl / nem oran