B Y t

Bnh vi
vin
sn trung
ng
Ph
Ph
ng

Qu
Qu dn s
c
Li
Lin hi
hip qu
qu

D N VNM 7PG0010

Cp cu sn khoa
Ti li
liu dnh cho Hc vi
vin

(Bn tho cui)

cha

H Ni, 07/2007
0

Ban c vn:
1. - ng Nguyn nh Loan V trng V SKSS, B Y t
2. - B Lu Th Hng- Ph V trng V SKSS, B Y t
3. - ng Nguyn Vit Tin- gim c Bnh vin Ph sn Trung ng
4. - ng Ng Vn Ti Bnh vin Ph sn Trung ng
5. - ng Nghim Xun c chuyn vin B Y t
6. - ng Ph c Nhun chuyn vin B Y t
7. - B Nguyn Th Ngc Khanh Bnh vin Ph sn trung ng

Ban so
son th
tho:
1. - TS. Nguyn Vit Tin
2. - PGS.TS. Nguyn c Hinh
3. - TS. L Anh Tun
4. - TS. Phm Th Hoa Hng
5. - ThS. Lu Th Hng
6. - PGS.TS. Vng Tin Ha
7. - TS. L Thanh Vn
8. - TS. Phm Huy Hin Ho
9. - TS. Nguyn Quc Tun
10.- TS. L Hong
11.- ThS. Phm B Nha
12.- ThS. Phm Th Thanh Hin
13.- BS. Nguyn Hu Cc
14.- ThS. H S Hng
k:
Ban th
th
1. ThS. Nghim Xun Hnh
2. ThS. H S Hng
3. ThS. Phm Phng Lan

Mc lc
1.

Vn y c trong cp cu sn khoa

2.

V khun trong cp cu sn khoa

3.

Giao tip vi khch hng v gia nh

trong CCSK

4.

nh gi nhanh ban u v x tr chong

5.

Chy mu trong thi k u thai nghn

6.

Chy mu trong thai nghn thi k cui

v trong chuyn d

7.

X tr tch cc giai on 3

8.

Chy mu m o sau

9.

Truyn mu v cc dch thay th mu

10. Tin sn git

11. Liu php khng sinh dng trong cp
cu sn ph khoa
12. St trong thi k thai nghn v chuyn
d
13. St sau
14. Biu chuyn d
15. Ngi bt thng
16. Chuyn d nh tr
17. Chuyn d vi t cung c so m c
18. Sa dy rn
19. M ly thai
20. Ct vi t cung trong thai ngoi t cung
21. Ch nh v k thut ct t cung trong
cp cu sn khoa
22. iu tr bo tn v t cung
23. X tr ri
24. T vong v bnh tt ca b m

bi 1
vn y
c trong cp cu sn khoa
c
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny, hc vi
vin ph
phi:
1. K c mi lin quan gia y c v quyn con ngi trong CSSKSS.
2. Nu c nhng nguyn tc c bn v y c trong cp cu sn khoa.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin hc tp
- Bng, my chiu, bt d, giy kh to, projector.
ng gi

c/sau hc
L
ng
gi tr
tr
c/sau
Hi hc vin : 5 pht
- Nu c im khc bit cp cu sn khoa khc vi cc chuyn ngnh khc.
- Nu nhng l do cn tr lm gim 5 tai bin sn khoa.
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 2 tit

ng ph
Th
Thi
Ph
Ph
ng
php,

ng
Ni dung ch
ch
Ho
Hot
ng
Ph
Phn hi

ng ti
gian
ph
ph
ng
tin dy/
yu
ca hc vi
vin
nhanh
t)
(ph
(ph
hc
ng no.
Tham gia
Ging vin
1. c im ca
Hi, tr li.
pht biu.
nhn xt, so
chuyn ngnh Sn
snh.
10
khoa v SKSS.
Vn tai bin v
t vong m.
Mc ti
tiu 1: K c mi lin quan gia y c v quyn con ngi trong
CSSKSS.
2. Mi lin quan
Chia nhm.
Bnh lun.
Ging vin
gia y c v
Vit giy to.
B sung.
nhn xt, so
30
quyn con ngi
snh.
trong CSSKSS.
Mc ti
tiu 2: Nu c nhng nguyn tc c bn v y c trong CSSKSS.
3. Y c th hin
Chia nhm.
Bnh lun.
Bnh lun.
c th trong cp
Vit giy to.
B sung.
Ging vin
cu sn khoa (10
30
So snh gia nhn xt, so
iu).
cc nhm.
snh, kt
lun.
4.Tm tt bi
Hc vin pht biu
Ging vin
hc.
hc c g.
Hc vin pht nhn mnh
20
biu.
10 vn
v CCSK
3

Ni dung bi hc
1. Nhng c im ca chuyn ngnh sn khoa v SKSS.
c im ring bit ca chuyn ngnh Sn khoa khc vi cc chuyn
ngnh khc l nhng yu t bnh l xy ra s nh hng cng mt lc cho 2 tnh
mng con ngi l ngi m v thai nhi (hoc tr s sinh). Mt khc, nhng
bin c trong sn khoa xy ra c khi t ngt v din bin rt nhanh. Mang thai
v sinh vn l sinh l bnh thng, nhng trong nhiu trng hp, t sinh l
bnh thng din bin chuyn sang bnh l nhanh chng nu khng c x l
ng v kp thi, c th dn n t vong cho c ngi m v thai nhi.
Hin nay vn cn nhiu bin chng dn n t vong v bnh l khng ch
ring cho ngi m m c cho thai nhi hoc tr s sinh. Nhng bin chng xy
ra cho b m ngay t khi c thai, trong khi sinh v cho n ht thi k hu sn.
Nhng tai bin trong sn khoa lin quan n nhng quan nim ca x hi cng
nh ca cng ng v vai tr ca ngi ph n. Hin ti x hi cha nh gi
ng mc v vai tr ca ngi ph n trong vic bo tn ni ging ng thi
cha quan tm y v chm sc tch cc cho ngi ph n trong sut k
mang thai cho n ht thi k hu sn.
2. Mi lin quan gia y c v quyn con ngi trong
chm sc sc kho sinh sn ni chung.
Y c th hin c th thng qua cch thc thc hin nng lc, kh nng
chuyn mn mt cch c hiu qu v nh th no trong nhng trng hp chm
sc sn khoa. Nh vy trc ht, nhn vin y t phi c nhng kin thc chuyn
khoa m bo vic chm sc sn khoa. Nu c tinh thn phc v tt m
khng c chuyn mn vng vng lun c cp nht v ngc li nu ch c
chuyn mn thun tu m khng c y c th khng th phc v bnh nhn tt
c. Y c c th hin mt cch c th l lm th no cho bnh nhn
chng c hi phc v sc kho, ng thi thoi mi v tinh thn, hn ch n
mc ti a nhng nh hng xu ca bnh tt, tit kim nht nhng chi ph v
kinh t m vn t c hiu qu cao nht v iu tr. Kh
Khng th
th tch ri y
cc

v quy
quyn con ng
ng
ii trong y hc bi v hai lnh vc ny ho
ho quy
quyn mt cch
h tr
ch
cht ch
ch v th
thng nh
nht cng nh
nh
tr cho nhau.
m bo th
c hi
2.1. Nh
Nhn vi
vin y t ph
phi c
yy nng lc
m
th
hin
cc cng
tc chuy
chuyn mn.
- Phi c c mt trnh chuyn mn v chun mc cao nht ng
thi phi lun c o to v t o to duy tr cng nh lun cp nht v
nng cao v k nng chuyn mn, tip cn v s dng nhng phng php iu
tr mi nht c chng minh bng nhng chng c khoa hc phc v
ngi bnh (y hc da trn bng chng).
- Nng lc chuyn mn phi lun c cng c bao gm c vic o to,
o to li. Ngnh y t phi cp nht nhng kin thc hoc k thut mi cho
nhn vin y t t c trnh v kh nng tay ngh ph hp cho cng tc
chuyn mn.
+ Tn trng v bo m an ton cho mi ph n khi khm v iu tr bnh.
4

Khng qun nhim v gio dc, truyn thng, t vn v phi c lng ghp mt
cch hi ho trong cng tc khm cha bnh.
+ Trnh nhng quan h khng ng mc vi bnh nhn cng nh gia nh
bnh nhn m nhng quan h c th dn n vic li dng tnh cm, tnh dc,
ti chnh hoc nghin cu.
+ Khng p t cho bnh nhn mt cch x tr ch v ph hp vi tn gio
hay quan im o c ca ring c nhn nhn vin y t. Trong trng hp m
cch gii quyt c th a n cc mu thun trn, ngi nhn vin y t phi
chuyn bnh nhn n mt nhn vin y t khc c cch gii quyt thch hp
c hi
ng bi
hn. Tuy nhin, nu tnh tr
trng cp cu, ph
phi th
th
hin ngay nh
nh
bin
ph
php iu tr
tr cn thi
thit cu sng bnh nh
nhn, bt lun l nhng vic lm
c ph hp hay khng ph hp vi quan im ca bn thn ngi nhn vin y t
.
+ Khng c thc hin hoc ph
phi t chi h tr ngi khc thc hin nhng
hnh vi, vic lm c th vi phm nhn quyn hay nhng nguyn tc y c hoc
bt k mt hnh ng no m s tc ng xu n sc kho ca ngi bnh.
+ Duy tr , khuyn khch tn trng nhng chun mc cao nht v tnh
c trong iu tr
trong nghi
trung th
th
tr bnh nh
nhn cng nh
nh
nghin cu khoa hc.
+ Biu hin c th nhng hnh vi ng x chun mc trong quan h vi bnh
nhn v gia nh nh l mt tm gng cc thnh vin khc noi theo.
+ Lun quan tm ng h cho cc nhn vin y t c hc sut i v quyn
v sc kho sinh sn, sc kho tnh dc, v y c.
nh v s ri
n.
2.2. Ph
Phi tn tr
trng quy
quyn t quy
quyt
nh
ring t ca ph
ph
- Sau khi cung cp y nhng thng tin v cc cch x tr c th p
dng c th cho trng hp ca h, v hu qu v nhng thun li cng nh bt
li c th xy ra nu p dng cc cch x tr ny s gip cho ngi ph n c
mt s chn la, quyt nh v sc kho sinh sn v tnh dc thch hp v ng
n, khng lch lc v khng b p t. Nh vy, ngi ph n c th cn nhc
v chn c cch iu tr thch hp nht vi hon cnh v vn ho ca h.
- m bo nhng thng tin ring t ca bnh nhn khng b tit l bng
vn bn hay qua li ni cho bt c ai, tr trng hp do php lut hay do chnh
bnh nhn yu cu.
- Gi vng nguyn tc khng phn bit i x. Tt c ph n phi c
iu tr nh nhau, bt lun tui tc, hon cnh gia nh, dn tc, thng tt, hon
cnh kinh t, tn gio hay cc iu kin khc. Mi ph n u c iu tr theo
nguyn vng ca h ch khng phi do yu cu ca bn tnh hay gia nh h .
- Khng phn bit i x v tui tc, c bit l cn quan tm n v thnh
nin n, phi coi trng tui sinh hc v s pht trin ca h ch khng phi l
tui thi gian, gip cho h c c s chn la, quyt nh mt cch t do vi
y thng tin v sc kho tnh dc v sc kho sinh sn ca h.
ng
2.3. Tr
Trch nhi
nhim
ii vi cng
ng
- Bo m quyn ca ph n c thng tin v gio dc sc kho sinh sn

 gip cho h ch ng quyt nh c thi im sinh con v s con theo

nguyn vng mt cch c lp v chnh ng nhng phi ph hp vi lut php
v qui nh ca nh nc.
- Bo m quyn ca ph n trong cc mi quan h tnh dc nh l mt
phn ca cuc sng t nhin ca h, gip h c c cuc sng tnh dc mt
cch thoi mi v an ton.
- Bo m chm sc cho ph n c sc kho sinh sn v sc kho tnh dc
tt nht theo nhng tin b khoa hc hin i.
- Thng bo cho cng ng v nhng vn v quyn ca ph n trong
lnh vc sc kho sinh sn v sc kho tnh dc khuyn khch i x tn
trng ph n v a cc quan im ny vo lnh vc hnh ngh y t.
3. Nhng nguyn tc c bn v y c trong cp cu sn
khoa
ng th

ng, tch cc v khi cn thi

3.1. Phi hnh
ng
tht kh
khn tr
tr
ng,
thit ph
phi mi th
thm

gi
p. Khng c tr hon cp cu v nhng l do ring.
ng
ng
ii ph
ph
gi
3.2. Trn c s nm th
tht nhanh v
yy chi ti
tit v tnh trng sc kho ca
nh gi
n tnh
bnh nhn,
nh
gi nhanh mc nng, nh
nh, nguy hi
him e do
do
n
mng ca bnh, ch
chn cc cch iu tr
tr th
thch hp i vi bnh nhn da trn
nhng tin b mi nht ca khoa hc trong v ngoi nc m mnh bit c
cng nh cc phng tin hin c ti c s.
3.3. Cp cu sn khoa lin quan n tnh mng ca c m ln con, nhng thng
l u tin n tnh mng ca ngi m nhiu hn, tuy nhin tu tng trng hp
m ch u tin cho con hay ngi m. Trong nhng trng hp cn phi
trao i vi bnh nhn hoc gia nh h hp tc cng gii quyt tt nht cho
bnh nhn.
3.4. Hi bnh nh

nhn c mu
mun mi ng
ng
ii no trong gia nh hoc bn b cng
chia s nhng thng tin cn thit v tnh trng sc kho ca h. Mi ng ngi
bnh nhn yu cu vo bn cnh bnh nhn. Tu tnh trng bnh nhn, c th
trao i thng tin vi bnh nhn v ngi nh. Nu bnh nhn nng, cn c
ngh ngi th ch trao i vi ngi nh.
3.5. Nu bnh nhn v gia nh yu cu mi mt cn b y t c kinh nghim cao
hn n hi chn th phi chp nhn v to iu kin thc hin nguyn
vng ca h.

c v tnh trng sc kho ca bnh

3.6. Cung cp th
thng tin mt cch trung th
th
nhn,
aa ra cc cch gii quy
quyt cp cu, l do ti sao chn cc cch ny, cch
thc hin v hu qu c th c i vi mi cch gii quyt. Cng c th nu cc
yu cu i vi ngi nh vic cp cu c hiu qu hn.
3.7. Kin nhn lng nghe kin phn hi ca bnh nhn cng nh ngi nh v
ng, tho
ng nghip. C th tho lun mt cch bnh
ng,
thoi mi, kh
khng p
tt v
6

s chn la iu tr. Yu cu bnh nhn hoc ngi nh k giy cam kt ng

nu c ch nh phu thut hoc phi thc hin mt th thut.
3.8. Thc hin cp cu mt cch tt nh
nht theo cch m bnh nhn v gia nh
chn v khng qun m bo nguyn tc v khun. Tuy nhin, tu theo thc
trng cng nh din bin ca tnh trng bnh, cng c th thay i cch x tr
nu thy cn thit m bo tnh mng bnh nhn, khng chn ch ng thi
c ngay ngi trong nhm ra thng bo cho gia nh. Ch lm ng mc cn

ng hp v
thit cu sng bnh nhn. Nu tr
tr
ng
tt qu
qu kh
kh nng ca mnh,

cn ph
phi mi ngay ng
ng
ii c kh
kh nng cao hn gi
gii quy
quyt. Nu ng
ng
ii
kh
khng c mt ti ch
ch, c th
th hi ch
chn t xa.
3.9. Sau iu tr phi thng bo cho bnh nhn v gia nh nhng vic mnh
thc hin, cch theo di sau ny. Phi t vn cho bnh nhn cng nh ngi nh
hiu v thay i hnh vi hoc li sng c th gp phn gy ra tnh trng cp cu
m h va tri qua.
3.10. Khng tit l nhng thng tin v bnh tnh v cch x tr c thc hin
cho ngi khc bit, tr trng hp do bnh nhn yu cu. Cn xem li cch iu
tr trc y cho bnh nhn ti khoa ca mnh hoc tuyn di rt kinh
nghim cho bn thn, c s ca mnh v ng nghip cng nh c s tuyn di
trnh 3 chm tr trong lm m an ton.
Bi tp tnh hu
hung
Bn l bc s chuyn khoa cp 1 chuyn ngnh Ph Sn, cng tc ti bnh
vin huyn. Bn vn m ly thai bnh thng.
- Tnh hu
hung 1: Mt ph n c thai 35 tun, khi thai c 32 tun, ra t
mu ti m o, n trm x x khm, nhng NHS ni khng vic g v
cho v. Bn ngy sau, t nhin ht ra mu. Hm nay, thai ph khng au bng
nhng ra mu m o, s lng khong 400g, ti ln mu cc. Vn y
c c th hin trong trng hp ny nh th no?
- Tnh hu
hung 2: Gi s chn on lm sng thai ph ra huyt l do rau tin
o th nguy c nh th no?
- Tnh hu
hung 3: C s ca bn c my siu m, nhng khng c mu d
tr bn s lm nhng g?
- Tnh hu
hung 4: Nu l RT trung tm cn phi x tr ti c s ca bn th
bn s lm g? Nu gia nh thai ph mun c hi chn thm th bn gii
quyt nh th no?
- Tnh hu
hung 5: Nu chuyn tuyn trn th bn s lm g?
- Tnh hu
hung 6: Qua trng hp ny, bn s lm g i vi Khoa ca bn
v tuyn di..
p n :

p
- Tnh hu
hung 1: Phi chn on nguyn nhn, ra hng x tr ng thi
thng bo v tho lun vi gia nh cng hp tc tc gii quyt.
7

- Tnh hu
hung 2: Chy mu nhiu m s t vong, tr s sinh non thng,
thng bo nhng nguy c ny cho gia nh bnh nhn v gia nh bit
- Tnh hu
hung 3: Siu m xc nh loi rau tin o, thng bo kh khn ti
c s, khng c mu nu phi truyn mu, cng gia nh tho lun ngi cho
mu, chun b phng tin ly mu ti c s
- Tnh hu
hung 4: Xem xt c s vt cht, kh nng k thut ca bn thn v
i ng ng nghip h tr cho cuc m. Gii thch cho thai ph v gia nh l
do thc hin phu thut ti bnh vin bn v mi hi chn lnh o hoc thng
tr.
- Tnh hu
hung 5: S cu ban u, gii thch cho gia nh l do ti sao li
chuyn ln tuyn trn, chun b phng tin vn chuyn tt nht, c nhn vin c
trnh chuyn mn tt, a thai ph ln tuyn trn.
- Tnh hu
hung 6: Rt kinh nghim chuyn mn cho nhn vin v cho Khoa
v t chc qun l, kim tra c s vt cht, tng cng cng tc ch o tuyn v
y t x khng pht hin trng hp RT. Thng bo cho trm y t x rt kinh
nghim, b tr lch xung kim tra, gim st v cp nht cho nhn vin y t x
nhng chy mu 3 thng cui trong thai k.

ng ph
Gi ph
ph
ng
php gi
ging dy
1. Gii thiu bi ri lm bi tp tnh hung.
2. Da vo bi tp tnh hung s ng vai, sau khi kt thc thc hnh
s tng kt qu trnh thc hnh theo trnh t nh bi l thuyt.
Ti li
liu tham kh
kho
1. Victor Y.H (2006). Ethical problem in carring premature baby.Conference
book 14th congress of FAOPS. 2006 - pp: 209 - 214.
2. Lim Ngok - Linh (2006). An overview of ethical problem in care of
newborn conference book 14th congress of FAOPS.2006 - pp: 217 - 222.
3. Suibua B. Chilchareon (2006). Ethical problemin carring of pregnant
woman. Conference book 14th congress of FAOPS 2006 - pp: 223 - 226.
4. Trng i hc Y H Ni (2006) - o c trong nghin cu y sinh hc.
NXB y hc 2006.
5. B y t (2005) Hng dn chun quc gia v chm sc SKSS.

Bi 2
N TRONG CH
M SC cp cu sn khoa
V KHU
KHU
CH
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny, hc vi
vin ph
phi:
1. Ni c 4 i tng cn c v khun trong dch v chm sc sc kho
sinh sn ni chung v cp cu sn khoa ni ring.
2. Thc hin ng k thut ra tay v khun.
3. Nu c nguyn tc s dng gng tay i vi tng loi dch v.
4. M t c chnh xc cc bc trong quy trnh v khun dng c.
5. Ni c cch x l dng c, gng, vt dng nhim khun.
6. Ni c cch kh nhim, kh khun mc cao, tit khun v bo qun
dng c v khun.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin dy hc
- Bng lt.
- Giy to kh A0.
- Giy mu v bt d.
K ho
hoch bi gi
ging: Th
Thi gian 3 ti
tit
ng
Th
Thi
Ho
Hot
ng
Ph

ng ph

ng
Ph
Ph
ng
php, ph
ph
ng
Phn hi
gian
hc vi
vin
ti
nhanh
tin dy/h
y/hc
t)
(ph
(ph
Mc ti
tiu 1: Ni c 4 i tng cn c v khun trong dch v chm sc sc
kho sinh sn ni chung v cp cu sn khoa ni ring.
1. Mi trng
5
Thuyt trnh.
Nghe, ghi
Quan st hc
sch
trong
Ghi ln bng mi
ng no tr vin.
cc phng k
kin ca hc vin.
li.
thut
Bng lt, giy kh to,
bt.
2. Khch hng.
5
Thuyt trnh.
ng no v
Quan st hc
Trc v sau
Ghi ln bng mi
vit vo cc
vin.
khi lm th
kin ca hc vin.
mnh giy c Nhn xt.
thut, phu
Bng lt, giy kh to,
2 mu khc
thut.
bt.
nhau v dn
ln bng theo
mu.
3. Ngi cung
5
Hi - gi tr li.
Tr li
Nhn xt
cp dch v.
cu hi
4. Dng
c,
5
Hi - gi tr li.
Tr li
Nhn xt
phng tin
cu hi
Ni dung ch

ch
yu

ng
Th
Thi
Ho
Hot
ng

ng ph

ng
Ph
Ph
ng
php, ph
ph
ng
Ph
Phn hi
gian
hc vi
vin
ti
tin dy/h
y/hc
nhanh
t)
(ph
(ph
Mc ti
tiu 2: Thc hin ng k thut ra tay v khun
5. Ra tay nn
10
c v bnh lun ti
lm vo lc
liu.
no?
6. K thut ra
10
Tho lun nhm nh
tay.
ti ch.
Mc ti
tiu 3: Nu c nguyn tc s dng gng tay i vi tng loi dch v
8. Nguyn tc
10
Tho lun nhm nh
s dng gng
ti ch.
tay.
Nhn xt v b sung
ca gio vin - hc
vin.
9. Thc hnh
35
Thc hnh ra tay i
ra tay - i
gng v trong nhm
gng.
nh S dng bng kim
thc hnh v quan
st ln nhau.
Ging vin chun b
a im, dng c cn
theo bng kim.
Chia nhm, a im,
dng c v hng dn
s dng bng kim.
Mc ti
tiu 4: M t c chnh xc cc bc trong quy trnh v khun dng c
10.Quy trnh v
20
Ging vin hi v ghi
ng no tr nh gi,
khun dng c.
nhanh mi cu tr li
li.
nhn xt, b
trn bng.
sung kin.
Mc ti
tiu 5: Ni c cc x l cc dng c, gng, vt dng nhim khun
11.Cch x l
15
Chia lp thnh 4 nhm, Tho lun
nh gi,
dng c, gng,
tho lun 4 ni dung:
nhm, vit
nhn xt, b
vt dng
luc, ngm ho cht
trn giy kh sung kin.
nhim khun.
(kh khun cao v tit to, lin h
khun), hp t, sy
thc t ti c
kh.
s.
Mc ti
tiu 6: Ni c cch kh nhim, kh khun mc cao, tit khun v bo
qun dng c v khun.
12.Kh nhim,
15
Chia lp thnh 4 nhm, Tho lun
nh gi,
kh khun mc
tho lun 4 ni dung:
nhm, vit
nhn xt, b
cao, tit
luc, ngm ho cht
trn giy kh sung kin.
khun v bo
(kh khun cao v tit to, lin h
qun dng c
khun), hp t, sy
thc t ti c
v khun.
kh.
s.

Ni dung ch
ch
yu

10

Ni dung bi hc
1. Nguyn nhn gy nhim khun
Do cc loi vi khun, virus v k sinh trng
Cc iu kin thun tin cho nhim khun:
- C s vt cht: khng m bo tiu chun
- Dng c, trang thit b: khng thc hin khng ch chng nhim khun
- Quy trnh chng nhim khun: khng tun th ng
- Ngi cung cp dch v: thiu kin thc, thc v chng nhim khun
C 4 ng ly truyn:
- Mi trng
- Khch hng (ngi s dng dch v)
- Cn b y t (ngi cung cp dch v)
- Dng c/ phng tin

ng:
1.1.M
1.1.Mi tr
tr
ng:
Cc phng k thut phi m bo mi trng trong sch.
- V tr: sch s, t xa d ly nhim nh nh bp, nh v sinh, ng i
- B tr; nn v tng khng thm nc, c th ra bng nc hoc x phng, c
h thng kn dn nc thi, khng dng qut trn, c th dng qut bn hoc
iu ha nhit . Ca s c knh m cao hn sn nh 1,5 m. Nu khng c knh,
phi c li che hoc vi x trnh mui, rui.
- Nguyn tc: khi khng lm th thut phi ng kn tuyt i, thay tm lt bn
th thut, v sinh tm tri bn, v sinh thng xuyn cc vt dng khc trong
phng th thut.
1.2. Kh
Khch hng/b
ng/bnh nh
nhn:
- Trc th thut, phu thut:
Khch hng/bnh nhn phi c tm ra, thay qun o sch, i tiu hoc lm
rng bng quang, lm v sinh v st trng vng c phu thut.
- Sau th thut, phu thut:
Error! Not a valid link.

1.3.C
1.3.Cn b y t/ Ng
Ng
ii cung cp dch v:
- Tiu chun: cn b y t phi chm m/ khng l tc, khu trang che kn mi,
i giy/dp ring, khng mc cc bnh truyn nhim.
1.4. Dng c/ trang thi
thit b:
Tun th theo ng quy trnh v khun
2.Ra tay
Ra tay l thao tc khng ch nhim khun n gin nht v quan trng nht.
-Th
-Thi im ra tay:
Bng 1. Th
Thi im ra tay
11

- Khi lm vic
- Khm hay ly
mu
Trc
- Vn chuyn dng
c sch
- i gng v khun
- Khi v nh

SAU

- Khi tay c th b
nhim khun
- Dng dng c
chm vo dch tit
hay cht bi tit ca
c th
- Khi tho gng
- Khi i v sinh

ng ti
- Cc ph
ph
ng
tin ra tay:
o Nc sch, thng c vi, vi ng m khng phi dng tay
o X phng dit khun
o Bn chi mm, c luc hoc ngm trong dung dch st khun
o Khn kh, sch, v khun
- K thu
thut ra tay:
o Ra tay th

ng quy:
th
ng
+ Bc 1: tho b ng h v trang sc tay, lm t v xoa x
phng hoc dung dch ra tay vo bn tay, cng tay.
+ Bc 2: st 2 lng bn tay vo nhau 10 ln
+ Bc 3: dng lng bn tay ny st ln mu bn tay kia (10 ln)
+ Bc 4: dng ngn tay v bn tay ny xoy v cun quanh ln lt
tng ngn ca bn tay kia

o Ra tay ngo
ngoi khoa:
+ Bc 1: Mc o chong, i m che kn tc, tho b trang sc, ct
ngn mng tay, eo khu trang, tin hnh ra tay thng quy, khng
lau tay.
+ Bc 2: dng bn chI v khun v dung dch ra tay nh c vo
u, k, v cnh ca ngn tay theo chiu dc hoc xon c.
+ Bc 3: nh c lng v mu bn tay
+ Bc 4: nh c cng tay ln qu khyu 5cm
+ Bc 5: ra tay di vi nc chy (nc v khun)
+ Bc 6: lau kh bng khn v khun. Ngm tay vo dung dch st
khun trong 5 pht.

3. s dng gng tay

3.1. eo gng tay:
M rng cc ngn tay, cho bn tay vo ng v tr cc ngn (phn bit gng bn
tri/ bn phi). c gng trm ln c tay o, ch bn tay cha i gng ch
chm vo mt trong ca gng. Lau sch phn bn ngoi gng trnh ri vo
bng. Sau khi eo gng, lun tay pha trc.
3.2. Nguy
Nguyn tc s dng gng tay
Hu ht cc dch v chm sc sc kho sinh sn u cn s dng gng tay.
12

Bng 2. Cch s dng tng lo

loi gng
ii vi mi lo
loi dch v
Cn gng ti
Cn dng
Cn gng kh
kh
tit
TT
Tn dch v
gng tay
khu
khun cao
khu
khun
1
Khm b phn sinh dc.
+
+
2
.
+
+
+
3
t, tho vng.
+
+
4
Ht thai.
+
+
+
5
No, ph thai.
+
+
6
Cy, tho Norplant.
+
+
Cn gng ti
Cn dng
Cn gng kh
kh
tit
TT
Tn dch v
gng tay
khu
khun cao
khu
khun
7
Phu thut, kim sot t
+
+
cung, bc rau.
8
Cp cu tr s sinh.
+
+
9
Rt mu, truyn mu.
+
+
10 Ty u dng c.
+
11 Ra dng c, lau sch
+
c th.
: ( - ) kh
Ghi ch
ch
khng cn, (+) bt bu
buc.
Bng 3. Bng ki
kim ra tay - i gng ph
phu thu
thut
TT
Ni dung
C Kh
Khng
1
C sn x phng chn, bn chi v khun, khn
kh v khun.
2
Nc sch c vi, ng m khng dng bn
tay.
3
Khng eo trang sc, mng tay ct ngn.
4
Lm t cng tay v bn tay, dc bn tay, c
tay nc chy xung.
5
Dng bn chi, x phng chi k bn tay, u
ngn tay, k mng tay, cng tay, khuu tay.
6
Ra tay 3 ln mi ln 3 - 5 pht.
7
Khng c chm tay vo bt k vt g.
8
Trng bn tay, cng tay bng nc sch,
ngc ngn tay. 2 bn tay cao hn khuu
tay.
9
Lm kh tay bng khn v khun ri ngm tay
vo dung dch st khun.
10 Khng s vo mt ngoi gng, khi eo ch cm
vo c gng ln tri.
Kt lu
lun:
t
Khng t
nh
Nh
Nhn
nh
t: Thc hin y 10 im trong bng kim.

t:
Kh
Khng
tt: Lm khng 10 im trong bng kim.

Ghi ch
ch

13

4. Quy trnh v khun dng c

4.1. Mt s kh
khi ni
nim c bn:

Bng 4. Cc kh
khi ni
nim c bn trong v khu
khun
V khun
L nhng bin php phng nga s xm nhp
ca vi khun v cc mm bnh khc bng vic
loi tr chng vi mc khc nhau trn b mt
c th, c m b tn thng, v cc vt dng tip
xc vi c th ngi v cc sinh vt khc.
St khun
L qu trnh tiu dit phn ln cc vi khun v
cc mm bnh khc bm vo y dng c va s
dng xong trn c th ngi bnh.
Kh nhim
L qu trnh tiu dit phn ln cc vi khun v
cc mm bnh khc trn da, nim mc, v cc
m b tn thng ca c th.
Lm sch
L qu trnh vt l (c, ra bng nc, lau kh)
loi b cc vt bn do bi, t hay mu v
cht dch c th v cc vi khun hay cc mm
bnh khc cn bm y /dng c
Kh khun
L quy trnh tiu dit phn ln cc loi vi khun
mc cao
v mm bnh khc nhng cha tiu dit ht tt
c, c bit l nha bo.
Tit khun
L qu trnh dit tt c cc vi khun v mm
bnh khc, k c nha bo.
nhi
4.2. Kh
Kh
nhim dng c
Kh nhim l bc u tin trong quy trnh v khun.
Thit b: 1 x nha c quai xch vi chiu cao trn 35cm v mt gi
nha c quai hi nh hn lt vo x.
Dung dch ha cht kh nhim: Chloramin 0,5% hoc
Glutaraldehyd. Dung dch ny s thay sau mi bui lm vic.
Dng c sau khi lm th thut, phu thut phi cho ngay vo x, ngp
ht trong dung dch kh nhim, ngm trong 10 pht. Sau em ra ra
bng nc lnh.
4.3. Lm sch dng c
Thit b: mt chu nha, vi nc sch, x phng, bn chi.
Trong khi ra, ngi ra dng c cn i gng cao su v eo khu trang
trnh ly nhim. Dng bn chi v x phng nh sch dng c cho ht
mu v t chc c th bm li trn dng c.
C sch cc ni d bm bn nh rng, khe k ca dng c. Sau ra
sch x phng v lau kh bng khn sch. C ra di vi nc chy hiu
qu hn c ra trong thng nc.
14

 Yu cu: mu m v cc t chc t bo bm vo dng c nh rau thai,

m, c... khng cn dnh li trn dng c.
khu
4.4. Kh
Kh
khun mc cao

Ng
Ngm trong ha ch
cht
- Yu cu: cc dng c phi c ngm trong cc ha cht dng kh khun
mc cao nh: Glutaraldehyd 2% hoc cc dung dch khc nh
Chloramin 0,5% trong 20 pht.
- Phng php ny p dng i vi cc dng c lm bng cht nha, cao su,
khng p dng vi cc loi dng c bng kim loi, vi.
- Khi ngm phi dung dch ha cht ngp ton b dng c. Dng c vt
ra phi ra bng nc tit khun ri vo khay v khun c np y,
lm kh ri mi s dng hoc bo qun.
Lu
Luc dng c
- Thit b: hp luc dng c bng kim loi c np y kn, ln cha
dng c, di hp c h thng bp in hoc s dng mt bp ring (in,
ga hoc du).
- Yu cu: dng c ra sch cho vo hp luc trn, nc sch vo hp sao
cho ngp cc dng c. Khi nc si, duy tr trong 20 pht, vt dng c dng
ngay khng c lu.
4.5. Ti
Tit khu
khun

Hp
tt p lc cao
- Phng php ny dng cho tt c cc loi dng c y t tr nha (qun
o, gc, khn m, m, khu trang...) v cao su (sonde, gng cao su...).
vi v cao su phi hp ring, v nhit , p sut, thi gian hp hai
loi khc nhau.
- Thit b: ni hp t p lc cc loi.
- Yu cu: khi nhit ln ti 1210C (p lc
2
1.5kg/cm
) i vi dng
c ng gi phi duy tr nhit nh vy trong 30 pht. i vi dng c
khng ng gi ch cn duy tr 20 pht.
Sy kh
kh
- Phng php ny ch dng cho cc dng c y t bng kim loi.
- Thit b l t sy kh.
- Yu cu:
- Nu nhit 1700C phi duy tr 60 pht.
- Nu nhit 1600C phi duy tr 120 pht.
- Nhit 1500C phi duy tr 150 pht.
- Nhit 1400C phi duy tr 180 pht.
- Nhit 1210C phi duy tr 8 gi.
15

Ki
Kim tra v khu
khun
- Ngm trong ha cht: Sole, ng ht thai ngm trong 10 gi. Dng c vt ra
phi ra bng nc tit khun.
- Kim tra dng c
- Kim tra xem v khun cha? Trc khi hp, sy, dn mt giy bo
hiu an ton (trng) vo hp hay gi .
- Sau khi hp hoc sy xong nu giy bo hiu i mu (en) l dng
c hp sy t yu cu.
- Sau khi kim tra phi ghi r ngy v tn ngi hp sy dng c vo cc
hp v gi .
5. Bo qu
qun dng c v khu
khun
- Ni bo qun dng c v khun phi sch s, kh ro, c ca ng kn.
- C gi k v t ng dng c, c s sch ghi chp tn dng c, ngy x l
v khun, ngy nhp, xut dng c (ch nguyn tc nhp trc xut
trc).
- Khng ln dng c tit khun vi dng c cha tit khun.
- Thi gian bo qun:
- Khng bo qun nhng dng c tit khun m khng ng gi (loi ny
cn phi dng ngay sau khi tit khun).
- Dng c kh khun cao ch c s dng trong vng 3 ngy.
- Nhng dng c tit khun c ng gi hoc t trong hp tit khun,
c bo qun mt tun, sau mt tun nu cha dng cn phi hp sy li.
- Khi vn chuyn dng c tit khun t ni bo qun n phng th thut
phu thut, phi che y trnh nhim bn.

Bng 5- Bng ki
kim qui tr
trnh v khu
khun dng c

Ni dung
C Kh
Khng Ghi ch
ch
nhi
1. Kh
Kh
nhim
- C sn dung dch Chloramin 0,5%.
- Cho dng c ngp hon ton trong dung dch.
- Ht dung dch chlorine vo bm v cc vt hnh ng
ri sc.
- Tho ri cc dng c.
- Ngm trong 10 pht.
2. Lm sch
- Ra cc dng c bng x phng v nc sch.
- Lm sch cc khp ni dng c.
- Dng bn chi c ra cc dng c.
- Sc cc vt hnh ng v bm tim.
- Trng bng nc sch.
khu
3. Kh
Kh
khun mc cao bng lu
luc
- Cho dng c ngp hon ton trong nc.
- Bt u tnh gi t lc nc si.
- un si trong 20 pht.
16

Ni dung
- Ly cc dng c bng kp v trng v cho vo hp
ng c kh khun.
- dng c t kh.
- Bo qun trong hp ng c kh khun v c
np y.
khu
4. Kh
Kh
khun mc cao bng ho
ho ch
cht
- Cho dng c ngp hon ton trong dung dch kh
khun thch hp.
- Ngm trong 20 pht.
- Trng sch bng nc un si ngui v hong kh.
- vo hp kh nhim c np y.
5. Hp
tt
- Gi dng c.
- Xp ri nhau trong ni hp.
- Vn hnh theo s hng dn ca ni sn xut.
- Kh trng trong 30 pht cho cc dng c c gi v
20 pht cho cc dng c khng c gi 21oC (p
sut 1,5 kg/cm2).
- Ct dng c trong hp v khun v c np y.
6. Sy kh
kh
- Dng c sau khi ra sch, lau kh cho vo hp c
np, tng b ring.
- Bt u tnh gi khi nhit ln .
- Thi gian v nhit chun: 170oC trong 1 gi.
- Ct dng c trong hp v trng c np y.
7. Th
Thi hn s dng
- Dng c kh khun cao ch c s dng trong 3
ngy.
- Dng c luc ch s dng trong 24 gi.
- Dng c tit khun c bo qun 1 tun.
- Bt k dng c no m ti ch dng trong vng 24
gi.

Kh
Khng Ghi ch
ch

Ti li
liu tham kh
kho
1. Qui nh chun mc v khun trong dck v KHHG (s 1267 BYT/Q
ngy 31 thng 12 nm 1994).
2. Modul 2 - Khng ch nhim khun.
3. Chng trnh Sc kho sinh sn - B Y t, Ti liu hun luyn ton din v
Sc kho sinh sn.

17

Bi 3
Giao ti
p vi kh
ch hng v gia
nh
ti
kh
nh
trong cp cu sn khoa
Mc ti
tiu hc tp
c bi hc ny, hc vi
Sau khi kt th
th
vin ph
phi:
1. K c cc k nng cn thit khi giao tip vi khch hng v gia nh h
trong cc dch v chm sc sn khoa cp cu (SKCC).
2. Thc hnh c vic trao i vi khch hng v gia nh h trong mt s
tnh hung c th vi cc k nng hc thng qua ng vai.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin dy hc
- Giy con.
- Bng, bt d.
- Giy trong, ba mu.
K ho
hoch bi hc: (thi gian 2 tit)

ng ph
ng
Th
Thi
Ph
Ph
ng
php,
Ho
Hot
ng
Ph
Phn hi

ng ti
gian
ph
ph
ng
tin dy/
hc vi
vin
nhanh
t)
(Ph
(Ph
hc
Mc ti
tiu 1: K c cc k nng cn thit khi giao tip vi khch hng v gia
nh h trong cc dch v chm sc sn khoa cp cu.
Nhng nguyn
Thuyt trnh ngn c ng no GV
nhn
tc khi thc hnh
10
minh ho trn giy dn giy:
xt v b
giao tip:
trong.
sung hon
Gi tho lun.
chnh ni
dung.

Ni dung ch
ch
yu

Cc k nng giao
tip c bn:

20

Tho lun nhm

nh ti ch:

Mt HV tp
hp li cc

kin
ging nhau
xp thnh
nhm.
Mc ti
tiu 2: Thc hnh c vic trao i vi khch hng v gia nh h trong
mt s tnh hung c th vi cc k nng c th thng qua ng vai.
ng vai
30
Chia lp thnh nhm
Ni dung
Bi tp
ng
3 ngi, tho lun v
v
k
s 1:
2 nhm bc thm ln
hoch
ng vai.
ng vai
18

ng vai
Bi tp
ng
s 2:

30

HV tho lun, rt
kinh nghim theo s
hng dn ca GV.

trong bi
tp
s1
(trch trong
EmOC
trang 49).

Ni dung bi hc
ng vai
1. Bi tp
ng
ng dn
H
ng
Ging vin (GV) chia lp thnh cc nhm, mi nhm 3 hc vin (HV)
ng cc vai sau y: ngi cung cp dch v (BS hoc NHS), bnh nhn (BN)
sau sinh b tai bin sn khoa (TBSK) v mt ngi trong vai ngi h tr i cng
v BN. Ba HV ca mi nhm c k v tho lun vi nhau v tnh hung c
nu di trong thi gian 5-10 pht, sau GV cho bc thm xem nhm no
c ln ng vai trc lp. S HV cn li ca cc nhm khc quan st v gp
kin nhn xt. Sau GV mi nhm th hai ln ng vai v cho lp hc tho
lun nhn xt nh gi. GV s cho lp tho lun cc cu hi (nu di y), tm
tt kin nhn xt ca HV v phn hi cho h nhng iu h lm tt v rt
kinh nghim v nhng iu cha tt.
ng vai 1.
1.1 Bi tp
ng
Tr
Trng tm: S giao tip, trao i gia NHS ca trm y t vi BN v b dn
gian v nhng thng tin c a ra phi thch hp, gip vic h tr tnh cm v
s an tm ca cc i tng c trao i.
Ph
Phn vai:
Ngi cung cp dch v: L mt BS hoc NHS c kinh nghim trong giao tip
vi BN v thn nhn gia nh hoc ngi h tr h tng BN.
Bnh nhn: B A sinh con ti nh do b dn gian trc y 2 gi.
Ngi h tr sn ph: B dn gian theo di v cho b A.
B A 36 tui, c mt b dn gian a n trm y t x v sau khi
sinh con ln th ba cch y 2 gi v b chy mu nng. Thi gian chuyn d
ko di 12 gi v theo b dn gian th khng c bin chng. NHS ca trm y
t x khm ngay cho BN, iu tr chong v tnh trng t cung co hi km ca
SP. Mc du tnh trng chy mu gim ngay khi va n trm nhng t cung
ca b A th vn khng co li tt cho d xoa bp y TC v tim oxytocin. B
A rt lo s khi phi chuyn ln BV x l thm. B dn gian cng lo lng v
cm thy c li trong trng hp ca b A. NHS ca trm y t x phi gii thch
v tnh hung ca b A v ca b dn gian v c gng h tr v tnh cm lm
cho h yn tm cng nh chun b cho cuc vn chuyn BN ln BV.
ng vai
Cu hi th
tho lu
lun sau khi
ng
19

1- Ngi NHS ca trm y t x gii

thch v hon cnh ca b A v b
dn gian cng nh vic cn thit
phi chuyn bnh nhn ln Bnh
vin nh th no?
2- Ngi NHS th hin s h tr
tnh cm v lm an tm nh th no
trong khi tr chuyn vi b A v b
dn gian?
3- Thi no ca b A v b dn
gian biu hin qua ngn ng ni v
ngn ng hnh th chng t h
cm thy c h tr tnh cm v
c an tm?
1.2 Bi tp
ng vai 2
ng
Tr
Trng tm: Cch ng x ca cn b y t, lm cho b B v ngi thn
trong gia nh h bit c con, chu h b d tt bm sinh, l s giao tip, trao
i gia NHS vi sn ph v gia nh h. Nhng thng tin c a ra phi thch
hp, gip vic h tr tnh cm v s an tm ca cc i tng c trao i k c
vic iu tr d tt cho chu b th no. Mc tiu hc tp cao nht cn t c l
b B v gia nh an tm chp nhn chu b v bit cch chm sc chu ng n
nht.
Ph
Phn vai
Ngi cung cp dch v: Bc s hoc NHS va cho sn ph.
Sn ph B va mi sinh con b d dng khng c pht hin t trc.
Ngi thn trong gia nh: B chu b hoc m ca b B (b ngoi chu).
B B sinh con ln th hai ti bnh vin huyn, thng, khng c bin
chng. Chu b l con gi sinh ra khc ngay, nng 3000 gam nhng b d dng
st mi v h hm ch. Thai b d tt khng c chn on t trc nn gy bt
ng cho c b B, gia nh v nhn vin y t. Cuc giao tip din ra gia NHS l
ngi , b B v ngi thn trong gia nh b v d b chu b hoc b ngoi
ca chu (m ca b B).
1- NHS cho b B lm g c
th cho b B v gia nh tip cn
chu b d tt?
2- NHS gii thch th no h tr
tnh cm v lm an tm b B v gia
nh trong khi tr chuyn vi h?
3- Thi no ca b B v gia nh
biu hin qua ngn ng ni v ngn
ng hnh th chng t h cm
thy c h tr tnh cm v c an
tm?
20

2. Bng ki
kim v t vn trong dch v cp cu sn khoa

TT Ni dung
C Kh
Khng Ghi ch
ch
Gp g
Tip n, cho hi khch hng nim n, gy thin
1
cm h an tm ngay t khi tip xc. Mi khch
hng ngi ngang hng vi ngi t vn.
T gii thiu: tn, chc v, nhim v chnh ti c
2
s y t ca ngi lm t vn.
Gi hi
Hi tn, tui, a ch ca khch hng v l do cn
3
t vn.
Hi khch hng v hon cnh sinh sng, v gia nh,
4
con ci, nhng thun li hoc kh khn chnh trong
cuc sng ca khch hng (nu c).
Hi v l do khch hng cn t vn.
5
T vn do khch hng t ra, gi hi thm cc
6
chi tit cn thit hiu r nhu cu ca khch
hng; bit c nhn thc, quan nim, k c ni lo
lng ca khch hng.
Thi thn mt, gn gi, lng nghe, quan tm,
7
ng cm vi khch hng trong nhng vn h
biu l.
Gi
Gii thi
thiu th
thng tin
Da trn nhu cu ca khch hng, cung cp nhng
8
thng tin chnh xc, ph hp v cn thit cho
khch hng.
Cung cp thng tin tng vn v gii thiu cc
9
gii php ngh khch hng suy ngh, la chn sao
cho ph hp vi hon cnh ca h.
10 Lun quan st thi c ch ca khch hng v
thnh thong t cu hi cho khch tr li v
nhng iu gii thiu nh gi h c hiu
ng cc iu c nghe (phn hi).
11 Cn s dng tt c cc phng tin sn c v
truyn thng t vn ca c s kt hp vi phn
ngn ng gii thiu thng tin.
p
Gi
Gi
12 Gip khch hng hiu c thc cht vn trong
hon cnh c th ca h t la chn mt gii php
h cho l tt v ph hp vi h nht.
Gi
Gii th
thch
13 Gii thch y vi cch ni c th, d hiu, hn
ch t chuyn mn, ph hp trnh nhn thc ca
khch hng v nhng gii php h la chn.
21

14

15

16

17

Cn phn tch rt khch quan mt thun li, u

im v c cc mt khng thun li, nhc im
ca gii php khch hng chn la. Khng ch
ni mt tt hoc ngc li ch ni mt khng tt.
Nu pht hin khch hng c nhng quan nim
hay hiu bit cha ph hp v gii php h chp
nhn th nh nhng gp , gii thch. Khng c
t thi bc dc, coi thng h.
Khuyn khch khch hng t cu hi hoc ni ra
nhng suy ngh hoc thc mc ca h v nhng
iu c gii thch.
Gp li
Cn dn nhng trng hp c th cn tr li ngay
c s t vn.

Ti li
liu tham kh
kho
1. Chng trnh Sc kho sinh sn B Y t, Ti li
liu hu
hun luy
luyn to
ton di
din v
sc kho
kho sinh sn.

22

Bi 4
NH GI
NHANH BAN
U V X TR
NG

NH
GI
U
TR CHO
CHO
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny, hc vi
vin ph
phi:
1. M t c cc bc chn on nhanh ban u mt trng hp cp cu sn
khoa.
2. K c cc triu chng ca chong .
3. M t c cch x tr mt trng hp chong bao gm x tr nhanh ban
u v iu tr tip tc.
4. Gii quyt c tnh hung lm sng chong sn khoa theo bi tp tnh
hung.
5. Bc l c tnh mch theo ng bng kim trn m hnh.
6. Thao tc x tr c mt trng hp chong qua ng vai.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin dy hc: Bng, bt d, giy kh ln, giy trong, my chiu over
head, projecter, m hnh bc l tnh mch.
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 4 tit
y u
Ni dung ch
ch

ng ph
ng
Th
Thi
Ph
Ph
ng
php,
Ho
Hot
ng
Ph
Phn

ng ti
gian
ph
ph
ng
tin
hc vi
vin
hi
t)
(ph
(ph
dy/h
y/hc
nhanh
Muc ti
tiu 1: M t c cc bc chn on nhanh ban u mt trng hp
cp cu sn khoa.
1. nh gi h h
10
Thuyt trnh
hp.
My chiu
2. nh gi h tun
Giy trong
hon.
3. nh gi c quan
khc.
Mc ti
tiu 2: K c cc triu chng ca chong

Nghe ging

4. Cc triu chng
ca chong:
nh ngha, cc triu
chng...

ng no,
tr li cu
hi.

10

t cu hi
Bng, bt vit.

nh gi
qua cu
tr li
ca hc
vin.
Mc ti
tiu 3: M t c cch x tr mt trng hp chong bao gm x tr
nhanh ban u v iu tr tip tc.

23

5. X tr ban u mt
trng hp
chong.
6. iu tr tip tc
chong.
7. X tr tip sau khi
iu tr tch cc
ban u.
8. iu tr cc
nguyn nhn.

20

t cu hi

ng no,
tr li cu
hi.

nh gi
da trn
cu tr
li ca
hc vin.

Chia hc vin
thnh hai nhm,
mi nhm nghin
cu mt trng
hp chong theo
hai tnh hung
lm sng.

Hc vin
tho lun,
sau trnh
by trn
giy kh
ln.

Quan st
cc
nhm
tho
lun.

Ging vin thao

tc mu.
Thc hnh lm
sng.

Hc vin
quan st
ging vin
thao tc.
Cc hc vin
ln lt thc
hnh.

nh gi
qua thc
hnh bc
l tnh
mch
trn m
hnh, da
vo bng
kim.

Mc ti
tiu 4: Gii quyt tnh hung lm sng
9. Nghin cu trng
hp

50

Mc ti
tiu 5: Bc l tnh mch
10.K nng bc l
45
tnh mch

Mc ti
tiu 6: Thao tc x tr c mt trng hp chong
11.Thao tc x tr
chong

45

-Chia nhm
Kch bn da trn
hai tnh hung
lm sng bnh
nhn b chong
do mt mu v
chong do nhim
khun.

Chia 2 nhm
thc hnh x
tr chong
theo hai kch
bn cho sn

Da trn
bng
kim
hng
dn hc
tp x tr
chong.

Ni dung bi hc
1. nh gi nhanh ban u
24

nh gi
1.1.
nh
gi h h hp: nh gi h h hp rt quan trng v ti cp, nu
ngi bnh thiu oxy trong vng 3 pht c th nguy him n tnh mng.
nh gi cc du hiu :
- Tm ti v mc , v tr : u chi, mi, nim mc mt
- Mc kh th : Kh th th th ra hay ht vo, tn s th, co ko cc c
h hp.
- Thm khm : nh gi mc xanh ti, do thiu oxy, nghe phi xem c
rale bt thng khng, v tr mt hay hai bn, nh gi thng thong ng
th.
- Xc nh s b nguyn nhn gy chong
+ Do thiu mu: Mt mu cp tnh do chy mu, bng huyt.
+ Bnh l tim mch dn n suy tim, hen tim.
+ Bnh l phi: Vim phi, hen ph qun, ph phi cp.
+ Do chong phn v (d ng thuc).
1.2.
-

nh gi

nh
gi h tu
tun ho
hon
nh gi cc du hiu mch, huyt p (cc ch s).
Cc bnh l ca tim, mch nu c.
Tinh thn ca ngi bnh: Tnh to hay hn m, ht hong.
Da xanh ti hay hng ho.

nh gi
ng cp cu kh
1.3.
nh
gi cc tri
triu ch
ch
khc
- St: st bao nhiu , din bin ca st, km theo rt run khng? C
km theo cc triu chng nhim khun cc c quan khc khng nh nhim
khun ng tit niu, h hp hay nhim khun vng tiu khung.
- Ra mu m o: Ra mu trong thi k thai nghn hay ngoi thi k thai
nghn, hay sau , mc ra mu. Ra mu khi c thai c th do da sy thai,
non, rau tin o, v t cung hay rau bong non. Ra mu sau c th do t
cung bng huyt, st rau.
- au bng: cn xc nh bnh nhn c thai hay khng, au do thai
nghn hay khng, mc au, tnh cht au, v tr au.
2. Chong
nh ngh

nh
ngha : Chong l mt tnh trng suy sp tun hon do nhiu
nguyn nhn khc nhau, lm gim hoc ngng cung cp mu, oxy n nui
dng cc c quan c bit l cc c quan quan trng nh tim, phi, no. y l
tnh trng nguy him i hi nhn vin y t phi c thi x tr kp thi v tch
cc mi c kh nng cu sng bnh nhn.
Trong sn khoa chong thng gp l chong do mt mu (bng huyt,
sy thai...) hoc do nhim khun (ph thai nhim khun...).
2.1. Bi
Biu hi
hin
- Mch nhanh nh (mch thng nhanh > 110ln /pht), c khi khng
u, mch ngoi bin khng bt c.
- Huyt p tt < 90/60mmHg.
- Da xanh ti (quanh mi, mi mt v lng bn tay ).
25

- V m hi.
- Tay chn lnh do co mch ngoi vi.
- Nhp th nhanh nng (nhp th thng trn 30 l/pht).
- L m, vt v hoc hn m.
- Thiu niu hoc v niu.
- Tu tng nguyn nhn gy chong m c biu hin tnh trng chong
do nhim trng nhim c hay chong do mt mu.
2.2. Thi x tr
tr
u
2.2.1 X tr
tr ban
u
ng trc mt trng hp chong x tr tch cc ban u l rt quan
trng nhm cu bnh nhn qua cn nguy kch.
- Ku gi mi ngi n gip , cng cp cu bnh nhn.
- Kim tra cc du hiu sinh tn: Mch huyt p, nhp th , nhit .
- m bo thng thong ng th bng cch cho bnh nhn nm t th
u nga thp (hoc quay v mt bn nu nh bnh nhn nn), t th ny
ng th s c thng thong, ng thi tim v no s nhn c nhiu mu
hn, ht m di nu bnh nhn tit nhiu m di v cho bnh nhn th oxy
qua mi vi tc 6- 8l/pht. Ti tuyn x nu khng c bnh oxy c th cho
bnh nhn th oxy qua ti ng oxy, tt nht nn cho oxy i qua mt bnh cha
nc m bo m.
- B khi lng tun hon bng truyn tnh mch tc nhanh 60-80
git/pht cc dung dch ng trng (Ringerlactat) hoc dung dch keo
(Gelafuldin), khng nn dng cc dung dch ng bi ph li khi lng
tun hon, trong trng hp nguy cp cn lp nhiu ng truyn cng mt lc.
Tc truyn c th ti 1lt/15-20 pht, trong gi u tin phi truyn c 2 lt
dch. C gng bi ph dch vi tc nhanh nu nh chong do chy mu v
khi lng dch b vo gp 2-3 ln khi lng dch mt. Trong trng hp
kh ly tnh mch (v lc ny tt c cc mch mu u b xp xung) th phi
bc l tnh mch, tuyt i khng c gng b nc cho bnh nhn bng cch cho
ung nc.
- Trong trng hp mt mu (do bng huyt) cn phi truyn mu cho
bnh nhn. Vic quyt nh truyn mu hay khng ch yu da vo xt nghim
mu bao gm: s lng hng cu < 2tr, Hemoglobin < 5 g/100ml, Hematocrite <
15%. Nn tin hnh th mu ti ging bnh.
- Kim tra thng xuyn cc du hiu sinh tn 15 pht/ ln.
- Trong trng hp bng huyt phi bng mi cch cm mu ngay lp tc
- Xt nghim cng thc mu, chc nng gan thn, tnh trng ng mu...
- Trong trng hp chong do nhim khun cn cy mu, cy sn dch
tm nguyn nhn gy bnh sau dng ngay khng sinh ph rng v kt hp
khng sinh, khi c khng sinh th dng thuc theo khng sinh .

2.2.2 iu tr
tr ti
tip tc
Sau khi x tr tch cc ban u trong nhng ngy sau bnh nhn cn
c theo di st v iu tr tch cc, lc ny ch yu l iu tr nguyn nhn.
Cc bnh nhn chong do nhim khun cn iu tr khng sinh ngay ban u cho
26

n khi bnh nhn ht st lc ny mi tin hnh iu tr nguyn nhn c th, v

d ht li bung t cung trong trng hp st rau. i vi cc trng hp
chong do mt mu th cn bi ph li khi lng tun hon hoc truyn mu
nu nh c ch nh, tuy nhin trong nhng trng hp ny nu nh qua khi
giai on cp tnh th tin lng bnh nhn s tt hn.
nh v x tr
Xc
nh
tr nguy
nguyn nh
nhn gy cho
chong.
Sau khi iu tr ban u bnh nhn n nh th tin hnh xc nh
nguyn nhn gy chong.
Chong do mt mu
- Cho
Xc nh nguyn nhn chy mu v x tr cm mu ngay lp tc: C th
chy mu do sy thai, sy thai trng hoc do cha ngoi t cung v. Cng c th
chy mu trong nhng thng cui thi k thai nghn hay trong chuyn d nh
rau tin o, rau bong non, v t cung, sang chn ng sinh dc sau hay
t cung gy bng huyt. Trong cc trng hp ny phi nhanh chng hoc bng
thuc hoc bng th thut hay m cm mu.
Truyn mu cng sm cng tt b p li khi lng tun hon mt.
- Cho
Chong do nhi
nhim khu
khun
Chong do nhim khun thng do ni c t vi khun Gram m gii
phng ra.
Phi ly mu hoc bnh phm cy tm vi khun v lm khng sinh .
Dng khng sinh ngay, ph rng, kt hp khng sinh v nn dng mt
khng sinh dit vi khun k kh.

nh gi
2.2.3
nh
gi li
Sau khi iu tr tch cc trong vng khong 30 pht cn nh gi li
xem bnh nhn c p ng vi iu tr khng, cc du hiu cn nh gi l:
- Mch huyt p c n nh khng (mch dn chm li, huyt p tng ln).
- Tnh trng tri gic ca bnh nhn ci thin ln (bnh nhn tnh to li
hoc bt l ln).
- Lng nc tiu ci thin (lng nc tiu > 30ml/pht).
- Nu tnh trng bnh nhn ci thin th tip tc iu tr duy tr, nng huyt
p v cn bng lng nc vo v ra, ng thi iu tr nguyn nhn gy chong.
- Nu tnh trng bnh nhn khng ci thin th phi tip tc iu tr tch
cc, tip tc truyn dch.
- Tip tc theo di truyn dch.
- Lm cc xt nghim cn thit tin lng v chn on nguyn nhn.
- Tu theo nguyn nhn m lc s tin hnh x tr theo nguyn nhn,
v d chong do nhim khun hu sn th phi m ct t cung. Chong do
chy mu phi m tht ng mch t cung, h v hoc ct t cung tu tng
hon cnh c th.
Bi tp tnh hu
hung 1: Chn on, x tr nhanh trng hp chong do bng
huyt sau .

27

Tnh hu
hung: Sn ph A 37 tui c a n bnh vin trong tnh trng l m,
ra mu m o rt nhiu, thm t ht qun, ngi nh khai sn ph thai ln
th 4 ti nh trc 2 gi, rau bong ra ngoi nhng sau chy mu rt
nhiu nn gia nh a n bnh vin ngay.
p n

p
1. Bn phi lm g khi tip
- Nhanh chng tp trung mi ngi cng
nhn ngi bnh?
gip .
- nh gi tnh trng chong (mch,
nhit , HA, nhp th...), tinh thn, mu sc da.
- Thng bo cho bnh nhn v ngi nh
cc bc s lm, gii thch tnh trng bnh nhn.
- Nu bnh nhn hn m th phi t
nm nghing, m bo thng thong ng th.
Khi khm cho bnh nhn bn thy:
Nhit 37 0C, mch quay 120 ln/p, nh, huyt p tt 80/50 mmHg, th
nhanh 35 l/p, da xanh, lnh nim mc nht.
2. Theo bn ch A gp phi
- Ch A b chong.
nhng vn g
3. Bn phi lm g tip
- Chun b dng c v dung dch truyn,
theo?
dch mn hoc ringerlactat. Tc truyn
1000ml/15-20 pht.
- Ly mu lm xt nghim (hemoglobin,
ng mu).
- Th oxy tc 5 lt/pht.
- Thng i, o lng nc tiu.
- Xc nh s b nguyn nhn.
- Gi m.
- K chn cao.
Tip tc thm khm thy:
Ra mu m o rt nhiu, thm t ht qun, v bng v sinh
T cung co rt km cao trn rn, mt mm
4. Bn lm g tip theo? Ti
- Tip tc hi sc chng chong bng
sao
truyn dch.
- Xoa y t cung cm mu.
- Cho cc thuc tng co bp t cung.
- Khi sn ph n nh hn c th phi
KSTC ly ht rau, mu cc.
Sau 15 pht sau khi x tr tch cc nh gi li thy t cung co hi chc
hn, khng ra mu m o na, tuy nhin mch nhanh 110 l/p, huyt p 90/60
mmHg, th nhanh 30 l/p.
5. Bn s lm g tip theo?
- Tip tc cho truyn dch.
- Th oxy 5l/pht.
- Duy tr dch v thuc co hi t cung,
theo di co hi t cung.
28

- Nu c thiu mu cn xem xt truyn

mu.
- Theo di lng nc tiu.
Ton trng sn ph A hi phc dn, tnh to hn, kt qu xt nghim
Hemoglobin l 70g/l, s lng nc tiu 1000 ml/24h.
6. Bn g s lm g tip
- Tip tc cho truyn mu.
theo?
- Dng khng sinh.
- Cho thuc co hi t cung.

Bi tp tnh hu
hung 2: Chn on v x tr chong do nhim khun

Tnh hu
hung: Sn ph B 26 tui sau 5 ngy ti trm x x, sau v nh i li
rt t, cng khng thay bng v sinh. Gia nh bnh nhn cho bit b st cch y
2 ngy nhng gia nh ch cho chm mt v sau 1 ngy thy ngi mt nhiu
sau l m dn v gi hi khng bit nn c a n bnh vin.
p n

p
1. Bn lm g khi tip cn
- Nhanh chng tp trung mi ngi cng
tnh hung ny?
gip .
- nh gi tnh trng chong (mch,
nhit , HA, th...), tinh thn, mu sc da.
- Thng bo cho bnh nhn v ngi
nh cc bc s lm, gii thch tnh trng bnh
nhn.
- t nm nghing, m bo thng
thong ng th.
Khi khm cho bnh nhn bn thy:
Nhit 400C, mch nhanh 130 ln/pht, huyt p 80/50 mmHg, nhp th
34 l/p, bnh nhn trong tnh trng hn m
2. Theo bn sn ph B gp
- Sn ph B b chong nhim khun
rc ri no v ti sao?
3. Bn s lm g?
- Chun b dng c v dung dch truyn,
dch mn hoc Ringer lactat.
- Ly mu lm xt nghim (Hemoglobin,
ng mu).
- Th oxy.
- Thng i, o lng nc tiu.
- Xc nh s b nguyn nhn.
- Gi m tuy nhin khng c qu nng.
- K chn cao.
Tip tc thm khm cho bnh nhn B bn thy t cung to, mm ra mu
m o rt hi, hi chng bnh nhn th c bit khi ch cn b cho tay vo
t cung ly rau st nhng v nh ch khng ung khng sinh v cng khng
v sinh g.
29

4. Nguyn nhn chnh no

- Nguyn nhn ca chong do nhim
gy chong? Ti sao?
khun hu sn nng, do khng v sinh tt trong
thi k hu sn.
5. Bn x tr tnh hung
- Thng bo tnh hnh cho chng bnh
ny nh th no?
nhn
- Tim hydrocortisol 1000mg tnh mch
- Dng khng sinh, kt hp lactam,
Aminoglycosid, Metronidazol, dng ng tnh
mch.
- Cy sn dich, cy mu trc khi dng
khng sinh.
- Tip tc truyn dch nng huyt p.
- Theo di nhit , ton trng (mch,
HA), s lng nc tiu.
Sau 6 gi iu tr, nhit 380C, mch 100 l/pht, huyt p 100/60
mmHg, th 28 l/pht, bnh nhn tnh to hn
6. Bn x tr tip tc nh
- Tip tc theo di lng nc tiu.
th no?
- Tip tc truyn khng sinh.
- Thuc co hi t cung.
HNG DN HC TP X TR CHONG
ng dn hc tp x tr
H
ng
tr cho
chong
c hi
(Nhi
(Nhiu b
cc d
ii
yy cn ph
phi th
th
hin th
thnh th
tho)
c hi
nh gi
Cc b
cc th
th
hin

nh
gi
X tr
tr chung
1. Nhanh chng huy ng, yu cu cc nhn
vin khc gip .
2. Nh nhng thm hi bnh nhn.
3. Nu bnh nhn vn tnh to v c th ni
chuyn th thng bo cho bnh nhn v ngi
nh cc bc s tin hnh tip, lng nghe
kin, tr li cu hi ca bnh nhn.
4. Thng xuyn ng vin an i bnh nhn.
X tr
tr ngay
1. Kim tra nhng du hiu sng:
- Nhit
- Mch
- Huyt p
- Nhp th
2. t bnh nhn nm nghing, thng thong
ng th, nu bnh nhn kh th cn hi sc.
3. Cho bnh nhn th oxy qua mt n hoc
qua xng tc 6 l/p.
4. p chn cho bnh nhn, gi m.
30

5.

T th nm cao chn u thp nhm cung

cp mu cho no.
Ly mu lm xt nghi
nghim v thay dch truy
truyn
1. Ra tay bng x phng, lau kh hoc sy.
2. Chun b dung dch truyn : mui ng
trng, Ringer lactate.
3. Cm dy truyn v cho dch chy vo
ng.
4. Chn im s ly tnh mch, nu kh
khn th bc l tnh mch.
5. Qun garo trn ch s ly tnh mch.
6. eo gng phu thut, tit trng.
7. St khun vng da s ly tnh mch.
8. S dng kim truyn hoc catheter.
9. Ly mu mu lm xt nghim.
10. Tho bm tim ra khi kim.
11. Ni dy truyn vi kim.
12. Dng bng keo c nh kim truyn.
13. iu chnh tc truyn cho ph hp.
14. Cho mu mu vo ng nghim lm xt
nghim.
ng mu
Xt nghi
nghim
ng
15. Nh 2 ml mu vo ng nghim thy tinh
lm xt nghim ng mu ti ch.
- Dng bn tay gi cht ng nghim
gi nhit.
- Sau khong 4 pht nghing ng nghim
xem mu ng cha.
- C sau khong 1 pht th nghing ng
cho n khi mu ng hon ton c dc ngc
ng m mu khng chy ra.
- Nu mu khng ng hoc hoc khng
vn cc sau 7 pht th chng t c ri lon ng
mu.
16. Vt b cht thai vo thng rc trc khi
tho gng tay.
17. Thay gng v tin hnh cc bc v sinh,
tit trng khc.

tt ng xng bng quang

1. i gng tit trng.
2. V sinh b phn sinh dc ngoi.
3. a ng thng qua niu o vo bng
quang sau ni ng xng vi ti nc
tiu, nh gi mu sc s lng.
31

4. C nh ng thng bng quang.

5. Thay gng v ra tay.
nh gi

nh
gi li v x tr
tr ti
tip theo
6. Sau 30 pht kim tra li
- Mch tr li bnh thng cha.
- Huyt p tng ln.
- Tinh thn n nh hn.
- S lng nc tiu.
7. Nu bnh nhn hi phc tr li
- iu chnh li lng dch truyn.
- Tip tc theo di v x tr nguyn
nhn gy chong.
8. Nu tnh trng bnh nhn khng c du
hiu hi phc tt ln
- iu chnh tc v lng dch
truyn.
- Tip tc cho th oxy.
- Theo di st cc du hiu sng,
nc tiu.
- Lm xt nghim b sung.
9. Thc hin mt s cc xt nghim khc,
tm nguyn nhn x tr.
HNG DN HC K THUT BC L TNH MCH
Hng dn hc k thut bc l tnh mch

ng hp
Cc b
cc
Tr
Tr
ng
Chu
Chun b
Chun b phng tin cn thit bc
l tnh mch.
Gii thch vi sn ph (v gia nh)
nhng vic sp lm, lng nghe v tr li cc
cu hi v cc mi quan tm ca sn ph cng
nh ca gia nh.
Lin tc h tr sn ph v mt tnh cm
v lm an lng sn ph.
t thng tiu nu cn.
eo khu trang, mang gng nu cn.
K Thu
Thut
- Xc nh v tr tnh mch hin trong.
- Gy t ti ch bng dung dch
lidocain 0,5%.
- Rch 2 cm ngang vung gc vi tnh
mch.
- Dng kp khng rng tch t chc
32

di da bc l tnh mch.
- Lun hai si ch vo di tnh mch
( c nh catheter), tht si ch v pha ngn
chn.
- Rch mt ng nh dc tnh mch.
- a catheter vo tnh mch.
- Buc si ch cn li c nh
catheter.
- Khu vt rch da.
- Khu c nh catheter.
- Kim tra tc truyn.
thu
Sau th
th
thut
Trc khi tho gng, b rc thi vo
mt hp hoc ti ng rc thi.
Kh nhim dng c trong vng 10 p
bng dung dch chlorin 0,5%.
Ngm c hai tay vo dung dch chlorin
0,5%. Tho gng bng cch lt t trong ra
ngoi.
Nu khng dng li gng th b vo ti
nha ng rc thi.
Nu dng li gng th ngm trong dung
dch kh nhim.
Ra tay bng bn chi vi dung dch st
khun hoc dung dch x phng, lau kh tay
bng khn sch hoc kh t nhin.
Ghi tin trnh th thut vo bnh n.
Ti li
liu tham kh
kho
1. WHO. X tr cc tai bin trong khi mang thai v sinh .
2. B Y t. Hng dn chun quc gia v cc dch v chm sc sc khe
sinh sn.

33

Bi 5
y mu trong th
i k
u thai ngh
n
Ch
Ch
th
u
ngh
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny, hc vin phi:
1. Trnh by c cc du hiu, triu chng chy mu m o trong thi k
u ca qu trnh thai nghn.
2. Chn on xc nh c cc nguyn nhn gy chy mu trong thi k
u ca qu trnh thai nghn.
3. Trnh by c cch chm sc v x tr i vi tng nguyn nhn.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin hc tp
- Bng, bt.
- Giy trong, giy Ao, giy mu cc loi.
- My chiu, Projector.
K ho
hoch bi gi
ging: Th
Thi gian 4 ti
tit

Ni dung ch
ch
yu

ng ph

ng
Th
Thi
Ph
Ph
ng
php, ph
ph
ng
Ho
Hot
Ph
Phn hi
ng hc
gian
ti
tin dy/ hc

ng
nhanh
t)
(Ph
(Ph
vi
vin
ng ch
Mc ti
tiu 1: Tr
Trnh by du hi
hiu, tri
triu ch
ch
chy mu m
oo
M u.
5
ng no ,dn giy.
Hc vin Quan st
vit
ln hc vin.
giy mu Nhn xt .
01nguyn
nhn chy
mu.
Mc ti
nh nguy
tiu 2: Ch
Chn on, xc
nh
nguyn nh
nhn
Chy mu trong
25
c ti liu.
na u thai k.
Giy mu cc loi

Mi hc
vin c
ti liu v
phn tch.

nh cch x tr
Mc ti
tiu 3: xc
nh
tr
ii vi tng nguy
nguyn nh
nhn
Tnh hung s 1
50
Bi tp tnh hung s 1. Tho lun
Chia nhm, tho lun.
nhm .
Ging vin cung cp bi Bo co
tp tnh hung
A0, bt vit, ba mu

Ging vin
tm tt v
kt lun.
Hi -p
34

Tnh hung s 2

Tnh hung s 3

50

45

Bi tp tnh hung s 2.
Chia nhm tho lun.
Bo co,tm tt chnh.
Giy Ao.
Bt vit bng.
Ba mu.

GV cung
cp tnh
hung.
Chia 3
nhm tho
lun.
i din
nhm bo
co.
GV hi,
hc vin
tr li
Bi tp tnh hung 3.
Chia
3
Tho lun nhm.
nhm tho
i din nhm bo co. lun.
GV cung cp tnh hung i din
th 3.
nhm bo
co.

Ging vin
tm tt v
kt lun.

Ging vin
tm tt v
kt lun.

- T lng gi
5

Ging vin ra cu hi.

Hc vin
tr li.

Gi
Gii thi
thiu bi hc
Trong na u ca thi k thai nghn c 3 nguyn nhn gy chy mu :
- Do sy thai - Sy thai.
- Cha ngoi t cung.
- Cha trng.
Cn b y t cn phi pht hin c sm cc nguyn nhn x tr
tuyn c s hoc chuyn tuyn kp thi.
Ni dung
1. Do sy thai - Sy thai
nh ngh

nh
ngha
Sy thai l trng hp thai v rau b tng ra khi bung t cung trc 22
tun (k t ngy u ca k kinh cui).
Sy thai bao gm
- Do sy thai.
- ang sy thai.
- Sy thai hon ton.
- Sy thai khng hon ton.
- Sy thai nhim khun.
1.1. Do
Do sy thai
1.1.1. Tri
ng c nng
Triu ch
ch
35

Tt kinh.
C triu chng nghn.
Ra mu m o s lng t.
au bng m hoc tng cn.

ng th
c th
1.1.2. Tri
Triu ch
ch
th
th
- C t cung cn di, ng kn.
- Kch thc thn t cung to tng ng vi tui thai.
1.1.3. Xt nghi
nghim
- Xt nghim hCG bng que th nhanh dng tnh.
- Siu m thy hnh nh ti i trn u, m vang thai v tim thai trong
bung t cung.
1.1.4. X tr
tr
- Tuyn x
+ Nm ngh tuyt i, n nh, chng to bn.
+ T vn cho bnh nhn v gia nh v nhng tin trin c th xy ra.
+ Papaverin 40 mg x01 ng x 2 ln (sng, chiu) hoc ung 02vin x
2ln.
+ Ba ngy khng phi chuyn ln tuyn trn.
+ Nu au bng v ra mu tng phi chuyn tuyn trn ngay khng c
gi li tuyn c s, trc khi chuyn cho Papaverin 40 mg x 01 ng
tim bp.
- Tuyn huyn
+ Nu mun gi thai
Thuc gim co Papaverin 40 mg x 02 ng tim bp, chia lm 2 ln.
C th dng Sparmaverin hoc Spasfon.
Nm ngh tuyt i, n nh, chng to bn.
+ Nu khng mun gi thai th chm dt thai nghn bng ht hay no.
1.2. ang sy thai
ng
1.2.1. Tri
Triu ch
ch
- au bng nhiu vng h v, au tng cn.
- Mu ra ngy cng nhiu, c khi chong.
- Thm m o: c t cung xo, m, c th thy rau, thai hoc c t cung
hnh con quay v on di phnh to do khi thai xung on di.

1.2.2. X tr
tr
- Tuyn x: nu thai v rau thp th c t cung th dng tay hay kp
hnh tim ly thai ra ri chuyn tuyn trn, nu c chong truyn dch trong khi
chuyn tuyn hoc ch tuyn trn xung x tr.
- Tuyn huyn
+ Nong c t cung nu cn ri gp bc thai ra, ht hay no.
+ Nu c chong: truyn dung dch mn ng trng 0,9%.
+ Cho oxytocin 5 n v x 1 ng tim bp sau no, c th cho oxytocin 2 ln
36

nu cn chy mu.
+ Cho khng sinh : Amoxilin 500mg x 2 vin x 2 ln/ ngy x 5 ngy.
1.3. Sy thai ho
hon to
ton
ng
1.3.1. Tri
Triu ch
ch
- Thng gp khi sy thai trong 6 tun u.
- Sau khi au bng, ra mu, thai ra c bc, sau ra mu t dn.
- Khm thy c t cung ng, t cung co hi bnh thng.

1.3.2. X tr
tr
- Tuyn x
+ Cho ung khng sinh.
+ T vn cho ngi bnh v ngh ngi, n ung, theo di nu c cc triu
chng bt thng nh: au bng, ra mu, st ti khm chuyn tuyn trn.
- Tuyn huyn: Siu m bung t cung, nu sch khng cn ht hay no
li.
1.4. Sy thai kh
khng ho
hon to
ton : st rau.
ng:
1.4.1. Tri
Triu ch
ch
- Sau khi thai sy, mu vn ra.
- Cn au bng.
- C t cung m v t cung cn to.

1.4.2. X tr
tr
- Tuyn x
+ T vn.
+ Cho khng sinh v chuyn tuyn trn.
- Tuyn huyn
+ Cho khng sinh.
+ Nu siu m thy bung t cung cn nhiu m vang bt thng th cn
tin hnh ht v no li hoc c th cho Misoprostol (c 3-4 gi cho ung
400mcg. Ti a ch cho 3 ln). Ngy hm sau siu m kim tra li.
+ Nu khng c siu m, tin hnh ht hay no sch bung t cung i vi
tt c cc trng hp. Trc khi ht hay no cho oxytocin 5 n v x 1 ng tim
bp.
1.5. Sy thai nhi
nhim khu
khun
ng
1.5.1. Tri
Triu ch
ch
- Thng sau mt ph thai khng an ton (khng bo m v khun) hoc
sy thai st rau.
- C t cung m.
- T cung mm, n au.
- Ra mu ko di v hi, c khi c m.
- St cao, mt mi kh chu, tim p nhanh.

1.5.2. X tr
tr
37

- Tuyn x
+ T vn.
+ Phi cho khng sinh Gentamycin 80 mg x 01 ng (tim bp) hoc
+ Amoxilin500 mg x 02 vin (ung) v chuyn tuyn trn ngay.
- Tuyn huyn
+ Cho khng sinh liu cao, phi hp.
+ Nu mu chy nhiu, tin hnh hi sc v ht hoc no ngay.
+ Nu mu ra t, dng khng sinh 4 6 gi sau ht hay no rau cn st
li trong t cung. Cho oxytocin 5 n v x 01 ng tim bp trc khi no.
+ Trong trng hp chy mu v nhim khun nng phi tin hnh ct t
cung.T vn cho ngi bnh v gia nh nhng bin chng v tai bin nguy him
c th xy ra cho ngi bnh. V vy, phi tun th nhng ch nh iu tr ca y,
bc s.
2. Cha ngoi t cung (CNTC)
nh ngh
2.1.
nh
ngha v ph
phn lo
loi
- CNTC l trng hp non sau khi th tinh khng lm t v pht trin
trong bung t cung m pht trin bn ngoi bung t cung.
- CNTC c th gp :
+ Vi trng: cha vi t cung l loi hay gp nht. Tu theo v tr ca phi
lm t trn on no ca vi t cung, ngi ta chia ra: CNTC k, CNTC eo,
CNTC bng, CNTC loa.
+ Bung trng: cha bung trng t gp hn.
+ Trong bng: cha trong bng cng rt t gp.
+ ng c t cung: cha trong ng c t cung cng l loi rt him gp,
nhng rt nguy him v chy mu d di.
- CNTC d l cha v tr no cng l mt tai bin v thai nghn c th gy
t vong cho ngi bnh. Ti vi t cung, CNTC ti y s lm vi t cung gin
cng ra v b v gy chy mu trong bng rt nng.
a ngo
V vy: Ch
Ch
ngoi t cung l mt cp cu cn
cc ph
pht hi
hin sm v
gi i iu tr
tr sm c s c kh
kh nng ph
phu thu
thut.

2.2. Hnh th
thi CNTC
V hnh thi ca CNTC c th gp th cha v, th v gy lt mu trong
bng, th huyt t thnh nang, th gi sy thai, th cha trong bng.
Ba hnh thi hay gp ca cha ngoi t cung l:
a ngo
a v
2.2.1. Ch
Ch
ngoi t cung ch
ch
- Triu chng c nng
+ C chm kinh hoc ri lon kinh nguyt, c th c triu chng nghn.
+ au bng m vng bng di v au v bn vi t cung c trng lm
t, thnh thong c cn au nhi.
+ Rong huyt: mu ra t mt m o vi c im mu en, ln cn (nh
b c ph) v ra trong nhiu ngy.
- Triu chng thc th
38

Thn t cung hi to hn bnh thng, cnh t cung c mt khi n, ranh

gii khng r, n au. Khi khm ngn tay chm vo c t cung th au tng ln.
- Cn lm sng
tuyn huyn xt nghim hCG bng que th nhanh cho kt qu dng
tnh. Nu siu m s khng thy hnh nh ti i hoc m vang thai nhi trong
bung t cung; c th thy nhng m vang bt thng mt bn vi t cung.
- X tr
+ Tuyn x: Khi nghi ng CNTC phi t vn v chuyn ngay ln tuyn trn,
ni c kh nng phu thut.
+ Tuyn huyn: Chn on xc nh v m ct b khi thai CNTC.

a ngo
2.2.2. Ch
Ch
ngoi t cung v ( Th
Th lt mu bng)
- Nu CNTC cha v khng c pht hin v x tr th s n giai on
vi t cung b v. Bnh cnh s din ra t ngt v rt nguy kch.
+ C cn au bng t ngt, d di, c th lm cho ngi bnh b ngt.
+ Tnh trng b chong do mt mu: Xanh xao, nht nht, v m hi, lnh
tay chn, mch nhanh nh, huyt p h.
+ Thm khm: Bng chng nh, nn au nhiu hn mt bn h chu (ni
c khi CNTC b v). Thnh bng c phn ng v cm ng phc mc, g c
vng thp.
+ Khm m o thy c t cung ng c t huyt theo tay, cc ti cng y
c bit ti cng sau phng v n ngn tay vo ngi bnh rt au (tht ln), t
cung di ng nh bi trong nc.
- Thi x tr
+ Tuyn x: Phi hi sc chng chong v phi chuyn i bng phng tin
nhanh nht n ni c kh nng phu thut gn nht hoc mi kp phu thut v
hi sc tuyn trn xung x tr. Khi di chuyn cn c cn b y t i h tng v
c thuc hi sc em theo.
+ Tuyn huyn: Phi hi sc chng chong v m ct khi thai cm mu
cng sm cng tt. C th truyn mu hon hi nu c iu kin.
Bng 6. Bng ph
a v v v
phn bi
bit CNTC ch
ch
Khi ch
a v
Khi b v
ch
- Chm kinh, ri lon kinh nguyt.
- Trc c cc triu chng ca
- Tnh trng nghn.
CNTC cha v, t nhin xut hin:
- au bnh m mt bn h chu,
- Cn au d di.
thnh thong au nhi.
- Ton trng nguy kch do mt mu.
- Rong huyt: m o ra mu t mt,
- Bng c phn ng thnh bng, cm
en, nhiu ngy.
ng phc mc. C TC ng, ti cng
- C t cung ng ; chm vo ti
sau y, n vo rt au.
cng sau m o au tng ln, hoc
mt bn ti cng au.
a ngo
2.2.3. Ch
Ch
ngoi t cung th
th huy
huyt t th
thnh nang
- Khai thc tin s bnh nhn c triu chng ca cha ngoi t cung.
+ Ngi bnh xanh xao, thiu mu v lun au bng m h v, thng c
39

du hiu ri lon tiu tin, i kh, i rt do khi mu t chn p, c th c ri

lon i tin: to bn hoc hi chng gi l do khi huyt t ti cng sau kch
thch v chn vo trc trng, c khi xut hin hi chng bn tc rut do quai rut
b dnh gy nn.
+ Thm m o kt hp s nn bng thy c mt khi u h v, khng nn
r ranh gii t cung, n vo khi bnh nhn au.
- X tr
+ Tuyn x: nu pht hin c hoc nghi ng cn phi t vn v gi i
bnh vin sm v c th c hai bin chng xy ra: v gy chy mu li trong
bng v nhim khun.
+ Tuyn huyn: chn on xc nh v m c chun b ly khi mu t,
ct vi t cung v, khu p cm mu v dn lu khi tht cn thit. Nu thy kh
khn th chuyn tuyn tnh hoc mi tuyn tnh n x tr. Cho khng sinh sau
m.

2.3. Ph
Phng bnh
hn ch t l cha ngoi t cung cn phi t vn
- Thc hin tt v sinh hng ngy, v sinh kinh nguyt, v sinh khi giao
hp, khi sy, trnh vim nhim.
- Khm ph khoa nh k hoc c triu chng bt thng phi i khm ph
khoa ngay pht hin sm cc bnh vim nhim ng sinh dc v phi iu
tr tch cc.
- Khi c thai cn phi i khm sm ngay nhng ngy u thy chm kinh
c th kp thi pht hin cc tai bin sm ca thai nghn, trong c cha
ngoi t cung.
- La chn bin php trnh thai thch hp hn ch t l no ht thai.
- Dng khng sinh liu sau no sy, ph thai.
3. Cha trng
nh ngh
3.1.
nh
ngha
Cha trng l bnh ca rau thai trong gai rau thoi ha thnh cc ti
mng nc. Cha trng bao gm cc triu chng sau:
- Triu chng c nng: ngi c thai b cha trng c 4 triu chng c nng
thng gp
+ Mt kinh nh nhng trng hp thai nghn khc.
+ Tnh trng nghn nng hn bnh thng: nn ma nhiu, mt mi, ngi
xanh xao, gy st, c khi xut hin y cc triu chng ca tin sn git nh
cao huyt p, ph, protein niu.
+ Ra mu m o t mt, mu en, dai dng nhiu ngy, ban m mu
thng ra nhiu hn.
+ au bng (nu bt u hin tng sy trng).
- Triu chng thc th: 4 triu chng thc th thng gp :
+ T cung to hn tui thai (thai 2-3 thng nhng t cung to bng
thai 5-6 thng, tr cha trng thoi trin).
+ Thm khm ngoi v khm qua m o u thy t cung mm.
+ Nn qua thnh bng khng thy cc phn thai nhi (d t cung to).
40

+ Nghe tim thai khng thy.

- Xt nghim :
+ Th hCG trong nc tiu tng rt cao, gip chn on xc nh mt cch
chc chn.
+ Siu m c hnh nh tuyt ri l hnh nh in hnh ca cha trng.

3.3. X tr
tr
- Tuyn x : t vn v chuyn ngay ln tuyn trn, khng c gi li theo
di tuyn c s v c th gy sy trng bng huyt, nguy him cho ngi bnh.
- Tuyn huyn
+ Xc nh chn on, chuyn tuyn tnh ngay c x tr sm v bin
chng ca cha trng ngoi tnh trng bng huyt nng khi sy trng, gy
chong c th t vong, cn c th bin thnh ung th rau.
+ Ch no ht trng khi ang sy v sau chuyn ngi bnh v bnh
phm ln tuyn tnh.
+ Cn phi theo di, nhc nh ngi bnh i thm khm y , ng nh
k tuyn trn v khng nn c thai trong vng 2 nm.
4. Kt lun
Trong na u ca thi k thai nghn chy mu l du hiu nguy c cao
c th dn n cc tai bin nghim trng v c th gy t vong cho b m. V
vy hu ht cc trng hp chy mu phi c pht hin sm v chuyn ln
tuyn trn x tr kp thi.
Bi tp tnh hu
hung
1. Tnh hu
hung s 1
C A, 22 tui, 1 con, khng thy kinh nguyt 3 thng, b ra mu t
hm qua. Bt u t v tng nhiu vo hm nay, mu long ln mu cc km
theo au bng di tng cn, mt mi.
y:
Anh ch
ch s lm g trong bn b
cc c bn sau
y:
nh gi
u.
B
cc 1:
nh
gi ban
u.
Cu hi 1: Bn lm nhng - Cho hi thn thin vi c A v nhng
ngi i cng c.
g nh gi ban u tnh
- nh gi nhanh nu c A b chong cn hi
trng sc kho ca c A?
sc/cp cu:
+ Mch nhanh trn 90 ln/ph.
+ Huyt p tm thu gim < 90mmHg.
+ Nhit 370C.
+ Ra m hi, da xanh.
+ Th nhanh hoc khng tnh to.
- Thu thp thm thng tin v tin s:
+ C sy ra thai khng?
+ Tn sut, di k kinh.
+ Bin php trnh thai hin ang s dng.
+ Cc triu chng sn khoa khc (nu c).
41

Cu hi 2: Nguyn nhn gy - Sy thai (do sy, ang sy, sy thai hon

ton, sy thai khng hon ton, sy thai
chy mu cn phi loi tr
nhim khun).
gm nhng nguyn nhn
- Thai ngoi t cung.
no?
- Cha trng.
nh nguy
B
cc 2: Ch
Chn on xc
nh
nguyn nh
nhn gy ch
chy mu.
- Hi tin s v bnh s: C A c kinh nguyt u, chu k 30 ngy, ra kinh
5 ngy, c mt con 2 tui v khng s dng bin php trnh thai. C A thy
bun nn t 2 thng trc v khng thy du hiu nghn khc. C thy ra mu
v cho bit c ra mt t t chc mm, vo sng nay.
- Khm thc th
+ C A hon ton tnh to v da khng xanh. Mch 100 ln/pht,
HA110/70 mmHg, nhp th 25 l/ph, nhit 370C.
+ Khm bng: khng au, khng c khi u, t cung khng s thy.
+ Khm m o: thy c chy mu nhiu, c mu cc, c t cung
m 2cm, thy m rau thai thp th l ngoi c t cung, c t cung v phn ph
khng au. T cung to bng thai 8 tun.
Cu hi 3:
3:Theo kt qu trn chn
on l g?

- Triu chng v du hiu ca c A

l ph hp vi chn on sy thai kh
khng
ho
hon to
ton (tt kinh, ra mu nhiu, au
bng tng cn, c t cung m, c t chc
thp th c t cung, t cung nh hn
tui thai).

B
cc 3: Ch
Chm sc v x tr
tr
Cu hi 4:
4:Da theo chn on trn - H tr tm l, ng vin v gii thch
k hoch chm sc v x tr cho c cho c A.
- Cn lm sch v ht sch bung t
A l nh th no ?
cung ngay.
- Tip tc theo di cc du hiu sinh
tn khi lm th thut v cho n 2 gi
sau th thut.
nh gi
B
cc 4:
nh
gi kt qu
qu ch
chm sc v x tr
tr
3 gi sau th thut, c A phc hi tt, mch 80l/ph, HA 120/70 mmHg,
nhp th 18 l/ph, nhit 370C, ra mu rt t. C sn sng ra vin.
Cu hi 5: Theo kt qu trn, k - Tnh trng n nh cho ra vin.
hoch chm sc tip theo cho c A - Cn tr li khm ngay nu c: au
bng, ra mu ko di, ra mu nhiu,
l g? Ti sao?
ngt, st rt run hoc lnh.
- ng vin c A v kh nng c
thai ln sau v c khuyn nn hon
c thai cho n khi hi phc.
42

- T vn v cc bin php trnh thai

ph hp.
- Xc dnh s dng cc dch v
CSSKSS khc m c A c th c nhu
cu (khm v iu tr vim nhim
ng sinh dc, tim phng).
ng gi
Cu hi l
ng
gi
1. Hy k 3 nguyn nhn chy mu trong na u ca thai k
A................................
B................................
C...............................
2. Hy k 3 triu chng ca sy thai st rau
A..................................
B..................................
C..................................
3. Hy k 5 triu chng chnh ca c A
A.............................
B.............................
C.............................
D............................
E.............................
4. Chn on xc nh bnh ca c A l g?
5. Trnh by cch x tr cho c A tuyn x
A...........................
B...........................
C..........................
D..........................

p n
p
Cu 1.
A. Do sy thai Sy thai.
B. Cha ngoi t cung
C. Cha trng
Cu 2.

A. Sau sy cn ra mu ko di
B. Cha ngoi t cung.
C. C t cung m v t cung cn to.

Cu 3.

A. Sy thai st rau.
B. Ra mu tng.
C. au bng tng cn.
D. Ra mt t chc mm, .
E. C t cung m v rau thai thp th.

Cu 4.

Sy thai st rau.
43

Cu 5.

A.T vn.
B. cho khng sinh.
C. C th ly t chc rau thp th bng 2 ngn tay hoc kp hnh

tim.
D. Chuyn tuyn trn.

hung s 2
2. Tnh hu
Ch B 30 tui, c thai ln th 4, mt kinh 3 thng, ra mu t 4 ngy nay.
Ch khng mun gi thai ny. Ch c b lang vn cho t thuc vo m
o. Ch B thng bo c ra mu t khi t thuc . T ngy hm qua s chy
mu tng dn, ch thy au qun bng di, sy ra thai, mt mi v chng mt,
st 39o.
nh gi
u.
B
cc 1:
nh
gi ban
u.
Cu hi 1: Khi nh gi ban u - Cho hi ch B v chng ch n cn v
v tnh trng sc kho ca ch B lch s.
- Thng bo v nhng g s c lm
bn lm nhng g? Ti sao?
sp ti v gii p nhng cu hi ca hai
v chng h yn tm.
- nh gi nhanh cc du hiu sinh tn
cn iu tr cp cu/ hi sc (mch
nhanh > 90 l/ph, HA tm thu
<90mmHg, da xanh, v m hi, th
nhanh, mt nhn thc, au bng v st.)
Cu hi 2: Nguyn nhn gy - Sy thai (do sy thai, ang sy thai,
sy thai hon ton, sy thai khng hon
chy mu cn phi loi tr ?
ton, sy thai nhim khun).
- Cha ngoi t cung.
- Cha trng.
nh nguy
B
cc 2 :Ch
:Chn on xc
nh
nguyn nh
nhn gy ch
chy mu.
- Bnh s: Ch B ch bit khi n nh b lang ch c khm m o v
t thuc vo .
- Khm ton th: tnh to, da xanh ti. St 38,50C, mch 120 ln/ph.
- HA100/60 mmHg, nhp th 25 ln/ph. Bng di cng au.
- Khm m o cho thy dch m o c mu, mi hi, c t cung m 2
3
cm, c rau thai l c t cung. Kch thc t cung to bng thai 8 tun v au.
Cu hi 3: Theo kt qu thm - Cc triu chng ca ch B ph hp vi
khng ho
hon to
ton
khm trn, chn on xc nh chn on sy thai kh
bnh ca ch B l g? Ti sao?
c nhi
nhim khu
khun sau ph
ph thai ph
phm
ph
php (ra mu nhiu, au bng di, st,
dch m o hi, c t cung m c t
chc rau l c t cung, t cung nh
44

hn tui thai, cng au.

B
cc 3: Ch
Chm sc v x tr
tr
Cu hi 4: Da theo chn on - Nu trm y t x cho ung khng
trn k hoch chm sc v x tr sinh, chng chong (nu c) v chuyn
tuyn trn ngay.
cho ch B nh th no? Ti sao?
- Tim tnh mch ngay Ampicillin 2 g
6g/ln v Gentamycin 5mg/kg cn nng
24g/ln v Metronidazol 500 mg 8g/l.
- Cn iu tr chong nu c.
- Ch B cn c khm kim tra t
cung, m o, i trng. Nu c tn
thng cn c chuyn m ngay.
- m o cn phi c v sinh, st
khun cn thn, ly cc vt hoc thuc
l c trong m o.
- Cn lm sch bung t cung ngay bng
ht chn khng.
- ng vin v gii thch cho ch B v
gia nh v nhng lo lng.
Bc 4: nh gi kt qu chm sc v x tr.
Tnh trng sc kho sau x tr ca ch B tin trin kh dn ln. Dch m
o t dn sau 2 ngy iu tr, nhit 370C, mch 86l/ph, HA 110/70mmHg,
nhp th 18 l/ph, khng au bng, i tiu tin bnh thng.
Cu hi 5: Da theo kt qu trn
k hoch chm sc tip theo cho
ch B l g? Ti sao?

- Cn dng khng sinh sau khi ht st

trong 48 gi.
- Ch B cn phi ti khm ngay nu c
cc du hiu: au qun bng ko di qu
mt vi ngy, ra mu ko di trn 2
tun, ra mu nhiu hn mu kinh, ngt,
st rt run hoc kh chu.
- Ch B cn c t vn ph thai khng
an ton, t vn KHHG v cung cp
bin php trnh thai cho ch B trc khi
ra vin (nu khng mun c thai).
- Nu mun c thai, ch B cn c gii
thch v kh nng c thai v khuyn
khch hon c thai cho n khi hon
ton hi phc.
- Xc nh s dng cc dch v CSSKSS
khc (iu tr vim nhim ng sinh
dc, cc bnh ly truyn qua ng tnh
dc, tim chng).
45

ng gi
Cu hi l
ng
gi
1. Hy k 6 triu chng chnh ca ch B
A..................................
B..................................
C....................................
D...................................
E....................................
F..................................
2. Chn on xc nh bnh ca ch B l g?
3. Trnh by cch chm sc v x tr bnh ca ch B tuyn huyn
A................................
B................................
C...............................
D..............................
E..............................
F...............................
p n

p
Cu 1

A. C thai 3 thng khng mun .

B. Chy mu m o.
C. B lang vn t thuc.
D. Sy thai st rau.
E. St 39o.
F. Dch m o c mu, mi hi.

Cu 2. Sy thai nhim khun.

Cu 3

A. T vn cho ch B v gia nh.

B. Cho khng sinh phi hp trc 4 6 gi.
C. V sinh st khun m o, c t cung.
D. Ht bung t cung.
E. Theo di chy mu v du hiu sinh tn.
F. Hng dn bin php trnh thai.

3. Tnh hu
hung s 3
Ch B 20 tui, c thai ln th 2, n trm y t x 2 ngy trc y v ra
mu m o bt thng, au bng di v vng chu. Du hiu c thai khng
nh bng test th thai cho kt qu dng tnh. Ch B c khuyn nn trnh lao
ng nng, trnh quan h tnh dc v cn tr li trm y t ngay lp tc nu vn
cn cc triu chng au bng v ra mu. Ch B quay tr li trm cho bit vn cn
ra mu v au bng nhiu ln cch y 2 gi.
B
cc 1: nh gi ban u.
Cu hi 1: Bn s nh gi ban - Cho hi ch B v gia nh n cn lch s.
u i vi ch B bng nhng bin - Cn gii thch cho ch B nhng vic cn
lm, lng nghe kin ca ch v ng vin
php g?
46

Cu hi 2: Cc vn c th no
ca vic khm ch B s gip bn
chn on xc nh bnh ca ch
B? Ti sao?
Cu hi 3: Cc xt nghim, k
thut no cn c thc hin?

ch.
- nh gi nhanh nhm xc inh cc du
hiu xem c chong v cn hi sc tch cc
khng (mch > 100l/ph, HA tm thu di
90mmHg, da ti, v m hi, th nhanh, ht
hong, au bng).
- Khm bng c au cng v chng khng?
- Khm m o nh nhng xem di ng c
t cung v khi phn ph c au khng
(c trng cho thai ngoi t cung), t cung
c mm v to hn tui thai khng.
- Xt nghim hCG nc tiu hoc hCG
huyt thanh.
- Siu m sng lc gip chn on phn bit
do sy thai, u nang bung trng xon vi
thai ngoi t cung.

B
cc 2: Chn on xc nh.
Sau khi nh gi ban u cho thy: thn nhit ca ch B l 36,80C, mch
nhanh nh 120l/ph, HA 80/60 mmHg, nhp th 24 l/ph. Da ti v v m hi.
Ch B c au bng cp vng h v, bng chng au, ra mu m o t,
mu en.
Khm m o: C t cung ng, di ng CTC au. Kch thc c t cung
to v mm hn bnh thng.
Cu hi 4: Theo kt qu thm Cc triu chng v du hiu ca ch B ph
a ngo
ch
ngoi t
khm trn, chn on xc nh hp vi chn on xc nh ch
bnh ca ch B l g? Ti sao?
cung v (vi cc du hiu chong, au
bng v au tiu khung cp, bng chng,
chy mu m o nh, c t cung ng v
di ng au).
B
cc 3: Chm sc v x tr.
Cu hi 5: Theo chn on xc
nh, k hoch chm sc v x tr
cho ch B l nh th no? Ti
sao?

- Ch B cn c iu tr chong ngay
lp tc:
+ t nm nghing, nng cao chn.
+ Th oxy 6-8l/ph.
+ Gi m.
+Truyn TM bng kim s 18 truyn
nhanh huyt thanh mn 0,9% hoc
Ringer lactate.
+ Theo di mch, HA, h hp, nhit ,
lng nc tiu (t xng bng quang
theo di).
+ Cn b tr chuyn ngay n bnh
vin huyn m ngay (hoc mi bnh
vin huyn xung hi sc v chuyn nu
47

tnh trng xu). M cp cu cn thc

hin ngay trong khi ch i mu truyn.
+Cn c xt nghim mu, hemoglobin
v th cho, mu truyn cn c sn.
+ An i ng vin ch B v gia nh, gii
thch tnh hnh v tin lng, tr li cc
cu hi v thc mc.
B
cc 4: nh gi.
Ch B sau khi m kkhng c bin chng, c kh nng ung ng ming
tt. t ku au bng, hi phc tt, t bi tit. Ch sn sng ra vin, tuy nhin
Hemoglobin cn 9g/dl. Ch thng bo mun c con trong nm ti.
Cu hi 6: Theo kt qu trn, k - Cn iu tr tip Sulfate st hoc
hoch chm sc cho ch B l nh Fumarate st 200mg, thm Folic acid
400 mcg hng ngy trong 6 thng.
th no? Ti sao?
- T vn v khuyn v kh nng sinh
tip theo v nguy c thai ngoi t cung
ln c thai sau.
- T vn KHHGD cn c thc hin v
t la chn cc bin php trnh thai.
- Cn theo di thm ch B trong 4 tun,
cn khuyn khch ch B ti khm v
c t vn tip tc.
ng gi
Cu hi l
ng
gi
1. Hy k 4 triu chng chnh ca ch B:
A.........................
B...........................
C............................
D...........................
2. Hy chn on xc nh bnh ca ch B l g ?
3. Hy k cc cng vic cn chm sc v x tr cho ch B.?
A................................
B................................
C.................................
D................................
p n

p
Cu1. A. C thai.
B. Ra mu bt thng.
C. au 1 bn bng di .
D. Chong .

Cu3. A. T vn.
B. Hi sc.
C. M cp cu.
D. iu tr thiu mu.

Cu 2. Cha ngoi t cung v.

48

Ti li
liu tham kh
kho
1. Ti liu o to Hng dn chun quc gia v cc dch v chm sc sc
kho sinh sn. Nh xut bn Y hoc, H Ni 2005, trang 216 n 218.
2. X tr bin chng trong khi mang thai v sinh IMPAC (ti liu dch).
Nh xut bn Y hc, H Ni 2003, trang 127 - 132.
3. X tr tai bin trong khi mang thai v sinh . Trang C-1 n C-2; S-1;
S-8 n S-13; S-26.

49

Bi 6
CH
Y MU TRONG NA CU
I TH
I K THAI NGH
N
CH
CU
TH
NGH
N D
V TRONG CHUY
CHUY
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny, hc vi
vin ph
phi:
1. Nu c 3 nguyn nhn chy mu trong na cui thi k thai nghn v
trong khi chuyn d.
2. Nu c cc triu chng lm sng v cn lm sng ca tng nguyn nhn
a ra cc chn on xc nh lin quan ti chy mu m o trong na cui
ca thi k thai v trong chuyn d.
3. X tr c nhng bnh lin quan ti chy mu trong na cui ca thi k
thai nghn v trong chuyn d cho tng tuyn.
4. Nu c cc bin php phng nga.
Ph

ng ti
Ph
ng
tin dy hc: Bng trng, bt d, giy trong, my chiu overhead v
my chiu projector
K ho
hoch bi gi
ging
ng: Thi gian 3 tit
yu
Ni dung ch
ch

Mc ti
tiu hc tp 1:
Nu c 3 nguyn
nhn chy mu

Mc ti
tiu hc tp 2:
Chn on chi tit
tng nguyn nhn
gy chy mu :
- Rau tin o
- Rau bong non
- V t cung
Mc ti
tiu hc tp 3:

ng ph
Th
Thi
Ph
Ph
ng
php

ng ti
gian
ph
ph
ng
tin dy
t)
(ph
(ph
/h
/hc
15
Lng gi trc khi
hc.
Thc hnh trn lm
sng , bnh nhn
di s hng dn
ca ging vin trnh
by chy mu m
o na cui thi
k thai nghn v
trong chuyn d.
45
Thuyt trnh minh
ho.
Tho lun nhm
nh.
Nghin cu trng
hp.
Thc hnh lm
sng.
45
Thuyt trnh, trnh

ng
Ho
Hot
ng
hc vi
vin

Ph
Phn hi
nhanh

Hc vin tr
li cc cu
hi.
Nghe thuyt
trnh ca
ging vin.

nh gi
qua cu tr
li ca hc
vin.

Hc vin
tho lun
a ra chn
on.

a ra cc
p n khi
hc vin
trnh by
nghin cu
trng hp.

Nghe ging

nh gi
50

Hng x tr c th
tng nguyn nhn.

by : Hng x tr Gii quyt

c th ti cc tuyn trng hp
Thc hnh lm
sng.
Nghin cu trng
hp.

Mc ti
tiu 4:
Bin php phng
bnh

15

Thuyt trnh
Tho lun
Tho lun nhm
nhm
ln Ti li
liu tham
kh
kho: X tr cc tai
bin trong mang
thai v sinh , S17-23

Lng gi sau hc

15

S dng test

qua quan st
hc vin
nh gi
qua trnh
by nghin
cu trng
hp

Hc vin tr nh gi
li
qua cu tr
li ca hc
vin.

Gi
Gii thi
thiu bi hc
Chy mu trong na cui ca qu trnh mang thai v trong chuyn d l
triu chng ca nhiu bnh c nguy c cao v thng gy ra cc tai bin sn
khoa e do tnh mng ngi m v thai nhi, c th dn n t vong m v thai .
Trong na cui thi k thai nghn v chuyn d c 3 nguyn nhn chnh
gy chy mu :
Rau tin o.
Rau bong non
V t cung
Cn b y t cn phi pht hin sm tng nguyn nhn x tr cp cu
ban u tuyn c s v chuyn tuyn trn chn on v x tr kp thi, bo
m an ton cho m v con, mt trong nhng mc tiu chnh ca chng trnh
lm m an ton.
Ni dung bi hc
1. i cng
1.1.
nh ngh
nh
ngha
Chy mu trong na cui ca thi k thai nghn v trong chuyn d: Bao
gm nhng chy mu m o t 22 tun thi k thai nghn hay chy mu m
o trong chuyn d, nhng trc khi thai ra.
Rau bong non l hin tng rau bm ng v tr, nhng bong ra khi thnh
t cung trc khi thai s ra ngoi .
Rau tin o : Rau bm on di hay che lp CTC.
V t cung : Tn thng cc lp c t cung gy chy mu vo t cung hay
51

ra ngoi m o.
o: C 2 c im
1.2.
cc im ra mu m
o:
- Cht nhy c ln mu (nt nhy CTC ): Bo hiu chuyn d.
- Cc loi ra mu khc: Chy mu m o khi c thai v trc , phi
xc nh c nhng nguyn gy chy mu, t v tr no ti t cung , bnh rau ,
hay mu ln nc i.
2. Cc nguyn nhn, chn on da vo cc triu chng
lm sng

ng lm sng
Bng 7. Ch
Chn on da tr
trn cc tri
triu ch
ch
Du hi
hiu c nng,
c th

ng gp
th
th
th th
th
ng
Chy mu sau 22
tun.
au bng tng t
hay lin tc.
Mu m o thng
long, khng ng .

ng v du hi
Tri
Triu ch
ch
hiu lm sng c
Ch
Chn on xc
nh
th
th

nh
Chong.
T cung cng, tng trng lc, nhiu khi
cng nh g.
Rau bong non
C ng thai yu hay mt c ng thai
Tim thai suy, mt tim thai.
Thng lin quan ti cc triu chng ca
tin sn git.
Chy mu sau 22 Chong
tun c thai.
Chy mu c th xy ra sau khi va chm
Chy mu tng t, nh giao hp, thm khm.
Rau tin o
mu , mu cc, t T cung khng c cn co.
cm.
Ngi bt thng, tiu khung rng.
Tim thai bnh thng nu ra mu t, tim
thai suy nu ra mu nhiu.
Chy mu trong
bng hay ra ngoi
m o.
au bng d di (c
th gim au sau khi
v).

C du hiu ca bt tng xng thai nhi

v khung chu.
C du hiu da v t cung.
Chong.
Bng chng c nhiu dch t do.
Hnh dng bt thng ca t cung.
Phn ng thnh bng.
S thy phn thai ngay di da bng.
Khng c c ng thai nhi v mt tim
thai.
Mch m nhanh
c mu ti, mt ngi thai.
Khng c du hiu da v t cung.
au bng v mt tim thai t ngt, s
thy phn thai nhi di da bng. n vo
vt m c bnh nhn rt au.

V t cung

V t cung
ngi c so m
c

52

3. Chn on v hng x tr
Nguy
Nguyn tc chung :
- Phi huy ng mt nhm nhn vin y t cp cu .
- Phi khm v nh gi nhanh ton trng, c bit cc du hiu sinh tn
(Mch, HA, nhp th v nhit ). Phi thm hi bnh, khm bnh nhanh
pht hin tnh trng chong cn phi x tr cp cu, t mt ng truyn TM
hi sc.

3.1. Rau bong non

nh ngh
3.1.1
nh
ngha
Rau bong non l rau bm ng v tr bnh thng nhng bong mt phn,
hay ton b bnh rau trc khi s thai.
C 2 loi rau bong non :
- Rau bong non bnh l ( thng do tin sn git )
- Rau bong non do chn thng ( b ng hay tai nn )
Rau bong non th nng thng gy t vong m rt cao do b ri lon ng
mu v t l thai cht rt cao (gn 100%).
ng lm sng
3.1.2. Tri
Triu ch
ch
Ty theo th bnh, chia lm 3 loi
- Loi 1 hay th nh: T cung ch tng trng lc v cn co hn bnh
thng, sn ph thy au nh, i khi ra t mu en, tim thai bnh thng. Th
ny kh chn on nu khng c siu m, i khi ch chn on hi cu sau khi
, khi kim tra rau thy c mu t sau rau.
- Loi 2 hay th trung bnh: T cung tng trng lc, sn ph au va, tim
thai bt u suy, mu ra va, en, long khng ng, c th c tnh trng
chong nh, thng km theo hi chng tin sn git.
- Loi 3 hay th nng ( Phong huyt t cung rau- hi chng Couvelaire )
+ Trng lc c bn tng, t cung cng lin tc nh g
+ Sn ph au d di, tim thai khng nghe thy, thai cht.
+ Ra mu m o en, long, khng ng.
+ C hi chng tin sn git nng.
+ Tnh trng chong nng do mt mu v ri lon ng mu.
+ Nu mu ra t , t cung to ln nhanh chng t rau bong nhiu, mu
chy vo bung t cung.
: Tuy cho
ng lc
u HA ch
a tt th
Ch
Ch
chong nng, nh
nh
u
ch
thp v HA ca
cao sn. Khi HA tt xu

ng l tnh tr
sn ph
ph
xung d
ii mc bnh th
th
ng
trng
rt nng, bt
u c du hi
ng mu v e da tnh mng.
sn ph
ph
u
hiu ri lo
lon
ng
3.1.3. Nguy
Nguyn nh
nhn: C th do tng HA, hi chng tin sn git, sang chn, dy
rn ngn, ht thuc l, nghin ru.
3.1.4. X tr
tr
3.1.4.1 Tuyn x
- Khi chn on l rau bong non d th no cng phi t vn v gi
tuyn c trung tm phu thut v hi sc, khi chuyn tuyn phi cho thuc gim
53

co.
- Nu c tnh trng chong phi hi sc trc v trong khi chuyn i v c
nhn vin y t i km.

3.1.4.2 Tuyn huyn

- nh gi yu t ng mu: Ly mu ti ging. Nu thi gian chy mu
hn 7 pht, hay cc mu ng rt mm v d b tan ra phi ngh n ri lon
ng mu.
- Truyn mu theo nhu cu, tt nht l truyn mu ti .
- Nu chy mu m o nhiu phi x tr v sn khoa cng sm cng tt :
+ Nu c t cung m ht, iu kin th ly thai qua ng di bng
forceps.
+ Nu khng iu kin ng di phi m ly thai, c trng hp
thai cht.
: Tt c nh
ng tr

ng hp rau bong non

u c nguy c ch
Ch
Ch
nh
tr
ng
u
chy
mu t t cung sau l rt cao.
- Nu chy mu m o t hay trung bnh (Bnh nhn khng trong tnh
trng cp cu). Mi x tr ph thuc vo tnh trng thai nhi.
+ Nu nhp tim thai bnh thng hay mt tim thai th bm i ty tnh
trng tin trin cuc chuyn d c th ng di hay m ly thai.
+ Nu cn co khng tt c th truyn oxytocin tng cn co (phi thn
trng, theo di st v c nguy c lm rau bong thm, chy mu nhiu) .
+ Nu CTC khng thun tin cho cuc ( CTC dy, CTC khng m)
phi m ly thai .
+ Nu tim thai c du hiu suy: Nhp tim thai di 100l/pht hay cao hn
180 l/pht.

Thc y cuc chuyn d tin trin nhanh .

Nu khng thun li ng di th m ly thai cp cu .

- iu tr ri lon ng mu: Ri lon ng mu va l nguyn nhn va
l hu qu ca chy mu m o sau . N c th l hu qu ca rau bong non,
thai lu, tin sn git, tc mch i v mt vi bin chng sn khoa khc. Bnh
cnh lm sng ca bnh ri lon ng mu a dng c th ch l triu chng ra
mu nhiu, c phi hp vi nhng bin chng ng mu ri rc thnh mch,
cho n ton trng bnh thng ch c thay i v ha sinh.
trong tr

ng hp mt mu nhi
ng
Ch
Ch
tr
ng
nhiu, cn ph
phi iu tr
tr ri lan
ng
kh
ng tu
mu bng cch truy
truyn dung dch bi ph
ph
khi l
ng
tun ho
hon bng huy
huyt
thanh sinh l v Ringer lactate.
+ iu tr nguyn nhn gy ra ri lon ng mu: Rau bong non,
tin sn git.
+ Dng cc sn phm mu
+ Truyn mu ti hon ton, hoc truyn yu t ng mu v hng
cu.
+ Nu khng c mu ti c th truyn cc ch phm sau: Truyn
plasma ti, thay th cc yu t ng mu (15ml/kg cn nng ). Truyn khi
hng cu bi ph, truyn ch phm ng lnh ca mu tng cng
54

fibrinogen, khi tiu cu, nu mu vn tip tc chy v s lung tiu cu di

20.000/ mm 3

3.1.5. Ph
Phng bnh
- Thc hin tt qun l thai nghn, khm thai t nht 5 ln. Khi c du
hiu nguy c cao trong thai nghn ( tng HA, ph, protein niu ) phi c theo
di x tr kp thi.
- phng cc tai nn trong cuc sng, giao thng.
- T vn tt cho sn ph v gia nh khi c du hiu ra mu 3 thng cui
phi khm thai ti cc c s y t ngay.

3.2. Rau ti
tin
oo
nh ngh
3.2.1.
nh
ngha: Rau tin o l rau khng bm y m bm on di t
cung lan ti, hoc che ph l trong CTC, cn tr ng ra ca thai nhi khi
chuyn d.
3.2.2. Ph
Phn lo
loi
3.2.2.1. Phn theo v tr gii phu : 5 loi
- Rau tin o trung tm hon ton, khi bnh rau che kn c l trong
CTC .
- Rau tin o trung tm khng hon ton, khi bnh rau che lp mt
phn CTC.
- Rau bm mp l bnh rau ch bm n b l trong CTC.
- Rau bm bn khi mp bnh rau bm gn n l trong CTC.
- Rau bm thp khi mt phn bnh rau lan xung on di .
3.2.2.2.Phn theo lm sng: da vo du hiu ra mu .
- Rau tin o chy mu t : Thng gp trong rau bm thp, bm mp.
- Rau tin o chy mu nhiu: Thng gp trong rau tin o trung tm
v bn trung tm. Loi ny khng c kh nng ng di.
3.2.2.3.Phn loi theo siu m : Tnh mp bnh rau cch l trong CTC
Mp bnh rau cch l trong CTC < 2cm l loi rau tin o trung tm,
chy mu nhiu, khng c kh nng ng di.
3.2.3. Nguy
Nguyn nh
nhn
Nguyn nhn sinh ra RT cho n nay cha hiu y . Ch thy tn
xut rau tin o tng ln nhng ngi c tin s :
- C tin s m ly thai v rau tin o.
- C so m c ti t cung.
- Tin s no sy thai, no st rau.
- Tin s nhiu ln.
Nhng nguyn nhn trn c th lm tn thng ni mc t cung vng y
lm cho tun hon mng rng km pht trin nn rau bm rng, d dn n rau
tin o.
ng
3.2.4. Tri
Triu ch
ch
55

- Triu chng c nng: Chy mu t ngt, ti, tng t, t cm,

khng km theo au bng. Khong cch gia cc t ngn li, thi gian chy
mu di hn. Khi chuyn d chy mu nhiu hn.
- Triu chng ton thn: Ty tnh trng mt mu, nhiu c th chong
- Triu chng thc th:
+ T cung mm, ngi cn cao hay ngi bt thng do bnh rau cn tr s
bnh chnh ca thai.
+ Tim thai c th bnh thng hay bin i ty tnh trng mt mu.
+ t m vt phn bit chy mu do tn thng CTC.
+ Khi chuyn d c th s thy mi rau, hay b bnh rau. Thm phi
lm ti phng m.
- Cn lm sng: CTM, yu t ng mu, nhm mu, siu m.

3.2.5. X tr
tr
3.2.5.1. Tuyn x
Khi chn on l rau tin o d cha chuyn d hay chuyn d
- Mu chy t phi t vn, cho thuc gim co ri chuyn tuyn trn.
- Mu ra nhiu km theo chong, cn s b chng chong, cho thuc gim
co ri gi tuyn trn hay mi tuyn trn xung h tr.
- Khi chuyn tuyn trn phi c nhn vin y t i km.
3.2.5.2. Tuyn huyn
Thm m o ch thc hin trong phng m trc khi m ly thai. C th
kim tra bng m vt loi tr cc nguyn nhn chy mu m o khc nh
vim CTC, tn thng do sang chn polype CTC hay khi u c tnh CTC. Ngc
li nu c mt trong nhng tn thng ny cng cha loi tr c rau tin o
khc.
- Bi ph khi lng tun hon.
- nh gi mc mt mu.
+ ang chy mu nhiu phi m ly thai cu m l chnh, quyn li ca
thai nhi t di quyn li ca m.
+ Nu ra mu t hay t cm, thai sng, nhng c nguy c non, iu
tr gi thai tip tc n khi chuyn d hay ra mu nhiu .
+ Cho bnh nhn nm vin n khi .
+ iu tr thiu mu.
+ Chun b sn mu truyn trong trng hp cn thit .
+ Nu chy mu ti pht, tnh n nhng li hi cho m v cho thai tip
tc iu tr n khi c chuyn d hay c quyt nh khc.
3.2.5.3. Hng x tr c th
- Nu c iu kin nn ch nh siu m tm v tr rau bm. Nu chc
chn rau tin o, thai trng thnh ( 38 tun) ch nh m ly thai ch
ng.
- Nu khng c my siu m hay kt qu siu m cha chc chn v thai
cha n 37 tun phi iu tr gi thai n 38 tun.
- Nu khng c siu m hay kt qu siu m khng chc chn v thai
56

c hn 37 tun, khm sn ph v chun b ng di hay m ly

thai cng phi thc hin nh sau:
+ Phi truyn dch chun b v d tr mu khi cn.
+ a bnh nhn vo bn m v chun b mt kp m.
+ Kim tra CTC bng m vt v khun .
- Nu CTC m mt phn v s thy rau, chn on chc chn l RT
th m ly thai.
- Nu CTC cha m s vo ti cng sau.
+ Thy mt khi mm nh m mt khng nh l RT trung tm th
m ly thai.
+ Khi thm thy u thai nhi cng khng ngh n RT trung tm
th theo di tip chuyn d.
- Nu chn on RT cha chc chn th thm m o cn thn nh
nhng, s vo trong l CTC .
+ Nu cm gic c t chc mm trong CTC, khng nh RT th m ly
thai .
+ Nu khi thm CTC thy mng i v phn ngi thai trung tm hay
b CTC th loi tr RT theo di tip. Khi chuyn d x i cm mu th theo di
ng di, khng cm mu th m ly thai.

3.2.5.4. Ch ng nh ch thai nghn (k hoch c th )

* Thai thng
* Thai cht, thai d dng .
* Nguy him n tnh mng ngi m do mt mu nhiu
- Nu RT bm bn, bm mp, khng chy mu nhiu: Cho ng
di, nu khng cm mu c, phi m ly thai.
Nguy c chy mu sau , rau ci rng lc thng gp vt so m c,
rau bm mt trc on di t cung chim t l rt cao trong RT.
- Nu bnh nhn m ly thai v chy mu ti vng rau bm
+ Khi khu t cung phi khu rng v su vo c t cung khu c
vng rau bm .
+ Truyn oxytocin 20 v pha trong 1l dung dch glucose ng trng
truyn 60git/pht.
3.2.6. Ph
Phng bnh
- Thc hin sinh c k hoch, khng dy, khng nhiu.
- Trnh no ht thai nhiu.
- Qun l thai nghn c nguy c cao, khm thai ng tuyn.

3.3. V t cung
3.3..1 Ph
Phn lo
loi
V TC l mt tai bin sn khoa rt nguy him dn n t vong m v thai
nu khng c chn on v x tr kp thi.
Theo gii phu bnh l v t cung c 4 hnh thi
- V t cung hon ton: T cung b x rch t nim mc, c, phc mc,
thai v rau b y vo trong bng.
57

- V t cung di phc mc: Ch c lp nim mc v lp c b x rch,

phc mc on di b bong ra nhng vn cn nguyn vn. Thai v rau vn nm
trong t cung, on di t cung cng phng nhng n rt au, c bit au
nhiu ch b v, thm c mu ti theo tay.
- V t cung phc tp: Ngoi v t cung hon ton, tn thng c th ko
di xung , rch cng , bng quang to nn mt vt rch phc tp.
- Nt so m c t cung:Thng do so m c b nt mt phn, b vt
rch khng nham nh v t khi chy mu.
Tt c nhng trng hp v t cung trong chuyn d u phi qua du
hiu da v t cung, tr trng hp t cung c so m c.

3.3.2. Nguy
Nguyn nh
nhn
- Khung chu hp, bt tng xng thai nhi v khung chu, khi u tin o.
- Ngi thai bt thng ngi ngang, ngi trn.
- Thai d dng dnh nhau, no ng thy.
- So m t cung.
- Do dng thuc tng co khng ng, c bit nhng trng hp s dng
Prostaglandin gy chuyn d khng ng.
- Do n y t cung khi sn ph rn ngi cha lt.
- Do th thut sn khoa: Forceps, ni xoay thai.
3.3.3. Da v t cung
3.3.3.1.Triu chng
- au nhiu do cn co t cung mau mnh.
- T cung co lin tc, c th co cng, chiu cao t cung cao hn so vi lc
trc cha c da v v on di t cung phng cng, ko di tht ngng thnh
mt vng gia on di v thn t cung gi l du hiu vng Bandl- Fromel.
Vng bng ko ln cao, khin t cung c hnh qu bu nm.
- Thai suy.
- Ngi bt thng, cao hay cha lt.
3.3.3.2. X tr
- Tuyn x
+ Cho thuc gim cn co t cung: Spasfon 40mg x 1 ng (tim bp),
nu khng c dng Morphin 10mg x 1 ng (tim bp) hoc Diazepam 10mg x 1
ng (tim bp).
+ T vn, gi tuyn trn ngay v c nhn vin y t i km
- Tuyn huyn
+ Cho thuc gim cn co t cung: Papaverin 40mg x 1 ng (tim bp),
nu khng c dng Morphin 10mg x 1 ng (tim bp) hoc Diazepam 10mg x 1
ng (tim bp).
+ Nu iu kin ng di th lm forceps (xem bi K thut t
forceps).
+ Nu cha iu kin th m ly thai.
3.3.4. V t cung
58

3.3.4.1.Triu chng v t cung

- Trc khi v t cung c du hiu da v t cung, tr trng hp c so
m t cung. Thai ph ang au d di, sau mt cn au chi t ngt, bt au
dn.
- Cn co t cung khng cn.
- Tim thai khng cn.
- T cung khng cn hnh trng, khng cn du hiu vng Bandl.
- Bng chng, nn bng sn ph au.
- C phn ng thnh bng.
- S phn thai di da bng.
Ch
Nu v t cung di thc mc hu ht cc th c b rch, nhng lp phc
mc vn cn nguyn. V vy, thai nhi vn nm trong bung t cung khng nm
trong bng, nn bng khng thy phn thai nhi.
- Ra mu m o
- Thm m o khng thy phn thai nhi trnh din, chng t thai nhi b
ko ln cao.
- C du hiu chong: Nht nht, v m hi, kh th, mch nhanh, huyt
p h.
3.3.4.2. X tr
- Tuyn x
+ Hi sc chng chong v chuyn tip trn ngay, nht thit phi
c nhn vin y t i km.
+ Nu tnh trng nng phi mi tuyn trn xung h tr.
- Tuyn huyn
+ Hi sc, chng chong v m cp cu, x tr vt rch t cung
(bo tn hoc ct t cung).
+ Hi sc, bi ph tun hon mu bng cc loi dung dch thay
th, tt nht l truyn mu ti.
+ Va hi sc va phu thut ly thai v rau ra, x tr tn thng
t cung .
+ Nu t cung rch khng phc tp c kh nng bo tn khu li
vt rch. Nhng phu thut ny i hi mt thi gian, mt mu, bc s c tay
ngh cao hn ct t cung. Bo tn t cung nguy c v t cung ln c thai sau rt
cao, nn phi t vn cho bnh nhn dng bin php trnh thai ph hp khi ra
vin, trnh c thai li qu sm. Ch trc khi bo tn phi kim tra k cc tng
xung quanh.
+ Nu rch phc tp, khng c kh nng bo tn t cung, th ct t
cung bn phn. Nu vt rch rng, lan xung CTC v m o cn thit phi ct
t cung hon ton. Phu thut ny yu cu ngi c kinh nghim, phng ct
vo bng quang v niu qun.
+ Nu tnh trng nng chuyn ln tuyn tnh hoc mi tuyn tnh
n h tr.
3.3.4.3. D phng
59

- Phi thc hin tt qun l thai nghn pht hin cc nguy c cao nh:
khung chu hp, u tin o, bt tng xng gia thai v khung chu, ngi trn,
ngi ngang, c so m c t cung ... cn phi gi tuyn trn theo di v x tr.
- Cn thc hin sinh c k hoch, khng dy, khng nhiu.
- Khi c thai phi i khm nh k v thc hin ng li khuyn ca cn
b y t.
+ Theo di chuyn d cn thn, phi s dng biu chuyn d pht
hin v x tr sm du hiu do v t cung.
+ X dng thuc tng co , gy chuyn d oxytocin ng qui cch.
+ ng phng php, tuyt i khng c y bng.
+ Chun b sn phng tin vn chuyn v hi sc cp cu.

60

Hnh 1. S di
din bi
bin v ch
chn on v x tr
tr ch
chy mu na sau
thai k
ii vi tuy
tuyn x

T trhai v sinh
,, Trang S-6; S-21 ti S-23
Triu chng/ du
hiu

- Khng au bng
- Mu ti

- au bng tng
cn
- Mu ti

-au bng dn dp,

d di.
-Trng lc khng
tng hay ch tng t

-au bng d di
lin tc
-Tng trng lc
nnt
TC
-Mt c
cnTC
au
ngt- cng
Ton trng
chong
-Mt cn au t
ngt
- Ton trng
chong

Chn on s
b

Rau tin o

Rau tin o

Da v t cung

Rau bong non

V t cung

X tr ban u

Hnh ng

- Khng khm
m do
- T vn cho
thai ph v gia
nh

Chuyn tuyn
trn

-Khng khm
m do
-Thuc gim
co TC
-T vn

Chuyn tuyn
trn

-Thuc gim
co TC
-Tim
Papaverin hoc
Morphin
-T vn

Chuyn tuyn
bng phng
tin nhanh nht
n ni c iu
kin m.

-Chng chong
nu c
-Thuc gim
co TC
-T vn

Chuyn tuyn
bng phng
tin nhanh nht
n ni c iu
kin m.

-Chng chong
- Thuc gim
au

Chuyn tuyn
bng phng
tin nhanh nht
n ni c iu
kin m.

61

Hnh 1. S di
din bi
bin v ch
chn on v x tr
tr ch
chy mu na sau thai k

ii vi tuy
tuyn x

62

n cu tr

ng hp I
Nghi
Nghi
tr
ng
Chy mu trong na cui ca thi k thai nghn
ng dn
H
ng
c v phn tch nghin cu tnh hung di y. Khi cc hc vin khc
trong nhm ca bn c xong, hy cng nhau tr li cc cu hi nghin cu tnh
hung. Ch ti cc bc trong vic a ra cc quyt nh lm sng khi tr li
cc cu hi. Cc nhm khc nn nghin cu cng mt tnh hung hoc mt tnh
hung tng t. Khi cc nhm hon tt, chng ta s tho lun v cc nghin
cu tnh hung v tr li cc cu hi m c nhm a ra.
Bi tp tnh hu
p n
hung 1 v
p
Ch D nm nay 20 tui, sc khe tt, ang mang thai con so. Qu trnh c
thai bnh thng, tnh trng thai ca ch khng phc tp. Thai tun 38, ch D c
chng a vo khoa cp cu bnh vin huyn do chy mu m o mu ti
2 ting trc khi n vin, nhng ch khng cm thy au bng. Ch D khm
thai 3 ln, ln cui cng cch y 2 tun, khng c du hiu bt thng no.
nh gi
c th

nh
gi (B
(Bnh s, Kh
Khm th
th
th, quy tr
trnh kh
khm/x
m/xt nghi
nghim mu)
1. Khi nh gi ban u - Ch D v chng ch cn c cho hi n cn
v tnh trng sc kho v lch s.
ca ch D bn lm - H phi c thng bo v nhng g s lm
nhng g? Ti sao?
sp ti. Ngoi ra, nhng cu hi ca hai v
chng ch phi c gii p mt cch bnh tnh
v chc chn.
- Nn khm v nh gi nhanh nhm xc nh
c du hiu chong v c cn iu tr cp
cu/hi sc: mch nhanh v yu, huyt p tm
thu gim di 90 mm Hg; trng xanh xao, ra
m hi, chn tay lnh, da lnh, th gp; khng
tnh to. Cn xc nh lng mu mt t khi ch
D b chy mu m o.
- Khng nn khm m o kt hp vi nn
bng bng tay khi nh gi ban u; tuy nhin,
cn phi t m vt tm cc nguyn nhn chy
mu m o khng phi do thai nghn (v d nh
vim c t cung, chn thng, khi u c t cung,
ung th CTC).
2. Triu chng c bit - Khm bng xc nh v tr ca ngi thai,
no bn pht hin c nn kim tra s ton vn, chc chn ca t cung
trong khi khm thc th v xc nh s xut hin ca cn au phn
cho ch D gip bn bit cc triu chng v du hiu ca t dy rau.
chn on v xc nh (Rau bong non thng i km vi t cung cng
c hng x tr. Ti v tng nhy cm).
sao?
- Xc nh cn co TC, tnh trng CTC nu cn
thit, ch yu t m vt kim tra CTC.
63

3. Khi nh gi tnh trng

ca ch D, trong quy
trnh khm/ xt nghim
mu, bn lm g v ti
sao?

- Nghe nhp tim thai nh gi tnh trng thai

(Tnh trng thai l bnh thng nu ch D c rau
qun c, nhng ngc li, nu rau tin o, c
hin tng bong rau thai, tim thai s ri rc,
hoc khng nghe thy nhp tim thai).
- Nn thc hin siu m nu c th xc nh
v tr vng rau bm, c chy mu sau rau, tim
thai, s ton vn ca t cung.
- Xt nghim mu nh gi tnh trng mt
mu, yu t ng mu.

nh cc vn
/nhu cu)
Ch
Chn on (X
(Xc
nh
/nhu
Bn hon tt nh gi tnh trng sc khe ch D, sau y l nhng pht
hin chnh:
Nhp tim ca ch D l 88 ln/pht, huyt p 110/ 80 mm Hg, nhp th 16
ln/ pht v thn nhit l 370C.
Chy mu m o mu ti v thm t 12 ming bng v sinh trc
khi ti bnh vin.
T cung bnh thng khng c cn co, khng au bng, khng c cm
ng phc mc hay phn ng thnh bng khi nn bng. T th thai nm theo chiu
dc t cung, v u cao lng cha chc vo tiu khung. Thai nhi vn c ng
bnh thng v nhp tim thai l 120 ln/pht, u.
Cha th tin hnh siu m.
4. Da vo nhng pht - Nhng biu hin v triu chng ca ch D (v
hin trn, ch D c d nh m o chy mu nhng khng au
chn on nh th no? bng, ngi u cao, mang thai ln u, tnh trng
Ti sao?
thai nhi bnh thng) l ph hp vi rau bm
thp c th kt hp dy rau qun c.
c hi
Th
Th
hin ch
chm sc (L
(Lp k ho
hoch v can thi
thip)
5. Da vo chn on, k - Cn phi truyn tnh mch dung dch huyt
hoch chm sc cho ch thanh mn, Ringer lactat b li khi lng
D ca bn l g? Ti tun hon do mt mu.
sao?
- Xt nghim mu kim tra lng hemoglobin
v th nhm mu, chun b sn mu truyn.
- Ch D phi li bnh vin v cn c theo
di nhng du hiu nguy him 15 pht/ln cho
ti khi tnh trng n nh.
- Phi siu m ngay khi c th khng nh
chn on.
- Ung vin st Sulfate hoc vin st Fumarate
60 mg mi ngy.
- Phi gii thch cho ch D v chng ch cc
bc tin hnh x tr tai bin, nn ng vin ch
tch cc tham gia vo qu trnh iu tr, ch
lng nghe, trn an v ng h v tnh cm.
nh gi

nh
gi
64

Ch D nm vin b chy mu m o nh 7 ngy k t khi vo bnh vin

huyn. Tnh trng ca ch n nh, thai nhi vn hot ng bnh thng, v nhp
tim thai t 120 ti 140 nhp p/pht. n sng ngy th 8 ti bnh vin, mu
chy tng t nh ti va v c mu ti.
Vn cha th tin hnh siu m.
6. Da vo nhng pht - Khi khng th tin hnh siu m v ch D
hin trn, bn s tip ang iu tr, cn khm m o cho ch D ngay,
tc iu tr cho ch D s dng van m o v khun xem c t
nh th no? Ti sao?
cung. Nu khng nhn thy rau thai, cn phi
khm thnh m o bng ngn tay. Khm m
o phi c thc hin ti phng m trong khi
chun b cho m .
- Gii thch cho ch D v chng v cc th tc
v nhng ri ro c th xy ra, tip tc trn an v
h tr tinh thn cho ch D.
- Trc khi khm m o, phi chun b mt
ng truyn tnh mch truyn v phi chun
b sn mu truyn.
- Nu khm m o, cn phi kim tra xc
nh xem c rau tin o hay khng?
- C t cung m v c th nhn thy rau
thai.
- C t cung khng m nhng cm nhn c
m m ti vm m o.
- Nu xc nh l rau tin o, rau bm thp v
chy mu nh, phi tnh n c iu kin cho
ng di hay khng; nu khng, phi tin
hnh m ly thai .
- T vn cho gia nh nguy c chy mu t
cung sau m hay sau do rau bm thp.
- Theo di thn trng tnh trng ca ch D (cc
du hiu nguy c, co hi t cung, chy mu t
cung) sau khi sinh, v nhng ph n mang thai
rau tin o c nguy c chy mu sau cao.
Dng oxytocin 40 IU/ lt dung dch mui hoc
s dng Misoprostol nhm ngn nga chy mu
sau .
- Sau khi sinh, hng dn v khuyn khch ch
D cch cho con b v chm sc tr mi sinh,
dinh dng, ngh ngi v v sinh m, cch nhn
bit v x tr sm cc du hiu nguy him cho
hai m con.
- Trc khi ch D xut vin, cn hn chm sc
sau sinh, t vn sinh k hoch.
- Ch D phi ung vin st theo ch dn v
dng hng ngy.
65

n cu tr

ng hp 2
Nghi
Nghi
tr
ng
Ch
Chy mu m
oo trong th
thi k cu
cui ca thai ngh
nghn
H
ng dn
ng
c v phn tch nghin cu tnh hung di y. Khi cc hc vin khc
trong nhm ca bn c xong, tr li cc cu hi nghin cu tnh hung. Khi tr
li cu hi, ch ti cc bc a ra quyt nh lm sng. Tt c cc hc vin
khc trong lp nn nghin cu cng mt tnh hung hoc mt tnh hung khc
tng t. Khi tt c cc nhm hon thnh, chng ta s tho lun cc nghin
cu tnh hung v tr li cc cu tr li mi nhm a ra.
p n
Bi tp tnh hu
hung 2 v
p
Ch C mang thai 32 tun, c thai ln 3, c 2 con kho mnh. Ch i khm
thai u n v tt c u bnh thng cho ti 10 ngy trc y. Ti ln khm
thai huyt p ca ch l 130/96 mm Hg; khng c du hiu hay triu chng no
ca cao huyt p do thai nghn. Ch C c t vn v cc du hiu nguy him
v cch x tr nu tng huyt p xut hin v c yu cu tr li phng khm sau
2 tun na. Ch c mt ti bnh vin huyn cng m chng 2 ngy trc ln khm
thai k tip, vi cc triu chng m o chy mu, au bng v au u.

nh gi
c th
nh
gi (B
(Bnh s, Kh
Khm th
th
th, quy tr
trnh kh
khm/x
m/xt nghi
nghim mu)
1.Khi nh gi ban u cho - Ch C v m chng phi c cho hi n cn v
ch C bn lm nhng g v
i x tt.
ti sao?
- Ch C cn c thng bo k v nhng g s phi
lm sp ti. Ngoi ra, nhng cu hi ca ch nn
c gii p mt cch tho ng ch yn lng.
- Nn nh gi nhanh kim tra cc du hiu
sau nhm xc nh xem ch c trong tnh trng
chong v cn iu tr cp cu: mch nhanh, yu,
huyt p tm thu di 90 mm Hg; mt ti xanh, m
hi nh nhi hoc lnh, da lnh, th gp; khng tnh
to. Cn xc nh lng mu mt t khi ch C bt
u b chy mu m o cng nh mu c ti v
c b ng cc khng.
- Cn phi xc nh:
+ Cn au bng bt u khi no (v d nh cng
thi im vi chy mu m o) v tnh cht cn
au.
+ Khi b chy mu c thy c ng ca thai v au
bng khng.
+ Khi bt u b au u, c b ri lon th gic
khng.
2. Biu hin c bit no - Cn khm bng xc nh v tr v tnh cht
trong khi khm sc kho ca cn au, cm nhn trng lc c t cung,
cho ch C gip bn chn cng nn kim tra m bo v cm nhn c ng
on hoc xc nh cc vn bo thai (t cung cng v c ng bo thai gim l
/nhu cu ca ch y. Ti du hiu ca rau bong non). Khng nn khm nhiu
66

sao?

trnh lm tng triu chng.

- Cn phi c gng pht hin nhp tim thai v c
th mt nhp tim thai khi rau bong non.
3.Khi nh gi tnh trng - Khng nht thit phi xt nghim mu a ra
ca ch C, trong quy trnh chn on. Nhng phi lm xc nh tnh trng
khm/ xt nghim mu, bn thiu mu iu tr.
lm g v ti sao?
- Nn siu m nu c th nh v rau thai nu
nghi ng t mch mu dy rn.
nh cc vn
/nhu cu)
Ch
Chn on (X
(Xc
nh
/nhu
Bn hon thnh nh gi tnh trng ca ch C v pht hin thy:
Nhp tim ca ch C l 120 nhp/pht v yu, huyt p 110/60 mm Hg, nhp
th 20 nhp/pht v thn nhit l 370C.
Da ti xanh v m hi.
Ch C au bng lin tc, t cung cng v khng nghe thy tim thai.
m o chy mu nhiu hn nng hn , mu long v khng c mu cc.
Chn on: Rau bong non gy mt tim thai t nht l th trung bnh hoc
nng.
4.Da vo nhng pht hin - Nhng biu hin v triu chng ca ch C (c
trn, ch C c chn on th nh c du hiu chong, au bng lin min, t
nh th no v ti sao?
cung mn , m o chy mu, v khng thy nhp
tim thai) lin quan n t dy rau.
5. Xt nghim no thch hp - Nn kim tra mu yu t ng mu xem c thay
ti thi im ny?
i, loi tr bnh v mu.
- Siu m xc nh tim thai v v tr bnh rau.
Ch
Chm sc (L
(Lp k ho
hoch v can thi
thip)
6. Da vo chn on, k - Ch C phi c iu tr chong ngay tc th:
hoch chm sc cho ch C
+ t ch nm nghing.
ca bn l g v ti sao?
+ m bo ng th thng thong.
+ Cung cp oxy cho ch C 68 L/pht bng
mt n hoc ng thng.
+ Gi m cho ch.
+ t chn cao.
+ Theo di mch, huyt p, nhp th, v thn
nhit.
+ Nhanh chng truyn dung dch tnh mch
(1L dung dch mui hoc lactate trong 15-20
pht).
+ Gim st lng nc hp th v thi ra (t
ng thng tiu kim sot lng nc tiu
thi ra).
- Xt nghim mu kim tra Hemoglobin v ly
mu i chiu v chun b sn sng truyn mu.
- Chun b cho ch C sm nht c th.
- Phi gii thch cho ch C v gia nh cc bc
c tin hnh x tr tai bin. Trn an v h tr
tnh cm cho ch C v gii p mi cu hi hay bn
67

khon ca ch.
nh gi

nh
gi
Na ting sau khi nhp vin, tnh trng ca ch C cn nguy c b chong do
rau bong non. C t cung ca ch ng v khng c li cho chuyn d.Tim thai
khng cn . Xt nghim mu ng cho kt qu bnh thng.
7.Da vo nhng pht hin - Do ch C khng th sinh thng ng di, cn
trn, bn s tip tc iu tr phi tin hnh m ngay. Tu thuc thng tn
cho ch C nh th no v ti t cung m x tr.
sao?
- Cn phi truyn mu b vo lng mu
mt.
- Gii thch cho ch C v m chng ch v cc th
tc v nhng ri ro c th xy ra, tip tc trn an v
h tr tinh thn cho ch C. c bit, cn phi chun
b tinh thn cho h trong trng hp con ch C s
mt ngay sau sinh.
- Theo di cn thn tnh trng ca ch C (cc du
hiu nguy cp, co hi t cung, chy mu t cung)
sau khi sinh, v nhng ph n b rau bong non c
nguy c chy mu sau sinh cao. Dng oxytocin 40
IU/ lt vi dung dch mui hoc misoprostol nhm
ngn nga chy mu sau sinh.
- Trc khi ra vin, c th tho lun cc bin php
phng bnh trong tng lai vi ch C v cc thnh
vin khc trong gia nh nu h mun.
n cu tr

ng hp 3
Nghi
Nghi
tr
ng
Ch
Chy mu m
oo giai on cu
cui ca th
thi k thai ngh
nghn
H
ng dn
ng
c v phn tch nghin cu tnh hung di y. Khi cc hc vin khc
trong nhm ca bn c xong, tr li cc cu hi nghin cu tnh hung. Khi tr
li cu hi, ch ti cc bc a ra quyt nh lm sng. Tt c cc hc vin
khc trong lp nn nghin cu cng mt tnh hung hoc mt tnh hung khc
tng t. Khi tt c cc nhm hon thnh, chng ta s tho lun cc tnh
hung nghin cu v tr li cc cu tr li mi nhm a ra.
p n
Bi tp tnh hu
hung 3 v
p
Ch D mang thai 34 tun, c thai ln 3, c 2 con kho mnh. Ln 1
ng m o, ln th 2 m ly thai do cn i. Ch i khm thai u n v tt
c u bnh thng cho ti 10 ngy trc y. Ti ln khm thai huyt p ca
ch 120/80 mm Hg; khng c du hiu hay triu chng no ca chng tng huyt
p do thai nghn. Ch D c t vn v cch pht hin v x tr cc du hiu
nguy him v c yu cu tr li phng khm sau 2 tun na. Ch c mt ti
bnh vin huyn cng m chng 2 ngy trc ln khm thai k tip, vi cc triu
chng m o chy mu, au bng, thai khng p.
68

nh gi
c th

nh
gi (B
(Bnh s, Kh
Khm th
th
th, quy tr
trnh kh
khm/x
m/xt nghi
nghim mu)
1. Khi nh gi ban u - Ch D v m chng phi c cho hi n cn
cho ch D bn lm
v i x tt.
nhng g v ti sao?
- Cn phi thng bo cho ch D v m chng ch
v cc bc s c thc hin. Ngoi ra, nhng
cu hi ca ch nn c gii p mt cch tho
ng v lm ch yn lng.
- Nn nh gi nhanh kim tra cc du hiu
sau nhm xc nh xem ch c trong tnh trng
chong v cn iu tr cp cu: mch nhanh,
yu, huyt p tm thu di 90 mm Hg; trng ti
xanh, m hi nh nhi hoc lnh, da lnh, th
gp; khng tnh to. Cn xc nh lng mu
mt t khi ch D bt u b chy mu m o,
mu c ti v ng cc khng.
- Cn xc nh cc yu t sau
+ au bng bt u khi no (c th nh
cng thi im vi chy mu m o) v
tnh cht cn au.
+ C cm nhn c c ng ca thai nhi
khi b chy mu v au hay khng/
+ Khi bt u b ra mu c cn au bng d
di khng.
2. Biu hin c bit no - Cn khm bng xc nh v tr v tnh cht
trong phn khm sc
ca cn au, cm nhn s chc chn ca t
kho ca ch D gip
cung, cng nn kim tra m bo v cm
bn a ra mt chn
nhn c ng bo thai. Cm nhn hnh dng ca
on hoc nhn bit v
t cung b thay i. S thy cc phn thai nhi
cc vn ca ch y.
ngay di da bng, ngi thai bt thng. Bng
Ti sao?
cm gic c dch t do.
- C gng pht hin nhp tim thai, v c th
khng thy nhp tim thai.
3. Khi nh gi tnh trng - Khng nht thit phi xt nghim mu chn
ca ch D, trong quy on. Tuy nhin, phi xt nghim mu iu tr
trnh khm/ xt nghim v tin lng.
mu, bn lm g v ti - Nn siu m nu c th nh v rau thai, hnh
sao?
dng t cung.
nh cc vn
/nhu cu)
Ch
Chn on (X
(Xc
nh
/nhu
Bn hon thnh nh gi tnh trng ca ch D v pht hin thy:
Nhp tim ca ch D l 120 nhp/pht v yu, huyt p 80/60 mm Hg, nhp
th 20 nhp/pht v thn nhit l 370C.
Da ti xanh v m hi. Ch D au bng lin min, t cung mm v
khng th nghe nhp tim thai. m o chy mu nng hn v c mu ng.
Khng s thy ngi thai.

69

4. Da vo nhng pht - Nhng biu hin v triu chng ca ch D (c

hin trn, ch D c
th nh c du hiu chong, au bng lin
chn on nh th no
min, t cung mm, m o chy mu, v
v ti sao?
khng thy nhp tim thai trn sn ph c so
m c nn ngh n nt so m c.
5. Xt nghim no thch - Nn xt nghim mu pht hin hay li tr
hp ti thi im ny?
kh nng b ri lon ng mu.
Ch
Chm sc (L
(Lp k ho
hoch v can thi
thip)
6. Da vo chn on, k
hoch chm sc cho ch D
ca bn l g v ti sao?

Ch D phi c iu tr chong ngay tc th:

+ t ch nm nghing.
+ m bo ng th thng thong.
+ Th oxy cho ch C 68 L/pht bng
mt n hoc ng thng.
+ Gi m cho ch.
+ Nng chn cho ch.
+ Theo di mch, huyt p, nhp th, v thn
nhit.
+ Nhanh chng truyn dung dch tnh mch
(1L dung dch mui hoc lactate trong 15-20 pht).
+ Gim st lng nc hp th v thi ra ra
(t ng thng tiu kim sot lng nc tiu
thi ra).
Xt nghim mu kim tra hemoglobin v ly
mu i chiu v chun b sn sng truyn mu
Chun b cho ch D phi m cp cu sm nht
c th.
Phi gii thch cho ch D v m chng ch cc
bc c tin hnh x tr tai bin. Chn an v
h tr tnh cm cho ch D, v gii p mi cu hi
hay bn khon ca ch.

nh gi

nh
gi
Na ting sau khi nhp vin, tnh trng ca ch D tm thi n nh, d
mu m o vn chy. C t cung ca ch ng kn. Khng thy nhp tim thai.
Xt nghim ng mu cho kt qu bnh thng.
7. Da vo nhng pht hin Cn phi truyn mu b vo lng mu
trn, bn s tip tc iu tr mt.
cho ch D nh th no v Gii thch cho ch D v m chng ch v tnh
ti sao?
cht ca qui trnh chm sc v nhng ri ro c th
xy ra, tip tc trn an v h tr tinh thn cho ch
D. c bit, chun b tinh thn cho ch D v m
chng ch v a tr s b cht ngay sau khi sinh l
iu khng trnh khi.
Theo di cn thn tnh trng ca ch D. Ch
cc tai bin khi m cp cu (tn thng cc tng
ln cn, tn thng t cung). Gii thch kh nng
70

phi ct t cung, khu phc hi cc tn thng c

quan ln cn. Chm sc sau m.
Trc khi ra vin, c th tho lun cc tnh
hung trong tng lai vi ch D v cc thnh vin
khc trong gia nh nu h mun. Hin tng
khng c kinh do ct t cung, kh nng sinh hot
2 v chng, v kh nng dnh rut sau m.
Tip tc iu tr nng cao th trng.

ng gi
T l
ng
gi
Tr
Tr li ng
ngn cc cu t 1 dn 10 :
1. K 3 nguyn nhn gy chy mu trong na cui thi k thai nghn v
trong chuyn d:
A ......................................................
B .....................................................
C......................................................
2. K 3 th ca rau bong non:
A.....................................................
B......................................................
C.......................................................
3. K 2 triu chng c nng v ton thn ca rau bong non th nng:
A .....................................................
B......................................................
4. K 2 triu chng ca do v t cung :
A .....................................................
B.....................................................
5. K 2 vic phi lm khi c du hiu v t cung
A.
.....................................................
B.
.....................................................
6. Vic phi lm trc khi chuyn tuyn trn trong trng hp v t cung
hon ton
7. K 4 nhim v ca NHS phng v t cung
A ......................................................
B.....................................................
C.....................................................
D.....................................................
8. Rau bong non th nh ch chn on c ...........................................
9. phn bit chy mu do tn thng CTC khi khm cn
phi .....................................................
10.Vit tip c im lm sng ca rau bong non th trung bnh
A.
C hi chng tin sn git
B.
......................................................
C.
Tim thai nhanh hay chm
D.
.....................................................
11.Bi tp gii quyt vn : Sn ph c thai ln th 4, 38tun, PARA 1031,
no 3 ln. Khm TC 30/90cm, TT 100ln/pht, mch 105 ln/pht, HA
71

80/50 mmHg, ra mu t nhin, mu cc , TC mm, khng c cn co,

hy chn on xc nh hng x tr tuyn c s.
A.
Chn on .....................................................
B.
X tr .....................................................
nh du vo ph
hp
Ph
Phn bi
bit -S cc cu t 12-21 bng cch
nh
ph
o.
cc du hi
hiu lm sng ca rau ti
tin
o.

S
12.Chy mu 3 thng u.
13.Chy mu khng km theo au bng
14.Chy mu 3 thng cui
15.Tim thai thng mt.
16.Ra mu mu km mu cc
17.T cung co cng.
18.T cung mm
19.Thng c km theo du hiu tin sn git.
20.Khi ngh n rau tin o cn gi sn ph li
tuyn c s.
21.Trong rau tin o khi c chuyn d phi cho
ngn tay vo CTC tm cho c rau chn on
mi chnh xc.
p n

p
1.

2.

Cu 1:
A.
Rau tin o.
B.
Rau bong non.
C.
V t cung.
Cu 2
A.
Th nh.
B.
Th trung bnh .
C.
Th nng .

3. Cu 3
A.
au bng vt v.
B.
Chong.
4. Cu 4
A.
Cn co dn dp.
B.
T cung hnh qu bu nm.
5. Cu 5
A.
Cho thuc gim co.
B.
Chuyn tuyn trn c nhn vin y t i km.
6. Cu 6: Hi sc chng chong
7.

Cu 7
A.
Vn ng sn ph khm thai ng nh k.
72

B.
Thc hin tt qun l thai nghn, pht hin sm thai c nguy
c cao.
C.
Theo di sn ph trong khi chuyn d .
D.
Khng c y bng sn ph trong khi rn .
8. Cu 8: Sau s rau.
9. Cu 9: t van hoc m vt.
10. Cu 10
B.
T cung co cng nhiu hn .
C.
Ra mu en long, va.
E.
Chiu cao t cung tng dn.
11. Cu 11
A.
Rau tin o
B.
Cho thuc gim co, chuyn tuyn trn c nhn vin y t i
km.
12. Cu 12S ; 13 ; 14 ; 15 S ; 16 ; 17 S; 18 ; 19S; 20 S; 21S
Ti li
liu tham kh
kho
X tr cc tai bin trong mang thai v sinh , Trang C-1; C10 ti C-11; S-1 ti S-2; S-18 ti S-20
Cp cu sn khoa ; ti liu P 21
Sch sn ph khoa b mn ph sn trng i hc Y HN
Ti liu chun quc gia B Y t

73

Bi 7
X tr
c chuy
n d
tr tch cc giai on ba cu
cu
chuy
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny, hc vin phi:
4. M t c qui trnh k thut x tr tch cc giai on 3 chuyn d.
5. Thc hnh thnh tho cc thao tc ca x tr tch cc giai on 3 chuyn
d trn m hnh.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin hc tp: Bng trng, bt vit, m hnh khung chu, m hnh tr s
sinh, m hnh bnh rau, bng kim x tr tch cc giai on 3.
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 2 tit
yu
Ni dung ch
ch

Gii thiu chung

ng ph
Th
Thi
Ph
Ph
ng
php,

ng ti
gian
ph
ph
ng
tin dy/
t)
(ph
(ph
hc
5
Thuyt trnh
Bng
Bt vit bng

ng
Ho
Hot
ng
hc vi
vin
Nghe, ghi

Ph
Phn hi
nhanh
Quan st
hc vin

Mc ti
tiu 1: M t c qui trnh k thut x tr tch cc giai on 3 chuyn d
Gii thiu chung.
40
Thuyt trnh
Nghe, ghi
Quan st
nh ngha bng
Bng
hc vin
huyt sau .
Bt vit bng
Mt s lu .
Bng chng.
Cc bc ca qui
trnh x tr tch cc
giai on 3 chuyn
d.
Mc ti
tiu 2: Thc hnh thnh tho cc thao tc ca x tr tch cc giai on 3
chuyn d trn m hnh
Thc hnh trn m
hnh cc qui trnh
ca x tr tch cc
giai on 3 chuyn
d.

45

ng vai
M hnh khung chu
Bnh rau

ng vai
(ngi
, ngi
ph ,
sn ph).

Quan st
hc vin
thc hnh,
s dng
bng kim
x tr tch
cc giai
on 3.
74

Ni dung bi hc
X tr tch cc giai on 3 chuyn d l cc thao tc x tr tch cc, ch
ng gip cho bnh rau bong v s nhanh, lm gim lng mu mt, phng
bng huyt sau . Oxytocin l thuc tng co t cung c la chn phng
bng huyt sau . Mi trng hp ng di u phi c p dng x tr
tch cc giai on 3 chuyn d. Cn b y t c k nng, c o to phi
thc hin x tr tch cc giai on 3 chuyn d. Nm 2003, Lin minh n h sinh
quc t (ICM) v Lin on sn ph khoa quc t (FIGO) cho ra i mt
khuyn co v x tr tch cc giai on 3 chuyn d. Thng 10 nm 2006, T
chc Y t th gii (WHO) ban hnh mt khuyn co v x tr tch cc giai
on 3 chuyn d. Ni dung bi hc ny l theo khuyn co ca T chc Y t
th gii (10/2006).
1.. nh ngha
Bng huyt sau l chy mu m o sau khi s thai vt qu 500 mL.
Bng huyt sau l nguyn nhn hng u ca t vong m. Bng huyt sau
xy ra khong hn 10% s trng hp , t l 1% phi hp vi cc trng hp
nguy kch. 25% s trng hp t vong m hin nay l do bng huyt trm trng
gy ra.
2. Mt s lu cn nh
Trong thc t lm sng khi , thng hay xy ra cc hin tng sau
y:
Cn b y t thng c lng lng mu mt khng chnh xc v thp
hn rt nhiu so vi thc t mu chy. V nhiu l do khc nhau nh: mt
phn ln mu thm vo vi, mu chy ra b ha ln cng vi nc i lm
cho kh nh gi chnh xc l c bao nhiu mu trong . V yu t tm l
ngi thng khng cho l trng hp mnh li chy mu nhiu
n nh vy, khng c li cho sn ph cng nh i vi ng nghip.
Mc nh hng n tnh mng, sc khe sn ph khng ch tu thuc
vo lng mu mt m cn ph thuc vo tnh trng sc khe ca sn ph
trc . Vi mt lng mu mt nh nhau, sn ph khng b thiu mu c
th chu ng c, c th thch nghi c nhng s v cng nguy him n
tnh mng, n sc khe ca mt ngi b thiu mu t trc . Nhng
trng hp b thiu mu trong thai k, c bit l thiu mu nng th khi
ch cn mt thm mt t mu na l s nh hng nghim trng n tnh
trng ton thn, sc kho b gim st, kh hi phc.
Ngoi nhng trng hp chy mu t sau khi s thai, cn b y t c
th d dng nhn thy c. Cn c nhng trng hp chy mu c th din
ra t t, t mt, ko di trong nhiu gi sau . Cc trng hp ny nhiu khi
khng c chn on l bng huyt sau bi v tnh trng chy mu din
ra t t, m thm. Ngi ta ch c th nhn bit c l bng huyt sau khi
75

sn ph ri vo tnh trng chong (mch nhanh, huyt p tt, da xanh, ti, v

m hi, ngi mt, kht nc).
D c khm thai y , theo ng qui trnh nhng vic nh gi nguy
c b bng huyt sau thng l khng th y c. Rt nhiu trng
hp bng huyt sau khng c yu t nguy c trc , trong thi k khm
thai. Nh vy, khi khm thai y vn khng th tm ra ht nhng ngi s
b bng huyt sau ny khi .
3. Bng chng
Ln u tin vo nm 1988, Bristol v Hitcinbrooke nghin cu v
chng minh cho thy thc hin x tr tch cc giai on 3 chuyn d s gip lm
gim t l b bng huyt sau .
T cung khng c kh nng co cht li sau ( t cung) nhm bo
m cm mu l nguyn nhn hng u gy bng huyt sau . Mc d bng
huyt sau do nhiu nguyn nhn gy ra nhng t cung vn l nguyn nhn
ph bin nht.
X tr tch cc giai on 3 chuyn d nhm rt ngn thi k s rau, cho
php phng c trn 60% s trng hp bng huyt sau (ngguy c tng
i 0,38; 95% khong tin cy 0,32 0,46). V nhng li ch r rng nh vy
nn mi trng hp ng m o u phi c p dng x tr tch cc giai
on
Vic x tr tch cc giai on 3 phi do cc cn b y t c o to
thc hin. Cc cn b y t y bao gm nhng ngi c k nng, c o
to thc hin theo di v mi tuyn.
Oxytocin l thuc c la chn s dng trong x tr tch cc giai on 3
chuyn d bi v thuc c tc dng nhanh, trong khong 2 - 3 pht sau khi tim
bp. Oxytocin l thuc t c tc dng khng mong mun v c th s dng cho
tt c mi ph n. Hu nh khng c trng hp no chng ch nh dng
oxytocin. Vic bo qun thuc oxytocin tng i d dng v thun li.
4. Cc bc trong qui trnh x tr tch cc giai on 3
chuyn d
Cn phi c t nht 2 ngi tham gia cho mt trng hp . Chun b sn
10 n v oxytocin (hai ng 5 n v) trong bm tim.
4.1 S dng ngay oxytocin
- Trong vng 1 pht sau khi s thai, ngi ph thc hin s nn
bng sn ph loi tr cn thai na trong t cung. Sau khi loi tr, ngi ph
tin hnh tim bp 10 n v oxytocin cho sn ph.
- Ch sau khi tim oxytocin, ngi mi tin hnh cp dy rn v
ct rn cho tr. Khi cp dy rn ch cp gn st vo m h sn ph. Khng nn
vi vng cp v ct dy rn. Ngi a tr ra bn lm rn v cho ngi
ph chm sc tr. Ngi ph nhanh chng lau kh, ht nht, lm rn,
qun t lt v a tr cho sn ph nu thch hp.
76

4.2 Ko dy rn va ph
phi gy s rau
Ngi thc hin cng vic ny:
- Mt tay cm km v dy rn. Gi cng dy rn (khng ko) v ch i
t cung li mnh (2 - 3 pht).
- + t bn tay cn li ln bng sn ph ngay vng trn xng v, gi v
n t cung theo hng ngc li v pha xng c trong khi thc hin ko dy
rn va phi. ng tc ny nhm phng t cung b ln.
- Khi t cung tr nn trn v dy rn di ra, ko ln dy rn rt nh
nhng lm s rau. Khng cn ch i thy chy mu m o ri mi thc
hin ko dy rn. Tip tc dng bn tay cn li n vo t cung theo hng ngc
li v pha xng c.
- Nu ko dy rn va phi trong 30 - 40 giy m bnh rau khng tt
xung thp (ngha l khng c du hiu bong bnh rau) th dng li khng tip
tc ko ln dy rn na.
- Lc ny ch gi dy rn nh nhng v ch n lc t cung co bp tr
li.
- Khi thy dy rn di ra, nu cn thit th dng km cp li dy rn st
vo m h.
- Tip tc lp li ng tc ko dy rn va phi cng vi n ngc t
cung khi c cn co.
Ch :
ng tc ko dy rn ch

ng
ch
cc lm va ph
phi, kh
khng
cc lm qu
qu
th
th bo.
hai
Kh
Khng bao gi
gi
cc ko dy rn m kh
khng dng bn tay th
th

ng c.

yy t cung theo chi

chiu ng
ng
cc li v ph
pha x
ng
4.3 Xoa t cung
- Ngay lp tc thc hin xoa y t cung qua thnh bng sn ph cho n
khi t cung co tt.
- C 15 pht xoa y t cung mt ln trong vng 2 gi u tin.
- Bo m t cung vn co tt sau khi kt thc xoa y t cung.
Sau khi rau s, nu mng rau cn b mc li th dng hai bn tay xoay
bnh rau lm cho mng rau b xon li v bong nt. Cc bc tip theo thc hin
nh trc y, tc l phi kim tra bnh rau, mng rau bo m khng c st
rau hay st mng.
Nu ti
tip tc ch
chy mu, ph
phi tm cc nguy
nguyn nh
nhn kh
khc gy bng
ng sinh dc, st rau) v th
c hi
hp vi
huy
huyt sau (r
(rch
ng
th
hin x tr
tr ph
ph
tng nguy
nguyn nh
nhn.
X tr tch cc giai on 3 chuyn d bao gm 3 ng tc chnh sau y:
1. Tim bp 10 n v oxytocin
2. Ko va phi dy rn ng thi y t cung trn bng theo chiu ngc
li.
77

3. Xoa bp y t cung.
Ni tm li x tr tch cc giai on 3 chuyn d l mt thao tc thng
qui p dng cho mi trng hp qua ng m o, do cn b y t thc hin
nhm d phng bng huyt sau .

TT

1
2
3
4
5
6
7
8

9
10
11
12

ng dn x tr
H
ng
tr tch cc giai on 3 chuy
chuyn d
ng cho hc vi
(D
(D
vin)
B
cc

S
tr

ng
tr
ng
hp

Gii thch cho sn ph cch ly rau sau khi s thai sn ph

yn tm, hp tc vi ngi
Ngi ph ly 10 n v oxytocin vo bm tim
Ngay sau thai s, ngi ph s y t cung qua thnh
bng bo m khng cn thai trong t cung v tim bp 10
n v oxytocin
Sau khi tim oxytocin, ngi cp dy rn v ct dy
rn. Ch cp mt km vo st m h sn ph
a tr ra bn hi sc s sinh, giao cho ngi ph thc
hin cc bc chm sc tr s sinh tip theo
Mt tay cm km v dy rn gi cho cng nhng khng ko
Mt tay t ln bng vng trn khp v, gi v n t cung v
pha xng c.
Ch thy t cung co li mnh v dy rn di ra th tin hnh
ko dy rn va phi, nh nhng trong khi mt tay trn bng
tip tc n t cung theo chiu ngc li. Khng cn ch n
khi c hin tng chy mu m o.
Nu ko dy rn 30 40 giy m khng thy bnh rau
xung thp th dng li, khng ko m ch gi cng dy rn.
Ch cho t cung co mnh li, dy rn di ra th tip tc lp li
ng tc ko dy rn nh trn.
Ngay lp tc xoa y t cung qua thnh bng sn ph cho n
khi t cung co tt.
C 15 pht xoa y t cung mt ln trong vng 2 gi u tin.
Bo m t cung co tt sau mi khi xoa.

ng gi
Cu hi l
ng
gi
1. X tr tch cc giai on 3 chuyn d bao gm cc bc sau y:
A- ..................................................
B- ...................................................
C- ...................................................
2. Mc ch ca x tr tch cc giai on 3 chuyn d l nhm d
phng ............................................
78

3. Bng huyt sau l chy mu m o sau khi s thai vt qu ......mL.

4. Oxytocin l thuc c la chn s dng trong x tr tch cc giai on
3 chuyn d l bi v:
A- ............................................
B- ..............................................
C- .............................................
D- ..............................................
5. Tim bp ....... n v oxytocin sau khi xc nh khng cn thai trong t
cung.
6. Tin hnh xoa y t cung c ...... pht/ln trong ...... gi u sau .
n 16 bng cch
nh du vo ct ph

Ph
Phn bi
bit /S cc cc cu t 7
n
nh
ph
hp:
TT
Cu hi
7 Ngi thng c lng chnh xc lng mu b
mt sau khi s thai.
8 Kh c th sng lc ht c mi ngi b bng huyt
sau trong lc khm thai.
9 t cung khng phi l nguyn nhn hng u ca
bng huyt sau .
10 M vn hay b dn gian cng phi thc hin x tr
tch cc giai on 3 chuyn d khi .
11 Sau khi s thai, kim tra khng cn thai trong t cung,
tin hnh tim bp 10 n v oxytocin.
12 Tin hnh cp v ct dy rn trc khi tim bp 10 n
v oxytocin.
13 i du hiu chy mu m o ri mi bt u tin
hnh ko dy rn.
14 Ko dy rn va phi trong khi bn tay cn li ln
bng y t cung ngc v pha xng c.
15 Sau khi s rau khng cn phi kim tra bnh rau v
mng rau.
16 Tin hnh xoa y t cung c 30 pht mt ln trong 3
gi u.

ng

Sai

p n:
p
Cu 1(A) Tim bp 10 n v oxytocin
(B) Ko dy rn va phi
(C) Xoa y t cung
Cu 2- Bng huyt sau
79

Cu 3- 500
Cu 4(A) C tc dng nhanh.
(B) t c tc dng khng mong mun.
(C) Hu nh khng c chng ch nh.
(D) Bo qun tng i d dng v thun li.
Cu 5- 10
Cu 6- 15 v 2
Cc cu: 7 S, 8 , 9 S, 10 S, 11 , 12 S, 13 S, 14 , 15 S, 16 S.
Ti li
liu tham kh
kho
1. Prevention of postpartum hemorrhage by active management of the third
stage of labor. WHO, 10-2006.
2. B-Lynch C., Keith L.G., Lalonde A.B., Karoshi M.: A textbook of
postpartum hemorrhage. A comprehensive guide to evaluation,
management and surgical intervention. Sapiens publishing, 2006.

80

Bi 8
Ch
y mu m
o sau
Ch
o
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny, hc vi
vin ph
phi:
1. K tn c cc nguyn nhn chy mu sau .
2. Ni c cc du hiu lm sng ca tng nguyn nhn.
3. Trnh by c cch x tr i tng nguyn nhn cho cc tuyn.
4. Lm c mt s th thut trong x tr chy mu sau v cch phng
nga chy mu sau .

ng ti
Ph
Ph
ng
tin gi
ging dy
Bng, bt d, projector, bnh n/ ca bnh, tranh nh minh ho hoc m hnh.
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 3 tit
yu
Ni dung ch
ch

ng
ng
Th
Thi
Ph
Ph
ng
Ho
Hot
ng
Ph
Phn hi

ng
gian
ph
php/ph
p/ph
ng
hc vi
vin
nhanh
t)
(ph
(ph
ti
tin dy hc
Mc ti
tiu hc tp 1. Nhn bit cc du hiu, cc triu chng v quyt nh cc
chn on c lin quan n chy mu sau .
Chy mu ngay sau
30
:
nh ngha.
Thuyt trnh c
Nghe ging.
minh ha.
c
Triu chng v du
Tho lun Th
Th
hiu in hnh.
nh gi qua
hnh lm sng
Triu chng v du
tho lun v
tr
trn bnh nh
nhn:
hiu t gp.
trnh by ca
hc vin.
Cc chn on c th.
Tho lun
R sot trng
tng trng
hp, thc hnh
hp.
pht hin triu
.
chng, du hiu
v chn on, ra
quyt nh.
Bng trng, bt
d, giy kh A0
Mc ti
tiu hc tp 2: S dng c cc bin php n gin a ra cc chn on
c th lin quan ti chy mu sau .
t cung.
45
Thuyt trnh c
Nghe ging.
nh gi qua
Chn thng ng
minh ha.
tho lun v
81

sinh dc (rch m h,
TSM, m o, rch
CTC, v t cung).
Bt thng v bong
rau v s rau (st raumng rau, rau khng
bong).
Ln t cung
Ri lon ng mu.

Tho lun.
Tho lun
Nghin cu
trng hp.
trng hp.
Thc hnh lm
sng trn bnh
nhn:: thc hnh
pht hin triu
chng, du hiu
v chn on, ra
quyt nh.
Bng trng, bt
d, giy A0.
Mc ti
tiu hc tp 3: X tr cc nguyn nhn chy mu sau .
X tr chy mu sau
90
Thuyt trnh c
Nghe ging.
:
minh ha.
X tr chung.
t cung.
Tho lun.
Chn thng ng
sinh dc.
Nghin cu
Tho lun
Bt thng bong rau,
trng hp.
nhm trn
s rau.
Thc hnh lm
tng trng
Ln t cung.
sng trn bnh
hp c th.
Ri lon ng mu.
nhn
Mc ti
tiu hc tp 4: D phng chy mu sau .
D phng chy mu
15
Thuyt trnh c
Nghe ging.
sau : X tr tch cc
minh ho.
Tho lun
giai on 3 ca cuc
Tho lun.
nhm.
chuyn d.
Thc hnh lm
sng trn sn ph
giai on 3 ca
chuyn d.

trnh by ca
hc vin.

nh gi qua
tho lun ca
hc vin v
thc hnh
trn lm sng.

nh gi qua
tho lun
nhm ca hc
vin v thc
hnh trn lm
sng.

Ni dung bi hc
1. nh ngha
Sau nu lng mu mt i > 300ml hoc gy hu qu chong do mt
mu bng huyt v tr thnh tai bin rt nguy him.
Chy mu sau chia 2 giai on: trong 24 gi sau v nhng ngy sau.
Chy mu sau hin nay vn l tai bin sn khoa hay gp nht, l nguyn nhn
chnh gy t vong m.
2. Nguyn nhn
- t cung.
- Chn thng ng sinh dc (c bit v t cung).
- Bt thng v rau bong, s rau.
- Ln t cung.
- Bnh v mu.
82

Chy mu sau

Rau cha bong

Rau bong

Cm ven truyn, sonde

BQ,th oxy, th li CTM,
Hb

Bc rau nhn to

Bc c v
KSTC

Thuc KS v
thuc tng co

Khng bc
c

Rau ci rng
lc

KSTC

Cha KSTC

Xoa TC, n ng mch

ch bng . Kim tra
ng sinh dc

KSTC, kim tra

ng sinh dc

Khu, truyn
dch hoc
mu,oxytocin,
cytotec

Ct t cung

Khng kt qu

Tht MTC, M h v mi
B. Lynch. Hoc ct t cung

Hnh 2. Cc tnh hu
hung x tr
tr ch
chy mu sau

83

2.1. t cung
L tnh trng c t cung gim hoc mt trng lc, khng hnh thnh khi
an ton sau khi rau s thc hin tc mch sinh l, do gy chy mu.
- t cung c hi phc: C t cung gim trng lc sau nhng cn p
ng vi cc kch thch c hc, ho hc.
- t cung khng hi phc: C t cung khng cn kh nng p ng vi
bt c kch thch no.

2.1.1. Nguy
Nguyn nh
nhn
- Cht lng c t cung yu: nhiu ln, t cung c so m, u x t cung,
t cung d dng.
- T cung b cng gin qu mc v a thai, a i, thai to.
- Chuyn d ko di.
- Nhim khun i.
- St rau, mng rau trong bung t cung ( t cung th pht).
- Sn ph suy nhc, thiu mu, tng huyt p, tin sn git.
ng
2.1.2.Tri
2.1.2.Triu ch
ch
- Chy mu ngay sau khi s rau l triu chng ph bin nht, mu t ch
bm ca rau chy ra ng trong bung t cung ri mi khi c cn co t
cung li y ra ngoi mt khi lng mu. Nu t cung khng hi
phc th mu chy ra lin tc hoc n vo y t cung mu s chy ra t
m o mu .
- T cung mm, co hi km hoc khng co hi, khng khi an ton mc d
rau s.
- Mt t cung nho, khi cho tay vo bung t cung khng thy t cung
co bp vo tay m mm nho, trong t cung c mu cc v mu long.
- Nu mu ra nhiu sn ph da xanh nht, mch nhanh, huyt p h.
- Nu t cung nng c th dn n tai bin ln t cung.
2.1.3. X tr
tr
- Tuyn x
+ Cn x tr khn trng, phi tin hnh song song cm mu v hi sc.
+ Dng mi bin php c hc cm mu, chn t cung qua thnh bng,
p t cung bng hai tay qua thnh bng.
+ Sonde bng quang, cm ven truyn.
+ KSTC ly ht mu cc, rau v mng rau, ri tim bp oxytocin 5-10 v,
c th tim bp nhc li 2 ln (xem bi s dng Oxytocin trong chuyn
d v sau ). Nu t cung khng co tim Ecgometrin 0,2mg mt ng
vo bp hoc Misoprostol 200mcg x5 vin t hu mn.
+ Truyn dch chng chong (dng Ringer latac hoc mn ng trng).
+ Dng khng sinh ton thn.
+ Nu khng cm c mu th nhanh chng chuyn tuyn trn hoc mi
tuyn trn h tr. Khi chuyn nht thit phi c nhn vin y t i km
theo di, ng thi xoa bp t cung lin tc.
- Tuyn huyn
84

+ X tr nh tuyn x.
+ iu quan trng l phi x tr kp thi trnh tnh trng chy mu
ko di dn ti ri lon ng mu.
+ Nu sau khi xoa bp lin tc t cung, tim thuc co bp t cung
nhng mu vn tip tc chy phi ngh n t cung khng hi phc
v phi tin hnh ct t cung bn phn.
+ Hi sc, truyn mu v cho khng sinh ton thn.

ng
ng sinh dc
2.2. Ch
Chn th
th
ng
ng
Rch TSM, rch m h, m o, mu t ng sinh dc, rch CTC, v t
cung. Chn thng ng sinh dc l mt nguyn nhn gy chy mu t ch
rch v xy ra sau khi s thai. Nu khng x tr kp thi gy t cung v ri
lon ng mu.
2.2.1 Nguy
Nguyn nh
nhn
- khng ng k thut: y bng, lm dng Oxytocin.
- nhanh.
- Thai to.
- CTC cha m ht m sn ph rn.
- Can thip khng ng ch nh v khng iu kin.

ng v ch
2.2.2. Tri
Triu ch
ch
chn on
- Chy mu xut hin ngay sau khi thai s, lng mu mt nhiu hay t tu
tn thng nng hay nh.
- Mu ti chy ra r r hay thnh dng lin tc.
- T cung co tt nhng mu ti vn chy ra ngoi m h.
- Rch TSM v m h d dng quan st.
- Chn on rch m o t van kim tra.
- Chn on rch CTC dng van v 2 kp hnh tim kim tra vng quanh
CTC tm ch rch.
- Mt s chn thng ng sinh dc c th khng km theo chy mu ra
ngoi l mu t sinh dc (m h, m o v tiu khung) c khi chong
nng v mt mu.
2. 2.3. X tr
tr
- Phi bc rau nhn to v KSTC ngay sau khi s thai chn on.
- Tuyn x
+ X tr theo nguyn tc va hi sc va cm mu.
+ Khu TSM nu rch 1-2 (xem bi "Ct v khu TSM")
+ Nu rch TSM 3, rch m h, m o, CTC vn tip tc chy mu phi
chuyn tuyn hoc mi tuyn trn v x tr sau khi chn gc n tn
CTC hoc kp cm mu tm thi.
+ Khng sinh.
- Tuyn huyn
+ Cm mu, hi sc, chng chong.
+ Khu phc hi cc vt rch bng ch t tiu mi ri (CTC, cng v m
o).
85

+ Nu v t cung: xem bi "Chy mu trong na cui ca thi k thai nghn

v trong khi chuyn d".

ng v bong rau, s rau

2.3. Bt th
th
ng
2.3.1. St rau v st mng
- Chy mu l du hiu sm ca st rau do cc xoang tnh mch ni
rau bm khng ng li c.
2.3.1.1.Nguyn nhn
- Tin s sy thai, no ht thai nhiu ln.
- nhiu ln v c tin s b st rau, vim ni mc t cung.
- Sau non, thai lu, so m c.

2.3.1.2. Triu chng lm sng

- Chy mu thng xut hin sau khi s rau.
- Ra mu r r, t cung c th co km, mu ng trong bung t cung dn
n t cung cng to khng co li c gy t cung th pht.
- Lng mu chy ra c th nhiu hay t, mu ti ln mu cc.
- C th pht hin sm bng cch kim tra bnh rau thy thiu. Ch n
trng hp c bnh rau ph.
- Nu pht hin mun, khng x tr kp thi, sn ph c du hiu chong:
kht nc, tay chn lnh, v m hi, mch nhanh nh, huyt p h, t
cung co km.
2.3.1.3. X tr
- Tuyn x
+ Lp ng truyn dch ngay.
+ Tin hnh KSTC ly ht mu cc, rau v mng rau, sau khi dng thuc
gim au (Morphin 10mg x1ng hoc Fentanyl) (xem bi"Kim sot t
cung").
+ Tim thuc co hi t cung (Oxytocin, Ergometrin).
+ Khng sinh ton thn (ung hoc tim).
+ Theo di st: M, HA, co t cung v chy mu.
+ Nu c chong phi hi sc, t vn ri chuyn tuyn trn (c nhn vin y
t i km).
- Tuyn huyn
+ Hi sc truyn mu, nu thiu mu cp.
+ Tip tc theo di: M, HA, chy mu v co t cung.
+ Nu cn thit c th KSTC li v dng thuc tng co t cung.
2.3.2. Rau kh
khng bong
2.3.2.1. nh ngha v phn loi
- L bnh him gp (t l 1/2000). Gp ngi nhiu ln, no thai
nhiu ln, tin s vim ni mc t cung. Khi cc gai rau bm trc
tip vo c t cung khng c lp xp ca ngoi sn mc, c khi gai rau
m xuyn vo lp c t cung.
86

- Phn bit 2 loi: Rau ci rng lc bn phn v ton phn.

2.3.2.2. Triu chng lm sng

- Nu rau ci rng lc ton phn: t gp v khng chy mu.
- Nu rau ci rng lc bn phn: sau khi thai s 30 pht rau khng bong,
nhng c chy mu t hay nhiu ty din rau bong rng hay hp.
- Chn on da vo bc rau khng kt qu hay ch bc mt phn v chy
mu.
- Phn bit
+ Rau bm cht: rau bong nhng do lp xp km pht trin, rau vn bc
c bng tay.
+ Rau cm t: bnh rau bong nhng khng s c t nhin v b mc kt
mt sng t cung (t cung hai sng). Trng hp ny cn cho tay vo
bung t cung c th ly c rau.
2.3.2.3. X tr
- Tuyn x
+ Nu rau cha bong v chy mu, tin hnh bc rau nhn to v KSTC.
Dng thuc tng co bp t cung xoa bp, chng chong v khng sinh.
+ Nu khng bc c hay chy mu phi chuyn tuyn trn hoc mi h
tr.
- Tuyn huyn
+ Bc rau nhn to v KSTC, dng thuc tng co.
+ Nu rau ci rng lc bn phn chy mu hoc rau ci rng lc ton
phn, ch nh ct t cung bn phn.
+ Truyn mu (nu cn).
+ Khng sinh.
+ KSTC ly ht rau vn, mng rau v mu cc.
+ Dng khng sinh v thuc co t cung sau th thut.
2.4. Ln t cung
2.4.1 Nguy
Nguyn nh
nhn
Hay gp do thai to, t cung gin trong cha nhiu thai, do rau khng
ng cch, y y t cung.
Biu hin: Bnh nhn c du hiu chong do chy mu v do au (mch
v huyt p thay i tu thuc vo lng mu mt). Nn bng khng s thy
khi an ton. Nhn thy m h c khi mu .

2.4.2 X tr
tr
- Tuyn x
+ Nu thi gian pht hin < 15 pht th tim thuc gim au cho bnh nhn.
Sau ngi thy thuc y th (chun b nh khi tin hnh KSTC).
+ Nu thi gian ln t cung > 15 pht, hoc khng y c t cung tr li
bnh thng th phi chuyn ln tuyn trn hoc mi h tr m cp cu.
- Tuyn huyn

87

+ Chuyn bnh nhn vo phng m, tin hnh va hi sc v gim au tt,

y th. Nu khng c kt qu phi m ct t cung.
ng mu
2.5. Ri lo
lon
ng
- C th tin pht do cc bnh v mu nhng thng th pht do chy mu
nhiu mt sinh si huyt, gy mu khng ng.
- iu tr ni khoa bng mu ti l chnh v iu tr nguyn nhn.
- Chuyn tuyn trn.
ph
2.6.D
2.6.D
phng
- m bo cng tc qun l thai nghn tt, pht hin cc thai nghn c
nguy c cao chuyn ln tuyn trn.
- Khng c ti x cc trng hp: Con r qu 4 ln, chuyn d lu,
t cung c u x, tin s bng huyt, thai to, a i.
- Khng xy ra chuyn d lu, ko di qu thi gian qui nh ca biu
chuyn d.
- V khun trong thao tc khm, (khng thm khm m o qu
nhiu ln trong chuyn d ).
- Cn b y t phi theo di st cuc , ng k thut v nh nhng,
khng sn ph rn sm khi CTC cha m ht.
- Khi tng sinh mn cng, kh gin n cn ch ng ct TSM trc khi s
u trnh rch. Khi c tn thng ng sinh dc cn kim tra k v
x tr kp thi.
- X tr tch cc giai on 3 cuc chuyn d (Tim 10v oxytocin tnh mch
hoc tim bp ngay sau khi vai thai nhi s).
- Theo di st sn ph 6 gi u sau , c bit trong 2 gi u pht
hin sm cc trng hp chy mu.
3. Kt lun
Chy mu m o sau l mt bin chng hay gp c nguy c cao. Cn
phi pht hin sm v x tr kp thi mi trnh c nhng tai bin nguy him
c bit ng mu ri rc trong lng mch c th gy t vong cho sn ph.
Mun trnh cc tai bin ny cn phi ng k thut, ch nh v x tr
ng cc th thut sn khoa. Cn thc hin ng k qun l thai nghn tt.
tuyn y t c s cn pht hin sm cc thai nghn c nguy c cao chuyn
tuyn trn, thc hin tt k hoch ho gia nh.
ng gi
T l
ng
gi: bi tp tnh hu
hung
Tnh hu
hung s 1
B A 40 tui, sinh con ln 3, con nng 3500g. Sau 15 pht rau s t
nhin, 10 pht sau khi s rau mu m o ra khong > 300ml, mu long ln
mu cc, HA 100/60mmHg, M: 90 ln/pht, t cung to mm ngang rn.
nh gi
Nn nh gi nhanh kim tra cc du

nh
gi (Bnh s, khm thc
th, quy trnh sng lc, khm/xt hiu sau nhm xc nh xem bnh nhn c
b chong v cn iu tr cp cu/hi sc:
nghim).
1. nh gi ban u v b A, Mch nhanh, HA h, th nhanh, xanh xao,
88

bn lm nhng g? Ti sao? v m hi, ht hong.

Cn thu thp thm thng tin: Thi gian
1.
chuyn d, cn nng con, tin s ln
trc v bng huyt, tin s no ht thai, rau
v mng rau c khng? C bnh rau ph
khng? T cung c cu an ton khng? Tin
s ni khoa: thiu mu, tim mch, gan.
2. C im no c bit trong Cn khm xc nh s co hi t cung:
khm thc th gip chn Nu t cung co chc, rt c th chy mu l
on xc nh.
do sang chn ng sinh dc.
Nu t cung khng co hi v rau bong
nguyn nhn c th do t cung.
Nu rau khng bong hon ton c th do st
rau/mng rau.
Cn khm k tng sinh mn, m o v c
t cung xem c rch khng?
3. Nguyn nhn no gy chy Bt thng v bong, s rau.
mu cn loi tr?
Chn thng ng sinh dc.
Bnh v mu.
Ch
Chn on (xc nh vn /nhu cu).
nh gi sau khi khm:
Tin s ln 3, thai to, chuyn d 12 ting, rau bong v s bnh thng
v , bng quang khng cng.
Khm thc th: Mu m o ra nhiu, mu ln mu cc, M: 90l/pht,
HA 100/60mmHg, t cung mm to trn rn v khng co hi khi c xoa bp
y t cung. Khm khng thy rch tng sinh mn, m o v c t cung.
4. Theo kt qu trn, chn
Triu chng v du hiu ca B A (con to,
on bnh ca b A l g ? chy mu sau , t cung to mm v khng
Ti sao?
co hi, chong) cho thy t cung.
Ch
Chm sc (lp k hoch v can thip)
5. Da theo chn on trn
(vn , nhu cu), k hoch
chm sc b A l nh th
no? Ti sao?

Gi ngi h tr v cn lm nhiu vic ng

thi. Khng c b mc b A mt mnh.
Ngi gip cn xoa bp t cung ngay
(ng thi vi vic nh gi ca bn).
Thng tiu.
Tim bp10 n v oxytocin v tip tc xoa
t cung.
Ti thi im nh gi nhanh ban u, ngay
t khi xc nh c chong, cn bt u iu
tr chong:
m bo thng ng th, th 0xy 6-8
l/pht.
Truyn tnh mch, dng kim to truyn
nhanh (1 lt huyt thanh mn hoc Ringers
lactate trong 1520 pht). ng truyn
89

th 2 cn s dng truyn 20 n v
oxytocin trong 1 lt dch vi tc 40 git/
pht. Khng cho qu 3 lt dch c oxytocin.
Sn ph nm u thp, gi m.
Theo di nhit , mch, HA, nhp th,
lng nc tiu.
Nu t cung co khng tt, cn KSTC ly ht
mu cc, rau v mng rau cn st.
Cn xt nghim Hemoglobin v th mu
cho, truyn mu cn c sn.
Cn xt nghim ng mu xem c ri lon
ng mu khng (ri lon ng mu va l
nguyn nhn va l hu qu ca vic chy
mu sn khoa t).
Cn gii thch v t vn gia nh tnh hnh
v tin lng, tr li cc cu hi v thc
mc. An i v ng vin bnh nhn.
nh gi

nh
gi.
Thc hin kim sot t cung, 15 pht sau khi bt u iu tr, vn tip tc chy
mu nng. T cung khng co hi. Xt nghim mu ng l 5 pht. Mch 110 l/
pht v HA 80/60mmHg. Da lnh v m, mt nhn thc.
6. Theo kt qu trn, k hoch Cn chun b truyn mu ngay.
chm sc tip theo cho b
Trong thi gian , tip tc truyn dch thay
A l nh th no? Ti sao? th vi Ringers lactate hoc huyt thanh
mn.
Nu c sn, cho Ergometrine/
Methylergometrine 0.2 mg tim bp hoc
tnh mch chm v/hoc 15-Methyl
Prostaglandin tim bp, hoc Misoprostol
1000mcg trc trng hoc 600 mcg ng
ming.
p t cung 2 tay hoc p ng mch ch
bng cn c thc hin kim sot chy
mu; cn p t cung cho n khi vic chy
mu c kim sot hon ton.
Nu tip tc chy mu mc d c p t
cung, cn chuyn b A ngay n bnh vin
iu tr:
Tht ng mch t cung kt hp vi tht
ng mch vi trng c th lm gim p lc
mch v to c ch ng mu bnh thng
chu hoc tht ng mch h v hoc thc
hin khu p t cung nh B-Lynch.
Nu tip tc chy mu e da tnh mng sau
khi iu tr bo tn, ct t cung bn phn.
Gii thch cho bnh nhn v gia nh b A
90

v cch x tr, ngoi ra cn ng vin, ai i

bnh nhn.
Cn c lin h gia trm y t x (ni gi) v
bnh vin huyn (ni nhn) v tnh trng
ca b A, c bit v nhu cu chm sc sau
khi ra vin.
Bi tp tnh hu
hung 2: Ch
Chy mu m
oo sau
..
Ch B 38 tui, sinh con ln 4, thng m o, ti trm y t, tr ra
thng, nng 4,2kg. Sau 20 pht rau bong v s t nhin, kim tra rau v mng
rau . Sau s ra mu chy m o khong 500ml, mu ln mu cc, t
cung co chc, nhng mu m o vn chy.
nh gi
c th

nh
gi (b
(bnh s, kh
khm th
th
th, quy tr
trnh sng lc, kh
khm/x
m/xt nghi
nghim).
1. nh gi ban u v ch B Ch B c cho hi n cn v lch s.
bao gm nhng g? Ti sao?
Phi c thng bo v nhng g s lm sp
ti. Ngoi ra, nhng cu hi ca ch phi
c gii p mt cch bnh tnh v chc
chn.
Nn lm nh gi nhanh kim tra cc du
hiu sau nhm xc nh xem ch c b
chong v cn iu tr cp cu/hi sc?
(Nh trng hp 1).
2. C im no c bit trong
khm thc th gip chn on
hoc xc nh vn /nhu cu,
v ti sao?

ng thi vi nh gi nhanh, cn kim tra

t cung ca ch B ngay nhm xc nh s co
hi.
Khm cn thn TSM, m o v c t cung
xem c rch khng?
Cha cn ti thi im ny.

3. Cn c xt nghim/th
thut sng lc g cho ch B, v
ti sao?
nh vn
/nhu cu).
Ch
Chn on (x
(xc
nh
/nhu
Kt qu nh gi l: nhit 370C, mch 88 l/pht, HA 110/80 mmHg, nhp th
18 l/pht.
T cung chc, co hi tt, rau bong v s hon ton. Khng c tn thng tng
sinh mn, khm m o v c t cung kh v ch tip tc chy mu nhiu, do
rch c t cung v m o vn cha c loi tr.
4. Theo kt qu trn, chn
Triu chng v du hiu ca ch B (Chy
on bnh ca ch B l g (vn
mu ngay sau , kim tra bnh rau , t
, nhu cu), ti sao?
cung co hi tt - c cu an ton) tng ng
vi chn thng ng sinh dc.
Ch
Chm sc (l
(lp k ho
hoch v can thi
thip).
5. Da theo chn an trn,
Truyn tnh mch nhanh dch thay th, dng
k hoch chm sc ch B l nh kim to, Ringers lactate hoc huyt thanh
th no? Ti sao?
mn.
Khm m o, c t cung bng 2 van ngay
91

 tm tn thng rch m o c t
cung.
Khu vt rch ngay.
Theo di cc du hiu sinh tn, lng nc
vo v ra ca ch B.
T cung cn c kim tra m bo co
hi tt.
Cn th Hemoglobin v phn ng cho, v
chun b sn sng truyn mu.
Cc bc x tr lin tc cn c gii thch
ng vin, ai i cho ch B v gia nh.
nh gi

nh
gi.
Thy c rch c t cung v khu li. 1 gi sau khi khu, ch B c nhit 370C,
mch 86 l/pht, HA 110/80mmHg v nhp th 16 ln/pht. T cung co hi tt,
chy mu m o t.
6. Theo kt qu trn k hoch Theo di cc du hiu sinh tn v lng
chm sc tip theo cho ch B
mu mt ca ch B c 15 pht/ln trong
nh th no, ti sao
vng 1 gi, sau 30 pht/ln trong vng 2
gi 1gi/ln trong 3 gi, 4gi/ln trong
24gi.
Kim tra t cung co tt khng?
Khuyn khch cho con b.
Xt nghim Hemoglobin hoc Hematocrit
24 gi sau khi ngng chy mu xem c
thiu mu?
Cn gii thch, ng vin an i cho bnh
nhn v gia nh.
Ch B cn li trm y t thm 24 gi, trc
khi ra v cn c t vn v cc du hiu
nguy him trong ti k sau (chy mu,
au bng, st, nhn m, au u). T vn
nui con bng sa m. Ti khm khi c triu
chng bt thng.
Tnh hu
hung lm sng: X tr
tr ch
chy mu m
oo sau
..
Kch bn
(Gi
(Ging vi
vin cung cp th
thng tin
v
tt cu hi)

Cu tr
tr li/Gi
i/Gii ph
php
(mong
ii t hc vi
vin)

Cu 1 Ch B 24 tui v va 1
b gi khe mnh sau 7 gi
chuyn d. thc hin x tr giai
on 3, rau v mng rau bong v
s hon ton, ngi NHS trc ht

Gi s h tr nhm huy ng nhn lc khn

cp.
nh gi nhanh ton trng ca ch B, bao
gm cc du hiu sng (nhit , mch,
huyt p v nhp th), mc nhn thc,
92

ca v ra v. 30 pht sau, y t ni
vi bn rng ch B chy mu
nhiu.
Bn s lm g?

mu sc da v nhit .
Gii thch cho ch B s lm nhng g, tr li
nhng thc mc ca ch.

Cu 2Khi khm, bn thy ch B

c mch l 120, yu, HA 86/60
mm Hg. Da khng lnh v m.
Vn ca ch B l g?
Bn s lm g?

2. Ni rng ch
ch B b cho
chong do ch
chy

Cu hi th
tho lu
lun 1: Lm th
no bn nhn bit mt ngi
ph n ang b chong?

Cu tr li mong i: Mch >110, HA tm

thu < 90 mm Hg; lnh, da m, nhp th >30,
lo lng, mt thc.

Cu 3 Bn thy rng t cung ca

ch B mm v khng co tt.
Bn s lm g?

Xoa bp t cung nhm kch thch co hi.

Th -xy 68 l/pht, nm u thp.
Thng tiu.
Gi m.
Tip tc theo di lng mu mt, mch v
huyt p.

Cu 4 Sau 5 pht, t cung ca ch

B co hi tt, nhng ch vn chy
mu rt nng.
Bn s lm g?

Khm vt rch c t cung, m o v tng

sinh mn.
ngh nhng ngi h tr kim tra rau v
cc phn cn thiu.

Cu 5 Khm bnh rau thy ,

khm t cung ton vn, m o v
tng sinh mn thy c rch. Ch
tip tc chy mu nng.
Bn s lm g?

Chun b khu rch c t cung.

Gii thch cho ch B iu g s xy ra, lng
nghe v ng vin.
ngh ngi h tr theo di du hiu sinh
tn.

Cu hi th
tho lu
lun 2: Bn s lm
g nu kim tra rau thy rau
thiu?

Cu tr li mong i: Gii thch vn cho

ch B v ng vin.
Tim tnh mch chm Pethidine v
Diazepam hoc Ketamine.
Cho 1 liu khng sinh d phng (Ampicillin
2 g TM v Metronidazole 500 mg tnh mch
hoc Cefazolin 1 g tnh mch v
Metronidazole 500 mg tnh mch).

mu sau
..
Khm t cung xem mt .
ngh 1 ngi n gip truyn tnh mch,
dung dch mui hoc Ringers lactate
truyn vi tc 1 l trong 1520 pht vi
10 n v oxytocin .
Khi bt u truyn TM, ly mu xt nghim
(Hemoglobin, nhm mu v ng mu) .

93

Dng gng v khun KSTC ly ht cc

mnh rau st v ly ra bng tay, hoc bng
dng c.
Cu 6 45 pht sau khi bt u
iu tr, bn va khu xong c t
cung rch ca ch B. Mch 100,
huyt p 96/60 mm Hg nhp th
24. Ch ang ngh ngi.
Bn s lm g?

iu chnh truyn tnh mch n 1 l trong

6h.
Tip tc theo di chy mu m o.
Tip tc theo di mch v huyt p.
Kim tra lng nc tiu ra l 30 ml/h hoc
hn.
Tip tc chm sc sau thng quy, bao
gm nui con bng sa m.

Bi tp tnh hu
hung 3: Rau ci rng l
cc
Tnh hu
hung
Ch A 30 tui, ln 3, para: 2102 c NHS x a n bnh vin huyn
do chy mu nhiu sau 2 gi. NHS cho bit ca t nhin v tr thng.
Thi gian chuyn d l 12h, ca bnh thng v rau khng bong trong vng 60
pht sau sinh.
1. nh gi ban u cho ch A Ch A v ngi NHS cn c cho hi lch
bao gm nhng g? Ti
s.
sao?
Phi c thng bo v nhng g s lm sp
ti. Ngoi ra, nhng cu hi ca ch phi
c gii p mt cch bnh tnh v chc
chn.
Nn nh gi nhanh kim tra cc du
hiu sau nhm xc nh xem ch c b
chong v cn iu tr cp cu/hi sc:
mch >110; huyt p tm thu gim di 90
mm Hg; xanh xao, ra m hi nhiu hoc
lnh, da m t, th nhanh, mt tnh to.
Cn quan st mc nhn thc, tnh trng
co git, v nhit . Ngi NHS cn c
hi xem t cung c co hi tt khng sau khi
.
2. C im no c bit trong T cung ch A cn c kim tra ngay xem
khm thc th gip chn
c co hi khng.
on hoc xc nh vn
Nghim php bong rau.
/nhu cu, v ti sao?
Bc rau bng tay.
nh vn
/nhu cu).
Ch
Chn on (x
(xc
nh
/nhu
Bn nh gi xong ch A v c kt qu l: Bc rau bng tay khng hiu qu.
3. Theo kt qu trn, chn
Rau ci rng lc.
on l g, ti sao?
4. Da theo chn on trn),
T vn phu thut.
k hoch chm sc l nh
Ct t cung bn phn.
94

th no? Ti sao?
Ti li
liu tham kh
kho
1. Bi ging sn ph khoa (2004). B mn Ph sn Trng i hc Y H
Ni.
2. Ti liu tp hun cp cu sn khoa (11/2005). D n lm m an tonVIE/03/P21. B Y t.
3. Cp cu sn ph khoa (1999) Nh xut bn Y hc.

95

Bi 9
Truy
n mu v cc dch thay th
mu
Truy
th
Mc ti
tiu hc tp

Sau khi hc xong bi hc ny, hc vin phi:

1. Trnh by c cc nguyn tc ca qu trnh truyn mu trn lm sng.
2. K c cc nguy c ca truyn mu.
3. Trnh by c cch theo di sn ph ang c truyn mu.
4. a ra c cch x tr cc phn ng xy ra khi ang truyn mu..
5. K c tn mt s cc dch truyn thay th mu.
6. K c cc ch nh v cch truyn cc loi dch thay th mu.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin hc tp
Bng, bt d, projector, bng lt A0, bt vit bng, bt ch, ba mu.
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 4 tit.

y u
Ni dung ch
ch

Th
Thi
gian
t)
(ph
(ph

ng ph
Ph
Ph
ng
php,

ng ti
ph
ph
ng
tin
dy/h
y/hc

ng
Ho
Hot
ng
hc vi
vin

Ph
Phn hi
nhanh

t)
Ph
Phn 1: L thuy
thuyt (90 ph
ph
- H nhm mu
ABO v lu h Rh
- Nguyn tc ca
qu trnh truyn
mu:

30

Ging vin cung cp Bi tp tnh

bi tp tnh hung.
hung s 1.
Chia nhm nghin Chia nhm, nh gi
cu bi tp v tho tho lun.
qua tho
lun.
lun tnh
Ging vin tm tt Bo
co, hung ca
chnh.
tm tt tng nhm
nh.
Bng lt A0, Bt chnh.
vit bng, Bt ch,
Ba mu.

96

Cc nguy c c th
gp khi truyn mu
v trong lc ang
truyn mu:
- Pht hin sm cc
triu chng c th
c do truyn mu:
+ Du hiu d ng
+ Du hiu ca
chong phn v
- Bo co v x tr
tc thi
+ Tm thi ngng
truyn
+Tim thuc chng
d ng
+ Dng Adrenaline
1mg tim di da 1

Mt s nguyn tc
khi s dng cc sn
phm dch truyn
thay th mu

60

Hng dn cc hc
vin mi ngi ghi
vo 1 t giy nh
cc nguy c ca
truyn mu.

Hc
vin
ln dn cc
t tr li ln
bng.

nh gi
qua trnh
by
ca
cc nhm.

Ging vin tng hp

v tm tt cc
kin, a ra nhn
xt chung.
Giy A4, giy A0,
bt vit.
Ging vin a ra
bi tp tnh hung Bi tp tnh
hung th
th 2 v th 3
2, 3
-Chia nhm, tho
Hc
vin
lun, bo co.
chia nhm,
- Gp vi bo co 4 5
ca tng nhm.
ngi tho
- Ging vin tm tt lun.
li cc kin chnh. i
din
nhm bo
Giy Ao, bt vit.
co.
Cc hc vin c
ngh ln bng
vit tn t nht cua
mt loi dch truyn
thay th mu m
mnh bit v ch
nh ca n.

Mt s hc
vin
ln
trnh by.
Cc
hc
vin
tho
lun chung.

GV tng kt, xc
nhn cc ch nh
ng v cch truyn
cc loi dch thay
th mu.
Bng lt hoc giy
mu kh nh, bt
vit, bng.
c hnh lm sng (90ph
t)
Ph
Phn 2: Th
Th
(90ph

97

- Cch lm phn
ng cho nhm mu
gia ngi cho v
ngi nhn.

45

- Cch nh gi kt
qu ca phn ng.
- Chun b cho mt
bnh nhn trc khi
truyn mu.
- Cc dng c v
cch ly tnh mch
truyn, nht l
nhng bnh nhn
kh ly do bo qu,
hay mt qu nhiu
mu.
- Cch theo di trn
lm sng mt bnh
nhn ang c
truyn mu v cch
pht hin cc du
hiu lm sng bt
thng nu c.
- Cch x tr cc bt
thng.

Ging vin lm - Hc vin

mu hc vin quan st cc
quan st.
thao
tc
Chun b bnh nhn hng dn
lm v
trc khi truyn.
c kt qu
Cch ly tnh mch ca
phn
thng thng v ng cho.
mt s v tr c th
s dng trong tnh Hc vin c
hng kh ly tnh th t lm.
mch.

Quan st
thao tc
ca
cc
nhm.

Ngi bnh hoc

m hnh.

45

Hng dn tm cc
du hiu phn ng
trn da bnh nhn
truyn mu.
Hng dn thuc v
cch s dnh thuc
chng d ng v
chng chong phn
v.

Ni dung bi hc
1. Cc nguyn tc v cc bc ca qu trnh truyn mu
ng nguy
1.1. Nh
Nh
nguyn tc truy
truyn mu tr
trn lm sng
- Loi b cc phn ng do bt ng nhm mu, hng cu, bch cu,
tiu cu v loi tr mu c khng th bt thng.
- Loi tr cc bnh nhim khun ly truyn qua ng mu.
- Loi tr cc tai bin do k thut truyn mu, nh nh sai nhm
mu, khng theo di cn thn khi truyn mu cho ngi bnh.
n ang
1.2. Theo di mt ph
ph
cc truy
truyn mu
Khi truyn mt n v mu ngi bnh cn c theo di nhng giai
on:
- Trc khi bt u truyn: Ly mch, nhit , huyt p, nhp th v
th phn ng cho.
- Lc bt u truyn.
- Theo di 15 pht sau khi bt u truyn.
98

- Tip theo di t nht mi gi mt ln trong lc truyn.

- Theo di tip 4 gi sau khi hon tt vic truyn mu.
1.3. X tr
tr ph
phn ng trong truy
truyn mu
X tr chong phn v do truyn nhm nhm mu
- Adrenalin 1mg (Pha 0,1ml trong 10 ml mui ng trng 0,9%
hoc Ringer lactate) tim tnh mch chm. y l thuc c bn dng trong
chng sc, tim di da 1/2 1 ng cho ngi ln hoc 0,01mg/kg cho c
tr em v ngi ln. Tim tip liu nh trn 10 15pht / ln cho ti khi
bnh nhn n nh hon ton. Ngoi ng di da c th t ni kh qun
v bm qua nu nh bnh nhn cn phi t ni kh qun.
- Promethazin 10mg tnh mch.
- Hydrocortison 1g tim tnh mch 2gi mt ln khi cn.
- Nu c co tht ph qun cho Aminophyllin trong 10ml dung dch
NaCl 0,9% hoc Ringer lactate tim tnh mch chm.
2. Bi tp tnh hung
2.1. Bi tp tnh hu
hung s 1
Ch A, 17 tui, c kinh nguyt t 2 nm nay, kinh ra khng u, thnh
thong c nhng t ra mu nhiu v ko di, bnh nhn t iu tr bng cc
thuc ng y, t ny kinh ra nhiu 8 ngy nay, bnh nhn n vin khm
trong tnh trng mt mi, da xanh nim mc nht, mch 100 ln/pht, huyt p
90/60 mmHg, mu m o vn ra nhiu, xt nghim mu cho thy s lng hng
cu 2tr5v/ml, Hb l 50g/l, bnh nhn cn phi c truyn mu.
y:
Anh ch
ch s lm g trong bn b
cc c bn sau
y:
Bc 1: nh gi ban u.
Bc 2: Xc nh nhm mu ca bnh nhn v ngi cho.
Bc 3: Lm phn ng cho nhm mu.
Bc 4: Chun b bnh nhn truyn.
p n

p
Cu hi 1: Bn lm nhng g
nh gi ban u tnh trng
sc kho ca c A?

- Cho hi thn thin vi bnh nhn A v

nhng ngi i cng.
- nh gi nhanh nu bnh nhn A b
chong cn hi sc/cp cu:
+ Mch nhanh v yu.
+ Huyt p tm thu gim < 90mmHg.
+ Ra m hi, da lnh.
+ Th gp hoc khng tnh to.
- Thu thp thm thng tin v tin s:
+ Tn sut, di k kinh.
+ c quan h hay cha loi tr sy
thai.
Cu hi 2: Nguyn nhn gy Bng kinh v rong kinh tui dy th.
chy mu cn khng nh..
Cu hi 3: Cn phi lm cc Ni vi bnh nhn v gia nh nhng vic cn
99

xt nghim chun b truyn

mu.
Cu hi 4: Phn ng cho
nhm mu gia bn cho v
nhn.
Cu hi 5: Tin hnh truyn
mu v theo di phn ng t
pha bnh nhn.

phi lm: Th cng thc mu, xc nh nhm

mu ca bnh nhn v ti mu ca ngi cho.
Xem c hin tng ngng kt hng cu hay
khng? Nu khng c th c th tin hnh
truyn mu.
n cn v ng vin bnh nhn trong lc
truyn v cn dn bnh nhn phi bo ngay nu
c ni mn, nga hoc thy kh chu trong
ngi.

2.2. Bi tp tnh hu
2
hung th
th
Trong khi ang truyn mu cho bnh nhn A th xut hin nhng nt mn
trn da.
Cc b
cc cn ph
phi lm
Bc 1: Xem v nh gi li cc nt mn .
Bc 2: Cho thuc nu thy cn thit.
Bc 3: Ngng truyn mu ngay, nu thy cc ni mn vn nhiu ln v
ngi bnh kh chu hn.
p n

p
Cu hi 1: Xem v nh gi n cn hi bnh nhn xem:
cc nt mn .
Nt mn ny xut hin t lc no?
C gy nga hay khng?
Kim tra xem nt mn ca d ng hay xut
huyt, hay do b cn trng t. Nu nt do d
ng th thng c mu hng , b mt ni
dy ln trn mt da xung quanh.
Cu hi 2: Cho thuc bnh Thng s tim cho bnh nhn cc thuc
chng d ng (nhm chng histamin).
nhn.
Cu hi 3: Sau khi tim xong Kim tra li mch v huyt p ca ngi
cho bnh nhn c th gim tc bnh.
truyn mu v theo di tip Hi v xem cc nt mn c gim bt, nht
mu i hay khng? Hay vn tip tc dy ln
tnh trng ca bnh nhn.
v bnh nhn cm thy kh chu hn.
Cu hi 4: Tip tc truyn Nu bnh nhn n nh, khng thy ni mn
mu hay khng, cn phi lm nhiu hn th tip tc truyn mu. Cn nu
khng th ngng truyn v thay bng dch
g thm?
ng trng, theo di lng nc tiu, phn
ng st hay khng?
3
2.3. Cu hi tnh hu
hung th
th
Khi bt u truyn mu cho bnh nhn th pht hin ra bnh nhn c triu
chng ca chong phn v do b truyn nhm nhm mu.
Cc b
cc cn ph
phi lm ngay:
Bc 1: Lp tc ngng truyn ngay v thay th bng dch ng trng.
Bc 2: Cho thuc chng chong phn v cho bnh nhn.
100

Bc 3: Theo di st bnh nhn, nh gi tin trin ca tnh trng chong.

p n

p
Cu hi 1: Ngng truyn mu
ngay v thay th bng dch
truyn ng trng khc nhm
duy tr ven.
Cu hi 2: Cho thuc chng
chong phn v.

nh gi mc chong ca bnh nhn, ly

mch v huyt p, nhp th. Cn thit nn cho
th oxy.

Lp tc tim Depersolon tnh mch hoc

Adrenalin (thuc c bn chng sc), tim
di da 1/2 1 ng i vi ngi ln hoc
0,01mg/kg cho c tr em v ngi ln.
Cu hi 3: Theo di st bnh Tim tip liu Adrenalin nh trn 10pht 15pht/ln ti khi bnh nhn n nh hon
nhn nu bnh n nh.
ton..
Cu hi 4: Nu chong c nguy Ngoi ng di da c th pha long 1/10
c e do t vong cho bnh tim tnh mch, hoc t ni kh qun v bm
qua ni kh qun.
nhn.
Thng bo tnh hnh bnh nhn cho ngi nh
v cc cp c trch nhim.
T l
ng gi
ng
gi
1. Theo anh/ch nhng du hiu v triu chng nh th no c th ngh ti
truyn nhm nhm mu?
2. Chn cu tr li ng nht.
Trc khi bnh nhn truyn mu cn phi lm:
A- Th cng thc mu.
BTh nhm mu ngi nhn.
CTh nhm mu ngi cho.
DPhn ng cho gia mu ngi cho v ngi nhn.
ETt c cc bc trn..
3. Bnh nhn ang c truyn mu t nhin thy kh th, rt run, chn tay
lnh, lp tc phi lm ngay:
A- Ly mch.
Bo huyt p.
CTim thuc canxi.
D- Th oxy.
ENgng truyn ngay.
p n:

p
Cu 1: Du hiu/ triu chng ngh ti truyn nhm nhm mu: Nh th
bnh nhn ch thy ni mn, thng tng mng nh m ay,nga. Nng hn th
thy chong, kh th, mch nhanh v chn tay lnh, v m hi.
Cu 2: E
Cu 3: E
Ti li
liu tham kh
kho
1. Hi sc ni khoa.
2. B y t - Chun quc gia v cc dch v chm sc sc khe sinh sn
101

Bi 10
Nh
ng ri lo
n TNG HUY
T P
Nh
lo
HUY
I K THAI NGH
N
TRONG TH
TH
NGH
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny, hc vi
vin ph
phi:
1. Trnh by c chn on v phn loi tng huyt p trong thi k thai
nghn.
2. Trnh by c triu chng ca tin sn git v sn git.
3. Trnh by c cch x tr trng hp sn git.
4. Gii quyt c cc tnh hung lm sng tng huyt p trong thai nghn
theo tnh hung cho sn.
Ph

ng ti
Ph
ng
tin dy hc: Bng, giy kh ln, bt d, giy trong, my chiu over
head, projecter
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 4 tit
y u
Ni dung ch
ch

ng ph
ng
Th
Thi
Ph
Ph
ng
php,
Ho
Hot
ng
Ph
Phn hi

ng ti
gian
ph
ph
ng
tin dy/
hc vi
vin
t)
(ph
(ph
hc
Mc ti
tiu 1: Tr
Trnh by
cc ch
chn on v ph
phn lo
loi tng huy
huyt p trong
th
thi k thai ngh
nghn.
1. Ch
10
Yu cu hc vin
ng no,
Ging vin
Chn on tng
nu cc mc
tr li cu
b sung
huy
huyt p:
chn on tng
hi, vit ln
thm thng
Cc mc chn on
huyt p v cc
giy, cc hc tin khi hc
tng huyt p.
mc .
vin khc b vin tr li
sung.
xong.
2. Ph
Phn lo
loi tng
10
Thuyt trnh v gii Nghe ging.
huy
huyt p trong khi
thch.
c thai:
Tng huyt p mn
tnh, tng huyt p
do thai nghn, tin
sn git nh, nng
v sn git.
ng ca ti
Mc ti
tiu 2: Tr
Trnh by
cc tri
triu ch
ch
tin sn gi
git v sn gi
git
3. Triu chng,
chn on tin sn
git nh, nng, sn

55

Tho lun nhm

Hc vin
nh, mi nhm mt chia nhm
ch .
tho lun v

nh gi
qua tho
lun v
102

git
triu chng, trnh by
Tng HA, Pr niu,
chn on v ca hc
cc du hiu sinh
mt ch .
vin.
ha, cc triu
chng c nng, cn
git...

ng hp sn gi
Mc ti
tiu 3: Tr
Trnh by
cc cch x tr
tr tr
tr
ng
git
5
Hi p
Nghe cu hi nh gi
4. X tr
tr ti
tin sn
v tr li
qua cu tr
gi
git
li ca hc
Theo di, thuc h
vin.
p, d phng cn
git
5
5. X tr
tr sn gi
git:
Ni khoa
Sn khoa
c hnh k nng lm sng
Mc ti
tiu 4: gi
gii quy
quyt tnh hu
hung lm sng v th
th
6. Nghi
Nghin cu

ng hp
tr
tr
ng

7. Gi
Gii quy
quyt 2
tnh hu
hung lm
sng

50

45

Chia hc vin lm 3
nhm tho lun
tnh hung lm
sng cho, mi
nhm tho lun
15pht, sau trnh
by 10 pht.

Tho lun
nhm, trnh
by trn giy
to.

Hc vin v
ging vin
gp khi
mi nhm
trnh by.

Theo hng
dn ca
ging vin

Gi
Gii thi
thiu bi hc
Tng huyt p l mt triu chng c th xut hin trc lc mang thai,
trong lc mang thai hay thm ch xut hin trong qu trnh chuyn d. Tng
huyt p s lm nh hng ti thai nghn v ngc li qu trnh thai nghn cng
c th lm nng bnh cnh tng huyt p.
Thai nghn km tng huyt p l mt trng hp thai nghn c nguy c
cao, gy nhiu bin chng cho thai nhi v cho m.
Trc y tam chng tng huyt p, protein trong nc tiu v ph c
gi l nhim c thai nghn th ngy nay c gi chung l tin sn git.
Ni dung bi hc
1. Chn on tng huyt p
Huyt p ti a > 140mmHg v/hoc huyt p ti thiu > 90 mmHg, o
sau khi ngh ngi 15 pht v hai ln cch nhau 4 gi.

103

Tng huyt p mc trung bnh khi huyt p ti a t 140-159 mmHg v

huyt p ti thiu t 90-109mmHg.
Tng huyt p mc nng khi huyt p ti a > 160 mmHg v/ hoc
huyt p ti thiu > 110 mmHg.
Nu bit trc huyt p bnh thng t trc khi c thai th c th chn
on tng huyt p khi huyt p ti a tng trn 30 mmHg v hoc huyt p ti
thiu tng trn 15 mmHg so vi gi tr bnh thng lc cha c thai. Trong thi
k thai nghn mt thai ph b tng huyt p c th l tng huyt p do thai nghn
hoc tng huyt p mn tnh (tng huyt p t trc khi c thai hoc t nht cng
trc tun l th 20).
2. Phn loi tng huyt p trong thi k thai nghn
2.1. Tng huy
huyt p mn tnh
nh:: Tng huyt p t trc khi c thai hoc t nht
cng phi trc 20 tun tui thai, protein niu m tnh.
2.2. Tng huy
huyt p do thai ngh
nghn: Khi tng huyt p n thun (huyt p tm
thu > 140 mmHg, huyt p tm trng > 90 mmHg), khng c protein niu, xut
hin sau tun th 20 tui thai.
2.3. Ti
Tin sn gi
git nh
nh : Khi c tng huyt p mc nh (> 140/90mmHg ;
<160/110 mmHg) do thai nghn (xut hin sau 20 tun tui thai) km theo xut
hin protein niu > 300 mg/l trong 24 gi hoc (++). Khng c cc triu chng
c nng km theo.
2.4. Ti
Tin sn gi
git nng
ng: Khi tng huyt p mc nng (huyt p tm thu >160
mmHg, huyt p tm trng >110 mmHg) km theo mt hoc nhiu cc triu
chng c nng sau.
- au vng thng v, bun nn, nn,
- au u, tng phn x gn xng, triu chng v th gic.
- Protein niu >3g/l.
- Creatinin mu > 106 mol/l.
- Thiu niu 400ml/24 gi.
- Men gan tng gp 2 ln.( 70UI/l)
- Tiu cu gim < 100.000/mm3.
ng HELLP
2.5. Hi ch
ch
2.6. Sn gi
git : Trn c s thai ph b tin sn git nng xut hin cn co git
in hnh ca sn git bao gm 4 giai on : xm nhim, git cng, git gin
cch v hn m.
3. Tin sn git
Tin sn git l bnh l do thai nghn gy nn, biu hin bng tng huyt
p, protein niu trong nc tiu v ph, xy ra sau tun l th 20 ca thi k thai
nghn v thng ht sau 6 tun sau . Nu tin sn git khng c theo di v
104

iu tr kp thi th c th c tin trin thnh tin sn git nng trong c hi

chng HELLP, bin chng sn git, rau bong non.
T l tin sn git khong 5-10% v t l sn git khong 0,2-0,5% cc
trng hp.
Mt s yu t thun li d pht sinh tin sn git nh: con so ln tui, hay
gp ma lnh m, cha a thai, a i, cha trng v m b mc cc bnh l v
thn, tng huyt p trc khi c thai
ng lm sng v cn lm sng
3.1. Tri
Triu ch
ch
3.1.1. Tng huy
huyt p (Xem phn chn on tng huyt p)
3.1.2. Protein ni
niu
Protein niu dng tnh khi ln hn 0,3 g/l trn mu nc tiu 24 gi
hoc trn 0,5 g/l trn mu nc tiu bt k. Protein niu thng xut hin mun,
nh lng mt cch chnh xc cn lm xt nghim nh lng protein trong
24 gi.

Bng 8. Quy
ii v mc protein ni
niu
nh tnh
Vt
+
++
+++
++++

nh lng
0,1g/l
0,3g/l
1,0g/l
3g/l
10g/l

: Ph l triu chng xut hin sm nht vi cc c im : ph ton

3.1.3. Ph
Ph
thn, ph mm, trng n lm. Ph thng xut hin sng sm, biu hin nng
mt, trong trng hp ph kn o phi cn nng thai ph mi pht hin c
ph. Trong mt tun thng tng cn khng qu 1kg. Trong trng hp ph
nng th c km theo tit dch a mng.
Khi thai ph b ph th phi chn on phn bit ph sinh l do chn p
(phi c ti 85%) cc thai ph b ph, biu hin l ph nhiu chn, bui chiu
ph nhiu hn bui sng.
3.1.4. Cn lm sng
Thay i chc nng thn: xut hin protein trong nc tiu cc mc
nng nh khc nhau, c th hng cu, cc tr ht trong nc tiu.
Creatinin tng (bnh thng < 106 mol/l), acid uric tng (bnh thng
340mol/l), ure tng.
Thay i chc nng gan biu hin cc Enzym gan tng, LDH tng trn
600mg/l (SGOT v SGTP tng).
Protein trong mu gim.
Tn thng y mt (du hiu Gunn, ph gai th, xut huyt vng mc..).
3.2. Mc
105

ng lm sng v cn lm sng ca ti
Bng 9. Ph
Phn bi
bit cc tri
triu ch
ch
tin sn gi
git
nh
nh v ti
tin sn gi
git nng
ng
Tri
Triu ch
ch
Huyt p ti thiu
Protein niu
au u
Nhn m
au thng v
Nn, bun nn
Thiu niu
Creatinin mu
Gim tiu cu
Tng bilirubin mu
Tng Enzym gan
Thai chm pht trin
Ph phi

Ti
Tin sn gi
git nh
nh
90-110 mmHg
+, ++
Khng
Khng
Khng
Khng
Khng
Bnh thng
Khng
Khng
Tng t
Khng
Khng

Ti
Tin sn gi
git nng
>110 mmHg
Trn +++
C
C
C
C
C
Tng cao
C
C
Tng nhiu
C
C

ng ca ti
3.3. Bi
Bin ch
ch
tin sn gi
git nng
ng cho m
3.3.1. Bi
Bin ch
ch
- Sn git, xut huyt no, mng no.
- M mt.
- Hoi t ng thn cp, suy thn cp.
- Chy mu di bao gan, v gan.
- Tng huyt p mn tnh, suy gan, suy thn cp sau chuyn sang suy thn
mn tnh.
- Ri lon ng mu.
- Hi chng HELLP (tan mu, tng men gan, gim tiu cu).

ng cho con
3.3.2. Bi
Bin ch
ch
- Thai chm pht trin trong t cung.
- non.
- Thai cht lu trong t cung.
- Thai cht ngay sau .
4. Sn git
L tnh trng xut hin cc cn co git sau l hn m, xy ra trn mt
thai ph b tin sn git nng. Sn git c th xut hin trc (50%), trong
(25%) v sau (25%).
ng
4.1 Tri
Triu ch
ch
Trn lm sng cn git in hnh tri qua 4 giai on
Giai on xm nhim : ko di 30 giy, kch thch vng mt, ming, mi
mt nhp nhy sau lan xung hai tay
Giai on git cng : ko di 30 giy, ton thn co cng, cc c thanh
qun v h hp cng co cng lm cho bnh nhn kh th, ngt do thiu oxy.
106

Giai on git gin cch : ko di khong 1 pht. Sau cn git cng cc

c ton thn v chi trn gin ra, ri lin tip nhng cn co git ton thn li th
ra tht vo nn d cn vo li, ming si bt mp.
Giai on hn m : Cc cn git tha dn bnh nhn ri vo hn m. Tuy
tnh trng bnh nng hay nh m hn m nng hoc su, nu nng bnh nhn c
th t vong trong tnh trng hn m ko di.
4.2. Cn lm sng
Protein niu t 3g/l tr ln, protein cng cao th cng nng, c th km
hng cu, tr niu.
Ure, creatinin huyt thanh, Enzym gan, bilirubin huyt thanh tng cao.
Ph gai th, xut huyt vng mc.
Mu t di bao gan.
Tn thng no nh ph no, xut huyt.
4.3. Ch
Chn on
nh
4.3.1. Ch
Chn on xc
nh
Da trn triu chng lm sng ca cn co git in hnh hoc hn m trn
mt ngi bnh c hi chng tin sn git.

4.3.2. Ch
Chn on ph
phn bi
bit
- ng kinh : C tin s ng kinh trc khi c thai. Khng c tin sn
git.
- Cn co tetani: C th c hay khng c tin s. Cn co git xut hin t
ngt hoc c du hiu bo trc nh: tng thn nhit, au bng, cm gic kin
b chn, tay. Cc ngn tay dui thng v dm li. Phn x gn xng bnh ch
tng v khng hn m.
- Cn hysteria: S biu hin ca cc cn co git khng ging nhau. Tuy
khng tnh nhng ngi xung quanh ni ngi bnh vn bit. Mt tri gic nhng
khng mt phn x.
- Cc tai bin mch mu no: xut huyt no, tc mch mu no.
- Tn thng no: u no, p xe no.
- Cc bnh nhim khun: vim mng no, vim no.
- Cc bnh chuyn ho: h calci huyt, hn m tiu ng, hn m do ure
mu cao, hn m do gan.
5. Bin chng xy ra trong cn sn git
ng cho m
5.1. Bi
Bin ch
ch
- Cn phi li khi ln cn co git.
- Suy h hp.
- Ph phi cp.
- Xut huyt no, mng no.
- Tng huyt p d tr thnh mn tnh, suy gan, suy thn cp sau chuyn
sang suy thn mn tnh.
5.2. Bi

n
ng cho con
Bi ch
ch
- Thai chm pht trin trong t cung.
107

- non.
- Thai cht lu trong t cung.
- Thai cht ngay sau .
6. iu tr
6.1. X tr
tr ti
tin sn gi
git nh
nh
Theo di : o huyt p (ngy hai ln), ph, protein trong nc tiu (hng
ngy).
Ngh ngi, an thn.
Theo di tnh trng thai bng siu m, monitoring.
iu tr cho n khi thai thng. Nu c t cung thun li, iu kin cho
php c th tin hnh gy chuyn d cho ng di khi thai thng.
6.2. iu tr
tr ti
tin sn gi
git nng
Theo di huyt p, tnh trng ton thn, protein trong nc tiu.
Dng thuc h huyt p (Hydralazin, Dopegyt).
D phng cn git bng dng magiesium sulfate tim bp hoc tim tnh
mch (liu lng xem iu tr sn git).
6.3. iu tr
tr sn gi
git
6.3.1. iu tr
tr ni khoa
D phng v ct cn co git : S dng magiesium sulfate.
- Liu tn cng (nu bnh nhn cha c tim magiesium sulfate tuyn
trc): dng 2- 4g magiesium sulfate 15% tim tnh mch chm trong vng 3-5
pht. Liu duy tr tim tnh mch chm 1g mi gi hoc tim bp 2g cch nhau 4
ting, hoc pha 6 g magiesium sulfate 15% vo chai glucose 5% 500ml truyn
tnh mch 30 git/ pht nu phn x gn xng bnh thng.
- Theo di : Phn x gn xng, nhp th, nc tiu khi tim liu
magiesium sulfate tip theo. Khi tim thuc magiesium sulfate bnh nhn c
cm gic nng bng mt, cn gii thch cho bnh nhn trc khi tim.
Thuc h p: ch s dng khi huyt p tm trng trn 110mmHg. Thuc
hay c s dng l Hydralazin.
- Liu: 5 10mg tim tnh mch chm. Nu khng p ng hoc t p
ng sau 10 - 20pht (huyt p tm trng vn cao hn 100mmHg), c th lp li
liu 5mg cho n khi huyt p h, hoc c th cho Hydralazin 12,5mg tim bp
cch 2 gi mt ln. Tng liu l 30mg/24gi.
- Trong mt s trng hp huyt p tng qu cao, nguy c xy ra bin
chng cho m c th cho adalat nh git di li, tuy nhin khi s dng thuc
ny cn cn thn nu khng bnh nhn b h huyt p qu nhiu.
Thuc an thn thng c s dng l Diazepam 10mg tim tnh mch
chm trong vng 2 pht. Ch nh khi chuyn tuyn, khi khng c magiesium
sulfate v khi dng magiesium sulfate nhng khng hiu qu.
Thuc li tiu ch dng khi c du hiu ca thiu niu hoc v niu, hoc
khi c triu chng ca da ph phi cp, thuc hay c s dng l Lasix, ng
20mg tim chm tnh mch.

108

Hn ch truyn dch, ch s dng glucose 5% truyn tnh mch chm

gi ven.

6.3.2. iu tr
tr sn khoa
- nh ch thai nghn
+ Khi iu tr tin sn git nng hoc sn git n nh c 24
gi.
+ Khi iu tr ni khoa khng th t c hiu qu, huyt p vn
dao ng trong tin sn git nng hoc ngi bnh vn ln cn co git mnh mc
d s dng y cc loi thuc chng co git v h p.
+ Nu chuyn d theo di st cc yu t chuyn d, nu c t
cung thun li c th cho ng di. Trong giai on s thai khng c
cho sn ph rn m phi bng forceps. Nu khng thun li th nh ch
thai nghn bng m ly thai.
7. Chuyn tuyn
Ti tuyn x, tt c cc thai ph khi chuyn d m c biu hin tin sn
git th phi chuyn ln tuyn trn, trc khi chuyn cn phi o huyt p, nghe
tim thai.
Nu sn ph ln cn sn git th phi ngng ming trnh cn phi li,
cho thuc ct cn git v d phng cn git bng seduxen tim tnh mch. Theo
di tim thai khi chuyn tuyn.
ng gi
T l
ng
gi
n 5:
Ch
Chn cu tr
tr li tt nh
nht cho cc cu t 1
n
1. Mt thai ph c thai 8 thng. Theo di lc u thai k huyt p o c
120/60mmHg. Thm khm hin ti huyt p o c 135/80mmHg. Trng hp
ny kt lun l:
A. Khng tng huyt p v tr s huyt p cha vt qu 140/90mmHg.
B. Khng tng huyt p v tr s huyt p ti a cha tng qu 30mmHg.
C. Khng tng huyt p v tr s huyt p ti thiu cha tng qu 90mmHg.
D. Tng huyt p v huyt p ti thiu tng 15mmHg so vi bnh thng.
2. Trong trng hp hp ph 2 chi di xut hin trong 3 thng cui ca thai k
cn tin hnh.
A. Tm protein niu.
B. S dng thuc li tiu.
C. n nht tuyt i.
D. Nhp vin ngay.
3. Cc yu t sau y u lm nng thm tnh trng tin sn git, ngoi tr
A. Huyt p ti thiu 90mmHg.
B. Huyt p ti thiu 110mmHg.
C. C du hiu ph phi.
109

D. au u d di.
4. Tun t cc giai on ca mt cn sn git in hnh l:
A. Co git xm nhim co cng hn m.
B. Co cng co git xm nhim hn m.
C. Xm nhim co cng co git hn m.
D. Xm nhim co git co cng hn m.
E. Xm nhim co git hn m co cng.
5. Cc bin php iu tr c khuyn co i vi thai ph b tin sn git nh
bao gm:
A. Ngh ngi.
B. Thuc c ch beta.
C. Thuc li tiu.
D. Thuc h huyt p gin mch.
E. Thuc c ch men chuyn.
BI TP TNH HUNG 1 : TNG HUYT p DO THAI NGHN

Tnh hu
hung : Thai ph A 22 tui, c thai ln u, thai 30 tun, n khm theo
hn v trc 1 tun c pht hin du hiu tng huyt p nhng khng c t
vn g m ch hn quay tr li khm sau 1 tun. Xem li s theo di thai nghn
thy ch A khm thai 3 ln tt c, kt qu ca cc ln khm trc u bnh
thng, thai nhi pht trin tng ng tui thai, cch y 1 tun huyt p 130/90
mmHg, khng ph v xt nghim protein m tnh.
nh gi
u (h

nh
gi ban
u
(hi ti
tin s, khm lm sng, lm xt nghi
nghim)
1. Khi nh gi ban
- n tip v tn trng sn ph A.
u cho sn ph A
- Hng dn cc bc cn lm, ng vin an i
bn phi lm g v thai ph, tr li cc cu hi ca thai ph.
- Hi xem thai ph c au u, m mt, tai,
ti sao ?
chng mt khng, au bng, cc thay i t ln khm
trc.
- Hi v thai my (c ng thai).
- o HA, XN Protein (Pr) niu pht hin tin
sn git.
2. Cn thm khm g
- o huyt p
trn thai ph
- Khm cao t cung nh gi s pht trin ca
gip bn quyt thai, nghe tim thai (pht hin thai chm pht trin trong
nh chn on?
t cung, suy thai).
3. Cc qui trnh sng
- Xt nghim Pr niu.
lc hay xt
nghim g cn
thit gip bn
chn on, nh
gi thai ph A?
110

Ch
Chn on
Bn hon tt trong vic nh gi thai ph A, kt qu l :
Thai ph khng nhc u, khng m mt, khng tai cng nh au vng
thng v, khng co git, hn m v cc bt thng khc. C ng thai bnh
thng.
Khm thc th: Huyt p 130/90 mmHg, Protein niu (+), tim thai 145
ln/pht, chiu cao t cung tng xng tui thai 30 tun.
4. Da vo kt qu
- Tin sn git nh (do c THA nh, Protein niu
trn kt qu chn (+), khng c cc triu chng c nng).
on ca bn l g
v ti sao ?
Ch

Chm sc d ph
phng (k
(k ho
hoch v can thi
thip)
5. Da trn chn
- ng vin thai ph, t vn v cc du hiu nguy
on (nhn bit him lin quan n tin sn git (au u, hoa mt,
c vn , nhu chng mt, au thng v...), cn khm ngay khi xut
cu) k hoch hin cc triu chng ny, t vn v nguy c v hu qu
chm sc thai ph c th xy ra.
A nh th no
- T vn ch ngh ngi, n ung, hn ch mui.
- Quay tr li phng khm sau 2 ngy xc nh
li, nu HA khng xung th cho nhp vin.
- Qu trnh iu tr khng cn thuc h p hay
chng co git.
- T vn, ng vin tinh thn cho thai ph.
L
ng gi
ng
gi
Theo ngh, thai ph khm thai 2 tun 1 ln, kt qu l huyt p 130/90
mmHg, Protein niu (++), thai ph khng c cc triu chng c nng nh nhc
u, m mt, au vng thng v, co git hay mt thc, c ng thai bnh
thng tuy nhin thai ph cm thy mt mi hn trc.
6. Da trn kt qu
- Cho thai ph nhp vin, ch iu tr
thm khm trn k
- Ch n bnh thng.
hoch theo di
- Theo di HA 2ln/ngy.
thai ph ca bn
- Theo di Pr niu 1 ln/ngy.
nh th no?
- Theo di tim thai 2 ln/ngy.
- Dng thuc h p nh.
- Nu n nh hn, HA h, mt mi c th cho
ra vin iu tr theo di ngoi tr, nu khng tip
tc iu tr nh trn, nu nng ln th phi chuyn
tuyn.
- Nu khng tin trin tt, thai chm pht trin c
th cn nhc n vn nh ch thai nghn nu tui
thai ln hn v thai c kh nng nui c.
- Nu bnh nng ln, nh hng tnh mng m c
khi phi nh ch thai nghn sm.

111

NG 2 : TNG HUYT P DO THAI NGHN

BI TP TNH HU
HU

Tnh hu
hung: Thai ph B 25 tui, c thai ln 2, thai 37 tun, trong qu trnh thai
nghn phi vo vin v nhc u m mt, thai ph khm thai 4 ln, cc kt
qu khm thai trc u bnh thng, ln khm cui cng cch y 1 tun v
pht hin ra cc du hiu bt thng.
nh gi
u (h

nh
gi ban
u
(hi ti
tin s, kh
khm lm sng, lm xt nghi
nghim)
1. Khi nh gi ban u
- n tip v tn trng sn ph B.
cho thai ph B bn
- Hng dn cc bc cn lm, ng vin an
i thai
phi lm g v ti sao ?
ph, ngi nh, tr li cc cu hi ca thai ph
h yn tm.
- nh gi ban u bao gm hi xem thai ph
c
au u, m mt, tai, chng mt khng, au
bng thng v, s lng nc tiu.
- Hi v thai my (c ng thai).
- o HA, XN Protein niu.
2. Vic khm lm sng c
- o HA, Protein niu.
th no s gip bn
- Khm sn khoa nh gi tnh trng thai nhi
chn on v xc nh
(thai
vn ca thai ph? chm pht trin, suy thai...), o chiu cao t cung,
Ti sao?
cn co.
- Nhanh chng chn on s b.
3. Sau khi khm thai ph
- Protein niu.
bn cn lm cc xt
- Men gan.
nghim g
- Bilirubin, A Uric, s lng tiu cu.
Ch
Chn on
Tin s: Ch B b nhc u trc 3 ting, sau thy nhn m. Thai
ph khng b au thng v, khng co git hay hn m, i tiu bnh thng v
thai my vn bnh thng.
Khm lm sng: Thai ph tnh to tip xc tt, huyt p 160/110 mmHg,
n vng thng v thai ph khng au, cao t cung tng xng tui thai (28cm),
nhp tim thai 130 l/p.
Xt nghim: Protein niu (3+), A Uric 50 mmol/l, men gan v s lng
tiu cu bnh thng.
4. Da vo kt qu trn
- Tin sn git nng v HA tng cao, Protein
kt qu chn on ca
niu 3+.
bn l g v ti sao ?
Ch
Chm sc d ph
phng (k
(k ho
hoch v can thi
thip)
5. Da trn chn on
- Lp ng truyn tnh mch
ca bn k hoch chm
- Dng thuc h p gi HA tm trng 90
sc thai ph B nh th 100mmHg, Hydralazin 5mg tim tnh mch, tng
no
liu khng qu 20mg/24h
- Chng co git: Mg tim tnh mch, liu tn
112

cng 3g/5p, sau duy tr 1g/1h, theo di ng c

Mg bng phn x gn xng, lun ni kh qun,
ngng ming, oxy cnh bnh nhn.
- Lun theo di st ti ging.
- Theo di lng nc tiu.
- Theo di lng dch a vo.
- Theo di cc du hiu sinh tn c bit
huyt p, phn x gn xng.
- Nghe tim phi.
- Lm cc xt nghim theo di, xt nghim
ng mu.
- Gii thch tnh trng cho chng hoc ngi
nh bnh nhn.
- Nu tnh trng bnh nhn ci thin th tip
tc theo di.
- Nu tnh trng khng tin trin tt th phi
tho lun nh ch thai nghn.
- Nu thun li th gy chuyn d ng
di, nu khng thun li c khi phi m ly thai.
ng gi
L
ng
gi
2 ting sau iu tr, huyt p min 100 mmHg, thai ph vn cn nhc u
nhiu, tim thai 150 l/p, phn x gn xng bnh thng, phi khng ral, thi gian
co cc mu bnh thng, lng nc tiu 20 ml/gi.
6. Da trn kt qu trn
- Khng dng thm Mg v nc tiu <30ml/h.
k hoch theo di thai
- Nu c du hiu ng c magiesium sulfate
ph tip theo ca bn th cho gluconat calci 1g tim tnh mch.
- Gii thch ngi nh bnh nhn cc bc
nh th no ? v ti
iu tr tip theo. Sau tip tc iu tr chng co
sao ?
git, dng thuc h huyt p v theo di st ton
trng, huyt p, protein niu, nhp th, s lng
nc tiu.
BI TPTNH HUNG 3: TNG HUYT P TRONG THI K THAI
NGHN
Tnh hu
hung : Thai ph C 35 tui, c thai ln th 4, tui thai 18 tun, n khm
thai theo nh k, sau khi thm khm pht hin thai ph C tng huyt p 140/100
mmHg, o hai ln lin tip cch nhau 30 pht. Bnh nhn cho bit khm ni
khoa v pht hin tng huyt p 4 nm nay. Bnh nhn khng bit chc chn
huyt p ca mnh trc khi c thai l bao nhiu, v cng khng c h s theo
di huyt p mang theo.
nh gi
u (h

nh
gi ban
u
(hi ti
tin s, kh
khm lm sng, lm xt nghi
nghim)
1. Khi nh gi ban u cho
- n tip v tn trng sn ph C.
sn ph C bn phi lm
- Hng dn cc bc cn lm, ng vin
an i thai ph, ngi nh, tr li cc cu
nhng g v ti sao ?
hi ca thai ph h yn tm.
113

2. Cn khm nhng g
chn on bnh ca thai
ph C ? Ti sao ?

- nh gi ban u bao gm hi xem thai

ph c au u, m mt, tai, chng mt
t ln khm sau cng khng?
- o HA, XN Protein niu.
- Xem xt li h s trc .
- o HA, Protein niu
- Khm sn khoa nh gi tnh trng thai
nhi (thai chm pht trin, suy thai...), o
chiu cao t cung, cn co t cung.
- Xt nghim Protein niu.

3. Bn cn lm nhng xt
nghim g chn on
v theo di ca bn ?
Ch
Chn on
Bn hon tt trong vic nh gi thai ph C, kt qu l :
Huyt p 140/100 mmHg, thai ph khng nhc u, khng m mt, khng
au bng vng thng v, c ng thai bnh thng, khng ph.
Khm thy chiu cao t cung tng xng tui thai, tim thai nghe bng
doppler 130 l/p, Protein niu (-), khng ly c bnh n c.
4. Da vo kt qu trn kt
- Tng huyt p mn tnh (Protein m tnh
qu chn on thai ph C
v tng
huyt
p
trc khi c thai).
ca bn l g v ti sao ?
Ch
Chm sc d ph
phng (k
(k ho
hoch v can thi
thip)
5. Da trn chn on (nhn
- Cn t vn cho thai ph cc du hiu
bit c vn , nhu cu)
nguy him trong khi c thai, cc du hiu
k hoch chm sc thai
ca tin sn git (au u, m mt....).
ph C ca bn nh th
- T vn ngh ngi
no?
- Hn quay tr li khm sau 1 tun o
HA, XN Protein, theo di tnh trng thai.
- Tm li h s iu tr THA c.
- Cha cn dng thuc h p ngay.
ng gi
L
ng
gi
Thai ph quay li khm sau 1 tun, mang theo h s bnh n c kt qu
huyt p nhng ln c thai trc l 140/100 mmHg, hin ti khng nhc u,
khng m mt, khng au vng thng v, khng co git v c ng thai bnh
thng, huyt p 140/100 mmHg, tim thai 140 l/p, Protein niu m tnh, cao t
cung tng xng tui thai.
6. Da trn kt qu thm
- T vn quay li khm sau 2 tun o
khm trn k hoch theo
HA, khm sn khoa, Protein niu.
di thai ph ca bn nh
- T vn cc du hiu nguy him cn tr
th no?
li ngay (nhc u, m mt...).
- Nu HA>160/110 th phi cho h p.
- Nu Protein + th cn iu tr nh tin sn
git.
- Theo di st tnh trng HA v thai nhi,
nu bnh tin trin nng cn nh ch thai
nghn.
114

NG LM SNG 1: X TR
C
U,
TNH HU
HU
TR NH
NH
U,
T P, NH
C V CO GI
T
TNG HUY
HUY
NHN M, MT TH
TH
GI
Mc
ch
ch
ch: Hot ng ny nhm mc ch cung cp kinh nghim cho hc
vin da trn tnh hung lm sng. Hc vin s c thc tp cc k nng ra
quyt nh v gii quyt cc vn trong vic x tr nhc u, tng huyt p,
nhn m, mt thc v co git, c bit ch trng vo kh nng suy ngh nhanh
v phn ng nhanh.
ng dn: Hot ng ny c thc hin a im gn ging vi thc t
H
ng
v d nh khu phng sinh, ni c y trang thit b cho vic x tr cp cu.
- Mt hc vin ng vai bnh nhn v mt hc vin khc ng vai bc s.
Cc hc vin c th c mi tham gia gip BS.
- Ging vin s cung cp thng tin cho hc vin ng vai BS iu tr v tnh
trng bnh nhn v t cc cu hi thch hp c trnh by ct bn tri ca
bng bn di.
- Cc th thut nh bc l tnh mch hoc th oxy nn c trnh din trn
m hnh thch hp.
- Lc u, ging vin v hc vin s tho lun vn g s xy ra trong sut
tnh hung lm sng xy dng cc k nng gii quyt vn v a ra quyt
nh. Cc cu hi c in nghing lin quan n tnh hung phc v cho mc
ch ny. Cc tho lun su hn s c cp n sau khi kt thc tnh hung
lm sng.
- Khi k nng hc vin tr nn kh hn, ging vin cn tp trung hng cc
tnh hung lm sng sang cng vic chm sc ph hp cho cc trng hp cp
cu e da n tnh mng bnh nhn mt cch nhanh chng, y v hiu qu.
Tt c cc vn tho lun v cu hi t ra nn thc hin sau khi tnh hung
lm sng kt thc.
Cc dng c thi
thit b cn thi
thit cho tnh hu
hung lm sng
ng: huyt p k,
ng nghe, dng c truyn tnh mch, bm tim v thuc, bnh oxy, mt n v
ng th, sonde bng quang, ba g phn x (hoc cc dng c tng t), gng
tay phu thut hoc gng tay v khun.
Kch bn 1
(Gi
(Ging vi
vin cung cp
th
thng tin v
tt cu hi)
1. Thai ph G 19 tui ang
mang thai 37 tun, ln
u mang thai. C n
khoa sn trong tnh
trng au bng v ni
rng c au u sut
ngy, v khng th nhn

LI/GI
I PH
P
CU TR
TR
I/GI
PH
(Mong
ii t hc vi
vin)
- La ln huy ng cc nhn vin c kh
nng gip gp.
- Kim tra ng th chc chn thng sut,
t ng cannule Mayo vo ming v cho thai ph
G nm nghing sang bn tri.
- Bo v khng thai ph b chn thng (do
ng) nhng khng nn c gng canh gi c ta.
115

r. Trong lc ang ngi

- Nh mt trong cc nhn vin tr li to gip
dy t bn khm, thai ly du hiu sinh tn ca c G (nhit , mch,
ph t nhin ng huyt p v nhp th) v kim tra thc, mu sc
xung v bt u b co v nhit da.
git.
- Nh mt nhn vin khc cho bnh nhn th
oxy 4-6 lt/pht.
- Chun b v truyn dung dch Magnesium
+ Bn s lm g?
sulfate 10%, 3g tim tnh mch trong 5 pht.
- Tip tc 1g Magie sunpht tim tnh
mch mi gi n khi lng nuc tiu t >
30ml/gi v phn x gn gi xut hin.
- Trong khong thi gian ny, gii thch cho
gia nh bit chuyn g ang xy ra v ni cho h
bit nhng iu cn thit.
Bn lu
lun cu hi 1: Bn s Cu tr
tr li mong
ii: S dng Diazepam 10mg
lm g nu khng c
tim tnh mch chm trn 2 pht.
magiesium sulfate bnh
vin?
2. Sau 5 pht, thai ph G
- Ni r thai ph G c du hiu v triu chng
khng cn b co git ca sn git.
na. Huyt p o c
- Tim tnh mch chm 5mg Hydralazine.
l 110mmHg v nhp
- Xc nh r mc tiu l duy tr huyt p tm
th 20 ln/pht
trng ca thai ph G mc t 90 n 100 mmHg
- Vn ca thai ph phng nga xut huyt no.
G y l g?
- Cn c mt nhn vin gip trong cng
- Bn s lm g k vic cp cu t ng theo di nc tiu chy ra
tip?
v protein niu.
- Mc tiu cn quan
- Nh mt nhn vin bt u lp mt ng
tm kim sot truyn tnh mch dung dch mui ng trng hoc
c huyt p ca lactate Ringer v ly mu nh gi tnh trng
thai ph G l g?
ng mu bng xt nghim ng mu ti ging.
- Thai ph G cn c
- Duy tr mt ch cn bng dch nghim
chm sc g thm?
ngt.
Bn lu
lun cu hi 2: Bn Cu tr
tr li mong
ii: Cho liu nhc li sau 15
c cho thm Hydralazine pht cho n khi huyt p tm trng h thp
sau liu u tin?
xung trong khong t 90-100 mmHg. C th cho
thm liu n 20mg/24 gi nu cn thit.
3. 15 pht sau na,
- li vi thai ph G, tip tc theo di huyt
huyt p thai ph G p, mch, nhp th, phn x gn bnh ch v nhp
l 94 mmHg v nhp tim thai.
th 16 ln/pht.
- Kim tra nu thai ph G xut hin bt c
- By gi bn s lm cn co t cung no khc.
g?
4. By gi l mt gi ng
- Tip tc theo di huyt p, mch, nhp th,
h sau khi iu tr cho phn x v nhp tim thai.
116

thai ph G. C ta ang
- Theo di lng nc tiu v lng dch a
ng nhng d b thc vo.
tnh. Huyt p by gi
- Theo di ph phi xut hin bng cch nghe
l 90 mmHg v nhp th rale y phi.
16 ln/pht. C vi cn
- Khm nh gi c t cung thai ph G
co t cung xut hin ko xem c tin trin thun li khng?
di di 20 giy
- By gi bn s lm g?
5. By gi l 2 ting ng
h k t khi bt u
iu tr cho thai ph G.
Huyt p c ta vn cn
mc 90mmHg v nhp
th vn mc 16
ln/pht. Tt c mi du
hiu theo di u nm
trong mc mong i. C
G tip tc ng v thc
gic khi c cn co t
cung. Cc cn g xut
hin thng xuyn hn
nhng vn ko di
khng qu 20 giy. C
t cung xa 100% v
dn ra 3cm. Khng ghi
nhn bt thng v nhp
tim thai.
- By gi bn s lm
g?
- Khi no th cho sinh
em b?
Kch bn 2
(Gi
(Ging vi
vin cung cp
th
thng tin v
tt cu hi)
1. Thai ph H 20 tui, thai
38 tun, ln 2. M
chng a c n Trung
tm y t sng nay do
nhc u d di v nhn
m 6 gi. C H ni
rng cm thy mnh rt
mt.
- Bn s lm g?
2. Huyt p ca thai ph H

- Tip tc theo di sn ph G theo ch nh

trn.
- Cn bm i v kch thch chuyn d bng
oxytocin.
- Cn chc chn rng vic sinh con nn thc
hin trong vng 12 gi sau khi thai ph G xut
hin cn co git.

LI/GI
I PH
P
CU TR
TR
I/GI
PH
(Mong
ii t hc vi
vin)
- La ln huy ng cc nhn vin c kh
nng gip gp.
- thai ph ln bn v cho nm nghing
tri.
- Nhanh chng nh gi tnh trng thai ph H
bao gm du hiu sinh tn (nhit , mch, huyt
p v nhp th) v kim tra thc, mu v nhit
da.
- Lp tc hi v tin s bnh ca thai ph H.
- Ni r rng thai ph H c du hiu v triu
117

l 96 mmHg, mch 100 chng tin sn git nng .

ln/pht v nhp th 20
- Nh mt nhn vin khc cho bnh nhn th
ln/pht. Tng phn x oxy 4-6 lt/pht.
gn xng. M chng
- Chun b v truyn dung dch Magiesium
cho bit c ta cha c sulfate 10%, 3g tim tnh mch trong 5 pht.
du hiu sinh
- Tip tc 1g Magiesium sulfate tim tnh
mch mi gi.
- Vn ca c H l
- Cng lc ny, ni cho c H v m chng
g?
nhng vic s c lm, chm ch lng nghe h v
- Bn s lm g?
tr li cc cu hi v mi lo lng h t ra.
- Mi quan tm ca
- Xc nh mi quan tm chnh hin nay l
bn vo lc ny l gi?
phng nga xut hin cn co git thai ph H.
3. Sau 15 pht, thai ph H
- Cn c mt nhn vin gip trong cng
vn cn nhc u v vic cp cu t catheter theo di nc tiu
tng phn x gn xng chy ra v protein niu.
- Lp ng truyn dch nc mui ng
- By gi bn s lm
trng hoc Lactate Ringer.
g?
- Nghe tim thai.
- Bn s lm g trong
- Trong gi k tip cn theo di du hiu sinh
gi k tip?
tn, phn x gn xng, nhp tim v duy tr cn
bng dch trong c th mt cch nghim ngt.
4. By gi l mt gi ng
- Cn xc nh vn ng quan tm hin
h k t khi bt u nay l nhp tim thai bt thng.
iu tr cho thai ph H.
- Xc nh rng thai ph H nn c chun b
Huyt p tm trng a vo phng m m ly thai.
mc 96mmHg, mch
- Thng bo cho thai ph H v m chng c
100 ln/pht, nhp th chuyn g ang xy ra, lng nghe mi lo lng ca
20 ln/pht. Phn x h v ni li cam oan.
gn xng vn cn tng.
Bn pht hin nhp tim
thai khong 80 ln/pht.
- Mi quan tm ca
bn vo lc ny l gi?
- Bn s lm g?

p n
p
Cu 1: D; cu 2: A; Cu 3: A; Cu 4: C; Cu 5: A
Ti li
liu tham kh
kho
1. WHO. X tr cc tai bin trong khi mang thai v sinh
2. B Y t. Hng dn chun quc gia v cc dch v chm sc sc khe
sinh sn

118

Bi 11
LI
U PH
P KH
NG SINH DNG TRONG
LI
PH
KH
KHOA
CP CU SN PH
PH
Mc ti
tiu hc tp

Sau khi hc xong bi hc ny, hc vi

vin ph
phi:
1. K c 9 nguyn tc s dng khng sinh.
2. Nu c nhm khng sinh c th s dng, s dng thn trng v nhm
khng c s dng trong thi k c thai v cho con b? Trong mi nhm
cho mt v d v loi khng sinh hay s dng trong sn ph khoa.
3. Nu c cch s dng khng sinh iu tr v khng sinh d phng.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin dy hc: Bng, bt d, giy kh ln, giy trong, my chiu over
head, Projecter.
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian : 2 tit
Ni dung ch
yu
ch

Th
Thi
gian
t)
(Ph
(Ph

Gii thiu mc
tiu bi hc v
nh ngha khng
sinh.

Ph

ng ph
Ph
ng
php,

ng ti
ph
ph
ng
tin
dy/h
y/hc
Thuyt trnh.

Ho
ng hc
Hot
ng
vi
vin
Nghe ging.

Ph
Phn
hi
nhanh
Quan
st hc
vin.

Mc ti
tiu 1: K c 9 nguyn tc s dng khng sinh
Nguyn tc s
dng khng sinh: 9
nguyn tc s
dng khng sinh.

25

Nu cc nguyn
tc khi s dng
khng sinh. Yu
cu mi hc vin
nu mt nguyn
tc
s
dng
khng sinh, ghi
cu tr li ln
giy kh ln cho
n khi cc hc
vin nu cc
nguyn tc.

Nghe cu hi,
ng no v tr
li cu hi ca
ging vin.

Phn
tch cc
nguyn
tc s
dng
khng
sinh
da trn
cc cu
tr li
ca hc
vin.

Ging vin ln
lt phn tch
119

tng nguyn tc
cc hc vin
nu ra.
Mc ti
tiu 2: Nu c nhm khng sinh c th s dng, s dng thn trng
v nhm khng c s dng trong thi k c thai v cho con b? Trong mi
nhm cho mt v d v loi khng sinh hay s dng trong sn ph khoa.
1. Nh
Nhm c th
th
s dng:

25

lactam
Macrolid
Nystatin,
clotrimazol.
2. Nh
Nhm
dng
th
thn tr
trng:
Nitrofurantoin
Aminoglycosid

Hot ng nhm, Tho lun nhm

chia lp hc v trnh by trn
thnh 3 nhm giy kh ln.
nh, mi nhm
tho lun mt
nhm khng sinh
c dng, dng
thn trng, khng
c dng, l do
v nu mt s tn
khng sinh cho
mi nhm.

Khi
trnh
by cc
nhm
khc v
ging
vin b
sung.

Tho lun 10
pht, trnh by 5
pht cho mi
nhm.

Metronidazol
Rifamicin
3. Nh
Nhm kh
khng

cc dng:
Aminoglycosid
Cycllin
Cloramphenicol
Quinolon
Sulfamid

Mc ti
tiu 3: Nu c cch s dng khng sinh iu tr v khng sinh d
phng.
Cch s dng:
Khng sinh iu
tr v khng sinh
d phng

10

Thuyt trnh.

Nghe ging.

Quan
st hc
vin.

Nghin cu hai
trng hp nhim
khun sau trong
phn bi tp tnh

25

Chia hc vin Tho lun v Ging

thnh 2 nhm, trnh by trn vin v
tho lun thng giy to.
hc
tin a ra v xy
vin
dng phc
phn
120

hung 1 v 2.

iu tr
sinh.

khng

hi khi
nhm
trnh
by.

Gi
Gii thi
thiu bi hc
Nhim khun trong sn ph khoa l mi e do, ngy cng c nhiu cc
loi khng sinh th h mi ra i c tc dng dit khun mnh v hiu qu
nhng song song vi qu trnh l vic lm dng khng sinh dn n hin
tng khng thuc. Trong sn ph khoa nu s dng khng sinh khng ng ch
nh c th dn n cc tai bin v ng c cho thai nhi.
Ni dung bi hc
1. nh ngha
Khng sinh l nhng cht do vi sinh vt tit ra hoc nhng cht ho hc
bn tng hp, tng hp, vi nng rt thp c kh nng km hm s pht trin
hoc dit c vi khun
2. Nguyn tc s dng khng sinh
Dng kh
2.1.
2.1.D
khng sinh khi c bi
biu hi
hin nhi
nhim khu
khun ho
hoc d ph
phng khi c
nguy c nhi
nhim khu
khun.
Trong cc trng hp nhim khun ton thn nng: nhim khun
huyt, vim phc mc ton th, vim phc mc tiu khung, nhim khun hu sn.
Trong cc trng hp nhim khun ti ch: nhim khun vt m,
vt khu tng sinh mn hay vim m h m o.
Trong trng hp nguy c nhim khun: i v non, i v sm trn 6
ting.

2.2.L
2.2.Lm kh
khng sinh tr
tr
cc khi dng kh
khng sinh v khi c kt qu
qu kh
khng
sinh cn thay
ii kh
khng sinh.
Trong cc trng hp c biu hin nhim khun cn cy bnh phm
trc khi dng khng sinh (cy mu nu nghi ng nhim khun huyt, sn dch,
dch m o...), sau khi ly bnh phm c th soi ti xc nh ngay nguyn
nhn (soi ti kh h m o tm Trichomonas, Garderella), nhum Gram gip
xc nh s b tc nhn gy bnh l vi khun Gram(+) hay Gram(-). Nui cy
gip xc nh chng loi vi khun v khng sinh la chn khng sinh thch
hp.
Khi c kt qu khng sinh , nu khng sinh ang dng c tc
dng th tip tc duy tr cho liu trnh.
Nu khng sinh ang dng b vi khun khng thuc th phi thay
i khng sinh v nn u tin chn khng sinh ph hp theo khng sinh v n
lm gim nguy c xm nhp, bi nhim cc vi khun khng thuc.
nh s b lo
2.3.X
2.3.Xc
nh
loi vi khu
khun gy bnh la ch
chn kh
khng sinh
121

Cc nhim khun tit niu sinh dc thng do vi khun k kh Gram

(+) Gram(-).
Cc nhim khun mc phi trong bnh vin: thng do trc khun
Gram (-).
2.4.Ch
2.4.Chn kh
khng sinh tt nh
nht cho mi bnh nh
nhn da vo
Da vo khng sinh c tc dng tt cho nhim khun trn bnh
nhn.
Khng sinh c gy d ng cho bnh nhn khng.
Tc dng ph ca khng sinh.
Gi thnh ca khng sinh.
Ph
2.5.
2.5.Ph
Phi hp kh
khng sinh
Thng thng trong cc nhim khun sn ph khoa phi phi hp
khng sinh tng hiu qu iu tr.
Kt hp khng sinh c hiu qu cao nhng cng c mt s im cn
lu :
+
Tng nguy c d ng v c tnh.
+
Tng nguy c gy vi khun khng thuc.
+
C th thuc ny lm gim tc dng ca thuc kia: Tetracyclin
Penicillin.
+
Gi thnh cao.
a vo c
2.6.D
2.6.D
aa bnh nh
nhn
Ph n c thai v cho con b
Khi s dng khng sinh cho ph n c thai v cho con b cn cn nhc
xem thuc c c cho thai khng, thuc c qua c hng ro rau thai khng v
thuc c bi tit qua sa khng? Cc nhm v khng sinh c th c th s dng,
s dng thn trng v chng ch nh khi c thai v cho con b c ni c th
trong phn sau.
Suy chc nng gan thn
Bnh nhn suy chc nng gan thn cn gim liu khng sinh. Trnh s
dng khng sinh c vi gan, thn. Trong sn khoa cc thai ph b tin sn git
hoc hi chng HELLP cn thn trng khi s dng khng sinh nhm Aminoside
v c cho thn.

ng s dng kh
2.7.
2.7.
ng
khng sinh
Khng sinh s dng ng ton thn: ung, tim bp hoc tim tnh
mch. Khng sinh ng tnh mch thch hp cho nhim khun nng nhm t
nng thuc cao trong mu trong khong thi gian ngn, v d trong cc
trng hp nhim khun huyt, vim phc mc. Khng sinh ng ung thng
c dng cho cc sn ph c nhim khun nh hoc d phng nhim khun
nh cc trng hp ra mu m o, i v sm...
Khng sinh dng ti ch: dng t m o iu tr vim m o.
Li
ng
2.8.
2.8.Li
Liu l
ng
122

Liu lng phi ph hp gim nguy c tc dng ph, t nng

cao t chc nhim khun.
Th
2.9.
2.9.Th
Thi gian iu tr
tr
Ph thuc vo tnh trng nhim khun, mc nhim khun v ph
thuc liu php khng sinh iu tr, khng sinh d phng ngn ngy hay d
phng di ngy m thi gian iu tr khc nhau. Thng thng khng sinh d
phng liu duy nht th ch dng trong m, sau m khng cn dng khng sinh
na, khng sinh iu tr thng ch dng 5 n 7 ngy.
3. Mt s khng sinh thng dng trong sn ph khoa.
3.1.C
ng i an to
3.1.Cc nh
nhm kh
khng sinh s dng t
ng
ton trong th
thi k c thai v
cho con b.
3.1.1. Kh
Khng sinh nh
nhm beta - lactam: gm hai nhm nh l Penicillin v
Cephalosporin.
Nh
Nhm Penicillin
+
Penicilline l thuc khng sinh c hiu qu dit khun cao, ph
khng khun rng, t c, thi tr nhanh qua thn. Gm cc thuc: Penicilline G:
b thu phn bi acid trong d dy nn khng dng ng ung. Procaine
penicilline G: ch dng ng tim bp.
+
Nhm Amino - Penicillin: l penicilline bn tng hp c tng cng
tc dng khng vi khun gram (-). Gm cc thuc: Ampicillin, vin 500 mg hoc
l 1g. Amoxicillin vin 250 - 500 mg tng t Ampicillin nhng hp thu tt hn.
+
Kt hp cht c ch lactamase: Acid clavulanic v Sulbactam c
cu trc tng t phn t lactam nn cht ny cnh tranh vi lactamase do vi
khun sn xut ra. Khi kt hp cht ny vi khng sinh c ph khng khun rng
s tng hiu qu iu tr nhim khun c bit iu tr trng hp vi khun sinh
ra lactamase. Gm cc thuc: Amoxicillin Clavulanic (Augmentin): vin
650mg hoc 1g, l tim 1,2g. Ampicillin - Sulbactam (Unasyn): vin 375mg, l
1g.
Nhm Cephalosporine: Cc thuc trong nhm ny c hot ph
khng khun rng, c iu tr trong trng hp nhim khun nng hoc vi
khun khng thuc. C 4 th h Cephalosporine
Cephalosporine th h 1: C tc dng dit hu ht cc cu khun
gram (+) bao gm c nhng chng sn sinh beta lactamase. Cefazolin l 1g.
Cephalexin vin 250 - 500 mg
+
Cephalosporine th h 2: Ph tc dng rng hn, dit c trc
khun gram (-) so vi th h 1. Cefuroxime (Zinacef): l 0.75g. Cefuroxime
axetil (Zinat) vin 250 mg.
Cephalosporin th h 3: c tc dng tt hn chng li trc khun
gram (-) so vi th h 1 v 2. Nhng tc dng vi cu khun gram (+) li km
hn. Cefotaxime l 1g, Ceftriaxone l 1g, Ceftazidime l 1g.
3.1.2. Macrolide v Azalide: Thuc khng sinh c nng cao trong t chc, c
th dng thay th nhm lactam nu bnh nhn b d ng. Thuc tc dng tt
123

trn Mycoplasma, Chlamydia. Cc thuc: Erythromycin vin 250 500mg.

Clarithromycin vin 250 - 500 mg. Azithromycin vin 250 - 500 mg.
ng cn th
3.2.Nh
3.2.Nhm kh
khng sinh
cc s dng trong th
thi k c thai nh
nh
thn
tr
trng.
3.2.1. Nh
Nhm Aminoglycosde
Aminoglycosde:: tc dng dit vi khun Gram(+) c bit Gram(-).
Thng phi hp vi nhm lactam. Thuc c cho thn v tai trong ca thai
nhi. Ch nn dng: Gentamycin ng 80 mg. Amikacin v Kanamycin 250 mg v
khng nn dng di ngy.
3.2.2. Nh
Nhm Nitrofurantoin: Tc dng iu tr vim nhim ng tit niu.
3.2.3. Nh
Nhm Metronidazol
Metronidazol:: Tc dng dit vi khun k kh Gram (-) v k sinh
trng nh Trichomonas vaginalis, Giardia lamblia. iu tr nhim khun do vi
khun k kh. Thuc c th gy d tt thai trong 3 thng u do vy khng s
dng trong thi k ny v thi k cho con b, ch c th s dng trong 3 thng
gia v cui trong trng hp cn thit.
3.2.4. Nh
Nhm Rifamicin: trong trng hp cn thit c th s dng trong qu 2
v 3 ca thai k.
3.3.Nh
3.3.Nhm kh
khng sinh kh
khng th
th s dng trong th
thi k c thai v cho con b.
Trong nhm Aminoglycoside th Streptomycin khng c s dng trong
thi k c thai v cho con b v gy c cho thn v thnh gic.
3.3.1. Tetracycline: l thuc km khun c ph rng tc dng dit Chlamydia.
Thuc hay s dng l Doxycycline vin 100 mg. Nhm Tetracycline
khng dng cho ph n c thai v tr em < 10 tui v c cho gan, lm xu men
rng v nh hng n s pht trin xng.

3.3.2. Chloramphenicol
Chloramphenicol:: khng sinh km khun tc ng trn vi khun Gram (+)
v Gram (-), khng dng trong khi c thai v cho con b v gy suy ty, vng da
nhn xm.
3.3.3. Fluoroquinolones
Fluoroquinolones:: dit cc trc khun Gram (-), cu khun Gram (+),
lu cu. Tc dng ph bao gm bun nn, a chy, pht ban, nhn i. Khng
dng ph n c thai v ang cho con b v gy tn thng sn khp. Cc thuc
Norfloxacin vin 40-0 mg. Ciprofloxacin vin 250 - 500 mg. Ofloxacin vin 200
- 400 mg. Peflacin vin hoc l 400 mg.
3.3.4. Nh
Nhm Sulfamid: khng s dng cho ph n c thai v tr s sinh v gy
vng da s sinh.
3.3.5. Kh
Khng sinh ch
chng nm
Imidazol
v triazol: Ketoconazol (Nizoral vin 200 mg, kem bi
2%), Itraconazol (Sporal vin 100 mg), Fluconazol (Diflucan vin 50mg, 100mg,
150mg), cc thuc ny c tc dng dit cc loi nm Candida, khng c s
dng cho ph n c thai v ang cho con b.
124

Nystatin v Clotrimazol: Trong nhm khng sinh chng nm th

ch hai loi thuc ny c th dng t m o cho ph n c thai trong na sau
thi k thai nghn.
4. Khng sinh iu tr v khng sinh d phng
4.1. Kh
Khng sinh iu tr
tr: l dng khng sinh trong cc trng hp xc nh
c nhim khun v d trong vim phn ph, vim phc mc, cc trng nhim
khun nng cn phi hp nhiu loi khng sinh.
i nhim khun nh v trung bnh: Vim nim mc t cung sau ,
sau th thut ht thai hay nhim khun tng sinh mn, m o:
Ung Amoxillin 500mg cch nhau 8 ting, c th dng km theo
Metronidazol 500 mg ung 2 ln/ngy.
i nhim khun nng: Vim c t cung, vim phc mc tiu
khung, vim phn ph, nhim khun huyt:
Kt hp khng sinh, dng ng tnh mch. Ampicillin 2g tim tnh mch
cch nhau 6 ting, Gentamycin 5mg/kg tim bp 24 gi, Metronidazol 5001000mg /24 gi, truyn tnh mch. Phi lm khng sinh sau iu chnh
khng sinh theo khng sinh . Nu nghi ng nhim t cu vng th cn dng
thm thuc Cloxacin 400mg tim tnh mch cch nhau 4 ting.
Thi gian iu tr: iu tr tch cc ti thiu 7 ngy, trong trng
hp bnh nhn st cao m cha ht st th cng khng c ngng khng sinh,
nu bnh nhn tuyn x sau khi iu tr 3 ngy khng kt qu phi chuyn tuyn
trn.
4.2. Kh
Khng sinh d ph
phng
ng: dng d phng trong cc th thut hoc phu thut
sn ph khoa c nguy c nhim khun: nh trong kim sot t cung, bc rau
nhn to, d phng trong trng hp i v sm, trong m ly thai.
Khng sinh d phng c th c dng d phng liu duy nht
hoc d phng ngn ngy (thng 3 ngy)
Khng sinh d phng thng c s dng trc khi lm th thut,
phu thut 30 pht m bo t nng khng sinh cao trong mu lc thc
hin th thut. Nu th thut ko di hoc bnh nhn mt mu nhiu th c th
cho thm mt liu khng sinh duy tr nng khi phu thut.
Trong phu thut m ly thai khng sinh thng c tim sau khi
kp dy rn.
ng gi
p n)
T l
ng
gi (
p
Hy vit tip vo ch thiu cc nguyn tc s dng khng sinh.
A. Dng khng sinh khi c biu hin nhim trng.
B. Lm khng sinh trc khi dng khng sinh v thay i khng sinh
khi c kt qu.
C. Xc nh s b loi vi khun gy bnh la chn khng sinh.
D. Chn khng sinh da vo:khng d ng, tc dng ph v gi thnh.
E. Phi hp khng sinh.
F. Da vo c a bnh nhn.
G. ng s dng khng sinh: ton thn hoc ti ch.
125

H. Liu lng khng sinh.

I. Thi gian iu tr.
Hy k tn 3 loi khng sinh s dng an ton trong thi k c thai
v cho con b.
K tn c ba loi khng sinh nm trong nhm lactam, Macrolid, v d:
Amoxin, Unasyn, Augmentin, Lincomycin, Erythromycin....
Hy k tn ba loi khng sinh c th s dng trong thi k c thai
v cho con b nhng cn thn trng.
K tn c ba loi khng sinh trong cc nhm Aminoglycosid,
Nitrofurantoin..., v d Gentamycin,Nnitrofurantoin, Metronidazol.
Hy k tn 3 loi khng sinh khng th s dng c trong thi k
c thai v cho con b.
K tn c ba loi khng sinh trong nhm Chloramphenicol, Cyclin,
Quinolol...v d: Tetracycllin, Chloramphenicol, Ciprofloxacin....
Khoanh trn vo cu ng.
Dng khng sinh d phng khi m ly thai:
A. 30 pht trc khi phu thut.
B. Ngay sau khi rch da thnh bng.
C. Ngay sau khi kp dy rn tr s sinh.
D. Ngay sau khi m xong.
Bi tp tnh hu
hung
Bi tp tnh hu
hung 1
Tnh hung: Mt sn ph sau 5 ngy ti tuyn x, sau c kim sot
t cung v thiu rau, n li bnh vin huyn v st nh, sn dch hi. Sau khi
thm khm v lm mt s cc xt nghim c chn on l vim nim mc t
cung sau .
Trong tnh hung ny bn hy lp k hoch iu tr khng sinh cho sn
ph.
ng dn th
H
ng
tho lu
lun tnh hu
hung1
1.
Cn cho hi n cn sn ph.
2.
Hi bnh s: cch , thi gian v i, c kim sot t cung khng,
v nh ung khng sinh nh th no?
3.
Cch chm sc sau ?
4.
Thm khm nh gi tnh trng nhim khun: khm m vt xem sn
dch, cy sn dch lm khng sinh , khm hai tay nh gi tnh trng vim
(au khi khm).
5.
i trng hp vim nim mc t cung c th dng khng sinh
ung nhm lactam, kt hp nhm Metronidazol, nu c KS th dng theo
KS, dng thuc tng co bp t cung.
6.
Kt hp v sinh ti ch bng ra v st trng tng sinh mn, m o
hng ngy.
Bi tp tnh hu
hung 2
126

Tnh hung: mt sn ph sau ti tuyn x 7 ngy, sau 4 ngy bt u

st nh nhng khng iu tr g, sau st cao 3905 n trm x x nhng
NHS chuyn n bnh vin huyn. Ti bnh vin huyn sau khi thm khm
chn on nhim trng t cung nng sau . Bn hy tho lun a ra phc
iu tr khng sinh cho bnh nhn ny.
ng dn th
H
ng
tho lu
lun tnh hu
hung 2
1.
Cn cho hi n cn sn ph.
2.
Hi bnh s: Cch , thi gian v i, c kim sot t cung khng,
v nh ung khng sinh nh th no?
3.
Cch chm sc sau ?
4.
Thm khm nh gi tnh trng nhim khun: Khm m vt xem
sn dch, cy sn dch lm khng sinh , khm hai tay nh gi tnh trng vim
(au khi khm); nu st cao phi cy mu.
5.
i trng hp nhim khun t cung nng phi dng khng sinh
tim ton thn, kt hp khng sinh nhm lactam, nhm Aminoglycosid, kt
hp nhm Metronidazol, nu c KS th dng theo KS, dng thuc tng co t
cung.
6.
ng dng tnh mch.
7.
Thi gian dng ti thiu 7 ngy, ti thiu khi ht st th chuyn t
tim tnh mch sang tim bp, ti tuyn x nu sau 48h khng ht st phi
chuyn tuyn.
8.
Kt hp v sinh ti ch bng nc v sinh.
Ti li
liu tham kh
kho
1.
2.
3.
4.
5.

B y t. Chun quc gia v chm sc sc khe sinh sn.

B y t. Hng dn s dng khng sinh.
i hc Y H ni. Dc l hc lm sng 2003.
CDC. Sexually transmited diseases treatment guidelines 2006.
WHO. X tr bin chng trong khi mang thai v sinh .

Bi 12
n d
St trong khi mang thai v chuy
chuy
127

Mc ti
tiu hc tp

Sau khi hc xong bi hc ny hc vi

vin ph
phi :
1. K c cc nguyn nhn chnh lin quan ti st trong khi mang thai
v chuyn d.
2. a ra cc thm d ti thiu xc nh chn on mt s nguyn
nhn thng thng.
3. a ra c cc phng php x tr cho cc chn on c th lin
quan ti st trong khi mang thai v chuyn d.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin dy hc: Bng, bt d, my chiu overhead, projector, giy trong.
K ho
hoch bi gi
ging: Th
Thi gian 2 ti
tit

Ni dung ch
ch
yu

Th
Thi
gian
t)
(ph
(ph

ng ph
Ph
Ph
ng
php,

ng ti
ph
ph
ng
tin
dy/h
y/hc

ng
Ho
Hot
ng
ca hc vi
vin

Ph
Phn hi
nhanh ca
hc vi
vin

Mc ti
tiu 1: Cc nguyn nhn chnh lin quan ti st trong khi mang thai v
chuyn d.
Bnh ngoi khoa
Bnh ni khoa
Khi chuyn d

30

Thuyt trnh vi
projecter.
t cu hi: B cu
hi.
Chia nhm tho
lun tng ch .
Giy Ao, bt, bng.

Nghe ging
Quan st hc
ng no, tr vin
li cu hi.
B sung thng
tin.
Tr li cu
hi.

4. Mc ti
tiu hc tp 2: a ra cc thm d ti thiu xc nh chn on
mt s nguyn nhn thng thng.
Vim rut tha,
nim khun tit
niu, Vim bng
quang, Vim i
b thn...

30

Thuyt trnh vi
projecter.
t cu hi: B cu
hi.
Chia nhm tho
lun tng ch .
Giy Ao, bt, bng.
Nghin cu TH

Nghe ging
Chia nhm
tho lun.
ng no tr
li cu hi,
nghin cu
trng hp
lm sng.

Hng dn tr
li cu hi
ca GV.
B sung thng
tin.
Tr li cu
hi.

Mc ti
tiu 3. Phng php x tr cho cc nguyn nhn c th lin quan ti st
trong khi mang thai v chuyn d.

128

X tr st khi
mang thai v
chuyn d:

30

Chia nhm tho

lun tng ch .
Giy Ao, bt, bng.
Nghin cu trng
hp.

Tho lun
nhm.
i din
nhm tr li
cu hi.

Hng dn
tho lun theo
ch hay
trng hp
lm sng.
B sung thng
tin.

Ni dung bi hc
1. St do cc bnh ni ngoi khoa
a cp
1.1. Vi
Vim ru
rut th
th
- Du hiu chnh: St, au h chu phi, c du hiu nhim trng r, b
trung i tin, c cm du hiu Mac-Burney r (Ph n c thai c th triu
chng khng in hnh).
- X tr: Chuyn iu tr phu thut ngoi khoa.
1.2. Vi
Vim bng quang
- Du hiu chnh: i dt, i but, au vng sau hoc vng trn mu.
- X tr: Amoxicilin 1000mg ung ngy 3 ln x 5 ngy.
Nu khng kt qu th cy nc tiu, lm khng sinh chn khng
sinh
thch hp.
1.3. Vi
Vim b th
thn cp
- Du hiu chnh: i but, st cao, rt run, au vng sn tht lng, chn
n, bun nn, nn. Du hiu nhim trng r. Xt nghim bch cu tng, a nhn
trung tnh tng. Cy nc tiu c vi khun mc. C th do si i b thn hay
do thai nghn chn p gy nc i b thn.
- X tr: Cnh gic vi chong nhim khun. Cung cp dch ung (dch
truyn). Nu khng th cy nc tiu cho ngay
4. Ampicilin 2g tnh mch x 6gi 1 ln.
5. Gentamycin 5mg/kg c th tnh mch x 24 gi 1 ln.
Nu trong 2 ngy khng st, cho ung tip Amoxicillin 1g x 3 ln/ngy
trong 12 ngy na cho 2 tun.
1.4. St rt
- Du hiu chnh: St, rt run tng cn, c chu k, nhc u, au khp, lch
to.
- X tr: Theo phc iu tr st rt (Ph thuc s nhy cm hoc khng
thuc ca k sinh khun st rt trong vng), cho ung nhiu nc v thuc gim
au (nu cn).
1.5. Vi
Vim ph
phi
- Du hiu chnh: St, kh th, ho c m, au ngc, phi c ran, g c.
129

Chp phi c vng m lin quan n thu phi c tn thng (Trong 3 thng
u ch chp phi khi tht cn thit, nu chp phi phi che vng t cung, h
chu).
- X tr: Chuyn ni khoa iu tr cng sm cng tt.

ng hn
1.6. Th
Th
ng
- Du hiu chnh:: St, nhc u, ho khan, mt mi, chn n, lch to, c th
m sng.
- X tr: Khm v iu tr theo chuyn khoa truyn nhim.
1.7. Vi
Vim gan do virus
- Du hiu chnh: St, mt mi, chn n, bun nn, nc tiu sm, phn
trng, vng da, gan to, au c, au khp.
- X tr: Chuyn khm v iu tr khoa truyn nhim.
1.8. St do vi
vim nhi
nhim Tai Mi Hng.
- Du hiu chnh: y l bnh thng gp, thng c st v c cc triu
chng ch im ng h hp nh: au hng, ho, khn ting, chy nc mi...
- X tr: iu tr bng khng sinh v ti ch, ht hp chuyn khoa Tai Mi
Hng iu tr ti ch.
1.9. St do vius: C th do vius cm.
- Du hiu chnh: St cao thng 38- 40 C, c th km cc du hiu vim
long ng h hp trn. Du hiu st ht sau 1 tun.
- X tr: iu tr triu chng, cn h st tt do c th nh hng n thai.
Thai 3 thng u cn ch kh nng nh hng n thai, tho lun vic nh ch
thai nghn.
2. St do lin quan chuyn d v sn khoa
2.1. Nhi
Nhim khu
khun i
- Du hiu chnh: Thng gp trong cc trng hp i v non, i v sm x
tr khng ng, i khi trong chuyn d ko di. St l triu chng thng gp,
thng s cao, c biu hin nhim trng r, nc i c th c mi hi hay c
th cy dch i c vi khun, CRP dng tnh cao, bch cu cao.
- X tr: Khng sinh liu cao kt hp theo khng sinh . Nu cha c
khng sinh dng khng sinh ph rng v kt hp khng sinh. X tr thai tu
theo tnh trng sn khoa. C khi cn m ly thai, trong trng hp nng c th
phi ct t cung
2.2. Nhi
Nhim khu
khun m
oo
- Triu chng chnh: St, ra dch m o nhiu, c th do chuyn d lu,
du hiu nhim trng ton thn cha r, cy dch m o s thy vi khun mc.
- X tr: Khng sinh ton thn (tt nht l theo khng sinh ), lm thuc
m o v x tr sn khoa tch cc.
Cu hi lng gi
130

1. Cc nguyn nhn thng gp ca st trc v trong chuyn d?

2. K mt s cc thm d cn thit m anh ch bit khi tm cc nguyn nhn
st trc v trong chuyn d k trn.
3. a ra phng n x tr trong mt s nguyn nhn st c th thng gp.
Nghin cu trng hp

ng hp 1: St khi mang thai v chuy

Nghi
Nghin cu tr
tr
ng
chuyn d.
p n
Bi tp tnh hu
hung v
p
Ch A, 20 tui, mang thai c 22 tun. i khm v st tng cn v n
lnh. Ti bnh vin, thai ca ch vn bnh thng, sau 1 ngy vn st. Ch ngh
mnh b cm ging nhng ngi khc trong lng b mc trong thi gian gn
y. Ch c khuyn nn ngh ngi v ung thm nc v ti khm li nu triu
chng vn tip tc. Ch A ti khoa khm bnh ca trung tm y t huyn lc 20
gi cng ngy phn nn rng ch vn b st tng cn v n lnh, ngoi ra ch cn
cm thy au bng h v v kh i tiu.
nh gi
c th

nh
gi (B
(Bnh s, kh
khm th
th
th, quy tr
trnh kh
khm/x
m/xt nghi
nghim mu)
1. Khi nh gi ban u
- Ch A c cho hi n cn v i x tt.
cho ch A bn lm nhng
- Ch A cn phi c gii thch v nhng g s
g v ti sao?
c lm sp ti. Ngoi ra, nhng cu hi ca
ch nn c gii p mt cch tho ng v
lm ch yn lng.
- nh gi nhanh xc nh mc cn bnh
ca ch A: Nhit , mch, nhp th v huyt
p. Hi tnh cht st, cn au bng bt u t
khi no, v tr v tnh cht cn au. i tiu kh
bt u lc no v nc tiu c vn c khng.
2. Biu hin c bit no
- Ch A cn c kim tra cn au vng tht
trong phn khm sc
lng hay h v.
kho ca ch A gip bn
- Khm h hp v ton thn nh gi.
a ra hoc hng n
mt chn on. Ti sao?
3. Khi nh gi tnh
- Thng tiu cy vi khun v lm khng sinh
trng ca ch A, trong
. Hoc soi knh hin vi tm cc tr ht, cc vi
quy trnh khm/ xt
khun v cc hng cu.
nghim mu, bn lm g
- m t bo mu.
v ti sao?
- Xt nghim st rt.
nh cc vn
/nhu cu)
Ch
Chn on (X
(Xc
nh
/nhu
Bn hon thnh vic nh gi tnh trng ca ch A v pht hin thy:
Ch A ni rng ch cm thy rt kh chu v khng th n hay ung th g
trong khong 24 gi qua. Thn nhit l 400C, b i, au bng, thy au tht
lng, huyt p l 110/70 mmHg. Xt nghim khng tm thy k sinh trng st
rt, bch cu cao 14.000/mm3, nc tiu c hng cu v bch cu, cy nc tiu
131

c vi khun mc.
4. Da vo nhng pht
- Nhng biu hin v triu chng ca ch A
hin trn, ch A c (chng b i, st km theo n lnh, au mng sn,
chn on nh th no cy nc tiu c vi khun mc) l vim b thn cp
v ti sao?
tnh.
Ch
Chm sc (L
(Lp k ho
hoch v can thi
thip)
5. Da vo chn on, k
- Ch A cn nhp vin. Ch cn c b nc,
hoch chm sc, iu tr
in gii v dng khng sinh.
cho ch A l g v ti
- Cc thuc khng sinh phi c dng cho ti
sao?
khi cha c khng sinh : Cephalosporin
500mg, 6 vin/ngy hoc tnh mch 1g trong
12 gi/ln.
- Ung Paracetamol 500 mg gim au v h
st.
- Cho bnh nhn ung t nht 2 lt nc mi
ngy v ghi li trn s theo di bnh nhn.
- Nhit , mch, huyt p c theo di ti
thiu 4 gi/ln,
- Theo di st tnh trng thai nghn cc yu t
chuyn d.
- Ch A v gia nh ch cn phi c gii thch
v cc bc trong chn on v iu tr cng
nh nguy c ca thai trong trng hop ny,
ng vin ch tch cc tham gia vo qu trnh
iu tr: Ch lng nghe, ng h v tinh thn
v tin tng vo vic iu tr.
nh gi

nh
gi
Sau 3 ngy iu tr. Thn nhit ca ch bnh thng. Ch cm thy
kho hn nhng vn cn au mng sn.
6. Da vo nhng pht
- Ch A nn tip tc dng thuc khng sinh cho
hin trn, bn s tip tc
ti khi ht st 48 gi. Sau ch nn ung
iu tr cho ch A nh
Cephalosporin trong 14 ngy.
th no v ti sao?
- Khi iu tr khi, nn phng bnh trnh nhim
khun thi gian mang thai cn li bng theo
di v iu tr sm.
- Tip tc cho ung gim au khi cn.
- Khuyn khch ung thm nc.
- Tip tc theo di mch, thn nhit, tnh trng
thai nghn ca ch A khi ch cn bnh vin.
- Phi gii thch cho ch A cc bc tip theo.
- Trc khi tr v nh, ch A phi c ch v
cc du hiu nguy him khi mang thai v phi
lm g nu cc triu chng bt thng xut
hin v lm theo cc ch dn ti phng khm
thai.

ng hp 2: St khi mang thai v chuy

Nghi
Nghin cu tr
tr
ng
chuyn d.
132

p n
Bi tp tnh hu
hung v
p
Ch B, 22 tui thai con so, sng vng thng c dch st rt. Ch mang
thai c 16 tun v d nh i khm thai ln u ti c s y t vo tun ti. Tuy
nhin, hm nay ch n trm y t v ch b st v cm lnh. Ch vn cha s
dng bin php phng chng st rt no.
nh gi
c th

nh
gi (B
(Bnh s, kh
khm th
th
th, quy tr
trnh kh
khm/x
m/xt nghi
nghim mu).
1. Theo bn, nh gi ban u
- Cho hi n cn v lch s.
v tnh trng sc kho ca ch B
- Ni nhng g sp lm, lng nghe, p
s bao gm cc vn no? Ti li cc cu hi v nhng mi quan tm ca ch
sao?
B.
- Nn lm mt nh gi nhanh xc
nh mc cn bnh ca ch B: Kim tra
nhit , mch, nhp th, huyt p. Hi cc
triu chng ny xut hin bao lu v cc
triu chng hay du hiu no khc km theo
st khi mang thai (nh au bng, b i hoc
i dt: nhim khun ng tit niu; au
u, au c/khp: st rt thng thng; hoc
kh th v/hoc ho nhiu: vim phi).
- Lu ti tnh hnh dch st rt trong
thi gian gn y v trong qu kh (nhng
ph n nhim st rt thng c nguy c thiu
mu cao v sinh con nh cn).
- Cn hi nh gi tnh trng thai.
2. Biu hin c bit no trong
- Khm bng kim tra kch thc t
phn khm gip bn a ra cung. Nu ch B c cc triu chng ca b i
mt chn on hoc nhn bit hay i rt, nn kim tra vng tht lng c b
v cc vn ca ch B. Ti au khng. Nu ch b ho, au ngc hoc kh
sao?
th, cn nghe phi cho ch. Ngoi ra, xc nh
lch c to khng, v iu ny c th xy ra khi
b st rt. Tnh trng thiu mu.
3. Khi nh gi tnh trng ca
- Cn ti st rt mt s trng hp
ch B, trong quy trnh khm/ xt ph n st khi mang thai l st rt (ch B sng
nghim mu, bn lm g v ti vng thng c dch st rt). Xt nghim
sao?
tiu bn git c v git n tm k sinh
trng st rt. Nn kim tra tnh trng thiu
mu.
nh cc vn
/nhu cu).
Ch
Chn on (X
(Xc
nh
/nhu
Bn hon thnh nh gi tnh trng ca ch B v pht hin thy:
Ch B cm thy rt kh chu. St 39,8 C v au u. Theo ngy kinh cui
th ch c thai 16 tun. Kch thc t cung ph hp vi tui thai. Ch khng c
triu chng nhim khun ng tit niu, phi v khng c du hiu b thiu
mu. Tiu bn mu soi k sinh trng st rt thy r. Ch B cho bit tng b st
rt trc y nhng khng th nh r bao nhiu ln. Ch cng cho bit mnh b d
ng vi Sulfonamide. Khng th st rt P. falciparum l bnh a phng ti ni
ch B sinh sng.
133

4. Da vo nhng pht hin trn,

- Cn ch ti st rt v n gy ra hu
ch B c chn on nh th ht cc du hiu v triu chng ca ch B. St
no v ti sao?
rt l bnh c a phng ti ni ch sng.
Cc du hiu v triu chng ph hp vi bnh
st rt v k sinh trng c nhn thy trn
tiu bn.
Ch
Chm sc (l
(lp k ho
hoch v can thi
thip).
5. Da vo chn on, k hoch
- Ch B cn nhp vin iu tr bnh st
chm sc cho ch B ca bn l rt ngay.
g v ti sao?
- V ch B sng vng c P. falciparum
khng thuc Chloroquine lan rng, ch nn
c iu tr bng Sunfate Quinine 10 mg/kg
trng lng c th, 3 ln/ngy v trong 7
ngy.
- C th la chn, Artesunate 2mg/kg 12
ting/ln trong 1 ngy v 2mg/kg cho mi 6
ngy sau .
- Khng
nn
dng
Sulfadoxine/Pyrimethamine v ch B b
d ng vi Sulfonamides.
- Ch B c th v nh sau khi khi st
48 ting.
- Khuyn ch B ung thuc theo ch nh,
cc bin php bo v: Ng c mc mn
v phng bnh trong tng lai.
- Bn bc vi ch B v cc du hiu nguy
him khi mang thai v cn phi yu cu
tr gip ngay nu c bt k du hiu
no xut hin. Nn khuyn khch ch B
by t nhng lo lng ca mnh, ch
lng nghe, v lm yn lng sn ph.
- Yu cu ch B tr li trm y t trong 2
ngy ti gim st cc triu chng v
tun th iu tr thuc.
nh gi

nh
gi.
Hai ngy sau, ch B tr li trm y t. Ch cho bit ang thc hin iu tr
nh k n. Thn nhit ca ch l 37 C. Ch vn cm thy kh chu nhng
khng cn b au u.
6. Da vo cc pht hin trn,
- Ch B nn tip t iu tr cho ti khi
bn s tip tc iu tr cho ch B
hon tt.
nh th no? Ti sao?
- Yu cu tr tr li trm y t 2-3 ngy
sau khi hon tt iu tr.
- Theo di st tnh trng thai, pht hin
v iu tr cc vn lin quan n
thai( thiu mu, thai km pht trin)
a ra d on ni sinh.
134

- Nn bn bc li cc bin php bo v:
ng c mc mn.
p n cu hi l
ng gi

p
ng
gi
Cu 1: Cc nguyn nhn thng gp
- Bnh ngoi khoa: Vim rut tha cp, nhim khun tit niu
- Bnh ni khoa: St rt, vim phi, vim gan, nhim khun tai, mi, hng...
- Chuyn d: Nhim khun m o, nhim khun i.
Cu 2: Thm d cn thit thng thng
- Mu: CTM, Cng thc bch cu, CRP, Cp mu
- Nc tiu: TPT nc tiu, Cy nc tiu.
- Chp phi
- Siu m bng.
- Khm chuyn khoa phi hp.
Cu 3: Phng php x tr
- iu tr ng chuyn khoa v phi hp cc chuyn khoa.
- Chuyn tuyn khi qu kh nng iu tr.
- Bnh ngoi khoa: M khi c ch nh...
- Ni khoa: iu tr nguyn nhn v triu chng.
- Sn khoa: Can thip sn khoa cn thit vi tng trng hp.
Ti li
liu tham kh
kho
1. X tr cc tai bin trong mang thai v sinh , Trang S-100; S-103 ti
S-106.
2. Ti liu o to Hng dn chun Quc gia v cc v cc dch v chm
sc sc kho sinh sn. Nh xut bn Y hc, H Ni 2005.

Bi 13
St sau
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny hc vi
vin ph
phi:

135

1. K c 7 bnh v ni ngoi khoa gy st sau vi cc du hiu chnh v

cch x tr.
2. K c 3 nguyn nhn gy st sau do cc bnh v v vi cc du hiu
chnh v cch x tr.
3. K c 9 hnh thi nhim khun hu sn vi cc du hiu chnh v cch x
tr.
4. a ra c cc thm d vi tng chn on c th.
5. a ra c phng php x tr thch hp.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin hc tp: Bng, bt d, giy kh A0, giy trong, my chiu.
K ho
hoch bi gi
ging

Ni dung ch
ch
yu

Th
Thi
gian
t)
(ph
(ph

ng ph
Ph
Ph
ng
php,

ng ti
ph
ph
ng
tin dy.
hc

ng
Ho
Hot
ng
ca hc vi
vin

Ph
Phn hi
nhanh

Mc ti
tiu hc tp 1: K c cc nguyn nhn ch yu lin quan ti st sau
.

Bnh ni khoa
Do v
Nhim khun
hu sn

30

Thuyt trnh vi Nghe ging.

projecter.
ng no tr
t cu hi: B li cu hi.
cu hi.
Chia nhm tho
lun tng ch .
Giy Ao, bt,
bng.

Hng dn
tr li.
Cung cp
thm thng
tin.
Tm tt sau
tr li hc
vin.

Mc ti
tiu hc tp 2: a ra c cc thm d vi tng chn on c th.
Vim t cung.
30
Thuyt trnh vi Nghe ging.

Ap-xe khung
projecter.
Tr li cu
chu.
t cu hi: B hi.

Vim
phc
cu hi.
mc.
Giy Ao, bt,

St do cng
bng.
sa.

Nhim khun
v.

Cc
nguyn
nhn
ni,
ngoi
khoa:
nhim khun
tit niu, lao
phi.
Mc ti
tiu hc tp 3: a ra c phng php x tr thch hp.

B
sung
thng tin.
Tm tt sau
tr li hc
vin.

136

X tr theo tng
nguyn nhn.

30

t cu hi: B Tho lun.

cu hi.
Chia nhm tho
lun tng ch .
Giy Ao, bt,
bng.

Ni dung bi hc
St sau l st t trn 24h sau sinh vi thn nhit t 380C tr ln. y l
triu chng do nhiu nguyn nhn khc nhau vi mc nng nh khc nhau.
1. St sau do bnh ni - ngoi khoa
1.1. Nhi
Nhim khu
khun vt m
- Du hiu chnh: vt m sng, c dch tit l mu hay m, ty quanh vt
khu.
- X tr: ct ch cch qung, dn lu cho thot dch, khng sinh, ra bng
dung dch st khun v thay bng ngy ti thiu 2 ln.

1.2. Vi
Vim bng quang: xem trong ph
phn st tr
tr
cc
..

1.3. Vi
Vim b th
thn cp: xem trong ph
phn st tr
tr
cc
..

1.4. St rt: xem trong ph

phn st tr
tr
cc
..

1.5. Vi
Vim ph
phi: xem trong ph
phn st tr
tr
cc
..

ng hn: xem trong ph

1.6. Th
Th
ng
phn st tr
tr
cc
..

1.7. Vi
Vim gan do virus: xem trong ph
phn st tr
tr
cc
..
2. St sau do cc bnh v v
ng v
2.1. C
ng
- Du hiu chnh: v sng au c 2 bn, xut hin mun: 3 - 5 ngy sau .
- X tr:
+ Nu ngi m cho con b
Con khng b c, khuyn khch vt sa bng tay hoc bng bm
ht.
Con b c: khuyn khch tng s ln cho b.
Gim au tc: chm lnh, xoa sau lng, lm t u v cho con d
bt v.
Sau khi cho b: chm lnh, bng nng 2 bu v khng qu cht.
Thuc: Paracetamol 500mg x 2 4 vin/ngy.
+ Nu ngi m khng cho b
Trnh kch thch u v, khng chm nng, xoa v.
137

Chm lnh.
Bng cht v.
Paracetamol 500mg x 2 - 4 vin/ngy.
Parlodel 2,5mg x 2 vin/ngy trong 5 ngy.
Theo di tip nu cn.

2.2. Vi
Vim v
- Du hiu chnh: v cng, au, , u v thng nt n, thng b mt
bn v.
- X tr
+ Khng sinh:
Amoxicilin 500mg ung 4 ln ngy x 10 ngy hoc
Erythromycin 250mg ung 4 ln ngy, chia 2 ln x 10 ngy.
+ Khuyn khch ngi m tip tc cho b thng xuyn.
+ Bng nng v khng qu cht.
+ Chm lnh v sau khi cho b.
+ Paracetamol 500mg (khi cn).
2.3. p xe v
- Du hiu chnh: V cng to, sng , c ch n mm, chc d c m.
- X tr: Dn lu m.
+ Nn gy m (ketamin).
+ Rch theo ng nan hoa (trnh gy thng tn cho ng dn
sa).
+ Cho ngn tay i gng v khun vo ph cc vch ngn trong p xe,
nn m.
+ Nht gc vo p xe dn lu m (rt sau 24gi v thay th bng
1 gc chn khc nh hn).
+ iu tr khng sinh (sau khi chch p xe).
Cloxacillin 500 mg ung 4 ln ngy x 10 ngy hoc
Erythromycin 250 mg ung 4 ln, chia 2 ln ngy x 10 ngy.
+ Tip tc cho b: nu bn v p xe cn chy mu, m th cho b bn
lnh v vt b sa v bn au. Sau 48 gi li cho b c 2 bn.
+ Bng v.
+ Chm lnh.
+ Paracetamol 500 mg x 2 - 4 vin/ngy.
+ L liu php.
3. St sau do nhim khun hu sn
nh ngh
3.1.
nh
ngha
Nhim khun hu sn l nhim khun xut pht t b phn sinh dc
xy ra trong thi k hu sn (6 tun l sau ).
Tc nhn gy bnh thng l loi lin cu khun, trc khun ng
rut, t cu khun, cc loi vi khun ym kh...
Vi khun c th ly t tay ca ngi h sinh, t cc dng c , t
mn nht da ca nhng ngi xung quanh, t cc vi khun gy bnh c sn
trong ng sinh dc ca sn ph.
138

Vi khun xm nhp vo c th qua vng rau bm, vt rch ca ng

sinh dc khi hay qua cc l t nhin, hoc do tim chch. N c th xm
nhp vo mt hay nhiu c quan ni tng ngi bnh.
Nhim khun hu sn c th gy vim vng chu nu khng c iu
tr thch ng s dn ti chong nhim khun, suy thn v c th t vong. V
lu di c th b vim vng chu mn tnh, cha ngoi t cung hoc v sinh.
3.2. Cc yu t thu
thun li gy nhi
nhim khu
khun hu sn
- V i sm, i v non, r i.
- Chuyn d ko di (hn 24 gi).
- K thut ra tay khng m bo v sinh.
- Khm m o nhiu ln khng m bo v sinh.
- khng v khun.
- Chm sc vt thng tng sinh mn sau khng tt.
- Can thip vo bung t cung nh: forceps, gic ht, bc rau, kim sot t
cung.
- St rau.
- Rch: m o, c t cung, tng sinh mn.
- Bng huyt.
- M b bnh trong khi mang thai nh thiu mu, suy dinh dng, tiu
ng, tin sn git, nhim khun m o...
3.3. Cc hnh th
thi nhi
nhim khu
khun hu sn

o, c t cung
3.3.1. Nhi
Nhim khu
khun tng sinh mn, m h, m
o,
- Nguy
Nguyn nh
nhn
+ Thng do rch hoc ct khu tng sinh mn khng khu hoc khu
khng ng cch, khng v sinh.
+ Rch: m o, c t cung do .
+ B qun gc trong m o.
ng
- Tri
Triu ch
ch
+ Vt rch hoc ch khu sng ty, , au i khi c m.
+ T cung co hi tt, sn dch c th hi. Nu do st gc th rt hi
+ C th st nh 38oC - 38,5oC.
+ Th trng chung: tnh to, trung bnh.
- iu tr
tr
+ V sinh ti ch, ra bng thuc tm pha long 0,1% hoc nc mui
ng trng 0,9%.
+ Nu sau khi dng khng sinh, vt khu vn sng, , r nc vng
th ct ch ngt qung (ct b mi ch gia hai mi) cho thot dch.
+ Nu ton b vt khu nhim khun, bung ht ch th phi ra vt
thng cho n khi hon ton khng c m, nc vng, m di da hi phc tr
li mi c khu li tng sinh mn.
+ Ly gc b b qun trong m o (nu c).
3.3.2. Vi
Vim ni mc t cung
139

- Nguy
Nguyn nh
nhn
+ Thng do st rau, nhim khun i, chuyn d ko di hoc do
nhng th thut can thip vo bung t cung khng v khun....
+ y l hnh thi nhim khun nh ca nhim khun t cung hu
sn, nhng nu khng iu tr thch ng s dn n cc bin chng trm trng
hn nh vim t cung ton b, vim phc mc, nhim khun huyt...
ng th

ng gp
- Tri
Triu ch
ch
th
ng
+ Ngi m st 380C - 390C trong khong 2 ngy sau khi , khng
k 24 gi u v khng c nguyn nhn st khc (nh st rt) xut hin.
+ T cung co hi chm, mm, n au.
+ Sn dch hi, i khi c ln m.
+ Th trng: mt mi, lo lng.
- iu tr
tr
+ H st bng p khn nc lnh v cho ung nc.
+ Cho thuc co hi t cung (oxytocin 5 n v x 1 - 2 ng/ngy, tim
bp).
+ Cho khng sinh thch hp: tim hoc ung trong 7 ngy, liu lng
ty tnh trng bnh v loi thuc c c s..
+ Nu do b sn dch phi xoa bp y t cung tng mu ra, nu
khng c kt qu th nong c t cung cho dch thot ra ngoi.
+ Nu chn on c st rau phi no ly rau sau khi cho khng sin
(ch thc hin bnh vin).
- Di
Din bi
bin
Nu iu tr nh trn, sn ph gim st hoc ht st, khng au vng bng,
sn dch t dn, khng hi, hng nht dn l iu tr c kt qu, s cho khng
sinh tip n 5 - 7 ngy, v xut vin. Nu bnh vin huyn th nn dng khng
sinh theo ng truyn tnh mch.
Nu iu tr ri m sn ph c mt trong cc biu hin sau:
+ Mt mi, bn chn khng yn.
+ Huyt p thp (di 90/60mmHg).
+ Mch nhanh yu.
+ Da lnh, m.
+ Nhit khng gim m c th tng ln 390C - 400C.
+ Cm thy au vng thn.
+ T cung khng co hi, n au.
+ au h v, c phn ng.
+ Sn dch hi, hoc chy mu m o nhiu hn. Vt rch tng sinh
mn, m o bung toc ra.
Vi cc iu kin nu trn, d phng din tin xu, phi truyn b dch
ng tnh mch, nhanh chng chuyn sn ph ln tuyn trn c n h sinh i
km, theo di th trng ngi bnh chng chong kp thi.

: Cc hnh th
Ch
Ch
thi kh
khc k ra sau
yy ph
phi chuy
chuyn ln tuy
tuyn tr
trn iu tr
tr.
3.3.4. Vi
Vim t cung to
ton b
140

y l hnh thi vim t cung nng hn. Khng nhng ch lp ni mc b

nhim khun m cn c nhng m trong lp c t cung. Tin trin c th lm
thng t cung, gy vim phc mc hoc nhim khun huyt.
- Nguy
Nguyn nh
nhn
Ging nguyn nhn ca vim ni mc t cung...
ng v x tr
- Tri
Triu ch
ch
tr
+ Nng hn vim ni mc t cung, sn dch rt hi thi, mu nu en.
+ T cung to, mm, n au, i khi n gy ting ku lo xo nh c
hi, c bit c th c ra huyt vo khong ngy th 8 - 10.
+ iu tr cn s dng khng sinh liu cao v phi hp nhiu loi, cn
phi ct b t cung.

3.3.5. Vi
Vim t cung v ph
phn ph
ph
T t cung, tnh trng nhim khun c th lan rng sang cc c quan ph
cn nh dy chng rng, vi t cung, bung trng...
- Tri
ng
Triu ch
ch
+ Xut hin chm, khong ngy th 8 - 10 sau .
+ St cao ko di km au bng di.
+ T cung vn cn to, co hi chm, n au.
+ Bn cnh t cung thy xut hin mt khi u cng, au, b khng r
rt.
- iu tr
tr
+ Khng sinh thch hp liu cao.
+ Nu khi vim tin trin thnh ti m nm thp st ti cng th rch
ti cng dn lu ti m qua ng m o.
+ Tin trin c th khi dn nu iu tr hu hiu v kp thi. C th
gy bin chng vim phc mc hay ti m v vo bng quang, m o, trc
trng.
c mc ti
3.3.6. Vi
Vim ph
ph
tiu khung
T t cung v cc c quan ph cn, nhim khun c th lan sang phc mc
vng tiu khung.
ng
- Tri
Triu ch
ch
+ C th xut hin sm khong 3 ngy sau hoc chm hn, khong
ngy th 7 - 10 sau mt thi k nhim khun t cung hay m h, m o.
+ St cao 390C 40OC , c th rt run.
+ au nhiu vng bng di, n bng c phn ng vng ny.
+ Khm m o thy t cung cn to, di ng km, au, ti cng sau
y, ph n.
+ Trng hp ti m nm ti cng sau, kch thch trc trng gy hi
chng gi l.
- iu tr
tr
+ Ni khoa vi khng sinh liu cao. Nu c bc m ti cng th
chuyn vin dn lu qua ng m o. M bng khi c bin chng vim
phc mc ton b.

141

c mc to
3.3.7. Vi
Vim ph
ph
ton b
- Nguy
Nguyn nh
nhn
+ Thng l th pht do s tin trin ca nhng hnh thi nhim
khun sinh dc k trn, do ti m v vo bng. Rt him khi thy vim phc
mc nguyn pht do thai ph b nhim khun sn hng, tai, b cm...
+ Sau c th suy nhc, vi khun xm nhp ton c th, khu tr ti
phc mc gy vim phc mc.
ng
- Tri
Triu ch
ch
+ Ton trng mt mi, st cao, mch nhanh, kh th, nn.
+ Bng hi chng, au.
+ Phn ng thnh bng, c bng trn ln bng di.
+ Thm ti cng rt au.
- iu tr
tr
+ Dng khng sinh liu cao.
+ Nng th trng.
+ Vim phc mc th pht phi ct t cung. y l ni pht sinh ra
m.
+ Tin lng xu, t l t vong cao, d gy di chng tc rut v sau.
3.3.8. Nhi
Nhim khu
khun huy
huyt (nhi
(nhim khu
khun mu).
- Nguy
Nguyn nh
nhn
+ Do th thut hoc dng c khng v khun.
+ Do iu tr cc tnh trng nhim khun khng ng cch, khng
liu lng, khng thi gian.
+ C th do can thip phu thut qu sm khi cha bao vy c
nhim khun khu tr ti b phn sinh dc bng khng sinh, to iu kin cho vi
khun lan trn vo mu.
- Tri
ng v ch
Triu ch
ch
chn on
+ Thng l st cao, rt run nhiu ln trong ngy. C nhng th bn
cp, khng st cao nhng st ko di.
+ Ton trng suy nhc, c th i n chong, h huyt p, m man.
+ Cy mu chn on xc nh (tuyn trn).
+ cc trng hp nng, ngoi nhim khun u tin cn c nhng
nhim khun th pht nh thn, gan, phi...
- iu tr
tr
+ Khng sinh liu cao.
+ Truyn dch, iu chnh cn bng nc in gii.
+ Gii quyt nhim khun nguyn pht: ct t cung bn phn 2
phn ph.
+ Tin lng rt xu. Vn chnh l phng bnh.
- D ph
phng:
+ Nhim khun c th c phng bng cc bin php sau y:
+ Sn ph cn c dinh dng tt, c iu tr cc bnh c sn
trc khi chuyn d
+ Ph n c thai v khi bt u chuyn d nn tm.
+ Tt c nhng ngi chm sc ph n c thai phi sch s v lun
142

ra tay.
+ Tt c cc dng c dng cho ph n c thai v lc u phi rt
sch. Nh h sinh v xung quanh lun v sinh sch s theo cc quy trnh phng
trnh nhim khun.
+ m bo v sinh khi khm m o, ch khm m o khi cn thit.
c bit hn ch khm khi i v.
+ Ra tay sch s trc v sau khi khm cho ngi m hoc tr s
sinh.
+ Hng dn tt c ph n c thai n khm c s y t khi i v.
+ Gi v sinh tng sinh mn tt trc v sau khi .
+ Cc cn b cng nhn vin y t nu gng tt v v sinh sch s v
gio dc nhn dn trong cng ng v tm quan trng ca vic gi gn v sinh
sch s.

3.3.9. Vi
Vim tc tnh mch sau
Bnh him gp Vit Nam, c th gp trong cc trng hp sau
ngi mc bnh tim hoc bnh mch mu. Rt thng gp phng ty.
ng
- Tri
Triu ch
ch
+ St nh, mch tng dn ln.
+ au cng chn, bn chn lin quan vng tc mch, chi ph n, sng
nng.
+ i khi au but ngc, kh th, khc ra mu, nu tc mch phi.
+ Xt nghim : ng mu tng, Doppler mch tm v tr tc mch.
- X tr
tr
+ Chuyn tuyn sm.
+ Bt ng chi.
+ Chng ng : Hparine 250mg/ 24h tnh mch chia 4 ln cch 4
gi
(100mg, 50mg, 50mg, 50mg). Theo di prothrombin phng chy mu.
+ Khng sinh ton thn, h st, gim au.
+ Ngi c yu t nguy c cn dng chng ng d phng: Bnh
tim
+ Nu cc gy tc (Thrombus) to, c th m ly ra.
Cu hi l
ng gi
ng
gi
1. K mt s nguyn nhn gy st sau thng gp.
2. a ra phng php x tr vi mt s nguyn nhn c th.
Bi tp tnh hu
hung
ng dn
H
ng
c v phn tch nghin cu tnh hung di y. Cng nhau tr li cc
cu hi nghin cu tnh hung. Ch ti cc bc trong vic a ra cc quyt
nh lm sng. Cc nhm khc nn nghin cu cng mt tnh hung hoc mt
tnh hung tng t. Khi cc nhm hon tt, chng ta s tho lun v cc
nghin cu tnh hung v tr li cc cu hi m mi nhm a ra.
143


ng hp 1: St sau
Nghi
Nghin cu tr
tr
ng
p n

p
Ch B 22 tui, thai thng cch y 3 ngy ti TYT x. Con ch nng
3000g. Ch B c ct khu tng sinh mn. Ch c t vn v cc du
hiu nguy him trc khi ra v, bao gm s cn thit phi tr li TYT ngay nu
c cc du hiu nguy c. Ch B ti khm v vt ct khu tng sinh mn ngy
mt au trong vng 12 gi gn y. Ch cng ni rng cm thy st v mt.
nh gi
c th

nh
gi (b
(bnh s, kh
khm th
th
th, quy tr
trnh sng lc, kh
khm/x
m/xt nghi
nghim
mu).
1.Khi nh gi ban u v tnh
- Ch B cn c cho hi n cn v lch
trng sc kho ca ch B bn lm s.
nhng g? Ti sao?
- H phi c thng bo v nhng g
s lm sp ti. Ngoi ra, nhng cu hi ca
ch phi c gii p mt cch bnh tnh v
chc chn.
- nh gi ton thn: nhit , mch,
HA, h hp, hi xem c triu chng khc
nh: au bng hay ra dch hi.
2. C im no c bit trong
- Vt ct tng sinh mn ca ch B cn
khm thc th ca ch B gip c khm xem c au, ra dch, to m,
chn on hoc xc nh vn vim nhim khng (au ti vt ct khu, ra
/nhu cu, v ti sao?
dch c mu hoc dch trong, c m, c khi
huyt t, c au v cng, sng xung
quanh vt thng l cc du hiu ca vim
vt ct khu. Nu thy ra m, cn xc nh
xem t vt thng hay ch khc (t cung).
- Cn khm bng v kim tra sn dch.
Pht hin cc triu chng km theo ca st
(au bng, sn dch hi c m).
3. Ti thi im ny, cn c th
- Cha cn thi im ny.
thut / k thut no gip nh
gi ban u ch B, ti sao?
nh vn
/nhu cu).
Ch
Chn on (x
(xc
nh
/nhu
Bn hon thnh vic khm cho ch B v thy: St 38 C, mch 88, HA
120/80 mm Hg, nhp th 20 ln/pht. Vt ct tng sinh mn au, c m chy ra
t vng gia, sng nh bn ngoi vng mp ct. Khng au bng, sn dch
nu xm, lng bnh thng, khng m, khng hi.
4. Theo kt qu trn, chn on
- Cc triu chng v du hiu ca ch B
ca ch B l g (vn , nhu cu), (sng, au vt khu, ra m, st) tng ng
ti sao?
vi p xe vt khu tng sinh mn.
Ch
Chm sc (l
(lp k ho
hoch v can thi
thip).
5. Da trn chn on, k hoch
- Do c m vt thng, cn m v dn
chm sc ch B nh th no v ti lu bng cch ct ch. Cho Ampicillin
sao?
500mg, 6 vin/ngy.
144

- Cc bc thc hin: X tr bin

chng cn c gii thch cho ch B, ch cn
c ng vin, ni r cc lo lng, lng
nghe, ng vin.
- Ch B cn c t vn v nhu cu v
sinh tt, thay bng v sinh t nht 3 ln mi
ngy, mc qun o sch.
- Ch cng cn c an i - ngh ti nh
v ung cng nhiu nc cng tt.
- Ch B cn quay li khm sau 3 ngy ti
TYT.
nh gi

nh
gi.
Ch B tr li TYT khm nh c hng dn. Nhit 37.6 C. Vt khu
tng sinh mn khng au, t cng hn v tit dch t hn.
6. Da trn kt qu trn, k
- Cc bc x tr tai bin tip theo cn
hoch chm sc tip theo l g, c gii thch cho ch B, ch cn c an i
ti sao?
ng vin v gii thch cc bn khon.
- Ch B cn c theo di hng tun cho
n khi vt khu tng sinh mn lnh hn.

ng hp 2: St sau
Nghi
Nghin cu tr
tr
ng
Ch D 19 tui, ln u cch y 3 tun ti TYT x. Cuc din ra
bnh thng v tr sinh ra khe mnh vi cn nng bnh thng. Bn gp ch D
ln cui cng 2 ngy sau khi , khi tnh trng m v con tt. Hm nay ch D
n trm y t x v c au cng v v cm thy mt mi.
nh gi

nh
gi (ti
(tin s, kh
khm, xt nghi
nghim).
1. Khi nh gi ban u v
- Ch D cn c cho hi n cn v lch
tnh trng sc kho ca ch D
s.
bn lm nhng g? Ti sao?
- H phi c thng bo v nhng g s
lm sp ti. Ngoi ra, nhng cu hi ca
ch phi c gii p mt cch bnh tnh
v chc chn.
nh gi nhanh tnh trng nhit , HA, mch,
h hp, ngoi ra cn cn hi cho con b th no,
c vn g khng, cho b my ln trong 24
gi, tr c n g khc ngoi sa m khng, c
nt nm v khng?
2. C im no c bit trong
- V ca ch D cn c khm xem c au
khm thc th ca ch D gip
cng khng, c sng v vim khng, c
chn on hoc xc nh vn
nt u v khng.
/nhu cu, v ti sao?
- Tnh trng t cung, c t cung, tng sinh
mn.
3. Ti thi im ny, cn c
- Cha cn thi im ny.
145

th thut / k thut no
gip nh gi ban u ch D,
ti sao?
nh vn
Ch
Chn on (x
(xc
nh
,, nhu cu).
Bn nh gi xong ch D v pht hin thy:
St 38 C, mch 90, HA 120/80 mm Hg. C khi to, cng au v bn
tri, tm thy c mt khi , c vin r, khng dch chuyn khi s, nm trn
mt vng v.
Ch D thng bo rng trong vng tun u sau , con ch c v kh ngm
v, nhng hin nay c v tt hn. B n 6 ln trong 24 gi v c ung nc
gia cc ba n. Ch D cho b trc khi khm gn 1 gi.
4. Theo kt qu trn, chn
- Cc du hiu v triu chng ca ch D (v
on ca ch D l g, ti sao?
d st, au v, khi to, au, sng v)
tng ng vi vim tuyn v.
Ch
Chm sc (l
(lp k ho
hoch v can thi
thip).
5. Da trn chn on, k
- Ch D cn c iu tr khng sinh:
hoch chm sc ch D nh th
Amoxicillin 500 mg, ung 2 vin mi ln,
no v ti sao?
3 ln/ngy trong 7 ngy, hoc
Erythromycin 500 mg, ung mi ln 2
vin, 2 ln/ngy trong 7 ngy.
- Quan st k thut cho b c ng (v tr
ca u v thn tr, m tr ng cch, gn
vi c th m, con p vo lng m, mi
i din vi u v, v cch ngm v:
Qung v trn cn l ra nhiu hn phn
di ming tr, ming m to, mi di tr
ra, cm chm vo v).
- Ch D cn c an i v ng vin - t
vn v tip tc cho b t nht 8 ln trong
24 gi, ch c khuyn ngng cho tr
ung nc v c t vn v cho b hon
ton.
- Cn eo nt v, chm lnh gia cc ln
cho b gim sng v au.
- Pacacetamol 500 mg ng ung.
- Ch D cn c dn tr li khm sau 3
ngy.
nh gi

nh
gi.
Ba ngy sau, ch D thng bo rng ch cm thy tt hn v ch dng s
dng thuc. Nhit ca ch l 37.6 C, mch 80, HA 120/80 mm Hg. au v
sng v gim i. Ch cho bit ch ngng cho tr ung nc v ch cho b trn
6 ln trong 24 gi, ng thi tr c v ngm v tt hn.
6. Da trn kt qu trn, k
- Ch D cn c t vn v tm quan trng
hoch chm sc tip theo l
ca vic s dng khng sinh 7 ngy (3
g, ti sao?
ngy dng khng sinh cha gii
quyt tnh trng vim nhim).
146

- K thut cho con b cn c quan st

li: kim tra t th v ngm v, t vn tip
tc nhm an i v ng vin Ch D tip
tc cho b t nht 8 ln trong 24 gi.
- Ch D cn c theo di tng 2 - 3 ngy,
m bo rng ch p ng tt vi iu tr
khng sinh.

ng hp 3: St sau
Nghi
Nghin cu tr
tr
ng
Ch C 35 tui, PARA 3023. Ch ti nh cch y 5 ngy, thai thng
v cuc do b dn gian . Chuyn d ko di 2 ngy v sau ch
c. Tr th t nhin v c v khe mnh. Chng ch C a ch n Trm Y t
hm nay v ch b st v lnh run trong vng 24 gi trc .
nh gi

nh
gi (ti
(tin s, kh
khm, xt nghi
nghim).
1. Khi nh gi ban u v tnh
- Ch C v chng ch cn c cho hi n
trng sc kho ca ch C bn
cn v lch s.
lm nhng g? Ti sao?
- H phi c thng bo v nhng g s
lm sp ti. Ngoi ra, nhng cu hi ca
ch phi c gii p mt cch bnh
tnh v chc chn.
- Nn lm mt nh gi nhanh kim tra
mc ca bnh: nhit , mch, HA,
h hp, hi xem c triu chng khc nh
cm thy yu hoc ng m mt, tiu tin
c bnh thng khng, au bng khng,
dch m o hi khng, c trong vng
c st rt khng.
- Cc thng tin cn c thu thp khi
ca ch C: Khi i v, khi s rau, ca
kt tt hay c ra qu nhiu mu sau .
- C chn tho dc vo m o trong khi
chuyn d, tim phng un vn hay
cha.
2. C im no c bit trong
- Ch C cn c khm bng xem c au
khm thc th ca ch C gip
khng, kim tra m o xem c ra dch
chn on hoc xc nh vn
m khng (au bng di, cng au t
/nhu cu, ti sao?
cung, sn dch c m, mi hi l cc du
hiu v triu chng ca vim t cung)
- Khm tng sinh mn, m o v c t
cung ca ch C xem c vt rch, c bit
khi c chuyn d ko di.
3. Ti thi im ny, cn c
- Chc nng gan thn v in gii , t
th thut / k thut no gip
bo mu, Hb, nui cy mu, sn dch.
nh gi ban u Ch C, ti
sao?
147

nh vn
Ch
Chn on (x
(xc
nh
,, nhu cu).
Kt qu nh gi ch C nh sau:
Ch C st 39.8 C, mch 136, HA 90/50 mm Hg, nhip th 28l/p, da xanh
ti v m mt, hi mt nhn thc. Ch c au bng di, t cung to, mm v
cng au, dch m o hi. Khng bit r l rau c s hon ton khng. Bch cu
20.000. Xt nghim thy mt nc.
4. Theo kt qu trn, chn on
- Cc du hiu v triu chng ca ch C (v
ca ch C l g (vn , nhu
d st, chong-mch nhanh, ln, au
cu), ti sao?
bng di, cng au t cung, sn dch
hi) cho thy c nhim trng huyt do
nhim khun hu sn.
Ch
Chm sc (l
(lp k ho
hoch v can thi
thip).
5. Da trn chn on, k Ch C cn c iu tr chng chong ngay:
hoch chm sc ch C nh th
- t ch nghing v 1 bn.
no v ti sao?
- Thng ng th.
- Cho th -xy 6 - 8 l/pht bng mt n
hoc ng ni kh qun.
- Gi m.
- u thp.
- Theo di mch, HA, nhp th v nhit
.
- Bt u truyn tnh mch bng kim to
truyn dch nhanh v khng sinh:
Cephalosporin 1g tnh mch mi 8 gi,
thm Metronidazole 500 mg tnh mch
mi 12 gi.
- Theo di lng dch vo v ra (c nh
thng tiu o lng nc tiu).
- Cho Depersolon.
- Truyn mu cn sn sng cng nhanh
cng tt.
- Do ch C chuyn d trong tnh trng
khng v sinh, cn chng ung vn.
- Cn ct t cung sau khi ton trng tm
n nh, nhng khng nn tr hon qu
24 gi.
- Cn gii thch cho ch C v gia nh, h
cn c ng vin v lng nghe.

nh gi
nh
gi.
36 gi tnh t khi bt u iu tr, kt qu nh sau:
Ch C st 38 C, mch 96, HA 110/70 mm Hg v nhp th l 20. Ch t ti
hn v c nhn thc. Vt m bng ch khng c du hiu nhim trng v
khng c dch m o.
6. Da trn kt qu trn, k
- Khng sinh tnh mch cn c tip tc.
hoch chm sc tip theo l g,
- Cc du hiu sinh tn, lng dch vo v
ti sao?
ra, cn c tip tc theo di.
148

- B dch n khi ton trng n, sau

cho n.
- Gii thch cho bnh nhn v gia nh
h tip tc hp tc iu tr.
- Cn gp b m vn cho ch C
truyn thng v cc thc hnh
sch.
p n cu hi l
ng gi

p
ng
gi
Cu 1: Mt s nguyn nhn thng gp
- Bnh ni ngoi khoa: St rt, vim phi, nhim khun TMH...
- Bnh v: Vim tc tuyn v, p xe v...
- Nhim khun hu sn: Cc hnh thi ca NKHS.
Cu 2: Phng php x tr
iu tr ng chuyn khoa v phi hp cc chuyn khoa
- Chuyn tuyn khi qu kh nng iu tr.
- Bnh ngoi khoa: M khi c ch nh...
- Ni khoa: iu tr nguyn nhn v triu chng.
- Sn khoa: Can thip sn khoa cn thit vi tng trng hp.
Ti li
liu tham kh
kho
1. X tr cc tai bin trong mang thai v sinh
2. Ti liu o to Hng dn chun Quc gia v cc dch v CSSKSS.
Nh xut bn Y hc, H Ni 2005

149

Bi 14
u chuy
n d
Bi
Bi
chuy
Mc ti
tiu hc tp

Sau khi hc xong bi hc ny, hc vi

vin ph
phi:
1. Ghi ng din bin ca cuc chuyn d trong qu trnh theo di sn
ph bng biu chuyn d (BCD).
2. Pht hin c cc du hiu bt th ng biu hin nguy c i vi
m v con khi theo di sn ph da trn BCD.
3. Nu c cch x tr mt s nguy c xut hin khi theo di trn
BCD (mc tiu ny ch yu dnh cho bc s iu tr).

ng ti
Ph
Ph
tin dy hc
Bng, bt, giy trong, n chiu, ti liu pht tay (mu biu chuyn d
in sn lm bi tp, mi hc vin 5 bn), giy kh to, mu biu chuyn d
(trong b cng c hc tp ca P10 cung cp), s m c t cung t 3 n
10cm.
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 4 tit

Ni dung ch
ch
yu

1. L ng gi
trc hc.

2. Mc tiu hc
tp.
3. M u v
gii
thiu
BCD.

4. Gii thiu cc
k hiu ghi
trn BCD.

ng ph
Th
Thi Ph
Ph
php
gian
ng ti
ng
tin
t) ph
(ph
(ph
dy/h
y/hc
10
Ging vin chiu
giy trong hoc
giy pht tay cc
cu hi.
5
Cho hc vin c
v bnh lun tng
mc tiu.
15
S dng BCD
trn giy kh to
trong cng c
dy hc trnh
by kt hp vi
hi p.
25
Cho hc vin c
v bnh lun ti
liu, kt hp vi

ng
Ho
Hot
ng
ca hc
vi
vin

Ph
Phn hi
nhanh

Hc vin tr
li
ming
hay tr li
trn giy.
c v bnh
lun
mc
tiu.
Nghe thuyt
trnh
v
tham
gia
tho lun.

Dng kt qu
lng gi trong
bi ging.

Nhn xt ca
ging vin v
hc vin.

c v bnh
lun ti liu.

150

Ni dung ch

ch
yu

5. H ng dn
cch ghi trn
BCD, cch
nh gi v
thi x tr
khi xut hin
nguy c. Ln
l t
theo
cc bng ghi
nhp tim thai,
tnh trng i,
mc tin
trin ca ngi,
biu m c
t cung v
mc tin trin
ca u thai,
biu cn co
TC, ton trng
m, tnh trng
Prtin niu.
6. Mt s nguy
c pht hin
khi theo di
bng BCD.

Th
ng ph
Thi Ph
Ph
php
gian
ng ti
ng
tin
t) ph
(ph
(ph
dy/h
y/hc
h ng dn ca
ging vin trn
giy trong.
60
Dng giy trong
chun b sn,
thuyt trnh ngn
kt hp hi p.

50

Chia 4 nhm lm
bi tp s 13 v
14 trong phn t
l ng gi. Mi
bi tp do hai
nhm thc hin
so snh kt
qu gia cc
nhm.

Ho
ng
Hot
ng
ca hc
vi
vin

Ph
Phn hi
nhanh

Nghe thuyt Bnh lun ca

trnh v tho ging vin v
lun cc cu hc vin .
hi
ca
ging vin.

Lm bi tp, Bnh lun v b

ghi li p sung ca ging
n trn giy vin, hc vin.
to, trnh by
tr c lp.
B sung v
nhn
xt
gia
cc
nhm
tr c lp.

ng gi
L
ng
gi sau hc: (15 pht).
S dng cc cu hi t l ng gi trong bi hc.
Tng kt bi hc: (5 pht)
Nhn mnh nhng im quan trng v cch ghi chp, theo di trn BCD.
Gi
Gii thi
thiu bi hc
151

Biu chuyn d l mt bng ghi li cc din bin ca mt cuc

chuyn d theo thi gian bng cc k hiu c quy nh.
Biu chuyn d l mt ph ng tin hu hiu gip vic theo di
din bin ca mt cuc chuyn d, c coi l h thng bo ng sm,
gip cn b y t pht hin kp thi cc nguy c can thip ng lc nht
(chuyn tuyn hoc x tr bng cc bin php thch hp) nhm gim t l tai
bin v t vong cho b m, thai nhi.
Ni dung bi hc
1. M t ni dung mt biu chuyn d.
Qua nhiu nm nghin cu, th nghim nhiu nu c, T chc Y T th
gii t ra mt mu biu chuyn d. ph hp vi cc tuyn trong vic
theo di sn ph chuyn d n c ta hin nay, biu ny c thay i
cht t s dng nh trang bn. Xem hnh 1.
2. Khi no s dng biu chuyn d
Biu chuyn d l ph ng tin theo di cc sn ph khi
chuyn d, v vy n ch c dng khi sn ph chuyn d tht s. Cng
v th, biu chuyn d khng c gi tr theo di pht hin nguy c trong
khi c thai.
Biu chuyn d cng khng p dng cho nhng tr ng hp
chuyn d m ngay t u xc nh l khng c kh nng hoc c nhiu
nguy c nu theo ng di ( ng m o), s phi chn cch
m ly thai ch ng hay cp cu trong cc trng hp ngi thai bt thng
(ngi trn, ngi thp tr c, ngi vai, ngi mng), cc tr ng hp rau tin
o trung tm hon ton hay rau tin o c chy mu nhiu, nhng tr ng
hp thai to hay bt tng xng thai chu, tin sn git v.v....
Vi sn ph c so m c t cung, nu c ch nh cn m ch
ng th ng nhin khng theo di bng biu chuyn d; nu c ch nh
cho sn ph ng d i th vn c th s dng biu chuyn d
theo di nhng cn cnh gic cao c th x tr kp thi cc bin c gy
nt so m t cung trong qu trnh theo di.
3. Cch ghi v phn tch, nh gi mt biu chuyn d.
D i y s ln l t trnh by cch thc ghi chp, cch phn tch
nh gi cc phn trong biu chuyn d:
tc
3.1. Ph
Phn th
th
H v tn sn ph: Ghi bng ch in hoa. V d: NGUYN TH THU.
PARA: Gm 4 ch s, s u l s ln thng, s th hai l s ln
non thng, s th ba l s ln c thai di 22 tun, s th 4 l s con sng.
S nhp vin: ghi s th t trong s khm khi nhp vin ca sn ph.
Ngy/gi nhp vin: ghi theo ngy d ng lch ( phn bnh n khi
nhp vin, khng cn ghi biu chuyn d).
152

Ngy/gi ghi biu : ghi v ng gi vi s l tng pht ngay khi

sn ph c du hiu chuyn d tht, theo thang gi t 0 n 24.
V d: gi chuyn d tht ca sn ph Thu l 14 gi 15 (tc 2 gi 15
pht chiu). Xem hnh 2.
Trong biu chuyn d cn c cc trng thi gian nm pha
d i bng ghi biu c t cung v tin trin ca ngi th cn ghi
thi gian chuyn d tht cnh ch thi gian (nm ngoi biu ) nh ng
vi s ghi c lm trn s. C th l: nu s pht l t 30 tr xung th
ghi s gi chn trc thi im chuyn d tht; nu s pht l t 31 tr ln th
ghi s gi chn sau thi im chuyn d. V d: sn ph Thu vo vin
chuyn d tht lc 14 gi 15 th ghi 14 gi; nu ngi khc chuyn d lc 15
gi 40 pht th ghi trn s thnh 16 gi. Nh vy cc tip theo hng ngang
thi gian s c ghi tip theo gi lm trn s; v d trng hp ca
sn ph Thu s 1 s ghi 15 gi, s 2 ghi 16 gi. Xem hnh 3(cch lm trn
s ny gip cho vic theo di v sau d dng hn v c bt u mt gi mi
th cn b y t s thm khm theo quy nh v ghi vo biu ; mt khc do
trng qu nh ch ghi gi chn, khng c s l, biu s sng sa hn).
i v: nu ch a v i th ghi ch a; nu i v th ghi s gi
tnh t lc v i n lc bt u ghi biu , v d 45 pht hay 1gi, 2 gi...
Xem hnh 4
Biu chuyn d
H v tn: ...............................................................PARA ....................... S nhp vin ...................
Ngy/gi bt u ghi biu ............................................................. i v .......... gi
180
170
160
150
140
130
120
110
100

Nhp
tim
thai

Tnh trng i
chng khp
10
9

Pha Tch cc

Pha tim tng

8
m C T C (c m )
(X )

7
6
ng

5
4

o
b

ng

ng

nh
h

ng

Tin trin
ca u
(O)

2
1

Gi 0

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

5
4
3
20-40 giy
2
>40 giy 1
<20 giy

Thuc dng

S cn co TC
Trong 10 pht

Thi gian

180

Mch 170

160
150
140
130
Huyt 120
110
p
100
90
80
70
60

Thn nhit o C
Prtin niu

153

Hnh 3

Biu chuyn d
H v tn: Nguyn Th Thu
Ngy/gi bt u ghi biu :

S nhp vin ..685 ..

PARA ..1011..

14 gi 15 ngy 20/10/2003

i v. ....Cha. .......... gi

180
170
160
150
140
130
120
110
100

Nhp
tim
thai

Tnh trng i
chng khp

T
O

V i

10

Pha Tch cc

Pha tim tng

9
8
m CTC (cm )
(X)

7
ng

6
5

o
b

ng

g
n

nh
h

ng

Tin trin
ca u
(O)

3
2
1

G i 0

Thi gian

1
h

14 15

3
h

17

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

19

Hnh 4
3.2. Cc k hi
hiu v nguy
nguyn tc ghi tr
trn bi
biu chuy
chuyn d
3.1.1.C
3.1.1.Cc k hi
hiu ghi tr
trn bi
biu
Mi d kin cn ghi trn biu c quy nh bng mt k hiu nht
nh, c th l:
- Nhp tim thai v nhp mch ca sn ph c ghi bng du chm .
- ghi cc mc Tnh trng i: S dng cc k hiu sau ty tnh
hung:
+ Khi i ch a v: ghi loi u i pht hin c khi khm: i
dt:
ch D, i phng: ch P.
+ Nu i v: ghi theo mu sc n c i quan st c: khi
n c i
bnh thng (trong hay hi c) ghi ch T, nu n c i xanh phn su ghi
ch X, nu c mu ghi ch M.
- K hiu chng khp c ghi nh sau:
+ Khi khng c hin t ng chng khp: khe h gia hai
x ng
154

nh ca u thai hi cch xa nhau (s thy khi thm m o): ghi k hiu 0.

+ Khi thy hai xng nh st vo nhau khng cn khe h: ghi
+.
+ Khi hai xng nh bt u chng ln nhau: ghi ++.
+ Khi hai x ng nh chng ln nhau nhiu: ghi +++.
- m ca c t cung ghi k hiu x.
- Mc tin trin ca ngi thai ghi k hiu o.
- K hiu ghi v cn co t cung:
+ Nm vung theo chiu dc ca phn ny ni ln tn s cn
co t cung trong 10 pht. Cch ghi s nu phn di.
+ Khi thi gian mi cn co cn nh, d i 20 giy: cc ng
khung, trng
+ Khi thi gian mi cn co t 20 - 40 giy: cc nh du chm
+ Khi thi gian mi cn co trn 40 giy: cc gch cho
- Huyt p sn ph c ghi k hiu mi tn hai u nhn , u
trn ch s huyt p tm thu (ti a), u di ch s huyt p tm
trng (ti thiu).
- Thn nhit: ghi theo bch phn ( C) bng ch s, v d 36o8,
37o1...
- Kt qu th protein niu c ghi bng cc k hiu ( - ), (), (+) hoc
(++) ty theo khi nh tnh l khng c, c vt, c t hay c
nhiu Prtin trong n c tiu.

3.1.2. Nguy
Nguyn tc ghi cc k hi
hiu tr
trn bi
biu
Cc k hiu ghi trn biu cn c ghi ng v tr theo thi gian
thm khm theo di vi nguyn tc sau y:
K hiu c ghi trn ng k dc nm ngay sau s ghi gi theo
di, ni giao im ct ng ngang ca cc ch s tng ng.
V d: cc ch s khm nhn ln u tin khi vo vin phi c ghi li
trn dng k dc u tin ca biu (t ng ng vi thi im 0 tnh theo
thi gian bt u ghi biu ). Sau na gi hay mt gi theo di trm (hay
bnh vin), cc k hiu phi ghi li trn cc dc t ng ng vi
ng
ngang ca cc ch s. Ch l khng bao gi ghi cc k hiu vo khong gia
cc trong biu (iu ny cng cho thy vic lm trn s thi gian nhp vin
ghi trn biu l cn thit). Xem cc hnh m t phn sau.
Trng hp cc s kin din ra trong nhng thi im xc nh trong
qu trnh chuyn d nh v i t nhin, bm i, ... th nh du bng mt
mi tn thng ng ln trn biu gi t ng ng vi mt vi ch ghi
di mi tn .
V d: i v lc 17 gi 15 pht th mi tn c ghi ch v i t
khong 1/4 qu 17 gi; nu l lc 17 gi 30 th mi tn t chnh gia ca
17 gi v.v...
3.3. Ghi bi
nh gi
biu nh
nhp tim thai,
nh
gi v x tr
tr
Dng k hiu ghi vo cc dng v tng ng vi gi thm khm
(xem hnh v). Cc im ghi nhp tim thai s c ni vi nhau thnh mt
155

ng biu din nhp tim thai trong sut qu trnh chuyn d (xem hnh 2).
Trong pha tch cc phi ghi 15 pht/ln (ghi vo bnh n), v chm vo biu
chuyn d 30 pht/ln.
nh gi: nhp tim thai n nh khi tn s giao ng trong khong t
120 - 160 ln/pht. Nu nhanh trn 160 hoc chm di 120 l c nguy c
suy thai.
Cch x tr: xem bi Thai suy.

nh gi
3.4. Ghi tnh tr
trng i, cch
nh
gi v x tr
tr
Dng cc k hiu ghi v n c i ghi trn cc gi t ng ng pht
hin c khi thm khm. Nu i v hoc bm i vo thi im no th ghi
k hiu v tnh trng n c i vo ngay thi im (nh hng dn
phn trn). Xem hnh 2.
nh gi v thi x tr
- u i dt (D): bnh thng, tin lng tt, tip tc theo di.
- u i phng (P): c th ngi thai bnh chnh khng tt, cn ch
theo di phng nga sa dy rn khi i v t nhin, t ngt.
- N c i trong hoc hi trng c (T): Bnh th ng.
- N c i xanh (X) hoc c mu bt thng: Chuyn d c nguy c
cho thai nhi v c khi cho c m (khi nc i c mu (M).
- Cch x tr khi c nguy c:
- Vi tuyn x, cc tr ng hp c nguy c cn chuyn tuyn.
- Vi tuyn huyn tr ln: bc s phi khm li tm nguyn nhn
c thi x tr thch hp.
nh gi
3.5. Ghi ch
chng kh
khp,
nh
gi v x tr
tr
Dng cc k hiu quy nh ghi ti cc gi t ng ng mi ln
thm khm (xem hnh 4).
nh gi: chng khp cng nhiu chng t s tin trin ca ngi
thai c kh khn, bo hiu sm cuc chuyn d c th nh tr (chuyn d
ko di hoc tc nghn).
Cch x tr:
- tuyn x
+ Nu ngi lt v c t cung m ht mi xut hin chng
khp th c th theo di, cho sn ph rn tch cc trong vng 30 pht. Nu
khng kt qu cn chuyn tuyn vi ti cp cu v h sinh i km
x tr bt th ng trn ng vn chuyn.
+ Nu ngi thai ch a lt, c t cung ch a m ht thy
xut
hin chng khp th mc (++) tr ln cn chuyn tuyn.
- tuyn huyn: Cn bo bc s thm khm li c thi x tr
thch hp (xem bi chuyn d nh tr).

156

u thai - Cch
nh gi
3.6. Ghi m c t cung v mc ti
tin tri
trin ca
u
nh
gi v
x tr
tr.
nh gi
3.6.1. Ghi m c t cung - cch
nh
gi v x tr
tr
Dng k hiu (x) ghi vo dng t ng ng vi m c t cung ti
thi im theo di, sau ni cc im thnh ng biu din m c
t cung trong sut qu trnh chuyn d.
Cch ghi biu c t cung thc hin nh sau:
Nu lc bt u ghi biu , c t cung m c t 3cm tr ln
(chuyn d sang pha tch cc) th gi ghi biu c ghi ngay vo cc
tng ng ca pha tch cc v m c t cung c ghi li ngay trn
ng bo ng, ni giao nhau vi dng ngang ca biu , t ng ng vi
m c t cung lc . V d: hnh 4 m t tr ng hp mt sn ph c
ghi biu lc 15 gi, c t cung lc 4cm (pha tch cc), n 17 gi c t
cung m ht (10cm), nh vy thi gian ca giai on 1 (m c t cung) ti
trm ch c 2 gi.

10
9

Pha Tch cc

Pha tim tng

8
m CTC (cm)
(X)

7
6

ng

5
4

o
b

ng

ng

nh
h

ng

Tin trin
ca u
(O)

2
1

Gi

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Thi gian

15

17

Hnh 5
Hnh 5 m t mt tr ng hp khc: sn ph c ghi biu lc 9 gi,
c t cung khi m 1cm (c ghi vo im t ng ng ca pha tim tng),
n 13 gi, c t cung m 2cm (vn pha tim tng); n 17 gi c t cung m
c 3cm (bt u vo pha tch cc). n 20 gi 30 pht, c t cung m ht
(10cm). Nh vy trong cuc chuyn d ca sn ph ny, pha tim tng ko di
hn 8 gi 30 pht (trong thi gian theo di trm l hn 8 gi) v thi gian
ca pha tch cc ( c theo di ti trm) ch c 3 gi.

10
9

Pha Tch cc

Pha tim tng

8
m CTC (cm )
(X)

7
6

ng

5
4

Tin trin
ca u
(O)

x
x

o
b

ng

ng

nh
h

ng

157

1x
Gi

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Hnh 6
Hnh 6 m t mt sn ph c ghi biu lc 2 gi, khi c t cung
m 2cm. Lc 6 gi c t cung m 6cm. Nh vy n y cuc chuyn d
pha tch cc, v th k hiu ghi c t cung phi chuyn sang pha tch cc
(ghi trn ng bo ng), t ng ng vi mc c t cung 6cm). Ch cn
chuyn c gi theo di: lc ny 6 gi s ghi s 11 trn biu . n 10 gi,
c t cung m ht; nh vy thi gian ca giai on 1 ca chuyn d c
theo di ti trm trong trng hp ny l 8 gi.
x

10

Pha Tch cc

Pha tim tng

9
8

Chuyn

m CTC (cm)
(X)

X ng

5
4

Tin trin
ca u
(O)

o
b

ng

g
n

nh
h

ng

3
2x
1

Gi

Thi gian

1
h

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

10

Hnh 7
- Nhn xt
+ Trong cuc chuyn d ca sn ph, pha tim tng t 0 - 3cm,
m c t cung c theo di ti c s y t c th khng ti 8 gi.
+ Pha tch cc ca chuyn d t 3 - 10cm, m c t cung c
th din ra t nht l 1cm/gi.
+ Khi cuc chuyn d tin trin tt, ng biu din m c
t cung khng v t sang bn phi ca ng bo ng.
+ Khi sn ph n c s y t, cuc chuyn d pha tch cc
th ghi m c t cung ngay trn ng bo ng, t ng ng vi m
c t cung lc .
+ Khi cuc chuyn d theo di c s y t chuyn t pha tim
tng sang pha tch cc th phi ghi m bng cch chuyn k hiu ghi sang
pha tch cc, nm trn ng bo ng.
- nh gi v x tr
+ Khi cuc chuyn d din bin bnh th ng, ng biu
din

158

m c t cung lun nm bn tri ca ng bo ng (ti c hai pha tim

tng v tch cc). Tr ng hp ny tip tc theo di.
+ Nu trong qu trnh theo di chuyn d, thy ng biu
din
m c t cung chuyn sang bn phi ca ng bo ng (nu ang pha
tch cc th ct ng bo ng chuyn sang phi) th cuc chuyn d
phi coi l khng bnh th ng, c nguy c nh tr. Cch x tr nh sau:
+ Ti tuyn x: cn chuyn tuyn d thi gian theo di trm
mi ch vi gi.
+ Ti tuyn huyn: bc s cn thm khm li, tm nguyn nhn
ca c t cung m chm c thi x tr kp thi.

u thai -
nh gi
3.6.2. Ghi mc ti
tin tri
trin ca
u
nh
gi v x tr
tr
Mt cuc chuyn d tin trin tt th m c t cung phi i km vi
s tin trin ca u thai, tuy vy c nhng tr ng hp mc tin trin ca
u ch din ra khi c t cung m t 7cm.
Mc tin trin ca u thai c nh gi bng cch dng bn tay
vi nm ngn tay t trn bng sn ph t b trn x ng mu nh gi
tnh trng ca u thai nm bn trong t cung. K hiu (oo) c ghi vo cc
ng ngang t 5 n 0, trong :
- 5 l khi u cn cao, c 5 ngn tay ca bn tay chm c u
thai.
- 4 l khi u chc, ch c 4 ngn tay (tr ngn ci) chm c u
thai.
- 3 l cht, khi c ba ngn tay (tr ngn ci v ngn t) chm c
u thai.
- 2 l lt (mc cao) khi ch c 2 ngn tay (ngn tr v ngn th ba)
cn chm c u thai.
- 1 l lt (mc trung bnh) khi ch mt ngn tay tr cn s c
u
thai.
- 0 l khi u thai lt thp, khng ngn tay no chm c u
thai na.
Xem hnh v 8 v 9.

Hnh 8

10
9

Pha Tch cc

Pha tim tng

159

8
cm)

7
6

Chuyn
g
n

o
b

ng

nh
h

ng

Hnh 9
Hnh 9 m t tr ng hp ca sn ph chuyn d c ghi c
tin trin ca ngi thai v mc m ca c t cung, c th l:
- Sn ph c ghi biu lc 1 gi, u thai cn cao (5/5), c t
cung m 1cm.
- Vo lc 5 gi, u chc (4/5), c t cung m 5cm. Cuc chuyn d
n lc ny chuyn sang pha tch cc, cc k hiu ghi m c t cung v
mc tin trin ca u thai phi di chuyn sang pha tch cc. Ch chuyn c
gi theo di (5 gi lc ny phi ghi s 10 trong biu ).
- n 8 gi, u lt trung bnh (va) (1/5) v c t cung m ht
(10cm).
- Nh vy giai on 1 ca cuc chuyn d i vi sn ph ny
c
theo di ti trm ch c 7 gi.
Nhn xt v nh gi
- ng biu din m c t cung bao gi cng l mt ng i
dn ln cao cn ng biu din mc tin trin ca u thai th i dn xung.
- Nu trong qu trnh chuyn d, mc tin trin ca u thai
khng l mt ng i xung m li nm ngang (nht l sau khi c t cung
m n 6 - 7cm) th phi ngh n tnh trng chuyn d tc nghn, ngi khng
tin trin, u khng lt. Trong trng hp ny x khng c gi sn
ph theo di na m cn chuyn sm. bnh vin, bc s cn khm li k tm
nguyn nhn c cch x tr.
nh gi
3.7. Cch ghi cn co t cung -
nh
gi v x tr
tr
Cn co t cung trong chuyn d c ghi li trn cc ca phn
theo di cn co. Ti mi gi theo di, c 5 dc, mi i din cho mt
cn co. Nu trong 10 pht c 2 hoc 3 cn co t cung th ng khung vo 2
hay 3 i t d i ln (ch : biu cn co t cung lun nm bn phi
ca thi im ghi cc yu t khc- xem cc hnh v). Ty theo thi gian ca
mi cn l bao nhiu giy m trong khung s nh du theo quy nh
nu phn 3. 2. 1. Sau khi c t cung m ht vn ghi tip v cn co t cung
v cc yu t khc cho n khi thai s.
160

Hnh 9 m t tnh trng cn co t cung trong thi gian sau 3 gi

c theo di ti c s y t. V d ny c th phn tch nh sau:
- Trong na gi u tin, c 2 cn co t cung trong 10 pht v mi
cn ch di d i 20 giy.
- Trong na gi u ca gi th 2, c 3 cn co t cung trong 10 pht
v mi cn cng vn d i 20 giy, nh ng sau trong 1 gi lin cn co
khng
thay i v tn s nh ng mi cn t 20-40 giy.
- Trong na gi sau ca gi th ba, 10 pht c 4 cn co t cung v
mi cn di t 20 - 40 giy.
- Ht gi th ba, 10 pht c 5 cn co v mi cn di trn 40 giy.
< 20 giy
20 - 40 giy
> 40 giy
Thi gian 0
(gi)

Gi u Gi th 2 Gi th 3

Hnh 10
Hnh 9 l mt v d m t tin trin ca mt cuc chuyn d vi
biu m c t cung, mc tin trin ca u thai v cn co t cung. C th
phn tch nh sau:
- Sn ph c ghi biu lc 2 gi, cuc chuyn d lc
pha tch cc.
- C t cung m 3cm, u chc (4/5); C 3 cn co t cung trong
10 pht, mi cn d i 20 giy.
- n 6 gi, c t cung m 7cm, u cht (3/5), cn co t cung tn s
4, mi cn di t 20 giy n 40 giy.
- 9 gi, c t cung m ht, u lt thp (0/5) cn co t cung tn s 5,
mi cn di trn 40 giy.
nh gi v x tr
+ Trong chuyn d, cn co t cung s mi lc mt mau hn v mnh
hn (biu hin bng thi gian mi cn ko di hn) cng vi s tin trin tng
ng v m ca c t cung. l nhng din bin bnh th ng.
+ Nu khng c s tin trin ng b , v d cn co t cung th a
v
yu ko di hoc cn co qu mau, qu mnh trong lc c t cung m ch a ph
hp th l nhng trng hp bt th ng; x cn chuyn tuyn; bnh
vin
bc s phi khm li, tm nguyn nhn c thi x tr.

10
9

Pha Tch cc

Pha tim tng

Xng

m C T C (cm )
(X )

Tin trin

6
5
4
3

ng

o
b

ng

nh
h

ng

161

Hnh 11
-
nh gi
3.8. Ghi cc di
din bi
bin v to
ton th
thn sn ph
ph
nh
gi v x tr
tr.
Cch ghi cc k hiu ni v tnh trng ton thn ca sn ph khng
khc cc cch ghi v mch, huyt p theo di ng i bnh lm quen t
tr c. Ring vi thn nhit, trong biu chuyn d khng lp bng theo
di m ghi bng ch s.
Thi gian quy nh theo di o, m cc s liu ri ghi li trn
biu chuyn d c quy nh r trong bi Chn on v theo di
chuyn d.
Hnh 12 trnh by biu chuyn d hon chnh ca mt sn ph t
khi vo trm n khi sinh bnh th ng theo ng d i.
Trong v d ny cn l u cc im sau y:
- Thi gian ghi biu ca sn ph l thi im 0 i vi qu trnh
theo di chuyn d ca trm y t hay bnh vin v lc cuc chuyn d vn
pha tim tng;
- Khi pha tch cc bt u, tt c cc k hiu ghi trn biu phi
chuyn theo s chuyn m c t cung n ng bo ng.
- Trong cuc chuyn d bnh th ng, cc k hiu ghi v m c
t
cung phi nm bn tri ca ng bo ng hoc ch nm chnh trn
ng
m thi.
- Nu ng biu din m c t cung lch sang phi ng
bo
ng, tin trin ca u thai, tnh trng cn co t cung, cc ng biu
din
nhp tim thai hoc cc ch s v tnh trng ton thn m khng trong gii hn
bnh th ng (xem bi Chn on v theo di th ng) th l
nhng nguy c xut hin trong chuyn d cn c x tr ph hp theo quy
nh ca chun quc gia ty theo tng tuyn. (hnh 10).
Biu chuyn d
H v tn: ....Ng Th Lan........
PARA ..0000 ..
Ngy/gi bt u ghi biu : 5 gi 21/03/2003 ....................
Nhp
tim
thai

Tnh trng i
chng khp

S nhp vin.324 .
i v ........2 ..... Gi

180
170
160
150
140
130
120
110
100

162
T
O

T
O

T
O

T
O

Hnh 12
4. Mt s cuc chuyn d c nguy c pht hin qua theo
di biu chuyn d
4.1. Chuy
Chuyn d ko di pha ti
tim tng ( Xem hnh 13s)
10
9

Pha Tch cc

Pha tim tng

8
m C T C (cm )
(X )

7
6
5O
4

Tin trin
ca u
(O)

3
2

ng

o
b

ng

ng

nh
h

ng

1X

Gi

S cn co TC
Trong 10 pht

Thi gian

1
h

4
h

11

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

15

5
4
<20 giy
3
20-40 giy
2
>40 giy 1

163

Hnh 13
4.2. Chuy
Chuyn d ko di pha tch cc (Xem hnh 14)
10
9

Pha Tch cc

Pha tim tng

8
m CTC (cm)
(X)

7
6

ng

Tin trin
ca u
(O)

o
b

ng

ng

nh
h

X ng

2
1

Gi

Thi gian

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
h

12

16

Hnh 14
ng gi
T l
ng
gi
n6
Tr
Tr li ng
ngn cc cu t 1
n
1. Biu chuyn d l mt bng ghi li .............................. ca mt cuc
chuyn d ....................................bng cc k hiu c quy nh.
2. Khi no dng biu chuyn d?
3. Khi no khng s dng biu chuyn d?
A...................................................................................................................
B...................................................................................................................
4. Vi sn ph c so m c t cung khi no theo di bng biu chuyn d?
5. Hy ghi li cc k hiu quy nh biu din:
A. Nhp tim thai v nhp mch sn ph.
B. S o huyt p ca sn ph.
C. m ca c t cung.
D. Mc tin trin ca ngi thai.
E. Cc mc khc nhau ca s chng khp s thai nhi.
6. Hy vit ra cc k hiu biu th:
A. Tnh trng u i.
B. Tnh trng n c i.
C. Cc di ca cn co t cung.
D. Cc mc prtin niu.
ng - sai cc cu t 7
n 12
Ph
Phn bi
bit
ng
n

7. Tt c cc sn ph chuyn d u phi c theo di bng biu

chuyn d.
8. Biu chuyn d dng theo di pht hin sm cc nguy c c
th xy ra khi chuyn d .
9. Biu chuyn d cn gip theo di pht hin cc nguy c khi thai
164

nghn.
10. Khi sn ph vo vin, chuyn d pha tch cc th cc k hiu biu
hin tnh trng chuyn d trong ln khm u tin phi ghi pha tch cc.
11. Trong biu m c t cung v tin trin ca ngi thai, ng biu
din c t cung l mt ng i xung cn ng biu din tin
trin ca ngi l ng i ln.
12. Khi cuc chuyn d bnh th ng th ng biu din m c
t cung lun nm bn tri ng bo ng.
13. Hy phn tch v nh gi tr ng hp chuyn d ko di trong pha tim
tng hnh 11 ca bi hc. Theo bn sn ph ny c nguy c ch a? Cn x
tr th no trn c ng v cng tc ca bn?
14. Phn tch, nh gi v nu thi x tr i vi tr ng hp chuyn d
c theo di qua biu hnh 12 trong bi hc.
15. Hy lp biu chuyn d cho mt sn ph c din bin nh sau:
Gi
Gi
theo di

Mch
m

Huy
Huyt
p

Th
Thn
nhi
nhit

10 gi
vo
trm.
11h15 :
bt u
chuyn
d tht.
11h30
12h

75
l/1

120/7
0

80
l/1

120/7
0

12h30
13h
13h30
14h

80
l/1
80
l/1
85
l/1

Nh
Nhp
tim
thai

Tnh
tr
trng
i

ch
chng
kh
khp

Tnh
tr
trng
CTC

Ti
Tin
tri
trin
ca
ng
ngi

3608 (-)

140

Dt

Xa
ht

Cao 1/10
15

3608

140

Dt

1cm

Cao 2,5
< 20

130
135

120/7
0
120/7
0
120/8
0

(-)

145
140

14h30
85
l/1

120/8 37
0

Ch 3/10
c
25
Dt

4 cm

Ch 3/10
c
25

V, nc
trong

140

Cn co
t
cung

Cao
Cao 3/10
25

140
140

14h15

14h45
15h

Pro
tein
ni
niu

135

Chc

3/10
30

130
140

Cht

3/10
25
165

15h15
15h30

140
140

15h45
16h

130
140

85
l/1

125/8
0

16h15
16h30

140
140

16h45
17h

145
140

85
l/1

120/7
0

17h15
17h30

i
trong

7
cm
(+)

150
145

17h45
18h

85
l/1

120/7 37
0

140
145

(-)

18h15

i
(+)
trong

10
cm

130

Cht

4/10
30

Lt
cao

3/10
30

Lt
va

4/10
35

Lt
va

4/10
35

Lt
thp

5/10
40

Lt
thp
Thai
s

5/10
45

16. Hy pht hin nhng im ghi chp sai trn biu chuyn d ca sn ph
Trnh Kim L in hnh 15

Biu chuyn d
H v tn:

Trnh Kim L

PARA:

0010

S nhp vin......

Ngy/gi bt u ghi biu : 17h15 20/7/2003

i v:

01 gi

180
170
160
150
140
130
120
110
100

Nhp
tim
thai

Tnh trng i
chng khp

T
0

T
0

10

Pha tim tng

Pha Tch cc

8
m CTC (cm)
(X)

7
6

ng

o
b

ng

ng

nh
h

hi 0h20 ngy 20/7/2003

Mt con gi 3000g, Apgar 1pht 9/10

Tin trin
ca u
(O)

ng

1
1

Gi 0
17

5
4
3
20-40 giy
2
>40 giy 1

18

3
20

5
22

7
24

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23 24

<20 giy

dng

S cn co TC
Trong 10 pht

Thi gian

166

Hnh 15
Bi tp tnh hu
hung
ng(Tu ging vin chn)
ng, kh
Tnh hu
hung 1: Chuy
Chuyn d bnh th
th
khng c nguy c
B A 26 tui, chuyn d sinh con ln u, PARA 0010, bt u c
ghi BCD hi 5 gi sng: Tnh trng m bnh th ng: Mch 70 l/pht, HA
110/70 mmHg, To 36,8; Protein niu (-). V phn thai nhi: Ngi chm, tim thai
140 l/pht. i cn, u i dt. chng khp (0), u chc; c t cung xo ht,
m 2cm; cn co TC 3/10 pht mi cn di 25 giy.
n 9 gi: Tnh trng m bnh th ng nh lc tr c. Tim thai 135
l/pht. i v t nhin, nc i trong, u thai cht, chng khp (0). C t
cung m c 5 cm. Cn co t cung lc ny l 4/10 pht, mi cn di 40 giy.
n 13 gi: Tnh trng m bnh th ng nh tr c. Tim thai 150
l/pht. u lt trung bnh. chng khp (+). C t cung m ht. Cn co t
cung 5/10 pht, mi cn 45 giy. SP mt rn v c h ng dn cho rn
.
13gi 20 pht: B A sinh ng m o mt gi 2900 gam, Apgar
sau10 pht 9/10.
Nhng du hiu no trn BCD ca b A Trn BCD cho thy:
cho bit cuc chuyn d din bin bnh - Kh th hii thai tin trin tt:
th ng c th sinh c ng ng biu din v tin trin ca
d i?
u h ng i xung trong qu
trnh CD.
Tnh hu
hung 2: Chuy
Chuyn d c cn co kh
khng
,, c iu ch
chnh bng
oxytocin
167

B B 28 tui, chuyn d sinh ln 2 ti trm y t x. PARA 1001. Vo vin

lc 6 gi. Khi y: Ton trng m khng c bt th ng: Mch 80l/p, HA
120/70mmHg. To 36,90C. Prtin niu (-). Tim thai 140 l/pht. u i dt. u
cao. chng khp (0). C t cung 2 cm. Cn co t cung 2/10 pht, mi cn 20
giy.
n 10 gi (sau 4 ting theo di trm x), cc din bin ca cuc
chuyn d vn nh tr c, c mt s chuyn bin l c t cung m c 4
cm, u thai chc. C t cung vn c tn s 2 nh ng thi gian co d i 20
giy mi cn. b B vn c theo di tip ti trm y t x st sao hn.
n 12 gi, ton trng m v thai vn nh tr c, c t cung khng
m thm, u vn chc. Cn co t cung c tn s 2/10 pht v mi cn d i 20
giy. ng biu din m c t cung chuyn sang bn phi ng bo
ng nn b B v gia nh c CBYT x trao i, t vn v cho chuyn
ln BV huyn.
Ti BV huyn cho theo di tip n 13 gi, i v t nhin, n c i
trong. Tnh trng m v con khng c g khc tr c, ring c t cung vn
khng m thm, u vn chc v cn co t cung li gim i ch cn d i 2/10
pht v mi cn d i 20 giy. Lc ny BS ch nh cho truyn oxytocin (5 n
v trong 500 ml huyt thanh) vi tc ban u l 10 git/pht v c 30 pht
theo di, li tng dn 10 git/pht cho n 30 git/pht th cn co t cung t tn
s 3/10 pht mi cn t 25-30 giy th duy tr mc truyn nh git .
n 16 gi, tnh trng cuc chuyn d tin trin hn: cn co t cung vn
tn s 3/10 pht, mi cn t 35 n 40 giy. C t cung m c 6cm.
u lt cao.
n 18 gi, c t cung m ht. u lt trung bnh. Chng khp (+). Cn
co t cung tn s 4/10 pht, mi cn trn 40 giy. Ton trng m v thai khng
c du hiu nguy c. Sn ph tip tc c truyn oxytocin, cho rn v
theo di tip.
n 18 gi 30, cn co t cung tn s 5/10 pht, u thai thp th v b B
sinh ng m o lc 18 gi 35 mt trai 3000 gam, Apgar 9/10. Oxytocin
c truyn ht chai vo lc rau s sau hn 1 gi.
1. Din bin cuc chuyn d ca 1. B B. chuyn d ban u pha tim tng l
b B c iu g bt thng?
bnh th ng. Sang pha tch cc, cn co TC
yu v th a nn lm tin trnh chuyn d
chm li, c nguy c gy chuyn d ko di.
2. Thi x tr ca CBYT x 2. trm y t x, khi c du hiu chuyn d
nh th no?
bt th ng ( ng biungo ng)
c CBYT trao i vi b B. v gia nh
chuyn ln BV l ng v kp thi.
3. Thi x tr ca BV huyn 3. Tkhi tng c ng C t cung gip cuc
nh th no?
chuyn d tin trin tt hn. Ch nh thn
trng, ng v kp thi.

168

4. C nn ct truyn oxytocin 4. Khi SP sinh ng m o c c

ngay sau khi s thai hay truyn nh git oxytocin th nn dch
khng? V sao?
truyn tip tc sau khi s rau cho n khi TC
co tt, khng c nguy c chy mu lc y mi
ct truyn. Cch lm ca BV i vi b B. l
ng.
Tnh hu
hung 3: Chuy
Chuyn d ko di.
B C 36 tui, n BV huyn lc 10 gi, chuyn d ln 3. PARA 1101. bt
u t na m, i ch a v, pha tch cc v c ghi theo di chuyn
d bng biu . D i y l BCD ni ln din bin cuc ca b C (chiu
B CD ca b C trn giy trong ng thi pht cho HV mi ng i mt bn ti
liu pht tay c in BCD ny lm bi tp).
1. Hy c cc kt qu ghi trn 1. B C. bt u c ghi BCD lc 10 gi:
BCD ca b C t khi bt u - Lc ny: Ton thn SP c Mch 80 l/pht,
ghi cho n khi kt thc?
HA 110/70 mmHg. To 37. P140 l/pht, i dt.
u cao. c t cung m 4 cm. C t cung 2/10
pht, mi cn d i 20 giy.
- n tm, Apgar sau 1pht 6/10 phi hi sc
tch cc sau 5 pht Apgar ln c 9/10 v
khc to.
2. L do gy suy thai i vi
2. Do cuc chuyn d ca b C. ko di v C
tr ng hp chuyn d ca b t cung yu v th a trong nhiu gi.
B?
3. Cn phi x tr th no
3. ng l phi cnh gic vi tnh trng C t
tr c ? vo thi im no cung ca b C. ngay khi bt u ghi BCD.
Sau 4 ting (14 gi) l lc phi xc nh chn
l thch hp nht?
on v nu cho tng co ngay bng nh git
TM oxytocin th c th gip cuc d tin trin
tt ln, cuc c th khng cn
Tnh hu
hung 4: Chuy
Chuyn d tc ngh
nghn
B D c thai ln 4. PARA 3002, c trm y t x chuyn ln BV huyn vi
chn on thai to, i v lc 6 gi v chuyn d. Vo vin lc 7 gi v
c ghi BCD ngay.
Da trn BCD ca b D ghi c, hy:
1. Trnh by din bin cuc chuyn d
ca b D t khi ghi BCD n khi kt
thc cuc ?
2. Phn tch cc du hiu bt th ng
xut hin trong khi theo di trn biu
v cho chn on. X tr?
3. nh gi s theo di v x tr ca 3- Vic theo di chuyn d v X tr
169

BV huyn c y v kp thi hay ca BV huyn i vi b D. c s thn

khng?
trng, hp l v kp thi.
p n

p
Bi
Biu chuy
chuyn d
5. Cc di
din bi
bin.

3.

4.

6.

7. . 8. Theo th
thi gian..

9.

10. 11. Cc cu
c s c kh
cuc chuy
chuyn d th
th
kh nng ng
d
i.
i.

12.

a chuy
c s.
13. . 14. Khi ch
ch
chuyn d th
th

15.

kh
nh theo
ng d
i.
16. . 17. Khi sn ph
ph
khng c ch
ch
nh
ng
i.

nh cho
ng d
i.
18. . 19. 20. Khi c ch
ch
nh
ng
i.
21. . 22. . 23.
24.

25. . 26.

27.

28. . 29. x

30.

31. . 32. o

33.

34. . 35. 0 , + , ++ , +++

36. . 37. . 38. D: i dt, P: i ph

phng.
39.

ng, X: n c i xanh, M:
40. . 41. T: n
cc i bnh th
ng,
n c i c mu.

42.

43. . 44.

45.

46. D47. - , , + , ++
.

48. 7 49. S50. 51. 852. 53. 54. 955. S56. 57. 158. 59. 60. 161. S62. 63. 164.
.

0.

1.

2.

Ti li
liu tham kh
kho
1. The Partograph, Ti liu ca WHO/MCH/88.3.
2. B Y t - UBQGDS/KHHG v chm sc SKSS, Biu chuyn d - Ti liu
o to NHS/YSSN.
3. Ti liu o to- Hng dn chun quc gia v cc dch v chm sc sc
kho sinh sn, Biu chuyn d- 126.

170

171

Bi 15
i thai bt th

ng
Ng
Ng
th
ng
Mc ti
tiu hc tp

Sau khi hc xong bi hc ny hc vi

vin ph
phi
1. Chn on chnh xc cc ngi thai bt thng.
2. Ni c cch x tr ng cc ngi thai bt thng.
3.Thc hnh thnh tho ngi mng.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin dy hc: Bng, bt, giy trong, hnh v, n chiu, m hnh khung
chu thai nhi.
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 5 tit

yu
Ni dung ch
ch

Th
Thi
gian
t)
(ph
(ph

1. Ng
Ngi v th
th thai

ng
bt th
th
ng
ng:

45

Ph
Phn hi
nhanh

Bi ging

Nghe ging
km theo
t cu hi
ng ngn.

nh gi
qua tho
lun ca
hc vin.

Thuyt minh s
dng cc kiu m
.

- Xc nh v tr u
thai.
- Cc triu chng,
du hiu v chn
on ngi thai bt
thng.

- Ngi trn.

ng
Ho
Hot
ng
ca hc
vi
vin

Tho lun

- Xc nh phn
ngi thai.

2. X tr
tr ng
ngi thai

ng
bt th
th
ng
ng:

ng
Ph
Ph
ng

ng ti
ph
php/ph
p/ph
ng
tin
dy hc

Tho lun

Thc hnh lm
sng trn hc
vin/bnh nhn
di s hng
dn ca ging
vin.
90

ng
Ho
Hot
ng
ng:

nh gi
Bi ging c minh Nghe ging. qua tho
lun nhm
ho.
Tho lun
nh.
Tho lun
nhm nh.
172

- Ngi mt.

Thao din trn

m hnh.

- Ngi thp trc.

Nghin cu
trng hp.

- Ngi mng.
- Ngi vai.
3. ng
ngi mng
ng:
- mng v chn.
- tay.
- u.
- Mng c nh.
- mng.
- Chm sc khn
cp.

90

Thc hnh
trn m
hnh.

Bi ging c minh Nghe ging. nh gi

ho
t cu hi qua cu
tr li ca
Tho lun
ng ngn.
hc vin.
Thuyt minh v
Quan st
thc hnh gi
thc hnh
cch.
trn mi
nh gi k nng trng gi
trong mi trng cch.
gi cch.
Thc hnh lm
sng trn hc
vin/bnh nhn
di s hng
dn ca ging
vin nu c bnh
nhn thch hp..

Gi
Gii thi
thiu bi hc
Cc ngi bt thng hu ht l do nhng yu t lm thay i th tch ca
bung t cung nh:
- T cung d dng, t cung i, t cung hai sng, UXTC hoc cc khi u
bn ngoi chn p vo t cung ...
- Ngi bt thng hay gp nht l ngi mng ri n ngi mt, ngi trn,
ngi vai.
- Cc ngi bt thng khi sinh hu ht phi can thip bng phu thut
hay th thut v vy cc ngi bt thng u thuc loi kh.
Ni dung bi hc
1.

Chn on cc ngi bt thng

173

ngi u
(ngi bnh
thng)

a. ngi mng

b. ngi mt

c. ngi vai

Hnh 16
1.1. Ch
Chn on ng
ngi mng
Da vo cc du hiu sau:
- L ngi dc, u y t cung
- Thm m o tu theo loi mng thiu,
mng m ta s c xng cng, l hu mn
v hai mng thai nhi nu l mng thiu, cn ngi
mng s thm c 1 hoc 2 bn chn.
- Nghe tim thai thng v tr ngang hoc
trn rn.
- Nu c siu m th vic chn on phn
bit vi cc ngi khc khng t ra.
Hnh 17
1.2. Ch
Chn on ng
ngi mt
Da vo cc du hiu sau:
- L ngi c u nga ti a.
- S nn ngoi c du hiu nht ru l kiu cm sau nu c hnh mng nga
l kiu cm trc.
- Thm m o chn on xc nh, ch khng c lm v i, nu v
th cuc s kh khn. Nu s c mc ca ngi l mm cm, nhng khng
th s c gc mi; ch nh vy mi chc chn l ngi mt.

174

a. cm trc

b. cm sau

Hnh 18
1.3. Ng
Ngi tr
trn
Da vo cc du hiu sau:
- L ngi u t th trung gian, khng ci hn m cng khng nga hn.
- Ch chn on c trong qu trnh chuyn d v thm m o khi
v i v c t cung m trn 3cm.
- Thm m o:
+ Ngi u cn cao.
+ S thy gc mi, 2 h mt, trn v thp trc.
+ Khng th no s c mm cm v thp sau v cng l phn bit
vi ngi mt v ngi chm.
1.4. Ng
Ngi vai
Da vo cc du hiu sau:
- Nhn thy t cung b ngang.
- S nn thy u thai nm mng sn hoc mt bn h chu.
- o chiu cao t cung thy thp hn tui thai.
- Thm m o:
+ i rt phng (nu cn i).
+ Tiu khung rng.
+ Nu i v, c t cung m c th s c mm vai hoc tay thai nhi
trong m o.
+ Ni c siu m, dng chn on xc nh v ng thi cn phn bit
vi ngi mng.

1.5. Ng
Ngi th
thp tr
tr
cc
- Khm ngoi: t c gi tr.
- Thm khm m o:
+ S c thp trc, im mc ca ngi trnh din trung tm, gc
mi c th s thy nhng ngoi vi v khng trung tm nh trong ngi trn.
+ V tr ca thp trc xc nh kiu th ca ngi, phi hoc tri,
trc hoc sau. Kiu th trc thng gp nht, hn 80%.
2.
X tr cc ngi bt thng
2.1. Ng
Ngi mng
175

ng d
ng iu ki
2.1.1
ng
ii nu c nh
nh
kin sau
- Trng lng thai c tnh di 3000gr.
- Phn ngi thai lt khi bt u chuyn d.
- C t cung mm xo m trn 3cm.
- Khung chu rng (cn xng).
- Sn ph c tin s ngi mng nng trn 3500gr hoc
thng ngi chm nng trn 3800gr.
- Ni no c siu m: Thy u ci v c tnh cn nng t 3000gr tr
xung.
- Cch
Theo bng hng dn ngi mng gm 15 bc.
- Cc phng php t nhin

ng ph
Ph
Ph
ng
php Vermelin
Ch nh : trng hp con r, thai nh, tng sinh mn gin tt, cuc
xy ra mt cch t nhin, khng c bt k mt s tr gip no, khng c mt s
can thip th thut no trn thai nhi.

ng ph
Ph
Ph
ng
php Xvian
vianp
Mc ch ca phng php l lm cho ngi lt v xung trong tiu
khung mt cnh t t, khng nhanh qu, li dng ngi lm cho c t cung, m
o, tng sinh mn gin tt. Mun th, ngi h sinh phi gi cho ngi khng s
ra ngoi trong mt thi gian nht nh.
i vi ngi ngc khng hon ton kiu mng, mc ch ca phng
php l li dng khi ngc v chn ca thai nhi kh to lm cho c t cung, m
o, tng sinh mn gin tt.
n th s u s dng thuc gip cn co mnh ln, hng dn thai
ph rn mnh, kt hp vi n u thai nhi pha trn khp mu.
Cho thai ph nm theo kiu na nm na ngi. Hi sc thai c h thng
mc d thai khng suy bng glucose v oxy, v theo Xvianp trong ngi mng
thai d suy.

ii vi ng
ngi mng ho
hon to
ton: Khi ngi thp th m h ngi h
sinh dng mt ming gc ln n vo m h mi khi c cn co, thi gian n vo
m h gi mng khng s sm c th t 15- 25 pht, nhng phi theo di tim
thai, nu thai suy phi dng gi mng mng s. Nu thai khng suy, trong
cn rn, mng thai nhi mun y bt tay ngi h sinh ra ngoi, lc bung
tay ra mng s.

ii vi ng
ngi mng kh
khng ho
hon to
ton ki
kiu mng
ng: Khi mng s ra ngoi
hai tay ngi h sinh m vo i thai nhi, ngn ci v pha sau i,cc ngn
khc v pha xng cng,hung thai nhi ln trn, chuyn dn tay v pha thn
thai nhi, gi cho chn thai nhi lun lun p vo bng v ngc gip gin n cc
phn mm tt.
Sinh ng
ngi mng c can thi
thip tng ph
phn :
sinh t nhin n rn, ch h tr trong th sinh vai, tay v u hu.
Khi mng s, nu thy dy rn cng phi ko nh dy rn ra
cng (khng ng n bng v thn thai nhi).
H tr sinh vai: Lc vai lt v sp s, nhc nh thn thai nhi v pha
xng v ngi m vai sau v tay s ra ngoi ri h thn thai nhi xung vai
176

trc s. Sau khi s 2 vai v tay, xoay nh thn thai nhi v tr nm sp

(khng thai nm nga). Nu tay thai nhi gi cao hay vng sau gy phi dng
cc th thut h tay :
Trng hp vai sau i qua b ca tiu khung trong khi vai trc hy
cn cao (nm trn vai sau) phi dng th thut Lovset ( nm hai i thai nhi vi
cc ngn tay pha trc, ngn ci pha sau i, quay thn ca thai nhi sao
cho vai sau c a ra pha trc,thng quay theo chiu kim ng h, trong
qu trnh cnh tay s b y xung pha di n b di cung xng v v s
ra ngoi. Trnh m vo bng thai nhi gy phn x th ca tr. Trng hp cc
cnh tay sau gy c th sa cha tnh hung ny bng th thut tng t, trong
a tr c quay 1800 nh vy trong qu trnh quay cnh tay trc c
y ra pha trc qua mt a tr v cui cng xung pha di c th s ra
bn di cung v. Cng mt qu trnh y c thc hin cho cnh tay kia.
H tr u hu :
Hai tay ngi m vo khung chu ca thai nhi ko nh thai theo
hng xung di v ra sau cng lc ngi ph y trn y t cung u ci
tt cho n khi h chm s n b di khp v, nng thai ngc ln v pha
bng m u thai nga dn, cm, mt v cc phn cn li ca u s ln lt
s ra khi m h.
u hu
S
u
Th
thu
Th
thut Bracht (p dng trong nhng trng hp con nh, con r, tng
sinh mn mm gin tt): Mng s n rn c khi thn thai nhi, 2 chn dui
thng (ngi cm 2 chn) gi cho lng thai nhi lun lun st vo xng v
ca m cng vi sc y cn co t cung v sc n trn xng v, phn cn li
ca thai nhi s s ra t nhin.

thu
Hnh 19
19:: Th
Th
thut Bracht

177

 thu
Th
Th
thut Mauriceau (p dng
con so, tng sinh mn chc): Sau khi
vai s ra ngoi thai nhi nm vt
trn mt trong ca cng tay ngi .
Ngn tr v ngn gia ca bn tay ny
vo hm di trn li ti y li
ca thai (cn thn trnh lm rch hm
li ca thai). Mc ch gip u hu
ci tt, dng ngn tr v ngn gia ca
bn tay cn li ln vai gy thai nhi
to mt lc ko theo phng hng ra
sau v xung di ; phi ko u tay,
lin tc vi cn co t cung tht tt n
khi h chm s ra n b di khp v,
lc cho u nga dn bng cch
nng thai ln dn v pha bng m
s mt v cc phn cn li ca u.
thu
Hnh 20
20:: Th
Th
thut Mauriceau
Ngo
u hu bng forceps
Ngoi ra cn c th
th ly
u

Hnh 21

2.1.2. M ly thai nu c mt ho
hoc nhi
nhiu iu ki
kin sau
- c tnh thai nng trn 3000gr.
- Ngi thai cn cao.
- C t cung chc, cha xo hon ton, hoc m di 3cm.
- Khung chu gii hn.
- Con so ln tui trn 35 tui.
- Ngi mng kiu chn (c xu hng m 100%).
- u thai nga, cn nng trn 3000gr, nu c siu m th xc nh c
chnh xc hn.
2.2. Ng
Ngi mt
178

ng d
2.2.1.
ng
ii khi
Ngi mt cm trc
Da vo vo nguyn tc.
Ch ng m o khi cm quay v pha
trc, di khp mu, quay v pha sau cm cng
khng th c phi m ly thai. Chuyn d ko
di, lt gi, ngi thai khng tin trin thng gp
trong kiu th cm cng.
S thai: Cm, ming, mi, trn, thp trc,
cm xut hin m h, ri n h chm.
Hnh 22
Trong th ny phi kim sot k cc phn thai nhi s v d gy rch tng
sinh mn, c bit khi ly thai bng forceps.
Nu khung chu bnh thng, cm sau cha c nh vn c th hy vng
cho sinh t nhin c v 2/3 cc trng hp cm sau s t xoay thnh cm trc.
- Cc thao tc ngi mt u ngc vi ngi chm.
- Cuc din ra lu v kh khn hn ngi chm.
- Nu thai nhi cht nn chc s ly thai qua ng m o.
2.1.2. M ly thai
- Tt c ngi mt cm sau.
- Ngi mt cm trc nu c kt hp thm cc yu t kh khc nh:
ri lon cn co, c t cung khng tin trin .v.v.
Kh
c hi
Khng th
th
hin gi
gic ht sn khoa cho ng
ngi mt
2.3. Ng
Ngi tr
trn
Khi xc nh l ngi trn cc bc x tr nh sau:
Nu i cha v, ngi cao lng nn ch i xem ngi c t bin
thnh ngi chm hoc ngi mt trong lc chuyn d, khng lm th thut
chuyn ngi trn thnh ngi chm v th thut ny nguy him thng gy i v
non v sa dy rn.
Nu i v, ngi trn c nh, vi thai nhi kch thc bnh
thng m ly thai l phng php duy nht.
Kh
Khng ng
ngi tr
trn bng gi
gic ht sn khoa
khoa,, forceps ho
hoc m kh
khp v

2.4. Ng
Ngi vai
- M ly thai l ch nh duy nht: ngy nay xu hng ni xoay hay ngoi
xoay khng cn s dng v s gy ra nhiu tai bin, ngay c thai cht.
- Vic ct thai khi thai cht ch p dng cho nhng ngi thy thuc c
kinh nghim v ni c phng tin, phng m c gy m hi sc tt.
- Ch ni xoay thai khi thai th hai trng hp sinh i.

2.5. Ng
Ngi th
thp tr
tr
cc
179

- Khng thun li, ngi khng lt hoc lt gi: M ly thai.

- Tin trin thun li (trong phn ln cc trng hp): Thi gian chuyn d
v s thai thng ko di, t l can thip trong thi k s thai cao.
3.
Cc x tr ngi thai bt thng cc tuyn di
3.1. Tuy
Tuyn x
Khi pht hin ngi thai bt thng d x c bc s c kh nng nhng
khng c phng tin u phi gi ln tuyn trn ni c kh nng m ly thai.
3.2. Tuy
Tuyn huy
huyn
Ni no c iu kin v kh nng m ly thai th c th gii quyt c
tt c cc ngi thai bt thng.
ng gi
T l
ng
gi
n 4:
Ch
Chn cu tr
tr li tt nh
nht cho cc cu t 1
n
1. im mc ca ngi trn l:
A. Trn.
B. Chm.
C. Thp trc.
D. Gc mi.
E. Thp sau.
2. Khi chn on ngi trn c nh chng ta cn phi:
A. Bm i.
B. Xoay thai ngoi u ci tt.
C. Xoay thai trong nu i v v c t cung m ht.
D. Chun b m ly thai.
E. Truyn oxytocin ci thin cn co t cung v gip cho u ci tt.
3. im mc ca ngi thp trc l:
A. Trn.
B. Chm.
C. Thp trc.
D. Gc mi.
E. Thp sau
4. Trong chuyn d ngi ngc phng php no sau y gip cho phn mm
gin n tt, khi tim thai cn tt, cn co t cung hu hiu.
A.
Phng php Vermelin.
B.
Phng php Xvianp.
C.
Th thut Lovset.
D.
Th thut Bracht.
E.
Th thut Mauriceau.
nh du vo th
Ph
Phn bi
bit - S cc cu sau bng cch
nh
thch hp:
180

Trong ngi mng, tim thai nghe c v tr cao hn

so vi v tr c on ca ngi chm.
Trong ngi mng, u thng nm 1/4 di rn
khi khm bng.
Gy t thn kinh thn l cn thit khi tin hnh
th thut hay ngi mng.
Trong ngi mt, khi cm th trc v CTC m ht,
th cho php ng m o

S
X

X
X

Bi tp tnh hu
hung
Tnh hu
hung 1
Sn ph X, 40 tui, c thai ln th 8, tui thai 40 tun, cc ln trc sinh
thng. Thai ln ny, khng i khm thai, au bng chuyn d lc 9 gi sng.
Ghi nhn khi vo vin: b cao t cung 35cm, vng bng 105cm, tim thai 145
nhp/pht u, co t cung 35'' ngh 3 pht, thm m o c t cung m 5cm, i
phng, s c 2 thp.
A. Xc nh loi ngi. (Ngi thp trc).
B. Cn phi bm i khng? n 14 gi c t cung m ht s thy thp sau
chnh gia c t cung, ngi lt +2. (Khng bm i).
C. Xc nh loi ngi? (Ngi chm).
D. Thi x tr. (Chun b ng di).

Tnh hu
hung 2
Sn ph Nguyn Th Y, 33 tui, para 4014, 41 tun, qu trnh thai nghn
thng. au bng chuyn d t 9 gi sng, vo vin ghi nhn: ton trng bnh
thng, chiu cao t cung 28cm, s thy u h chu phi, tim thai 140
ln/pht, u. Thm m o c t cung m 6cm, i phng, s c tay thai nhi,
h chu rng.
A. Chn on ngi. (ngi ngang).
B. Thi x tr: nu c th nhng cng vic phi lm. (Chun b
m ly thai cc c s c kh nng phu thut, hoc chuyn tuyn c dng
thuc gim co v c nhn vin y t di cng).
Ti li
liu tham kh
kho
1. X tr cc tai bin trong mang thai v sinh , trang S-107 - S-108; S-112
2. Ti liu o to Hng dn chun Quc gia v cc dch v CSSKSS.
Nh xut bn Y hc, H Ni 2005

181

BI 16
n d
nh tr

chuy
chuy
nh
tr
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny, hc vi
vin ph
phi:
1. Xc nh c th no l chuyn d nh tr v xc nh c cc
nguyn nhn (nu c th).
2. Nu c cc quy trnh n gin x tr chuyn d nh tr.
3. Lit k c cc ch nh v k thut bng gic ht.
4. Lit k c cc ch nh v k thut bng forceps.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin hc tp
1. Phn bng, Over - head, my chiu thuyt trnh .
2. M hnh thao din.
3. Bng kim nh gi trong khi hc v sau khi hc.
Cng c s dng trong ging dy:
- Thuyt trnh.
- Tho lun nhm, gii quyt tnh hung.
- Thao tc trn m hnh, ng vai.
- Thc hnh lm sng.
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian hc 5 tit

ng ph
ng hc
Th
Thi
Ph
Ph
ng
php Ho
Hot
ng
Ph
Phn hi
gian
gi
ging dy
vi
vin
nhanh
t) cc ho
ng
(ph
(ph
hot
ng
Mc ti
tiu 1: Xc nh c th no l chuyn d nh tr v xc nh c cc
nguyn nhn c th.
45
Bi ging c
Nghe, ghi
Quan st hc
Chuy
Chuyn d
minh ho
Tho lun
vin.
nh tr

nh
tr:
Tho lun

Giai on
tim tng
ko di.
Nghin cu

m c t
trng hp
cung tin v
pha bn phi
ng bo
ng.
Mc ti
tiu 2: Nu c cc quy trnh n gin x l nh tr.
45
Ging bi c
Thc hnh lm Quan st hc
X tr
tr chuy
chuyn
minh ho
sng trn khch vin.

Ni dung ch
ch
yu

182

nh tr
Tho lun
hng/bnh nhn Nhn xt,
d
nh
tr:
di s hng nh gi

Chuyn d
dn ca ging thc hnh
gi.
vin.
lm sng.

Giai on
tim tng
ko di.

Giai on
tch cc ko
di.

Khng tng
xng thai nhi
v xng
chu.

Chuyn d
tc nghn.

Cn co hot
ng khng
tng xng.

Ko di giai
on s thai.
Mc ti
tiu 3: Lit k c cc ch nh v k thut bng gic ht.
Kch th
thch v
c
th
th
yy
chuy
chuyn d

Phng tin
v dng c.

nh gi c
t cung.

S dng
oxytocin
trong ch
huy.

45

Gi
Gic ht ch
chn
kh
khng
ng:

Cc
iu
kin gic
ht.

Phng tin
v dng c.

Xc
nh

45

Ging bi c
minh ho.
Tho lun.
Trnh din v
thc hnh gi
nh.
nh gi k
nng trong mi
trng gi
nh.

Ging bi c
minh ho
Tho lun.

Trnh din v
thc hnh gi

Tho lun
Thc hnh lm
sng trn khch
hng/bnh nhn
di s hng
dn ca ging
vin.

Quan st hc
vin.
Nhn xt,
nh gi thc
hnh lm
sng.

Tho lun
Thc hnh lm
sng trn khch
hng/bnh nhn
di s hng
dn ca ging
vin.

Quan st hc
vin.
Nhn xt,
nh gi thc
hnh lm
sng.

183

ngi thai, v
nh.
tr u thai.
nh gi k

Dng
ng
nng trong mi
gic ht.
trng gi
nh.

p
dng
phng php
ko.

Tht bi gic
ht.

Cc tai bin
cho thai nhi.

Cc tai bin
cho b m.
Mc ti
tiu hc tp 4: Lit k c cc ch nh v k thut bng forceps.
45
Ging bi c
Tho lun
Quan st hc
bng
minh ho.
Thc hnh lm
vin.
Forceps
Tho
lun.
sng
trn
khch
Nhn xt,

iu kin
hng/bnh nhn nh gi thc

bng
di s hng
hnh lm
Forceps.
Trnh din v
dn ca ging
sng.

Phng tin
thc hnh gi
vin.
v dng c.
nh.

S
dng
nh gi k
cnh kptri,
nng trong mi
phi.
trng gi

Cht kp v
nh.
ko.

Tht
bi
Thc hnh lm
trong

sng
bng
Forceps.

Tai bin cho

thai nhi.

Cc tai bin
cho b m.
Gi
Gii thi
thiu bi hc
S cn thit ca bi hc: Chuyn d l qu trnh sinh l ph thuc
nhiu yu t trc, trong v sau chuyn d. Thi gian cuc chuyn d khng
c ko di qu 12h ngi con d v 24h ngi con so. Cuc chuyn d
nh tr l cuc chuyn d v nguyn nhn no b ngng li lm cho cuc
khng tin trin bnh thng, bt buc cn b y t phi can thip bng thuc hay
dng cc th thut h tr, phu thut m ly thai.
Tm quan trng: Nu khng c chn on v x tr kp thi, cuc
chuyn d nh tr s a n nhiu bin chng trong v sau cho c m v
thai nhi. Khi cuc chuyn d c theo di v x tr kp thi, c hng gii
184

quyt nhng kh khn s gip cho cuc chuyn d tin trin bnh thng, t
c kt qu tt cho c m v thai, m bo chm sc tt sc khe b m v tr
em.
Hin nay nh c theo di chuyn d bng biu chuyn d, cc bc s v
NHS c th pht hin sm nhng yu t tin lng cuc khng tt tm
c nguyn nhn gy chuyn d nh tr, theo di v can thip kp thi bng
cc phng php tch cc thc y chuyn d tin trin tt.
Ni dung bi hc
1. Nguyn nhn gy chuyn d nh tr

nh Ngh
1.1.
1.1.
nh
Ngha
Cuc chuyn d nh tr l cuc chuyn d v nguyn nhn no b
ngng li lm cho cuc khng tin trin c bnh thng, khin ngi thy
thuc bt buc phi ch nh can thip bng thuc hay bng cc th thut, phu
thut m ly thai. Chuyn d nh tr bao gm c chuyn d tc nghn v
chuyn d ko di. S dng ng biu chuyn d l mt cch hu hiu
nhn bit v x tr chuyn d nh tr.
Gi l cuc chuyn d nh tr khi:
- CTC ch m n 1 mc no ri dng li; mc d cn co t cung u
n .
- ng biu din xa m CTC trn biu chuyn d bn phi ng
bo ng.
- C cn co t cung chuyn d hn 12h m cuc khng tin trin.
1.2.Nguy
1.2.Nguyn nh
nhn gy chuy
chuyn d nh tr
tr
1.2.1. V ph
pha m
- Khung chu hp gy bt tong xng thai nhi v khung chu.
- Cc khi u tin o lm cn tr s xung ca ngi thai nh u bung
trng, u x t cung, t cung i.
- C t cung x cng .
- Cn co t cung tha yu, trng lc c bn ca t cung yu.
- M kit sc khng rn c.

1.2.2. V ph
pha thai
- Thai to ton b (> 3500g), hay thai to tng phn (u to, no ng thy,
bng cc).
- Cc th v kiu th bt thng ngi chm ci khng tt ngi thp trc,
ngi trn, ngi mt cm sau.
- Cc ngi: Ngi vai, ngi mng .
- u khng lt khi CTC m ht do ngi bnh chnh khng tt hoc kiu
th ngang, sau.
ca thai
1.2.3. V ph
pha ph
phn ph
ph
- Dy rn ngn.
- Mng i dy lm CTC m chm.
185

- Rau bm thp.
- i v non, v sm.
1.3.Ch
1.3.Chn on chuy
chuyn d nh tr
tr theo cc giai on ca chuy
chuyn d v
ng x tr
h
ng
tr
1.3.1. Chuy
Chuyn d gi
gi
- Cn co t cung khng u n,
- Khng c hin tng xa m CTC .
- Khi ngh ngi, hay dng thuc gim co, cn co t cung gim.
Hng x tr: Phi khm bnh pht hin nhim khun tit niu hay nhng
nhim khun khc, nu i cha v th iu tr chng nhim khun. Nu khng c
nhim khun, mng i cn nguyn vn c th cho bnh nhn xut vin v dn
sn ph quay li khi c du hiu chuyn d.

1.3.2. Pha ti
tim tng ko di
- CTC khng m c 4 cm mc d cn co t cung tt trong 8h.
Hng x tr :
- Nm ngh nu cn co TC ngng th ngh n chuyn d gi.
- Khi cn co TC tr nn u dn, CTC m 4cm chng t c chuyn d
pha tim tng.
- Nu pha tim tng hn 8h, v tin trin chuyn d chm th phi nh
gi CTC c hng gii quyt:
+ CTC khng tin trin, tim thai khng bin ng phi kim tra li, c th
cha c chuyn d.
+ CTC xa m, bm i v thc y chuyn d bng oxytocin. Khm li
sau 4h nu cuc chuyn d khng tin trin t n pha tch cc sau 8h truyn
oxytocin th phi m ly thai.
- Nu sn ph c du hiu nhim khun (st, ra dch m o, c du hiu
nhim khun ton thn):
+ Thc y cuc chuyn d bng truyn oxytocin.
+ iu tr khng sinh kt hp n khi thai ra: 2g Ampixillin tim TM / 6h
1 ln kt hp vi Gentamyxin 5mg/kg cn nng trong 24h. Nu sn ph
ng m o ngng iu tr khng sinh sau , nu m ly thai tip tc dng
khng sinh kt hp vi Metronidazol 500mg truyn TM 8 h mt ln n khi ht
st 48h
Pha tch cc ko di: ng biu din xa m CTC trn biu chuyn
1.3.3
1.3.3.Pha
d bn phi ng bo ng :
- Nu khng c bt tng xng thai nhi v khung chu, kh c gii th
bm i thc y cuc chuyn d. Sau nh gi li cn co t cung iu
chnh.
+ Nu CCTC khng c tc dng (CCTC tha, t hn 3 cn co trong 10
pht, cn co ngn, khng ko di n 40 giy) phi ngh n kh c nng do
cn co TC.
+ Nu CCTC tt (CCTC 40giy, tn s 3) phi ngh n kh c gii,
ngi thai bt thng.
186

Khi c chuyn d nh tr iu chnh cn co t cung tt s rt ngn c

thi gian theo di, quyt nh kt thc chuyn d sm.
- Bt tng xng thai nhi v khung chu: khi khung chu hp hay u thai
nhi to. CTC v ngi thai ngng tin trin mc d cn co t cung tt. Trong
nhng trng hp ny phi tin hnh nghim php lt ngi chm.
+ Nu bt tng xng thai nhi v khung chu r rng th m ly thai.
+ Nu thai nhi cht th phi chc c ko thai. Khi bc s sn khng c
kinh nghim lm th thut chc s th c th m ly thai.
- kh do nguyn nhn c gii: CTC v lt ca ngi ngng tin trin
kt hp vi bu huyt thanh to, c hin tng chng khp, ngi thai khng t
vo CTC, CTC ph n, on di phng cng, tht ngng hnh qu bu nm, m
mt mi, thai c th suy, v kt qu l gy v t cung.
+ Nu thai nhi sng, CTC m ht, ngi thai lt, ly thai ra ng di
bng th thut forceps .
+ Thai nhi sng, CTC cha m ht, hay u thai cha lt khng th lm
th thut ly thai ng m o th phi m ly thai .
+ Thai nhi cht th chc s ko thai ra t t. Nu khng iu kin, bc
s khng c kinh nghim c th m ly thai.
- kh c nng: cn co t cung yu, tha l nguyn nhn hay gp nht
ca chuyn d nh tr
+ Bm i v tng cn co t cung bng truyn oxytocin.
+ nh gi tin trin ca cuc chuyn d, m CTC 2h sau khi cn co t
cung tt. Nu khng tin trin th m ly thai. Nu c tin trin th sau 2h khm
li a ra quyt nh theo di tip tc hay m ly thai.

1.3.4.Pha s thai ko di: CTC m ht sn ph mt rn, rn nhng thai khng

s ra c. Khi rn s thai, lng mu n rau v thai nhi b gim nn thai d b
suy.
Loi tr cc nguyn nhn kh c gii, tng cng CCTC bng
oxytocin gip sn ph rn tt hn.
Sau khi truyn oxytocin m ngi cng khng xung, thai khng
s:
+ Nu ngi lt thp th lm th thut forceps hay gic ht
+ Nu ngi cha lt thp, bc s khng c kinh nghim th m ly thai.
2.Thc y chuyn d

nh ngh
2.1
2.1
nh
ngha
Tuyn x khi c du hiu ca chuyn d nh tr th phi chuyn tuyn
trn ngay.
Tuyn huyn tr ln th phi chn on loi tr nhng nguyn nhn
kh do c gii, sau tin hnh thc y cuc chuyn d bng nhng phng
php: gy chuyn d v kch thch tng CCTC. Hai phng php ny c ch nh
khc nhau nhng k thut ging nhau.
- Gy chuyn d: Kch thch gy cn co t cung chuyn d.

187

- Kch thch tng CCTC: Trong qu trnh chuyn d lm tng cng ,

tn s, thi gian cn co t cung, to CCTC tt trong chuyn d l cn co ko di
40s, tn s 3 (c 3 cn co trong 10 pht).
2.2.B
2.2.Bm i
Tc dng ca bm i
- Nc i chy ra ngoi.
- Gim th tch t cung.
- Gii phng prostaglandine, kch thch chuyn d.
- To nn cc cn co t cung (sn ph cha chuyn d), tng cn co t
cung nu chuyn d.

K thut bm i
- Khm bnh nhn, kim tra li ch nh bm i.
- Theo di nhp tim thai bng ng nghe g hay monitoring.
- Sn ph nm t th sn khoa: nm nga, chn gp, dng rng 2 i.
- i gng v khun, kim tra xa m, v tr CTC.
- Mt tay khc dng kp c mu a vo .
- Kp trt theo ngn tay trong vo n CTC.
- 2 ngn tay nong rng CTC, hng mi kp vo, lm rch mng i,
nc i ra t t trn ngn tay.
- Ghi li s lng i, mu sc (trong, xanh, ln mu), nu nc i ln phn
xu phi ngh n thai suy.
- Sau khi bm i phi nghe li tim thai trong v sau cn co t cung. Nu
TT bin ng nhanh trn 180l/ph hay chm di 100l/ph phi ngh n suy thai.
- Nu mng i v trc 6 gi phi iu tr khng sinh phng nhim
khun do streptocoques nhm B tr s sinh.
- Nu chuyn d khng tin trin sau 1h bm i th truyn oxytocin.
- Nu nh ch thai nghn do bnh ton thn ca m (Nhim khun, tin
sn git) th truyn oxytocin ngay sau khi bm i.
ch
2.3.
2.3.
ch huy : Truyn oxytocin.
Phi rt cn thn v oxytocin lm tng cn co TC c th gy ra suy thai v
v t cung (him gp, nhng phi ch nhng trng hp con d nhiu ln).
Liu oxytocin cn thit thay i ty s p ng thuc ca tng sn ph, v
vy phi truyn chm, tng dn liu cho n khi t c cn co TC tt. Sau
tip tc truyn cho n khi . Trong chuyn d t cung phi c thi gian ngh
ngi gia nhng cn co.
- Theo di cc yu t chuyn d: 30 pht/ ln
+ Cn co TC.
+ Tim thai.
+ m CTC.
+ lt ca ngi.
+ Nc i.
+ Ton trng: M, HA, nhit , nc tiu.
- Khi truyn cho sn ph nm nghing tri.
188

- Khng bao gi cho sn ph truyn oxytocin nm mt mnh.

- Liu thuc: pha 2,5v oxytocin trong 500ml dung dch ng trng,
truyn 10 git/pht (khong 2,5mv/ pht), tng dn 10 git trong 30 pht n
khi c cn co tt, duy tr liu n khi .
- Khi cn co TC mau mnh (CCTC hn 60giy, hn 4 cn co t cung
/10pht). Phi ngng truyn v cho thuc gim co.
- Nu cn co TC cha tt c th tng 60 git/ph. Tng nng oxytocin
5v/500ml ng trng, truyn 30 git/ph, tng dn liu n khi t 60 git/ph.
- Nu chuyn d khng tin trin:
+ Con d TC c so m c th m ly thai .
+ Con so th tng lng oxytocin truyn TM, khng kt qu m ly thai.
2.4.G
2.4.Gy chuy
chuyn d
Prostaglandines rt c hiu qu lm chn mui CTC trong trng hp
mun gy chuyn d.
- Kim tra mch, HA, v cn co t cung, cng nh nhp tim thai.
- Khm li sn ph, xc nh nhng ch nh dng prostaglandine.
- Prostaglandin E2 c nhng dng khc nhau:Vin trng 3mg, hay dng gel
2-3mg, t su trong ti cng sau m o. Nu cn c th t liu th 2 sau 6h.
- Ngng Prostaglandine v tip truyn oxytocin nu
+ Mng i v.
+ CTC chn mui.
+ Cn co t cung bt u c.
+ t thuc trn 12h.
Misoprostol
- Ch s dng lm chn mui CTC trong trng hp:
+ Tin sn git nng hay sn git c ch nh nh ch thai nghn
ng , khng c ch nh m ly thai , m CTC khng thun li cho gy
chuyn d.
+ Thai lu, khng c chuyn d t nhin trong vng 4 tun v t l tiu
cu gim.
- t 50 microgamme vin 200mg (1/4 vin) Misoprostol trong ti cng
sau v nhc li sau 4h.
- Khng t qu 50 microgamme/ln, v khng qu 4 liu (200 mg).
3.Gic ht sn khoa
3.1.
Ch
nh v ch
nh
3.1.Ch
Ch
nh
chng ch
ch
nh
nh
3.1.1. Ch
Ch
nh
- Rn lu khng s.
- Chuyn d ko di, m b mt.
- Tng sinh mn chc.
- Dy rau ngn.

nh
3.1.2. Ch
Chng ch
ch
nh
- Thai suy.
189

- Thai non thng.

- M khng c rn.
iu ki
3.2.
3.2.
kin
- Ngi chm.
- Thai thng, sng.
- Ngi lt, khng c bt tng xng thai nhi v khung chu.
- CTC m ht.
- i v hoc bm i.
3.3.Tai bi
bin
- Cho m
+ Tn thng ng : Rch CTC, rch m o, TSM.
+ Phi kim tra CTC, sau khi lm th thut khu phc hi,
phng chy mu.
- Cho thai
+ Bu huyt thanh to v tr np gic ht, thng khng nguy him
v tan i sau vi gi.
+ T mu no, mng no phi theo di trong vng 3-4 tun, c th t
tiu i.
+ Tn thng da u thai nhi hay gp v t nguy him: Chm sc lm
v sinh, khu phc hi nu cn thit. Hin tng vim hoi t l rt him.
+ Chy mu no l trng hp rt him gp i hi phi chm sc s
sinh tng cng, cn thn v ngay lp tc.
K thu
thut
- Khm bnh nhn nh gi ch nh, iu kin, ngi th kiu th
chn v tr t np ht.
- Kim tra li nhng ni rp ni ca my ht v th gic ht tay
ngi lm th thut sau khi i gng .
- ng vin sn ph bnh tnh v hp tc.
- Khm li xc nh ngi th kiu th, cc ng khp, thp u thai
nhi.
- t np gic ht trn 1 trong 2 xng nh, ni u ci tt nht, cch
thp sau 1cm lm sao gip cho u ci xung tt nht, d quay, xung, s.
- Gip cho t np d, c th ct TSM sm, nu khng cn thit th ct
TSM sau khi u thai nhi xung thp y phng TSM cng, dn mng
trnh mt mu nhiu.
- Kim tra li v tr np gic ht m bo khng ht vo phn mm
nh CTC, thnh hoc t vo 1 trong 2 thp trc hoc thp sau.
- Tng p lc chn khng n 0,2kg/ cm2, kim tra li np tng p lc
ln 0.8kg/cm2, kim tra li ln na.
- Sau khi i p lc cao, n nh th ko thai ra. Ko theo trc ng ,
theo c ch , gip cho ngi thai s khng i xng.
- Ko trong cn co t cung, ch lc ko lun vung gc vi np

190

ko khng lm bt np. ngn tay u thai nhi st ch tip xc np gic

ht, nh gi s trt ca np v s xung ca u thai.
- Trong khi ko phi lun kim tra nhp tim thai v v tr np gic ht.

Ch
Ch
- Khng bao gi quay np gic ht khi mun quay u thai v gy ra
h np. Th ny lm ng thi vi th ko gic ht.
- Ln ko u tin c th tm hng ko ph hp.
- Khng ko gic ht ngoi cn co v khi u thai nhi s ra ngoi.
- Nu ko thy ngi thai xung tt, khng c suy thai th c th lm th
thut ti a 30 pht.
Tht bi
- Nu ngi khng tin trin sau mi ln ko.
- Thai khng s c sau khi ko 30 pht.
- Bt np ko 2 ln.
- Nu lm gic ht tht bi th phi m ly thai.
4.Forceps sn khoa
Ch
nh
4.1.
4.1.Ch
Ch
nh
- Thai suy.
- Thai non thng.
- Rn lu khng s.
- Da v TC.
- M mt mi, suy nhc.
- M khng c rn.
+ M c bnh ton thn: Bnh tim mch, thn, HA cao.
+ T cung c so m c.
+ Bnh tr c th ng di.
iu ki
4.2.
4.2.
kin
a. Ngi chm hay ngi mt cm trc, ngi mng mc u hu.
b. Ngi lt, khng c bt tng xng thai nhi v khung chu.
c. Thai sng.
d. CTC m ht.
e. i v hoc bm i.
4.3.Tai bi
bin
4.3.1. Cho m
- Tn thng ng : kim tra v khu phc hi.
- V t cung: m cp cu x tr tn thng.
4.3.2
.
Cho
thai
4.3.2.
- Tn thng thn kinh mt: theo di, chm sc s sinh.
- Tn thng mt hay da u: v sinh chng nhim khun, nu rng v
chy mu th khu li.
- V, ln xng u v mt: Theo di v phu thut.
- Chy mu no.
191

4.4.K
4.4.K thu
thut
- Khm sn ph, nh gi iu kin lm forceps.
- ng vin sn ph.
- Th khp cnh forceps trc khi t, m bo cnh ph hp, m
chc u thai nhi.
- Bi trn cnh forceps , bi mt tip xc vi thnh .
- t cnh: t cnh tri trc, cnh phi sau. a 2 ngn tay vo
trong , hm xng cng (v tr 5h, 7h), pha ngoi u thai nhi, a nh
nhng, cnh trt trn ngn tay. Cnh tri cm tay tri, cnh phi cm tay phi.
t i xng khi 2 cnh m ly 2 bn tai, t khng i xng vi kiu th
ngang(trn chm).
- Khp cnh v c nh.
- Nu 2 cnh kh khp l do t v tr cha ng. Trong trng hp
y th tho cnh ra, kim tra li t th u thai. Ch t li khi xc nh c v
tr u thai nhi thun li, t c.
- Sau khi khp cnh tt, ko theo c ch , trong cn co t cung.
- Gia CCTC phi kim tra tim thai v cnh forceps.
- Khi u thai t vo TSM, khin TSM dn mng th ct TSM.
- Sau khi ko xung gip u ci, ko ln cao gip u nga dn.
- u thai nhi phi xung sau mi ln ko, 2-3 ln ko l .
- u thai nhi s th tho cnh, tho ln lt, vut theo cong ca
u thai.
Tht bi
- u khng xung sau khi ko.
- Thai khng s sau 3 ln ko hay sau 30 pht.
- Khi tht bi phi m ly thai.
T Lng gi
1. Nu 4 nguyn nhn chuyn d nh tr v pha m.
A.
B.
C.
D.
2. Nu 4 nguyn nhn chuyn d nh tr v pha thai.
A.
B.
C.
D.
3. Nu 4 giai on b nh tr trong qu trnh chuyn d.
A.
B.
C.
D.
4. Nu 7 trng hp x tr chuyn d nh tr tuyn huyn.
192

A. Thai suy
B. Da v t cung
C.
D. Chng khp s
E.
F.
I.
a.

b.

c.

d.

p n:

p
Cu 1
i.
Khung chu hp.
ii.
Cc khi u tin o.
iii.
CTC x cng .
iv.
Cn co TC yu, m rn yu.
Cu 2
i.
Thai to.
ii.
Cc ngi th, kiu th bt thng trong ngi u
iii.
Ngi bnh chnh khng tt .
iv.
Ngi bt thng : ngi vai
Cu 3
i.
Chuyn d gi
ii.
Giai on tim tng.
iii.
Giai on tch cc .
iv.
Giai on s thai .
Cu 4
i.
Thai suy
ii.
Da v t cung
iii.
Ngi bt thng
iv.
Chng xng s nhiu
v.
Bt tng xng thai nhi v khung chu
vi.
Cn co t cung yu, ngn
vii.
Sn ph mt, khng rn c

ng hp 1: Th

ng
Nghi
Nghin cu tr
tr
ng
Th bt th
th
ng

c v phn tch nghin cu tnh hung di y. Khi cc hc vin khc

trong nhm ca bn c xong, hy cng nhau tr li cc cu hi nghin cu tnh
hung. Ch ti cc bc trong vic a ra cc quyt nh lm sng khi tr li
cc cu hi. Tt c cc hc vin trong lp nn nghin cu cng mt tnh hung
hoc mt tnh hung tng t. Khi cc nhm hon tt, chng ta s tho lun
v cc nghin cu tnh hung v tr li cc cu tr li ca mi nhm.
Tnh hu
hung
Ch A nm nay 26 tui mang thai ln 3, c 2 con. Ch n trm y t
x khi ang trong giai on tch cc lc 2 gi chiu; i v 30 pht trc khi
n; u thai nhi c th s thy 3/5 pha trn xng mu; c t cung m 3 cm;
193

c 3 cn co t cung trong 10 pht, mi cn co ko di 30-40 giy. Nc i

trong. Khng c du hiu bt thng no k t khi nhp trm.
nh gi
c th

nh
gi (B
(Bnh s, Kh
Khm th
th
th, quy tr
trnh kh
khm/x
m/xt nghi
nghim mu)
1. Bn lm g khi tip tc nh
- S dng biu chuyn d theo
gi tnh trng ca ch A (khi theo
di qu trnh chuyn d ca ch A.
di qu trnh chuyn d)? Ti sao?
Tip tc quan st: mch, nhp tim
thai v cc cn co t cung 30
pht/ln, huyt p v thn nhit 4
ting/ln, kim tra lng protein v
acetone trong nc tiu 2-4
ting/ln, khm m o 4 ting/ln
( m t cung, lt ca ngi thai,
nc i).
- nh gi cm xc ca ch A
xc nh mc lo u v s chu
ng cn au.
- Ni vi ch A nhng g sp lm,
lng nghe, p li cc cu hi v
nhng mi quan tm ca ch A.
/nhu cu)
Ch
Chn on (Nh
(Nhn bi
bit cc vn
/nhu
Tip tc nh gi tin trin chuyn d ca ch A v pht hin:
Khi khm bng lc 6 gi ti, phn bng di b dt v chn thai nhi c
th s thy pha trc. C 3 cn co t cung trong 10 pht, mi cn co ko di
45 giy. Ch A phn nn rng ch thy rt au lng, khi c cn co t cung au
cng tng ln. Khi khm m o, nhn thy thp sau hng v xng cng. C
t cung m 7 cm. Nc i trong.
2. Da vo nhng pht hin trn,
- Nhng biu hin v triu chng
ch A c chn on nh th
ca ch A (c th nh chm u
no ? Ti sao?
nm pha sau hn l pha trc
khung xng chu) l t th sau.
Ngi th , kiu th khng thun
li.
c hi
Th
Th
hin ch
chm sc (L
(Lp k ho
hoch v can thi
thip)
3. Da vo chn on, k hoch
- S dng biu chuyn d
chm sc cho ch A ca bn l g?
tip tc theo di ch A 1
Ti sao?
ting/ln. c bit, cn ch ti
cc biu hin tc nghn ( m
c t cung v lt ngi thai vi
u to, ngi thai, ph n c t
cung, on di t cung phnh
ra, nhng cha thnh hnh qu
bu nm lm au sn ph v thai
nhi cha c bin ng nhp tim
thai).
nh gi

nh
gi
Lc 7 gi ti, ch A c 3 cn co t cung trong 10 pht, mi cn co ko
194

di khong 30 n 40 giy. Biu chuyn d cho thy cc du hiu quan

trng u bnh thng, nhp tim thai trong bnh thng, c t cung m 7 cm, c
th s thy u thai nhi ngay sau xng mu.
4. Da vo cc pht hin trn,
- Ch A chuyn d khng tin trin
bn s tip tc iu tr cho ch A
t ln nh gi trc v ch c cn
nh th no? Ti sao?
co t cung va phi, khng c tc
dng do cn bt u thc y
chuyn d.
- Khng nn ch A mt mnh khi
thc y chuyn d. Nn to cho
ch cm gic thoi mi, bu khng
kh thng cm, khch l v tn
trng nhng mong mun ca ch.
c bit, xoa bp v cc bin php
an i nh thay i v tr v t th
c th lm tiu tan lo lng.
Sau khi kch thch m t cung 1 cm/gi v c t cung ca ch A m
ht lc 10 gi ti.
5. Da vo cc pht hin trn,
- ng vin ch A nm t th sinh
bn s tip tc iu tr cho ch A
khi ch giai on 2 ca qu trnh
nh th no? Ti sao?
chuyn d (giai on s thai).
- Khi nhn thy u thai nhi, ng
vin ch rn y thai ra; khuyn
ch nn rn y thai ra cng vi
cc cn co t cung. Nn ng
vin, khch l v gip ch yn tm
v tin trin chuyn d.
- Vi t th chm cng, giai on s
thai thng ko di, trong trng
hp nn thc hin gic ht vi
mt ng gic chn khng t
pha sau.
- Ch ng x tr giai on ba
gim nguy c chy mu sau .
- Cn phi chm sc sau ngay lp
tc cho ch A, tip tc trn an v
h tr tnh cm.
- Nu con ch A cn chm sc c
bit th phi p ng ngay. Nu
khng, cn chm a tr hng
ngy nh cho tip xc da k da vi
m, khuyn khch ch A cho con
b ngay khi ch c th v khi a
tr mun.

195


ng hp 2 : Chuy
nh tr
Nghi
Nghin cu tr
tr
ng
Chuyn d
nh
tr
Ch D 20 tui thai con so. Ch c chm sc tin sn ti Trm y t x.
Ch bt u au 12 gi trc khi ti trm.
nh gi
c th

nh
gi (B
(Bnh s, kh
khm th
th
th, quy tr
trnh kh
khm/x
m/xt nghi
nghim mu)
1. Theo bn, nh gi ban u Ch D nn c cho hi n cn v
v tnh trng sc kho ca ch lch s.
D s bao gm cc vn no? Ni vi ch nhng g sp lm, lng
Ti sao?
nghe, p li cc cu hi v nhng mi quan
tm ca ch.
Cn hi ch v tn s v s u n
ca cc cn co t cung, v liu ch c b
chy mu, st, gim c ng thai, hoc cc
du hiu hay vn nguy him khc.
Nm vng v ghi li thn nhit, mch,
huyt p v nhp th ca ch. Nu c bt c
du hiu bt thng cn iu tr ngay.
nh gi cm xc ca ch D khi
chuyn d xc nh mc lo u v s
chu ng cn au.
2. Biu hin c bit no Khm bng xc nh kch thc t
trong phn khm sc kho ca cung, ngi thai v lt ca ngi thai, cng
ch D gip bn a ra mt nh nhp tim thai. Khm t cung xc nh
chn on hoc nhn bit v tn s v khong thi gian ca cc cn co t
cc vn ca ch y. Ti sao? cung.
Khm m o nh gi m c
t cung v xc nh nu mng i vn
nguyn vn, xc nh khim khuyt ca
u thai.
Ch
Chn on (Nh
(Nhn bi
bit cc vn
))
Bn hon tt nh gi ca mnh v ch D, sau y l nhng pht hin
chnh:
Bnh s: Cng cc cn co t cung ca ch D tng trong 12 gi qua k
t khi bt u v khong chng 4-6 pht/ln trong 4-5 gi qua. Ch ra nc i
chng 1 gi trc khi nhp vin. Ch cho bit thai nhi c ng bnh thng v
ph nhn mi du hiu nguy him.
Khm thc th: Thn nhit ch D l 37oC, mch 84 nhp/ pht, huyt p
112/70, nhp th 22 nhp/pht. Khng c du hiu no ca mt nhit hay chong.
Ch b au va phi.
Chiu cao t cung l 36 cm. Ch c 3 cn co t cung trong 10 pht, mi
cn ko di 30 giy. u thai nhi c th s thy 4/5 pha trn xng mu. Nhp
tim thai u 144 nhp/pht. C t cung m 4 cm. Khng s thy mng i v nc
i khng ra t nhin. Khng c bt thng u thai.
3. Da vo nhng pht hin - Nhng biu hin v triu chng ca ch D
trn, ch D c chn on nh (c th nh c t cung m 4 cm v cc cn
co t cung u n) l ph hp vi giai on
196

th no? Ti sao?

tch cc thuc giai on u tin ca qu

trnh chuyn d. Tuy nhin ngi thai cha lt
v chiu cao t cung l 36 cm cho thy a
tr c th to.
c hi
Th
Th
hin ch
chm sc (L
(Lp k ho
hoch v can thi
thip)
4. Da vo chn on, k - Nn to cho ch cm gic thoi mi, bu
hoch chm sc cho ch D ca khng kh thng cm, khch l v tn trng
nhng mong mun ca ch. c bit, xoa
bn l g? Ti sao?
bp v cc bin php an i, thay i v tr v
t th c th lm tiu tan lo lng. Khuyn
khch ch i do, ch c th n v ung khi
mun. Cho ung thuc gim au nu cn.
- Tip tc theo di: mch sn ph, nhp tim
thai v cc cn co t cung 30 pht/ln, thn
nhit 2 ting/ln, huyt p, m t cung,
nc i, lt u thai v kim tra lng
protein v acetone trong nc tiu 4
ting/ln
- Phi ghi nhng g quan st c vo biu
chuyn d.
- Thc hin khm m o mt ln na sau
4 ting nh gi tin trin chuyn d.
nh gi

nh
gi
Bn ting sau, thn nhit ca ch D l 37oC, mch 88 l/pht v huyt p l
114/70. Ch c 2 cn co t cung trong 10 pht, mi cn ko di 30 giy.
C t cung vn m 4 cm. C ra nc i nhng nc i trong v t.
u thai c th s thy c 4/5 trn xng mu v nhp tim thai l 144
nhp/pht. Lng nc tiu 200 mL trong 4 gi trc, m tnh vi protein v
acetone.
5. Da vo cc hin tng - Cc biu hin v triu chng ca ch D l
trn, bn s tip tc iu tr cho ph hp vi giai on tch cc ko di (c t
ch D nh th no? Ti sao?
cung khng tin trin) khi m t cung
c v bn phi ng bo ng trn biu
chuyn d.
6. Da vo chn on, k - V cc cn co t cung t hn 3 ln trong
hoch chm sc cho ch D ca 10 pht, mi ln t hn 40 giy v tin trin
bn l g? Ti sao?
chuyn d khng tt, nn kch thch chuyn
d bng cch truyn oxytocin.
Bt u truyn oxytocin (5 n v trong 500 mL). Tc truyn phi c
iu chnh m bo thit lp t nht 3 cn co t cung trong 10 pht, mi cn
co ko di t nht 40 giy.
7. Khi no bn s nh gi li - Ch D s c theo di cht ch v cc
tnh trng ca ch D v ti sao? du hiu phn ng vi cn au, cc cn co t
cung, nhp tim thai v lt ngi. Truyn
oxytocin vi t l thp nht sao cho vn t
c t nht 3 cn co t cung trong 10 pht
197

mi cn co ko di t nht 40 giy. Ghi li

mu nc i. Khm m o nh gi
m t cung 2 ting/ln sau khi thit lp c
cc cn co t cung tt.
nh gi li sau 2 ting ri, thn nhit ch D l 37oC, mch 90 nhp/pht
v huyt p l 120/70. Ch c 4 cn co t cung trong 10 pht, mi cn ko di
40-45 giy. Nhp tim thai 152 nhp/pht. u thai vn c th s thy c 4/5
trn xng mu. C t cung m 5 cm v b ph. Khng chy nc i. Khim
khuyt 2: cc ng khp chng nhau nhng c th gim bt. Nc tiu 160 mL
trong 4 gi trc, m tnh vi protein v acetone.
8. Da vo cc pht hin trn, - Nhng biu hin v triu chng ca ch D
bn s tip tc iu tr cho ch (c th nh m c t cung v s lt ngi thai
D nh th no? Ti sao?
di cc cn co t cung tt) l ph hp vi
chn on chuyn d tc nghn v khng cn
xng thai nhi vi khung xng chu.
9. Da vo chn on, k - Chun b m ngay v bt tng xng
hoch chm sc cho ch D ca thai nhi v khung chu.
bn l g? Ti sao?
- Gii thch cho ngi nh.
Th
c hnh K nng: Th
c
Th
Th
yy chuy
chuyn d
Mc
ch
ch

H
ng dn
ng

Ti li
liu

Mc ch ca hot
Hot ng ny phi c
Phng tin v
ng ny l hc hng dn trong mi trng gi dng c :
vin thc hnh thc cch trong mt hc vin ng
Gng v khun.
y chuyn d v vai tr l ngi bnh.
Phng tin bo
t c s thnh
v c nhn.
tho trong cc k
Bm mng i bng
nng yu cu.
dao hoc kp
Kocher.
Thit b truyn
dch.
Kim v bm tim.
Hc vin nn xem li
Hng
hng dn hc trc khi bt u c ti liu:
thc hnh.
Thc
chuyn d.

dn
y

198

Ging vin phi gii thch

cc bc tin hnh thc y
chuyn d (bm i v truyn
oxytocin) cho hc vin. Di s
hng dn ca ging vin, cc
hc vin lm vic theo cp
thc hnh cc bc, ng thi
theo di nhng ngi khc thc
hin, s dng bng hng dn
hc nh gi.
Hc vin thc hin cc
Bng kim:
bc trong hng dn trc khi
Thc
y
ging vin nh gi k nng chuyn d
thnh tho trong mi trng gi
cch, s dng bng kim.
Cui cng, sau khi gim
Bng kim:
st thc hnh ti ni khm bnh,
Thc
y
ging vin nh gi k nng chuyn d
thnh tho cho mi hc vin, s
dng bng kim.
H
ng dn hc th
c
ng
th
yy chuy
chuyn d
vin)
(Dng cho hc vi
Bc (Nhiu bc nn lm cng 1 lc)

Trng hp

Chu
Chun b
1. Chun b dng c.
2. Gii thch quy trnh cho sn ph v gii p thc mc.
3. H tr tm l, ng vin.
4. Kim tra nhu cu cn thc y chuyn d.
5. S dng dng c c nhn.
Bm mng i
1. Nghe nhp tim thai.
2. Ra tay vi x phng v nc sch sau lm kh
bng khn kh, sch hay kh kh.
3. Dng cht ty trng mnh ra c 2 tay hay eo gng
tay v trng.
4. Dng nc kh trng lm sch m h.
5. Dng 1 bn tay thm d c t cung v v tr,
gin n, n v cng.
199

Bc (Nhiu bc nn lm cng 1 lc)

Trng hp

6. S dng tay kia a dao hay kp Kocher vo trong

m o.
7. a kp Kocher theo hng cc ngn tay ca bn tay
thm d trong m o dc theo mng i.
8. t 2 ngn tay ca bn tay thm d vo mng i v
t t rch mng bng kp hay dao trong giai on c cn
co t cung.
9. Rt dao hay kp ra khi m o.
10.
dch i chy ra 1 cch t t xung quanh
cc ngn tay ca bn tay thm d.
11.
Ch n mu sc ca dch i ( v d nh
trong hay dnh mu hay hi mu lc).
12.

Rt bn tay thm d ra khi m o.

thu
Nhi
Nhim v sau th
th
thut
1. Phng chng nhim khun theo quy trnh.
2. Nghe tim thai.
3. o li cn co.
Truy
Truyn oxytocin
- Tip tc theo di qu trnh chuyn d theo biu
chuyn d.
- Bt u truyn tnh mch oxytocin vi Dextrose hay
huyt thanh mn.

200

Bc (Nhiu bc nn lm cng 1 lc)

Trng hp

- xytocin nn c truyn thng qua ng tnh mch

ring hoc tim vo ng huyt thanh mn ang
truyn.
- Cho sn ph ln u: Dch truyn bao gm: Dung
dch oxytocin 5 n v trong 500 ml dung dch
Dextrose hay huyt thanh mn, vi tc truyn l 10
git/pht.
- Pha oxytocin 5 v trong 500 m dd ng trng hay
huyt thanh mn.
- Gi tc truyn 10 git/ pht trong vng 30 pht cho
n khi c 3 cn co trong 10 pht, mi cn ko di 40
giy.
- Duy tr tc ny cho n khi cuc kt thc.
- Cho sn ph nhiu ln: C th truyn dung dch vi
nng thp hn (2 n v oxytocin trong 500 ml huyt
thanh mn, ch cn thn n s tng trng lc ca
c t cung.
- Ngng truyn dung dch oxytoncin nu c cn co bp t cung hn 4 ln trong 10 pht hay ko di trn 60
giy:
- Thay vo l truyn salbutamon trong 500 ml trong
dung dch Dextrose hay huyt thanh mn hay Ringger
lactate 10 git/ pht.

c hnh: Gi
K nng th
th
Gic ht ch
chn kh
khng
ch
Mc
ch
Mc ch ca hot ng ny l hc vin thc hnh gic ht v t c
s thnh tho trong cc k nng yu cu.
ng dn
H
ng

Ti li
liu

Hot ng ny phi c hng

dn trong mi trng gi cch, s
dng cc m hnh thch hp.

Phng tin v dng c :

M hnh chuyn d v m hnh

nhau/dy/mng i.
Gng v khun.
1. Cc dng c bo v c nhn.
Gic ht.

Hc vin nn xem li hng

dn hc gic ht trc khi bt u thc
hnh.

Hng dn hc gic ht chn khng.

201

Ging vin phi gii thch cc

bc tin hnh gic ht cho cc hc
vin. Di s hng dn ca ging
vin, cc hc vin nn lm vic theo
cp thc hnh cc bc ng thi
theo di nhng ngi khc thc hin,
s dng bng hng dn hc gic ht
chn khng.

Hng dn hc gic ht chn khng.

Hc vin c th thc hin cc

bc/vic trong hng dn hc Gic
ht chn khng trc khi ging vin
nh gi k nng thnh tho trong
mi trng gi cch, s dng bng
kim gic ht chn khng.

Bng kim Gic ht chn khng

Cui cng, sau khi gim st

thc hnh ti ni khm bnh, ging
vin nh gi k nng thnh tho cho
mi hc vin, s dng Bng kim Gic
ht chn khng.

Bng kim Gic ht chn khng

Nu khng c bnh nhn ti ni khm hc vin thc hnh thc y

chuyn d, cc k nng phi c dy, thc hnh v nh gi trong thao din
hay thc hnh trn m hnh

ng dn hc s dng gi
H
ng
gic ht
vin)
(Dng cho hc vi
ng dn hc s dng gi
H
ng
gic ht
(Nhi
(Nhiu b
cc nn lm cng mt lc)
Bc

Trnghp

Chu
Chun b
1. Chun b phng tin cn thit.
2. Ni vi sn ph (v gia nh) nhng vic sp lm, lng
nghe v tr li cc cu hi v cc mi quan tm ca sn ph.
3. Lin tc h tr sn ph v mt tnh cm, lm an lng sn
ph, nu c th.
4. m bo chc chn c iu kin cho bng gic ht:
- Ngi chm.
- Thai thng.
- C t cung m hon ton.
- u lt ti thiu v tr 0 hoc khng cao hn 2/5 nu nn
ngoi pha trn xng mu.
202

5. m bo c ngi ph.
6. eo cc trang b bo h c nhn.

thu
Tr
Tr
cc th
th
thut
1. Ra tay bng bn chi vi dung dch st khun hoc ra
tay cn thn bng x phng v nc, lau khng bng khn sch
hoc kh t nhin.
2. eo gng v khun.
3. St khun m h.
4. t thng bng quang, nu cn thit.
5. Kim tra cc u ni ca gic ht v th gic ht khi tay
eo gng.
Ti
Tin hnh bng gi
gic ht
1. Xc nh kiu th da vo ng khp v cc thp.
2. Xc nh thp sau.
3. t u gic vi c ln nht c th va, sao cho tm ca
u gic trng vi im un cong ca u, 1 cm v pha trc so
vi thp sau.
4. Ct tng sinh mn nu thy cn gip cho vic t u gic.
(xem h
ng dn hc ct kh
ng
khu tng sinh mn)
Nu khng cn ct tng sinh mn, i cho ti khi
u xung lm gin tng sinh mn.
5. Kim tra xem t ng cha m bo khng kp vo
phn mm (c t cung hoc m o):
Nu cn, tho p lc v t li u gic.
6. Ngi ph h tr to p lc m ti 0,2 kg/cm2 v kim tra
vic t u gic.
7. Tng p lc ti 0,8 kg/cm2 v kim tra u gic.
8. Sau khi to c p lc m ti a cn c, bt u ko
theo chiu ca trc khung chu v vung gc vi mt ct u gic:
Nu u thai lch v mt pha hoc ci khng tt,
nn ko theo hng c th iu chnh c lch hoc chch
hng ca u (v d, ko chch mt pha, khng nht thit phi
theo ng ng gia).
9. Vi mi cn co, ko theo chiu vung gc vi mt phng
i qua ming cc:
Dng mt ngn tay s ln u thai cnh u gi
kim tra liu c kh nng b trt khng v nh gi xung
ca u.
10. Gia cc cn co, ngh ngi ph kim tra:
Tim thai.
p ca u gic.
11. Nu c tin trin v khng c du hiu suy thai, tip tc
ko theo hng dn ti a 30 pht.
203

12. Khi u ra, m b p lc m, tho u gic v hon

thnh nt cuc .
13. Tin hnh x tr tch cc giai on III ca chuyn d
rau:
Tim bp 10 n v oxytocin.
Ko dy rau c iu khin.
Xoa bp t cung.
14. Sau khi tr ra, kim tra ng xem c rch khng v
khu nu cn.
ng dn hc ct
ng
15. Khu tng sinh mn nu c ct (Xem h
kh
khu tng sinh mn).
16. Tin hnh ngay cc bc chm sc hu sn v s sinh.
thu
Sau th
th
thut
1. Trc khi tho gng, loi b tt c cc cht thi vo mt
thng hoc mt ti nha khng b r r.
2. Ngm tt c dng c vo dung dch Chlorine 0,5% trong
10 pht lm sch.
3. Ngm c hai tay vo dung dch Chlorine 0,5% . Tho gng
bng cch lt t trong ra ngoi.
Nu khng s dng li, vt b vo thng hoc
mt ti nha khng b r r.
Nu s dng li, ngm gng vo dung dch Chlorine 0,5%
lm sch.
4. Ra tay bng bn chi vi dung dch st khun hoc ra
tay cn thn bng x phng v nc, lau khng bng khn sch
hoc kh t nhin.
5. Ghi li tin trnh th thut v kt qu vo bnh n sn ph.
K nng th
c hnh: Forceps
th
ch
Mc
ch
Mc ch ca hot
ng ny l hc vin
thc hnh Forceps v
t c s thnh tho
trong cc k nng yu
cu.

ng dn
H
ng
Hot ng
phi c hng
trong mi trng
cch, s dng cc
hnh thch hp.

Ti li
liu
ny
Phng tin v
dn dng c i din:
gi
ng bnh nhn.
m
Gng v khun.
Dng c bo v c
nhn.
Forceps sn khoa.

Hc vin nn xem Hng dn hc:

li hng dn hc trc
bng Forceps
khi bt u thc hnh.
Ging vin phi Hng dn hc:
gii thch cc bc/vic
bng Forceps
204

tin hnh bng kp

Forceps cho cc hc
vin. Di s hng dn
ca ging vin, cc hc
vin nn lm vic theo
cp thc hnh cc
bc/vic ng thi theo
di nhng ngi khc
thc hin, s dng
hng dn hc.
Hc vin c th Bng kim:
thc hin cc bc/vic
bng Forceps
trong hng dn trc
khi ging vin nh gi
k nng thnh tho
trong mi trng gi
cch, s dng bng
kim.
Cui cng, sau khi Bng kim:
gim st thc hnh ti
bng Forceps
ni khm bnh, ging
vin nh gi k nng
thnh tho cho mi hc
vin, s dng bng
kim.1
ng dn hc: forceps
H
ng
(Dng cho hc vi
vin)
ng dn hc: forceps
H
ng
c hi
(N
(Nn th
th
hin nhi
nhiu b
cc cng 1 lc)
B
cc

Tr

ngh
Tr
ngh
nghp

Chu
Chun b
1. Chun b phng tin cn thit.
2. Ni vi sn ph (v gia nh) nhng vic sp lm, lng nghe
v tr li cc cu hi v cc mi quan tm ca sn ph.
3. Lin tc h tr sn ph v mt tnh cm, lm an lng sn
ph, nu c th.
4. eo bo h c nhn.
1

Nu khng c bnh nhn ti ni khm hc vin thc hnh bng kp Forceps cc k nng phi c dy,
thc hnh v nh gi trong mi trng m phng.

205

ng dn hc: forceps
H
ng
c hi
(N
(Nn th
th
hin nhi
nhiu b
cc cng 1 lc)
B
cc

ngh
Tr
Tr
ngh
nghp

5. Kim tra li m bo rng cc iu kin cn thit cho

cuc bng forceps sn sng:
- Ngi chm hoc ngi mt vi cm trc hoc u
- ra sau trong ngi mng.
- C t cung m hon ton.
- u v tr +2 hoc +3 hoc 0/5 s thy trn xng mu.
- t nht, ng s dc cn nm chnh gia v thng, m
bo th gy trc hoc gy sau.

thu
Tr
Tr
cc th
th
thut
1. Ra tay bn x phng v nc sch sau lm
kh bng khn tay kh v sch hay bng kh kh.
2. Trng tay bng dung dch st khun mnh hay
eo gng tay v trng.
3. St khun m h.
4. t thng bng quang.
5. Lp li forcep trc khi tin hnh m bo k
thut. Bi trn b mt ca forcep.
thu
Ti
Tin hnh th
th
thut
1. a 2 ngn tay ca bn tay phi theo mt tri ca
2. nh u thai nhi.
3. Di chuyn nh nhng b mt ca forcep t im
4. gia ca u v cc ngn tay n b mt bn kia u ca
tr.
5. Thc hin qu trnh tng t b mt bn kia, s
6. dng 2 ngn ca bn tay tri v b mt bn phi ca
forceps.
7. H thp cn tay cm ca forceps v kho li:
- Nu khp cnh thy kh chng t rng t v tr sai.
- Trong trng hp ny, nn di chuyn b mt ca forceps v
kim tra li v tr ca u v ch lp li forceps khi chc
chn v v tr ca n.

206

ng dn hc: forceps
H
ng
c hi
(N
(Nn th
th
hin nhi
nhiu b
cc cng 1 lc)
B
cc

ngh
Tr
Tr
ngh
nghp

8. Sau khi tin hnh kho forcep, mt ln na kim tra li v

tr, s cn xng ca ng ni v thp sau ca b mt
forceps. Sau ko t t xung pha di hng ra sau.
ng tc ny kt hp vi cc cn co bp t cung ca b m
trong qu trnh rn. Khi ko ch cc du hiu sau:
- u tt xung sau mi ln ko.
- Ch 2 hoc 3 ln ko nn cn thn.
9. Gia mi ln co bp t cung nn kim tra:
- Nhp tim thai.
- V tr t ca forceps.
10.Khi u qu to, lm th thut ct TSM, m o.
11.T t u ra khi m o gia cc t co bp t cung.
12.Rt forceps ra v hon thin ca .
13.Kim tra xem c rch CTC v khu li nu cn.
14.Hon thin v khu li vt rch m o.
15.H tr chm sc m v tr nu cn thit
ng b
c hi
Nh
Nh
cc th
th
hin cu
cui cng
1. Trc khi tho gng, vt b cc rc bn vo
thng hay ti ny long.
2. Ngm ton b cc dng c trong dung dch
chlorine 0.5% kh khun.
3. Ngm c bn tay c gng tay vo trong dung dch chlorine
0.5%. Sau tho gng tay ra.
- Nu l gng tay dng 1 ln th cho gng vo thng ng hay
cho vo ti ny lng.
- Nu l gng s dng li th ngm trong dung dch chlorine
0.5% trong 10 pht kh khun.
Ra tay bng x phng v nc sch sau lau kh bng
khn sch hay bng kh kh.
4.

Ti li
liu tham kh
kho
1. X tr cc tai bin trong mang thai v sinh .
2. Hng dn chun quc gia v cc dch v chm sc sc khe sinh sn .
3. Bi ging sn ph khoa. B mn ph sn trng i hc Y H Ni
207

Bi 17
N D VI T CUNG C SO M C
CHUY
CHUY
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny, hc vi
vin ph
phi:
1. K tn c cc loi so m c t cung.
2. K c cc ch nh m ly thai ch ng.
3. M t c cch theo di v x tr thai ph chuyn d c so m c t cung
ti tuyn c kh nng phu thut m ly thai.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin dy hc: Bng, giy kh ln, bt d, giy trong, my chiu over
head, projecter
K ho
hoch bi gi
ging Thi gian 3 tit
y u
Ni dung ch
ch

Gii thch so m c
t cung

Th
Thi
gian
t)
(ph
(ph
5

ng ph

ng
Ph
Ph
ng
php, ph
ph
ng
ti
tin dy/ hc

ng
Ho
Hot
ng
hc vi
vin

Thuyt trnh v gii

thch

Nghe ging

Mc ti
tiu 1: K tn c cc loi so m c t cung
20
Yu cu hc vin k tn ng no,
Cc lo
loi so m c
cc loi so m c t tr li cu
t cung:
cung v mc nguy
hi
So m ly thai c
c v t cung ca cc
Cc loi so khc
loi so khi c thai

Ph
Phn
hi
nhanh
Quan st
hc vin

Ging
vin b
sung
thm
thng tin
khi hc
vin tr
li xong

Mc ti
tiu 2: K c cc ch nh m ly thai ch ng
nh m ly
Cc ch
ch
nh
thai ch

ng
ch
ng
M hai ln, m thn,
di 24 thng, a
thai, so v t cung...

20

Yu cu hc vin k tn ng no,
cc ch nh m ly thai tr li cu
ch ng, gii thch l
hi
do ti sao phi m ch
ng

GV b
sung
thng tin
cho cu
tr li
ca hc
vin

Mc ti
tiu 3: M t c cch theo di v x tr thai ph chuyn d c so m c
t cung ti tuyn c kh nng phu thut m ly thai

208

Theo di chuy
chuyn
d:
Cch x tr trong
tng giai on (3 giai
on) cuc chuyn
d

20

Thuyt trnh, gii thch

ngn kt hp hi p

Nghe ging,
tr li cu
hi ca
ging vin

Quan st
hc vin

Bi tp tnh hung

60

X l tnh hung, chia

hc vin thnh 3 nhm,
mi nhm s x tr mt
tnh hung, mi nhm
s trnh by cch x tr
ca nhm mnh

ng no,
gii quyt
tnh hung

a ra
p n
ngay sau
mi
nhm
trnh by

Tng kt bi

10

Ging vin tng kt li

ni dung hc. Hi
hc vin c cu hi no
khng?

Nghe ging

Gi
Gii thi
thiu bi hc
Khi cp n t cung c so m c tc l mun ni n t cung c mt
hoc nhiu vt so m c, c th do m ly thai hoc khng phi do m ly thai,
c th on di t cung (eo t cung) hoc cng c th thn t cung. i vi
mt sn ph c thai trn t cung c so m c th phi c qun l thai nghn
ti cc c s c kh nng phu thut (tuyn huyn tr ln), cn n khi chuyn
d th phi c cc bc s chuyn khoa theo di ti c s c kh nng phu
thut, so m c t cung khi chuyn d l mt nguy c cao cho c m v thai
nhi
Ni dung bi hc
1. Cc loi so m t cung
1.1 So m ly thai c
- So m ngang on di: ngy nay cc phu thut m ly thai thng l
rch ngang on di t cung. u im ng m ny l so m lin tt, t c
nguy c nt so m c hn cc loi so m khc
- So rch dc thn t cung: ng rch ny ngy nay rt t s dng, ch p
dng trong mt s trng hp c bit, v d so m trong trng hp ngi vai,
rau tin o, tuy nhin trong trng hp ch ng rch dc thn t cung th phu
thut vin thng trit sn hoc ct t cung ngay trong m . So m dc thn
t cung thng lin khng tt v d c nguy c b nt hoc v t cung trong
nhng thng cui ca thi k thai nghn
- So m ngang on di km theo rch dc thn t cung (so ch T):
209

ng m ny thng thc hin trong trng hp ly thai kh khn nh ngi vai,

rau tin o..., ng m ny tng t nh ng m rch dc thn t cung
- So m dc on di: so m ny t khi c thc hin ch yu trong
trng hp on di ko di v phu thut vin c kinh nghim. Loi so ny
tin lng ging nh so rch ngang on di.
- S lng so m t cung: cc so m ly thai t hai ln tr ln u c
nguy c cho d l so m ngang on di
1.2 Cc lo
loi so m kh
khc t cung
- So bc nhn x t cung
- So m ct gc t cung trong cha ngoi t cung
- So m khu thng t cung c do no ht thai, so m khu vt v t cung
- So phu thut to hnh t cung (phu thut Strasmann)
- Tt c cc loi so ny khi c thai cn phi m ly thai ch ng
Trong trng hp chuyn d tuyn x m c so m c t cung th
phi chuyn ln tuyn c kh nng phu thut. Khi chuyn tuyn phi lin h
trc tuyn trn, phi c nhn vin y t i km theo, trong trng hp t cung c
cn co th phi tim thuc gim co trc khi chuyn tuyn. Thuc thng dng
l: Spasfon 40 mg x 2 ng tim bp.
2. M ly thai ch ng trong cc trng hp
- Tin s m ly thai thn t cung
- Tin s m ngang on di t cung rch dc ln thn t cung (ch nh
m tng i)
- Khung chu bt thng
- So m c hai ln tr ln
- Tin s m khu v, thng t cung
- Tin s m bc tch nhn x t cung
3. Theo di chuyn d cho sn ph c so m c t cung
Ch theo di ng di ti c s c kh nng phu thut vi iu kin
c kh nng ng di:
- So m ly thai c mt ln, ngang on di v trn 24 thng.
- Mt thai ngi chm.
- Khng bt tng xng thai v khung chu.
- Tnh trng sc khe m cho php c th ng m o.

th
Th
Th
thch vt m
Lp mt ng truyn tnh mch dng thuc trong trng hp cn thit
Giai on 1 cuc chuyn d:
Theo di cc yu t chuyn d cho n khi c t cung m 4cm th tin
hnh bm i th thch vt m.
Sau khi bm i tip tc theo di tip cc yu t chuyn d theo biu
chuyn d:
+ Nu c t cung tin trin tt ngi thai lt, xung trong tiu khung
210

th tip tc theo di cho n khi c t cung m ht ngi thai lt.

+ Nu c t cung khng tin trin thm hoc tin trin chm, ngi
thai khng xung, ng biu din m c t cung ct ng bo ng hoc
ng hnh ng th phi m ly thai.
+ Khng c s dng cc thuc tng co bp t cung khi thai ang
cn trong t cung.
Giai on 2 cuc chuyn d:
- u thai lt thp th tin hnh bng forceps khng c cho sn ph
rn .
Giai on 3 cuc chuyn d:
- Sau khi forceps phi tin hnh kim sot t cung nh gi s ton
vn ca vt m
- Kim tra c t cung xem c b tn thng khng
4. Cc ch nh m cp cu khi chuyn d
- Sau khi bm i c t cung khng tin trin thm, ngi thai khng xung
- M c km theo i v sm.
- Nghi ng v hoc nt so m c. Cc du hiu nghi ng nt so m c:
+ Ra mu m o c bit l ra mu ti.
+ Bin ng tim thai.
+ Sn ph au vt m, c bit au ngang on di t cung tng xng vt
m ngang on di.
- Thai suy.
- Rau tin o ra mu.
Bi tp tnh hu
hung 1: Chuyn d thng trn sn ph c so m c ti
tuyn huyn, phi m ly thai li.
Tnh hu
hung
ng: Ch A 30 tui c thai ln 2, ln u c m ly thai trc 4
nm khng r l do v sao, hin ti c mt con sng, thai ln ny 38 tun. Ch
n bnh vin huyn v au bng tng cn. Ch khm thai 3 ln ti trm y t x.
p n

p
nh gi
c th

nh
gi (B
(Bnh s, kh
khm th
th
th, qui tr
trnh kh
khm, lm cc xt nghi
nghim)
1. Khi nh gi ban u cho ch A
- Cho hi sn ph A, thi tn
bn cn lm g v ti sao?
trng, lch s, khng phn bit i
x
- Thng bo cc bc cn thit sn
ph cn phi lm, tr li tt c cc
cu hi ca sn ph.
- nh gi ngay xem sn ph sp sinh
cha (au nhiu, lin tc, cm gic
mt rn, khi khm thy tng sinh
mn phng cng...), nu sn ph c
du hiu sp sinh cn chun b b
ngay.
211

2. Khi khm cho ch A bn phi

khm nhng g v ti sao?

- Nu cha sp sinh th cn khai thc

bnh s bao gm: Tin s sn khoa
(PARA), ln trc c xy ra tai
bin no khng, l do ca ln m
trc.
- Nu cha sinh cn hi bnh s:
nguyn nhn ln m trc, tai bin.
Hi v ln mang thai ny nh thai
my, thi gian bt u chuyn d, ra
mu m o, ra nc v.v.
- Thng tin v nhng ln khm thai
trc tuyn x (nhim HIV, tnh
hnh sc khe)
- Theo di mch, huyt p, nhit .
- Theo di thay i tnh cm, tm l
trong chuyn d.
- Kim tra kt mc, lng bn tay xem
c thiu mu khng.
- o chiu cao t cung, o cn co t
cung, xem c vt so m c khng.
- Xc nh ngi thai, lt, nghe tim
thai
- Thm khm trong nh gi ra mu,
tnh trng i s lng v mu sc, ra
kh h, khung chu.
- m CTC, ngi thai v phn ngi.
- Kim tra Protein niu.
- Lm xt nghim mu (Hemoglobin,
ng huyt, hematocrite, HIV )
cho ch A.

3. Sau khi thm khm xong cho

ch A bn phi lm mt s xt
nghim. Bn cn lm nhng xt
nghim g v ti sao?
nh cc vn
Ch
Chn on (x
(xc
nh
))
Sau khi nh gi ban u v khm cho ch A bn pht hin thy:
Tui thai 38 tun, chiu cao t cung 31 cm, vng bng 90 cm, tng
xng vi tui thai. Ch A khng c du hiu thiu mu v cc bnh mn tnh
no khc. Vng bng di rn c mt vt so m ly thai c cch y 4 nm,
nhng ch A khng bit r l do ti sao phi m ly thai. Hin ti mch 90
ln/pht, huyt p 120/90 mmHg, nhp th 20 ln pht, cn co t cung tn s 23, c t cung xo ht, m 4 cm, i phng, ngi chm lt cao, kiu th chm
chu tri trc. Thai c khong 3100g.
4. Da vo kt qu thm khm
- Chuyn d ln 2 thai 38 tun,
nh trn bn chn on l g?
trong pha tch cc giai on 1.
- C so m c nhng khng r l
do ti sao.
Ch
Chm sc v theo di
5. Da vo kt qu chn on ca
- C th ch nh theo di cho ch A
bn, k hoch chm sc v theo
ng di, tuy nhin cn chun

212

di cho ch A nh th no?
-

b m khi cn thit.
To ra mt mi trng khuyn
khch, tn trng bnh nhn.
Gii thch cho ch A cc quy trnh,
cng vic s lm.
in cc kt qu thm khm vo
biu chuyn d.
Theo di: mch, huyt p, nhit
(4h/ln), cn co t cung, tim thai
(30p/ln)
Thm m o: m c t cung,
xung ngi thai.
Lp ng truyn tnh mch.

nh gi
nh
gi ti
tip theo
Hai ting sau khi nhp vin, ch A c 2 n 3 cn co t cung tt trong 10
pht, mi cn co ko di 40 giy; tuy nhin, c t cung ch m 4cm, u thai
nhi vn cha lt. Nhp tim thai gim xung cn 110 nhp/pht trong ba ln nghe
tim thai cui
6. Da vo kt qu nh gi tip
- C th u khng xung do bt
theo nh trn, thi x tr tip
tng xng thai v khung chu cn
theo ca bn l g
m ly thai ngay.
- Cn gii thch cc bc x tr, tai
bin c th xy ra trong qu trnh
phu thut m ly thai, hi xem ch
A c hi g khng.
- Sau khi m cn theo di, chm
sc cn thn v tim mch v h hp
(mch, HA, nhp th, t0).
- Theo di co t cung, ra mu m o.
- H tr v tm l, tnh cm.
- Chm sc con ch A, cho b sm
khi c th cho con b c, tim
phng cho tr vitamin K1 v vaccin
phng vim gan B.
Bi tp tnh hu
hung 2: M c chuyn d, x tr ti tuyn x v forceps ti
tuyn huyn.
Tnh hu
hung
ng: Sn ph B 30 tui, c thai ln 2, tui thai 39 tun, ln u c m
ti bnh vin huyn cch y 5 nm v l do thai ngi mng. Sn ph n
trm y t x khm v au bng tng cn, ra mt t nhy hng m o.
p n

p
1. Ti tuyn x NHS tuyn x

Hi bnh s:
213

phi lm nhng g?

2. Sau khi thm khm NHS

pht hin sn ph c vt
m c, NHS tuyn x
phi lm g?
3. Ti bnh vin tuyn huyn,
chn on c th l g sau
khi thm khm sn ph?
4. Thi x tr tip theo l
g v k hoch theo di sn
ph ny nh th no?

5. Sau 2 ting theo di bn

khm li v thy cuc
chuyn d din ra bnh
thng, c t cung 5 cm, i
dt, u chc kiu th
chm chu tri trc, bn

Tin s ni ngoi khoa.

Tin s sn khoa.
Ngy kinh cui cng.
Din bin qu trnh mang thai, qun
l thai.
Th
Thm kh
khm
- Ton thn: bnh thng, khng ph.
- Mch: 80 l/p, huyt p: 110/70
mmHg.
- o chiu cao t cung v vng bng:
30 cm, 90 cm.
- Tim thai 140 ln/pht.
- Cn co t cung: tn s 2-3.
- xo m c t cung.
- Tnh trng u i.
- Ngi thai v lt.
- Sn ph c mt vt m c vng
di rn cch y 5 nm, khi m
ti bnh vin huyn v l do ngi
mng, hin ti con kho mnh.
- Cho thuc gim co t cung
(papaverine, spasfon, spasmaverine,
atropin)
- Lin h chuyn tuyn trn (tuyn
huyn)
- Chuyn d ln 2, thai 39 tun, sn
ph m c cch y 5 nm.
- Theo di chuyn d theo biu
chuyn d (xem bi biu chuyn
d).
- Theo di cc du hiu sinh tn.
- Loi tr cc trng hp c ch nh
m li ngay .
nh gi v theo di sn khoa
- Trng lng thai.
- Cn co t cung.
- Nghe tim thai.
- xa m c t cung, tnh trng i.
- S xung ca ngi thai.
- nh gi xem sn ph c th c
ng m o khng, nu c th
c ng m o th tin hnh bm
i th thch vt m, sau khi bm i
tip tc theo di cc yu t chuyn d
(cn co t cung, tim thai, lt ca
214

c can thip g khng?

6. Sau 4 ting c t cung m
ht, u lt thp, kiu th
chm v, anh ch x tr tip
theo nh th no?

ngi thai, ra mu m o, au vt m
ngang on di)
Tin hnh t forceps chm v (xem
bi forceps).
Sau khi rau bong phi kim sot t
cung kim tra s ton vn ca vt
m c.
Kim tra c t cung, m o.
Khu phc hi m o v tng sinh
mn
Theo di st sn ph sau phng
chy mu sau (mch, huyt p, co
t cung, ra mu).
H tr v tm l, tnh cm.
Chm sc con ch A, cho b sm khi
c th cho con b c, tim phng
cho tr vitamin K1 v vaccin phng
vim gan B.

Bi tp tnh hu
hung 3: Chuyn d thng trn sn ph c so m c, ngi
mng ti tuyn tnh phi m ly thai li.
Tnh hu
hung
ng: Ch C 35 tui c thai ln 2, ln u c m ly thai trc 7
nm v l do ngi thai khng lt khi c t cung m ht, hin ti c mt con sng,
sau c ht thai 2 ln, thai ln ny 38 tun. Ch n bnh vin tnh v au bng
tng cn. Ch khm thai 3 ln ti bnh vin nhng ln cui cng cch y 6 tun.
p n

p
nh gi
c th

nh
gi (b
(bnh s, kh
khm th
th
th, qui tr
trnh kh
khm, lm cc xt nghi
nghim)
1. Khi nh gi ban u cho
- Cho hi sn ph C, thi tn trng,
ch C bn cn lm g v ti
lch s, khng phn bit i x.
sao?
- Thng bo cc bc cn thit sn ph
cn phi lm, tr li tt c cc cu hi
ca sn ph.
- nh gi ngay xem sn ph sp sinh
cha (au nhiu, lin tc, cm gic mt
rn, khi khm thy tng sinh mn phng
cng...), nu sn ph c du hiu sp sinh
cn chun b b ngay.
- Nu cha sp sinh th cn khai thc bnh
s bao gm: tin s sn khoa (PARA),
ln trc c xy ra tai bin no khng,
l do ca ln m trc.
- Nu cha sinh cn hi bnh s: nguyn
nhn ln m trc, tai bin nu c. Hi
215

v ln mang thai ny nh thai my, thi

gian bt u chuyn d, ra mu m o,
ra nc khng.
- Thng tin v nhng ln khm thai trc,
lm xt nghim g cha.
- o mch, huyt p, nhit .
2. Khi khm cho ch C bn
- Kim tra kt mc, lng bn tay xem c
phi khm nhng g v ti
thiu mu khng.
sao?
- o chiu cao t cung, o cn co t cung,
xem vt so m c.
- Xc nh ngi thai, lt, nghe tim thai.
- Thm khm trong nh gi ra mu, tnh
trng mng i cn hay mt, mu sc v
s lng i, khung chu.
- m CTC, kiu th ngi thai.
3. Khi lm xt nghim cho
Nu sn ph c xt nghim th khng cn
ch C bn cn lm nhng
lm thm, nu khng cn lm thm:
xt nghim g v ti sao?
- Kim tra Protein niu
- Nu du hiu lm sng c thiu mu cn
lm cc xt nghim s lng hng cu,
Ht, Hb, cho ch C.
- Nu r i phi thm CRP, siu m xem i
cn nhiu hay t.
Sau khi nh gi ban u v khm cho ch C bn pht hin thy:
Tui thai 38 tun, chiu cao t cung 31 cm, vng bng 92 cm, tng xng
tui thai. C du hiu thiu mu nh v khng mc cc bnh mn tnh no. Vng
bng di rn c mt vt so m ly thai c cch y 7 nm do c t cung m
ht u khng lt. Hin ti mch 90 ln/pht, huyt p 130/90 mmHg, nhp th
24 ln pht, cn co t cung tn s 2, c t cung xo ht, m 2 cm, ngi mng
cao, lng thai bn tri. Thai c khong 3200g
4. Da vo kt qu thm
- Chuyn d ln 2 thai 38 tun, trong
khm nh trn bn chn
pha Ia, m c, ngi mng.
on l g?
Ch
Chm sc v theo di
5. Da vo kt qu chn on
- Cn gii thch cho sn ph l do phi m
ca bn, k hoch x tr
ly thai, hi xem sn ph c hi g
tip theo ca bn cho ch C
khng?
nh th no?
- Gii thch nguy c c th xy ra trong v
sau m.
- T vn c th trit sn cho sn ph, nu
sn ph ng trit sn phi cho k vo
giy cam oan phu thut.
- Sau khi m cn theo di, chm sc
cn thn v tim mch v h hp (mch,
HA, th, t0).
- Theo di co t cung, ra mu m o.
216

- H tr v tm l, tnh cm.
- Chm sc con ch C, cho b sm khi c
th cho con b c, tim phng cho tr
(vitamin K1 v vaccin phng vim gan
B).
T l
ng gi
ng
gi
n 20 bng cch
nh du vo ph
hp
Ph
Phn bi
bit - S cc cu t 1
n
nh
ph
iu kin theo di mt cuc chuyn d ng di sn ph c vt m
ly thai ln u on di t cung i tuyn c kh nng phu thut l

1.
2.
3.
4.
5.

Ngi chm.
i cn.
Khng bt tng xng thai v khung chu.
Khung chu gii hn.
Khi CTC c 4 cm th bm i th thch vt m i so m
ngang on di.

m c c ch
nh
ng d

ii vi sn ph
ph
ch
nh
ng
ii khi ng
ngi lt, iu
ng d
ki
kin ly thai
ng
ii c th
th bng

6. Forceps.
7. Gic ht.
8. thng.
9. thng km ct tng sinh mn.
10.Sau kim sot t cung phng st rau.
nh m ly thai cp cu sn ph
c ti
Cc ch
ch
nh
ph
tin s m ly thai on d
ii
u l
t cung ln
u

11.Bt tng xng gia thai v khung chu.

12.Ngi thai bt thng.
13.i v sm, cn co tha.
14.M ln u di 24 thng, m thn t cung.
15.au vt m hay sn ph ku la nhiu khng hp tc thy
thuc.
16.Trong qu trnh theo di c din bin bt thng.
17.Sn ph xin m.
nh m ch

ng khi thai th
Ch
Ch
nh
ch
ng
thng, ph
phng v t cung
217

18.Cc so m thn t cung.

19.So to hnh t cung.
20.So m ly thai 2 ln tr ln.

p n
p
1: ;
6: ;
11: ;
16: ;

2: ;
7: S;
12: ;
17: S;

3: ;
8: S;
13: ;
18: ;

4: S;
9: S;
14: ;
19: ;

5: S
10: S
15:
20:

Ti li
liu tham kh
kho
1. BYT. Chun quc gia v cc dch v chm sc sc khe sinh sn
2. WHO. X tr bin chng trong khi mang thai v sinh

218

Bi 18

Sa dy rn
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny hc vi
vin ph
phi:
1. Chn on c sa dy rn.
2. X tr c sa dy rn.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin dy hc : Bt, bng, giy trong, n chiu, m hnh khung chu v
thai nhi.
K ho
hoch bi gi
ging
ng: Thi gian 90 pht

Ni dung ch
ch
yu

Th
Thi
gian
(ph
t)
(ph

ng ph
Ph
Ph
ng
php,

ng ti
ph
ph
ng
tin dy/h
y/hc

ng
Ho
Hot
ng
ca hc
vi
vin

Ph
Phn hi
nhanh

Tho lun
Nghe ging

Quan st
hc vin.

Chia nhm
nghin cu
trng hp.

Quan st
hc vin.
nh gi,
nhn xt
qu trnh
thc hnh.

Mc ti
tiu 1 : Chn on c sa dy rn.
Chn on Sa
dy rn

30

Tho lun
Bi ging c minh ha

Mc ti
tiu 2: X tr c sa dy rn
X tr sa dy rn
30
Bi ging l thuyt
Tho lun
Thc tp

30

Nghin cu trng hp
Thc hnh lm sng
trn khch hng/bnh
nhn di s hng
dn ca ging vin: R
sot ca bnh, thc hnh
cc quy trnh x tr nu
c bnh nhn v a ra
cc quyt nh x tr.
Thao din trn m hnh
cch x tr xa dy rn,
v s dng bng kim.

Quan st v
thc hnh
trn m
hnh.

Ni dung bi hc
1. i cng
219

T l sa dy rn trong lc sinh thay i t 2 n 6. Dy rn khi

thng di t 55 - 60cm, thng chiu di thay i t 35 - 80cm. Khng c hin
tng sa dy rn nu chiu di di 35cm, nu di trn 80cm th t l sa dy rn
t 4 n 6. Dy rn b trai thng di hn b gi, dy rn thai ngi u di
hn thai ngi mng.
Thai to v bnh rau to khng c lin quan g n chiu di ca dy rn.
Sa dy rn nu thai cn sng l mt cp cu sn khoa.
2. nguyn nhn gy sa dy rn
- ngi vai
- rau tin o
- ngi mng
- a thai
- non
- a i
- i v non
- nhiu
- u cao chm v
3. Yu t lm sng s quyt nh chn on sa dy rn
Cn trong bc i hay i v bng cch
- Thm m o thy dy rn nm cnh hoc trc ngi thai cn trong bc i.
- Nu i v s thy dy rn sa trong m o, c khi dy rn ra ngoi m
o.
- C t cung thng cha m ht
- Ngi thai cn cao, c th l ngi bt thng hoc cc
trng hp nm cc nguyn nhn k trn.
- iu ng ch l: Khi thy sn ph c tim thai bt
thng, c bit tim thai chm khi v i d l v
i t nhin hay bm i u phi ngh ti sa dy rn
khi phi thm khm ngay m o xc nh,
nu c sa dy rn phi xem dy rn cn p khng
bng cch kp dy rn gia 2 cnh ca 2 ngn tay v
nghe tim thai.
Hnh 23
- Ni no c my theo di cn co t cung v tim thai (monitoring) th thy
r tim thai p chm (c DIP II) trn giy ghi.
- Khi xc nh chc chn l sa dy rn v thai cn sng th phi thc
hin cc quy trnh sau y x tr.
4. X tr sa dy rn
- t sn ph nm trong t th u gi ngc.
- a cc ngn tay i gng v khun vo m o y phn ngi thai
trnh din hng ln trn xa xng chu vi mc ch lm gim p lc
trn dy rn; t lc ny trnh khng s vo dy rn v s kch thch lm co
ng mch dy rn nh hng xu n thai. Tuy nhin ng tc ny c
th lm sa thm dy rn.
- Xc nh nhp tim thai bng ng nghe thng. Ni no c siu m hoc
ng nghe Doppler th vic xc nh chnh xc hn. C th lm phng bng
quang bng cch a 1 ng Foley bm bng gi v bm nhanh 500ml
220

huyt thanh vo trong bng quang, ri kp ng li trnh b r nc ra

ngoi cng nhm mc ch y thai ln cao trnh chn p vo dy rn.
Cho sn ph nm nghing sang bn dy rn b sa y ln trn ri chun
b cho thai ra bng phu thut hay th thut tu theo iu kin cho php.
Nu dy rn th ra ngoi m o th ph dy rn bng ming gc ln tm
huyt thanh mn ng trng, m.
M ly thai l phng php x tr tt hn c v bo m c m v thai;
tr trng hp ngi chm lt thp (c t cung m ht) lm foocxep
ly thai ra nhanh, nn trnh t cnh vo dy rn.
Trng hp thai cht, dy rn ht p, khng nghe c tim thai, th
khng cn cp cu na, ch cn theo di tin trin ca cuc , tr trng
hp ngi vai th phi phu thut hoc ct thai khi iu kin.

4.1. X tr
tr sa dy rn cc tuy
tuyn
4.1.1. Sa dy rn cn trong bc i
- Tuyn x
+ T vn cho sn ph khng rn
+ Thuc gim cn co t cung nh Spasfon, Spasmalgin ...
+ Chuyn ln tuyn c kh nng m ly thai
- Tuyn huyn
+ M ly thai (nu khng c iu kin, chuyn ln tuyn tnh)
4.1.2. Sa dy rn khi v i
- Tuyn x
+ Xc nh xem dy rn cn p khng (kp dy rn vo 2 cnh ngn tay)
nghe tim thai
+ Nu thai cn sng
o Cho sn ph nm t th u gi - ngc hoc k cho mng nm cao
hn ngc.
o Cho thuc gim cn co t cung nh trn.
o T vn v hng dn cho sn ph khng rn
o Nu dy rn sa ra ngoi m o th bc bng gc ln tm huyt
thanh mn ng trng m v ng khn v sinh v khun.
o Nu dy rn sa trong m o v cn p th dng gc to, m t vo
m o khi chuyn vin.
o Chuyn ln tuyn gn nht c kh nng m ly thai.
+ Nu thai cht: dy rn ht p, khng nghe thy tim thai, th khng cn
cp cu v theo di tin trin cuc , tr trng hp ngi vai th phi chuyn
tuyn.
- Tuyn huyn
+ Xc nh xem dy rn cn p khng, v nghe tim thai. Nu thai cn sng
m ngi chm lt thp, c t cung m ht th lm foocxep, ch khng
kp vo dy rn khi t. M ly thai nu khng iu kin lm foocxep.
Nu thai cht th theo di tin trin cuc .
5.
Kt lun
Sa dy rn ch coi l cp cu khi thai cn sng v lc ny phi bng mi
cch lm gim bt s chn p ca ngi thai v dy rn v tin hnh cho thai ra
221

sm. Cn khi thai cht th sa dy rn c x tr nh thng l v khng phi

l cp cu na.
n 12 bng cch
nh du vo th
Ph
Phn bi
bit - S cc cu t 3
n
nh
thch
hp:
Ni dung
1. Nu sa dy rn trong bc i nn m ly thai ngay.
2. Sa dy rn khi v i l mt cp cu cho thai nhi.
3. Sa dy rn khi chuyn d l mt cp cu cho sn ph.
4. Khi gp trng hp sa dy rn, m dy rn cn p nn cho
Papaverin.
5. Nn bc dy rn b sa vo huyt thanh mn m.
6. Sa dy rn khi c t cung m ht, ngi lt th nn m ly thai.
7. Sa dy rn m thai nhi cht cng nn m ly thai.
Sa dy rn l mt cp cu cho thai:
8. Khi cha v i thm m o ta s thy dy rn.
9. Khi v i t ngt dy rn b sa xung trc ngi.
10. Khi cha v i thm m o ta s thy mt chi v dy rn.

S
X

x
x
x
X

X
X
S
x

x
X

Bi tp tnh hu
hung
Tnh hu
hung 1:
B L Th X. c thai thng, chuyn d b v i t ngt v dy rn b
sa ra ngoi m o khi c t cung mi m 5cm. N h sinh x c gi ti phi
lm g?
A. Phi xc nh l thai cn sng hay cht.
B. Nu thai cht th phi lm g?
C. Nu thai cn sng th phi lm g?
D. Cn lm g bo v vic cung cp mu m sang cho thai nhi?
E. Nn cho sn ph thuc g bt cn rn?
Bng ki
kim: X tr
tr sa dy rn
(Dng cho hc vi
vin khi thc hnh v gi
ging vi
vin vo cui kho hc)
Tn hc vi
vin: ............................... Ng
Ngy gi
gim st: .....................
Bng ki
kim: X tr
tr sa dy rn
(Th
c hi
(Th
hin nhi
nhiu b
cc cng 1 lc)
B
cc

Trng hp

X tr
tr chung
1. Ni vi sn ph nhng iu m nhn vin y t s lm
v khuyn khch h a ra cc cu hi.
2. Tip tc h tr v m bo v mt tm l cho sn ph.
222

Bng ki
kim: X tr
tr sa dy rn
c hi
(Th
(Th
hin nhi
nhiu b
cc cng 1 lc)
3. Cung cp oxy t 4-6 l/pht bng mt n oxy hay bng
ng dn.

K nng/b
ng/b
cc tr
trn
tt mc hi lng
X tr
tr c th
th
1. t sn ph trong t th gi ngc.
2. Ra tay cn thn v eo gng tay phu thut.
3. a bn tay v trong m o v ko phn trnh din ln
trn.
4. a ng Foley vo v bm 500ml dung dch vo trong
bng quang.
1. Cho bnh nhn nm nghing tri v theo di nhp tim
thai
K nng/b

ng/b
cc tr
trn
tt mc hi lng
Cc b
cc cu
cui cng
1. Tho gng tay v cho vo hp cha hay ti ny lng nu
l gng tay dng mt ln, hay ngm vo dung dch
Chlorine 0.5% kh khun nu l gng tay s dng li.
2. Ra tay mt cch cn thn.

K nng/b
ng/b
cc tr
trn
tt mc hi lng
Ti li
liu tham kh
kho
1. BYT. Chun quc gia v cc dch v chm sc sc khe sinh sn
2. WHO. X tr bin chng trong khi mang thai v sinh

223

Bi 19
m ly thai
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny, hc vin phi:

7. K c mt s ch nh m ly thai ph bin.
8. Trnh by c cc th m ly thai.
9. Ni c cch x tr mt s tai bin c th gp trong lc m ly thai.
10.Thc hin chm sc sau m cho b m v tr s sinh.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin hc tp: Bng, giy kh ln, bt d, giy trong, my chiu over
head, projector
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 4 tit
yu
Ni dung ch
ch

Th
Thi
gian
t)
(ph
(ph

M u

ng ph
Ph
Ph
ng
php,

ng ti
ph
ph
ng
tin dy/
hc

ng
Ho
Hot
ng
hc vi
vin

Thuyt trnh

Nghe, ghi

Bng

Ph
Phn hi
nhanh

Quan st
hc vin

Bt vit bng
nh m ly thai ph
Mc ti
tiu 1: K
cc mt s ch
ch
nh
ph bi
bin
1.1 Bnh l ca sn
ph (cp tnh, mn
tnh, ni khoa, ngoi
khoa, bnh trong khi
c thai).
1.2 Ngi thai bt
thng.
1.3 Bt tng xng
thai-khung chu
(khung chu gii
hn, khung chu hp,
thai to).

40

Thuyt trnh.
Thc tp lm sng
(phn tch ch nh
m ly thai bnh
n).

Nghe, ghi

Quan st
hc vin
thc tp
trn lm
sng.

Bng.
Bt vit bng.

1.4 Cn co t cung,
u i, m c t
224

cung, lt ngi, tim

thai.
1.5 Cc tai bin trong
chuyn d: ra mu,
sa dy rn, sa chi,
da v t cung.
T vn l do phi m
ly thai.

15

2.1 Giao tip vi

ngi bnh v thn
nhn ngi bnh.

ng vai (thy
thuc, ngi bnh,
gia nh ngi
bnh)

ng vai

Quan st
ng vai.

Tho lun
nhm.

nh gi
qua tho
lun nhm.

2.2 Gii thch l do

phi m ly thai.
2.3 T vn cc tai
bin c th gp.
2.4ng vin, lm
yn tm ngi bnh
v gia nh.
2.5 K giy cam
oan m.
Mc ti
tiu 2: Tr
Trnh by
cc cc th
th m ly thai

Chu
Chun b

- n v hi sc
tr.

Chia 4 nhm tho

lun (chun b
ngi bnh, dng
c, n v hi sc
tr, nhm phu
thut).

- Kp phu
thut.

Xem video v phu

thut m ly thai.

- Ngi bnh.
- Dng c.

Ph
Phu thu
thut
- M bng.
- M t cung.
- Ly thai, rau,
KSTC.

60

Xem bng
hnh.

Giy trng.
Bt vit trn giy.
Bng hnh.
V tuyn.

- Khu t cung.
- ng bng.

225

Mc ti
tiu 3: Ni c cch x tr mt s tai bin c th gp trong lc m ly thai
t cung.

30

Rch vt m on
di t cung.

Chia 4 nhm tho

lun, mi nhm 1
vn .

Tho lun
nhm .

Giy trng.

T mu on

Bt vit trn giy.

di, dy chng
rng.

Qua tho
lun nhm
v trnh
by ca
cc nhm

Tn thng bng
quang.
Mc ti
tiu 4: Thc hin chm sc sau m cho b m v tr s sinh
Gim au sau m
cho ngi bnh.

30

Cho con b sa m.

Chia 5 nhm tho

lun, mi nhm 1
vn .

Vn ng, n ung.

Giy trng.

V sinh thn th.

Bt vit trn giy.

Tho lun
nhm.

Quan st
qua tho
lun nhm.

Tm cho tr, chm

sc rn.
Gi
Gii thi
thiu bi hc
M ly thai l mt loi phu thut ph bin nht trong chuyn ngnh sn
ph khoa. T l m ly thai c xu hng tng dn ln v nhiu l do khc nhau.
Ch nh m ly thai kh phc tp. K thut m ly thai cng khng ngng c
thay i hon thin. Thc hin c m ly thai l mt yu cu hng u cho
mi bc s cng tc trong chuyn ngnh. Mi bnh vin t tuyn huyn tr ln
phi trin khai c phu thut m ly thai.
Ni dung bi hc
1. nh ngha: M ly thai l thai v phn ph ca thai c ly ra khi t
cung qua ng rch ng rch thnh bng v thnh t cung. nh ngha
ny khng bao hm m bng ly thai trong trng hp cha trong bng v v
t cung m thai nm trong bng.
nhiu nc trn th gii t l m ly thai tng ln nhanh trong vng 20
nm tr li y, c bit l cc nc pht trin (Notzan v cng s, 1987).
Hoa K, t l m ly thai l 4,5 % nm 1965 ln n 23% nm 1985, nh vy
ch trong 20 nm t l m ly thai tng hn 5 ln. n nm 1988 t l m ly
thai trung bnh ca c nc Hoa K l 25%, tc l c 4 ngi n th c 1

226

ngi phi kt thc cuc bng m ly thai. Php, trong vng 10 nm (19721981) t m ly thai tng gn gp i t 6% ln n 11%.
2. Ch nh m ly thai
Ch nh m ly thai l mt vn v cng kh v phc tp. Ngoi nhng
ch nh m ly thai c tnh cht tuyt i (v d: ngi vai ngi con so, rau
tin o trung tm...), cn nhiu ch nh m ly thai mang tnh cht tng i
(v d: con so ln tui, con qu him...). Nhiu trng hp m ly thai v mt tp
hp cc ch nh tng i, rt kh nhn bit l do ni tri trong tp hp ny. Xu
hng cc th thut ng di kh khn, nguy him ngy cng dnh ch cho
m ly thai (ct thai, ni xoay...).
M ly thai c ch nh khi chuyn d khng an ton cho m v thai,
khi buc phi ly thai ra nhng khng gy c chuyn d, khi kh c gii
hay v c im ca thai lm cho khng th ng di c v trong tnh
trng cp cu buc phi ly thai ra nhanh m ng di th cha iu
kin. V tnh cht phc tp, cho nn c rt nhiu kiu xp loi cc ch nh m
ly thai. Mi kiu phn loi c nhng u im v khuyt im ca n.
Theo thi im xut hin ch nh m ly thai, ngi ta c th chia cc ch
nh m ly thai thnh hai nhm ln:
- Ch nh m ly thai ch ng (cn gi l m ly thai d phng) khi
c ch nh t trc khi c chuyn d. Trng hp m ly thai ch ng, cuc
m c th c tin hnh khi cha c chuyn d hay khi bt u c chuyn d.
- Ch nh m ly thai trong qu trnh chuyn d.
Cc ch nh m ly thai s c trnh by trong tng bi c th. Chng
ti xin trnh by mt s thng tin v ch nh m ly thai ca vin BVBMTSS..
y ch l ch nh m ly thai trong mt bnh vin, c th khc rt xa vi cc
c s khc, c bit v chc nng l tuyn cui cng nhn tt c cc trng hp
kh ca cc c s khc.
Cc lo
nh ph
loi ch
ch
nh
phu thu
thut m ly thai
vi
vin Bo v B m v Tr
Tr s sinh (1997- Nguy
Nguyn Cng Khanh)

Ch nh

T l %

Do ng sinh dc
Do bnh l ca m
Do thai
Do phn ph thai
L do x hi

41,9%
7,1%
41,4%
8,7%
0,9%

Nhm nguyn nhn ng sinh dc gm c: T cung c so m c

(56,1%), c t cung khng tin trin (36,5%), cn co t cung cng tnh (3,8%),
nguyn nhn khc (3,6%). i vi t cung c so m ly thai c th 91,9% phi
m li, ch c 8,1% ng di.

227

Nhm nguyn nhn do thai: Thai to (32,7%), suy thai (27,2%), ngi mng
(24,7%), ngi khc (6,7%), song thai (4,7%), m ht khng lt (4,0%). Trong
ngi mng, 75% s trng phi m ly thai, 25% ng di.
Nhm nguyn nhn do phn ph thai: Rau tin o (61,0%), i ln nhiu
phn xu (22,8%), ht i (11,4%), rau bong non (2,6%), sa dy rau (2,2%).
3. K thut m ngang on di t cung ly thai
th

3.1.T
3.1.T
th ng
ng
ii bnh v kp m
Thng thng nht l t th nm thng ngang trn bn, hai chn khp li
vi nhau. i khi ngi bnh t th c bit hn, v d nm nghing tri
trong trng hp c suy thai cp tnh hy vng ci thin tun hon rau thai tt hn.
Trong trng u lt su trong tiu khung, c tc gi ngh dng hai
chn ngi bnh trong lc m, tr th vin th 2 ng gia hai chn ngi bnh,
a tay vo trong m o y gip u thai ln cao khi phu thut vin tin hnh
ly u thai. Lun lun phi t ng thng bng quang trong mi trng hp m
ly thai, gip cho bng quang xp xung, trnh gy thng tn cho bng quang.
Phu thut vin ng bn tri thai ph, dng c vin ng cng bn v pha
tri phu thut vin, hai tr th ng bn i din. Tuy nhin cn c cch b tr
khc, tu thuc vo thi quen v trng phi ca tng ni.
ng rch th
3.2.
ng
thnh bng
ng tr
a d
-
ng
trng gi
gi
ii rn: i t rn n b trn khp v, thng
n gn rn l . di ng rch va thai ra khng kh khn nhng
khng qu di. Khi vo n phc mc, lun ch trnh gy thng tn bng
quang, rut, mc ni. c bit l trng hp c so m c, c th c dnh bt
thng, khng lng trc c. Nhiu trng hp khi c thai thng cui,
bng quang nm cao hn bnh thng. V vy nn m phc mc u trn ca
ng rch, pha rn.
ng rch Hinh - Minh: kt hp ca k thut Pfannnenstiel (v tr
-
ng
ca ng rch da thnh bng) vi k thut Joel Cohen (k thut m bng
bng phng php dng tay tch x).
Rch da theo nh k thut Pfannenstiel. ng rch l ng ngang hi
cong lm hng ln trn. V tr ca ng rch pha trn b trn khp mu hai
khot ngn tay (2cm). ng rch dng ngay khi va i qua lp h b ngha l
ch ct t ng lp da. Tip theo rch lp m di da n tn cn ch thc hin
ngay ng gia vi chiu di ti thiu (thng di t 2 n 3cm). Ch
ng rch theo hng chch ln trn sao cho im m cn nm cao hn
im m da. Dng ko ct cn ngm di lp m di da sang hai bn v cong
lm hng ln trn. Dng cc ngn tay tch hai c thng to rng ra hai bn bng
cch phu thut vin v tr th vin th nht ko i xng ng thi sang hai
bn. Dng u ngn tay m phc mc l thnh cao gn pha rn v cng x
rng sang hai bn bng tay ca phu thut vin v tr th vin th nht.
- Sau khi m bng, chn hai gc ln vo hai rnh thnh i trng hai
bn t cung l th quan trng, hn ch nc i vo bng. c bit trong trng
hp v i lu, c du hiu nhim khun i, ng tc ny rt c gi tr, trnh
nhim khun lan vo bng. Lc ny nn dng tay thm d nhanh bit t th,
228

xc nh mc quay ca t cung bi v nhiu trng hp t cung b quay

sang phi, tc l dy chng trn bn tri nh ra trc v gn ng gia hn so
vi dy chng trn bn phi.
c mc on d
3.3. M ph
ph
ii t cung v m t cung
Chng ti trnh by k thut m ngang on di t cung ly thai. Rch
ngang phc mc on di bng dao hay ko cong, ng rch cong hng ln
trn. ng rch phc mc nn nm gia y bng quang v ng bm cht
vo thn t cung. Bc tch phc mc ra khi on di t cung, y bng quang
xung thp trnh gy thng tn bng quang khi rch lp c t cung v khi
ly thai. Ch y bng quang xung nhng khng qu 5cm. Th bc tch phc
mc on di c th gp kh khn trong trng hp m c, dnh, bng quang b
ko ln cao. Ch nhn nh chnh xc phc mc on di, v c th nhm vi
y bng quang v rch vo bng quang.
M t cung on di, trn v tr bng quang c bc tch ra khong
2 cm hay gia hai mp phc mc. M t cung c th nhiu cch tu theo
thi quen ca tng phu thut vin. Hu ht dng dao m mt l nh sau m
rng sang hai bn c th ct bng ko cong hay dng hai ngn tay x. rng
ca vt m t cung sao cho u thai v thn thai i qua m khng lm rch
thm on di t cung. Khi m t cung nguy c c th rch vo thai (c bit l
mt thai trong ngi u), gy thng tn cho thai. C th tin hnh m t cung
ngoi mng i tc l ch rch ng lp c t cung nguyn mng i. Sau
nh nhng chc rch mng i mt l nh ht sch nc i v m rng mng
i sang hai pha. K thut ny va hn ch nc i chy vo bng va trnh
c nguy c gy thng tn cho thai. Ch khng i nc i chy m phi
cho tay vo ly thai ngay nu khng phi l ngi u. Kh khn ca th ny l
trng hp on di thnh lp cha tt, hp v dy, c bit l trong ngi vai v
mt s trng hp rau tin o.
3.4. Ly thai v ly rau
Ly thai l mt th c bn trong phu thut m ly thai. Ly u thai trong
trng hp ngi u. Vi ngi mng th ly mng hoc chn tu theo kiu ngi
mng hay ngi mng thiu. Khi thai t th chch hay ngang (ngi vai) th
ly chn thai.
- K thut ly u: a tay tri vo qua vt m t cung, c gng m ly
u thai, y u thai ln cao ngang vt m t cung, sau hng cho u thai
trt ra pha trc. Tr th vin th nht n vo y t cung trong khi bn tay
tri ca phu thut vin to nh ci mng gip cho u thai trt ra ngoi qua vt
m t cung v thnh bng. Lc n y t cung qua thnh bng phi ln
u thai ra c. Ly u thai gp nhiu kh khn trong trng hp u
xung su trong tiu khung hoc tri li u cn rt cao (mt s trng hp m
ch ng khi cha c chuyn d). Gii php ly u xung su trong tiu
khung theo mt s tc gi l tr th th hai a tay vo m o sn ph y u
thai ln cao, tay phu thut vin n tip u thai ly ra ngoi. Chng ti thng
yu cu n h sinh n con y u thai ln cao hn gip cho phu thut vin
ly u thai d hn. Khng c ly chn thai thay cho u thai trong trng
229

hp ny v nguy c gy sang chn cho thai. i vi u thai cao lng, mt s tc

gi ngh dng forceps ly u thai (loi forceps bt cho). C mt s tc gi
s dng gic ko silicon to p lc bng tay. i vi ngi mt, kiu cm trc
phu thut vin c th a ngn tay vo mm thai ly u thai.
- Cc ngi cn li ly mng (ngi mng) hay ly chn (ngi vai, ngi
chch). K thut ly chn thng gp nhiu kh khn trong trng ngi vai, i
v, t cung bp cht ly thai. im quan trng nht trong k thut ly chn l
phi xc nh ng chn thai khi a tay vo trong t cung. Nu tm nhm tay
ca thai vic ly thai s tr nn rt kh khn, nguy c gy chn thng cho thai
l rt ln, c bit l thai non thng.
- Ngay khi vai s (ly u thai) hay u s ngi ph gy m tin
hnh tim tnh mch chm cho sn ph 10 n v oxytocin nhm gip co t cung
v rau s nhanh hn.
- Khi ly thai ra nn thai nm xp to iu kin thot dch trong
khoang ming, ng h hp ca thai d dng. Phu thut vin c th dng hai
bn tay m chung quang lng ngc thai bp nh nhng vi ln, gip y tng
dch ca ng h hp ra ngoi. ng tc ny phn no thay th cho qu trnh
lng ngc thai b bp li khi i qua ng di.
Sau khi ly thai, ngi bnh c tim chm oxytocin qua tnh mch. i
t cung co bp lm bong bnh rau, phu thut vin ly tay n y t cung rau
s qua vt m. Ch kim tra chy mu cc mp t cung nht l hai gc
trc khi tin hnh ly rau. Nu c chy mu, dng cc kp cm mu li ngay.
Dng bn tay tri a qua vt m vo bung t cung tin hnh kim sot t
cung bo m khng st rau hay st mng. Nu c t cung ng th phi nong c
t cung, thng nong lt ngn tay l nhm trnh b sn dch sau m. Trong
trng hp t cung co khng tt c th tip tc truyn oxytocin tnh mch v s
dng ergometrin tim bp. th ny v th khu t cung mt s tc gi khuyn
co a t cung ra ngoi thnh bng gip cho th thut d dng hn. Chng ti
thng ch lm ng tc ny khi t cung co khng tt v nhn thy rng khi a
t cung ra ngoi th t cung co tt hn nhiu.
c hi t cung
3.5. Kh
Khu ph
ph
Khu phc hi t cung c bn c hai k thut: khu hai lp v khu mt
lp. Ngy nay a s cc tc gi khu mt lp, nn khu mi ri. K thut khu
mt lp c bit thch hp trong trng hp on di ca t cung rt mng.
Mi khu hai gc nn khu kiu ch X. Mi khu phi ly ht chiu dy ca
lp c t cung. Khi khu phc hi t cung nn cha lp ni mc t cung trnh
lc ni mc t cung vt m sau ny (do ni mc b vi vo trong b dy ca
lp c), ng thi tng bn ca so m t cung. Khi khu lp c t cung rt
ch ly ng mp di ca t cung, v mp di rt hay b tt xung thp, b
che du sau bng quang.
Lau bng v kim tra hai phn ph, kim tra t cung. Nu khng lm
ng tc ny c th b st cc thng tn (u nang bung trng, u x t cung...)
rt kh chn on trong thi gian hu phu, c th gy bin chng nh: xon u
nang, t cung... Tin hnh nh sn hai vi trng nu c ch nh.

230

ng bng
3.6.
ng
C th khu hay khng khu lp phc mc. Nu khu lp phc mc th
dng ch tiu, mi khu vt. Khu lp cn bng ch vicryl s 1, c th khu bng
mi khu ri hay khu vt. Khu lp da bng k thut khu mi ri (ch lin, ch
nylon, mi khu thng hay mi Blair-Donati) hay bng k thut khu lun
trong da vi ch t tiu hay ch nylon. Dng ch nylon th phi rt sau 7 ngy.
Vi lp m di da, lp c tu theo tng trng hp c th v ty theo tng phu
thut vin c th khu hay khng.
4. Sn sc sau m
4.1. S dng kh
khng sinh
Dng khng sinh d phng trong cc trng hp nguy c nhim khun
thp. Tim khng sinh tnh mch ngay sau khi cp rn, c th tim nhc li mt
liu na sau 6 gi. C th s dng khng sinh thuc nhm bta-lactamin hay
nhm cephalosporin th h I. Nhng trng hp khc c nguy c nhim khun
dng khng sinh iu tr trong thi gian t 5 n 7 ngy.
4.2. Cc sn sc kh
khc
- Cho b khng c chng ch nh v m ly thai. Tri li bn cnh li
ch dinh dng cho con, cho b cn gip t cung co hi nhanh hn. C th bt
u cho con b ngy hm sau m hoc sm hn nu ngi m khng qu mt
mi.
- Ch dinh dng cho sn ph: n ung tr li bnh thng khi
c trung tin. Trong thi gian cha trung tin c th cho n nh (thc n lng) t
mt, n thnh nhiu ba nhm bo m cung cp nng lng, trnh phi truyn
tnh mch nhiu ngy.
- Thng bng quang khng nn rt trc 6 gi, nhng cng khng nn
qu 24 gi trong trng hp khng c bin chng trong cuc m. Thm khm
vt m hng ngy. C th ct ch vt m ngy th 4 hay ngy th 5 sau m.
Nu vt m c du hiu nhim khun nn ct ch cch qung sm hn na.
5. Bin chng ca m ly thai
T l t vong m v m ly thai di 1/1000. Petitti (1983) xem gn
400.000 trng hp m ly thai Hoa K t 1965 n 1978 v thy rng t l t
vong m l 1/1635. Sachs v cng s (1988) thy rng t l t vong m v m ly
thai chung l 22/100000, nhng nu ch tm nhng trng hp t vong v nguyn
nhn m ly thai th t l t vong l 5,8/100000 trng hp m ly thai. Nguyn
nhn t vong ch yu c lin quan n gy m, nhim khun nng, bng huyt
v tc mch, huyt khi. Ngi ta thy rng m ly thai c nguy c gy t vong
m cao gp 2 n 10 ln so vi ng di. Ngi ta thy rng m ly thai l
nguyn nhn t vong ca 20% n 45% s trng hp t vong m. T vong c
lin quan n nguyn nhn gy m chim n 25% s trng hp t vong v m
ly thai. Mt s nguyn nhn gy t vong m trong m ly thai c th gp:
nhim khun hu sn, tc mch phi, bng huyt, lin quan n gy m, tc
mch i, huyt khi mch mu trong no, chy mu no...
231

Mt lot bin chng c lin quan n phu thut nh gy thng tn mt

s tng khc trong bng (bng quang, niu qun, rut...), st gc... Mi hnh
thc nhim khun hu sn u c th gp trong m ly thai t vim ni mc t
cung n vim phc mc ton th. Chy mu c th xy ra bt k lc no. Trong
m chy mu v rch thm cc mp ca t cung. Trong v vi gi sau m l chy
mu do t cung, do ri lon ng mu. Nhng ngy sau m c th chy mu
v nhim khun vt khu lp c t cung. Tai bin tc mch cng c th xy ra,
tc mch chi, tiu khung, no v phi. Yu t thun li l nhim khun v t
chu vn ng sm sau khi m.
T l mc bnh cho tr c m ly thai cng cao hn so vi tr qua
ng m o. Mt nghin cu so snh tr c m ly thai ch ng so vi tr
qua ng m o thy rng nhm tr c m ly thai c t l t vong v
t l thng tn thn kinh cao hn 2 ln. Nu u trong iu kin l tng th
qua ng m o c nhiu u im cho c ngi m v a con hn so vi
m ly thai.

Bi tp tnh hu
hung

Tnh hu
hung 1
Thai ph A, 25 tui, c thai ln u. Sc khe ca thai ph t b n ln
hon ton bnh thng. Ngy u tin ca ln kinh cui: 15-2-2005. Thai ph
A c khm qun l thai ti Trm Y t x. Trong qu trnh khm thai, khng
pht hin g bt thng cho c thai ph v thai. Thai c tim 2 mi
phng un vn, c ung vin st.
Ngy 20-11-2005, t nhin thai ph cm gic thy kh chu, au lng,
thnh thong au bng, ca mnh c ra t cht nhy mu hng. Thai ph chun
b dng c nhn v t lt cho em b i n trm y t x sinh. Thai ph i
tm, trong lc ang tm th thy c nhiu nc chy ra t ca mnh nh l i
tiu. Sau khi tm xong, thai ph i n trm y t x ngay.
Di
Din bi
bin
Ch n h sinh khm v thy:
- Chiu cao 154cm, cn nng 59kg (trc khi mang thai nng 47kg),
tnh trng sc khe tt.
- Huyt p: 120/80 mm Hg, mch 85 ln/pht, nhp th 18 ln/pht,
thn nhit 37 C, ph nh c hai chn, ph mm, n lm. Protein niu (-).
- Chiu cao t cung 31cm, vng bng 90cm, ngi u, u cao, nhp
tim thai 140 ln/pht. c cn nng ca thai khong 3000g. T cung thnh
thong c cn co (10 pht c khong 3 cn) lm cho thai ph au.
- Thm m o: c t cung ang xa, lt ngn tay rng, ngi u,
khng s thy mng i, khi rt ngn tay ra thy c t nc i trong chy ra theo.
Khm bn trong thy khung chu bnh thng.

232

Ch n h sinh ngh l c chuyn d ri nhng sn ph b v i sm.

Ch gii thch cho sn ph bit nhng g thy khi thm khm v ni sn ph
nn n bnh vin huyn v i v sm.
ng
Cu hi 1: Yu cu chuy
chuyn bnh vi
vin huy
huyn ca chi n h sinh x c
ng
kh
khng?
- ng v sn ph b i v sm, buc phi chuyn ln tuyn huyn,
c th truyn oxytocin cho ch huy.
- Khng ng v trm y t x cng c th dng oxytocin thc
c.
Ti bnh vin huyn, n h sinh v bc s tip nhn ch. N h sinh v
bc s tin hnh thm khm li cho sn ph. H a ra kt lun: thai 40 tun,
c du hiu chuyn d, i v sm. Hin cha c du hiu b nhim khun. Thai
ngi chm, con c nng khong 3000g, khng thy c du hiu bt tng xng
thai-khung chu. Nhn vin y t gii thch cho sn ph nhng g h thm
khm thy. ng thi h cng gii thch: i v sm c th lm cho cuc kh
hn nhng vn c th ng di c.
Sn ph c cho ung khng sinh (Amocyclin 500mg x 2 vin) v
c theo di ti phng .
Sau 3 gi theo di thy cn co t cung khng mnh ln hn, c t cung
khng m thm, nhp tim thai bnh thng. Bc s quyt nh cho truyn
oxytocin tnh mch vi tc 8 git/pht.
Cu hi 2: Ch
nh truy
ng hay sai?
Ch
nh
truyn oxytocin ca bc s l
ng
- Sai v t cung c cn co t nhin, hin cha c du hiu nhim
khun i. Nn tip tc theo di thm chuyn d.
- ng v i v sm, chuyn d ko di nn phi cho ch huy. Hn na
trng hp ny khng c chng ch nh truyn oxytocin.
Sau khi truyn oxytocin 5 gi, c t cung m c 6cm. Sn ph khng
st (37 C), khng ku la, vt v nhiu mi khi c cn co. Nghe nhp tim thai
thy nhp tim thai p vi tn s 100 n 110 ln/pht khi t cung khng c cn
co. N h sinh pht hin nhp tim thai bt thng, bo cho bc s bit. Bc s
kim tra li v cng ng l nhp tim thai chm. Bc s tho lun vi n h
sinh v ngh n thai b suy cp tnh v ch nh m ly thai cp cu. Bc s
gii thch tnh trng ny cho sn ph bit. ng thi bc s cho mi ngi nh
(c b m chng v em chng i theo) sn ph gii thch hin tng thai suy
cp tnh buc phi m ly thai cp cu cu em b. Sn ph v gia nh ng
vi kin ca bc s. Sn ph c k giy cam oan m.
a?
Cu hi 3: Ch
Chn on thai suy cp tnh ca bc s ch
cht ch
ch ch
ch
- Chn on thai suy cp tnh ch da vo du hiu nhp tim thai
bnh vin tuyn huyn l chp nhn c.
233

- chn on thai suy cp tnh cn phi c thm du hiu nc i

xanh, ln phn su.
nh m ly thai cp cu ca bc s
ng hay ch
a?
Cu hi 4: Ch
Ch
nh
ng
ch
- ng v mt khi thai b suy cp tnh th phi nhanh chng ly thai ra
khi t cung.
- Cn phi kim tra li cn co t cung c b qu mnh hay khng so
vi m c t cung, cho sn ph nm nghing sang bn tri, th oxy qua ng
thng t vo mi. Sau 15 pht nh vy nu nhp tim thai khng ci thin tt hn
th tin hnh m ly thai.
Trong trng hp ny, bc s nn kim tra li tc truyn oxytocin, o
li cn co t cung, cho sn ph nm nghing tri v th oxy v theo di st nhp
tim thai. Sau 15 pht, nu tim thai vn khng ci thin tt hn, nhp tim thai dao
ng nh vy trong khong 100 n 110 ln/pht. Lc ny bc s chn on m
ly thai l ng.
ng dn hc ph
u thu
t m ly thai
H
ng
ph
thu
ng cho hc vi
(D
(D
vin)
TT

B
cc

ng
Tr
Tr
ng
hp

Chu
Chun b
1. Khm li ngi bnh, nh gi ton din cc du hiu,
triu chng phi theo di trong chuyn d.
2. Xc nh ch nh m ly thai, ghi r rng, c th vo bnh
n.
3. Kim tra li bnh n, nh gi cc xt nghim c bn, cn
thit.
4. T vn, gii thch l do phi m ly thai, tin trnh m ly
thai, ng vin ngi bnh v gia nh ngi bnh.
5. V sinh vng m cho ngi bnh (khng bt buc phi co
lng mu) v chuyn ngi bnh n phng m.
6. t ng truyn tnh mch, thng bng quang.
7. Nhm gy m chun b phng tin ph hp vi phng
php v cm.
8. Dng c vin chun b dng c, ra tay, mc o m, i
gng v by dng c ln bn.
9. Phu thut vin kim tra li dng c (y , ng chng
loi), cc phng tin cn thit cho cuc m .
10. Nhm phu thut ra tay, mc o m, i gng.
11. St trng vng m, tri vi v khun che ngi bnh v
ng vo ng v tr ca tng ngi (phu thut vin ng
bn tri ngi bnh, dng c vin ng cnh phu thut
vin v pha chn ngi bnh, tr th th nht v th hai
234

ng bn phi ngi bnh).

12. Nhn vin n tr s sinh chun b bn hi sc tr cng vi
dng c.
13. Nhn vin n tr s sinh ra tay, mc o, i gng
chun b n tr.
Ph
Phu thu
thut m ly thai
ng tr
a d
M bng theo
ng
trng gi
gi
ii rn
1. Rch da v m m di da theo ng trng gia di rn
n tn lp cn
2. M lp cn trn cao, st vi rn, di 2 n 3cm
3. Dng kp nng lp cn ln v ct v hai pha bng ko
4. Tch hai c thng to bng ko hay bng ngn tay
5. Dng kp phu tch khng rng nng phc mc ln m
vo bng
6. Dng ko m rng phc mc ln trn v xung di. Khi i
xung pha di phi thn trng quan st bng quang.
ng ngang tr
ng rch Hinh-Minh)
M bng theo
ng
trn v (
ng
1. Rch da theo ng cong lm quay ln trn, nm ngang
trn xng v 1 n 2 khot ngn tay.
2. Rch m ti lp cn ch ngay ng gia di 2-3cm
3. Rch lp cn bng dao, sau dng ko ct cn ngm di
lp m sang 2 bn tng ng nh ng rch da (ng
rch v ct cn thng nm cao hn ng rch da).
4. Phu thut vin v tr th th nht dng tay ng thi x
rng vt m sang hai bn ly thai.
5. Dng ngn tay hay ko m phc mc trn cao, st rn.
Dng tay x rng phc mc.
Ly thai
1. t van trn v.
2. Chn gc ln vo rnh thnh i trng hai bn.
3. Dng kp nng phc mc ong di t cung (phc mc c
th bc tch c) v dng ko cong m phc mc theo
ng ngang cong lm quay ln trn, ng rch thng
nm gia vng phc mc bc tch c.
4. Dng ngn tay bc tch phc mc v y bng quang
xung pha di.
5. Dng dao rch c t cung theo ng tng t ng rch
phc mc, thng thp hn ng rch phc mc mt cht,
ngay ng gia di khong 3cm. Ch , thn trng trnh
rch vo phn thai nm lin st c t cung.
6. Sau dng ko hay ngn tr ca hai bn tay ct hay x
sang hai bn sao cho rng ly thai.
7. Ly thai:
- Ngi u v ngi khng ton kiu mng: lun bn tay tri
vo gia on di t cung v ngi thai, hng xung pha
di, m ngi thai trong lng bn tay, ko thai ln pha trn
235

ri lm mng hng cho ngi thai trt qua vt m t cung

ra ngoi trong khi tr th vin th nht y y t cung.
8. Ly thai:
- Cc ngi cn li: tm chn thai (hai chn th cng tt),
tm ly v ko t t ra khi vt m.
9. Trng hp ly thai kh. Dng forceps ly u qu cao.
Tr th vin a tay vo trong m o y u ln trong
trng hp u qu su. Ngi vai, t cung bp cht ly thai
th rch ch T hay ch J nu cn.
10. Khi thai ra khi t cung: tr nm xp, u thp, phu
thut vin dng hai bn tay m v p nh vo ton b lng
ngc tr ng thi ht, lau sch khoang ming tr.
11. Ct rn gia hai kp, giao tr s sinh cho n h sinh n
tr.
12. K thut vin gy m tim chm tnh mch 10 n v
oxytocin gip rau s nhanh, t cung co tt.
13. K thut vin gy m tim tnh mch cho sn ph mt liu
khng sinh d phng (c th dng 1 n 3 liu trong phm
vi 24 gi).
14. Dng kp tri tim cp hai mp vt m t cung v kim tra
chy mu ngay, c bit l hai gc xem c chy mu
khng. Dng kp cp li khi thy c chy mu.
15. Ko nh vo dy rn cng vi n y t cung qua thnh
bng ly rau v mng rau (khng nn cho tay vo trong
bung t cung ly rau).
16. Dng tay thc hin ng tc kim sot t cung qua vt m
t cung bo m khng st rau, st mng.
17. Dng ngn tay nong c t cung qua vt m nu c t cung
cha m, thay gng sau khi nong c t cung.
c hi c t cung
Kh
Khu ph
ph
1. Dng ch tiu (polyglycolic s 1, catgut s 0) khu hai mp
c t cung li vi nhau. Mi khu ton th cm mu.
Nu c chy mu hai mp th khu hai mp trc. Khu
c t cung c th bng mi khu ri hay mi khu vt.
2. Trong lc khu ng t cung lun ch xem t cung co c
tt khng, trong bung t cung c b chy mu khng.
3. Nu t cung co khng tt v chy mu th ly t cung ra
khi bng, xoa bp trc tip bng tay v dng thm cc
thuc tng co t cung (ergotamin tim bp, cytotec ngm
ming).
4. Ly gc chn rnh thnh i trng, thm dch v mu nh
nhng, khng lau hay chi mnh. Kim tra hai bung trng
v hai vi t cung.
5. Kim tra cn thn vt khu c t cung bo m khng b
chy mu sau khi khu xong. Lu nh gi chy mu
chi c gi tr khi tnh trng huyt p ca ngi bnh bnh
236

thng.
ng bng

ng
1. Yu cu kim tra, m gc nhm bo m khng cn st
li trong bng.
2. Khu lp cn thnh bng bng ch tiu chm polyglycolic
vi mi khu ri hay vt.
3. Kim tra cm mu v khu lp m di da nu cn.
4. Khu phc hi lp da.
5. p vt m thnh bng, n y t cung, st trng li v
bng vt thng.
6. Ly mu ng trong m o.
Ngay sau m
Ghi chp li cch thc phu thut, ra y lnh chm sc hu
phu.
Thc hin theo di v chm sc ngi bnh: Theo di cc
du hiu sinh tn, co t cung, ra mu m o v vt m.
Thng bo cho gia nh ngi bnh bit din bin ca cuc
m.
ng gi
Cu hi l
ng
gi
n 16 bng cch
nh du vo ct ph
hp
Ph
Phn bi
bit /S cc cu t 1
n
nh
ph
TT
Cu hi
ng
1 C th theo di cho ng m o mt sn ph con
so, thai ngi mng, con c khong 3200g.
2 Theo di iu kin ni xoay thai cho con so, thai 40
tun, ngi ngang, con c khong 2700g, mng i cn,
c t cung 4cm.
3 Ch nh m ly thai v thai thng, rau tin o trung
tm, ra mu m o.
4 Ch nh m ly thai v 2 ln trc u phi m ly
thai.
5 Theo di ng m o cho mt sn ph v ngi u,
thai khng to (con c khong 2500g), khung chu bnh
thng mc d c so m ly thai cch 18 thng.
6 Phi m ly thai cho tt c mi sn ph c b bnh tim.
7

Ch nh m ly thai v thai suy cp tnh, ngi chm u

lt thp v c t cung m ht.

Khi c ch nh m ly thai, phi gii thch cho sn ph,

ngi nh ca sn ph v yu cu sn ph k giy cam
oan m.

Ch c ng m bng theo ng trng gia rn c

Sai

237

p dng cho phu thut m ly thai.

10

K thut m thn t cung ly thai l k thut ph bin

hin nay.

11

Khi khu phc hi c t cung lun lun ly t cung ra

khi bng.

12

Khu phc hi on di t cung c th bng mt lp

hay hai lp.

13

Ly u thai c p dng cho tt c mi loi ngi thai

trong lc m ly thai.

14

Khng bt buc phi khu ph phc mc on di t

cung.

15

Sau khi s rau, bt buc phi tin hnh kim sot t cung
bo m khng st rau.

16

Sau khi ly thai ra phi tin hnh tim oxytocin tnh

mch chm.

p n:

p
Cu: 1 S, 2 S, 3 , 4 , 5 S, 6 S, 7 S, 8 , 9 S, 10 S, 11 S, 12 , 13 S, 14 , 15 ,
16 .
Ti li
liu tham kh
kho
1. Phm Th Hoa Hng - Nhng ch nh m ly thai; Bi ging sn ph khoa,
b mn Sn, trng i hc Y H Ni, Nh xut bn Y hc, 1999, 105-111.
2. Rick W. Martin, Winfred L. Wiser, and John C. Morrison - Cesarean Birth:
Surgical Techniques; Clinical obstetrics, vol 2, chap 83, 1-25.
3. James R. Scott - Cesarean delivery; Danforths Obstetrics and Gynecology;
seventh edition, JB Lippincott Company, Philadelphia, 1994, chap 30; 563576.
4. Cunningham, MacDonald, Gant, Leveno, Gilstrap: Cesarean section and
cesarean hysterectomy. Williams Obstetrics, 19th edition, 1993, 591-614.
5. Csarienne et csarienne antrieure, No 5-1996.
6. Querleu D.- Techniques chirurgicales en gyncologie, Masson, 1995
7. Lansac J., Body G., Magnin G.- La pratique chirurgicale en gyncologieobsttrique, Masson 1998.
8. Reproductive health library, No 10, 2007

238

BI 20
CT VI T CUNG TRONG THAI NGO
I T CUNG
NGO
Mc ti
tiu hc tp

Sau khi hc xong bi ny hc vin phi:

1. M t c cc v tr v cc th lm sng ca thai ngoi t cung.
2. Chn on c thai ngoi t cung v.
3. Thc hin c phu thut ct vi t cung.
Ph
ng ti
Ph
tin hc tp: Bng, giy kh ln, bt vit, my chiu, giy trong,
video, projector.
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 3 tit
y u
Ni dung ch
ch

Th
Thi
gian
t)
(ph
(ph

ng ph
Ph
Ph
ng
php,

ng ti
ph
ph
ng
tin
dy/h
y/hc

ng
Ho
Hot
ng
hc vi
vin

Ph
Phn hi
nhanh

Mc ti
tiu 1: M t cc v tr v cc th lm sng ca thai ngoi t cung
- Cc v tr ca thai
ngoi t cung.
- Cc th lm sng
thng gp ca thai
ngoi t cung

15

K tn v nu ng no tr
bnh cnh lm li cu hi.
sng thng gp
(nu theo th t
hay gp trc, t
gp sau).
Ti liu pht tay.
Bng lt A0.
Bt vit bng, bt
ch, ba mu.

Ging vin
b sung v
phn
tch
cc cu hi
v tr li
ca
hc
vin.

Mc ti
tiu 2: S dng cc phng tin n gin chn on thai ngoi t cung
v th ngp mu bng.
Cc triu chng lm
25
Hc vin nu cc ng no tr Ging vin
sng v cn lm
triu chng ton li cu hi
b sung v
sng ca thai ngoi
thn, triu chng
phn
tch
t cung
c nng, triu
cc cu hi
chng thc th v
v cu tr
cc du hiu cn
li ca hc
lm sng ca thai
vin.
ngoi t cung.
- Bng lt A0
- Bt vit bng
239

- Bt ch
- Ba mu
Mc ti
tiu 3 : Thc hin phu thut ct vi t cung
Nu cc bc chun
b v k thut m
ct vi t cung.
Kim tra trn m
hnh hoc hng
dn thc hnh trn
bnh nhn.

80

Hc vin k tn
y v ng
th t cc bc
chun b v k
thut ct vi t
cung trong thai
ngoi t cung.

ng no tr
li cu hi.

Tng kt, lng gi

10

Ging vin tng

kt li ni dung
bi hc v tr li
cu hi nu c.

Nghe tng
kt bi v t
cu hi thm
nu cn.

Ging vin
da vo
bng kim
lng nghe,
quan st hc
vin thc
hnh. Gp
v b sung.

Ni dung bi hc
1.

nh ngha
- Thai ngoi t cung l trng hp trng lm t ngoi bung t cung nh:
vi t cung, bung trng, ng c t cung hay trong bng. Khong trn 90%
thai ngoi t cung l vi t cung. Khi thai lm t vi t cung, phi thai pht
trin to ln, vi t cung s nt gy r mu hay v gy chy mu trong bng.
- Bnh thng s th tinh 1/3 ngoi ca vi t cung ri di chuyn v lm
t t cung. Nu v bt k l do g lm cn tr hay nh hng n s di chuyn
ca trng vo bung t cung s gy ra thai ngoi t cung. T l thai ngoi t
cung chim khong 1,3% n 5% cc trng hp thai nghn.
2.
V tr v cc th lm sng thai ngoi t cung:
2.1. V tr
tr: Thai ngoi t cung c th pht trin cc v tr nh sau:
- Cha vi t cung: L loi thng gp nht chim trn 95% cc trng hp.
Thai lm t vi t cung c th pht trin on k (2%), on eo (10%),
on bng (80%) v on loa ca vi t cung (5-8%).
- Cha bung trng: Him gp, thng chim 1%.
- Cha trong bng: Thng th pht trin sau khi pht trin vi t cung
v sy vo trong bng.
- Cha ng c t cung: Cng him gp, chim 0,5-1%.
i t cung ph
2.2. Cc th
th lm sng thai ngo
ngo
pht tri
trin vi t cung
- Thai ngoi t cung cha v: Cn chn on phn bit vi do sy thai; sy
thai; vim phn ph; vim rut tha; khi u bung trng; cn au do si
niu qun. Soi bng l phng php tt nht chn on v iu tr thai
ngoi t cung cha v.
240

- Thai ngoi t cung v th ngp mu bng.

- Thai ngoi t cung th do sy: Bnh cnh lm sng d nhm vi sy thai v
c chm kinh, au bng, ra mu v c khi sy ra t chc ngoi sn mc m
nhiu khi nhm l t chc rau thai.
- Thai ngoi t cung th huyt t thnh nang: Khi mu t khu tr trong
tiu khung, c cc tng xung quanh bao bc li.
3.
Chn on thai ngoi t cung v th ngp mu
bng
L tai bin ca thai ngoi t cung, din ra t ngt, rm r, triu chng
chy mu trong r.
3.1. To
Ton th
thn: tu thuc vo mc chy mu trong bng m bnh nhn c
biu hin sc in hnh hay khng. Trong trng hp chong nng thng biu
hin: da xanh, nim mc nht, v m hi, chn tay lnh, th nhanh nng, mch
nhanh nh, huyt p tt; c th ngt xu.
ng c nng
3.2. Tri
Triu ch
ch
- C chm kinh hoc tt kinh.
- Ra huyt en.
- au vng h v t ngt, d di, lm bnh nhn chong hoc ngt i.
ng th
c th
3.3. Tri
Triu ch
ch
th
th
- Bng chng, c phn ng khp bng, c cm ng phc mc r. G c
vng thp.
- Thm m o: C th c huyt en ra theo tay. Ti cng sau cng phng,
n vo bnh nhn au chi. Di ng t cung rt au, c cm gic t cung bng
bnh trong nc.
- Siu m: Khng thy ti i trong bung t cung, c th thy hnh nh
mt khi m vang khng ng nht nm ngoi t cung, c th thy tim thai. Ti
cng Douglas v bng c dch t do.
4.
K thut ct vi t cung cp cu (m m)
4.1. Chu
Chun b

ng ti
4.1.1. Ph
Ph
ng
tin, dng c
- Thuc tin m, gy m, ng NKQ.
- Cc loi dch truyn thay th mu v thuc hi sc.
- Dng c truyn mu hon hi v mu cng nhm.

4.1.2
4.1.2.. Ng
Ng
ii bnh
- c t vn v l do phi m v nguy c c th xy ra, k cam oan m.
Nu bnh nhn chong nng c ngi nh k thay.
- V sinh, st khun vng m, t sonde bng quang-niu o
- Tin m, hi sc tch cc nu chong nng.
- Gy m NKQ.
4.1.3 Kp ph
phu thu
thut
241

- Bc s chuyn khoa sn hoc ngoi.

- Bc s gy m hi sc v kp phc v phu thut.
- Ra tay, i m i gng v khun.
4.2. Ph
Phu thu
thut ct vi t cung
- Th 1: M bng.
- Th 2: Thm d bng, tm khi cha.
- Th 3: Ct vi t cung(c khi cha).
- Th 4: Kim tra t cung, hai phn ph, bng, lau sch bng, khng
cn t dn lu.
- Th 5: ng bng.
4.3. Ch
Chm sc hu ph
phu
(Xin xem bng kim hng dn phu thut ct vi t cung)
ng sau m v cch x tr
4.4. Bi
Bin ch
ch
tr
4.4.1 Ch
Chy mu sau ph
phu thu
thut
Trong 6 gi u phi theo di mch, huyt p, nhit , nhp th (ch s
sinh tn) ti phng hi sc. Nu xut hin du hiu bt thng nh: mch nhanh,
huyt p tt, g c vng thp, siu m bng c nhiu dch phi ngh ti chy
mu trong. Cn hi chn phu thut ngay.

4.4.2 Nhi
Nhim khu
khun
Dng khng sinh liu d phng hay iu tr tu tnh trng bnh nhn v c
truyn mu hon hi hay khng.
Bi tp tnh hu
hung
Bnh nhn N, 25 tui, c thai ln 2, tin s no thai 1 ln cch y 6
thng, nhp vin v au vng h v nhiu v rong huyt. Bnh nhn khng
chm kinh, th que nc tiu chn on thai sm c 2 vch. au bng v ra
mu 3 ngy nay. Ti BV khm v au chong v m hi ngi mt xu.
nh gi

nh
gi
Bnh nhn N v ngi nh hoc chng phi c tip n nim n v
hi bnh cn thn(tin s,bnh s).
H phi c thng bo chn on s b v c thng bo s lm g
tip theo. Nhng thc mc ca h phi c gii thch r rng mc d y l
tnh hung cp cu.
1. X tr nhanh ban u ca - Kim tra du hiu sinh tn: mch, huyt
p, nhp th xem c sc khng?
bn l g i vi bnh nhn
Hi k li ngy kinh cui v thng i
ny v ti sao?
th nc tiu bit chc c thai hay khng?
- Tnh cht ra huyt m o?(s lng, mu
sc, long hay ln mu cc...) Mu cc c
hay khng? (B)
242

- Tnh cht cn au h v?
- Kim tra tnh trng tri gic, thiu mu v
c sc
gim th tch tun hon?
- Xt nghim mu, c bit nhm mu v
phn ng cho.
2. Nhng du hiu thm khm - Ton trng c tnh trng sc mt mu.
no gip bn chn on - C phn ng, cm ng khp bng.
thai ngoi t cung v v ti - Di ng t cung v cng sau rt au.
sao?
3. Bn cn xt nghim g - XN tng phn tch mu.
- Siu m bng c nhiu dch (nu c th).
nh gi v ti sao?
Ch
Chn on
Sau khi nh gi s b, bn c cc d kin chnh sau:
Bnh nhn khai khng chm kinh. au bng 3 ngy nay. Sng nay, cn
au t ngt tng ln lm bnh nhn ngt xu trong vi pht.
Tnh trng hin ti: Da xanh, mch 110l/1, HA 90/50mmHg, nhp th
25l/1 pht.
Khm thy du hiu phn ng thnh bng, cng sau rt au.
Siu m khng c thai trong t cung, cnh t cung c khi m vang
khng ng nht, bng c nhiu dch t do.
4. Da vo nhng d kin - Thai ngoi t cung v.
trn, bn c chn on g
v ti sao?
ng iu tr
H
ng
tr
5. Da vo chn on ca
mnh, bn c k hoch iu
tr g v ti sao?

- Nu cn nghi ng th chc d cng

chn on xc nh. Tt nht nn
m ngay v nu chc khng c mu vn
phi m. Bnh nhn cn c chm sc
tch cc vi dch truyn v truyn mu
nu c sc gim th tch tun hon.
- Cn chun b phng tin truyn
mu hon hi (tr c chng ch nh),
c gng tn dng mu truyn li trc
khi ly mu truyn b sung.

ng
Ti
Tin l
ng
Sau khi phu thut, bnh nhn phc hi rt nhanh. C th cho n bng
ng ming trong 24 gi u sau phu thut, sau n thc n lng vo ngy
th 2. S phc hi hu nh hon ton vo ngy th 3.
Bnh nhn c th v nh vo ngy th 4 sau khi c t vn v kh nng
sinh sn, t l ti pht thai ngoi t cung v nu mun c th p dng cc bin
243

php KHHG.

ng dn hc Ph
H
ng
Phu thu
thut thai ngo
ngoi t cung
(Dng cho hc vi
vin)
H
ng dn hc ph
ng
phu thu
thut thai ngo
ngoi t cung
(Nhi
(Nhiu b
cc nn lm cng mt lc)
Bc

Trng hp

Chu
Chun b
1. Chun b phng tin cn thit.
2. Ni vi bnh nhn (v gia nh) nhng vic sp lm, lng nghe,
tr li cc cu hi v cc mi quan tm ca sn ph, thng nht
c vi gia nh v sn ph.
3. Khm sn ph, nh gi tnh trng v kim tra s y b c
y thng tin.
4. Truyn dch (mui sinh l 9%o hoc Ringers lactate) v kim
tra Hemoglobin v s sn c ca mu c th cho.
5. t thng bng quang.
6. Chun b cho gy m.
7. ngh bc s gy m cho mt liu khng sinh d phng:
- Ampicillin 2 g, tim tnh mch, cng vi Metronidazole 500mg
tim tnh mch hoc
- Cefazolin 1g tim tnh mch, cng vi Metronidazole 500 mg
tim tnh mch.(Khng cn thit phi ghi c th nh th)
8. eo cc trang b bo h c nhn.

Tr
Tr
cc ph
phu thu
thut
1. Mc qun o m, i bt, i m, eo mt n, eo knh bo h
v tp d ni-lng.
2. Ra tay kiu phu thut trong vng 3-5 pht v lau kh tng tay
bng khn ring v khun.
3. Mc o chong m v eo gng v khun.
4. m bo c dng c v vt dng cn thit, xp trong mt
khay hoc hp v khun. m dng c v gc, nghi mt ngi
h tr vit ln bng
5. m bo ngi ph cng ra tay v mc o m.

Chu
Chun b sn ph
ph
1. t sn ph nm nga trn bn m.
2. m bo sn ph c gy m hon ton.
3. St khun thnh bng.
4. Ph sng m ln bng sn ph l vng phu thut, sau
ph sng khc ln sn ph.
M bng
244

1. ngh ngi ph a dng c ng cnh khay dng c pha

chn sn ph.
2. ng bn phi sn ph v ngh ngi ph m ng bn tri
sn ph.
3. Rch theo ng trng gia di rn ti lng mu, qua da v ti
cn.
4. Kp cm mu cc im chy mu bng kp ng mch, buc
bng ch Catgut s 0 hoc t in.
5. M lp cn di 2-3 cm.
6. Cp hai mp cn v a mi ko ang khp li di lp cn,
pha trn lp c thng to.
7. M mi ko to ra mt ng hm di lp c.
8. ng mi ko li v rt li. Dng ko ct lp cn ti tn cng
ca ng hm.
9. Lm li cc bc t 7-9 cho ti khi lp cn c m ti tn
cng ca vt rch da.
10. n ngn tr ca c hai tay, lng ngn quay vo nhau, vo gia
c thng to v tch c. u pha di, tch hai c thp bng cch
dng ko ct phn gn gia chng. Phc mc bng s l ra.
11. Dng ngn tay m mt l ti phc mc gn rn.
12. Dng cp nhc phc mc ln.
13. Dng ko m rng vt m phc mc theo chiu ln v xung,
phi quan st trc tip bng mt, ch trnh lm tn thng bng
quang v cc c quan khc. Tho kp.
14. t van trn v.
15. t van bng t gi.
Ph
Phu thu
thut vi t cung
1. Xc nh, bc l vi t cung v bung trng bn c khi cha.
2. Dng kp (v d: kp Babcock) bc l thm v cp mc treo vi
t cung lm ngng chy mu.
3. Ht mu bng phn thp v ly mu cc.
4. Dng gc lm m bng nc mui v trng m bc cch ly rut
v mc ni vi vng phu thut.
5. Dng cc kp Clamp phn tch mc treo vi t cung, cp tng
kp Clamp st vi t cung.
6. Chc thng v buc chia ct mc treo vi t cung bng ch
catgut s 2 (hoc ch polyglycolic) trc khi tho cp.
7. Khu mt mi gn gc vi t cung, chy xung quanh vi t
cung on eo v ct b vi t cung.
8. m bo khng chy mu t mm ct vi t cung v loi b
mu cc.
9. Trc khi ng bng, kim tra bng quang xem c chn
thng khng, nu c xc nh phm vi chn thng v khu phc
hi.

245

ng bng

ng
1. m dng c v gc.
2. Dng kp Kocher cp lp cn 2 u vt m. Cp gia tng
mp lp cn bng kp clamp.
3. ng cn:
- Dng kp phu tch c rng v kim sc lin ch catgut s 0
(hoc ch polyglycolic).
- Bt u khu t u trn vt m, xuyn kim qua mp lp
cn
pha bn phi sn ph, t trong ra ngoi.
- Xuyn kim qua mp cn bn tri sn ph t ngoi vo
trong.
- Buc ch.
4. Tip tc ng lp cn bng mi khu lin tc cho ti khi u
di vt m, m bo khng khu vo phc mc v cc b phn
trong bng.
5. Buc ch:
- Khi ti u di vt m, buc ch.
- Ko ch ln v buc.
- Xuyn li kim vo lp cn ngay di nt ch xuyn qua cn
v tr khong 1 cm pha trn nt buc (v pha u trn
ca vt m).
- Ko ch ln buc vi nt buc i lp cn.
- Ct st ch.
6. Nu c du hiu nhim trng, bao bc t chc di da bng gc
v khu bng cc mi catgut lng (hoc polyglycolic). ng da h
c th ng kn sau khi ht nhim trng.
Nu khng c du hiu nhim khun:
- Dng kp phu tch c mu v kim trn lion ch catgut khu
mi ri ng lp m, nu cn thit.
Dng kp phu tch c mu v kim 3 cnh cng ch lanh hoc ny lng s 3-0, mi ri cch nhau 2 cm ng lp da.
7. m bo khng c mu chy, lau sch vt m bng gc lm m
bng dung dch kh khun v bng vt m bng gc v khun.
8. Trc khi tho gng, vt b cc cht thi trong thng hoc ti
nha khng d r.
9. Ngm tt c dng c vo dung dch Chlorine 0,5% trong 10
pht kh nhim.

246

10. Lm sch hoc loi b bm v kim tim:

- Nu s dng li kim v bm tim, cn ht vo bm tim
(cng vi kim tim) dung dch chlorine 0.5% v ngm trong dung
dch ty bn trong 10 pht.
- Nu loi b kim v bm tim, pht kim v bm tim bng
dung dch Chlorine 0.5% 3 ln, sau t vo hp khng c kh
nng b m thng.
11. Ngm c hai tay ang eo gng vo dung dch Chlorine 0.5%.
Tho gng bng cch lt t trong ra ngoi.
- Nu khng s dng li, vt b vo thng hoc ti nha
khng b r r.
- Nu s dng li, ngm gng vo dung dch Chlorine 0,5%
trong 10 pht kh nhim.
12. Ra tay bng bn chi vi dung dch st khun hoc ra tay
cn thn bng x phng v nc, lau khng bng khn sch hoc
kh t nhin.
Ch
Chm sc hu ph
phu
1. Chuyn bnh nhn ti phng hi sc hu phu. Khng b mc
bnh nhn cho ti khi bnh nhn tnh hn.
2. Ghi chp vo s m v hng dn chm sc hu phu.
3. nh gi tnh trng bnh nhn trc khi chuyn ra khi phng
hi sc hu phu.
4. Khi bnh nhn tnh hn, gii thch cho bnh nhn bit
thy v lm g trong phu thut.
5. m bo vit ch dn chm sc hu phu cho bnh nhn
(nhn bit cc tai bin v du hiu cnh bo, khi no c th tr li
lm vic bnh thng), cn cho thuc trc khi bnh nhn ra vin.
6. Ni vi bnh nhn khi no cn quay li khm v bnh nhn c
th quay li bt k lc no nu thy bt thng.
7. T vn v kh nng sinh sn v KHHG nu thch hp.
T l
ng gi
ng
gi
1. Hy k cc v tr thai ngoi t cung
- Thai vi t cung.
- Thai bung trng.
- Thai trong bng.
- Thai ng c t cung.
2. K tn cc th lm sng ca thai ngoi t cung
- Thai ngoi t cung cha v.
- Thai ngoi t cung v th ngp mu.
- Thai ngoi t cung th do sy.
- Thai ngoi t cung th huyt t thnh nang.
3. Cc triu chng lm sng v cn lm sng thai ngoi t cung v th ngp mu
- Ton thn: da xanh, nim mc nht, v m hi, chn tay lnh, th nhanh
nng, mch nhanh nh, huyt p tt, c th ngt xu.
247

- C nng: chm kinh hoc tt kinh, ra huyt en, au vng h v t ngt,

d di, lm bnh nhn chong hoc ngt i.
- Thc th: bng chng, c cm ng phc mc r, g c vng thp.
Thm m o ti cng sau cng phng, n vo bnh nhn au chi.
- Siu m: khng thy ti i trong bung t cung, ti cng Douglas v
bng c dch t do.
4. Thc hnh phu thut ct vi t cung thng qua bng kim di y:
Bng ki
kim gi
gim st ph
phu thu
thut thai ngo
ngoi t cung
(Dng cho hc vi
vin khi thc hnh v gi
ging vi
vin lng gi vo cui bui hc)
Tn hc vi
vin: ..................................................... Ng
Ngy gi
gim st :........................
Bng kim gim st phu thut cha ngoi t cung
(Nhi
(Nhiu b
cc nn lm cng mt lc)
Bc

Trnghp

Chu
Chun b
1. Chun b phng tin cn thit.
2. Ni vi bnh nhn (v gia nh) nhng vic sp lm, lng nghe,
tr li cc cu hi v cc mi quan tm ca sn ph, thng nht
c vi gia nh v sn ph.
3. Khm sn ph, nh gi tnh trng v kim tra s y b c y
thng tin.
4. Truyn dch.
5. t thng bng quang.
6. Gy m v khng sinh d phng.
7. eo cc trang b bo h c nhn.

K nng/b
ng/b
cc tr
trn
tt mc hi lng
Tr

Tr
cc ph
phu thu
thut
1. Mc qun o m, i bt, i m, eo mt n, eo knh bo h v
tp d ni-lng.
2. Ra tay phu thut, eo gng v khun v o chong m.
3. m bo c dng c v vt dng cn thit, sp xp t
trong mt khay hoc hp v khun, m dng c, gc v ngh
ngi tr gip vit ln bng.
4. m bo ngi ph cng ra tay v mc o m.

K nng/b
ng/b
cc tr
trn
tt mc hi lng
Chu

Chun b sn ph
ph
1. t sn ph nm nga trn bn m.
2. m bo sn ph c gy m hon ton.
3. St khun thnh bng v t mt ming vi trm ln sn ph.

K nng/b
ng/b
cc tr
trn
tt mc hi lng
M bng
1. Rch theo ng trng gia di rn di 2-3 cm ti lng mu qua
da v c.
248

2. Ko di vt m v tch c thng to.

3. t van trn v v van bng t gi.

K nng/b
ng/b
cc tr
trn
tt mc hi lng
Ph
Phu thu
thut vi t cung
1. Xc nh, bc l vi t cung v bung trng bn c khi cha.
2. Cp mc treo vi t cung lm ngng chy mu, ht mu
bng v ly mu cc.
3. Dng gc m bc cch ly rut v mc ni vi vng phu thut.
4. Ct gii phng mc treo vi khi vi t cung c s dng cc kp,
buc mc treo vi t cung bng nt khu ch catgut s 2 (hoc ch
Polyglycolic).
5. Khu mt mi qun xung quanh vi t cung on eo v ct b
vi t cung.
6. m bo khng chy mu.
7. Kim tra bng quang xem c chn thng khng, khu vt
thng nu c.

K nng/b
ng/b
cc tr
trn
tt mc hi lng
ng bng

ng
1. Kim tra dng c v m gc.
2. ng cn bng mi khu vt, dng kim sc (cutting needle) v
ch Catgut s 0 (hoc polyglycolic), m bo khng khu vo phc
mc v cc b phn trong bng.
3. Nu c du hiu nhim trng, bao bc t chc di da bng gc
v khu bng cc mi catgut lng (hoc polyglycolic). ng da h
c th ng kn sau khi ht nhim trng.
Nu khng c du hiu nhim khun, ng lp m nu cn
thit bng kim trn v ch catgut tiu. ng da bng mi khu ri
cch nhau 2 cm, dng kim sc va ch nylon hoc ch lanh s 3.
4. m bo khng c mu chy, lau sch vt m bng gc lm m
bng dung dch kh khun v bng vt m bng gc v khun.
5. Trc khi tho gng, vt b cc cht thi vo thng hoc ti nha
khng d r.
6. Ngm tt c dng c vo dung dch Chlorine 0,5% kh nhim.
7. Nu s dng li kim v bm tim, cn tht bm tim cn gn
kim bng dung dch chlorine 0.5% v ngm trong dung dch ty
bn. Nu loi b cn cho vo hp khng c kh nng b m thng.
8. Tho gng v vt b vo thng hoc ti nha khng b d r.
Nu s dng li, ngm gng vo dung dch Chlorine 0,5% kh
nhim.
8. Ra tay bng bn chi v dung dch st khun hoc ra tay
thng qui cn thn.
K nng/b

ng/b
cc tr
trn
tt mc hi lng
Ch
Chm sc hu ph
phu
1. Khng b mc sn ph cho ti khi sn ph tnh hn.
249

2. Gii thch cho sn ph bit thy v lm g trong phu thut.

3. m bo vit ch dn chm sc hu phu cho sn ph, cn cho
thuc trc khi cho bnh nhn ra vin v c ch dn cho ln khm
theo di tip theo.
4. T vn v kh nng sinh sn, v KHHG nu thch hp .

K nng/b
ng/b
cc tr
trn
tt mc hi lng
Ti li
liu tham kh
kho
1. Ti liu o to Hng dn chun quc gia v cc dch v chm sc sc
khe sinh sn (2005). Nh xut bn y hc;374-77.
2. Ti liu tp hun cp cu sn khoa: Sch dnh cho Ging vin (2005). D
n lm m an ton- VIE/03/P21.
3. Bi ging Sn Ph Khoa dng cho sau i hc (2006). Nh xut bn y hc;
269-81.
4. Phan Trng Duyt, Phu thut Sn Ph Khoa (2003). Nh xut bn y hc;
269-79.
5. L Anh Tun, Kim nh mi lin quan gia ht iu ho kinh nguyt vi
cha ngoi t cung v nh gi hiu qu ca t vn nhm gim nguy c
cha ngoi t cung (2004). Lun n tin s y hc, Trng i hc y H
Ni;1-3.

250

Bi 21
nh v k thu
t ct t cung
Ch
Ch
nh
thu
trong cp cu sn khoa
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny hc vi
vin ph
phi:
1. Trnh by c cc ch nh ct t cung trong sn khoa.
2. K c cc th ct t cung trong sn khoa.
3. Nu c cc tai bin sau m ct t cung.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin dy hc
- Giy ln kh A0
- Bng, bt d mu
- Projector
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 90 pht

Ni dung ch
ch
yu

ng ph

ng Ho
ng
Th
Thi Ph
Ph
ng
php/ph
p/ph
ng
Hot
ng
gian
ti
tin dy hc
ca hc vi
vin
t)
(ph
(ph
Mc ti
tiu 1: Trnh by c cc ch nh ct t cung trong sn khoa

Ph
Phn hi
nhanh

Ch nh ct t
cung cp cu
trong sn khoa

nh gi
qua tho
lun
nhm.

30

- t cung: (
iu tr ni khoa
tch cc khng
kt qu)
- V t cung:
Do m
Do thai
Do cn b sn
khoa.
Do rau thai.
Phong huyt t
cung rau th
nng.

Tho lun (chia nhm) Cc hc vin

+ Ging bi.
chia thnh hai
nhm tho
Giy kh ln+ bt.
lun.

2. Mc ti
tiu 2: Cc th ct t cung bn phn trong cp cu sn khoa
Chun b sn
sng.
- Cc khu

30

Ging bi.

Nghe ging.

Bng, tranh nh, bng,

Xem bng
251

k thut.
- Chun b
bnh nhn.
- M bng.
- Ct t
cung bn phn.
- ng
bng.
- Chm sc
hu phu.
- T vn.
Mc ti
tiu 3 : Cc tai bin
Tai bin trong
30
phu thut.

phim.

hnh.

Tho lun + ging bi.

Giy kh ln
+ bt.

nh gi
qua tho
lun
nhm.

Ni dung bi hc
1. Ch nh cp cu
- t cung ( iu tr ni khoa tch cc khng kt qu) do:
+ nhiu.
+ a thai - a i.
+ Chuyn d ko di.
+ M b thiu mu mn tnh.
+ U x t cung.
- V t cung
1.1
1.1. Do m
- kh do khung chu: hp, mo, bt cn xng gia thai nhi v
khung chu.
- Do khi u tin o: u x t cung nm on di, u nang trong dy
chng rng, hoc nm kt trong tiu khung.
- Do vt so m c (nht l m thn), m bc nhn x ...
1.2. Do thai
- Thai to ton b, hoc to mt phn nh: no ng thu, bng cc, song thai
dnh vo nhau ...
- Cc ngi thai bt thng: ngi vai, ngi trn, ngi mt cm cng ...
thu
1.3
1.3. Do cc th
th
thut sn khoa
- Tin hnh cc th thut nh forceps, gic ht, ni xoay, ngoi xoay, ct
thai ... khng ng ch nh v cha iu kin u c th gy v.
1.4
1.4. Do rau thai
- Rau bm st khng bc c.
- Rau ci rng lc.
252

1.5. Phong huy

huyt t cung rau th
th nng
2. K thut m ct t cung trong sn khoa
Ni chung trong khi m ly thai hay sau khi ng di m ra mu
phi ch nh m ct t cung u l cp cu. V vy mi khu chun b nh gy
m hi sc, kp phu thut u phi khn trng gii quyt kp thi.
C 2 xu hng m:
- Ct t cung khng hon ton.
- Ct t cung hon ton.

Ct t cung
bn phn

Ct t cung hon ton

v 2 phn ph

Ct t cung hon ton

2 phn ph
Hnh 24

nc ta hin nay trong lnh vc sn khoa phn ln c xu hng m ct

t cung khng hon ton v cha trnh v phng tin gy m hi sc, cc
bc s phu thut khng th tin hnh ko di phu thut, tr mt s bnh vin
cc thnh ph ln c phng tin v iu kin.
Cn xu hng chung cc nc c nn y hc cao th hu ht l ct t
cung hon ton cho nhng sn ph t 40 tui tr ln hoc t 35 tui tr ln kt
hp vi c t cung c vn .
* Cc bc phu thut (c hnh v)
Th
Th 1: M th
thnh bng
Thng thng m ng gia di rn hoc ng ngang trn xng mu
qua da v cn.
M phc mc v vin ph phc mc v chn gc cch ly bng.
Ko bng quang v trn xng v v gi bng van.
253

Th
Th 2: Bc l t cung
Kp t cung bng kp cp t cung, ko bt t cung ln a ra ngoi
bng. Ch nu ct t cung sau khi m ly thai th cp v tr chy mu dc theo
ng rch t cung cm mu.
Trong trng hp chy mu nhiu, ngi ph dng tay n vo ng
mch ch on di bng hn ch chy mu.
chng tr
trn
Th
Th 3: Cp v ct dy ch
Dng 2 kp Kocher cp dy chng trn cch xa t cung t 2-3 cm tu
theo t cung to hay nh, dng ko ct dy chng trn gia 2 kp.

Hnh 25
c mc t cung-b
Th
ph
cung-bng quang
Th 4: Tch ph
T b ca ng ct dy chng trn m l phc mc trc ca dy chng
rng (ni phc mc di ng), ct vng ngang qua mt trc t cung v vng ra
pha sau trn dy chng t cung-cng.
Dng c u nh, y phc mc xung pha di tch mt sau bng quang
v bc l ng mch t cung.

Hnh 26
ng
tht dy ch
chng th
tht lng-v
ng-vi tr
tr
Th
Th 5: Cp ct v th
Dng 2 kp c rng (Kocher) cp 1/3 trn ca dy chng, km theo mch
mu i st dy chng. Nu li bung trng th ch khng lm tn thng
cung ng mch bung trng.

254

Hnh 27

Hnh 28

Hnh 29

Th
Th 6: Th
Tht v ct dy ch
chng bn
ii di
din
ng mch t cung
ng
Th
Th 7: Cp v ct
Dng kp ko t cung ln cao, nhn r ng mch t cung.
Dng km kp ng mch t cung. Cp mi bn ngang mc c t cung,
cp t b ngoi ca ng mch t cung st c on di t cung dng ko ct
ng mch t cung gia 2 km. Ct ng mch t cung bn phi, ri bn tri.
Kim tra xem c chy mu khng.

255

Hnh 30

Th
Th 8:
Dng ko cong hoc dao m, ct vng quanh c t cung chch xung
di v pha c t cung to thnh hnh chp nng.
Cm mu bng kp hoc khu bng ch.

Hnh 31

Th
Th 9: Kh
Khu mm c t cung
Dng kim sc khu mm c t cung bng mi ri, c th ng phc mc
mm ct hoc khng.

Hnh 32
256

Th
Th 10:
Khu cc cung mch, kim tra k cc cung mch khng chy mu.
ng th
Th
Th 11:
ng
thnh bng 3 lp
- Nu l ngay sau m ly thai:
+ Kp 2 dy chng trn (c th khu ngay).
+ Ct rng ln trn lp phc mc bm vo t cung pha trc gn
ti ch kp dy chng trn.
+ Bc l dy chng rng pha sau bng cch lm thng lp thanh
mc t cung ch trn dy chng t cung cng ti gn 2 vi trng.
+ Kp 2 vi trng 2 bn gn st t cung ri khu.
+ Kp 2 ng mch t cung ngay on di.
+ Ct t cung khng hon ton.
+ Khu mm ct c t cung mt lp bng catgutchrome.
+ Ph kn phc mc ch mm ct.
+ Lau sch bng.
+ Ly gc trong bng v m li.
+ ng thnh bng 3 - 4 lp.
- M ct t cung sau khi ng di.
+ M ngang thnh bng theo ng Pfannenstiel nu ngi m
m quen, nu khng th m ng gia di rn.
+ Vo bng dng van bc l t cung sau khi nht gc.
+ Cc bc tin hnh nh trn ch khc l phi ct lp phc mc
pha trc v y bng quang xa t cung.
- Nu nh ct t cung hon ton th dng kp c gc c u y xa bng
quang ti khi nhn thy pha c t cung m o.
+ Kp st c t cung 2 ng mch ca nhnh trn m o, v dy
chng Mackenrodt. Khu li bng catgut chrom.
+ Chc thng m o ch st l ngoi c t cung; ri ct vng ch
m o tip sc vi c t cung.
+ Khu mm m o bng catgut hoc vicryl.
+ Lau sch bng, khng qun kim tra li gc.
+ ng thnh bng nh trn.

:
Ch
Ch
- Trng hp v t cung phc tp; lm thng bng quang th ngay sau khi
ng mm ct phi khu bng quang li 2 lp bng catgut; sau phu thut phi
t sonde bng quang.
- Khng phi tt c trng hp v t cung u phi ct b t cung m c
th phu thut bo tn nu ngi m c nhng yu t sau:
+ V khng phc tp.
+ Tnh trng t cung cha b nhim khun.
+ Ngi m him con, cn t tui.

257

3. Cc tai bin v bin chng sau m

3.1. Tai bi
bin
- Chy mu li sau m.
- Tn thng vo bng quang.
- Kp hoc ct phi niu o.
- L d bng quang - m o, niu o - m o.
- Tai bin truyn mu.
ng
3.2. Bi
Bin ch
ch
- Nhim khun: vt m, khu tr ti ch, ton thn, nhim khun
huyt.
- Vim tc tnh mch.
- ng mu ri rc trong lng mch.
Bi tp tnh hu
hung
Tnh hu
hung
Ch X, 34 tui, para 3023, chuyn d lc 7 gi sng ti trm y t x ni m
ch sinh sng khi ch n thm m b m.
Khm thc th: T cung cao 37 cm, chu vi bng 103 cm, nhp tim thai 160
nhp/pht, 5 cn co t cung trong 10 pht, mi cn 50 giy. Khng s thy u
thai. Phn bng di cng. C vng Bandl (+).
C t cung m 8 cm v b ph. u thai ti v tr 0, u to, lt +3, i

ng lc v da v t
tr
ng
v, nc i c phn xu. Chn on: T cung tng tr
cung
cung. Truyn thuc gim co cho ch X v chuyn ln bnh vin huyn.
8 gi sng ch X c ti bnh vin huyn v c nh gi nhanh.
m o chy mu (+), khng c cn co t cung, nhp tim thai (-).
Huyt p 70/40 mmHg, mch 120 nhp/pht, mt ti xanh, m hi,
ngi lnh.
1. Chn on v x tr nh th
Chn on: V t cung
no ti thi im ny?
X tr: nh gi nhanh, hi sc, thc
hin m bng khn cp ngay c khi khng
sn mu d tr. Bn vi bnh nhn v ngi
nh nn la chn iu tr bo tn hoc m
ct t cung.
Kt qu thai cht, trong bng c 1000ml mu. T cung b v v bn
tri ca on di theo hnh ch J, ko di n tn dy chng trn. Rau thai vn
trong t cung.
2. X tr nh th no ti thi Ct t cung bn phn v sn ph sinh con
im ny v ti sao?
nhiu ln, rch phc tp, mng i v. a
ra ch dn cho bnh nhn trc khi cho v
nh.
Ti li
liu tham kh
kho
1. BYT. Chun quc gia v cc dch v chm sc sc khe sinh sn
2. WHO. X tr bin chng trong khi mang thai v sinh
258

Bi 22
iu tr
tr bo tn v t cung
Mc ti
tiu bi hc

Sau khi hc xong bi hc ny, hc vin phi:

1. Chn on c v t cung.
2. M c bng v nh gi c tnh trng t cung b v xem c th
iu tr bo tn c hay khng.
3. Khu bo tn c t cung b v.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin hc tp: Bng lt A0, bt vit bng, bt ch, ba mu.
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 2 tit
yu
Ni dung ch
ch

Th
Thi
gian
t)
(ph
(ph

ng ph
Ph
Ph
ng
php,

ng ti
ph
ph
ng
tin dy/
hc

ng
Ho
Hot
ng
hc vi
vin

Ph
Phn hi
nhanh

Mc ti
tiu 1: Chn on c t cung v
ng c
Tri
Triu ch
ch
nng ca v t
cung:
- Thng c du
hiu do v trc
, tr khi c so
m c ti t cung.

15

Ging vin cung Bi tp tnh

cp bi tp tnh hung s 1.
hung.
Chia nhm,
Chia hc vin ra tho lun.
lm cc nhm i din cc
nghin cu bi tp nhm ln bo
v tho lun.
co.

- Bnh nhn thy

au chi ln sau
du i.

Ging vin tm tt
chnh.

- Ra mu m o
ti.

Bt vit bng.

- C th c tnh
trng chong do
mt mu v au.

Ba mu.

nh
gi
qua
trnh
by bo co
ca
tng
nhm

Bng lt A0.
Bt ch.

ng th
c
Tri
Triu ch
ch
th
th
th ca v t
cung:
259

- Mt cn co t
cung.
- T cung khng
cn hnh dng ban
u.
- Ngi thai tt ln
cao.
- S cm gic thai
nhi di da( Tr
khi v di phc
mc).
- Tim thai mt.
- Thm trong thy
mu m o
ti, ngi khng
xc nh c na
v tt ln cao.
- T cung l mt
khi bn cnh.
Mc ti
tiu 2: M c bng v nh gi tnh trng t cung b v
oc bng
M
oc
nh gi
sau v
nh
gi
tnh tr
trng ca vt
rch t cung :
- y l tnh hung
m cp cu cu
m v hy vng cu
c c con cho
nn cn:
- Vo bng tht
nhanh, tt nht l
rch ng gia
di rn.
- Ly con v rau
tht nhanh ra khi
bng hoc t
cung.
- Tm vt rch, nu
ang chy mu
phi lp tc dng
kp cm mu tm

15

Ging vin a ra Bi tp tnh

bi tp tnh hung hung th 2.
th 2.
Hc vin chia
Chia hc vin thnh nhm, 4 - 5
cc nhm tho ngi
mt
lun.
nhm tho
Cc nhm c ngi lun.
ln bo co.

i
Ging vin tm tt nhm
li cc kin co.
chnh.
Cc hc
Giy nh hc gp
vi bo
vin vit.
ca
Giy to Ao tp nhm.
hp v tng kt
cc kin.

Phn
hi
nhanh qua
tho
lun
ca nhm
hc vin.

din
bo
vin
kin
co
tng

Bt vit.
Ging vin a ra
tnh hung th 3.
260

thi ngay.

Chia nhm tho

lun v cc bc,
hng dn phu
thut phc hi v t
cung.

- nh gi tn
thng ti t cung
xem c gn khng,
c x rch vo cc
tng xung quanh
khng, nht l bng
quang.

a ra cc bng
kim.
Xem cc bc tin
hnh phu thut
qua bng ghi hnh.
- Tivi.
- My.
- Bng hoc a.

Mc ti
tiu 3: Khu bo tn c t cung b v
Sau khi xc nh
c vt rch ti t
cung:
- Nu bnh nhn
con so, vt rch t
cung mi th cn
phi iu tr bo
tn t cung bnh
nhn cn c hy
vng c thai v sau.

60

Hng dn hc Thc
hnh Quan
st,
vin thc hnh lm lm sng.
nh
gi,
sng.
nhn
xt
thc hnh
ca
hc
vin.

- Nu bnh nhn
c con, hoc vt
rch lu, nguy
c nhim trng th
nn ct t cung.
- Hng dn hc
vin thc hin vic
khu phc hi c t
cung trong iu tr
bo tn t cung
theo tng bc.
Tng kt bi hc.

Ging
kt.

vin

tng Nghe
tng
kt v t cu
hi thm nu
cn.

261

Ni dung bi hc
Bi tp tnh hu
hung 1
Sn ph A, 25 tui, cao 1m55, thai ln u, thai 40 tun, chuyn d
14 ting nay. Hin ti cuc chuyn d ang giai on ca pha tch cc, c t
cung m c 6 cm, cn co t cung tn s 4, ko di 60 giy mi cn co, tim
thai tt, con c khong > 3500gr. Bnh nhn ku la nhiu, km chu ng. t
nhin bnh bnh nhn thy au chi ln v thy rt mt, ra mu m o ti.
Cc anh / ch cn phi lm g ngay:
Xc nh xem bnh nhn c b v t cung hay khng?
Da vo cc du hiu no?
X tr
tr tnh hu
hung
ng: Phi khm li ngay thy c hay khng:
- Phn ng thnh bng.
- Co t cung mt, tim thai c th ri rc thm ch mt ngay.
- S thy phn thai nhi di tay v da bung.
- Thm trong m o thy mu ti, khng s thy ngi.
Bi tp tnh hu
hung 2: Bnh nhn xc nh cn phi m cp cu ngay, d thm
ch khng nghe thy tim thai na.
Thi x tr ca cc anh/ ch lc ny?
X tr
tr tnh hu
hung
ng: Va hi sc va chuyn m cp cu ngay.
ng dn hc ph
c hi v t cung
H
ng
phu thu
thut ph
ph
(Dng cho hc vin)
ng dn hc gi
c hi v t cung
H
ng
gim st ph
phu thu
thut ph
ph
(Nhi
(Nhiu b
cc nn lm cng mt lc)
B
cc

ng
Tr
Tr
ng
hp

Chu
Chun b
1. Chun b phng tin cn thit.
2. Ni vi bnh nhn (v gia nh) nhng vic sp lm, lng nghe, tr
li cc cu hi v cc mi quan tm ca sn ph, thng nht c vi
gia nh v sn ph.
3. Khm sn ph, nh gi tnh trng v kim tra s y b c y
thng tin.
4. Truyn dch (mui sinh l hoc Ringer lactate), kim tra
hemoglobin ca bnh nhn v bnh nhn c th mu cho cha?
5. t thng bng quang.
262

6. Gy m.
7. ngh ngi gy m cho mt liu khng sinh d phng gm:
Ampicillin 2g + Metronidazole 500mg, tim tnh mch hoc
Cefazolin 1g + Metronidazole 500mg, tim tnh mch.(Khng
cn thit phi ghi c th)
8. eo cc trang b bo h c nhn.

Tr
Tr
cc ph
phu thu
thut
1. Mc qun o m, i bt, i m, eo mt n, eo knh bo h v
tp d ni-long.
2. Ra tay phu thut trong 3-5 pht v lau kh tng tay bng khn
ring c tit khun.
3. eo gng v o chong m v khun.
4. m bo c dng c v vt dng cn thit, sp xp t trong
mt khay hoc hp v khun. m dng c, gc v ngh mt
ngi tr gip ghi ln bng.
5. m bo ngi ph cng ra tay v mc o m.

Chu
Chun b sn ph
ph
1. t sn ph nm nga trn bn m.
2. m bo sn ph c gy m hon ton.
3. St khun thnh bng 3 ln.
4. Dng sng m ph thnh bng h phu trng, v t mt
ming vi trm ln sn ph.
M bng
1. ngh ngi ph a dng c ng cnh khay dng c pha chn
sn ph.
2. ng bn phi sn ph v ngh ngi ph m ng bn tri sn
ph.
3. Rch theo ng trng gia di rn ti lng mu, qua da v ti
cn.
4. Kp cm mu cc im chy mu bng kp ng mch, buc bng
ch Catgut s 0 hoc t in.
5. M lp cn di 2-3 cm.
6. Cp hai mp cn v a mi ko ang khp li di lp cn, pha
trn lp c thng to.
7. M mi ko to ra mt ng hm di lp c.
8. ng mi ko li v rt li. Dng ko ct lp cn ti tn cng ca
263

ng hm.
9. Lm li cc bc t 7-9 cho ti khi lp cn c m ti tn cng
ca vt rch da
10. n ngn tr ca c hai tay, lng ngn quay vo nhau, vo gia c
thng to v tch c. u pha di, tch hai c tam gic bng cch
dng ko ct phn gn gia chng. Phc mc bng s l ra.
11. Dng ngn tay m mt l ti phc mc gn rn. Hoc, nhc phc
mc thnh bng ln bng 2 kp, m bo khng cp vo cc tng
trong bng, rch phc mc.
12. Dng cp nhc phc mc ln.
13. Dng ko m rng vt m phc mc theo chiu ln v xung,
phi quan st trc tip bng mt, ch trnh lm tn thng bng
quang v cc c quan khc. Tho kp.
14. Kim tra bng v t cung xc nh v tr rch.
15. Ht mu bng di v ly mu cc ra.
16. t van trn v.
17. t van bng t gi.
Sa vt rch
1. em b v rau thai.
2. ngh ngi gy m truyn oxytocin, 20 v trong 1 L dung dch
mui sinh l hoc Ringer lactate vi tc 60 git/pht.
3. Kim tra t cung c co khng, sau khi t cung co, ngh ngi
gy m gim tc truyn oxytocin xung cn 20 git/pht.
4. Nhc t cung ra khi khung chu v kim tra mt trc, mt sau, 2
bn t cung.
5. Dng kp Green Armytage (hoc kp hnh tim) cp mp vt rch t
cung ang chy mu.
6. Tch bng quang khi on di t cung.
7. Xc nh xem c rch ti c t cung, m o, ng mch t cung
khng hoc c t mu dy chng rng khng.; khu phc hi nu cn
thit.(B)
8.Ct xn vt rch, v cho gn; m bo din ct khng dp nt, c
ti mu tt
9. Khu vt rch t cung bng ch chromic (hoc ch polyglycolic) s
0, tt nht l khu bng ch Vircryl m bo khng khu vo bng
quang niu o.
10. Khu lp 2 nu khng cm c mu hoc nu on trn ca t
264

cung cng b rch.

11. Kim tra hai vi t cung v bung trng, tht vi t cung nu cn
thit.
12.Nu vn tip tc chy mu, cm mu bng kp ng mch di v
buc. Nu vt chy mu su, dng mi khu s 8.
13. t ng dn lu bng
- Chc thnh bng ti im nm thnh bng di cch mp vt
m 3-4 cm, ngay pha di mc gai chu trc trn.
- Lun mt kp di qua vt chc.
- Kp mt u ng dn lu bng v rt ra qua vt chc thnh
bng.
- m bo u bn trong bng nm c t ng ch v c
nh ng dn lu theo kiu t m neo bng ch nylon hoc ch
lanh.
13. m bo khng cn chy mu v ly b ht mu cc trong
bng. Nu c t mu, dn lu mu t.
14. Trc khi ng bng, kim tra bng quang xem c chn thng
khng, khu vt thng nu c.

ng bng:
ng
1. m dng c v gc.
2. Dng kp Kocher cp lp cn 2 u vt m. Cp gia tng mp
lp cn bng kp clamp.
3. ng cn:
- Dng kp phu tch c rng v kim sc lin ch catgut s 0
(hoc ch polyglycolic).
- Bt u khu t u trn vt m, xuyn kim qua mp lp cn
pha bn phi sn ph, t trong ra ngoi.
- Xuyn kim qua mp cn bn tri sn ph t ngoi vo trong.
- Buc ch.
4. Tip tc ng lp cn bng mi khu lin tc cho ti u di vt
m, m bo khng khu vo phc mc v cc b phn trong bng.
5. Buc ch:
- Khi ti u di vt m, buc ch.
- Ko ch ln v buc.
- Xuyn li kim vo lp cn ngay di nt ch xuyn qua cn
v tr khong 1 cm pha trn nt buc (v pha u trn ca vt
m).
265

- Ko ch ln buc vi nt buc di lp cn.

- Ct st ch.
6. Nu c du hiu nhim trng, bao bc t chc di da bng gc v
khu bng cc mi catgut lng (hoc polyglycolic). ng da h c
th ng kn sau khi ht nhim trng.
Nu khng c du hiu nhim khun:
- Dng kp phu tch c mu v kim trn lion ch catgut khu
mi ri ng lp m, nu cn thit.
- Dng kp phu tch c mu v kim 3 cnh cng ch lanh hoc
Nylon s 3- 0 mi ri cch nhau 2 cm ng lp da.
7. m bo khng c mu chy, lau sch vt thng bng gc lm m
bng dung dch kh khun v bng vt m bng gc v khun.
8. Trc khi tho gng, vt b cc cht thi trong thng hoc ti nha
khng d r.
9. Ngm tt c dng c vo dung dch Chlorine 0,5% trong 10 pht
kh nhim dng c.
10. Lm sch hoc loi b bm v kim tim:
- Nu s dng li kim v bm tim, cn ht vo bm tim (cng
vi kim tim) dung dch chlorine 0.5% v ngm trong dung
dch ty bn trong 10 pht.
- Nu loi b kim v bm tim, pht kim v bm tim bng
dung dch chlorine 0.5% 3 ln, sau t vo hp khng c
kh nng b m thng.
11. Ngm c hai tay ang eo gng vo dung dch chlorine 0.5%.
Tho gng bng cch lt t trong ra ngoi.
- Nu khng s dng li, vt b vo thng hoc ti nha khng
b r r.
- Nu s dng li, ngm gng vo dung dch Chlorine 0,5%
trong 10 pht lm sch.
12. Ra tay bng bn chi vi dung dch st khun hoc ra tay cn
thn bng x phng v nc, lau kh bng khn sch hoc kh t
nhin.
Ch
Chm sc hu ph
phu
1. Chuyn bnh nhn ti phng hi sc hu phu. Khng b mc sn
ph cho ti khi sn ph tnh hn.
2. Ghi chp vo s m v hng dn iu tr v chm sc hu phu.
3. nh gi tnh trang sn ph trc khi chuyn ra khi phng hi sc
hu phu.
266

4. Khi bnh nhn tnh hn, gii thch cho sn ph bit thy v
lmg trong phu thut.
5. m bo vit ch dn chm sc hu phu cho sn ph (nhn bit
cc tai bin v du hiu cnh bo, khi no c th tr li lm vic bnh
thng), cn cho thuc trc khi bnh nhn ra vin.
6. Ni vi bnh nhn khi no cn quay li khm v bnh nhn c th
quay li bt k lc no nu thy bt thng.
4. Nu khng tht vi t cung, cn ni chuyn vi sn ph v gia nh
vi vn sinh , t vn cho sn ph v kh nng sinh sn, nu c
th, thc hin k hoch ho gia nh. Nu sn ph mun c thm con,
khuyn sn ph nn m ch ng cho ln c thai sau.
ng gi
T l
ng
gi
Chn cu tr li ng nht.
1- Du hi
hiu no sau
yy l du hi
hiu gi ti v t cung trong chuy
chuyn d:
A- Cn co t cung tha.
B- Cn co t cung mau.
C- Cn co t cung mau v mnh, sau t nhin mt.
D- Ra mu hng m o.
E- Tim thai mt.

2- Trong chuy
chuyn d, nu bnh nh
nhn kh
khng c so m c t cung, th
th tr
tr
cc
ng ta th

ng ph
khi v t cung, ch
ch
th
ng
pht hi
hin th
thy du hi
hiu g:
A- Bnh nhn ku la nhiu.
B- Cn co t cung mau v mnh.
C- on di ko di.
D- Tt c cc du hiu trn.
c:
3- Nu bnh nh
nhn v t cung th
th ngay lp tc ph
phi
c:
A- Chuyn ngay bnh nhn ln tuyn trn.
B- Hi sc m khi no n nh th m.
C- Hi sc thai.
D- M cp cu ngay nu c iu kin.
4- in nt t vo cu sau
yy
4.1. Trn bnh nhn v t cung, thng thy triu chng da xanh, nim mc
nht, bnh nhn v m hi, chn tay lnh, mch nhanh, huyt p tt, thm ch
kh th chng t tnh trng ....... do........

267

4.2. Trn bnh nhn con so b v t cung c pht hin ngay trong chuyn d,
khi m ra thy vt rch gn th nn m .......t cung.
ng tr
5- Sp xp cc b
cc sau theo
ng
trnh t cn thi
thit khi ph
phu thu
thut bo tn
t cung trong v t cung:
A- M ng gia di rn vo bng.
B- Tm vt rch ti t cung.
C- Ly thai v rau ra.
D- Tch phc mc, bng quang v kim tra vt rch rng sang hai bn v
xung di vng c t cung - m o.
E- Dng phanh kp hnh tim cp cm mu tm thi vt rch.
F- Khu phc hi c t cung hai lp nu vt rch ko ln thn t cung.

p n:
p
Cu 1: C
Cu 2: D
Cu 3: D
Cu 4. 1: sc, mt mu
Cu 4. 2: bo tn
Cu 5: A, C, B, E, D, F
Ti li
liu tham kh
kho
3. BYT. Chun quc gia v cc dch v chm sc sc khe sinh sn
4. WHO. X tr bin chng trong khi mang thai v sinh

268

Bi 23
X tr
tr ri
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc by, hc vi
vin ph
phi:
1.
2.
3.
4.

Ni c cc nguyn nhn gy ri.

Nu c cc tai bin cho sn ph khi b ri.
Trnh by c tai bin cho tr s sinh khi b ri.
K c cch x tr ri.

ng ti
Ph
Ph
ng
tin dy hc
- Projector, giy kh to.
Bng, bt ch, bt d.
ng gi

L
ng
gi tr
tr
cc hc (Pretest)
Hi hc vin : 5 pht
- Th no l ri?
- K nhng tai bin ca sn ph v tr s sinh khi b ri.
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 3 tit

Ni dung ch
ch
yu
nh ngh
1.
nh
ngha.

Th
Thi
gian
t)
(ph
(ph
10

ng ph
Ph
Ph
ng
php,

ng ti
ph
ph
ng
tin
dy/h
y/hc
Hi - p

ng ca
Ho
Hot
ng
hc vi
vin
Tham gia pht
biu.

Mc ti
tiu 1: Ni c cc nguyn nhn gy ri
2.Nguy
2.Nguyn nh
nhn
gy ra ri.
- Do thai ph.
ng no.
Tham gia pht
20
- Do thai nhi.
Hi, tr li.
biu.
- Do ngoi
cnh .

3.C
3.Cc
hnh
c ri:
th
th
- ri c bc.
- Thai s nhng
rau cha bong.

Bnh lun.
20

Chia nhm. Vit

giy to.

Ph
Phn hi
nhanh

B sung.

Phn hi
ngn.

Ging vin
nhn xt,
so snh.

- C thai v rau
269

s ra ngoi.
- Thai mc u
hu.
Mc ti
tiu 2 : Nu c cc tai bin cho sn ph khi b ri

Cc tai bi
bin

cho sn ph
ph
- Chy mu.
- Ln t cung.
- Nhim khun.

Bnh lun.
10

Chia nhm.
Vit giy to.

B sung.
So snh gia
cc nhm.

Bnh lun.
Ging vin
nhn xt,
so snh.

Mc ti
tiu 3: Trnh by c tai bin cho tr s sinh khi b ri

Cc tai bi
bin
ii
vi tr
tr s sinh
- Ngt.
- Chy mu rn.
- Nhim lnh.
- Nhim khun.

10

Chia nhm
Vit giy to

So snh cc
nhm.

Bnh lun

B sung

Mc ti
tiu 4: X tr ri
5. X tr
tr ri
5.1 X tr ri
xy ra ngoi c
s y t.
5.2 X tr ri
xy ra ngoi c
s y t.

Bi tp tnh hung.
Tho lun .
45

Chia cc nhm

Ghi tm tt ln
giy to.

tho lun.

Bnh lun trao

i.

Hi p.

Tr li.

Nhn xt
cc nhm
khc.
Kt lun

5.3 X tr ti c
s c chm sc
sn khoa.
6. D ph
phng
ri

10

Ni dung bi hc
1. nh ngha

270

 ri l cuc m thai nhi s ra ngoi m h mt cch t nhin khng

c nhn vin y t (hoc b dn gian) chm sc. ri c th xy ra mi
ni, mi lc nh trong nh, ngoi ng, trong nh v sinh nhng thng xy ra
trn cc phng tin giao thng hoc ni lao ng sn xut. Tuy nhin nu ngi
ph n quyt nh t cho mnh ( mt vi a phng hay cc dn tc
thiu s) th khng gi l ri. Mt khc cng phi bit rng hin nay khng
khuyn khch cho cc b dn gian chm sc cuc nhng trong hon
cnh c bit no th cng c th chp nhn c.
2. Nguyn nhn gy ra ri

2.1 Do thai ph
ph
- Thai ngoi mun: Do thai ph c tnh che du tnh trng thai nghn ca
bn thn, khng cho ngi thn, bn b hoc ngi trong gia nh bit ngay c
khi chuyn d cho n khi thai nhi s ra ngoi.
- Do thai ph khng c hoc thiu ht nhng kin thc c bn v chm sc
trc sinh, du hiu chuyn d nn khi chuyn d tin trin, ngi thai
lt thp, c phn x mt rn mi n c s y t v cuc xy ra trn ng
vn chuyn.
- Mt s thai ph c tin s d v nhanh, khng c ng k qun l
thai nghn, khng bit hoc khng nh ngy sinh nn b d ri ti ni h ang
lao ng, sn xut.
2.2 Do thai
- Trng lng thai b, thai cha thng.
2.3 Do ngo
ngoi cnh
- Do thai ph i cng tc xa nh, chuyn d xy ra ngoi thi gian d
kin nn ri xy ra trn cc phng tin giao thng.
- Do tai nn giao thng, tai nn lao ng, sang chn nng vo vng bng
kch thch t cung co bp... v cuc chuyn d xy ra sau cc tai nn
khng c pht hin kp thi.
3. Cc hnh thc ri
- ri c bc: Thai nhi vn nm trong bung i ngha l bung i cha v.
Hnh thi ny ht sc nguy him v khi s ra ngoi, do b kch thch, thai nhi
s c nhng c ng h hp, nhng thai vn nm trong bc i nn b thiu oxy
v ht nc i vo phi s b ngt v thai s cht rt nhanh ging nh trng hp
cht ui.
- Thai s ra ngoi c bc hoc l mng i b rch, ton b bnh rau cng
b bong ra v s ra cng bc i v thai nhi. y l loi ri t gy tai bin cho
c sn ph v thai nhi.
- Thai nhi s ra ngoi m h nhng bnh rau vn bm trong bung t
cung. Trong trng hp ny, mng i v v nu sn ph ng th tr s sinh
b treo l lng gia hai chn ca ngi m.
- Thai nhi khng s hon ton m cn mt phn nm trong m o ca sn
271

ph. Thng gp l ngi mng: khi hai chn, mng, vai v hai tay cng thn
thai nhi s ra ngoi nhng u thai nhi cn nm trong m o cha s ra
ngoi.
- Thai nhi s ra ngoi, sau rau bong v s ra ngoi m h. Hnh thc ny
l ph bin, t nguy him nht cho c m v thai nhi.
4. Cc tai bin cho sn ph v thai nhi ri

4.1. Cc tai bi
bin
ii vi sn ph
ph
- Rch tng sinh mn, m o, c t cung do thai s nhanh trong khi tng
sinh mn, m o khng c gin dn trong qu trnh thai xung, quay v s.
Mt khc, m h v m o b rch do khng c ngi gi tng sinh
mn trong qu trnh . Mc tn thng tng sinh mn c th rch n c
vng hu mn hoc rch tng sinh mn phc tp, rch c trc trng.
- V t cung khi rch c t cung ko di ln trn n on di hoc thn
t cung.
- Nu b rau ci rng lc (mt phn hay hon ton), hoc l rau b dnh do
vim nhim c bung t cung, khi thai s bnh rau b ko xung v t cung b
sa ra ngoi m h.
Khi y t cung b ko xung pha di (hoc ln ra ngoi m h),s ko
theo vi t cung, bung trng, dy chng trn xung theo v c th dn n tnh
trng b nght v hoi t. Tnh trng trn s dn n hu qu l:
+ Sn ph s b chong do au.
+ St rau, mng rau v chy mu sau .
+ t cung sau do st rau, mng rau hoc c t cung khng co nn
khng to c cu an ton t cung.
+ Nhim khun hu sn do st rau, mng rau v mi trng khng c
m bo v khun khi cuc xy ra.
4.2. Cc tai bi
bin
ii vi tr
tr s sinh
- Nu ri c bc m khng c x tr kp thi th thai b ngt v cht
ngay.
- Chn thng, c bit l chn thung s no khi tr b ri xung t trong
trng hp dy rau b t.
- Chy mu khi dy rn b t v chy mu dy rn m khng c cm
mu bng cch kp hoc buc dy rn.
- Ngt s sinh do tr ht phi dch trong khoang ming hng v ng h
hp trn vo cc tiu ph qun v ph nang lm gim kh nng trao i oxy
ph nang.
- H thn nhit do khng m bo m cho tr s sinh.
- Nhim khun c bit l vim phi, d b un vn rn do ct rn khng
m bo v khun.
5. X tr ri
5.1. X tr
tr ri xy ra ngo
ngoi c s y t
- Tm mt v tr thun li tt nht v sch s nht cho sn ph nm.
- To iu kin n mc ti a sn ph c thoi mi, khng qu nng
272

cng nh khng sn ph lnh. ng vin an i v khuyn khch, lm cho sn

ph yn tm. Nu ma ng phi m bo khng sn ph b lnh v chun b
m cho s sinh nh c bng n si m hoc qun o hoc m theo
phng php Kanguru.
- Huy ng v ku gi s tham gia ca cng ng, c bit cn s hp tc
v tr gip ca cc nh chuyn mn v y t.
- Huy ng v chun b tt cc phng tin h tr cho ngi m v s sinh
nh qun o, chn, mn m cho m v con, khn qun cho tr, dng c lm
rn. Cc phng tin ny cng sch cng tt.
- Nhanh chng ph bung i trong trng hp ri c bc, lau ming,
dng mt ngn tay bc gc hay khn mi xoa lau trong ming ly ht dch trong
ming ca tr s sinh. Nu tr b ngt, tm ti khng khc c phi thi ngt v
p tim ngoi lng ngc, phi m cho s sinh.
- Cp v ct rn, hi sc s sinh, mc o, qun t. Khi ct rn phi phn
cn li ca cung rn di hn 25 cm ct rn th hai cho tt.
- Nu khng c dng c ct rn, bc tr s sinh v bnh rau ring bit..
- i vi sn ph: xoa nh v n y t cung y ht mu cc trong
bung t cung ra ngoi. Khuyn sn ph i tiu, khng bng quang b nc
tiu gy t cung. ng vin sn ph yn tm. Cho sn ph ung nc ch
ng nng m. Cho tr s sinh nm vi m v cho tr b sm. Lun xoa y t
cung kch thch t cung co trnh t cung th pht.
- Trong trng hp ngi mng m u cn nm trong m o phi nhanh
chng a sn ph n c s y t gn nht.
- Nhanh chng a c hai m con n c s y t gn nht (tt nht l c s
y t c chm sc sn khoa) chm sc ton din cho sn ph v tr s sinh.
5.2. X tr
tr ri xy ra trong c s y t
- Nu ri c bc phi ph i trnh ngt cho tr s sinh.
- Nu mng i v, lau dch trong ming cho tr s sinh, m, nhanh
chng a c sn ph v s sinh n phng ct rn, theo di bong rau v
x tr nh thng thng.
- Nu khng phi l c s sn khoa th ct rn (cung rn cn li di hn 25
cm ct rn li), lau ming m qun t v chuyn n c s sn khoa.
5.3. X tr
tr ti c s c ch
chm sc sn khoa
- Ly u trong trng hp ngi mng m u cn nm trong m o.
- Ct v lm li rn phi tun th cht ch k thut v khun
- Kim sot t cung ly ht rau, mng rau v mu cc cn trong bung t
cung ng thi kim tra s ton vn ca t cung, pht hin cc trng hp v t
cung x tr kp thi.
- Kim tra ng sinh dc di pht hin tn thng nh rch c t
cung, rch m o, tng sinh mn... Khu phc hi gii phu v cm mu cc v
tr b rch.
- phng un vn m v un vn s sinh bng cch tim SAT 1500 n v
cho m v s sinh.
- Chng nhim khun sau cho m v s sinh bng khng sinh ton phn.
273

- i vi trng hp ln t cung: t li t cung bng cch y y t cung

ln bng tay, ch c thc hin ti phng m sau khi sn ph c gim au
tt. Nu y y t cung ln bng tay tht bi th phi x tr bng phu thut
phc hi li gii phu ca t cung v phn ph ca t cung.
- Phi theo di st trong thi k hu sn pht hin nhng bin chng c
bit l nhim khun cho c m ln s sinh x tr ng v kp thi.
6. D phng ri
- ng k qun l thai nghn.
- T vn gio dc cho thai ph.
- Bo cho thai ph ngy d kin sinh.
- Khng i xa trong 3 thng cui ca thi k thai nghn.
- Ngh trc 1 thng.
ng gi
T l
ng
gi: thc hin bi tp tnh hung.

Tnh hu
hung
Cn 20 ngy na l n tt Nguyn n, trn mt chuyn tu Thng Nht Bc
Nam, Ch Minh c thai gn n ngy sinh, i t min Nam v nh n tt ng
thi ngh v d kin sinh ti H Ni. Ngy hm trc, do phi chun b cng
vic c quan v sp xp vic nh v qu ri vi ra tu nn ch khng c
ngh ngi. Ch t ng vin c ln mt cht ri ng trn tu. Hin ti ch thy
bng c cun ln tng cn v cch khong 7 8 pht li c mt cn au, ko
di khong 30 giy. Cn au ngy mt tng v ko di. Mt ngi bn cnh, a
du cao Trng Sn cho ch xoa gi v hi thm th bit ch c thai thng th 8.
Theo bn
1. Ti sao ch Minh li au bng?
2. Nguyn nhn au bng ca ch Minh l g?
3. Theo bn nn gii thch cho ch Minh nhng g?
4. Bn cn chun b g gip ch Minh v lc l 23h30.
5. Bn hy phc tho mt k hoch tt nht gip ch Minh.
C th chia lm 3 nhm tho lun :
-Nhm 1 : chun b cu 1 v 2.
-Nhm 2 : chun b cu 3 v 4.
-Nhm 3 : chun b cu 5.
Cc nhm vit vo giy to, c lp cng tho lun, GV hng dn tho lun v
lp k hoch gip ch Minh.

p n bi tp tnh hu
p
hung
1. Ch Minh au bng l do cn co t cung.
2. Nguyn nhn au bng l do lm vic nhiu, thn kinh cng thng gy
cn co t cung
274

3. Gii thch nguyn nhn gy cn co t cung: nhng vn c th xy ra:

nu cn co tng s gy chuyn d, nhng kh khn v nguy him khi cuc
xy ra. ng vin an i v tm cch h tr ch Minh.
4. Gi nhn vin chuyn tu cng gii quyt. Tm ch thun tin ch Minh
c th sinh m nh hng n sc kho ca m v con. Huy ng bng, gc,
cn (nu c), cc qun o, chn mn m v ku gi c hnh khch no l
nhn vin y t gip ch Minh.
5. Gi trng tu cng gii quyt.
a ch Minh v mt bung ca nhn vin.
C hai nhn vin thng trc gip ch Minh.
Ku gi c hnh khch no l nhn vin y t h tr.
Huy ng v ku gi, vn ng hnh khch gip v cc vt liu c th
phc v cuc .
Nu ai c lng ho tm g gip v kinh t.
Chun b tt cc dng c ct rn v m cho b.
Sau sinh:

Xoa bng, n y t cung cm mu.

Cho m n mm, nng.

ng vin an i.

Bo cho gia nh chun b n a m con (hoc ch Minh nu cha

sinh) n mt c s y t gn nht.

Nu sinh: Cho ch Minh ung khng sinh d phng chng nhim

khun.
Ti li
liu tham kh
kho
1. B y t (2005) Hng dn chun quc gia v chm sc sc kho sinh sn.
2. B mn ph sn (2001) Bi ging sn ph khoa.
3. B y t - V khoa hc v o to (2005). Chm sc b m khi mang thai.
Ti liu o to cho N h sinh.

275

Bi 24
T vong v bnh tt ca b m
Mc ti
tiu hc tp
Sau khi hc xong bi hc ny, hc vi
vin ph
phi:
1. Trnh by c nh ngha t vong m.
2. Nu c cc nguyn nhn t vong m
3. Nu c cc yu t nh hng n t vong m
4. Trnh by c 3 chm tr nh hng n t vong m
5. Phn tch c cc trng hp c th nhm xc nh cc nguyn nhn, cc
yu t nh hng v 3 chm tr nh hng n t vong m
6. Trnh by c cc bin php nhm gim t vong m
Ph

ng ti
Ph
ng
tin hc tp
- Bng lt
- Giy A4, Ao, giy trong, cc loi giy mu
- My chiu, bt d
K ho
hoch bi gi
ging: Thi gian 3 tit

Ni dung ch
ch
yu

ng ph

ng
ng
Th
Thi Ph
Ph
ng
php, ph
ph
ng
Ho
Hot
ng
Ph
Phn hi
gian
ti
tin dy/h
y/hc
ca hc vi
vin
nhanh
t)
(ph
(ph
Mc ti
tiu hc tp 1: Nm c nh ngha t vong m.
nh ngha t
10
Hi vi hc vin pht Hc vin tr GV tm tt
vong m
biu.
li
v kt lun.
Bng, phn.
Cc hc vin
Giy trong.
khc b xung
My chiu.
Mc ti
tiu hc tp 2: Nu c cc nguyn nhn t vong m
Cc nguyn
15
Tho lun nhm nh Tho
lun GV tm tt
nhn t vong :
3ngi.
nhm.
v kt lun
Nguyn
Giy A4
i din pht
nhn trc tip
Bt
biu.
Nguyn
nhn gin tip
Mc ti
tiu hc tp 3: Nu c cc yu t nh hng n t vong m
-Yu t kin
15
Chia lp thnh 3 nhm Tho
lun GV
nhn
thc, vn ho
tho lun
nhm vit ln xt tm tt
x hi, kinh
i din nhm trnh giy kh to v kt lun.
t, phong tc,
by.
Ao.
tp qun.
Giy Ao, bt d, bng i
din
276

-Tnh tip cn
dnh, bng.
v tnh sn c
ca dch v
- Cht lng
dch v
Mc ti
tiu hc tp 4: Trnh by c 3 giai on
m
- Khng n
15
ng no gin giy.
c s y t
C 1 hc vin ln sp
hoc
quyt
xp thep hng 3 chm
nh n c
tr.
s y t mun
Cc loi giy mu hnh
- Chm tip
ch nht kh 20 cm x
cn dch v
10cm
- Chm chm
Bt d
sc v iu tr
Bng dnh bng

nhm trnh
by.
Cc
nhm
khc gp
kin b sung.
chm tr nh hng n TV

- Trng hp
1 v cc bin
php gim t
vong
- Trng hp
2 v cc bin
php gim t
vong
- Trng hp
3 v cc bin
php gim t
vong

Tho
lun,
phn tch mi
nhm
1
trng hp,
c th k vit
ln giy A0
hoc
giy
trong.
i
din
nhm trnh
by.
Cc hc vin
khc
pht
biu b sung.

Mi hc vin Ging vin

chn 1 chm b sung v
tr vit ly kt lun.
giy mu v
t dn ln
bng.
Mt hc vin
c c ln t
phn loi v
sp xp li 3
chm tr.
Cc hc vin
khc gp
sa cha s
sp xp.
Mc ti
tiu hc tp 5: Phn tch c cc trng hp c th nhm xc nh cc
nguyn nhn, cc yu t nh hng v 3 chm tr nh hng n t vong m
80

Chia 3 nhm nghin

cu v tho lun, phn
tch 3 trng hp, c
th k vit ln giy A0
hoc giy trong.
i din nhm trnh
by
Giy trong, A0
Bt
My chiu qua u
Bng

Gio vin
nhn xt, b
sung v kt
lun.

Ni dung bi hc
1. nh ngha t vong m
L t vong ca ph n trong thi gian mang thai, trong khi v trong
vng 42 ngy sau (d tui thai no v v tr ca thai u) do bt c nguyn
277

nhn no do vic mang thai, do sinh hoc do cc bnh km theo b nng ln

trong qu trnh mang thai v sinh nhng kh
khng ph
phi do tai nn ho
hoc t st.
T vong m mun l nhng trng hp t vong m trn 42 ngy sau khi
kt thc thai nghn nhng khng qu mt nm.
2. Nguyn nhn t vong m
Nguyn nhn t vong m c chia lm 2 nhm
c ti
2.1.Nguy
2.1.Nguyn nh
nhn tr
tr
tip: T vong do tai bin sn khoa hoc do can thip, b
st, chn on iu tr sai v bin chng ca cc nguyn nhn trn.
V d v cc nguyn nhn t vong m trc tip:
- Cc tai bin sn khoa nh: V t cung, bng huyt do sy thai hay sau ,
v cha ngoi t cung, rau tin o, rau bong non, sn git, nhim khun hu sn
- Cc can thip: M , gy m gy t m hay lm th thut, v t cung
sau forceps, ni xoay thai hay y bng hoc v dng thuc co t cung khng
c theo di hoc khng ng ch nh.
- Do b st: Chy mu trong do cha ngoi t cung v, rch su trong m
o khi gy bng huyt nhng khng pht hin c.
- Nhng trng hp chn on hay iu tr sai: t forceps khi ngi
thai cha lt, dng thuc tng co trong trng hp bt tng xng gia thai nhi
v khung chu
2.2.Nguy
2.2.Nguyn nh
nhn gi
gin ti
tip: T vong do cc bnh c trc hoc trong khi mang
thai v bnh nng ln do nh hng ca thai nghn.
V d v cc nguyn nhn t vong m gin tip
- Cc bnh c t trc khi mang thai: Suy tim do hp h van hai l, thiu
mu nng, lao phi, st rt, ung th, cao huyt p mn tnh trc khi c thai.
- Cc bnh pht sinh trong lc mang thai: Vim thn - b thn, thng hn,
st rt c tnh, vim phi, vim gan, vim no, st xut huyt.
3. Cc yu t nh hng n t vong m
- Yu t kin thc, vn ho x hi, kinh t, phong tc tp qun.
- Tnh tip cn dich v y t (ng s, phng tin, gi c) v tnh sn c
ca dch v (h tng c s, trang thit b, thuc, dch v cung cp).
- Cht lng dch v (trnh cn b, c sn thuc men, phng tin
chuyn tuyn).
4. Giai on chm tr
4.1.Ch
4.1.Chm 1: Khng n c s y t hoc quyt nh i n c s y t chm do
cc yu t sau:
- Khng bit hay chm nhn ra cc du hiu bt thng.
- Khng nhn thc c mc nguy him ca cc du hiu bt thng.
- Khng bit phi lm g khi c cc du hiu bt thng.
- Khng bit phi n c s y t no nhn dch v iu tr.
4.2. Ch
Chm 2: Chm n c s y t.
278

Khi c quyt nh tm kim dch v y t th cc yu t sau lm chm tr

qu trnh tip cn dch v y t.
- Khong cch t nh n c s y t, tnh trng ng s.
- S c sn phng tin vn chuyn v gi c ca vn chuyn.
- Thi gian m ca ca c s y t.
- Gi c ca dch v c ph hp vi kinh t ca gia nh khng ?
- S h tr ca cng ng trong vic vn chuyn ngi bnh n c s y t.
4.3. Ch
Chm 3: Chm nhn c dich v c cht lng v kp thi.
Khi n c s y t (hoc tip cn c vi dch v ) th cc yu t sau
lm cn tr vic cung cp cc dch v y t c cht lng v kp thi
- S c mt ca cn b y t, bo sn sng p ng cp cu 24/24 gi.
- Tnh hnh nhn lc, trnh ca cn b y t.
- S c sn cc thuc men cn thit.
- S c sn v hot ng ca trang thit b, my mc.
- Vic iu phi, qun l ca c s y t.
5. Trnh by c cc bin php nhm gim t vong m: k
hoch ci thin cht lng
5.1 Ti h th
thng y t
- m bo v nhn lc (s lng , trnh tt)
- m b cung cp trang thit bi, thuc men, dch truyn, mu.
- m bo phng tin chuyn tuyn
- Tng cng s sn sng cp cu ca c s y t 24/24 gi.
- m bo s phi hp cht ch gia cc cn b y t, cc b phn ca c s
y t.
ng
5.2 Ti cng
ng
- Nng cao nhn thc ca ph n v gia nh v cc du hiu nguy him
(tng cng truyn thng, gio dc sc kho v t vn)
- Tng cng s ng h ca cng ng i vi ph n c thai, b m sau
- Thit lp h thng chuyn tuyn ti cng ng
Tr

ng hp t vong m
Tr
ng
Trng hp 1
Sn ph: Y H Gi. 31 tui, dn tc BANA
a ch : thn 5, x DaKra, Kon ry, Kon Tum
Vo vin : 0g ngy 06/09/ 2006
L do: Trm y t x DaKra chuyn v chuyn d ko di, ra mu.
Thai ln th 5, khm thai 1ln ti trm y t x (TYTX)
- Sn ph chuyn d 2 ngy trc nh, ra mu m o, mt mi,
thy kh khn gia nh mi b dn gian n mc d nh sn ph
gn trm y t x (b dn gian Y Nh. 67 tui, thn 4 cng x, c hc
279

v c chng ch). B dn gian thy kh khn bo gia nh a SP i bnh

vin nhng gia nh khng a i v ng xa v khng c tin. B dn gian
gip trong thi gian khong trn 2 ting khng kt qu mi bo gia nh
chuyn sn ph n TYTX v trm chuyn SP ln Bnh vin a khoa tnh
Kon Tum vo 0g ngy 06/09/06.
- SP vo bnh vin trong tnh trng mt mi, tip xc kh, mch nhanh
100l/ph, HA 90/ 60 mmHg, da nim mc nht, th nhanh.
- m h, niu o v thnh m o c nhng vt rch nham nh, r mu,
ph n. C t cung m 2 cm, ph n, i v hon ton, u cao lng, c mu ra
theo tay. Tim thai khng nghe thy (- ).
- Khoa sn BVK tnh cho truyn hi sc Ringer lactate v chuyn m cp
cu . M ra con cn nng 3200g cht, rau bm ng v tr, bc rau, t cung
khng v nhng nho, khng co. tim oxytocin trc tip vo c t cung v
truyn tnh mch nhng t cung vn khng hi phc, quyt nh ct t cung
bn phn. Sau m vn r mu mm ct v vt m thnh bng do ri lon
ng mu. Mc d truyn 4 n v mu ( 1 n v mu A v 3 n v mu O)
nhng mu vn khng cm, th trng SP km dn, mch khng bt c, HA
khng o c, SP t vong hi 9g ngy 06/09/2006 vi chn on: Ri lon
ng mu trn bnh nhn chong mt mu khng hi phc.
Nhn xt :
- nhiu ln.
- Khng c qun l thai nghn tin lng cuc .
- Cng tc t vn truyn thng ti cng ng cha tt, phong tc tp qun
cn lc hu
- Chuyn d 2 ngy, ra mu vn cho ti nh, khng n c s y t.
- B dn gian thy kh khn nhng khng khuyn c gia nh a SP
n bnh vin.
- B dn gian cn tip tc theo di, khm v c th lm cc thao tc sai
nn gy v i v cc t chc ph n r mu. Th trng bnh nhn km mi
chuyn n bnh vin.
- Chuyn chm v khng c phng tin hi sc.
- Tuyn tnh cp cu v x tr kp thi nhng m trong lc bnh nhn ang
chong nn tnh trng li nng thm.
Tm tt thng tin v sn ph
1. Nguyn nhn t vong Chy mu do ri lon ng mu, x tr
ca sn ph l g ?
chm v SP n c s y t chm. y l
nguyn nhn t vong trc tip.
2. Trong qu trnh chn - Lng mu mt?
on cn thm nhng thng - S lng hng cu, Hemoglobin,
tin g?
Hematocrit, cc yu t ng mu.
- Siu m mu t sau rau, v tr rau.
- Thi gian t sau m n t vong l bao
lu.
- Kt qu m v theo di sau m.
280

- Chng chong v chy mu cn c thm

nhng thuc g.
3. Phn tch nhng vn - Khm thai 1 ln lc tui thai bao nhiu
cn tn ti trong chn on tun.
v x tr
- Cn b TYT c gii thch cho SP nguy c
cao ca nhiu ln v t vn ni
khng.
- C gii thch cho gia nh v tnh trng
nng n ca SP khng.
- Ghi nhn kt qu khm lm sng khi vo
bnh vin c y khng?
- Cc xt nghim lm bnh vin (nu
khng c cc xt nghim cao cp v ri
lon ng mu sao khng cho lm test ng
mu ti ging?)
- Vo vin my gi sau mi c m? Ti
sao thai cht cn m? C khai thc tim
thai mt lc no khng?
- Theo di sau m nh th no? C chy
mu trong hay khng ?
- Lng mu mt tng cng khi vo bnh
vin l bao nhiu? Mu g? Tnh cht ca
mu nh th no?
4. cu bnh nhn, cn - Tng cng gio dc sc kho cho cng
b y t cn lm g ?
ng.
- T vn cho SP v gia nh nhng du hiu
nguy him/ nguy c trong khi mang thai,
trong khi v sau .
-Tng cng cng tc qun l thai nghn.
- T chc h thng chuyn tuyn v i lu
ng x tr cp cu.
-Lm y xt nghim ngay c khi cp
cu.
- Phi hp cc cn b trong kp trc, t
chc hi chn cng x tr cp cu cho bnh
nhn.
-Theo di v hi sc sau m tt hn.
Trng hp 2
Sn ph: o Th . 42 tui
Ngh nghip : Trng trt
Trnh vn ho: 7/10
Ln mang thai th 2, thai thng th 8
T vong 18 gi ngy 19/06/2005 ti Bnh vin Ph sn T.
Din bin :
281

- SP c 1 con gi 14 tui, ly thn chng 8 nm, sng xa qu. Tr v qu

sng c thn khong 18 thng, lm nh tm sng ven lng.
- SP c khm thai 2 ln ti TYT x.: Ln 1 thai 6 thng, bnh thng.
- Khm ln th 2 vo 02/6/2005 xut hin da vng, mt mi, TYT chuyn
trung tm y t (TTYT) huyn iu tr
- Ngy 02/6/05 TTYT chn on vim gan A tin trin/ thai 7 thng v
chuyn Bnh vin Bch Mai.
- SP nhp BV Bch Mai, sau 2 ngy SP trn vin t v nh iu tr.
- 19gi ngy 18/6/05 SP thy mt mi, kh chu.
- 10 gi ngy 19/06/05 vo BV Ph Sn T vi chn on: Thai trn 7
thng, i v sm, theo di hn m gan cha loi tr hi chng Hellp.
- 11 gi 10 pht m vi ch inh: Thai trn 7 thng, tin sn git, vim
gan tin trin, nghi t mu sau rau, tin lng rt nng, nguy c t vong cao
- M thai gi 1.600 g, ngt trng, c t mu sau rau, sau khi bc rau HA tt,
tim ri rc, ct t cung bn phn.
- Qu trnh m gy m ni kh qun, hi sc tch cc bng th my, truyn
2 n v mu cng nhm, 2 chai Plasma.
- 17g50 tnh trng nng, dch phi tro ra theo ng NKQ. HA 110/70mmHg
- 18 gi 19/6/05 gia dnh xin v v t vong dc ng.
Tm tt cc thng tin v SP
1. Nguyn nhn t vong - Chn on nguyn nhn t vong ban u: tin
ca sn ph
sn git/thai 7 thng/ vim gan B tin trin.
2.
- Chn on nguyn nhn t vong sau khi thm
nh, nh gi: Nguyn nhn gin tip Vim
gan B tin trin/ thai 7 thng.
3. Trong qu trnh chn - Cc du hiu lm sng: ph, HA, vng da,
on cn thm nhng vng mt, phn, nc tiu.
thng tin g?
- Kt qu cc xt nghim khi vo vin v trc
m : chc nng gan, chc nng thn v cc yu
t ng mu
- Ch nh m ?
- Theo di sau m nh th no ? s lng mu
mt? S lng nc tiu?
- Dch phi qua ng NKQ mu g ?
4. Phn tch cc vn cn - Vim gan ang tin trin m khi thai non
tn ti trong qu trnh thng ?
chn on v x tr
- Cc xt nghim cn lm, siu m tnh trng
thai v rau.
5. cu bnh nhn cn - y l mt t vong kh trnh khi v:
b y t cn lm gi ?
+ i sng ca sn ph c bit kh khn.
+ Bnh qu nng
+ Sn ph thiu hiu bit nhng nguy him
gia bnh tt v thai nghn.
V vy cn phi:
-Tng cng thng tin gio dc truyn thng
282

trong cng ng.

- Qun l thai nghn tt, pht hin sm cc
nguy c cao.
- Hng dn s dng cc bin php trnh thai.
Trng hp 3
Sn ph: ng Th H. 34 tui
a ch : xm Thng Nht, Quang Minh, Kin Xng, Thi Bnh.
Thai ln 1, tui thai 28 tun, kinh cui cng 19/08/1999, d kin sinh ngy
29/05/2000. SP khm thai 2 ln, kt qu bnh thng.
Din bin:
- Trong 3 thng u ca thai k,thai ph b au ngang tht lng. n 10g30
ngy 24/02/2000 n TYT x v au bng tng cn. N h sinh ( NHS) b gy
chn b bt nm ti nh. NHS mi ra trng n tip: Khm HA110/70 mmHg,
nhit 370C, khng ph, tim phi bnh thng. Cao t cung 23 cm, vng bung
75 cm, c t cung m ht, i v, nc i en bn, khng kp chuyn vin,
ti TYT lc 10g40 1 b gi 800 gram, non yu chuyn bnh vin tnh ngay.
Sau khi s thai, rau s ngay, khng kim sot t cung.
- SP nm ti TYT n ngy 25/02/2000 t v.
- n 8g ngy 01/03/2000 (ngy th 6 sau ), YS Nh. n thm ti nh SP
than phin gai st, ho rt hng, sn dch ra t, khng au bng, n km ( ngh
n vim hng, khng ngh n st rau v khng c kinh nghim )
- 2g ngy 03/03/2000 SP n trm v rt run, ho v au hng
- Khm: mch 80l/ph, nhit 39,50C, HA 100/60 mmHg, nghe phi th c
ran.
- X tr ti nh: Cho khng sinh.
- Lc 16 g ngy 03/03/2000, nhit 39,50C, YS Th.(cn b i
BVBMTE/KHHG huyn) khm chn on: nghi st rau ngy th 8 sau .
iu tr khng sinh, chuyn vin, gia nh khng i v tri ti v 2 anh em
chng u ic nn khng quyt nh c vic ny.
- n 7g ngy 04/03/2000 (15 gi sau) chuyn bnh vin huyn; 9 g ngy
04/03/2000 nhp vin, x tr no bung t cung v dng khng sinh ti bnh vin
huyn.
- n 21g40 ngy 5/3/2000 chuyn khoa sn bnh vin tnh vi chn on
suy tim cp, SP nhim trng st rau sau .
- Ti khoa sn BV tnh hi chn vi khoa ni, khoa ni nhn v iu tr
ti khoa 9 ngy, bnh nhn tru mch chuyn xung khoa hi sc cp cu. V
bnh nhn qu nng nn gia nh xin v v t vong ti nh ngay 13/03/2000.
Tm tt cc thng tin v SP
1. Nguyn nhn t vong -Nguyn nhn trc tip. Nhim khun huyt
ca SP?
sau non st rau, khng x tr kp thi
gy chong nhim khun
283

2. Trong qu trnh chn - Sn dch c hi khng ?

on cn thm nhng thng - C t cn m , t cung cn to v au
tin g?
khng ?
- T chc no mu sc th no? c gi xt
nghim m bnh hc xc nh c rau
khng ?
- C xt nghim mu v cy mu khng?
- C chp tim phi khng?
- T ngy 3 n ngy 13 bnh vin tnh
iu tr g ? ti sao khng ct t cung ?
3. Phn tch cc vn cn - NHS khng bit x tr non v nc i
tn ti trong qu trnh chn en bn
on v x tr
- Chn on v x tr chm, sai quy nh
- Thm ti nh sau sinh cn c quy nh c
th phi lm g?
- BS chuyn khoa sn khng khai thc bnh
s chn on xc nh v iu tr khng
sinh phi hp, oxytocin v ct t cung
- iu tr khng ng chuyn khoa.
4. cu bnh nhn cn Bnh c th trnh khi nu :
b y t cn phi lm g ?
- Khi cn ch nguy c nhim khun
v nc i en bn.
- Cn chuyn tuyn trn kim sot t
cung v thiu thng.
- Khi thm ti nh cn ngh n st rau v
c st, phi hi v xem sn dch, nn bng
xem co hi t cung v triu chng au.
- Cn cho khng sinh theo phc v
oxytocin t nht 6 gi trc khi kim sot t
cung bng dng c.
- Cn t vn tt hn khi sau c st cao
nghi st rau chuyn BV huyn.
- Cn ct t cung ngay khi c chn on
nhim trng huyt do st rau v nhim
khun t cung.
ng gi
n3
T l
ng
gi : Tr
Tr li ng
ngn cc cu t 1
n
1.T vong m l t vong ca ph n trong thi gian..............., trong khi...... .v
trong vng............ .. do bt c nguyn nhn no nhng khng phi do tai nn
hoc t st.
2.Hy k 2 nguyn nhn t vong m
A...............................
B................................
3. Hy nu 3 yu t nh hng n t vong m
A.................................
284

B...................................
C...................................
p n

p
1 A. Khi mang thai
B. Khi
C. 42 ngy sau

2. A. Trc tip
B. Gin tip

3. A. Kin thc, kinh t, vn ho x hi, phong tc tp qun

B. Tnh tip cn dch v y t
C. Cht lng dch
Ti li
liu tham kh
kho
1. Phng vn tm nguyn nhn t vong m (2005) V sc kho sinh sn, B Y t,
trang 11 n trang 23
2. X tr bin chng trong khi mang thai v sinh (IMPACT 2003), nh xut
bn y hc, trang 28 29, phn 2 t trang 119
3. Hng dn chun quc gia v cc dch v chm sc sc kho sinh sn (2005),
phn D Cc thai nghn bt thng trong thai nghn v trong chuyn d trn
212 n 292.
4. Ti liu Hi tho Thm nh tm nguyn nhn t vong m 3 tnh Qung
Tr H Ty Kin Giang V Sc kho Sinh Sn , B Y t nm 2006

285